Teknik Resim Ders Kitabi

Bu proje Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti
tarafından finanse edilmektedir.
İNSAN KAYNAKLARININ GELİŞTİRİLMESİ OPERASYONEL PROGRAMI
GENÇ İSTİHDAMININ DESTEKLENMESİ HİBE PROGRAMI
İŞSİZLİĞE ÇARE MESLEKİ EĞİTİM PROJESİ

TR08H1.01-01/713
TEKNİK RESİM
DERS KİTABI
Bu yayın Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti’nin mali katkısıyla hazırlanmıştır.

Bu yayının içeriğinden yanlızca Havza Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi sorumludur ve bu içerik
hiçbir şekilde Avrupa Birliği veya Türkiye Cumhuriyeti’nin görüş ve tutumunu yansıtmamaktadır.
T.C.
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI
MEGEP
(MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN
GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)
MAKİNE TEKNOLOJİSİ
GEOMETRİK ÇİZİMLER
ANKARA 2007
Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;
 Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı

Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında
kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim
programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik
geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır).
 Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye

rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış,
denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve
Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır.
 Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği

kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve
yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.
 Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki

yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden
ulaşılabilirler.
 Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak

dağıtılır.
 Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında

satılamaz.
İÇİNDEKİLER
AÇIKLAMALAR................................................................................................................... iii
GİRİŞ........................................................................................................................................1
ÖĞRENME FAALİYETİ -1 ....................................................................................................3
1. YAZI VE RAKAM...............................................................................................................3
1.1. Teknik Resmin Endüstrideki Yeri, Önemi ve Tanımı ..................................................3
1.1.1. Endüstriyel Teknik Resmin Önemi ......................................................................4
1.1.2. Teknik Haberleşme Dili Olarak Teknik Resim ....................................................5
1.1.3. Teknik Resmin Tanımı .........................................................................................5
1.2. Çizim Araç ve Gereçleri ...............................................................................................7
1.2.1. Resim Tahtaları ve Masaları.................................................................................7
1.2.2. Cetveller ...............................................................................................................8
1.2.3. Kalemler .............................................................................................................11
1.2.4. Silgiler ................................................................................................................15
1.2.5. Pergeller..............................................................................................................15
1.2.6. Şablonlar.............................................................................................................16
1.2.7. Resim Kâğıtları...................................................................................................18
1.2.8. Standart Kâğıt Ölçüleri ve Çeşitleri....................................................................19
1.3. Yazı ve Rakamlar .......................................................................................................21
1.3.1. Teknik Resimde Kullanılan Yazıların Özellikleri ..............................................22
1.3.2. Teknik Resimlerde Kullanılan Terimler.............................................................22
1.3.3.Yazı Çeşitleri ve Boyutları ..................................................................................23
1.3.4. Yazı Yazma ........................................................................................................25
1.4. Çizgi ve Çeşitleri ........................................................................................................27
1.4.1. Tanımı.................................................................................................................27
1.4.2. Çizgi Çeşitleri.....................................................................................................27
1.4.3. Çizgi Boyutları ...................................................................................................28
1.4.4. Çizgilerin Çizilmesi............................................................................................30
1.4.5. Çizgilerin Kullanıldığı Yerler.............................................................................33
1.5. Doğrularla İlgili Geometrik Çizimler .........................................................................36
1.5.1. Paralel Doğruların Çizilmesi ..............................................................................36
1.5.2. Dik Doğruların Çizilmesi ...................................................................................37
1.5.3. Doğrunun Eşit Parçalara Bölünmesi...................................................................40
UYGULAMA FAALİYETİ ..............................................................................................42
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ....................................................................................44
ÖĞRENME FAALİYETİ -2 ..................................................................................................46
2. DOĞRULAR, DAİRELER VE DÜZLEMLER .................................................................46
2.1. Açılarla İlgili Geometrik Çizimler..............................................................................46
2.1.1. Açıların Çizilmesi...............................................................................................46
2.1.2. Verilen Açıya Eşit Açı Çizmek ..........................................................................47
2.1.3. Bir Açıyı İkiye Bölmek ......................................................................................48
2.1.4. 90o lik Açıyı Üçe Bölmek...................................................................................48
2.1.5. Tepe Noktası Olmayan Bir Açının Açı Ortayını Çizmek...................................49
2.2. Çokgenlerin Çizimi.....................................................................................................49
2.2.1. Üçgen Çizimleri..................................................................................................49
2.2.2. Dörtgen Çizimleri...............................................................................................51
2.2.3. Beşgen Çizimi ....................................................................................................52
i
2.2.4. Altıgen Çizimi ....................................................................................................53
2.2.5. Yedigen Çizimi...................................................................................................54
2.2.6. Sekizgen Çizimi..................................................................................................55
2.2.7. Dokuzgen Çizimi................................................................................................55
2.2.8. Ongen Çizimi......................................................................................................56
2.2.9. Genel Metotla Çokgen Çizimi ............................................................................56
2.3. Çember ve Teğet Doğrularla İlgili Çizimler...............................................................57
2.3.1 Daire ve Yaylarla İlgili Geometrik Çizimler .......................................................57
2.3.1.2 Daire veya Yayın Merkezini Bulmak ...............................................................58
2.3.2 Çember Dışındaki Noktadan Geçen Teğet Doğru Çizmek..................................58
2.3.3 Çember Üzerindeki Bir Noktadan Geçen Teğet Doğru Çizmek .........................59
2.3.4 İki Daireye Dıştan Ortak Teğet Doğru Çizmek...................................................60
2.3.5 İki Daireye İçten Ortak Teğet Doğru Çizmek .....................................................61
2.3.6. Üçgenin İçine Teğet Daire Çizmek ....................................................................62
2.3.7. Üçgenin Köşelerinden Geçen Daire Çizmek......................................................62
2.3.8. Bir Doğruyla Bir Noktayı Yayla Teğet Birleştirmek .........................................63
2.3.9. Bir Noktayla Doğru Üzerindeki Bir Noktayı Yayla Birleştirmek ......................63
2.3.10. Birbirine Dik İki Doğruyu Bir Yayla Birleştirmek...........................................64
2.3.11. İki Doğruyu İki Ayrı Yayla Birleştirmek .........................................................65
2.3.12. Doğruya, Daireyi veya Yayı, Verilen Yayla Birleştirmek................................66
2.3.13. İki Daireyi Verilen Bir Yayla Birleştirmek ......................................................67
2.3.14. Daire ve Bir Noktanın Verilen Bir Yayla Teğet Birleştirilmesi .......................69
2.4. Oval Çizimleri ............................................................................................................69
2.4.1. Büyük Ekseni Verilen Ovali Çizmek .................................................................69
2.4.2. Küçük Ekseni Verilen Ovali Çizmek .................................................................70
2.5. Elips Çizimleri............................................................................................................71
2.5.1. Pergel Yardımıyla Elips Çizimi..........................................................................72
2.5.2. Daireler Yardımıyla Elips Çizimi.......................................................................73
2.5.3. Dikdörtgen Yardımıyla Elips Çizimi..................................................................74
2.6. Helis Çizimleri............................................................................................................74
2.6.1. Helis Eğrisini Çizmek.........................................................................................75
2.6.2. Helis Eğrisinin Açınımını Çizmek .....................................................................76
UYGULAMA FAALİYETİ ..............................................................................................77
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ....................................................................................79
MODÜL DEĞERLENDİRME...............................................................................................81
CEVAP ANAHTARLARI .....................................................................................................83
KAYNAKÇA .........................................................................................................................84
ii
AÇIKLAMALAR
AÇIKLAMALAR
KOD 520TC0004
ALAN Makine Teknolojileri

Bilgisayar Destekli Makine Ressamlığı,
Endüstriyel Kalıpçılık,
DAL/MESLEK
Endüstriyel Modellemecilik,
Makine İmalatçılığı.
DERSİN ADI Temel Teknik Resim
SÜRE 40/32
AÇIKLAMA Teknik resim çizim ortamında uygulanmalıdır.
ÖN KOŞUL Temel eğitimi tamamlamış olmak.

YETERLİK Geometrik çizimler yapmak.
Genel Amaç: Gerekli ortam sağlandığında bu modül ile
öğrenci; Standart ve teknik resim kurallarına uygun olarak
geometrik çizimler yapabileceksiniz.
Amaçlar:
MODÜLÜN AMACI
1- Standart ve teknik resim kurallarına göre yazı ve
rakam yazabileceksiniz.
2- Standart ve teknik resim kurallarına göre doğrular,
daireler ve düzlemler çizebileceksiniz.
EĞİTİM ÖĞRETİM Teknik resim çizim ortamı, resim masası, çizim araç
ORTAMLARI VE ve gereçleri.
DONANIMLARI
 Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra,
verilen ölçme araçları ile kazanılan bilgi ve becerileri
ölçerek kendi kendinizi değerlendireceksiniz.
 Öğretmen, modül sonunda size ölçme aracı
ÖLÇME VE
uygulayarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve
DEĞERLENDİRME
becerileri ölçerek değerlendirecektir.
 Faaliyetin sonundaki sayfada size uygulanacak
çoktan seçmeli test ve bir adet performans uygulama testi
bulacaksınız.
iii
iv
GİRİŞ
GİRİŞ
Sevgili Öğrenci,
İnsanlar var olduğundan beri, birbirleri ile iletişim kurma ihtiyacını hissetmiştir.
İnsanlar arasında iletişim, hareketlerle ve konuşmayla gerçekleşmektedir. Ancak insanlar,
duygularını ve düşüncelerini başkalarına ifade edebilmek için sadece bu iki iletişim aracıyla
yetinmemiştir. Resim, bu iki iletişim aracını destekleyen, ifadelere bütünlük katan ve
konuşmadan, hareket etmeden de bir şeyler anlatabilen aynı zamanda kalıcı bilgileri içeren
iletişim aracı olmuştur. Resmin tamamlayıcısı olan yazı, anlatılmak istenen ifadelerin
kesinlik kazanmasına yardımcı olmuştur.
Teknik resimler, teknik alanda eğitim görmüş kişiler arasında bir anlaşma dili olarak
ortaya çıkmıştır. Makineler, araçlar, tesisler, inşaatlar ve benzeri yapıtlar anlatılarak,
hareketlerle veya yazıyla tarif edilerek yapılamaz. Bu tip yapıtlar ancak teknik resim
yardımıyla ifade edilebilir. Bu nedenle teknik resmi bilen insanlar, hangi dili konuşursa
konuşsun teknik resmi bilen başka bir insanla dünyanın her yerinde rahatlıkla iletişim
kurabilir.
Teknik resmin öneminden dolayı resim uygulamalarında kullanılması zorunlu olan

yazı, rakam ve çizgilerin standardında ve uluslar arası normlara uygun olarak bilinmesi
gerekir. Hangi tip çizgiyi, yazıyı ve rakamı, nerede kullanmamız gerektiğine karar vererek,
çizeceğiniz resmin anlaşılır olması ve doğru bilgiler anlatması gerekir.
Ayrıca bu modülde; sizlere doğru çizimleri, açı çizimleri, doğru ve yayları

birleştirmek gibi konular anlatılacaktır. Bu modülü başarı ile tamamlayan öğrenciler piyasa
şartlarına göre bilinçli teknik çizim yapabilme yeterliğine sahip olacaklardır.
Unutulmamalıdır ki; piyasada üretilen her mamulün mutlaka çiziminin yapılması

gerekmektedir. Buna bağlı olarak geometrik teknik çizimlerin pratik olarak bilinmesi
gerekmektedir.
Bu modül ile elde edeceğiniz kazanımlar sonucunda, teknik resimde kullanılan yazı,
rakam ve çizgilerin standartları, uygulama yeri ve şekli bir beceriye dönüşecektir.
Ülkemizin sizin gibi bilgili meslek adamlarına ihtiyacı olduğunu sakın unutmayınız.
1
2
ÖĞRENME FAALİYETİ-1
ÖĞRENME FAALİYETİ -1
AMAÇ
Bu öğrenme faaliyetinin sonunda, standart ve teknik resim kurallarına uygun olarak
yazı ve rakamlar yazabileceksiniz.
ARAŞTIRMA
 Teknik resmin endüstrideki yerini ve önemini öğretmeninizin rehberliğinde
araştırarak bilgi toplayınız. Topladığınız materyalleri sınıf ortamında
arkadaşlarınızla paylaşınız.
1. YAZI VE RAKAM
1.1. Teknik Resmin Endüstrideki Yeri, Önemi ve Tanımı
İnsanların birbiriyle iletişim kurma ihtiyacı, varolduğu zamandan günümüze kadar
uzanan bir süreçtir. Resim de insanların duygu ve düşüncelerini serbest el veya özel
aletlerle çizip anlatmak için kullandıkları iletişim yollarından birisidir.
Çizilen resimler eşya, manzara veya hayal gücündeki anlatımları çizenin zevk ve
anlayışına göre ifade ediyorsa, sanat resmi olarak tanımlanır.
Resimler, eğer önceden belirlenmiş kurallar ve metotlar kullanılarak grafik olarak
çizilmişse, endüstriyi ilgilendiren bir resim türü ortaya çıkar. Bu grafik anlatım şekli,
(genel anlamda düşünce ve tasarıların ürünü olan şekiller veya cisimler) görünüş,
ölçülendirme, çeşitli semboller vb. diğer bilgilerle desteklenir. Bu bilgilerin belirli bir
düzen ortamında, kullanım kolaylığı, ucuzluk, sağlamlık ve estetik şartlarla anlatılma
gerekliliği vardır. Açıklanan bilgileri üzerinde taşıyan çizimler teknik resimde
bulunmaktadır.
Teknik resmin (teknikle ilgili kurallara göre çizilmiş resim) tarihi gelişiminde
milattan önce otuz yılına (M.Ö.30) kadar geriye gittiği bilinmektedir (Şekil 1.1).
Şekil 1.1: 12-16. Yüzyıllarda çizilmiş perspektif resimler.
3
Endüstride kullanılan resimlerin daha basit ve açıklayıcı bilgilerle çizilme gereği
duyulmuştur.Bu konuda ancak 18. yüzyıl sonlarında Fransız matematikçisi Gaspart Monge
(1746-1818), 1795 yılında yayınladığı geometri kitabında, bir cismi, birbirine dik
düzlemler arasında düşünerek üç boyutunun, bu düzlemler üzerinde iz düşüm olarak
görülmesini sağlamıştır. Böylece bu gün kullandığımız iz düşüm kural ve metotlarının
temeli atılmıştır (Şekil 1.2).
Şekil 1.2: 1835’ te çizilmiş bir kesme makası.
19. yüzyıldan sonra ülkelerin çok hızlı sanayileşmesi sonucu, teknik resme önem
verilmesi gereği duyulmuştur.Bu anlatım için gerekli kurallar herkesin anlayabileceği şekle
sokulmuştur. Böylece teknik resim, günümüzün vazgeçilmez bir anlaşma aracı olarak
modern çizim araç ve gereçlerine uyum sağlayacak değişiklikleri de kapsayacak şekilde
tarihi gelişimindeki yerini almıştır.
1.1.1. Endüstriyel Teknik Resmin Önemi
Bir eşya veya makinenin her parçasının görevini yapabilmesi için, şekil, ölçü, yüzey
durumu, malzeme, ısıl işlemler, vb. bilgiler bakımından araştırılması, üretilmesi ve
montajının yapılması gerekir.
Üretimi yapılacak parçalar, özelliklerine göre değişik atölyelerde bir çok kişinin
elinden geçer. Bu kişilerin imal edilecek parçalar hakkında bilgi sahibi olması ve çizilmiş
resmi anlaması (okuması) gerekmektedir.
Mühendis, konstrüktör, ve teknik ressamların tasarladıkları parça ve makinelerin,
sağlamlık, ekonomiklik, estetik ve yapılabilirlik şartlarını taşıyabilmesi, ancak imalat
bilgilerine sahip yetenekli ve tecrübeli kişiler tarafından teknik resimlerinin çizilmesiyle
olur.
Teknik resimler, çizilen şekillerin üzerine ilave edilen bilgilerle (teknik konularda
ortak kurallar) anlam kazanır. Bunun için teknik resim teknikle ilgili bütün mesleklerin
kullandığı ortak çizim grameri olarak kabul edilebilir.
4
1.1.2. Teknik Haberleşme Dili Olarak Teknik Resim
Teknik resim temel kurallara ve uluslararası standartlara uygun çizildiği zaman

dünyanın her yerinde kolaylıkla okunup bütün bilgileriyle anlaşılır. Bu birliği sağlamak
için ISO ve ona bağlı TS standartlarından yararlanılır. Teknik alanda çizilen resimlerle
mühendis, teknisyen, ve teknik elemanlar yapılacak üretim ve işlerle ilgili diyalog kurup
haberleşirler. Çizilen resimlerde bir yorum ve yanlış anlama durumu olmamalıdır. Dilleri
birbirinden çok farklı olan ülkelerde çizilen teknik resimler incelendiği zaman lisan
bilmeden de okunabilmekte ve anlaşılmaktadır.
1.1.3. Teknik Resmin Tanımı
Bir parçanın yapımı için gerekli olan bütün bilgileri eksiksiz olarak taşıyan resimlere
teknik resim denir.
Teknik resim bu konudaki kabul edilmiş çizim ve kural metotlarını bilen ve
uygulayabilen kişilerce çizilebilir ve okunabilir.Bu resimler serbest elle, çizim araç ve
gereçleriyle veya bilgisayar ortamında çizilir.
Teknik resmi çizebilmek ve okuyabilmek için, yazı, çizgi, geometrik çizimler, kroki,
iz düşüm, görünüş, ölçülendirme, ölçek, yüzey durumları, toleranslar vb. konularda bilgi ve
beceri sahibi olmak gerekir.
Her türlü üretim işlerinde şekil, büyüklük ve açıklama bakımından resimlerin
çizilmesi gerekir. Mimari, makine, tesisat, mobilya ve dekorasyon, elektrik, elektronik, vb.
meslek gruplarında üretimin doğru ve seri olarak yapılabilmesi için meslek resimlerinden
faydalanılır.
Teknik resmin temel kuralları içinde her meslek çeşidinin kendine uygun çizilen
resimlerine meslek resmi denir. Bu resimler teknik resim bilgisiyle çizilir.Şekil 1.4’ te
çeşitli meslek resmi örnekleri görülmektedir.
Şekil 1.3: Kasnak ve çelik konstrüksiyon çizimi
5
Şekil 1.4: Teknik resmin kullanıldığı meslek resim çizimleri.
6
1.2. Çizim Araç ve Gereçleri
Resim tamamen grafiksel bir anlatım şeklidir. Resim kâğıdı üzerindeki çizgilerle
anlatımın doğru ve temiz olması gerekir. Teknik resimdeki çizgi ve yazının aranan
özelliklerde olması için uygun araç ve gereçlerden yararlanılır.
Teknik resim takımlarının kaliteli ve aranan özelliklerde olması, yapılacak çizimlerin
de doğru ve hızlı yapılmasını sağlar. Aynı zamanda özelliğini kaybetmeden uzun süre
kullanılması mümkün olur. Bu resim takımları ayrı ayrı ele alınıp özellikleri ve çeşitleri
tanıtılacaktır.
1.2.1. Resim Tahtaları ve Masaları
Resim tahtaları ve masaları, üzerine resim kâğıtlarının bağlanmasına

(yapıştırılmasına) yarayan çok düzgün yüzeylerden meydana gelen, ağaç, ağaç kaplanmış
sunta veya yapay malzemelerden yapılmış plakalardır.
Sınıf içinde veya evde resim çizmek için kullanılan taşınabilir özelliğinde ağaç veya
plastikten yapılmış resim tahtaları Şekil 1.5 ‘te görülmektedir.
Şekil 1.5: Resim tahtaları ve ölçüleri.
7
Şekil 1.6: Üniversal resim masası.
Üniversal Resim Masası

T cetveli ile gönyelerin görevini yapan, büyük ölçülerdeki resimlerin kolaylıkla
çizilmelerini sağlayan ve çizim sürelerini hızlandıran çizim aparatları yapılmıştır. Bunlar
resim büyüklüğüne göre seçilir.
Resim tahtalarının masa ayaklarına tespit edilmesi ve çeşitli çizim aparatlarının resim
tahtasına bağlanmasıyla resim masaları meydana getirilir. Her ölçüdeki resim kağıdına
kolaylıkla çizim yapabilen, ayarlanma özelliğine sahip bu masalara üniversal resim masası
denir (Şekil 1.6).
1.2.2. Cetveller
1.2.2.1. T – Cetveli
Baş ve cetvel kısmından meydana gelen T şeklindeki cetveldir. Yatay çizgilerin

çizilmesinde ve üzerine yerleştirilen gönyeler yardımıyla dikey ve çeşitli açıların
çizilmesinde kullanılır. T cetveli ahşap (sert ağaç) veya plastik malzemelerden yapılır. T-
cetvelinin baş kısmı sabit veya ayarlanabilir özelliğindedir (Şekil 1.7).
T – cetvelinin boyu kullanılacak masaya ve resim kâğıdının büyüklüğüne uygun
olmalıdır.
Baş kısmı ve cetvel arasında tam 90 o açı olmalı ve cetvelin çizim kenarı çok düzgün
olmalıdır.
8
Şekil 1.7: T-Cetveli
Şekil 1.8’ de T – cetvelinin masaya yerleştirilmesi, tutulması ve yatay çizginin

çizilmesi görülmektedir.
Şekil 1.8: T-Cetvelinin kullanılması.
Şekil 1.9’ da T – cetveli ve gönye ile düşey

çizgilerin çizilmesi görülmektedir.
1.2.2.2. Yassı (Ölçü) cetvel
Verilen ölçüye göre çizgi çizmek, ölçüyü

işaretlemek veya çizilen resimlerden ölçü almak
üzere kullanılan cetvele yassı (ölçü) cetvel denir. Bir
veya iki tarafında milimetrik bölüntüler bulunur
(Şekil 1.10).
Şekil 1.9: T-Cetveliyle gönyenin kullanılması. Şekil 1.10: Yassı cetvel.
9
1.2.2.3. Ölçek Cetveli
Ölçek cetveli, ölçekli yapılan çizimlerde, büyüklük veya küçüklük miktarını

hesaplamadan kullanılan cetvellerdir. Üçgen profilli yapılmak suretiyle çok sayıdaki ölçeği
üzerinde bulundurur (Şekil 1.11).
Şekil 1.11: Ölçek cetveli.
1.2.2.4. Eğri Cetveli (Pistole)
Pergelle çizilemeyen yay ve eğrilerin düzgün olarak çizilmesinde kullanılan

cetvellerdir (Şekil 1.12).
Şekil 1.12: Eğri cetveli (Pistole).

