Jawapan Latihan Berpandu TK2 1
CADANGAN JAWAPAN TINGKATAN 2
DSKP 5.1
1. A
2. A
3. B
4. C
5. D
6. D
7. C
8. B
9. A
10. B
11. C
12. D
13. A
DSKP 5.1
1(a)
• Dr. Nik Hassan Shuhaimi Nik Abdul
Rahman, Abdul Hadi Haji Hassan, Tan
Sri Dato’ Pendeta (Dr.) Ismail Hussein,
Alfred Russel Wallace, Dr. Ding Choo
Ming
1(b)
• Bahasa, Tulisan, Persuratan, Struktur
Sosial, Kesenian, Kepercayaan, Adat
1(c)
• Pertukaran budaya antara negara di
nusantara
• Membuat aktiviti bersama antara negara
seperti Malaysia, Brunei, Indonesia
• Menjalankan seminar kebudayaan
Melayu sedunia
• Ziarah dan rombongan lawatan antara
negara
2(a)
• Funan, Champa, Srivijaya, Angkor,
Majapahit, Kedah Tua, Gangga Nagara
2(b)
• Funan di Lembah Sungai Mekong,
Champa di Selatan dan tengah Vietnam,
Srivijaya di Lembah Sungai Musi,
Angkor di Lembah Sungai Mekong,
Majapahit di Lembah Sungai Brantas,
Kedah Tua di Sungai Mas dan Sungai
Bujang dan Gangga Negara di Pantai
barat bahagian tengah Tanah Melayu
2(c)
• Mendapatkan bekalan air untuk
pengairan
• Tanah yang subur
• Sumber protein/ikan
• Pengangkutan air/rakit/sampan
3(a)
• Funan berpusat di Vyadhapura
• Champa berpusat di Indrapura
• Srivijaya berpusat di Palembang
• Angkor berpusat di Hariharalaya
• Majapahit berpusat di Kota Trowulan
• Kedah Tua berpusat di Sungai Mas dan
Pangkalan Bujang
• Gangga Nagara berpusat di Pangkalan
3(b)
• Peluasan empayar
• Banyak tanah jajahan
• Pusat perdagangan utama
• Mempunyai sumber kekayaan seperti
hasil hutan
• Mendapat pengiktirafan daripada Dinasti DSKP 5.2
Ming/kerajaan China
3(c) 1(a)
• Serangan kerajaan Chenla ke atas Funan • Funan - Kurung Bnam, Rajadhiraja
• Serangan kerajaan Chola ke atas Cakravatin
Srivijaya, Kedah Tua, Gangga Nagara • Champa - Rajadhiraja
• Pemerintah yang hebat seperti • Srivijaya - Bodhisattva, Raja di Gunung,
Indravarman di Champa meninggal dunia Maharaja di Pulau.
• Serangan Siam telah melemahkan • Angkor - Dewaraja
kerajaan Angkor • Majapahit - Maharaja, Sri Maharaja dan
Sri Bathara
• Kematian pemimpin Majapahit iaitu
Patih Gajah Mada 1(b) (boleh jawab mana-mana kerajaan jika
• Serangan kerajaan Demak ke atas struktur)
Majapahit • Funan dibantu oleh golongan agama dan
tentera. Funan dibahagikan kepada tujuh
4(ai) wilayah. Ketua wilayah ini terdiri
• Dinasti Tang, Srivijaya, Chola, daripada putera-putera raja. Mereka
Abbasiyah, Byzantine digelar sebagai Raja Kecil
4(aii) • Raja Champa dibantu oleh para pembesar
• Majapahit, Monggol, Delhi, Turki yang bertanggungjawab mengutip cukai,
Uthmaniyah menjaga keamanan dan mengukuhkan
4(b) pertahanan. Pada peringkat wilayah,
• Kedudukan strategik di laluan Champa dibahagikan kepada lima
perdagangan timur dan barat wilayah, iaitu Indrapura, Amaravati,
• Kekayaan hasil bumi Vijaya, Kauthara dan Panduranga
• Sikap keterbukaan pemerintah • Raja-raja Srivijaya dibantu oleh Yuvaraja
4(c) pembetulan 4(b) menjadi 4(c) (Putera Mahkota), Pratiyuvaraja (Raja
• 4(ci) : peranan pedagang, tentera dan Muda) dan Rajakumara. Raja turut
golongan Brahmin dibantu oleh golongan agama, tentera,
• 4(cii) : peranan sami-sami Buddha pemungut cukai, hakim dan penjaga harta
• 4(ciii) : peranan pedagang, pemerintah kerajaan. Pentadbiran wilayah terbahagi
dua, iaitu Kedatuan yang ditadbir oleh
dan pendakwah
4(d) pembetulan 4(c) menjadi 4(d) Datu berketurunan raja dan Pradatuan
ditadbir oleh Datu bukan keturunan raja
• Mengukuhkan kedudukan pemerintah
• Raja Angkor dibantu oleh pembesar-
• Mengembangkan perdagangan
pembesar yang bertanggungjawab dalam
• Memohon bantuan ketenteraan China
bidang keagamaan, kehakiman,
• Champa memulihkan hubungan setelah keselamatan dan perbendaharaan. Di
berperang dengan sekutu China iaitu Dai peringkat wilayah, Angkor dibahagikan
Viet kepada wilayah, daerah, daerah kecil dan
• Menghantar utusan ke China untuk
kampung
mendapatkan pengiktirafan • Kerajaan Kedah Tua mempunyai bentuk
• Memperkukuh hubungan persahabatan
pentadbiran yang mudah. Mereka ada
• Memperkukuhkan hubungan keagamaan seorang ketua. Ketua ini mengurus hal
dengan India
perdagangan dan keagamaan. Apabila
kerajaan Kedah Tua menjadi sebahagian
DSKP 5.2
daripada kerajaan Srivijaya, corak
1. D pemerintahannya berubah. Kerajaan
2. C Kedah Tua menjadi sebahagian daripada
3. A Pradatuan kerajaan Srivijaya
4. D • Raja-raja Majapahit menggunakan
5. C gelaran seperti Maharaja, Sri Maharaja
6. A dan Sri Bathara. Raja dibantu oleh Sapta
Prabu dan para pembesar. Sapta Prabu
7. B ialah Majlis Penasihat Diraja yang terdiri
8. B daripada kerabat diraja.Majapahit
9. B dibahagikan kepada 14 wilayah. Setiap
10. D wilayah ini dipecahkan kepada
11. D Kabupaten, Kawadanan, Pakuwuan dan
Kebuyutan, iaitu daerah dan daerah kecil
12. C
serta kampung.
