MATEMATİK “Açık Önermeler, Niceleyiciler - Tanım, Aksiyom, Teorem ve İspat

Özet

1. Açık Önermeler
İçinde en az bir değişken bulunan ve bu değişkenlere verilen değerler için doğru ya da
yanlış hüküm veren önerme ifadelerine açık önerme denir.
Değişkeni x olan bir açık önerme p(x), P(x) ya da Px şeklinde gösterilir.
Değişkenin açık önermeyi doğrulayan değerlerinin kümesine açık önermenin
doğruluk kümesi denir.

Örnek: p(x ): " x  N; x 2 > 12" açık önermesinin doğruluk kümesi, karesi 12’den
büyük olan doğal sayıların kümesidir.
D = {4, 5, 6, 7, 8, ...}

2. Her ve Bazı Niceleyicileri

"Her" niceleyicisi  sembolü ile gösterilir ve bütün anlamına da gelir. Bu niceleyiciye
evrensel niceleyici denir.
x, p(x) açık önermesinin doğru olduğunu gösterebilmek için seçilen tüm x değerleri
için p(x) doğru olmalıdır.

"Bazı" niceleyicisi  sembolü ile gösterilir ve en az bir anlamına da gelir. Bu niceleyiciye

varlıksal niceleyici denir.
x, p(x) açık önermesinin doğru olduğunu gösterebilmek için en az bir x değeri için p(x)
doğru olmalıdır.

Her niceleyicisinin olumsuzu bazı niceleyicisi, bazı niceleyicisinin olumsuzu da her

niceleyicisidir.
• (x, p(x))'  x, p'(x)
• (x, p(x))'  x, p'(x)

Örnek:
p: "En az bir n tam sayısı için, n 2 + 9 = 0 'dır." önermesinin sembollerle gösterimi

p  n  : " n  Z, n 2 + 9 = 0 " şeklinde, değili ise p  n  : " n  Z, n 2 + 9  0"

şeklindedir.
q: "Her n doğal sayısı için, n 2 sayısı negatiftir." önermesinin sembollerle gösterimi

q( n ): " n  N, n 2 > 0 " şeklinde, değili ise q( n ): " n  N, n 2  0" şeklindedir.

1/2
MATEMATİK “Açık Önermeler, Niceleyiciler - Tanım, Aksiyom, Teorem ve İspat

Özet

3. Tanım, Aksiyom, Teorem

Tanım
Bir kavramın niteliklerini eksiksiz olarak belirtme, açıklama ya da tarif etmeye tanım
denir. Bir kavramın tanımı kısa ve tam olmalıdır. Ayrıca, gereksiz açıklamalardan
kaçınmalı, zorunlu olan bütün belirtileri vermelidir.

Aksiyom
Doğruluğu ispatlanmadan, doğru olduğu kabul edilen önermelere aksiyom denir.
Aksiyom, kendiliğinden apaçık ve bundan dolayı öteki önermelerin ön dayanağı sayılan
temel önermedir.

Teorem
Doğruluğunun ispatlanması gereken önermelere teorem denir. Bir teoremin ispatında,
kendinden önce gelen teoremler ya da aksiyomlar kullanılır. Teoremin ispatında her
adım en az bir tanıma, aksiyoma ya da teoreme dayandırılmalıdır.

Hipotez, Hüküm, Teorem İspatı

p hipotezi doğru olan p  q koşullu önermesine teorem denir.
Teoremde verilen önerme (p) hipotez, ispatlanacak önerme (q) hüküm adını alır.
Teoremde hem hipotezin hem de hükmün doğru olması gerekir.
Teoremin hipotezinden yola çıkarak hükmüne ulaşmaya teoremi ispatlamak denir.

Örnek: “2x – 1 = 3  x2 = 4” önermesinin ispatını her adımda uygulanan

işlemleri açıklayarak yapınız.
2x – 1 = 3  x2 = 4 (teorem)
p: 2x – 1 = 3 (hipotez)
q: x2 = 4 (hüküm)
2x – 1 = 3
2x – 1 + 1 = 3 + 1  eşitliğin her iki tarafına aynı sayı eklenir.
2x = 4  toplama işlemi yapılır.
2x 4
=  eşitliğin her iki tarafı sıfırdan farklı aynı sayıya bölünür.
2 2
x=2 bölme işlemi yapılır.
 x  2 =  2 2  eşitliğin her iki tarafının karesi alınır.
x2 = 4

2/2