1.2.2.5. Gönyeler
Belirli açılarda, çeşitli yönlerdeki çizgilerin çizilmesinde ve istenilen açıların

işaretlenmesinde kullanılan üçgen şekilli cetvellerdir.
10
Standart gönyeler, 45o ve 30o/60o olmak üzere iki çeşittir. T – cetveli veya birbiri
üzerinde kaydırılarak düşey ve çeşitli eğik çizgilerin çizilmesinde kullanılırlar. Bu
gönyelerin birlikte kullanılmasıyla 15o ve katları açılardaki eğik çizgileri çizmek
mümkündür. Ahşap, saydam ve çeşitli renklerde yarı saydam plastik malzemelerden
yapılırlar (Şekil 1.13).
Şekil 1.13: Standart gönyeler. Şekil 1.14: Açı gönyeleri.
Açı gönyeleri (İletki), 0o – 180o arasındaki açıların işaretlenerek çizilmesi veya

ölçülmesi amacıyla kullanılırlar (Şekil 1.14). Değişik biçimlerde saydam, yarı saydam ve
renkli plastikten yapılırlar.
1.2.3. Kalemler
Teknik resimde çizgileri çizmek için kullanılan araçlara kalem denir.

1.2.3.1. Kurşun Kalemler
Kurşun kalemler ( resim kalemleri ), ahşap içerisine yerleştirilmiş grafit uçlardan

yapılır. Geleneksel şekilleriyle ( yuvarlak, altı köşe ) hala kullanılmaktadır. Bu kalemler,
her türlü kağıt üzerine yazı yazmak veya çizmek amacıyla çeşitli sertlik derecelerinde
yapılırlar (Şekil 1.15).
11
Şekil 1.15: Kurşun kalemler ve sertlik dereceleri.
Kurşun kalemler, sertlik bakımından üç ana grupta toplanmıştır,
SERT ORTA YUMUŞAK
Madeni levha ve taş gibi 2H, 3H ince sürekli, Serbest elle araştırma
sert cisimler üzerinde resimler kesik çizgilerin ve ince noktalı resimlerinin çizilmesinde
çizilirken. kesik çizgilerin çizilmesinde
çiniye çekilecek resimlerin Pürüzsüz ve parlak
Grafik ve diyagramlar çizilmesinde . yüzlü kağıtlara resimlerin
çizilirken . çizilmesinde.
F, H orta kalınlıktaki
Resimler kopya çizgilerin çizilmesinde. Artistik resimlerde
edilirken
HB, B kalın dolu Gölgelendirmede
çizgilerin çizilmesinde. kullanılır.
Yazı ve rakamların
yazılmasında .
Serbest elle resimlerin

çizilmesinde kullanılır.
SERT KALEM SERİSİ ORTA KALEM SERİSİ YUMUŞAK KALEM SERİSİ
9H, 8H, 7H, 6H, 5H, 4H 3H, 2H, H, F, HB, B 2B, 3B, 4B, 5B, 6B, 7B
Tablo 1: Kurşun kalem sertlik dereceleri.
12
1.2.3.2. Kurşun Kalemlerin Kullanılması
Çizgi çizerken kalem, cetvel kenarına dik veya arkaya doğru çok az eğimli
tutulmalıdır. Yatay çizgilerin çizilmesi sırasında kalemin nasıl tutulacağı ve yatayla yaptığı
açı Şekil 1.16’ da görülmektedir.
Şekil 1.16: Kurşun kalemin (yatay çizgilerde) kullanılması.
Dikey çizgilerin çizilmesinde kalemin tutulması, yatayla yaptığı açı, çekme yönü ve
kendi ekseni etrafında döndürülmesi Şekil 1.17’ de görülmektedir.
Şekil 1.17: Kurşun kalemin (düşey çizgilerde) kullanılması.
13
Resimlerin istenilen düzgünlükte çizilebilmesi için kurşun kalemin ahşap kısmı
yaklaşık 30-35 mm, grafit kısmı ise 7-9 mm arasında bırakılır. Grafit uçlarının sivriltilmesi,
zımpara yapıştırılmış takozlar yardımıyla yapılır. Zımpara takozları yardımıyla sivriltilen
uçlar, bir bezle silinerek kalem ucundaki grafit tozlarından arındırılır.
Yukarıda sözünü ettiğimiz bu işlemin zor olması nedeniyle günümüzde takma uçlu
kalemler kullanılmakta ve kullanım kolaylığından dolayı tercih edilmektedir.
Takma uçlu kalemlerin 2 çeşidi vardır :
Bunlardan birincisi; 2mm kalınlığında grafitten yapılmış uçların, özel tutucular
içerisine konulmasıyla oluşturulan kalemlerdir (Şekil 1.18). Kurşun kalemlere göre daha
kullanışlı ve daha ekonomiktir.
Şekil 1.18: 2 mm Takma uçlu kalemler ve uçları.
Bunlardan ikincisi ise; 0,3 - 0,5 – 0,7 – 0, 9 mm kalınlığında ve değişik sertlik

değerlerine sahip grafit uçların takılarak kullanıldığı takma uçlu kalemler (Şekil 1.19).
Şekil 1.19: Değişik çaplı takma uç kullanan kalem çeşitleri.
1.2.3.3. Teknik Çizim Kalemleri (Rapido Takımları)
Eskiz kağıtları ve normal beyaz resim kağıtları üzerine çizilen resimleri, aydınger
kağıdı üzerine kopya etmek yada doğrudan aydınger üzerine çizim yapmak amacıyla
kullanılan, mürekkebi bir tüp içerisinde korunabilen, uç kalınlıkları standart ölçülerde olan
teknik çizim kalemlerine rapido kalemi denir (Şekil 1.20).
14
Rapido; mürekkep tankı, ince boru uç, boru içinde hareket ederek akışkanlığı
sağlayan iğne ve uç gövdesinden oluşur. Teknik çizimlerde kullanılmak üzere hazırlanmış
iki uç dizisi vardır. Bunlar ; ( 0.13 , 0.18 , 0.25 , 0.35 , 0.5 , 0.7 , 1.0 , 1.4 , 2.0 mm ) veya
(0.1 , 0.2 , 0.3 , 0.4 , 0.5 , 0.6 , 0.8 , 1.0 , 1.2 mm ) çizgi kalınlığındaki uçlardır.
Şekil 1.20: Rapido kalemleri ve çizgi kalınlıkları.
1.2.4. Silgiler
Çizimlerde, yapılan hataların veya fazla çizgilerin temizlenmesi için silgiler

kullanılır. Kurşun kalemle yapılan çizimlerin temizlenmesinde yumuşak silgiler tercih
edilir. Aydınger, resim kâğıdı veya çizim folyeleri üzerindeki mürekkeple yapılan
çizimlerin temizlenmesinde sert plastik silgiler kullanılır. Yumuşak ve sert silgiler, çeşitli
firmalar tarafından özel olarak üretilip özel numaralarıyla piyasada bulunurlar (Şekil 1.21).
a) b)
Şekil 1.21: a) Yumuşak silgiler, b) Sert silgiler.
1.2.5. Pergeller
Daire ve yayların çizilmesinde kullanılan pergel, teknik resim çizimi yapan herkesin
yanında bulunması gereken önemli bir alettir.
Pergeller, piyasada tek olarak bulunduğu gibi komple bir takım olarak da bulunur.
Genel olarak metal veya metal – plastik karışımı gereçlerden yapılır (Şekil 1.22).
15
Pergel çeşitleri : Dairelerin ve dairesel yayların çizilmesinde, daire pergelleri; küçük
çaptaki dairelerin çizilmesinde, küçük daire pergelleri; ölçülerin cetvel kullanılmadan bir
çizimden diğerine taşınmasında, işaretlenmesinde ve bölünmesinde ölçü pergelleri;
yarıçapı çok küçük dairelerin çizilmesinde nokta pergelleri; yarıçapı çok büyük olan
dairelerin çizilmesinde çubuklu pergeller olmak üzere çok fonksiyonlu ve çeşitli olabilirler.
Şekil 1.22: Pergel takımı ve kullanılması.
1.2.6. Şablonlar
Teknik resimde, çizim ve şekillerin temiz, tam ve doğru olarak çizilmesine yardımcı
olan, ayrıca zaman kazandıran çizim araçlarıdır. Şablonlar, saydam ve yarı saydam
malzemeden çeşitli renklerde ve iç kısımları veya dış kısımlarına çizilecek biçimlerin
boşluğunun olduğu şekilde yapılır. Teknik resimde en çok kullanılan şablon çeşitleri
aşağıda görülmektedir.
1.2.6.1. Daire ve Yay Şablonları
1 mm’ den başlayan değişik çaplardaki dairelerin ve çeşitli ölçülerdeki yayların

çizilmesinde kullanılan şablonlardır (Şekil 1.23)
Şekil 1.23: Daire ve yay şablonu.
16
1.2.6.2. Elips Şablonları
İzometrik, dimetrik perspektifler ile dairelerin değişik açılardaki elipslerini çizmede

kullanılan şablonlardır (Şekil 1.24).
Şekil 1.24: İzometrik ve dimetrik elips şablonları.
1.2.6.3. Yazı Şablonları
Teknik resimde, yazı standartlarına uygun yazıların yazılmasında yazı şablonları

kullanılır (Şekil 1.25)
Şekil 1.25:Yazı şablonu.
1.2.6.4. Sembol Şablonları
Teknik resimlerde vida, cıvata, somun, yüzey işaretleri, şekil ve konum toleransları,
hidrolik ve pnömatik, kaynak işaretleri vb. çizimler için kullanılan şablonlardır.
Mimarlık, elektrik ve elektronik, tesisatçılık ve matematik ile ilgili sembol şablonları
da mevcuttur (Şekil 1.26).
17
Şekil 1.26: Sembol şablonları.
1.2.7. Resim Kâğıtları
Resim kâğıtları, teknik resim çizimlerinin yapıldığı standart ölçülerdeki kâğıtlardır.

Kâğıt cinsi ve ölçüleri çizilecek resmin özelliğine göre seçilir. Kâğıtlar, genişlik ve uzunluk
ölçülerine göre uygun standart ölçülerinde kesilmiş olarak veya rulo şeklinde bulunurlar.
Kâğıtların ismi ile kalınlıkları da standartlaştırılmıştır.
1 m2 ‘sinin ağırlığı (gr/m2), o kâğıdın kalınlığı olarak söylenir. 60 gr, 70 gr, 80 gr, 90
gr, 120 gr vb.
1.2.7.1. Düz Beyaz Resim Kâğıdı
Beyaz renkli, 1. hamur selülozdan yapılmış kâğıtlardır. Resim kâğıtları silinmeye,

yırtılmaya karşı dayanıklı olmalı ve üzerine çini mürekkebi veya boyalı kalemlerle çizim
yapılabilmelidir.
1.2.7.2. Eskiz Kâğıdı
Nebati yağlara batırıldıktan sonra havada kurutularak elde edilen bir kâğıt cinsidir.
Ucuz ve ışık geçirme özelliğine sahip olduğundan çizilen resimlerin ozalit makinesinde
çoğaltılması mümkündür. Çini mürekkebi ile çizim yapılabilir.
1.2.7.3. Aydınger Kâğıdı
Gri renkte, şeffaflık özelliği olan, çini mürekkebiyle çizim yapmaya uygun olan ve
silmeye, kazımaya karşı dayanıklı olan resim kâğıdıdır.
Işığı çok iyi geçirdiği için ozalit makinelerinde çoğaltma ve orijinal kâğıt olarak
kullanılır.
18
Rutubetli ortamlarda dalgalanması ve kabarması, sıcak ortamlarda ise sertleşip
kırılganlığının artmasıyla özelliğini kaybeder. Muhafaza edilirken bu durumlara dikkat
edilmesi gerekir. Aydınger kâğıtları katlanmadan rulo olarak veya tabaka şeklinde saklanır.
1.2.7.4. Ozalit Kâğıdı
Genellikle rulo şeklinde olup bir yüzeyine ışıktan etkilenen kimyasal madde
emdirilmiş kâğıttır.
Ozalit makinelerinde orijinal olarak hazırlanmış aydınger kâğıdı ile birlikte ışıktan ve
amonyak veya ilaçtan geçirilerek kimyasal maddenin mavi, kahverengi veya siyaha
dönüşmesiyle resimlerin çoğaltılmasında kullanılan bir kâğıttır. Güneş ve ışıktan
korunmalı, kısa sürede kullanılmalıdır.
1.2.7.5. Muşamba Kâğıt
Muşamba kağıtlara yıpranmaması istenilen resimler çizilir. İçlerinde ince bez

bulunduğu halde ışığı iyi geçirirler. Yırtılma ve silinmeye karşı dayanıklıdırlar. Çizim
çalışmalarında, kurşun kalem ve çini mürekkebi kullanılır.
1.2.8. Standart Kâğıt Ölçüleri ve Çeşitleri
Resim kâğıtlarının ölçüleri Nisan 1997’ de yayınlanan TS ISO 5457’ ye göre

standartlaştırılmıştır. Teknik resimdeki en büyük resim kâğıdı A0’ ın alanı 1 m2 kabul
edilmiştir. Resim kâğıtları dikdörtgen olarak kullanılır. Dikdörtgenin bir kenarı X=841mm,
diğer kenarı Y=1189mm ölçüsündedir. X.Y=1m2=1000000 mm2’ dir.
Daha küçük boyutlarda formalar elde edilirken tabaka daima ikiye bölünür. Böylece
A1, A2, A3, A4 ve A5 formaları bulunur.
Şekil 1.27 formaların nasıl elde edildiği ve ölçüleri verilmektedir. Bu ölçüler
kesilmiş tabaka ölçüleridir.
Şekil 1.27: Resim kâğıdı ölçüleri.

Orijinal çizimlerin boyutunun seçimi ve bunların kopyaları standart ölçülerde
olmalıdır. TS 506 EN 20216’ da belirtilmiş ISO–A ana serisinden seçilen tıraşlanmış
tabakaların tercih edilen boyutları Şekil 1.28’ de görülmektedir.
Şekil 1.28:Tıraşlanmış resim kâğıtlarının ölçüleri.
19
1.2.9. Dosyalanacak Resim Kâğıtlarının Katlanması
A4 (210x297) ölçüsünde katlanmış resim kâğıdının dosyaya takıldıktan sonra,

yerinden çıkarılmadan bir bölümünün veya tamamının incelenmesi mümkün olmalıdır.
Resim kâğıtlarının katlanması Şekil 1.29 görülmektedir. Katlama işlemi yapılırken katlama
izlerinin üzeri çizilmez. Katlamanın kolay olması ve ölçü tamlığı için çerçeve çizgilerinin
üzerine katlama işaretleri konulabilir.
Şekil 1.29: Dosyalanacak resim kâğıtlarının katlanması.
1.2.10. Yazı Alanı (Antet) ve Bilgiler
Parça resmi üzerinde gösterilemeyen bazı bilgiler, yazı alanı veya antet dediğimiz
çizelgelere yazılır. Teknik resimlerin idari ve teknik yönden tanıtılması ve pratik olarak
kullanılabilmesi amacıyla yeterli bilgileri taşıyan en az 170 mm uzunluğunda ve en az 15
mm yüksekliğinde olan, dikdörtgen biçiminde bir çizelgedir.
20
Yazı alanı (antet), resim kâğıtlarının daima sağ alt köşelerinde ve çerçeve çizgisine
bitişik olarak çizilir.Türk Standartları tarafından tavsiye edilmiş bazı antet örnekleri Şekil
1.30’ da görülmektedir.
Şekil 1.30: TS 6700 ve 7015’e göre yazı alanı (antet) çeşitleri
1.3. Yazı ve Rakamlar

Teknik resimlerde kullanılan, belli biçim ve boyutlarda, bir düzen içinde yazılan yazı
veya rakamlara “ standart yazı ve rakamlar ” denir.
Tasarlanan bir konunun çizimle ifade edilebilmesi için hazırlanan resimlerin takdim
edilmesinde, gerekli açıklamalar yazı ile, boyutların ölçülendirilmesi de rakamla yapılır.
Resmin tamamlayıcısı olan bu yazı ve rakamların uygulamada kolaylık getirebilmesi için,
basit ve sade olması, kolay ve çabuk yazılabilmesi, rahat okunabilmesi ve şekil olarak da
resme uyması gerekir.
Sade ve güzel görünüşlü bir yazıyı elde edebilmek için harflerin genişlik ve
aralıklarının uyumlu bir şekilde aynı çizgiye yerleştirilmesine önem verilmelidir. Bu
düzgünlüğün sağlanabilmesi için teknik resimde kullanılan yazı ve rakamlar
standartlaştırılmıştır. Türk Standartları Enstitüsü Nisan 1993 ’te yayınlanan yazılar
standardında ISO 3098/1’ e uygun teknik yazı standardına göre kullanılacak yazı şekli ve
ölçüleri aşağıda açıklanacaktır.
21
1.3.1. Teknik Resimde Kullanılan Yazıların Özellikleri
 Yazılar okunaklı olmalı ve aynı çizimdeki yazılar, aynı tip ve ölçüde
olmalıdır.
 Mikrofilm ve diğer fotografik çoğaltmalar için uygun olmalı ve harf veya
rakamlar arasındaki boşluk, yazı kalınlığının en az iki katı olmalıdır.
 Harf ve rakamların, çok ince yazılarda dahi, karışıklığa sebep olmadan fark
edilir olması gerekir.
 Büyük ve küçük harflerin yazı kalınlığı aynı olmalıdır. Birbirini takip eden
yazı kalınlığının farklı olması durumunda, aralarındaki boşluk, daha kalın
olan yazı kalınlığının iki katı olmalıdır.
 İki harf veya rakam arasındaki boşluğun ölçüsü, yazıya daha iyi bir görünüm
verdiğinde yarıya indirilebilir.
 Yazı kalınlığı, yazının büyüklüğüne göre seçilir. Yazının birleşen köşeleri
keskin ve tam birleşmiş olmalıdır.
1.3.2. Teknik Resimlerde Kullanılan Terimler
Şekil 1.31’ de görüldüğü gibi, yazıyla ilgili harf yükseklikleri, harf ve kelimeler
arasındaki boşluk, satır arası boşluk ve çizgi kalınlıkları boyutlandırılmıştır.
1.3.2.1. Yazı Yüksekliği (h)
Büyük harf yüksekliğidir. Yazının anma boyutudur.