13. B
• Kerajaan Gangga Nagara dikatakan
14. A
15. C mengamalkan sistem pemerintahan
beraja. Raja ini berperanan
16. D
membangunkan perdagangan
17. A bertanggungjawab dalam hal ehwal
18. A keselamatan
19. B 1(c)
20. B • Raja melindungi rakyat pelbagai kaum
21. D • Raja menjadi lambang perpaduan rakyat
22. C • Raja boleh berkecuali dalam politik
23. A • Raja melindungi tradisi dan agama

2(a)
• Tanah yang subur untuk kegiatan
pertanian
• Lebihan hasil dijual atau dibekalkan
untuk memenuhi keperluan penduduk
• Hujan membekalkan air ke tasik-tasik
besar seperti Tonle Sap
• Pemerintah membina kolam yang
dikenali sebagai baray/pengairan
• Ketua Air di setiap kampung akan
menyelenggarakan terusan dan daik
• Nasi merupakan makanan ruji penduduk
• Masyarakat Alam Melayu mampu
mengusahakan tanaman lain seperti
pisang, tebu, bijan, kekacang, kelapa,
sayuran dan buah-buahan
2(b)
Kerajaan awal alam Melayu
• Menggunakan binatang
• Tenaga manusia sepenuhnya
• Keluasan padi kecil
• Keperluan sara diri keluarga
Pada hari ini
• Menggunakan jentera bajak/tuai
• Teknologi/kaedah moden
• Keluasan padi besar
• Keperluan komersial untuk dijual
2(c)
Kita mesti;
• Berdikari memajukan tanaman makanan
tanpa bergantung import
• Berani memperkenalkan kaedah moden
agar hasil bertambah
• Tabah menghadapi cabaran turun naik
harga pertanian agar nasib petani terjaga
• Sentiasa beringat ketika hasil
menguntungkan kerana eksport bertanian
dipengaruhi ekonomi dunia
• Bersatu padu memberi sokongan kepada
hasil tempatan agar nasib petani terjaga
• Bertanggungjawab memimpin negara
agar hasil pertanian negara terus maju
3(a)
• Pertanian padi sawah dan padi huma
• Mengusahakan tanaman sampingan
seperti pisang, kelapa, sayuran
• Menghasilkan rempah-ratus seperti
bunga cengkih, buah pala dan lada hitam
• Aktiviti perdagangan menjual barang
seperti beras, emas, bijih timah
• Membeli pelbagai barangan contohnya
dari China seperti sutera, tembikar
• Memungut hasil hutan seperti gaharu,
sarang burung, rotan
• Memungut hasil laut seperti gamat,
mutiara dan rumpai laut
• Perlombongan seperti melombong emas,
perak
• Mengusahakan pembuatan cuka kelapa,
pembuatan garam, gula dan minyak
3b)
Setuju;
• Menambah pendapatan kerajaan
• Menumpukan kepada ekonomi maritim
• Menjadi hasil raja dan pembesar
• Melibatkan diri dalam perdagangan
antarabangsa
• Memberi hasil lumayan kepada rakyat
3(c)
• Hasil bumi perlu dimanfaatkan sebaik-
baiknya kerana ia akan habis
• Hasil bumi kita sangat berharga
contohnya emas dan bijih timah
• Hasil hutan tropika sangat kaya dengan
pelbagai jenis tumbuhan berharga
• Hasil hutan diurus dengan baik agar
berterusan
• Hasil laut banyak kerana laut tidak
tercemar
• Mengelak hidupan laut daripada
kepupusan jika diambil dengan banyak
4(a)
• Alat kemunikasi/bahasa pertuturan
• Digunakan dalam urusan pentadbiran
• Digunakan dalam hal ehwal perdagangan
4b)
• Tulisan orang Hu, Palava, Champa Kuno,
Khmer, Kawi, Pegon
4(c)
• Menjadikan bahasa utama di universiti
• Digunakan secara rasmi dalam seminar
antarabangsa
• Menjadi syarat wajib lulus di universiti
• Digunakan secara meluas dalam urusan
pentadbiran negara
5(a)
• Penemuan batu bersurat terawal di Funan
• Penemuan batu bersurat tertua di
Kauthara, Champa
• Di Champa juga ditemui manuskrip abad
ke-13
• Karya sastera di Champa iaitu Akayet
Inra Patra dan Akayet Deva Mano
• Batu bersurat di Srivijaya iaitu Karang
Brahi dan Palas Pasemah yang
memerihalkan kepentingan taat setia
terhadap raja
• Batu bersurat Sdok Kok Thom di barat
laut Kemboja yang mengisahkan
pemerintahan Jayavarman II
• Batu bersurat Trowulan bertulisan kawi
di Majapahit
• Karya sejarah iaitu Nagarakertagama di
Majapahit
• Batu bersurat di Bukit Choras dan Bukit
Meriam di Kedah Tua
5b)
Zaman Hindu-Buddha;
• Dalam bentuk batu bersurat, manuskrip
• Karya bentuk sastera, sejarah
• Mengenai kepentingan taat setia terhadap
raja
• Inskripsi tentang doa dan amalan dalam
agama Buddha
• Mendapat pengaruh epik dan sastera
India seperti Ramayana, Mahabhrata
• Karya tersebut disadurkan ke dalam
bahasa tempatan di Alam Melayu
Zaman Islam;
• Sastera Islam yang berbentuk syair,
gurindam, cerita hikayat dan nazam
• Kisah kehidupan nabi-nabi seperti Nabi
Sulaiman dan Nabi Muhammad SAW
ditulis ke dalam bahasa Melayu
• Contoh karyanya seperti Hikayat Nabi
Bercukur, Hikayat Nabi Wafat, Hikayat
Bulan Berbelah dan Hikayat Nabi Yusof
• Karya epik yang mengisahkan
perjuangan pahlawan Islam
diterjemahkan ke bahasa Melayu
Jawapan Latihan Berpandu TK2 2
• Seperti Hikayat Amir Hamzah, Hikayat
Iskandar Zulkarnain dan Hikayat
Muhammad Ali Hanafiah
• Tokoh Islam seperti nabi dan pahlawan
menjadi elemen yang mempengaruhi
persuratan Melayu
5(c)
• Membuat persidangan/kursus/seminar
• Menggalakan sejak di sekolah rendah
• Memperbanyakkan kursus di peringkat
universiti
• Melalui peranan Dewan Bahasa dan
Pustaka
• Membuat pertandingan karya sastera
• Memperbanyakkan hasil karya untuk
orang awam
6(a)
• Masyarakat kerajaan Funan membina
kapal besar
• Mereka juga membina perahu panjang
yang boleh membawa 100 orang
• Sistem pengairan dibina untuk mengawal
limpahan air dan mengalirkan air masin
keluar dari tanah pertanian
• Candi telah dibina sebagai rumah ibadat,
pendidikan dan pertemuan masyarakat
• Kerajaan Angkor membina seni bina
baray untuk sawah-sawah padi
• Mereka juga membina kapal untuk
kegunaan perdagangan dan peperangan.
• Palembang menjadi pusat binaan kapal-
kapal Melayu yang besar dan boleh
belayar hingga ke China
• Kedah Tua membina seni bina arca
Hindu dan Buddha
• Gangga Nagara membina patung Buddha
yang diperbuat daripada gangsa
6(b)
• Fungsinya untuk pengangkutan seperti
kapal besar dan perahu panjang di Funan
• Membina kapal juga untuk kegunaan
perdagangan
• Kapal juga penting untuk peperangan
• Untuk membekalkan air ke sawah padi
seperti seni bina baray di Angkor
• Untuk tujuan keagamaan seperti Angkor
Wat dan Angkor Thom di Angkor
• Srivijaya membina kapal untuk belayar
hingga ke pelabuhan Tonkin dan
tenggara China
• Kerajaan Majapahit membina pintu
gerbang untuk laluan raja
• Kerajaan Kedah Tua banyak tertumpu
kepada binaan candi agama Hindu dan
Buddha di Lembah Bujang
• Seni bina arca Hindu dan Buddha turut
ditemui di lokasi candi tersebut
• Kerajaan Gangga Nagara membina
patung Buddha untuk tujuan keperluan
agama Buddha
6(c)
• Pembinaan kapal besar masih untuk
tujuan pengangkutan
• Membina kapal juga masih untuk
kegunaan perdagangan
• Kapal juga diperlukan untuk tentera laut
dalam peperangan moden
• Pembinaan sistem pengairan masih perlu
untuk membekalkan air ke sawah padi
• Binaan Angkor Wat dan Angkor Thom di
Angkor kini penting dalam sektor
pelancongan.

• Binaan kuil masih perlu untuk tujuan
penyembahan agama Hindu dan Buddha
• Seni bina arca Hindu dan Buddha
menjadi pameran di muzium
7(a)
• Golongan pemerintah ialah golongan
diraja yang menduduki status tertinggi
• Mereka terdiri daripada raja dan kerabat
diraja
• Termasuk permaisuri, putera, puteri,
adik-beradik, ibu bapa dan ahli keluarga
• Diikuti Golongan Bangsawan
• Terdiri daripada pembesar, ilmuwan,
golongan agama, pujangga dan pendeta
istana
• Golongan diperintah pula ialah rakyat
merdeka dan hamba
• Rakyat merdeka mengukuhkan sistem
beraja melalui konsep taat setia
• Rakyat menjana ekonomi kerajaan
• Mereka terdiri daripada pekerja istana,
askar, petani, penternak, pedagang,
nelayan dan artisan
• Golongan Hamba pula berkhidmat dalam
sektor sosioekonomi
• Hamba terdiri daripada tawanan perang,
hamba berhutang dan rela menjadi hamba
7b)
• Struktur sosial masyarakat kerajaan Alam
Melayu memperkukuhkan sistem politik
• Ia juga akan mengukuhkan kedudukan
pemerintah
• Kelas atasan memainkan peranan
menjaga dan melindungi rakyatnya
• Kelas bawahan pula memberikan taat
setia kepada golongan pemerintah
• Peranan kedua-dua golongan ini
mengukuhkan sistem masyarakat
• Mereka juga akan menyumbang kepada
kestabilan kerajaan
• Kelas bawahan juga penting untuk
mengukuhkan ekonomi kerajaan
7(c)
Masyarakat awal;
• Golongan pemerintah ialah golongan
diraja yang menduduki status tertinggi
• Golongan Bangsawan terdiri daripada
pembesar, ilmuwan, golongan agama,
pujangga dan pendeta istana
• Golongan diperintah pula ialah rakyat
merdeka
• Terdapat juga golongan hamba iaitu
tawanan perang, hamba berhutang dan
rela menjadi hamba
Hari ini;
• Masih wujud golongan diraja yang
menjadi Raja Berperlembagaan
• Wujud pentadbir moden yang diketuai
oleh jemaah menteri
• Rakyat bebas untuk terlibat sebagai
peniaga, petani, pegawai mengikut
kebolehan mereka
• Hamba tidak wujud pada hari ini
8(a)
• Animisme
• Dinamisme
8b)
Hindu;
• Agama Hindu menjadi anutan utama
dalam kalangan masyarakat kerajaan
Angkor
Jawapan Latihan Berpandu TK2 3
• Candi Hindu yang termasyhur di Angkor DSKP 6.1
ialah Angkor Wat 1. D
• Candi Hindu di Lembah Mi Son, Champa 2. D
• Hayam Wuruk telah menyatukan aliran 3. B
dalam agama Hindu dan Buddha 4. A
Buddha;
5. A
• Raja Funan berperanan terhadap
6. B
perkembangan agama Buddha
• Agama Buddha mengambil alih Hindu
7. B
semasa pemerintahan Jayavarman VII di 8. C
Angkor 9. D
• Candi Dong Duong menjadi bukti 10. C
penyebaran agama Buddha di Champa 11. C
• I-Tsing dari China pernah datang ke 12. A
Srivijaya untuk menterjemahkan kitab- 13. B
kitab agama Buddha 14. B
8(c) 15. D
• Mengubah pegangan hidup kepada 16. C
mempercayai Allah
17. D
• Menukar konsep raja kepada sultan
18. C
• Sultan dibentu oleh ulamak dan golongan
agama
19. A
• Golongan hamba dihapuskan 20. A
9(a) DSKP 6.1
• Raja menjadi tonggak utama kerajaan
• Pemilihan raja berasaskan keturunan 1(a)
• Pembesar mengesahkan seseorang raja • Lokasi yang strategik
• Keturunan diraja dianggap suci • Muara Sungai Bertam/Sungai Melak
• Raja juga dianggap berdaulat • Asalnya perkampungan nelayan, tempat
9(bi) berjual beli, pertukaran barang dagang
• Pemerintah bijak membangunkan pusat • Laluan perdagangan utama antara timur
pemerintahannya dengan barat
• Pemerintah memilih lokasi yang strategik • Keadaan ini membolehkan pemerintah
sebagai pusat pemerintahan Melaka mengawal laluan kapal dagang
• Pemerintah bijak membuat pelabuhan • Bentuk muka bumi berbukit-bukau yang
iaitu di pesisiran pantai. sesuai dijadikan banteng pertahanan
9(bii) • Bukit menjadi panduan kapal dagang
• Pemerintah bijak menggunakan alam • Pokok bakau dan api-api di pesisir pantai
sekitar seperti hasil hutan untuk pula menjadikan benteng pertahanan
perniagaan • Ia juga menjadi pelindung semula jadi
• Pemerintah bijak memperkembangkan yang sukar ditembusi oleh musuh
kegiatan pertanian di kawasan subur • Muara sungainya terletak di Selat Melaka
• Pemerintah bijak membina dan mengurus • Terlindung daripada tiupan angin
sistem pengairan untuk tanaman padi monsoon
9(c) perubahan soalan • Keadaan ini membolehkan kapal dagang
Apakah keunikan masyarakat kerajaan awal di berlabuh di pelabuhan dengan selamat
Alam Melayu dalam aspek sosiobudaya dan 1(b)
amalan beragama? Pelabuhan kerajaan Melaka;
Sosiobudaya; • Melaka terletak di laluan perdagangan
antara India dengan China
• Membuat penyesuaian pengaruh luar
untuk mengembangkan bahasa mereka • Dikunjungi oleh pedagang dari dalam
dan luar Alam Melayu
• Tulisan Palava dan Kawi yang berasal
dari India digunakan dengan meluas • Tempat barang yang dikumpul dan
diedarkan kepada pedagang luar seperti
• Huruf-huruf Arab disesuaikan sehingga
bijih timah, rempah-ratus
terbentuknya tulisan Jawi
• Barangan luar yang dibawa masuk ke
• Kemahiran dalam seni bina bagi
Melaka ialah benang emas, kain pelikat
memudahkan kehidupan seperti kegiatan
Pelabuhan hari ini;
pertanian, perdagangan dan keagamaan
Amalan beragama; • Terletak di laluan perdagangan
antarabangsa Eropah hingga ke Asia
• Mengamalkan sifat terbuka dalam amalan
Timur iaitu Jepun
beragama
• Dikunjungi oleh pedagang dari Eropah,
• Kepercayaan animisme disesuaikan
Afrika, Asia
dengan agama Hindu dan Buddha
• Tempat barang yang dikumpul dan
• Islam juga tersebar secara aman
diedarkan kepada pedagang luar seperti
• Anutan pelbagai agama Hindu, Buddha,
bijih timah, getah, petroleum
Islam
• Barangan luar yang dibawa masuk lebih
• Sifat toleransi dalam amalan beragama
banyak seperti automotif, elektronik,
masyarakat kerajaan Alam Melayu
tekstil
• Penganut agama Hindu membina Candi
Prambanan berdekatan Candi Borobudur
tempat ibadat penganut agama Buddha

1(c)
Kita mesti;
• Sedia berkorban masa dan tenaga agar
sektor perdagangan pesat berkembang
• Berani meneroka bidang baru seperti
membina kapal agar hasil kerajaan
bertambah
• Bekerjasama dengan masyarakat
antarabangsa kerana mereka boleh
menjadi pasaran/pembeli
• Bersatu padu antara pemerintah dan
rakyat agar taraf hidup rakyat meningkat
• Membela nasib rakyat agar kemiskinan
dihapuskan
• Bersungguh-sungguh bekerja agar hidup
bidang perniagaan bertaraf dunia
2(a)
• Faktor kepimpinan raja yang berwibawa
• Raja mempunyai kuasa tertinggi
• Konsep daulat dan derhaka
• Sultan melantik pembesar untuk
membantunya dalam pentadbiran
• Sistem pentadbiran yang tersusun dan
berkesan
• Pentadbiran berasaskan Sistem Pembesar
Empat Lipatan
• Undang-undang Melaka iaitu Hukum
Kanun Melaka dan Undang-Undang Laut
Melaka
• Kesultanan Melayu Melaka juga
menggunakan undang-undang adat iaitu
Adat Temenggung.