1.3.2.2. Büyük Harf Yüksekliği (h)
Yazıda büyük harf yükseklik ölçüsü ile üst uzantısı olan b, d, f, h, k, l, t, ve alt
uzantısı olan g, j, p, y küçük harflerin yükseklik (h) ölçüsüdür.
1.3.2.3. Küçük Harf Yüksekliği (c1)
Küçük harflerin gövde yüksekliğidir. Uzantısı olmayan a, c, e, ı, m, n, o, r, s, u, v, z

ile uzantısı ve noktası olan harflerin gövde yükseklik (c1) ölçüsüdür. Küçük harflerin alt
uzantı ölçüsü (c2), üst uzantı ölçüsü (c3) tür.
Şekil 1.31: Yazının boyutlandırılması.
22
1.3.2.4. Harfler Arasındaki Boşluk (a)
İki harf arasındaki boşluk ölçüsüdür. Boşluğun değeri, yazı yüksekliği veya çizgi
kalınlığına göre değişir. Harf ve rakamlar arasındaki boşluk, yazıya daha iyi görünüm
kazandırıyorsa (a) ölçüsü yarıya indirilebilir.
1.3.2.5 Satır Aralığı
Harf ve rakamların alt alta yazılmasında, harflerin satır çizgileri (tabanları ) arsındaki
mesafedir. Yazının sıklığına veya seyrekliğine bağlı olarak satırlar arası üç ölçü olarak
alınmıştır.
En fazla satır aralığı (b1), normal satır aralığı (b2) ve en az satır aralığı (b3) ölçüsüyle
seçilir.
1.3.2.6. Kelimeler Arasındaki Aralık (e)

Yazılarda kelimeler arasında bırakılması gereken aralıktır. Yazıların sıklığına bağlı
olarak aralık ölçüsü daha büyük alınabilir.
1.3.2.7. Yazı Kalınlığı (d)

Yazının harf ve rakamlarının çizgi kalınlığıdır. Yazı kalınlığı harf yüksekliğine bağlı
olarak değişir. A tipi yazıda 0,07.h ve B tipi yazıda 0,1.h ölçüsündedir.
1.3.3.Yazı Çeşitleri ve Boyutları
1.3.3.1. Yazı Çeşitleri
Yazılar dik veya sağa doğru 15o lik açı altında italik olmak üzere ikiye ayrılır.
Yazılar, dik yazılabileceği gibi yataya 75o eğik de yazılabilir. Teknik resim
derslerinde yeni EN ISO 3098/1-2 standardına göre dik yazı tercih edilecektir.
Standart yazı, A tipi ve B tipi olmak üzere iki çeşittir. Burada yazının farkı çizgi
kalınlığının d/h için 1/14 ve 1/10 olmasıdır (Şekil 1.32).
A tipi daha ince, B tipi daha kalın yazıdır. 1/14 oranı mikrofilm uygulamalarında
daha çok kullanılmaktadır. 1/10 oranı daha kalın ve dolgun göründüğünden teknik resim
çizimlerinde kullanılır.
Şekil 1.32: A ve B tipi yazının çizgi kalınlıkları.
23
1.3.3.2. Yazı Boyutları
 Büyük harf yüksekliği h, boyutlandırmada esas olarak alınır.
 Yazı yüksekliği h değeri anma büyüklüğü serisine uygun olmalıdır. Anma

büyüklüğü serisi 2,5-3,5-5-7-10-14 ve 20 mm’ dir.
 Anma büyüklüğü serisi oranı ile standartlaştırılmıştır. Bu oran,
resim kâğıdı boyutlarına ve çizgi kalınlıklarına ait standart seriden
oluşturulmuştur (TS 506). Yazı yüksekliğinin 20 mm’ den daha büyük
olması halinde nin katı olarak alınmalıdır
 h ve c yükseklikleri 2,5 mm’ den küçük alınmamalıdır. Özel durumlarda, h
yüksekliği 2,5 mm alındığında, küçük harf yüksekliği olan c ölçüsü 1,75 mm
alınır.
 Yazı kalınlığında d/h için 1/14 ve 1/10 oranları, çizgi kalınlığı bakımından en
uygun değerlerdedir. Mikrofilm yazıları için daha ince olan 1/14h oranı
tercih edilir (Çizelge 1 ve Çizelge 2).
Çizelge 2: A Tipi yazının boyutlandırılması. Çizelge 3: B Tipi yazının boyutlandırılması.
Yazıların özelliklerini göstermek üzere örnek olarak Şekil 1.33 A tipi dik yazı, Şekil
1.34 A tipi eğik yazı, Şekil 1.35 B tipi dik yazı ve Şekil 1.36 B tipi eğik yazı açıklanmıştır.
Şekillerde yazılar, dik ve eğik ağlar içerisinde verilmiştir, Böylece harflerin boyut,
şekil ve özellikleri hakkında daha ayrıntılı bilgi edinilebilir.
24
Şekil 1.33: A tipi dik standart yazı. Şekil 1.34: A tipi eğik standart yazı
Şekil 1.35: B tipi dik standart yazı. Şekil 1.36: B tipi eğik standart yazı
1.3.4. Yazı Yazma
1.3.4.1. Serbest Elle Yazma
Elle yazı yazılırken, kurşun uçlu veya mürekkepli kalem kullanılır. Kurşun kalemin
uç sertliği F, HB veya B olmalıdır. Yazı kalınlığı da çizgi kalınlığına göre seçilmelidir.
Mürekkeple yazı için genellikle teknik çizim kalemleri kullanılır. Bu kalemle yazı yazarken
ucun dik tutulması gerekir. Bu şekilde yazı yazmak zorlaşır. Bunun için mafsallı kalem
adaptörleri kullanılır.
Harf ve rakamların düzgün yazılabilmesi için satır, büyük harf yüksekliği, küçük harf
yüksekliği çizgilerinden faydalanılır. Eğik yazılarda 75o lik açının gösterilmesi ve 75o lik
açının gönyelerle ve kareler yardımıyla bulunması Şekil 1.37’ de görülmektedir.
25
Şekil 1.37: Yazı için yardımcı çizgiler Şekil 1.38: Standart yazı yazarken
ve kalemin tutulması. kalemin hareket sırası
Serbest elle standart yazı için aşağıdaki hususlara dikkat edilir:

Harf, rakam ve işaretlerin standart biçimlerini iyi bilmek.
Her harf ve rakam için kalemin hareket sırasını ve yönünü doğru uygulamak gerekir
(Şekil 1.38)
26
1.3.4.2. Şablonla Yazı Yazma
Teknik resim çizimlerinde serbest elle yazılan yazılarda yanlışlıkları ve okuma
zorluklarını gidermek, yazının aynı tip ve yükseklikte olmasını sağlamak için yazı
şablonlarından faydalanılır. Yazı şablonları 2,5-3,5-5-7-10-14 ve 20 mm harf
yüksekliklerinde, dik, eğik ve A ile B tipi olmak üzere standart hale getirilmişlerdir.
Yazı şablonları üzerinde harf ve rakamlara göre kanal açılmıştır. Kalem ucu bu harf
veya rakama göre bu kanalın içinde gezdirilerek yazılır. Yazılarda harflerin yan yana
gelmesi için şablon yatay olarak kaydırılır.
Şablonla yazı yazarken, şablonun hareketi için T cetveli, gönye veya çizim
aparatlarından faydalanılır. Şablonda kullanılacak kalem ucunun dik tutulması gerekir.
Büyük ve küçük harflerin yazılmasında şablon ters çevrilir.
Şablonla yazı yazarken, harf yüksekliği, çizgi kalınlığı ve kalem ucunun birbirine
uygun olması gerekir.
1.4. Çizgi ve Çeşitleri

1.4.1. Tanımı
Teknik resimde, cisimlerin ifade edilmeleri çizgilerle olmaktadır. Şekillerin kağıt
üzerindeki anlatımı çizgi çeşitleriyle meydana gelir. Çizgiler teknik resmin alfabesidir
denilebilir. Bunu için resim çizen veya resmi okuyan teknik elemanların çizgi çeşitlerini ve
özelliklerini çok iyi bilmeleri gerekir.
Doğru, eğri şeklinde, kesik veya sürekli herhangi bir şekildeki başlangıç noktasını bir
bitiş (son) noktasıyla birleştiren ve uzunluğu, çizgi genişliğinin yarısından fazla olan bir
geometrik şekil elemanıdır.
Uzunluğu çizgi genişliğinin yarısına eşit veya daha küçük olan çizgi bir nokta olarak
adlandırılır.
1.4.2. Çizgi Çeşitleri
Teknik resimde kullanılan çizgilerin bütününü kapsayan çizgi çeşitleri Şekil 1.39’ da
görülmektedir. TS 88-20 ISO 128-20/ŞUBAT 2000’ de yayınlanan standartta teknik resim
çizgilerinin özellikleri açıklanmıştır. Bu standardın amacı, teknik resimlerin
düzenlenmesinde çizgi bakımından birliği sağlamaktadır.
Bu standart, şema çizimleri, planlar veya haritalar gibi teknik resimlerdeki çizgilerin
çizilmesine dair genel kuralların yanı sıra tanıtımları ve şekil düzenlemesi ile çizgi tiplerine
ait esasları kapsar.
27
a)
b)
Şekil 1.39: a) Çizgi tipleri ve kullanılma yerleri b) Çizgi tipleri.
1.4.3. Çizgi Boyutları
Bütün çizgi tiplerinde çizgi genişliği d, teknik resim tipine ve büyüklüğüne bağlı
olarak aşağıdaki seriden seçilmelidir. Bu seri 1:√2 ortak oranına göre düzenlenmiştir.
28
0,13 mm; 0,18 mm, 0,25 mm, 0,35 mm, 0,5 mm, 0,7 mm, 1 mm, 1,4 mm, ve 2 mm
temel çizgi genişlikleridir (Çizelge 3).
Çizimlerde çizgi genişlikleri çok geniş, geniş ve dar çizgilerin genişlik oranları 4:2
:1’ dir. Örneğin çok geniş çizgi , 1mm, geniş çizgi 0,5mm, dar çizgi 0,25mm olur.
Bir çizginin çizgi genişliği, bütün çizgi boyunca sabit kalmalıdır.
Çizelge 4: Çizgi genişliği grupları.
Elle çizilen teknik resimlerde, çizgi elemanlarının uzunlukları Çizelge 4’ te verilen

değerlere uygun olmalıdır.
Sürekli çizgilerin dışındaki çizgilerde şekil ve biçim bakımından standart ölçüler
dikkate alınmalıdır. Çizgiler ölçülerek çizilmezler. Kalem hareket ederken el becerisi ve
göz ayarı ile kesik kesik, noktalı kesik, iki noktalı kesik ve serbest el çizgileri meydana
getirilir.
Şekil 1.40 elle çizilen resimlerde çizgilerin yaklaşık ölçülerine göre çizilmiş örnekler
görülmektedir.
Çizgiler ve bunların elemanlarının bazı temel tiplerinin hesabı için formüller, TS 88-
21 ISO 128-21’ de verilmiştir. Bu formüller, CAD sistemleriyle teknik resimlerin
çizilmesini kolaylaştırır (Çizelge 5)
Şekil 1.40: Çizgilerin yaklaşık ölçüleri. Çizelge 5: Çizgi elemanının boyutları
29
1.4.4. Çizgilerin Çizilmesi
Çizilen resimlerin güzel görünmesi, çizgilerin özelliklerine uygun çizilmesiyle

sağlanır. Bunun için dikkat edilmesi gereken başlıca hususlar aşağıda açıklanmıştır.
 Çizgi genişlikleri, standartlarda belirtilen şekil ve genişliklerde olmalıdır.
 Çizgi grubu, çizilen resmin büyüklüğüne göre seçilmelidir. Bütün resim, seçilen
çizgi grubunun çizgi genişliğiyle tamamlanmalıdır.
 Çizgiler standart genişlikteki uçlarla çizilmelidir. Kurşun kalemle çizimlerde
sürekli geniş çizgiler B veya 2B, dar çizgiler H veya 2H uçlarıyla ve uygun
açılmış şekilde çizilmelidir.
 Kesik çizgiler, mümkün olduğu kadar eşit aralıklarla ve aynı genişlikte çizilmeli
ayrıca resim büyüklüğüne uygun olmalıdır.
 Paralel çizgilerin aralığı, en az 0,7 mm değerinde olmalıdır (Şekil 1.41).
Şekil 1.41: Paralel çizgilerin en az aralığı.
 Eksen çizgisinin dolu kısımları, birbirini kesmeli ve belirttikleri ana kısma ait
ana çizgiden 3-6 mm’ den fazla dışarıya uzatılmalıdır (Şekil 1.42).
Şekil 1.42: Eksen çizgilerinin kesişmesi.
 Noktalı uzun kesik çizgilerin, birleşme noktalarındaki durumları ve çizilme

örnekleri Şekil 1.43’ te görülmektedir.
30
Şekil 1.43: Çizgilerin kesişmesi ve birleşmeleri.
 Daire yaylarıyla doğruların birleşme yerleri, birbirinin devamı gibi olmalı, köşe
yapmamalı ve teğet birleşmelidir (Şekil 1.44).
Şekil 1.44: Teğet birleşmeler.
 Küçük çaplı deliklerin merkezlerinin belirtilmesinde, noktalı kesik çizgi yerine

sürekli dar çizgi kullanılabilir (Şekil 1.45).
Şekil 1.45: Küçük çaplı deliklerde eksen çizgisi.
31
Kesik çizgilerin görünüşler üzerindeki
durumları da Şekil 1.46’ da görüldüğü
gibi olmalıdır.
 İki kesik çizgi, paralel olarak
çok yakın çizilirse (en az 2d)
çizgi kısımları, birbirinden
biraz açık çizilmelidir (Şekil
1.46c ).
 İki kesik çizgi bir noktada
birleşiyorsa, çizgi kısımları
birleştirilir. Kesik çizgi, ikinci
bir kesik çizgiden başlıyorsa
çizgiler kesişmelidir (Şekil
1.46a )
 Kesik çizgi, sürekli geniş
çizgiden başlıyorsa sürekli
çizgiyle birleştirilir. Sürekli
çizgiden sonra, kesik çizgi
devam ediyorsa, sürekli ve
kesik çizgi arasında boşluk
bırakılır (Şekil 1.46b ).
Şekil 1.46: Kesik çizgilerin kullanılması.
 Bir kesik çizgi, başka bir kesik çizgi veya sürekli geniş çizgiyle kesişiyorsa,
kesişme noktalarında boşluk olmamalıdır (Şekil 1.46e).
 Üç kesik çizginin, dolu kısımları bir noktada birleşmelidir (Şekil 1.46e ).
 Bir dairenin bir kısmı sürekli, bir kısmı kesik çizgi ise, kesik çizgilerin
başlangıç noktalarında boşluk bırakılır (Şekil 1.46d ).
 Çeşitli yarıçaplı yayların kesik çizgilerle çizimleri Şekil 1.46d,f’ de
görüldüğü gibi yapılmalıdır.
 Kesik iki noktalı çizgide köşe birleşmeleri ve çizgi başlangıçları nokta veya
boşluğa gelmemelidir (Şekil 1.47)
 Görünüşlerde köşeler yaylarla yuvarlatıldıklarında köşeye ait çizgiler sürekli dar
çizgi olur (Şekil 1.48).
Şekil 1.47: Kesik iki noktalı çizginin Şekil 1.48: Yuvarlatılan köşelerin
gösterilmesi. gösterilmesi
32
 Kenar-kenar, kenar-yay ve yay-yay birleşmelerinden meydana gelen teğet nokta
ve doğruların diğer görünüşlerde çizimleri Şekil 1.49’ da görüldüğü gibi
olmalıdır.
 İki paralel çizginin çizilmesi için iki

farklı yol gösterilmiştir. Tercih edilen
uygulama Şekil 1.50’ de gösterilmiştir
(ikinci çizgi birinci çizginin altında
veya sağında).
Şekil 1.49: Kesik çizgilerin kullanılması. Şekil 1.50: İkinci bir çizginin durumu.
 Yanlış çizilen çizgilerle doğru çizgilerin karşılaştırılması Şekil 1.51’ de

görülmektedir.
1.4.5. Çizgilerin Kullanıldığı Yerler
TS ISO 128-24 standardında ise çizgilerin teknik resimde gösterilişleri ve kullanılma

yerleri açıklanmıştır. Şekil 1.52-54’ te çizgi numarası, çizgi şekli, kullanıldığı yerler ve
kullanma yerlerinin çizgilerle ilgili numarası görülmektedir.
Şekil 1.51: Çizgilerin doğru-yanlış karşılaştırması.
33
Şekil 1.52: Dar sürekli çizgilerin kullanıldığı yerler.
34
Şekil 1.53: Geniş sürekli çizgilerin kullanıldığı yerler
Şekil 1.54: Dar sürekli ve dar kesik çizginin kullanıldığı yerler
35
1.5. Doğrularla İlgili Geometrik Çizimler
Teknik resimde bir şekli çizmek için çizim takımlarından faydalanılır. Çizilecek
şeklin üzerinde eşit bölüntüler, paralel doğrular, teğet birleşmeler, çemberlerin eşit
parçalara bölünmesi, elips, oval, spiral, evolvent vb. bulunabilir. Bu çizimlerin doğru
yapılabilmesi için geometrik çizim metotlarının bilinmesi gerekir.
1.5.1. Paralel Doğruların Çizilmesi
1.5.1.1. T Cetveli ve Gönye Yardımıyla Paralel Doğruları Çizmek

T cetveli, masa üzerinde kaydırılmak suretiyle yatay konumlu paralel doğrular, açılı
konumda kaydırılarak eğik paralel doğrular çizilir. T cetveli üzerinde gönye kaydırılarak
düşey (dik) ve 30o, 45o, ve 60o lik eğik paralel doğrular çizilir (Şekil 1.55).
T cetveli üzerinde veya T cetveli kullanılmadan iki gönye ile 15o nin katlarında eğik
paralel doğrular çizmek mümkün olur (Şekil 1.56)
Şekil 1.55: T-cetveliyle paralel doğru çizimi Şekil 1.56: İki gönye ile paralel doğru çizimi.
1.5.1.2. Doğrunun Dışındaki Bir Noktadan Geçen Paralel Doğru Çizmek
Gönyenin bir kenarı paralel çizilecek doğruya ayarlanır. Diğer gönye veya T cetveli
ayarlanmış gönyeye dayatılıp sabitleştirilir. Üstteki gönye noktaya kadar kaydırılarak bu
noktadan geçen doğru çizilir (Şekil 1.57).
Şekil 1.57: T-cetveli ve gönyeyle paralel doğru çizimi.
36
1.5.1.3. Pergel Yardımıyla Paralel Doğru Çizmek
Bir doğru parçasına dışındaki P noktasından geçen paralel doğru çizmek için aşağıda
belirtilen aşamaları sırasıyla uygulamak gerekir,
 AB doğrusu üzerinde bir C noktası alınır.

 CP yarıçap olmak üzere C merkezli R yayı çizilir. AB doğrusu üzerinde D
noktası bulunur.
 D ve P merkezli R yarıçaplı yayların kesiştiği E noktası elde edilir. P ve E
noktaları birleştirilerek AB doğrusuna paralel doğru çizilir (Şekil 1.58).
Şekil 1.58: Doğru dışındaki P noktasından doğruya paralel çizmek
1.5.1.4. Doğruya Belirli Uzaklıktan Paralel Doğru Çizmek
 Pergel, uzaklık ölçüsü (a) kadar açılır.

 AB doğrusu üzerine işaretlenen C ve D noktaları merkez olmak üzere iki yay
çizilir.
 Çizilen bu yaylara dıştan gönye veya T cetveli yardımıyla EF teğeti çizilir.
Böylece AB doğrusuna paralel doğru çizilmiş olur (Şekil 1.59).
Şekil 1.59: Doğruya belirli uzaklıktaki noktadan paralel çizmek
1.5.2. Dik Doğruların Çizilmesi
1.5.2.1. Doğruların Üzerindeki Noktadan Dikme Çıkmak
1.5.2.1.1. Gönye Yardımıyla Dikme Çıkmak
 Verilen doğruya çakışacak şekilde gönyenin dik kenarlarından biri ayarlanır.