2(b)
Pentadbiran Melaka;
• Sultan berada dipuncak sistem
pemerintahan
• Sultan melantik pembesar untuk
membantu dalam pentadbiran
• Pentadbiran Melaka berasaskan Sistem
Pembesar Empat Lipatan
• Sultan dibantu oleh pembesar berempat,
pembesar berlapan, pembesar enam belas
dan pembesar tiga puluh dua
• Pembesar ini merupakan pentadbir
kerajaan pada peringkat pusat, jajahan,
daerah, mukim dan kampung
• Tugas utama pembesar ialah
mewujudkan sistem pentadbiran yang
berkesan
Pentadbiran Malaysia;
• Yang di-Pertuan Agong ketua negara
• Perdana Menteri ketua kerajaan
• Perdana Menteri dibantu oleh jemaah
menteri
• Wujud pentadbiran kerajaan pusat
• Negeri diketuai oleh sultan/Raja/Yang
Dipertuan/Yang Dipertua
• Pentadbiran kerajaan negeri diketuai
Menteri Besar/Ketua Menteri
2(c)
Kita mesti;
• Sedia berkorban masa dan tenaga agar
kerajaan terus maju
• Berani menghadapi musuh agar kerajaan
terus stabil
• Bekerjasama dengan masyarakat
antarabangsa kerana mereka akan
membantu ketika kita susah
• Bersatu padu tanpa mengira kedudukan
agar semua rakyat hidup bahagia
• Membela nasib rakyat agar kemiskinan
dihapuskan
• Bersungguh-sungguh bekerja agar kita
berjaya dalam segala bidang
3(a)
Hukum Kanun Melaka;
• Mengandungi 44 fasal
• Berkaitan hak keistimewaan,
tanggungjawab raja dan pembesar
• Hukum Islam juga terdapat dalam
undang-undang ini yang berkaitan
dengan jenayah
• Urusan jual beli
• Kekeluargaan
Undang-Undang Laut Melaka;
• Mengandungi 25 fasal
• Menerangkan peraturan di laut
• Tertib berniaga
• Tatacara berjual beli
• Tanggungjawab nakhoda, anak kapal,
kiwi dan syahbandar
3(b)
• Berkaitan dengan sistem pemerintahan
• Sistem perwarisan takhta
• Perkahwinan nikah kahwin
• Perwarisan harta dan perundangan
• Berkaitan sistem penggantian sultan
• Takhta kerajaan diwarisi oleh anak lelaki
yang sulung
• Mengamalkan sistem pemerintahan
beraja
• Kuasa tertinggi terletak di tangan sultan
atau raja
• Sistem perwarisan takhta berlaku secara
teratur
3(c)
• Menjamin keselamatan manusia
• Hukuman yang adil kepada pesalah
• Menghalang orang membuat kesalahan
• Memberi kesedaran agar tidak
mengulang kesilapan
• Memberi panduan kepada pemerintah
• Memastikan rakyat taat setia kepada
negara
4(a)
• Penaklukan dilakukan untuk menjamin
keselamatan Kesultanan Melayu Melaka
• Kawasan taklukan antaranya di
Semenanjung Tanah Melayu ialah seperti
Kuala Linggi, Beruas, Pahang
• Perkahwinan antara Sultan Melaka
dengan puteri diraja kerajaan lain
• Perkahwinan Sultan Mansur Shah dengan
puteri Majapahit, Raden Galuh Cendera
Kirana
• Pemerintah kerajaan lain rela bernaung di
bawah Kesultanan Melayu Melaka
• Raja yang berada di bawah naungan
Melaka ditabalkan oleh sultan Melaka
• Antaranya kerajaan yang rela bernaung
termasuklah Lingga, Patani dan Kedah
4(b)
• Pentadbiran Pusat menjadi pusat
pemerintahan dan pentadbiran Melaka
• Terletaknya tempat raja bersemayam
• Raja dibantu oleh pembesar pusat
• Kawasan naungan ialah kawasan yang
mengakui ketuanan Melaka
• Mereka ini menghantar ufti
• Pemerintahan diketuai oleh pemerintah
negeri berkenaan
• Dibantu oleh pembesar tempatan
Jawapan Latihan Berpandu TK2 4
• Pemerintahan Kawasan Jajahan
• Diketuai oleh pemerintah yang dilantik
oleh Sultan Melaka
4(c)
• Meluaskan wilayah dan jajahan takluk
• Mengukuhkan hubungan dengan kerajaan
yang ditakluk
• Menyekat pengaruh kuasa serantau
seperti Siam, Majapahit dan Pasai
• Menerima hadiah dalam bentuk wang,
emas, timah dan bantuan ketenteraan
• Mendapat bekalan seperti hasil pertanian,
rempah-ratus dan bijih timah untuk
diperdagangkan di pelabuhan Melaka
• Menguasai perdagangan di Selat Melaka
• Asimilasi budaya tempatan dengan
budaya dari Arab, India, China, Alam
Melayu
• Wujud masyarakat majmuk yang terdiri
daripada pelbagai suku dan bangsa
• Mendorong usaha penyebaran agama
Islam
• Islam telah berkembang luas ke Pahang,
Kelantan, Perak, timur Sumatera
5(a)
• Pengislaman pemerintah/raja
• Pengislaman Sultan Iskandar Shah diikuti
oleh para pembesar dan rakyat Melaka
• Melalui perkahwinan
• Perkahwinan puteri Sultan Mansur Shah
Melaka dengan putera Raja Siak
• Peranan ulama dan mubaligh
• Pemerintah Melaka menghantar ulama
dan mubaligh ke seluruh kawasan
pengaruhnya untuk menyebarkan Islam
• Ajaran tasawuf dan sufi dikembangkan
melalui ulama dari Timur Tengah dan
India
• Islam turut tersebar melalui pedagang
Arab, India dan China
• Mereka juga menyebarkan Islam ke
kawasan lain seperti Brunei, Filipina
• Kerajaan Kesultanan Melayu Melaka
menyebarkan agama Islam melalui
perluasan kuasa
5(b)
• Melaka menjadi tumpuan ulama dan
pendakwah
• Sultan Melaka menjadi penaung kepada
aktiviti dakwah dan perbincangan kitab
agama seperti Darul Manzum
• Melaka menjadi tempat pembelajaran
• Madrasah, masjid dan surau menjadi
tempat mempelajari al-Quran
• Karya sastera saduran dari Arab dan Parsi
seperti Hikayat Muhammad Ali Hanafiah
• Berlaku perkembangan tulisan Jawi dan
bahasa Melayu
• Undang-undang Islam dalam Hukum
Kanun Melaka dan Undang-undang Laut
Melaka
• Manakala ulama memainkan peranan
penting dalam hal pentadbiran
• Jawatan mufti dan kadi diwujudkan
untuk kelicinan pengurusan agama Islam.