 Gönyenin diğer kenarına ikinci bir gönye veya T cetveli çakıştırılır.
37
 Gönye kaydırılarak dik kenarıyla doğruya üzerindeki noktadan geçen dik doğru
çizilir (Şekil 1.60a).
Dik çıkılacak doğru yatay konumdaysa T cetveli üzerindeki gönyenin dik kenarıyla
noktadan dik doğru çizilir (Şekil 1.60b).
Şekil 1.60: Doğru üzerindeki noktadan dik doğru çizmek
1.5.2.1.2. Pergel Yardımıyla Dikme Çıkmak
 Doğru üzerindeki A noktası merkez olmak üzere yay çizilerek B ve C noktaları

bulunur.
 B ve C merkez olmak üzere doğru dışında çizilen aynı yarıçaplı yay ile D noktası
elde edilir.
 D noktası doğru üzerindeki A noktasıyla birleştirildiğinde dik doğru çizilmiş olur
(Şekil 1.61).
Şekil 1.61: Dikme çıkmak
38
1.5.2.2. Doğrunun Dışındaki Bir Noktadan Dikme İnmek
1.5.2.2.1. Gönye Yardımıyla Dikme İnmek
 Verilen doğruya çakışacak şekilde gönyenin dik kenarlarından biri ayarlanır.

 Gönyenin diğer kenarına ikinci bir gönye veya T cetveli dayatılır.
 Gönye kaydırılarak A noktasından geçen dik doğru çizilmiş olur (Şekil 1.62).
Dik inilecek doğru yatay konumdaysa T cetveli üzerindeki gönyenin dik kenarıyla
noktadan dik doğru çizilir (Şekil 1.62b).
Şekil 1.62: Doğru dışındaki bir noktadan dik doğru çizmek.
1.5.2.2.2. Pergel Yardımıyla Dikme İnmek,
 Verilen A noktası merkez olmak üzere doğruyu iki noktadan kesen yay çizilir.
 Doğru üzerinde bulunan B ve C noktaları merkez alınarak aynı yarıçaplı yay ile
D noktası bulunur.
 D noktası ile A noktası birleştirildiğinde doğruya dikme inilmiş olur (Şekil 1.63).
Şekil 1.63: Dikme inmek.
39
1.5.2.3. Bir Doğrunun Ucundan Dikme Çıkmak
 Doğrunun ucu B noktası merkez olmak üzere R yayı çizilerek C noktası
işaretlenir.
 Pergelin ayarı bozulmadan B ve C merkez olacak şekilde çizilen yayla D noktası
bulunur ve D noktası merkez olacak şekilde çember çizilir.
 C ve D noktalarını birleştirip uzatılan doğru ile çember üzerinde E noktası elde
edilir.
 E noktası ile B noktası birleştirildiğinde doğrunun ucundan dikme çizilmiş olur
(Şekil 1.64).
Şekil 1.64: Doğrunun ucundan dikme çıkmak.
1.5.3. Doğrunun Eşit Parçalara Bölünmesi
1.5.3.1. Bir Doğruyu Pergel Yardımıyla İkiye Bölmek
 Pergel, doğrunun yarısından fazla açılır.

 Doğrunun A ve B uç noktaları merkez olmak üzere üstte ve altta kesişen iki yay
çizilir.
 Yayların kesişme noktaları birleştirildiğinde doğru iki eşit parçaya bölünmüş olur
(Şekil 1.65a).
Aynı işlemler tekrarlanarak doğruyu dört ve sekiz eşit parçaya bölmek mümkündür
(Şekil 1.65b).
Şekil 1.65a: Bir doğruyu pergel yardımıyla iki eşit parçaya bölmek.
40
Şekil 1.65b: Bir doğruyu pergel yardımıyla dört eşit parçaya bölmek.
1.5.3.2. Doğruyu İstenilen Sayıda Eşit Parçaya Bölmek
 AB doğrusunu (örneğin beş) eşit parçaya bölmek için, A ucundan herhangi bir
açıda (30o olabilir) yardımcı doğru çizilir.
 Yardımcı doğru üzerinde cetvel veya pergelle beş eşit bölüntü işaretlenir.
 İşaretlenen son nokta olan 5, bölünecek doğrunun diğer ucu olan B noktası ile
birleştirilir.
 B5 doğrusuna uygun gönyenin bir kenarı çakıştırıldıktan sonra gönyenin diğer
kenarına T cetveli veya başka bir gönye dayatılır.
 Gönye kaydırılarak işaretlenen noktalardan geçen ve AB doğrusunu kesen paralel
doğrular çizilip AB doğrusu beşe bölünmüş olur (Şekil 1.66)
Şekil 1.66: Doğruyu beş eşit parçaya bölmek.
41
UYGULAMA FAALİYETİ
Öğretmen tarafından verilecek olan, Yazı ve Rakamlar konusuna ait uygulama
faaliyetlerini aşağıdaki işlem basamakları ve önerileri dikkate alarak yapınız.
İşlem Basamakları Öneriler
 Standart kâğıdı resim masasına  İş önlüğünüzü giyiniz.
bağlayınız.  Çizim ortamınızı kontrol edip hazır hale
getiriniz (temiz değilse temizleyiniz).
 Çizim araçlarınızı ve kağıdınızı
hazırlayınız
 İş güvenliği tedbirlerini göz önünde
bulundurunuz.
 Standart resim kâğıdı ölçülerini kontrol
ediniz.
 Bant kullanarak T cetveli yardımıyla
kâğıdınızı masaya sabitleyiniz.
 (Bakınız bu modülün, Resim Kâğıtları
konusu).
 Yazı ve rakamları standartlara uygun  Teknik resimde kullanılan standart yazı
olarak yazınız. ve rakamları modülün bilgi
sayfalarından belirleyiniz (Bakınız, Yazı
Yazma konusu).
 Çizim araçlarını kurallarına göre  Teknik resimde kullanılan çizim
kullanınız.. araçlarını temin ediniz. (Bakınız bu
modülün, Çizim Araç ve Gereçleri
konusu).
 Kalem ucu sertliğini, yapacağınız
çalışmaya göre belirleyiniz.

 Doğruları metoduna göre çiziniz..  Teknik resimde kullanılan çizgi
çeşitlerini ve çizim metotlarını tanıyınız.
(Bakınız, Doğrularla İlgili Geometrik
Çizimler konusu).
 Çizgi kalınlıklarına dikkat ediniz. Bu
modülün bilgi sayfalarından
yararlanabilirsiniz
 Temizlik ile ilgili kuralları ihmal
etmeyiniz, Çalışmanıza uygun silgi
kullanınız.
42
1-Aşağıda verilen güzel ve özlü sözleri A4 kağıdına, serbest elle 7 mm yazı
yüksekliğine göre B Tipi Eğik Standart Yazıyla yazınız.
“ Sanatsız kalan bir milletin hayat damarlarından biri kopmuş demektir ”
K. ATATÜRK
“ Tek bir şeye ihtiyacımız vardır. O da çalışkan olmak ”
K. ATATÜRK
“ Öğrenmeden, çalışmadan, yorulmadan rahat çalışma yollarını aramayı usul haline
getirmiş milletler; önce haysiyetlerini, sonra hürriyetlerini ve sonra da istiklallerini
kaybetmeye mahkumdurlar ” K. ATATÜRK
“ Bir millet sanattan ve sanatkardan mahrumsa tam bir hayata sahip olamaz ”
K. ATATÜRK
2- Yandaki şekilde verilen

çeşitli kalınlık ve konumlardaki
teknik resim temel çizgilerini,
yerleştirme ölçülerine uygun olarak
çizim takımlarıyla A4 kağıdına
çiziniz.
Not: Zümre öğretmenler kararıyla, farklı performans testleri de uygulanabilir.
43
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
A. OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI)
Aşağıdaki testte çoktan seçmeli 10 soru bulunmaktadır. Soruları dikkatli bir şekilde
okuyunuz ve doğru şıkkı yuvarlak içerisine alarak cevaplandırınız. Süreniz 10 dakikadır.
1) Standart yazı ve rakamların basit ve sade olarak yazılması nedeni aşağıdakilerden

hangisidir ?
A) Estetik görünmesi için. C) Yazının karmaşık olması için.
B) Rahat okunabilmesi. D) Karakter farklılığı olması için.
2) Aşağıdakilerden hangisi eğik yazıların kullanıldığı alanlardan biri değildir ?
A) İnşaat ve mimari çizimleri C) Elektrik çizimleri
B) Makine çizimleri D) Motor çizimleri
3) Aşağıdakilerden hangisi yazıda kurşun kalemin orta sertlikte kullanılmasının nedenidir?
A) Kağıda zarar verdiği için. C) Kalem ucu az aşındığı için
B) Silindiğinde iz bıraktığı için D) Yazıların net olması için
4) Dosya payı olarak kağıdın sol tarafında bırakılan ölçü aşağıdakilerden hangisidir?
A) 30 mm C) 15 mm
B) 20 mm D) 25 mm
5) Bir resim kağıdında, çizilmiş olan şeklin, bütün bilgilerinin yazıldığı yer aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Resim alanı C) Kenar bilgileri
B) Plan alanı D) Yazı alanı
6) Sürekli ince çizgi, aşağıdakilerden hangisinde kullanılmaz ?
A) Kılavuz çizgilerinde C) Görünen çevrelerde
B) Ölçü çizgilerinde D) Taramalarda
7) Aşağıdaki seçeneklerden hangisi çizgi grubunu belirlemede etkili bir rol oynar?
A) Resmin büyüklüğü C) Masanın büyüklüğü
B) Kalemin büyüklüğü D) Gönyenin büyüklüğü
8) Elips, parabol gibi eğrilerin çizilmesinde kullanılan cetvel hangisidir?
A) İletki C) Pistole
B) Ölçek cetveli D) Gönye
9) Aşağıdakilerden hangisi kurşun kalemlerin sertlik bakımından gruplarından biri
değildir ?
A) Orta sertlikteki kalemler C) Sert kalemler
B) Çok sert kalemler D) Yumuşak kalemler
10) Aşağıdakilerden hangisi yatay çizginin çiziliş yönünü belirtir?
a) Sağdan sola doğru C) Aşağıdan yukarıya doğru
B) Soldan sağa doğru D) Yukarıdan aşağıya doğru
44
B. UYGULAMALI TEST
Faaliyet Adı Yazı ve Rakamlar Modül Eğitimi Alan Kişinin
Amaç Teknik kural ve standartlarına Adı ve Soyadı

uygun olarak yazı ve rakam
yazabileceksiniz.
AÇIKLAMA: Bu faaliyeti gerçekleştirirken aşağıdaki kontrol listesini bir arkadaşınızın
doldurmasını isteyiniz. Sadece ilgili alanı doldurunuz.
Aşağıda listelenen davranışların her birinin arkadaşınız tarafından yapılıp
yapılmadığını gözlemleyiniz. Eğer yapıldıysa evet kutucuğunun hizasına X işareti
koyunuz. Yapılmadıysa hayır kutucuğunun hizasına X işareti koyunuz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
1 İş önlüğünü giydiniz mi?
2 Çizim araç-gereçlerini eksiksiz hazırladınız mı?
Çizim araç-gereçlerinin ve ortamın temiz olmasını sağladınız
3
mı?
4 Kurşun kalemi, uygun şekilde tuttunuz mu?
5 “ Yatay çizgiler soldan sağa ” uygulamasına dikkat ettiniz mi?
“ Düşey ve eğik çizgiler aşağıdan yukarı ” uygulamasına
6
dikkat ettiniz mi?
7 Çizim sırasında kalemi döndürerek kullandınız mı?
8 Kalem eğimine dikkat ettiniz mi?
9 Çizgi çizme hızını iyi ayarladınız mı?
10 Çizgi gruplarını tespit ettiniz mi?
11 Yazı ve rakamları standartlara uygun olarak yazdınız mı?
Çizim yaparken kağıdınızın kirlenmemesi için ayrı bir kağıt
12
kullandınız mı?
Kağıt üzerindeki kırıntıları fırça veya temiz bir bezle
13
temizlediniz mi?
14 Antet bilgilerini eksiksiz ve doğru yazdınız mı?
DEĞERLENDİRME
Arkadaşınız kontrol listesindeki davranışları sırasıyla uygulayabilmelidir.

Uygulayamadığı davranıştan diğer davranışa geçmek mümkün olamayacağından faaliyeti
tekrar etmesini isteyiniz.
45
AMAÇ
Bu öğrenme faaliyetinin sonunda, standart ve teknik resim kurallarına göre doğrular,
daireler ve düzlemler çizebileceksiniz.
ARAŞTIRMA
 Teknik resimde kullanılan açı, çokgen, çember, teğet, oval, elips ve helis
terimlerinin anlamlarını teknik kitaplardan araştırınız. Topladığınız bilgileri
teknik resim çizim ortamında arkadaşlarınızla tartışınız. Temel geometrik
şekillerin çizimleri için kullanılan çizim araçlarını temin ediniz.
2. DOĞRULAR, DAİRELER VE
DÜZLEMLER
2.1. Açılarla İlgili Geometrik Çizimler
2.1.1. Açıların Çizilmesi
2.1.1.1. Gönye İle 15o ve Katlarında Açılar Çizmek,

Kullandığımız T cetveli, 45o ve 30o x 60o lik gönyelerle 15o, 30o, 45o, 60o, 75o, 90o
vb. açıların çizilmesi Şekil 2.1’de görülmektedir.
Şekil 2.1 : Gönye yardımıyla 15o ve katlarında açılar çizmek..
46
2.1.1.2. Pergel Yardımıyla 15o ve Katlarında Açılar Çizmek
R yarıçaplı daire çizildikten sonra aynı yarıçaplı yaylarla dairenin 1/2 ve 1/3’ e
bölünmesiyle 15o, 30o, 45o, 60o…vb. açıların çizilmesi Şekil 2.2’ de görülmektedir.
Şekil 2.2 :Pergel yardımıyla standart açılar çizmek.
2.1.2. Verilen Açıya Eşit Açı Çizmek
 Pergel herhangi bir R yarıçapı kadar açılıp açının tepe noktası olan A merkez
olmak üzere açı kollarını C ve D noktalarında kesen bir yay çizilir.
 Aynı yay E noktası merkez olmak üzere tekrar çizilip F noktası bulunur (Şekil
2.3a).
 DC kiriş uzunluğu kadar açılan pergelle R1 yayı çizilir (Şekil 2.3b).
 F merkez olmak üzere çizilen R1 yayı ile G noktası bulunur.
 E ve G noktaları birleştirilerek verilen açıya eşit başka bir açı çizilmiş olur (Şekil
2.3c).
47
Şekil 2.3 : Verilen açıya eşit bir açı çizmek.
2.1.3. Bir Açıyı İkiye Bölmek
 R yarıçapı kadar açılan pergelle, açının tepe noktası (A) merkez olmak üzere yay
çizilip B ve C noktaları bulunur.
 B ve C noktaları merkez alınarak çizilen R yaylarının kesişme noktası D bulunur.
 A ve D noktaları birleştirildiğinde açı ikiye bölünmüş olur (Şekil 2.4)
Şekil 2.4 : Bir açıyı ikiye bölmek.
2.1.4. 90o lik Açıyı Üçe Bölmek
 A merkez olmak üzere R yarıçaplı yay çizilip B ve C noktaları bulunur.

 Pergel açıklığı bozulmadan B ve C merkezlerinden R yayıyla D ve E noktaları
bulunur.
 Bulunan D ve E noktaları A noktası ile birleştirildiğinde dik açı üçe bölünmüş
olur (Şekil 2.5)
48
Şekil 2.5 : Dik açıyı üçe bölmek.
2.1.5. Tepe Noktası Olmayan Bir Açının Açı Ortayını Çizmek
 1. Açının B koluna paralel bir doğru ile A kolu C noktasında kesilir.

 2. C noktası merkez olacak şekilde bir yay çizilerek D ve E noktaları bulunur.
 3. D ve E noktaları birleştirilip uzatılarak F noktası elde edilir.
 4. Pergel yardımıyla DF noktalarının orta noktasını bulan yaylarla H ve G
noktaları bulunur. Bu noktaları birleştiren doğru, verilen açının açı ortayıdır
(Şekil 2.6)
Şekil 2.6 : Tepe noktası olmayan açıyı ikiye bölmek.
2.2. Çokgenlerin Çizimi

2.2.1. Üçgen Çizimleri
2.2.1.1. Pergel Yardımıyla Bir Kenarı Verilen Eşkenar Üçgen Çizmek
 1. Pergel Üçgen kenarı AB kadar açılıp A ve B merkez olmak üzere R yayları

çizilir.
 2. Yaylar A ve B noktalarıyla birleştirildiğinde ABC eşkenar üçgeni çizilmiş olur
(Şekil 2.7)
49
Şekil 2.7 : Eşkenar üçgen çizmek.
2.2.1.2. Gönye Yardımıyla Bir Kenarı Verilen Eşkenar Üçgen Çizmek
 1. 30o-60o lik gönyeyle A ve B noktalarından geçen, yataya 60o olan iki doğru
çizip C noktası bulunur.
 2. A ve B noktalarıyla bulunan C noktası birleştirilerek eşkenar üçgen çizilmiş
olur (Şekil 2.8).
Şekil 2.8 : Gönye yardımıyla eşkenar üçgen çizmek.
2.2.1.3. Çemberi Üç Eşit Parçaya Bölmek veya İçine Eşkenar Üçgen Çizmek
 Pergel çemberin yarıçapı R ye göre ayarlanır.

 Çemberin düşey eksen ile kesiştiği A noktası merkez olacak şekilde R yayı
çizilip B ve C noktaları bulunur.
 A noktasının karşısındaki D noktasıyla B ve C noktaları birleştirildiğinde çember
içine eşkenar üçgen çizilmiş olur (Şekil 2.9)
Şekil 2.9 : Daire içine üçgen çizmek.
50
2.2.2. Dörtgen Çizimleri
2.2.2.1. Bir Kenarı Verilen Kare Çizmek
2.2.2.1.1. Pergel Yardımıyla Kare Çizmek

 Kenar uzunluğu AB olan kare çiziminde, A ucundan pergel yardımıyla dik doğru
çizilir.
 AB yarıçap olacak şekilde A merkezli yay ile dikme üzerinde C noktası bulunur.
 Pergel açıklığı bozulmadan B ve C merkez olmak üzere iki yay daha çizilerek D
noktası elde edilir.
 Bulunan noktaların birleştirilmesiyle kare çizimi tamamlanır (Şekil 2.10)
Şekil 2.10 : Bir kenarı verilen kare çizmek.
2.2.2.1.2. Gönye Yardımıyla Kare Çizmek
 1. A ve B noktalarından gönyeyle doğruya dikler çizilir.

 2. 45o lik gönyeyle A ve B noktalarından geçen 45o lik doğrular çizilir.
 3. 45o lik doğrularla dik doğruların kesiştiği C ve D noktaları bulunur. Bu
noktalar A ve B noktalarıyla birleştirilerek kare çizimi tamamlanır (Şekil 2.11).
Şekil 2.11 : Bir kenarı verilen kare çizmek.
2.2.2.2. Çember İçine Kare Çizmek
 Çember ile eksenlerin kesişme noktaları karenin köşeleridir.

 Bu noktaları birleştirerek kare çizimi tamamlanır. Kare kenarları 45o eğik olarak
çizilmiş olur. Kare kenarlarının yatay ve düşey konumlu olması isteniyorsa
eksenler 45o olarak çizilir (Şekil 2.12).
51
Şekil 2.12 : Çember içine kare çizmek.
2.2.2.3. Çember Dışına Kare Çizmek

 Çember çizilir.
 T cetveli ve gönye yardımıyla çembere dıştan teğet olan yatay ve dikey çizgiler
çizilir.
 Çembere teğet çizgilerin kesişme noktaları karenin köşeleri olarak bulunur.
 Noktalar birleştirilerek kare çizimi tamamlanır (Şekil 2.13).
Şekil 2.13 : Gönye yardımıyla kare çizmek.

2.2.3. Beşgen Çizimi
2.2.3.1. Çember İçine Beşgen Çizmek

 O merkezine göre çember çizilir.
 OA yarıçap uzunluğunun orta noktası B bulunur. B merkez olmak üzere pergel
R1=BC kadar açılarak çizilen yay ile çember ekseni D noktasında kesiştirilir.
 CD ölçüsü beşgenin kenar uzunluğudur. Bu ölçü, R2 yayıyla çember üzerine
sırayla işaretlenip çember beşe bölünür.
 Bulunan noktalar birleştirilerek beşgen tamamlanır (Şekil 2.14).
Şekil 2.14 : Çember içine beşgen çizimi.
52
2.2.4. Altıgen Çizimi
2.2.4.1. Çember İçine Altıgen Çizmek
2.2.4.1.1. Pergel Yardımıyla Altıgen Çizimi

 R yarıçaplı çember çizilir.
 Pergel açıklığı bozulmadan A ve B noktaları merkez olmak üzere iki yay
çizilerek çember üzerinde altıgenin diğer noktaları bulunur.
 Çember üzerinde bulunan noktalar ile A ve B noktaları sırasıyla birleştirilerek
altıgen çizimi tamamlanır (Şekil 2.15)
Şekil 2.15 : Çember içine altıgen çizimi
2.2.4.1.2. Gönye Yardımıyla Altıgen Çizimi
 1. Çember çizilir.
 2. 30o-60o lik gönyeyle merkezden geçer şekilde çemberi kesen doğrular çizilip
altıgene ait A, B, C ve D noktaları bulunur.
 3. 30o-60o lik gönyeyle bu noktalar birleştirilip altıgen çizimi tamamlanır (Şekil
2.16).
Şekil 2.16 : Gönye yardımıyla altıgen çizimi.
53
2.2.4.2. Çember Dışına Altıgen Çizmek
 30o-60o lik gönyeyle çemberin dışından teğet doğrular çizilerek altıgen çizimi
tamamlanır (Şekil 2.17).
Şekil 2.17 : Gönye yardımıyla altıgen çizimi.
2.2.5. Yedigen Çizimi
2.2.5.1. Çember İçine Yedigen Çizimi
 R yarıçaplı çember çizilir.

 Pergel açıklığı bozulmadan A noktasına konarak O merkezinden geçen, B ve C
noktalarında kesen yay çizilir.
 B ve C noktalarının birleştirilmesiyle eksen üzerinde D noktası bulunur.
 Bulunan BD mesafesi yedigenin kenar uzunluğudur. Pergel BD kadar açılarak
çember yedi eşit parçaya bölünür.
 Bulunan noktalar birleştirilerek yedigen çizimi tamamlanır (Şekil 2.18)
Şekil 2.18 : Çember içine yedigen çizimi.
54
2.2.6. Sekizgen Çizimi
2.2.6.1. Çember İçine Sekizgen Çizimi
 Çemberde, 45o lik gönye veya pergel yardımıyla 90o lik eksenlerin açı ortayları
çizilen çember üzerinde dört nokta bulunur.
 Çemberin yatay ve dikey eksenlerle kesiştiği dört noktayla birlikte, bulunan dört
nokta birleştirilerek sekizgen çizilir (Şekil 2.19).
Şekil 2.19 : Çember içine sekizgen çizimi.
2.2.7. Dokuzgen Çizimi
2.2.7.1. Çember İçine Dokuzgen Çizimi
 OA=R yarıçapının orta dikmesi çizilerek B ve C noktaları işaretlenir.
 B ve C noktaları merkez olmak üzere R yarıçaplı yayların kesişme noktası D
bulunur.
 Bulunan D noktası çember merkezi O ile birleştirilerek çember üzerinde E
noktası bulunur.
 Çember üzerindeki EF mesafesi dokuzgenin kenar uzunluğudur.
 Bu mesafe pergel ile çember üzerine işaretlenip birleştirilerek dokuzgen çizimi
Şekil 2.20 : Daire içine dokuzgen çizimi.
55
2.2.8. Ongen Çizimi
2.2.8.1. Çember İçine Ongen Çizimi
 Beşgen çizimi için yapılan işlemler aynen yapılır.

 OD mesafesi ongenin kenar uzunluğudur.
 Bu mesafe çember üzerine pergelle işaretlenip birleştirilerek ongen çizimi
Şekil 2.21 : Daire içine ongen çizimi.
Şekil 2.22’ de çember içinde çizilen çeşitli çokgenlerin kenar uzunlukları

görülmektedir.
Şekil 2.22 : Çember içindeki çokgen kenarları.
2.2.9. Genel Metotla Çokgen Çizimi
 Çember çizilir. Çemberin çapı yarıçap olacak şekilde A ve B merkezli yaylarla C

ve D noktaları bulunur.
 Çemberin AB düşey ekseni çokgen sayısı kadar eşit parçaya bölünür (bu tip
çizimlerde, dokuz eşit parça, yardımcı bir doğru üzerinde bulunup eksen üzerine
taşınabilir).
56
 C ve D noktalarından başlayan tek (veya çift) rakamlı noktalardan geçen,
çemberi kesen doğrular çizilir.
 Çember üzerinde bulunan noktalar birleştirilerek çokgen tamamlanır (Şekil
2.23).
Şekil 2.23 : Genel metotla dokuzgen çizimi.

2.3. Çember ve Teğet Doğrularla İlgili Çizimler
2.3.1 Daire ve Yaylarla İlgili Geometrik Çizimler
2.3.1.1 Genel Tanımlar
Merkez adı verilen bir noktaya göre eşit uzaklıkta ve sonsuz sayıda noktanın
birleşmesiyle bir çember veya daire çevresi meydana gelir. Bu şekil pergel veya daire
şablonu ile çizilir. Çemberin sınırladığı yüzey daire olarak bilinir. Daire ile ilgili temel
terim ve şekiller Şekil 2.24’ te görülmektedir.
Şekil 2.24 : Daire ile ilgili temel terimler.
57
2.3.1.2 Daire veya Yayın Merkezini Bulmak
 Daire veya yay üzerinde en az iki tane kiriş çizilir.
 AB ve CD kirişlerinin orta dikmeleri çizilir.
 Orta dikmelerin kesişme noktası daire veya yayın O merkezidir (Şekil 2.25).
Şekil 2.25 : Daire ve yayın merkezini bulmak.
2.3.2 Çember Dışındaki Noktadan Geçen Teğet Doğru Çizmek
2.3.2.1. Pergel Yardımıyla Çizim

 Çember dışındaki P noktası ile O merkezini birleştiren doğru çizilir.
 PO doğrusunun A orta noktası bulunur.
 A merkez olmak üzere O ve P’ den geçen yarım daire çizilir.
 Çizilen bu yarım daire ile çemberin kesiştiği nokta T teğet noktasıdır.
 P noktası T noktası ile birleştirilirse teğet doğru çizilmiş olur (Şekil 2.26). T
noktası O merkeziyle birleştirilirse teğet doğrusuna dik doğru çizilmiş olur.
Şekil 2.26 : Çembere dışındaki bir noktadan teğet doğru çizmek.
58
2.3.2.2. Gönye Yardımıyla Çizim
 90o lik gönyenin bir dik kenarı O merkezi, diğer dik kenarı P noktasından
geçecek konumda ve T cetveline çakıştırılmış şekilde ayarlanır.
 2. O ve P’ den iki ayrı çizgi çizilir. Kesişme noktası T, çember ile doğrunun teğet
noktasıdır.
 3. P noktası T ile birleştirilip uzatılırsa teğet doğru çizilmiş olur (Şekil 2.27).
Şekil 2.27 : Daireye dışındaki bir noktadan teğet doğru çizmek.
2.3.3 Çember Üzerindeki Bir Noktadan Geçen Teğet Doğru Çizmek

 Çember üzerindeki P noktası merkez olmak üzere çember merkezi O
noktasından geçen ve çemberi A noktasında kesen yay çizilir.
 O merkeziyle yayın çemberi kestiği A noktası birleştirilip uzatılır.
 Pergel açıklığı bozulmadan A noktası merkez olarak doğruyu B noktasında kesen
yay çizilir.
 Bulunan B noktası, P noktasıyla birleştirilip uzatılarak teğet doğru çizilir (Şekil
2.28)
Şekil 2.28 : Çember üzerindeki noktadan teğet doğru çizmek.
59
 Gönyenin dik kenarlarından birisi O merkez ile P noktasına göre ayarlanır.
 Gönyenin dik olmayan kenarına T cetveli veya diğer gönye yerleştirilir.
 Gönyenin diğer dik kenarı P noktasına ayarlanıp çembere teğet doğru çizilir
(Şekil 2.29)
Şekil 2.29 : Daire üzerindeki noktadan teğet doğru çizmek.
2.3.4 İki Daireye Dıştan Ortak Teğet Doğru Çizmek

 Dairelerin merkezleri arasındaki mesafenin orta noktası A bulunur.
 A merkez olmak üzere O1 ve O2 noktalarından geçen daire çizilir.
 Büyük dairenin yarıçap ölçüsünden küçük dairenin yarıçap ölçüsü çıkarılarak
(R1-R2) büyük dairenin O1 merkezinden daire çizilir.
 Çizilen bu daireyle A merkezli dairenin kesişme noktaları B ve C bulunur.
 O1 merkezi ile B ve C noktalarından geçen doğrularla T1 teğet noktaları elde
edilir.
 B ve C noktaları O2 merkeziyle birleştirilir. Pergel O2B kadar açılıp, T1
noktaları merkez olmak üzere küçük daire kesiştirilir ve T2 teğet noktaları
bulunur.
 T1 ve T2 teğet noktalarının birleştirilmesiyle teğet doğru çizilir (Şekil 2.30)
Şekil 2.30 : İki daireye dıştan ortak teğet çizmek.
60
 Gönyenin bir kenarı iki daireye de teğet olacak şekilde ayarlanıp T cetveli
üzerine yerleştirilir.
 Gönyenin diğer dik kenarı ile O1 ve O2 merkezlerinden doğrular çizilerek T1 ve
T2 noktaları bulunur.
 T1 ve T2 teğet noktaları birleştirilerek teğet doğru çizilir (Şekil 2.31)
Şekil 2.31 : İki daireye dıştan ortak teğet çizmek.
2.3.5 İki Daireye İçten Ortak Teğet Doğru Çizmek

 Dairelerin merkezleri arasındaki mesafenin orta noktası A bulunur.
 A merkez olmak üzere O1 ve O2 noktalarından geçen daire çizilir.
 Dairelerin yarıçaplarının toplamı olan (R1+R2) yarıçapında merkezi O1 olacak
şekilde daire çizilir.
 Çizilen R1+R2 yarıçaplı daireyle daha önce çizilen dairenin kesiştiği B noktaları
işaretlenir.
 B noktaları O1 merkeziyle birleştirilir ve T1 noktaları bulunur.
 Pergel O2B kadar açılıp T1 noktaları merkez olmak üzere O2 merkezli daire
kesiştirilir ve T2 noktaları bulunur.
 T1 ve T2 teğet noktaları birleştirilerek teğet doğru çizilir (Şekil 2.32)
Şekil 2.32 : İki daireye içten ortak teğet çizmek.
61
 90o lik gönyenin dik kenarı iki daireye teğet olacak şekilde ayarlanır.
 Gönyenin dik kenarı T cetveli üzerinde kaydırılarak O1 ve O2 merkezlerinden
geçen doğrularla T1 ve T2 noktaları bulunur.
 T1 ve T2 noktaları dairenin arasından geçecek şekilde birleştirilerek içten teğet
çizimi tamamlanır (Şekil 2.33)
Şekil 2.33 : İki daireye içten ortak teğet çizmek.
2.3.6. Üçgenin İçine Teğet Daire Çizmek

 Üçgenin açı ortayları çizilir.
 Açı ortayların kesişme noktası olan O çizilecek dairenin merkezidir.
 O noktasından üçgen kenarlarından birine dikme inilerek T teğet noktası bulunur.
 OT yarıçaplı daire ile üçgenin içine daire çizilmiş olur (Şekil 2.34).
Şekil 2.34 : Üçgenin içine daire çizmek.
2.3.7. Üçgenin Köşelerinden Geçen Daire Çizmek

 1. Üçgenin kenar orta dikmeleri çizilir.
 2. Kenar orta dikmelerinin kesiştiği O noktası çizilecek dairenin merkezidir.
 3. O merkezine göre üçgenin köşelerinden geçen daire çizilir (Şekil 2.35).
Şekil 2.35 : Üçgen dışına daire çizmek.
62
2.3.8. Bir Doğruyla Bir Noktayı Yayla Teğet Birleştirmek
 Verilen doğruya R uzaklıkta paralel doğru çizilir.

 P noktası merkez olmak üzere R yarıçaplı yayla doğru, C noktasında kesilir.
 C noktasından verilen doğruya dikme inilerek T noktası bulunur.
 C merkez olarak R yarıçaplı yayla P ve T noktaları birleştirilir (Şekil 2.36).
Şekil 2.36 : Doğru ve noktayı yayla birleştirmek.
2.3.9. Bir Noktayla Doğru Üzerindeki Bir Noktayı Yayla Birleştirmek
 P noktası ile doğru üzerindeki A noktasını birleştiren doğru çizilir.

 PA doğrusunun orta dikmesi çizilir ve doğru üzerindeki A noktasından da
doğruya dik doğru çizilir.
 İki dikmenin kesiştiği B noktası merkez olmak üzere A ve P noktalarından geçen
yay çizilir (Şekil 2.37).
Şekil 2.37 : Doğru ve noktayı yayla birleştirmek.
63
2.3.10. Birbirine Dik İki Doğruyu Bir Yayla Birleştirmek
2.3.10.1. Birbirine Dik İki Doğruyu Bir Yayla Birleştirmek
 Doğruların kesişme noktası A merkez olmak üzere R yarıçaplı yayla doğrular

kesiştirilir.
 Bulunan noktalar T teğet noktalarıdır. T noktaları merkez olmak üzere R
yaylarıyla O merkez noktası bulunur.
 Pergel açıklığı bozulmadan T noktaları arası R yayıyla birleştirilir (Şekil 2.38).
Şekil 2.38 : Birbirine dik iki doğruyu yayla birleştirmek.
2.3.10.2. Dar Açı Yapan İki Doğruyu Yayla Birleştirmek
 Dar açıya ait doğrulara pergel yardımıyla R yarıçap mesafesinde paralel doğrular
çizilir.
 Bu doğruların kesişme noktası O merkez noktasıdır. T teğet noktaları için O
merkez noktasından açı kollarına dik doğrular çizilir.
 R yarıçaplı yay, O merkezi olarak T teğet noktaları arasına çizilir (Şekil 2.39).
Şekil 2.39 : Dar açı yapan iki doğruyu yayla birleştirmek.
64
2.3.10.3. Geniş Açı Yapan İki Doğruyu Yayla Birleştirmek
 Geniş açı yapan doğrulara pergel yardımıyla R yarıçap mesafesinde paralel

doğrular çizilir.
 Bu doğruların kesiştiği O merkez noktası bulunur. O noktasından açı kollarına
dik doğrular çizilerek T teğet noktaları bulunur.
 R yarıçaplı yay, O merkezine göre T teğet noktaları arasına çizilir (Şekil 2.40).
Şekil 2.40 : Geniş açı yapan iki doğruyu yayla birleştirmek.
2.3.11. İki Doğruyu İki Ayrı Yayla Birleştirmek
2.3.11.1. Birbirine Paralel İki Doğruyu İki Yayla Birleştirmek
 Doğrular üzerindeki A ve B noktaları birleştirilir.

 AB doğrusu üzerinde herhangi bir T noktası işaretlenir.
 Bulunan AT ve BT doğrularının orta dikmeleri çizilir. A ve B noktalarından da
doğrulara dikmeler çıkılır.
 Doğruların kesiştiği C ve D noktaları merkez olmak üzere AT ve BT noktaları
arasında yaylar çizilir (Şekil 2.41).
Şekil 2.41 : İki doğruyu iki yayla birleştirmek.
2.3.11.2. Doğru Üzerindeki Bir Noktayla Diğer Doğruyu Birleştirmek
 Doğru üzerindeki A noktasından dikme çıkılır. R yarıçap ölçüsü işaretlenerek B

merkezli R yayı çizilir.
65
 Yine B merkez olmak üzere pergel 2R kadar açılarak bir yay daha çizilir.
 Diğer doğruya R mesafesinde paralel doğru çizilerek 2R yayını kestiği C noktası
bulunur.
 B ve C merkez noktaları birleştirilerek ve C noktasından doğruya dik inilerek T
teğet noktaları bulunur.
 C merkez olmak üzere R yarıçaplı yayla daha önce çizilmiş yay T noktaları
arasında birleştirilir ( Şekil 2.42).
Şekil 2.42 : İki doğruyu iki yayla birleştirmek.
2.3.12. Doğruya, Daireyi veya Yayı, Verilen Yayla Birleştirmek
2.3.12.1. Bir Doğru ile Bir Yayı İçten Bir Yayla Birleştirmek
 Verilen doğruya R mesafesinde paralel doğru çizilir.

 O merkezli yayın yarıçapına R yarıçapı ilave edilerek R+R1 yarıçaplı yay ile
doğru kesiştirilir ve C noktası bulunur.
 Bulunan C noktası ile O noktası birleştirilerek T, C noktasından doğruya dikme
inilerek T1 noktası elde edilir.
 C merkez olmak üzere T ve T1 noktaları R yarıçaplı yayla birleştirilir (Şekil
2.43).
Şekil 2.43 : Bir doğru ile bir yayı içten bir yayla birleştirmek.
2.3.12.2. Bir Doğru ile Bir Yayı Dıştan Bir Yayla Birleştirmek
 Verilen doğruya R mesafesinde paralel doğru çizilir.
66
 R1 yarıçaplı dairenin O merkezine göre R1-R değerinde yeni bir yay çizilerek C
kesişme noktası bulunur.
 Bulunan C noktası ile O noktası birleştirilip uzatılarak T, C noktasından doğruya
dikme inilerek T1 noktası elde edilir.
 C merkez olmak üzere T ve T1 noktaları R yayıyla birleştirilir (Şekil 2.44)
Şekil 2.44 : Bir doğru ile bir yayı dıştan bir yayla birleştirmek.
2.3.13. İki Daireyi Verilen Bir Yayla Birleştirmek
2.3.13.1. İki Daireyi Bir Yayla İçten Birleştirmek

 Birinci dairenin O1 merkezinden R1+R yarıçaplı bir yay çizilir.
 İkinci dairenin O2 merkezinden R2+R yarıçaplı yay çizilir.
 İki yayın kesiştiği A noktası işaretlenir. O1 ve O2 merkezleriyle A noktasını
birleştiren doğrular çizilip daire üzerinde T1 ve T2 teğet noktaları bulunur.
 A merkezinden R yarıçaplı yayla T1 ve T2 noktaları arası içten birleştirilir (Şekil
2.45).
Şekil 2.45 : İki daireyi içten bir yayla birleştirmek.
67
2.3.13.2. İki Daireyi Bir Yayla Dıştan Birleştirmek
 Birinci dairenin O1 merkezinden R-R1 yarıçaplı yay, O2 merkezinden R-R2

yarıçaplı yay çizilir.
 Yayların kesiştiği A noktasıyla O1 ve O2 merkezleri birleştirilip uzatılır.
 Çizilen doğruların daireleri dış tarafta kestiği noktalar T1 ve T2 noktaları arası
dıştan birleştirilir (Şekil 2.46)
Şekil 2.46 : İki daireyi dıştan bir yayla birleştirmek.
2.3.13.3. İki Daireyi Bir Yayla İçten ve Dıştan Birleştirmek
 O1 merkezine göre R+R1 yarıçaplı, O2 merkezine göre R-R2 yarıçaplı yaylar

çizilir.
 İki yayın kesiştiği A noktası işaretlenir.
 A noktası O1 merkeziyle birleştirildiğinde T1 noktası O2 merkezleriyle
birleştirilip uzatıldığında T2 teğet noktası bulunur.
 A merkez olmak üzere R yarıçaplı yayla T1 ve T2 noktaları arası birleştirilir
(Şekil 2.47).
Şekil 2.47 : İki daireyi içten ve dıştan teğet olan bir yayla birleştirmek.
68
2.3.14. Daire ve Bir Noktanın Verilen Bir Yayla Teğet Birleştirilmesi
 P noktası merkez olmak üzere R yarıçaplı yay çizilir.