5(c)
• Pakaian yang menutup aurat
• Konsep halal dan haram
• Menolak sistem riba
• Menggalakan sedekah dan derma
• Mewajibkan zakat

• Mengharamkan maksiat seperti judi,
minum arak
6(a)
• Kedudukan strategik
• Melaka terletak di laluan perdagangan
antara India dengan China
• Pusat pengumpulan dan pengedaran
pelbagai barangan
• Barang tersebut ialah bijih timah, emas,
kapur barus, hasil hutan dan rempah
• Barangan luar yang dibawa masuk ke
Melaka ialah benang emas, kain pelikat
• Melaka dikunjungi oleh pedagang dari
dalam dan luar Alam Melayu
• Pedagang yang paling ramai ialah
pedagang Arab, China dan Gujerat
• Pusat perkapalan
• Pelabuhan Melaka dikunjungi oleh
pelbagai jenis kapal besar dan kecil
6(b)
• Tugas Syahbandar ialah mengurus pasar
dan gudang, menjaga kebajikan
• Syahbandar memeriksa alat timbang,
sukat, mata wang
• Cukai pelabuhan yang rendah juga
menarik minat pedagang ke Melaka.
• Cukai dan bayaran surat kebenaran
berniaga di pelabuhan menjadi sumber
pendapatan Melaka
• Perdagangan tukar barang berlaku antara
barangan dari China dan Alam Melayu
dengan barangan dari Barat dan India
• Penggunaan mata wang telah
melancarkan lagi urusan jual beli
• Orang Laut memberikan taat setia kepada
raja.
• Mereka pelayar dan penunjuk arah yang
cekap kepada pedagang ke Melaka
• Pelabuhan Melaka dilengkapi dengan
pelbagai kemudahan seperti gudang
menyimpan barang, tempat baiki kapal
6(c)
• Menyediakan tempat perniagaan
• Mengurangkan kadar cukai
• Memberi bantuan modal
• Memberi khidmat nasihat
• Menyediakan latihan berniaga
• Menambah kursus perniagaan
• Memupuk minat sejak dibangku sekolah
7(a)
Alam Melayu;
• Hubungan dengan Pasai berlaku atas
dasar sama taraf
• Hubungan dengan Demak atas dasar
penyebaran Islam
• Hubungan dengan Majapahit terjalin
disebabkan oleh perkahwinan pemerintah
Melaka dengan puteri Majapahit
• Melaka telah menghantar utusan
persahabatan ke Makasar
Luar Alam Melayu;
• Hubungan dengan Cina berbentuk
diplomatik, persahabatan, perdagangan
• Hubungan dengan Ryukyu berbentuk
hubungan diplomatik dan perdagangan
• Melaka menjalin hubungan dengan Siam
atas dasar diplomatik dan perdagangan
7(b)
• Mengukuhkan persahabatan
• Memajukan ekonomi
• Menjamin kestabilan politik
• Mengukuhkan keselamatan kerajaan
• Menggalakan kedatangan pedagang luar
• Merapatkan hubungan dengan kerajaan
Islam
• Mendapatkan bantuan ketika peperangan
• Mendapatkan pengiktirafan kerajaan
lebih besar seperti China
7(c)
• Mengukuhkan dasar persahabatan semua
negara di dunia
• Memajukan ekonomi khasnya dengan
kuasa ekonomi seperti Jepun dan China
• Menjamin kestabilan politik serantau
• Mengukuhkan keselamatan seluruh dunia
• Menggalakan kedatangan pedagang luar
• Merapatkan hubungan dengan negara-
negara Islam
• Mendapatkan bantuan dunia ketika
ditimpa musibah
• Mendapatkan pengiktirafan kuasa besar
seperti Amerika Syarikat dan Russia
8(a)
• Masalah kepimpinan Melaka
• Kelemahan Sultan Mahmud Shah dan
pembesar dalam pentadbiran
• Amalan pilih kasih, rasuah dan
penyelewengan
• Perbalahan sesama sendiri dalam
kalangan pembesar
• Masalah perpaduan kerana rakyat tidak
bersatu padu
• Askar upahan dari luar pula tidak taat
setia kepada Melaka
8(b)
• Mencapai matlamat kekayaan
• Mengembangkan agama Kristian
• Mencari kemasyhuran
• Ingin mengawal perdagangan rempah
• Kegagalan rundingan Portugis dengan
Melaka
8(c)
• Pada awalnya secara diplomasi
• Menentang Portugis dengan semangat
juang yang tinggi
• Menggunakan lancaran dan perahu berapi
• Kawasan pantai dikuatkan dengan
pelbagai jenis meriam
• Menyediakan peti-peti berisi serbuk
peluru
• Tembakan meriam bertalu-talu dari
pantai
• Menggunakan tentera bergajah
DSKP 6.2
1. A
2. B
3. D
4. D
5. C
6. C
7. C
8. A
9. B
10. B
11. D
12. C
13. B
14. A
15. A
Jawapan Latihan Berpandu TK2 5
16. B
17. C
18. A
19. B
20. D
DSKP 6.2
1(a)
• Kota Kara, Pekan Tua
• Kota Sayong, Sayong Pinang
• Kota Batu, Johor Lama@Tanjung Batu
•
1(b)
• Pusat pemerintahan diserang Portugis
• Kota dimusnahkan Portugis
• Mencari kedudukan yang strategik di
Sungai Johor
• Sungai Johor yang lebar dan dalam
memudahkan kemasukan kapal dagang
• Kawasan berbukit bukau menjadi
benteng pertahanan yang kukuh
• Mencari kawasan yang lebih selamat
1(c)
• Menguatkan angkatan tentera
• Menyediakan senjata canggih
• Mengawal sempadan dari diceroboh
• Mempunyai negara sahabat yang sedia
membantu
2(a)
• Persaingan Johor, Acheh dan Portugis
• Perang Johor-Jambi
• Konflik pembesar antara Bendahara Tun
Habib Abdul Majid dan Laksamana Tun
Abdul Jamil
• Ancaman Raja Kechil yang menuntut
takhta kerajaan Johor
2(b)
• Pusat pemerintahan sering berpindah
kerana muslihat mempertahankan diri
daripada ancaman Portugis dan Acheh
• Kota pertahanan yang dibina sering
berubah mengikut lokasi pusat
pemerintahan
• Pagar kota dibuat dengan pancang kayu
besar
• Menjalinkan hubungan dengan Belanda
• Mengadakan perjanjian persahabatan
dengan pihak Belanda
• Dasar berbaik-baik dengan Belanda
sebagai strategi untuk menghadapi
ancaman Portugis di Melaka dan Acheh
2(c)
Mengukuhkan hubungan diplomatik
•
dengan kuasa yang kuat
• Menghalang campur tangan kuasa asing
dalam pentadbiran negara
• Memantapkan perpaduan rakyat pelbagai
kaum
• Mengukuhkan angkatan bersenjata
3(a)
• Kedudukan pelabuhan strategik
• Lokasi pelabuhan yang terletak di laluan
Timur dan Barat.