 O merkezine göre R+R1 yarıçaplı bir yay daha çizilerek kesiştirilir.
 A kesişme noktası ile O merkezi birleştirilip T teğet noktası bulunur.
 A kesişme noktası merkez olmak üzere R yarıçaplı yayla P ve T noktaları arası
birleştirilir (Şekil 2.48)
Şekil 2.48 : Daire ile bir noktanın bir yayla teğet birleştirilmesi.
2.4. Oval Çizimleri

Oval: Elips şekillerin çizilmesi zor olduğundan, pergel yardımıyla çizilen elipse
benzer çizimlere denir.
2.4.1. Büyük Ekseni Verilen Ovali Çizmek
 Ovalin yatay ve düşey eksenleri çizilir. Eksenlerin kesişme noktası O’ ya göre

AO/2 ile C ve OB/2 ile D noktaları işaretlenir.
 Bulunan C ve D ile O noktası merkez olmak üzere R=AB/4 daireleri çizilir.
 Çizilen dairelerin birbirini kestiği E ve H noktaları C merkezi, F ve G noktaları D
merkeziyle birleştirilip uzatılır.
 Bu uzantıların daireleri kestiği J, I ve K, L noktaları teğet noktası olarak
işaretlenir. Çizilen uzantıların dikey ekseni kestiği M ve N noktaları da merkez
olarak bulunur.
 Bulunan M merkezine göre IL, N merkezine göre JK, C merkezine göre IJ ve D
merkezine göre KL yayları çizilerek oval çizimi tamamlanır (Şekil 2.49).
69
Şekil 2.49 : Büyük ekseni verilen oval çizimi.
2.4.2. Küçük Ekseni Verilen Ovali Çizmek
 Ovalin eksenleri çizilerek C ve D noktaları işaretlenir. OC uzunluğu üç eşit

parçaya bölünür.
 O merkez olmak üzere O2 kadar açılan pergelle bir daire çizilir, yatay eksenle
kesişme noktaları E ve F elde edilir.
 C ve D noktaları, E ve F noktaları ile birleştirilerek uzatılır.
 C merkez olmak üzere D’ den geçen GH yayı, D merkez olmak üzere C’ den
geçen JI yayı çizilir.
 E merkezine IH ve F merkezine göre GJ yayı çizilerek oval çizimi tamamlanır
(Şekil 2.50).
Şekil 2.50 : Küçük ekseni verilen oval çizimi.
70
2.5. Elips Çizimleri
Bir dairesel yüzeyin iz düşümleri, temel iz düşüm düzlemlerine göre eğik tutularak
çizildiğinde elde edilen şekle elips adı verilir (Şekil 2.51).
Şekil 2.51 : Elipsin meydana gelişi.
Silindir, koni, küre gibi cisimler tabanlarına veya eksenlerine göre eğik
kesildiklerinde bu yüzeylerin görünüşlerindeki şekil elipstir (Şekil 2.52). Elips
çizimlerinde, elipse ait noktalar bulunduktan sonra elle veya eğri cetvelleriyle
birleştirilerek elips çizimleri tamamlanır.
Şekil 2.52 : Cisimlerde elips.
71
2.5.1. Pergel Yardımıyla Elips Çizimi
 Yatay ve dikey eksenler çizildikten sonra elipsin büyük ekseni A ve B ile küçük
ekseni C ve D noktaları eksenler üzerinde işaretlenir.
 Büyük eksenin yarısı R=AB/2 ölçüsünde C ve D merkezli yaylarla yatay eksen
üzerinde F1 ve F2 odak noktaları bulunur.
 F1O arasında istenen sayıda nokta işaretlenir (burada beş nokta işaretlendi).
 Pergelin iğnesi A noktasına batırılıp 3 noktasına kadar açılır, F1 ve F2 merkezli
üst ve alt yaylar çizilir.
 Pergelin iğnesi B noktasına batırılıp 3 noktası kadar açılır. F2 odak noktasına
konup daha önceki yayı kesecek şekilde B3 yarıçaplı yaylarla dört tane 3 noktası
bulunur.
 Aynı işlemler diğer noktalar için uygulanıp 1’, 2’, 4’, 5’ noktaları bulunur.
 Bulunan noktalar eğri çizgilerle veya eğri cetveli yardımıyla birleştirilip elips
çizimi tamamlanır (Şekil 2.53).
Şekil 2.53 : Pergel yardımıyla elips çizimi.
72
2.5.2. Daireler Yardımıyla Elips Çizimi
 Ekipsin büyük ve küçük eksenine göre daireler çizilir.

 Çizilen bu daireler istenilen sayıda parçalara bölünür.
 Merkezden geçen bölüntülerin büyük ve küçük daireleri kestiği noktalar
işaretlenir.
 Büyük dairedeki noktalardan dikey, küçük dairedeki noktalardan yatay çizgilerle
kesişme yerlerinde elipse ait noktalar bulunur.
 Bulunan noktalar serbest elle veya eğri cetveli yardımıyla birleştirilerek elips
Şekil 2.54 : Daire yardımıyla elips çizimi.
73
2.5.3. Dikdörtgen Yardımıyla Elips Çizimi
 Yatay ve dikey eksen çizildikten sonra büyük eksenin A ve B, küçük eksenin C

ve D noktaları işaretlenip bu noktalardan geçen dikdörtgen çizilir.
 Dikdörtgenin AO ve AE uzunlukları aynı sayıda eşit parçalara bölünür.
 AE üzerindeki noktalar C noktasıyla birleştirilir.
 AO üzerindeki noktalar D noktasıyla birleştirilip daha önce çizilmiş doğruları
kesecek şekilde uzatılır. Doğruların kesişme noktaları elipse ait noktalardır.
 Elde edilen noktalar eğri cetveliyle birleştirilip elips tamamlanır (Şekil 2.55).
Şekil 2.55 : Dikdörtgen yardımıyla elips çizimi.
2.6. Helis Çizimleri
Dönel yüzeyler üzerinde bulunan ve ana doğrularla eşit açılar yapan uzay eğrilerine
helis adı verilir. Dönel yüzey, silindir seçilmiş ise; bu silindir üzerinde bir nokta düşünelim:
O noktası, eksen boyunca düzgün hareket yaparken, eksen etrafında da yine düzgün olarak
dönerse, silindir yüzeyinde bir eğri çizer. Bu tür eğriye silindirik helis eğrisi denilir. Helis
74
eğrisi silindir yüzeyine üstteki şekilde görüldüğü gibi ön tarafta, sağ yukarıya doğru
çıkarak sarılırsa sağ helis, yüzeyin ön tarafında, sol yukarıya doğru sarılırsa sol helis olur.
Vida dişleri ve hız değişimli kam diyagramlarının çiziminde, helisel yay, helis dişli
çark, sonsuz vida ve karşılık dişlisinin hesaplarında kullanılır.
Yukarıdaki açıklamalara göre, kendi ekseni etrafında sabit hızla dönen bir silindir
üzerinde, silindir ekseni boyunca sabit hızla ilerleyen bir noktanın bıraktığı izler helis
eğrisini meydana getirir. Bu noktanın bir devirde eksensel ilerlemesine adım denir.
Bir silindir etrafında sarıldığı kabul edilen bir dik üçgenin hipotenüsü helis eğrisini
meydana getirir. Helis eğrisinin açınımı bir doğrudur (Şekil 2.56).
Şekil 2.56 : Helis eğrisinin meydana gelmesi.
2.6.1. Helis Eğrisini Çizmek
 Çapı d olan silindirin önden ve üstten görünüşü çizilir.

 Daire olan üstten görünüşü eşit parçalara bölünür (burada sekize bölündü) ve
numaralandırılır.
 Silindirin önden görünüşünde P adımı aynı sayıda eşit parçaya bölünür (burada
sekize bölündü) ve numaralandırılır.
 Üstten görünüşteki bölüntüler, önden görünüşteki aynı bölüntüler, önden
görünüşteki aynı bölüntülere ait doğruları kesecek şekilde taşınıp noktalar
bulunur.
 Aynı numaralı noktalar serbest elle veya pistole ile birleştirilip helis eğrisi çizilir
(Şekil 2.57a).
75
2.6.2. Helis Eğrisinin Açınımını Çizmek
 Silindirin önden görünüşünde silindir tabanına ait yatay çizgi çizilir. Bu çizgi
üzerinde silindirin çevresine eşit (Çevre =π.d) açınım ölçüsü işaretlenir.
 Açınım ölçüsü sekiz eşit parçaya bölünüp numaralandırılır.
 Son bölüntüden dikey bir doğru çizilerek sekiz bölüntü noktası işaretlenir.
 O noktası ile 8 noktası birleştirilerek helis eğrisine ait açınım çizilir (Şekil
2.57b).
Şekil 2.57 : Helis eğrisi çizimi.
76
Öğretmen tarafından verilecek olan, Doğrular, Daireler ve Düzlemler konusuna ait
uygulama faaliyetlerini aşağıdaki işlem basamakları ve önerileri dikkate alarak yapınız.
 Standart kâğıdı resim masasına  İş önlüğünüzü giyiniz.
bağlayınız..  Çalışma ortamınızın (resim masası)
temizliğini kontrol ediniz, çizim için
uygun hale getiriniz.
 Çizim için kullanacağınız kalem, silgi,
bant, resim kâğıdı vb. araçlarınızı
kontrol edip hazırlayınız.
 Resim kâğıdınızı, T cetveli kullanarak
düzgün bir şekilde masanıza bant
kullanarak sabitleyiniz
 Çizim araçlarını metotlarına uygun  Çizimini yapacağınız geometrik şekil

olarak kullanınız. için uygun çizim takımlarını
belirleyiniz.
 Pergelinizin uçlarını kontrol ediniz.
 Daireleri ve temel geometrik  Çizimini yapacağınız geometrik
şekilleri metoduna uygun olarak şekillerin çizim aşamalarını gözden
çiziniz. geçiriniz.
 Geometrik şekillerin çizim metotlarını,
sırasına göre uygulamaya özen
gösteriniz.
1-Bir A4 kâğıdının yarısına uygun çizim metodunu kullanarak, çapı 60 mm olan bir
daire içerisine eşkenar beşgen çiziniz.
2-
77
Yukarıda verilen şekildeki, daire çapları ve eksenler arası ölçülerini üzerinden
ölçerek, yarım A4 kâğıdına çiziniz. Dairelere dıştan ortak teğet doğrularını metoduna uygun
olarak çiziniz.
78
A. OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI)
Aşağıdaki testte çoktan seçmeli 8 soru bulunmaktadır. Soruları dikkatli bir

şekilde okuyunuz ve doğru seçeneği yuvarlak içerisine alarak cevaplandırınız. Süreniz
10 dakikadır.
1. Standart gönyeler yardımıyla kaç derecelik açı ve katlarını kolayca çizebiliriz?

A) 30o ve katları C) 15o ve katları
B) 45o ve katları D) 75o ve katları
2. Aynı düzlem içinde olan ve kesişmeyen doğrulara ne ad verilir?

A) Dik açı C) Yay
B) Teğet D) Paralel
3. Çember üzerinde alınan farklı iki nokta arasındaki çember parçasına ne ad verilir?
A) Yay C) Çember
B) Doğru D) Teğet
4. Dairenin merkezinden geçen, yatay ve düşey noktalı kesik çizgilere verilen isim
aşağıdakilerden hangisidir.?
A) Teğet C) Mastar
B) Eksen D) Orijin
5. Eşkenar bir altıgende kenarların birbiriyle yaptığı açı aşağıdakilerden hangisidir.?

A) 60o C) 120o
o
B) 30 D) 180o
6. Genel metotla on bir köşeli çokgen çizilecektir. Çokgenin köşe noktalarını tespit etmek
için aşağıdaki işlemlerden hangisi uygulanmalıdır?
A) Düşey eksen 11 eşit parçaya bölünür. C) Daire üzeri pergelle 11’ e bölünür.
B) Yatay eksen 11 eşit parçaya bölünür. D) Açı ölçer ile çevre 11’ e bölünür.
7. Bir dairesel yüzeyin iz düşümleri, temel iz düşüm düzlemlerine göre eğik tutularak
çizildiğinde elde edilen şekle verilen ad aşağıdakilerden hangisidir?.
A) Parabol C) Helis
B) Evolvent D) Elips
8. Silindir üzerindeki bir noktanın, bir turda eksen doğrultusunda aldığı yola verilen ad
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Adım C) Çevre
B) Hamle D) Yükseklik
79
B. UYGULAMALI TEST
Faaliyet Adı Doğrular, Daireler ve Modül Eğitimi Alan Kişinin

Düzlemler Çizmek
Amaç Standart ve teknik resim Adı ve Soyadı

kurallarına göre doğrular, daireler
ve düzlemler çizebileceksiniz.
AÇIKLAMA: Bu faaliyeti gerçekleştirirken aşağıdaki kontrol listesini bir arkadaşınızın

doldurmasını isteyiniz. Sadece ilgili alanı doldurunuz.
Aşağıda listelenen davranışların her birinin arkadaşınız tarafından yapılıp

3
mı?
4 Çizim için uygun resim kâğıdını seçtiniz mi?
5 Kâğıdınızı çizim masasına sabitlediniz mi?
T cetveli ve gönyeleri kullanarak eksen çizgilerini uygun
6
kalınlıkta çizdiniz mi?
Pergel kullanarak daireleri ve yayları metoduna uygun olarak
7
çizdiniz mi?
8 Çizim metotlarını sırası ile uyguladınız mı?
9 Çizgi kalınlıklarını doğru seçtiniz mi?
10 Fazla ve gereksiz çizgi ve lekeleri temizlediniz mi?
11 Çizim ortamınızı temizlediniz mi?
DEĞERLENDİRME
Arkadaşınız kontrol listesindeki davranışları sırasıyla uygulayabilmelidir.

Uygulayamadığı davranıştan diğer davranışa geçmek mümkün olamayacağından faaliyeti
tekrar etmesini isteyiniz
80
MODÜL DEĞERLENDİRME
YETERLİLİK ÖLÇME
1- Aşağıda verilen görünüşün çizimini, teknik resim kurallarına uygun olarak bir A4
kâğıdının yarısına çiziniz.
2- Aşağıda verilen standart yazı örneklerini aynı ölçülerde bir A4 kağıdının yarısına,
yardımcı çizgi kullanarak kurşun kalemle yazınız.
Not: Zümre öğretmenleri kararı ile farklı modül değerlendirme soruları da

sorulabilir.
81
KONTROL LİSTESİ
Modül Eğitimi Alan Kişinin

Faaliyet Adı Geometrik Çizimler modülü
Adı ve Soyadı
Gerekli ortam sağlandığında bu
modül ile öğrenci; Standart ve
Amaç teknik resim kurallarına uygun
olarak geometrik çizimler
yapabilecektir.
AÇIKLAMA: Bu faaliyeti gerçekleştirirken aşağıdaki kontrol listesini
öğretmeniniz doldurmasını isteyiniz.
Aşağıda listelenen davranışların her birinin uygulamayı yapan tarafından yapılıp
3
mı?
Çizilecek görünüşlerin boyutuna göre standart ölçek ve kâğıt
4
seçtiniz mi?
5 Resim kâğıdınızı masaya sabitlediniz mi?
6 Çizim araçlarını kurallara uygun olarak kullandınız mı?
7 Çizim yaparken işlem basamaklarını uyguladınız mı?
8 Daire ve yayları düzgün çizdiniz mi?
9 Teğet ve birleştirmeleri hatasız çizdiniz mi?
10 Çizgi kalınlıkları standartlara uygun mu?
11 Şekli hatasız çizdiniz mi?
12 Yazı ve rakamlar standartlara uygun yazıldı mı?
13 Gereksiz ve taşan çizgiler temizlendi mi?
14 Çizim yapılan kâğıt düzgün olarak masadan söküldü mü?
15 Çalışma ortamı temizlendi mi?
DEĞERLENDİRME
Öğrenci değerlendirmedeki davranışları sırasıyla doğru olarak uygulayabilmelidir.
Uygulayamadığı davranıştan diğer davranışa geçmesi mümkün olmayacağından, ilgili
öğretim faaliyetini veya modülü tekrar etmesini isteyiniz. Kontrol listesindeki davranışları
doğru yapan öğrencilerin bir sonraki modüle geçmesini öneriniz.
82
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİYETİ 1 CEVAP ANAHTARI
1. B
2. A
3. D
4. B
5. D
6. C
7. A
8. C
9. B
10. B
ÖĞRENME FAALİYETİ 2 CEVAP ANAHTARI
1. C
2. D
3. A
4. B
5. C
6. A
7. D
8. A
83
KAYNAKÇA
KAYNAKÇA
 ARSLAN Mehmet, Uygulamalı Teknik Resim, Arslan Yayıncılık, İstanbul.
 İPLİKÇİOĞLU – KOPARAL , “ Teknik Resim Kısım 1” 14. Baskı.
 Şen İ. Zeki ve Özçilingir, Nail, Teknik Resim Temel Bilgiler. İstanbul: Ege Reklam
Basım Sanatları Tesisleri, 2002.
 Özçilingir Nail ve Şen, İ. Zeki, Temel Teknik Resim. İstanbul: Ders kitapları
Anonim Şirketi, 1994.
 Özçilingir Nail ve Şen, İ. Zeki,. Makine Resmi. İstanbul: Ege Reklam Basım
Sanatları Tesisleri, 2004.
 TS 88 – Teknik Resim – Gösterişle İlgili Genel Prensipler.
 TS 11432 / Resim Kağıtları / Ankara 1994.
 TS 10841 EN ISO 3098 – 2 Teknik Mamul Dokümantasyonu – Yazılar – Bölüm
2: Latin Alfabesi Rakamlar ve İşaretler.
 Türk Standartları Enstitüsü’nün konularla ilgili standartları.
 Prof. Dr. Nevzat Gözaydın, Prof. Dr. İsmail Parlatır ve Prof. Dr. Hamza Zülfikar.
Okul Sözlüğü. Ankara: Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu
yayınları: 603, 1997.
84
T.C.
MEGEP
(MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN
İNŞAAT TEKNOLOJİSİ
İZ DÜŞÜM
ANKARA 2007
• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile
onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak
yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında
amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim
materyalleridir (Ders Notlarıdır).
• Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye
rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve
geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında
uygulanmaya başlanmıştır.
• Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği
kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması
önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.
• Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik
kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşabilirler.
• Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.
• Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında
satılamaz.
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER ......................................................................................................... i
AÇIKLAMALAR ................................................................................................... iii
GİRİŞ....................................................................................................................... 1
ÖĞRENME FAALİYETİ-1 ..................................................................................... 3
1.NOKTANIN İZ DÜŞÜMÜNÜN ÇİZİLMESİ ....................................................... 3
1.1. İz düşüm........................................................................................................ 3
1.1.1. Tanımı .................................................................................................... 3
1.1.2. Önemi..................................................................................................... 4
1.2. İz Düşüm Elemanları ..................................................................................... 4
1.3. İzdüşüm Metotları.......................................................................................... 5
1.3.1.Merkezi (Konik) İz Düşüm: ..................................................................... 5
1.3.2. Paralel İz Düşüm..................................................................................... 7
1.3.3.Kotlu İz Düşüm ..................................................................................... 10
1.4. İz Düşüm Düzlemleri................................................................................... 12
1.4.1. Epür Düzlemi........................................................................................ 12
1.4.2. Diedri Düzlemi ..................................................................................... 13
1.4.3. Alın İz Düşüm Düzlemi ........................................................................ 13
1.4.4. Yatay (yer) İz düşüm Düzlemi .............................................................. 14
1.4.5. Profil İzdüşüm Düzlemi ........................................................................ 15
1.4.6.Yardımcı İz Düşüm Düzlemleri ............................................................. 17
1.4.7.İz Düşüm Düzlemleri Ara Kesitleri ........................................................ 19
1.5. Noktanın İzdüşümü...................................................................................... 20
1.5.1. Tanımı .................................................................................................. 20
1.5.2. Önemi................................................................................................... 23
1.5.3.Noktanın Özel Durumları....................................................................... 26
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...................................................................... 31
ÖĞRENME FAALİYETİ-2 ................................................................................... 33
2.DOĞRUNUN İZDÜŞÜMÜNÜN ÇİZİLMESİ .................................................... 33
2.1. Tanımı ......................................................................................................... 33
2.1.1. Düzleme Dik Doğrular .......................................................................... 35
2.1.2. Düzleme Paralel Doğrular ..................................................................... 37
2.1.3. Düzlemle Açı Yapan Doğrular .............................................................. 39
3. DÜZLEMİN İZ DÜŞÜMÜ ................................................................................ 51
3.1. Alın Düzlemine Dik Düzlemler ................................................................... 51
3.1.1. Tanımı .................................................................................................. 51
3.1.2. Konumları............................................................................................. 52
3.2. Yer ( Yatay ) Düzlemine Dik Düzlemler ...................................................... 52
3.2.1. Tanımı .................................................................................................. 52
3.2.2. Konumları............................................................................................. 53
i
3.3. Profil Düzlemine Dik Düzlemler.................................................................. 54
3.3.1. Tanımı .................................................................................................. 54
3.3.2. Konumları............................................................................................ 55
3.4. Gelişigüzel Düzlemler ................................................................................. 55
3.4.1. Tanımı .................................................................................................. 55
3.4.2. Konumları............................................................................................. 56
4.GEOMETRİK CİSİMLERİN İZDÜŞÜMÜ......................................................... 62
4.1. Düzgün Dörtyüzlü Prizma: .......................................................................... 62
4.1.1. Tanımı .................................................................................................. 62
4.1.2. Çeşitleri ................................................................................................ 62
MODÜL DEĞERLENDİRME ............................................................................... 72
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................... 75
KAYNAKÇA......................................................................................................... 78
ii
AÇIKLAMALAR
AÇIKLAMALAR
KOD
582İNŞ001
ALAN İnşaat Teknolojisi
DAL/MESLEK Alan Ortak
MODÜLÜN ADI İz düşüm

İz düşüm çizimleri ile ilgili konuların işlendiği öğrenme
MODÜLÜN TANIMI materyalidir.
SÜRE 40/24
ÖN KOŞUL Bu modül için ön koşul yoktur.
YETERLİK İz Düşüm çizimleri yapmak
Genel Amaç:
Gerekli çizim ortamı sağlandığında teknik çizim kurallarına
uygun olarak iz düşüm ile ilgili çizimleri yapabileceksiniz.
Amaçlar:
1. Noktanın iz düşümünü teknik resim kurallarına uygun
olarak çizebileceksiniz.
MODÜLÜN AMACI 2. Doğrunun iz düşümünü teknik resim kurallarına uygun
3. Düzlemin iz düşümünü teknik resim kurallarına uygun
4. Geometrik cisimlerin iz düşümünü teknik resim kurallarına
uygun olarak çizebileceksiniz.
EĞİTİM ÖĞRETİM
Donanım: Çizim masası, resim kağıdı, yapıştırma bandı,
ORTAMLARI VE temizlik araçları, T cetveli, gönye, pergel ve çizim kalemleri.
DONANIMLARI
Her öğrenme faaliyeti sonunda kendinizi

ÖLÇME VE değerlendirebileceğiniz ölçme araçları yer almaktadır.
DEĞERLENDİRME Öğretmeniniz tarafından hazırlanan ölçme araçları ile modül
sonunda değerlendirmeye tabi tutulacaksınız.
iii
iv
GİRİŞ
GİRİŞ
Sevgili Öğrenci,
Her meslek dalında (mimari, makine parçaları imalatı, mobilyacılık, giyim endüstrisi,
inşaat, vb. ) hazırlanacak projeler için gerekli ön incelemeler yapılır, dokümanlar toplanır, ilk
hazırlık çalışmalarından sonra yapılacak imalatın tasarımına geçilir. Bu modül, yukarıdaki
satırlarda bahsettiğimiz tasarımların, dolayısıyla teknik resmin temelini oluşturan iz düşüm
konusunu anlamanız ve ihtiyaç duyduğunuzda uygulayabilmeniz için hazırlanmıştır.
Çağımızda, cisimlerin anlatımı, teknik resim, perspektif ve fotoğraflarla birlikte en iyi

iz düşüm çizimleri ile yapılabilmektedir. Özellikle mühendislikte ve mimaride iz düşümün
önemi çok büyüktür. Sayfalar dolusu yazı ile zor anlatılan, bazen anlatılamayan bir parça ya
da durum çok defa şematik bir perspektifle veya geometrik bir çizim ile çok daha rahat bir
şekilde tanımlanabilmektedir. Bunun içindir ki teknik resim ve iz düşüm birbirinden ayrılmaz
ve vazgeçilmez bir bilim dalıdır. Cisimlerin analizi bile artık bu bilimsel çizimlerle
gerçekleştirilebilmektedir.
Bu hazırlamış olduğum modülle size iz düşüm kural ve kaidelerini anlatmaya çalıştık.

Umarım ki sizlere faydalı olabiliriz. Seçeceğiniz mesleğinizde ve hayatınızda sizlere
başarılar diliyoruz.
1
2
AMAÇ
Gerekli çizim koşulları sağlandığında teknik resim kurallarına uygun olarak noktanın
iz düşümünü çizebileceksiniz.
ARAŞTIRMA
Karanlık bir odada mum ışığında önce elinizin sonra da bardak, kitap gibi bir cismin
duvarda yaptığı izi gözlemleyiniz. Elinizi ve cismi muma yaklaştırarak ve uzaklaştırarak izde
gördüğünüz değişiklikleri not alarak arkadaşlarınızla ve öğretmeninizle sınıfta paylaşınız.
1.NOKTANIN İZ DÜŞÜMÜNÜN ÇİZİLMESİ

1.1. İz düşüm
1.1.1. Tanımı
Uzaydaki bir cismin görüntüsünü bir düzlem üzerinde elde etmek için kabul edilen
metoda iz düşüm metodu denilir.
İzdüşüm: Bir cismin, bir düzlem üzerine, ışınların etkisiyle düşürülen görüntüsüne, o
cismin iz düşümü, görüntünün elde edilebilmesi için uygulanan metoda ise izdüşüm metodu
denir. Bu metotta, cismin üzerindeki noktalardan geçirilerek uzatılan ışınlar (iz düşüm
çizgileri), görüntünün elde edileceği düzlemi deler. Delme noktalarının meydana getirdiği
şekil, cismin o düzlemdeki izdüşümü başka bir deyişle de görünüşüdür(Şekil 1.1).
Şekil 1.1: İz düşümün anlatılması
3
Şekil1.1'de görüldüğü gibi bir masa üzerine dik gelebilecek şekilde bir Δ düzlemi ve
masanın öbür ucuna bir mum ışığı koyalım. Üzerinde A deliği bulunan IŞIK GEÇİRMEZ
BIR DÜZLEMİ, mum ışığı ile Δ düzleminin arasında tutarsak ışığın A deliğinden geçip Δ
düzleminin üzerine düştüğünü ve orada bir iz bıraktığını görürüz. İşte karanlıkta yapılan bu
deney, izdüşümün temel prensibini açıkça ortaya koymaktadır.
1.1.2. Önemi
İz düşüm metodunun uygulamaları cisimlerin biçimlerinin teknik ve meslek resmi

yönünden anlatılmasına hizmet eder. Günümüzde, cisimlerin anlatımı, teknik resim,
perspektif ve fotoğraflarla birlikte en iyi şekilde tasarı geometri çizimleri ile
yapılabilmektedir. Özellikle mühendislikte ve mimaride iz düşümün önemi çok büyüktür.
Bir teknik eleman; insanların ihtiyaçlarında kullanmak istediği herhangi bir şeyi
düşünüp yaptırabilmesi için, yapacak olan kişiye gerçek örneğini, vermesi veya küçük
ölçekte modelini (maketini) yapması gerekir. Bu anlatım çok masraflı ve zaman alıcı
olacağından, çizimle anlatımda kolaylık sağlayan, teknik resim kuralları uygulanarak iş
resimleri çizilmektedir. Teknik resim; tanımlanması istenen cisimlerin geometrik yapılarını,
konusunu, şekil ve boyutlarını tam veya bir ölçek altında belirtir. Bu tanımlama, üç boyutlu
cisimlerin iki boyutlu düzlemler üzerine uygun bir metotla çizilmelerini ve
ölçülendirilmelerini gerektirir. İki boyutlu düzlem üzerinde yapılacak çizimin
gerçekleştirilmesi ancak iz düşüm metotlarının uygulanması ile mümkün olur.
1.2. İz Düşüm Elemanları

Bir iz düşümün meydana gelebilmesi için şu unsurların birlikte bulunması ve
kullanılması gerekir;
Ø Cisim
Ø İz düşüm düzlemi
Ø Işık kaynağı (gözlem-bakış- noktası)
Şekil.1.2: İz düşümü oluşturan elemanlar
4
Şekil 1.2’de iz düşüm için gerekli olan unsurların bir arada verilmiş örneği
görülmektedir. Bakış noktası (ışık kaynağı), cisim ve iz düşüm düzlemi. Bu iz düşüm
elemanlarından bir tanesinin bile olmaması halinde iz düşüm olayı gerçekleşmeyecektir.
Şekil 1.2’de görüldüğü gibi bir A, B, C üçgenini bakış noktasından (BN) gözleyerek
“A” düzlemi üzerindeki izdüşümünün nasıl bulunduğunu görelim.
Burada noktayı, doğruyu, düzlemi veya cismin köşelerini belirleyen noktaları büyük
harflerle ifade edeceğiz. (A, B, C, D veya I, II, III, IV gibi). “BN” bakış noktasından çıkan
ışınların iz düşüm düzlemini deldiği kabul edilen noktalara da farklı isimler verilir. Bakış
noktasından çıkan ışınlar cismin hangi noktasından geçerek geliyorsa, o noktanın harfini
küçük harfle (a, b, c, d gibi) yazarız. Üzerine de üs olarak izdüşümün oluştuğu düzlemin
ismi büyük harfle yazılarak ifade edilir.( a A , b A , c A gibi.)
BN bakış (gözlem) noktasından çıkan ve A noktasından geçerek A iz düşüm düzlemini

A
a noktasından deldiği düşünür. Bu nokta cismin A köşesinin A iz düşüm düzlemi
üzerindeki iz düşümü olur ve a A olarak adlandırılır. İzdüşüm için gerekli olan her noktadan
geçirilen iz düşüm ışınlarının düzlemi deldiği kabul edilen diğer noktalar da aynı yöntemle
isimlendirilir ve (a A ), (b A ), (c A ) olarak ifade edilir. Cismin diğer köşelerinden geçen ışınlar
izdüşüm düzlemi üzerinde birleştirilir. Bu noktalar iz düşümü bulunacak geometrik cismin
karakteristik noktaları olduğundan kendi aralarında ve uygun şekilde birleştirilecek olurlarsa,
uzayda bulunan cismin (A) düzlemi üzerindeki izdüşümü bulunmuş olur.
1.3. İzdüşüm Metotları

Ø Merkezi (konik) iz düşüm
Ø Paralel iz düşüm
Ø Kotlu iz düşümdür.
Bu iz düşüm metotları da kendi aralarında alt guruplara ayrılmışlardır. Şimdi bu

izdüşüm metotlarını ayrı ayrı inceleyelim.
1.3.1.Merkezi (Konik) İz Düşüm:
Bir merkezden çıkan ışınların açı oluşturarak, cismin çevre ve kenarlarından geçerek,
düzlem üzerinde bir görüntü meydana getirmesiyle oluşur. İzdüşüm düzlemine sonsuz
uzaklıkta olmayan bir gözlem noktasından ışınlar gönderilerek, bir cismin iz düşüm düzlemi
üzerindeki görüntüsünü bulma yoluna merkezi iz düşüm adı verilir (Şekil 1.3).
5
Şekil 1.3: İzdüşümü oluşturan elemanların konik izdüşümle gösterilmesi
Şekil 1.4: Merkezi konik iz düşüm (cisim iz düşüm düzleminin arkasında)
Bu iz düşüm metodunda, cismin boyutları ile izdüşümün boyutları birbirinden

farklıdır. Görüntü büyüyüp küçüldüğünden teknik resimlerin çizilmesinde kullanılmaz.
Meydana gelen görüntünün (İz düşümün) şekli ve büyüklüğü, o cismin şekline, duruşuna,
6
izdüşüm merkezinin, cisim ve iz düşüm düzlemine uzaklığına bağlıdır. Merkezi (konik) iz
düşüm, genellikle, dekor, afiş ve mimari çizimler için kullanılır.
Merkezi iz düşümde ışınlar, şekillerde görüldüğü gibi, izdüşüm düzlemlerinden pek

uzakta olmayan, bakış noktasında birleştiklerinden birbirlerine paralel değildirler. Cismin, iz
düşüm düzlemi üzerindeki görüntüsünün, biçim ve büyüklüğü, cismin kendi biçim ve
duruşuna ek olarak, aynı zamanda cismin ve bakış noktasının iz düşüm düzleminden olan
uzaklığına da bağlıdır.
Şekil 1.4’de olduğu gibi cisim düzlemin arkasında durursa iz düşümü gerçek
ölçüsünden küçük olur. Cisim düzlemle gözlem noktasının arasında alınırsa iz düşümü
gerçek ölçüsünden büyük olur. Bu iki değişik durum nedeni ile özellikle mimaride bu metot
geniş bir kullanım alanı bulmaktadır.
1.3.2. Paralel İz Düşüm
Bakış noktası cisme sonsuz uzaklıkta ise, bakış noktasından çıkan ışınlar birbirine
paralel olarak gelir. Bu ışınlarla elde edilen iz düşüme paralel iz düşüm denir. İz düşüren
ışınların cisme ve izdüşüm düzlemlerine geliş açılarına göre paralel izdüşüm metodu ikiye
ayrılır. Bunlar;
Ø Paralel dik iz düşüm

Ø Paralel eğik iz düşüm.
1.3.2.1.Paralel Dik İzdüşüm:
Bu metotta ışınlar birbirine paralel olarak cismin çevre ve kenarlarından geçer ve

düzlem üzerinde bir görüntü meydana getirir. Eğer ışınlar düzleme 90°’lik bir açı altında
geliyorsa, buna da paralel dik iz düşüm denir. Bu metotta izdüşüm ışınları, birbirine paralel,
iz düşüm düzlemine ise dik olarak gelir. Cismin duruşunun sabit olması halinde, düzlem ve
cisim arasındaki mesafe değişse bile iz düşümde herhangi bir değişiklik meydana gelmez.
Gelen ışınlar birbirine paralel kabul edilebileceğinden cismin iz düşümünde kendisine göre
bir büyüme veya küçülme meydana gelmez.
7
Şekil 1.5: Paralel dik izdüşüm
1.3.2.2.Paralel Eğik İzdüşüm:
Işınlar, iz düşüm düzlemine herhangi bir açıyla da gelebilir. Eğer ışınlar düzleme 90°
den farklı bir açıda gelirse, görüntüye paralel eğik iz düşüm denir. Bu metotta ışınlar
birbirine paralel, izdüşüm düzlemine eğiktir. Cismin bir yüzü iz düşüm düzlemine paralel
olduğu halde, ışınlar 90°’den farklı bir açıyla izdüşüm düzlemine gelir.
Yukarıdaki Şekil 1.5’de görüleceği gibi cisme gelen ışınlar, sonsuzdan gelmektedir.
Aynı zamanda cisim iz düşüm düzlemine paralel olarak durmaktadır. Böylelikle ışınlar
cisme ve düzleme paralel olarak gelir ve iz düşüm düzlemindeki görüntü cisimle aynı
büyüklükte olur.
Bu metotta iz düşümün gerçek büyüklükte çıkmasını temin için parça iz düşüm

düzlemine paralel olarak tutulması gerekmektedir. Aksi halde gelen ışınların paralel
olmasına rağmen cisim iz düşüm düzlemlerine paralel durmazsa elde edilecek iz düşüm
cisimle aynı büyüklükte olmayacaktır. Şekil 1.5’te görüldüğü gibi A, B, C, D dörtgeni iz
düşüm düzlemine paralel konumdadır. İz düşümü de kendisi ile aynı büyüklüktedir. Fakat A,
B, C üçgeni iz düşüm düzlemine eğik konumlu olduğundan onun iz düşümü kendi
büyüklüğünden farklı çıkmaktadır(Şekil 1.6).
8
Şekil 1.6: Paralel dik ve eğik izdüşüm
1.3.2.3.Dik izdüşüm metodunun bazı önemli sonuçları:
Ø Cisim iz düşüm düzlemine paralel olacak şekilde durursa, ışınlar izdüşüm

düzlemine dik olduklarından ona paralel olan yüzeyler de dik olur. Böylelikle
yüzeyinin de iz düşümü Gerçek Büyüklükte olur. “GB” ile ifade edilir.
Ø Eğer bir düzlem yüzey, iz düşüm düzlemine paralel tutulmazsa, bu yüzeyin iz

düşümü gerçek büyüklükte olmaz. Bu yüzün iz düşümü, gerçek büyüklükte
olmayıp daha küçük bir yüzey olur.
Ø Cismin yüzeylerinden biri iz düşüm düzlemine dik durursa bu yüzün iz düşümü

bir çizgi olur. Buna; (Bu gibi çizgilere):yüzeylerin Çizgi Görüntüleri adı
verilir. “ÇG” ile ifade edilir.
Ø Bir doğru çizgi uzayda iz düşüm düzlemine paralel konumlu ise iz düşümünün
uzunluğu doğrunun Tam Boyunda olur ve “TB” ile gösterilir.
Ø Eğer bir doğru çizgi, iz düşüm düzlemine dik konumlu ise, bu doğrunun iz
düşümü bir nokta olur. Bu noktaya doğrunun Nokta Görüntüsü ismini verilir
ve “N.G.” ile gösterilir. Cismin derinlik ölçüsü, izdüşüm düzlemine dik
durduğundan bu iz düşümde derinlik hiç görülmez.
Ø İz düşüm düzlemine paralel olarak durmayan uzunlukların tam boylarını

göremeyiz. Açıkça görülüyor ki, yükseklik, genişlik ve derinlik (veya en, boy,
yükseklik) doğrultuları birbirine dik olduğundan, bir cismin bu üç temel
ölçüsünü bir tek iz düşüm düzlemi üzerinde tam boyda görmek mümkün
değildir.
9
1.3.3.Kotlu İz Düşüm
Cismin uzaydaki yeri (veya noktaların yerleri) iz düşüm düzleminden çok yüksek,
daha alçak veya düzlemin çok altında olabilir. Bu durumda noktanın uzaydaki yeri bir iz
düşümü ile tanımlanamaz Bir noktanın uzaydaki yeri sadece düzlem üzerindeki, bir
izdüşümü ile belirtilemez. Bu tip izdüşümlere en açık örnek olarak haritaları gösterebiliriz.
Jeoloji (yeryüzü şekillerini inceleyen bilim dalı) haritaları tek görünüşlü olmalarına rağmen,
farklı bir iz düşüm metoduna göre çizildikleri için üç boyutlu olarak okunabilinmektedir.
Böylelikle yükseklikler (dağlar, tepeler) ile deniz seviyeleri ince birer sınır çizgisi ile
belirtilerek kotlandırılmış olur(Şekil 1.7).
Şekil 1.7: Jeoloji haritasında kot’lu iz düşüm kavramı
Uzayda bir (M) noktası alalım. Bu noktanın yatay izdüşümü (m A ) çizilecek olursa,
yatay iz düşüm düzlemine olan uzaklığı belli olmaz. Ancak, kot (yükseklik), m noktasının iz
düşümü yanına yazılırsa, noktanın uzaydaki yeri belirtilmiş olur(Şekil 1.8).
10
Şekil 1.8: Noktaların uzaydaki konumlarının kot’lu iz düşüm kavramı ile ifadesi
(M) noktasının (Y) düzlemine olan uzaklığı kot (yükseklik) adını alır. (Y) düzleminin
üst tarafındaki noktaların kotları (+), alt tarafındaki noktaların kotları ise (-) işareti alır.
Nokta, yüzey veya cisimlerin bu şekilde tek görünüşte belirtilmesine kotlu iz düşüm
adı verilir. Aynı usulle bir düzleme göre bir başka düzlemin konumu da ifade edilebilir. Bu
takdirde kotun sembolü olan bazı işaretler kullanılır. Bunların şekli görünüş ve kesitleri de
ayrı olur(Şekil 1.9).
Şekil 1.9: Düzlemlerin uzaydaki konumlarının kotlu iz düşüm kavramı ile ifadesi
11
Şekil 1.9’da (B) düzlemi, yatay iz düşüm düzlemi gibi, esas olarak kabul edilmiş ve
(± 0.00) kotu ile ifade edilmiştir. Buna bağlı olarak (A) düzlemi bu düzlemden 1.00 m
aşağıda olduğu için -1,00 kotu ile ifade edilmiştir. Aynı şekilde (C) düzlemi (A)
düzleminden 1,50 m yukarıda olduğundan + 1,50 kotu ile durumu belirtilmiştir.
Bu şekilde nokta, yüzey veya cisimlerin tek görünüşle belirtilmesi mümkün

olduğundan şehir planlarının ve haritaların, hazırlanmasında bu metot geniş ölçüde
kullanılmaktadır.
Kısaca, yüksekliklerin noktaların yanına yazılarak uzaydaki yer, tespitine yarayan

metoda kotlu iz düşüm metodu denir
1.4. İz Düşüm Düzlemleri

1.4.1. Epür Düzlemi
Bir cismin çizimle tam olarak ifade edilebilmesi için, iki ya da daha fazla yönden
bakıp, iz düşüm düzlemlerine düşürülen diklerle görünüşlerinin çizilmesi ve bu görünüşlerin
uygun bir şekilde yerleştirilmesi gerekir. Cisimleri resimlendirmek için çok sayıda iz düşüm
düzlemlerinin kullanılması gereklidir. Yukarıdaki diedri düzleminin açılmış haline ise epür
(epür düzlemi) denilmektedir (Şekil 1.10).
Diedri şeklinde verilmiş olan perspektif iz düşümlerde noktanın, doğrunun ve

düzlemlerin iz düşüm düzlemlerine olan gerçek mesafeleri tam olarak bulunamaz ve
ölçülemez. Gerekli şartların sağlanabilmesi için, profil ve yatay düzlemleri 90° çevrilerek
düzlem haline getirilecek olursa bu şekle epür adı verilir.
Epürlerde düzlemleri sınırlayan çizgilere her zaman ihtiyaç olmadığından,