• Tumpuan pedagang contohnya dari
China, Gujerat, Belanda, Inggeris
• Pusat pengumpulan dan pengedaran
pelbagai barang dagangan

• Kesibukan pelabuhan didatangi kapal
dari luar antaranya dari Siam, Portugis,
Inggeris
3(b)
• Kemudahan pelabuhan seperti gudang
bawah tanah untuk menyimpan barangan
bagi mengelak kebakaran
• Urusan jual beli secara tukar barang
(barter) dan menggunakan mata wang
• Pedagang luar dan tempatan mendapat
naungan Bendahara, Temenggung,
Laksamana dan Raja Indera Bongsu
• Orang laut ditugaskan sebagai pengawal
pelabuhan, penunda kapal dagang
• Kemudahan membaiki dan membina
kapal
3(c)
• Pengurusan pelabuhan terbaik
menggunakan ICT dan dalam talian
• Kemudahan yang canggih menggunakan
mesin elektronik dan automatik
• Pedagang luar dilayan dengan sopan
• Kawalan keselamatan menjadi
keutamaan
4(a)
• Sulalatus Salatin, Hikayat Melayu,
Hikayat Hang Tuah, Tajul Salatin atau
Mahkota Raja-Raja Tajul Salatin atau
Mahkota Raja-Raja, Tuhfat al-Nafis,
Salasilah Melayu dan Bugis, Gurindam
Dua Belas, Hikayat Anak Panah Sedasa,
Syair Ungku Puteri
4(b)
Sulalatus Salatin;
• asal usul keturunan raja-raja Melaka
• adat istiadat kerajaan
• sejarah Kesultanan Melayu Melaka
Hikayat Hang Tuah;
• Berkaitan ketaatan atau kesetiaan Hang
Tuah kepada raja
• dan Kesultanan Melayu Melaka
4(c)
• Mengadakan pertandingan penulisan
kreatif
• Mengadakan kursus, bengkel, seminar
• Memperbanyakan kursus penulisan
kreatif di universiti
• Menggalakan pelajar berkarya sejak di
bangku sekolah
5(a)
Kesultanan Terengganu;
• Diasaskan oleh keluarga diraja daripada
keturunan Bendahara Johor Riau
• Terengganu merupakan wilayah naungan
Kesultanan Johor Riau
• Sultan Abdul Jalil, Sultan Johor Riau
menganugerahkan Terengganu kepada
Tun Zainal Abidin
• Tun Zainal Abidin ialah putera Tun
Habib Abdul Majid, Bendahara Johor
Riau
• Baginda juga merupakan putera angkat
Raja Patani
• Raja Patani telah menabalkan Tun Zainal
Abidin sebagai Sultan Terengganu.
Kesultanan Selangor;
• Diasaskan oleh keluarga diraja Bugis dari
Kesultanan Johor Riau
• Selangor merupakan sebahagian daripada
wilayah naungan Kesultanan Johor Riau
Jawapan Latihan Berpandu TK2 6
• Daeng Chelak berketurunan Bugis • Kedudukan ini dinyatakan dengan jelas
menjadi Yang di-Pertuan Muda dalam Perlembagaan Persekutuan/
Kesultanan Johor Riau Undang-Undang Tubuh Kerajaan Negeri
• Putera Daeng Chelak bernama Raja • Institusi agama berperanan penting di
Lumu telah menghadap Sultan Perak setiap negeri
• Untuk mendapatkan pengiktirafan Sultan • Contohnya, peranan mufti, kadi,
Perak mahkamah syariah dan Jabatan Agama
• Sultan Perak iaitu Mahmud Shah telah Islam.
menabalkan Raja Lumu sebagai Sultan • Institusi kesultanan mempunyai ikatan
Selangor yang rapat dengan institusi agama
5(b) • Tokoh-tokoh agama berperanan dalam
Kemunculan Kesultanan Perak; pentadbiran istana dan negeri
• Diasaskan oleh keluarga diraja • Contohnya, di negeri Selangor, mufti
Kesultanan Melayu Melaka merupakan anggota Dewan di-Raja
• Perak merupakan sebahagian wilayah • Sultan juga bertanggungjawab dalam
naungan Kesultanan Melayu Melaka mendaulatkan syiar Islam
• Sultan Mahmud Shah meninggalkan • Contohnya, tauliah penceramah agama
Melaka dan bersemayam di Kampar, dikeluarkan oleh pejabat istana setelah
Sumatera ditandatangani oleh sultan
• Pembesar Perak bernama Tun Saban dan • Agama Islam menjadi panduan
Nakhoda Kassim telah ke Kampar membentuk masyarakat yang bersahsiah
• Mereka menjemput putera Sultan dan berakhlak mulia
Mahmud Shah bernama Raja Muzaffar 6(c)
untuk ditabalkan sebagai Sultan Perak Kita mesti;
Kemunculan Kesultanan Pahang; • Sedia berkorban masa dan tenaga agar
• Diasaskan oleh keluarga diraja usaha kita diwarisi generasi kemudian
kesultanan Melayu Melaka • Berani mempertahankan warisan seperti
• Pahang merupakan sebahagian wilayah agama Islam dan adat istiadat Melayu
naungan Kesultanan Melayu Melaka • Bekerjasama mempertahankan warisan
• Pada mulanya Seri Bija Diraja dilantik tradisi kerana ia pusaka nenek moyang
sebagai wakil untuk mentadbir Pahang • Bersatu padu antara rakyat pelbagai
• Semasa Melaka diperintah oleh Sultan kaum agar mereka boleh menerima
Mansur Shah, baginda telah menghantar budaya kaum lain
puteranya, Raja Muhammad untuk • Mempertahankan budaya bangsa timur
ditabalkan sebagai Sultan Pahang agar ia dihormati oleh masyarakat dunia
5(c) • Bersungguh-sungguh menjaga warisan
Kita mesti; bangsa agar ia tidak pupus
• Bertanggungjawab meneruskan tradisi
bangsa agar diwarisi generasi kemudian DSKP 6.3
• Amanah mengetengahkan warisan yang 1. A
baik agar tidak dinikmati kebaikannya 2. D
oleh rakyat 3. C
• Bersungguh mempertahankan warisan
4. A
bangsa agar tradisi Melayu kekal
5. B
• Tabah menghadapi cabaran walaupun
generasi kini banyak dipengaruhi budaya 6. B
Barat 7. B
• Sentiasa berwaspada kerana masyarakat 8. C
Barat ingin merosakkan budaya timur 9. D
• Bersatu padu rakyat dan pemerintah agar 10. A
budaya Melayu berteraskan Islam kekal 11. C
12. D
6(a) 13. C
• Sultan sebagai tonggak utama kerajaan 14. B
• Penggantian pemerintah berasaskan Adat 15. A
Temenggung
16. A
• Di Perak, putera sultan juga mewarisi
takhta tetapi melalui sistem penggiliran
17. C
• Sistem Pembesar Empat Lipatan 18. D
diamalkan 19. B
• Mengikut acuan dan keperluan setiap 20. A
negeri
• Kesultanan Pahang waris ganti digelar DSKP 6.3
Tengku Mahkota
• Kesultanan Terengganu waris ganti 1(a)
digelar Yang di-Pertuan Muda Kedah - Maharaja Derbar Raja
• Kesultanan Selangor waris ganti digelar Kelantan - Long Yunus
Raja Muda Perlis - Syed Hussin Jamalullail
6(b) 1(b)
• Sultan merupakan ketua agama bagi • Pengasasan kesan kehadiran masyarakat
setiap negerinya Minangkabau ke Negeri Sembilan
• Pengasasan kerajaan oleh Raja Melewar

• Negeri Sembilan asalnya merupakan
naungan Kesultanan Johor Riau
• 4 Penghulu Luak iaitu Sungai Ujong,
Jelebu, Johol dan Rembau telah
menghantar utusan untuk menjemput
anak raja Minangkabau
• Raja Minangkabau bersetuju
mengutuskan Raja Melewar sebagai
pemerintah di Negeri Sembilan
• Raja Melewar mengasaskan kerajaan
Negeri Sembilan di Seri Menanti
• Baginda menggunakan gelaran Yamtuan
Seri Menanti
• Mendapat pengiktirafan daripada
Kesultanan Johor Riau.
1(c)
• Raja perlu dihormati oleh semua rakyat
• Raja perlu meningkatkan taraf
pendidikan
• Raja perlu melibatkan diri dalam
angkatan tentera
• Raja perlu menjadi pelindung rakyat
pelbagai kaum
2(a)
• Keserumpunan iaitu persamaan dalam
aspek bahasa dan budaya
• Aspek geografi iaitu sempadan antara
negeri yang berjiran memudahkan
perhubungan
• Aspek agama pula, berlaku melalui
penerimaan Islam oleh pemerintah
2(b)
• Cara pengiktirafan - bertujuan
mengabsahkan sultan sebagai pemerintah
• Cara pertahanan - hubungan pertahanan
yang diwujudkan dapat mengekalkan
kedaulatan sesebuah kerajaan
• Cara perkahwinan diraja - akan
mengukuhkan hubungan dan menjamin
kedaulatan sesebuah kerajaan
2(c)
• Perlu mendapat sokongan setiap
pemerintah negeri khasnya sultan
• Setiap negeri memberi keutamaan
membeli barangan dalam negeri
• Kerajaan pusat membantu semua negeri
tanpa pilih kasih
• Meningkatkan lagi kualiti sistem
pengangkutan antara negeri
3(a)
• Pemerintahan beraja masih kekal tetapi
menggunakan gelaran berbeza
• Kerajaan Kedah dan Kelantan
menggunakan gelaran Sultan
• Kerajaan Perlis pula menggunakan
gelaran Raja
• Pelantikan putera Sultan atau Raja
sebagai pengganti
• Sultan atau raja merupakan hierarki
tertinggi dalam pemerintahan beraja
• Raja menjadi ketua bagi negeri serta
memiliki keistimewaannya
• Sultan atau raja juga bertanggungjawab
sebagai ketua agama Islam
• Sultan merupakan lambang perpaduan
rakyat
• Pembesar pula bertanggungjawab
terhadap jajahan atau daerah
• Penghulu merupakan penguasa pada
peringkat mukim
Jawapan Latihan Berpandu TK2 7
• Ketua kampung yang bertanggungjawab • Perut ialah unit terkecil, ahlinya daripada
untuk mentadbir unit yang lebih kecil keturunan ibu
3(b) • Ketua Perut ialah Buapak yang dilantik
• Alat-alat kebesaran diraja diwarisi dan oleh ahli Perut
digunakan dalam setiap istiadat rasmi • Ibu Soko pula ibu yang melahirkan
• Warisan istiadat pertabalan diraja anggota masyarakat
• Majlis Pemasyhuran pengganti sultan 4(c)
atau raja disempurnakan sebelum jenazah • Yang di-Pertuan Besar menjadi lambang
pemerintah dimakamkan kesatuan dan persekutuan
• Penganugerahan bintang dan darjah • Pemilihan pemimpin secara demokrasi
kebesaran oleh sultan atau raja • Pemimpin menjaga keamanan dan
• Sistem perundangan juga diwarisi dengan keselamatan rakyat
pengubahsuaian dan penambahbaikan • Semua orang terlibat secara langsung
• Undang-undang tersebut seperti Undang- dalam pemilihan pemimpin
Undang Tubuh Kerajaan Kedah • Perasaan cinta kepada keturunan ibu
Darulaman, Undang-Undang Tubuh • Hukuman bersifat pemulihan dan boleh
Kerajaan Perlis dan Undang-Undang dimaafkan
Tubuh Kerajaan Kelantan • Peraturan bertujuan melindungi
• Karya persuratan seperti al-Tarikh kepentingan individu dan masyarakat
Salasilah Negeri Kedah, Hikayat Merong
Mahawangsa
• Kesenian seperti seni ukir, seni bina, seni DSKP 6.4
pertukangan, seni kraf tangan, seni 1. A
persembahan dan seni silat 2. B
3(c)
3. D
• Adat tradisi menjadi lambang kesopanan
timur
4. C
• Agar diketahui dan diamalkan generasi 5. A
muda 6. B
• Menjadi lambang perpaduan antara 7. C
negeri 8. D
• Boleh diangkat sebagai kebudayaan 9. D
kebangsaan 10. A
• Membentuk jati diri anak muda 11. D
• Memupuk rasa sayang terhadap tradisi 12. C
bangsa 13. B
14. A
4(a)
15. B
• Jurai keturunan sebelah ibu
16. A
• Perempuan dianggap Ibu Soko
17. C
• Anggota suku dianggap sedarah kerana
berasal daripada moyang perempuan 18. D
yang sama sebelah ibu
• Pelaksanaan hukuman bersifat pemulihan
DSKP 6.4
• Memberikan pertimbangan terhadap
pesalah ke arah kebaikan
1(a)
• Wanita akan mewarisi harta pusaka
• Pusat pembuatan tembikar di Gua Niah,
termasuk tanah dan rumah
Sarawak dan di Bukit Tengkorak,
• bertujuan supaya wanita tidak terabai Semporna, Sabah
• Diwarisi secara turun temurun daripada • Penduduk di Bukit Tengkorak
ibu kepada anak perempuan. menjalankan perdagangan dengan
• Upacara kedim ialah menerima orang kawasan di luar Sabah
dari suku lain atau orang luar menjadi
• Muncul Chu-Po iaitu pelabuhan di utara
ahli suku Sabah
• Perkahwinan sesama suku tidak
• Pelabuhan ini menjadi tempat
digalakkan mengeksport besi ke Funan dan Champa
• dianggap sebagai sebuah keluarga besar
• Santubong muncul sebagai sebuah
dan bersaudara kerajaan awal di lembah sungai Sarawak
• Menggalakkan perkahwinan di luar suku
• Terdapat penemuan barangan tembikar
bagi mewujudkan hubungan zaman Dinasti T’ang dan Sung dari
persaudaraan antara suku China di Santubong
4(b)
• Pusat perdagangan lain di Sarawak
• Yang di-Pertuan Besar menduduki seperti Gedong, Bukit Sandong, Kalka
hierarki tertinggi
• Pusat perdagangan ini menjalankan
• Baginda dipilih oleh Undang Yang perdagangan dengan Siam dan China
Empat
• Jumpaan gendang gangsa jenis Moko di
• Luak ialah daerah atau jajahan Pulau Banggi, Sabah
• Ketua Luak ialah Undang dan Penghulu 1(b)
yang dilantik oleh Lembaga • Srivijaya, Majapahit, Kesultanan Melayu
• Suku pula dibentuk oleh beberapa Perut Brunei, Kesultanan Sulu
• Ketua Suku ialah Lembaga yang dilantik
oleh Buapak

1(c)
• Kerajaan mengurangkan cukai
perdagangan dalam negeri
• Mengutamakan barangan keluaran rakyat
tempatan
• Kerajaan memberi bantuan khas kepada
Sabah dan Sarawak di bidang perniagaan
• Mewujudkan kerjasama dan lawatan
perdagangan antara kerajaan negeri
2(a)
• Kesukuan, Kerajaan, Wakil Raja
2(b)
• Kesukuan, Wakil Raja, Ketua Bebas
2(c)
• Memberi peluang pelajar Sabah Sarawak
belajar di bidang pentadbiran
• Penempatan kakitangan dari Sabah
Sarawak di semenanjung
• Menyediakan kuota khas kakitangan
kerajaan pusat kepada Sabah Sarawak
• Meningkatkan mutu pendidikan agar
lebih ramai pelajar Sabah Sarawak
melanjutkan pelajaran
3(a)
• perdagangan, menangkap ikan, membuat
perahu, perusahaan sagu, menanam padi,
buah-buahan, sayur-sayuran, mengutip
hasil hutan, memburu haiwan liar
3(b)
• Iban, Melayu, Bidayuh, Melanau, Orang
Ulu, Bisaya, Bukitan, Dusun, Kedayan,
Kajang, Kejaman, Lahanan, Lisum,
Sebop, Sekapan, Sipeng, Tagal, Tanjong
dan Ukit
3(c)
Tukar soalan….dalam bidang ekonomi
• Melatih mereka di bidang perniagaan
• Menggalakan mereka menceburi bidang
industri asas tani
• Memastikan pemasaran hasil mereka
tidak terjejas
• Memberi pinjaman/bantuan modal
4(a)
• menangkap ikan, membuat perahu,
mengutip hasil laut, perdagangan,
menanam padi, buah-buahan, sayur-
sayuran, mengutip hasil hutan, mengutip
sarang burung
4(b)
• Kadazandusun, Murut, Bajau/Sama,
Suluk, Melayu, Orang Sungai, Balabak
atal Molbog, Binadan, Bisaya, Bulungan,
Idahan, Kadayan, Berunai, Iranum,
Cocos, Lundayeh, Rungus, Tagaas,
Tatana.
4(c)
• Setuju
• Suku kaum di Sabah mempunyai
kebolehan dalam pelbagai bidang
• Sabah kaya dengan hasil bumi
• Malaysia bukan kepunyaan sesebuah
negeri sahaja
• Kekayaan hasil bumi Sabah banyak
disumbangkan kepada negara
5(a)
• Kegunaan harian - Sungai menjadi
sumber bekalan air untuk minuman
• Pengangkutan - sampan dan bot menjadi
pengangkutan utama
• Petempatan - sungai menjadi kawasan
petempatan yang dikenali sebagai
kampung air
• Sungai merupakan sumber rezeki seperti
menangkap hasil sungai khususnya ikan
• Masyarakat menjalankan kegiatan
perdagangan dan jual beli di sungai
• Sungai menjadi tempat kegiatan rekreasi
seperti pesta regatta, perahu berhias.
5(b)
• Jangan membuang sampah ke dalam
sungai
• Memastikan sungai dibersihkan dari
semasa ke semasa
• Menjalankan kempen cintai sungai kita
5(c)
• Sungai membekalkan air bersih untuk
minuman
• Menjaga hidupan sungai seperti ikan
• Menjadi keseimbangan ekosistem
• Menjadi tempat tumbuh-tumbuhan hidup
subur
6(a)
Kesenian Sarawak;
• Tenunan Kain - contoh Pua kumbu
merupakan hasil kerja tangan kaum Iban
yang dibuat daripada kain kapas
• Kraf Tangan - contoh Orang Ulu
menghiasi bakul mereka dengan manik
• Pertukangan - Tiang Totem yang
dihasilkan oleh Orang Ulu
melambangkan status masyarakat.
• Patung Burung Kenyalang - merupakan
lambang kepahlawanan kaum Iban
Kesenian Sabah;
• Tenunan Kain - Kaum Rungus
menggubah Inavol dan menghasilkan
selendang yang berwarna-warni
• Kraf Tangan - Masyarakat di pedalaman
menghasilkan bakul yang mempunyai
pelbagai kegunaan seperti wakid untuk
membawa barang yang besar, tayen
untuk membawa hasil daripada kebun
dan barang hantaran perkahwinan
• Pertukangan - Kaum Bajau/Sama masih
mewarisi cara pembuatan barangan besi
seperti Guuk, Badi’ untuk memotong
rumput dan Pida’ untuk upacara
perkahwinan
6(b)
• Mendapat hasil pendapatan
• Menjadi warisan seni zaman berzaman
• Untuk dipamerkan di muzium
• Melambangkan keunikan bangsa
• Menjadi produk pelancongan
• Bahan untuk penyelidikan
• Sebagai hadiah dan cenderamata
• Lambang kebanggaan sesuatu suku kaum
6(c)
• Dijual di kawasan tapak pelancongan
• Mengadakan ekspo atau seminar
• Kawalan kualiti oleh kementerian
pelancongan
• Dibawa bersama rombongan lawatan
kerja menteri
• Mempamerkan dan mempromosi kepada
pelancong asing
Jawapan Latihan Berpandu TK2 8
7(a)
Perayaan Sarawak;
• Pesta Menuai dan Gawai Dayak
• Masyarakat Iban mengadakan upacara
Miring semasa Gawai Dayak
• Kaum Bisaya Kadayan mengadakan
Pesta Babulang dan Makan Tahun
• Pesta Babulang merupakan pesta menuai
• Lumba kerbau diadakan sebagai salah
satu acara dalam Pesta Babulang
• Makan Tahun sebagai tanda kesyukuran
atas hasil yang diperoleh petani
• Kaum Melanau pula mengadakan Pesta
Kaul
• yang bertujuan untuk mengelak
malapetaka buruk oleh roh jahat yang
dipanggil sebagai Ipok
• Acara Tibau diadakan sempena Pesta
Kaul
Perayaan Sabah
• Pesta Kaamatan yang diraikan oleh
penduduk Kadazandusun dan Murut
• Perayaan ini merupakan simbol
kesyukuran untuk meraikan semangat
padi atau Bambaazon atau Bambarayon
• Upacara kesyukuran kepada semangat
padi ini dijalankan oleh
Bobohizan/Bobolian
• Dengan melakukan upacara kesyukuran
ini, penduduk berharap agar tahun
hadapan mereka akan mendapat lebih
banyak hasil tuaian padi
• Antara acara yang diadakan dalam pesta
ini termasuklah pertandingan ratu cantik
atau Unduk Ngadau
• Acara ini berkaitan dengan asal usul
pengorbanan Huminodun
• Huminodun merupakan seorang puteri,
anak Kinoingan atau Minamangun
(pencipta) yang mengorbankan dirinya
untuk membantu manusia dalam
kesusahan ketika musim kemarau
• Pesta Regata Lepa pula merupakan
perayaan memperingati peranan lepa
dalam kehidupan kaum Bajau/Sama di
pantai timur Sabah
• Dalam perayaan ini, kaum Bajau/Sama
menghiasi lepa
7(b)
• Memenuhi tuntutan agama mereka
• Memupuk semangat perpaduan
• Menghormati penduduk pelbagai agama
• Melahirkan rasa syukur
• Meraikan bersama kaum lain
• Mempertahankan warisan tradisi
• Memberi kegembiraan kepada semua
• Mewujudkan perasaan kasih sayang
tanpa mengira kaum
7(c)
• Mengamalkan semangat bekerjasama
• Sedia bertolak ansur antara kaum
• Mengelak daripada membicarakan hal
sensitif
• Sentiasa menghormati tradisi kaum lain
• Tidak menghina kepercayaan orang lain
UJIAN AKHIR TAHUN
*Jawapan diberi personal mengelak pelajar
meniru
Hubungi : 0197672336