çizilmeyebilir veya sadece koordinat ekseni olan (+) şeklindeki epür çizilebilir. Önemli olan
koordinatları verilen bir noktanın perspektifini ve daha önemlisi de epürünü çizmektir.
Çünkü teknik resimlerin çizilmesinde perspektiften çok epürlerin elde edilmesinden
yararlanılır.
Şekil 1.10: Epür düzlemi
12
1.4.2. Diedri Düzlemi
Genel olarak iz düşüm düzlemleri, dört ana bölgeye ayrılmıştır, ülkemizde ve birçok
Avrupa ülkesinde de I. Bölge denilen bölgede iz düşümler çizilmektedir. Bu birinci bölgenin
açılmamış, yanı kapalı haline “diedri” denilir (Şekil 1.11).
Şekil 1.11: Diedri düzlemi
Diedri adı verilen düzlemin, uzayda alın iz düşüm düzlemine dik olan yatay iz düşüm
düzlemi, bu iki düzlemin arakesiti etrafında 90° döndürülerek resim kâğıdına yatırılmıştır. İz
düşüm düzlemlerinin bu açılmış haline epür, (açık iz düşüm düzlemleri), bu düzlemler
üzerindeki görünüşlerin meydana getirdiği resme cismin epürü veya çok görünüşlü resmi
adı verilir. Böylece tek bir düzlem (resim kâğıdı düzlemi) üzerinde sistemli bir şekilde
sıralanmış, dik iz düşüm metoduna göre elde edilen görünüşlere çok görünüşlü resim denir.
1.4.3. Alın İz Düşüm Düzlemi
Teknik resimde ikiden fazla görünüş çizilecekse, iz düşüm düzlemleri genel olarak
birbirine dik alınır. Bu düzlemlerden, durgun su yüzeyine paralel olarak kabul edilenine
yatay (Y), buna dik olana da alın (A) ve her ikisine birden dik olana da profil (P) izdüşüm
düzlemi adları verilir. Şekil 1.11’de bu düzlemler görülmektedir. İlerleyen konularda
düzlemlerin elde edilişi daha farklı şekillerde anlatılacaktır.
Buna göre;
Alın İz düşüm Düzleminde Ön Görünüş

Profil İz düşüm Düzleminde Sol Yan Görünüş
Yatay İz düşüm Düzleminde de Üst Görünüş çizilerek gösterilmiş olur.
13
Alın iz düşüm düzlemi üzerindeki izdüşüme alın iz düşümü veya cismin önden
görünüşü adı verilir Çünkü Şekil 1.12’deki önden görünüşte cismin derinliği hiç
görülmediğinden Şekil 1.13’deki alın iz düşüm düzlemine dik konumlu olan yatay iz düşüm
düzlemi üzerine bu derinlik tam boyda düşer. Önden görünüş cismin genişlik ve yükseklik
ölçülerini, üstten görünüş ise cismin genişlik ve derinlik ölçülerini vermektedir.
Şekil 1.12: Bir cismin paralel dik izdüşüm metoduyla önden görünüşünün elde edilmesi
1.4.4. Yatay (yer) İz düşüm Düzlemi
Şekil 1.13’de bir parçanın önden görünüşüne ek olarak üstten bakılarak, üstten
görünüşünün nasıl elde edildiği perspektif olarak gösterilmiştir. Burada cismin derinliği de
görülebilmiştir.
Şekil 1.13: Bir cismin önden ve üstten görünüşünün elde edilmesi
14
1.4.5. Profil İzdüşüm Düzlemi
Ayrıca, perspektif görünüşte cisim ortadan kaldırılır ve yatay iz düşüm düzlemi okla
gösterilen yönde ve alın iz düşüm düzlemi ile aynı hizaya gelinceye kadar açılırsa, Şekil 1.
14’ teki görünüşler elde edilmiş olur
Şekil 1.14: Bir Cismin Önden Üstten ve Sol yandan Görünüşünün Elde Edilmesi
Bazı hallerde cisimlerin belirtilmesinde bazen bu üç görünüş yeterli gelmeyebilir. Bu

durumda cisme diğer yönlerden de bakılarak yeteri kadar görünüşü çizilir. En genel halde
cisme her yönünden (altı yönden) bakıldığı düşünülürse, bu takdirde, cismi Şekil1.15 ve1.16’
da görüldüğü gibi iz düşüm düzlemlerinden meydana gelmiş bir küp veya dikdörtgen
prizması içine alınmış gibi düşünülür. Bu küp'ün açılıp yüzeylerinin kâğıt düzlemi içine
getirilmesi ile cismin altı görünüşü elde edilir. Bu görünüşler daima şekil 1.16’daki sıraya
göre yerleştirilir.
Şekil 1.15: Altı Ayrı yönden görünüşün elde edileceği cismin perspektifi
15
Şekil 1.16: Bir cismin altı ayrı yönden görünüşü
a)Cisme önden bakılarak alın düzleminde elde edilen görünüşe,

ön görünüş veya alın iz düşümü,
b) Cisme üstten bakılarak yatay düzlemde elde edilen görünüşe,
üst görünüş veya yatay iz düşüm,
c) Cisme soldan bakılarak profilde elde edilen görünüşe,
sol yan görünüş veya sol profil iz düşüm,
d) Cisme sağdan bakılarak sağ profil düzleminde elde edilen görünüşe,
sağ yan görünüş veya sağ profil iz düşüm,
e) Cisme alttan bakılarak üst düzlemde elde edilen görünüşe,
alt görünüş veya yatay alt iz düşüm,
f) Cisme arkadan bakılarak ön alın düzleminde elde edilen görünüşe de
arka görünüş veya arka alın iz düşümü adı verilir.
Uzayda, durgun su yüzeyine paralel olan sonsuz bir düzlem; sınırsız diğer bir düzlemin
dik olarak kestiği kabul edilir. Bu iki düzlem uzayda dört bölge meydana getirir.
16
Şekil 1.17: Temel iz düşüm düzlemlerinin iki farklı şekilde gösterilmesi
Dik iz düşüm için kullanılan temel iz düşüm düzlemleri de uzayda birbirlerine dik
olarak kabul edilir. Belli ve kesin bir sınırla belirtilmediklerinden Şekil 1.17’de görüldüğü
gibi uzayda 4 bölge meydana getirirler. İz düşümü bulunacak olan cisim ve noktalar bu
düzlemler arasında tutulmak suretiyle uzaydaki yerleri, konumları ve durumları belirlenmiş
olur. Bu arada gerekirse gerçek boyları da bulunabilir.
Daha önce de belirtildiği gibi resim çizerken cisim, iz düşüm düzlemi ile göz arasında
tutulmalıdır. Bu durum ise I numaralı bölgeye uygun düşer. Bu nedenle bu metoda I. Açı
metodu da denir. I. Bölgede düzlemler ışık geçirmez olarak kabul edilir. Memleketimizde ve
Avrupa'da, metreyi uzunluk ölçüsü birimi olarak kabul eden diğer ülkelerde de genellikle bu
metot kullanılmaktadır.
1.4.6.Yardımcı İz Düşüm Düzlemleri

Bir parçanın uzaydaki durumunu açıkça belirten gerekli detaylarını (görünüşlerini)
temel iz düşüm düzlemleri ile ve öğrendiğimiz altı düzlem üzerinde çizmek her zaman
mümkündür. Ancak karışık şekilli parçaların bazı ayrıntılarını bilinen bu altı düzlemin
dışında bir düzlem seçmek suretiyle daha iyi bir şekilde ve kısa yoldan anlatmak daha çok
tercih edilmektedir. İşte temel iz düşüm düzlemlerinin dışında seçilen bu düzleme yardımcı
iz düşüm düzlemi ve çizilen görünüşe de yardımcı iz düşüm denir(Şekil 1.18).
17
Şekil 1.18: Yardımcı iz düşüm düzleminin iki farklı şekilde gösterilmesi
Yardımcı iz düşüm düzlemleri gelişigüzel çizilemez. Bu düzlemin temel iz düşüm

düzlemlerinden birine (alın, yatay veya profile) dik olması gereklidir. Bu düzlem de
gerektiğinde temel iz düşüm düzlemleri gibi 90° açılarak (yatırılarak) epür iz düşümü elde
edilir.
Herhangi bir iz düşüm düzlemine paralel ya da çakışık olmayan doğru ve düzlemlerin

gerçek büyüklüklerinin veya tam boylarının bulunabilmesi için yardımcı iz düşüm düzlemi
metodu kullanılmaktadır.
Şekil 1.19: Yardımcı iz düşüm düzleminin EPÜR şeklinde gösterilmesi
18
Yardımcı iz düşümü düzleminin, alın iz düşüm düzlemine dik konumda olması halini
Şekil 1.19’da görmekteyiz. Uzayda bulunan herhangi bir (T) noktasının yardımcı iz düşüm
metodu ile Diedri ve Epürü görülmektedir.
1.4.7.İz Düşüm Düzlemleri Ara Kesitleri
Kapalı durumda bulunan, yani birbirlerine 90°’lik açı altında dik olarak duran iz
düşüm düzlemlerine diedri denildiğini görmüştük. Bu düzlemler arasında bulunan bir
noktanın elde edilen iz düşümüne de noktanın diedri’deki iz düşümü diyeceğiz. Diedri veya
epür’de düzlemler arasındaki kesişme çizgilerine yer ekseni (ara kesit çizgisi) veya diğer bir
deyimle katlama ekseni adı verilmektedir. Bu yer eksenleri, temel iz düşüm düzlemlerinin
ayrılma bölgelerini belirtir ve bir iz düşüm düzleminde çalışırken diğer iz düşüm
düzlemlerinin çizgi görüntüsü olarak kabul edilir.
Diedri konumunda temel iz düşüm düzlemlerinin birbirine dik olduklarını biliyoruz.

Epürde yer ekseni veya katlama çizgileri, temel iz düşüm düzlemlerinin ayrılma bölgelerini
belirtir. Teknik ve meslek resimleri çizilirken bu çizgiler yardımcı olarak çizilir veya var
olduğu düşünülürse de, net olarak bitmiş resimlerde bu çizgiler ve diğer yardımcı çizgiler
silinerek temizlenebilir.
Endüstride kullanılan teknik resimlerin çoğunda iz düşüm düzlemlerinin

kesişmeleriyle meydana gelen ara kesit çizgilerinin gösterilmesi gerekmez. Birbirine dik ve
bitişik iz düşüm düzlemlerinin ara kesiti olan bu çizgilere sadece ara kesitler veya katlama
çizgileri adını vereceğiz.
Şekil 1.20’te ara kesit çizgileri veya katlama çizgilerinin nasıl oluştuğu anlatılmaya
çalışılmıştır.
Şekil 1.20: Arakesit çizgilerinin farklı hallerde gösterilmesi
19
Alın ve yatay iz düşüm düzlemleri arasındaki katlama çizgisi “ YA ” ile belirtilecektir.
Burada “A” alın iz düşüm düzleminin, “Y” ise yatay iz düşüm düzleminin sembolleridir.
Şekil 1.20’te alın ve yatay iz düşüm düzlemlerinin açılmış hali gösterilmektedir.

Şekildeki ön görünüşte, katlama çizgisi aynı zamanda yatay iz düşüm düzlemlerinin çizgi
görüntüsüdür. Çünkü yatay düzlem uzayda alın düzlemine dik durduğundan, önden görünüş
için olan bakış doğrultusu yatay düzleme paralel olur. Dolayısıyla bu düzlemin önden
görünüşü çizgi görüntüsünde çıkar. Bu görünüşte katlama çizgisini alın düzleminin çizgi
görüntüsü olarak kabul etmeliyiz. Çünkü bu iki düzlem uzayda birbirlerine dik
olduklarından, yataya dik bakan şahıs alın iz düşüm düzlemini bir çizgi olarak görür.
Sol yan görünüşün üzerinde olan profil iz düşüm düzlemi. Bu düzlem uzayda hem
yatay, hem de alın iz düşüm düzlemine diktir. Alınla profil iz düşüm arasındaki katlama
çizgisi, “ PA ”, yatayla profil iz düşüm düzlemleri arasındaki ise “ YP ” ile gösterilir. Profil iz
düşüm düzlemi üzerindeki bir görünüşün incelenmesinde “ PA ” katlama çizgisi, alın
düzleminin çizgi görüntüsü demektir. Çünkü ön görünüşün incelenmesi halinde, profil iz
düşüm düzleminin çizgi görüntüsü olarak düşünülmelidir (Şekil 1.21).
Şekil 1.21: Alın ve profil iz düşüm düzlemleri arasındaki arakesit çizgilerinin gösterilmesi
1.5. Noktanın İzdüşümü

1.5.1. Tanımı
Teknik resimde çizilen parçaların görünüşlerini tahlil edersek cisimlerin düzlemlerden,

düzlemlerin doğrulardan, doğruların da noktalardan meydana geldiğini görürüz. Genel olarak
iki nokta bir doğruyu, doğrular yüzeyleri, yüzeyler cisimleri şekillendirdiklerinden bir cismi,
20
verilen görünüşlerini nokta nokta incelemek yolu ile canlandırabiliriz. Bu bakımdan iz
düşümlerin incelenmesi nokta ile başlar.
Noktanın teorik olarak bir ölçüsü olmayıp ancak uzayda bir yeri vardır. Noktanın
yerini, birbirini kesen iki ya da daha fazla ışın tayin eder. Uygulamalarımızda noktayı
kesişen iki kısa çizgi, bazen içi boş küçük bir daire ile göstereceğiz.
Şekil 1.22’te uzaydaki herhangi bir “A” noktasının Yatay İz Düşüm Düzlemindeki
izdüşümü görülmektedir ve “a Y ” olarak ifade edilmektedir.
Uzaydaki noktalar büyük harflerle, iz düşümleri ise küçük harfleri ile gösterilir.
Mesela: uzaydaki “D” noktasının üst görünüşü “d Y ”, ön görünüşü “d A ” ve yandan
görünüşü “d P ” ile sembolize edilir(Şekil 1.23- 1.24).
Şekil 1.23: Uzaydaki bir “D” noktasının

Şekil 1.22: Uzaydaki bir “A” noktasının yatay
DİEDRİ düzlemi üzerinde alın ve yatay
iz düşüm düzlemindeki görüntüsü
izdüşüm düzlemlerindeki görüntüsü
21
Şekil 1.24: Uzaydaki bir “D” noktasının alın ve yatay iz düşüm düzlemlerinde DİEDRİ ve
EPÜR düzlemlerinde elde edilmesi
Şekil 1.25: Uzaydaki Bir “M” Noktasının Diedri ve Epürdeki Üç Esas Görüntüsü.
Şekil 1.25’de “M” noktasının üstten görünüşü “m Y ”, önden görünüşü “m A ” ve

P
yandan görünüşü “m ” ile gösterilmektedir.
Yatay ve profil iz düşüm düzlemleri alın iz düşüm düzlemine diktirler. Bu nedenle,

“A” noktasının alın iz düşüm düzleminden olan uzaklığı “U”, hem yatay hem de profil iz
düşüm düzlemi üzerinde gerçek büyüklükte görülür. Dolayısıyla bu noktanın üstten
22
görünüşü “ YA ” katlama çizgisinden, yandan görünüşü “ PA ” katlama çizgisinden aynı “U”
uzaklığındadır.
1.5.2. Önemi
Herhangi bir cismin tasarlanması veya çizilmiş resminin okunması, bununla ilişkin
noktalara ait görünüşlerin analiz edilmesi ile sağlanır. Bu şöyle bir sıra takip eder: İki nokta
bir doğruyu, doğrular yüzeyi ve yüzeyler de cismi meydana getirir. Bu nedenle, iz düşüm
tekniğinin ve teknik resmin prensiplerinin kavranılmasına noktanın iz düşümleri ile başlanır.
Şekil 1.26’da görüldüğü gibi üç bakış noktasından gönderilen ışınlar “M” noktasının
yerini belirlemektedir. Aynı ışınlar noktanın iz düşümünü bulmamızı da sağlamaktadır. Bu
ışınlara dikkat edildiğinde noktanın iz düşümünün de en kolay şekilde dik iz düşüm
kurallarına göre elde edilebildiği açıkça görülür.
Bu arada noktanın yatay iz düşüm düzlemine olan uzaklığına kot (K); alın iz düşüm
düzlemine olan mesafesine uzaklık (U) ve profil iz düşüm düzlemine olan uzaklığına da
aralık (A) adı verilmektedir.
Şekil 1.26 ve 1.27’da uzaydaki bir M noktasının diedrideki ve epürdeki kot, uzaklık
ve aralık kavramları ile birlikte iz düşümleri görülmektedir.
Şekil1.26: Uzaydaki bir “M” noktasının izdüşümlerinin DİEDRİ’de KOT, ARALIK UZAKLIK
kavramları ile birlikte gösterilmesi
23
Şekil 1.27: Uzaydaki bir “M” noktasının EPÜR’de KOT, ARALIK ve UZAKLIK kavramları
ile gösterilmesi
Kot, uzaklık ve aralık ölçülerinin görünüşünü şekil 1.28 ve 1.29’da açıkça
izleyebilmekteyiz. Konuyu daha fazla açıklayacak olursak; Bu ölçüleri rakamla göstermek
gerektiği zaman noktanın yeri şuna benzer şekillerde belirtilir: M: (10, 25, 15)
Bu ifadede M noktasının;
Aralığı: 25 birim,
Kotu: 10 birim,
Uzaklığı: 15 birim alınacak demektir.
Şekil 1.28: Uzaydaki bir “M” noktasının EPÜR’de KOT, ARALIK ve UZAKLIK
kavramlarının rakamsal ifadelerle gösterilmesi
Böyle bir problemle karşılaştığımız zaman izleyeceğimiz işlem sırası şu şekilde

olmalıdır:
Ø Kâğıdımızın uygun yerine açık iz düşüm epürünü çizeriz.
24
Ø (O) başlama noktasından itibaren düşey ara kesit üzerinde noktanın kotunu üst
tarafa doğru alırız. (Burada KOT: 10 birim verildiği için yukarı istikamette 10
birim alınacaktır) Bulduğumuz noktayı işaretliyoruz.
Ø Bu noktadan sol tarafa doğru verilen noktanın (A) aralık değerini alıp (Örnekte
25 birim olarak verildiği için 25 birim sola doğru alıyoruz.) gönyeler yardımıyla
dik çıkarak işaretliyoruz. Bulduğumuz bu nokta,(iki yardımcı çizginin kesiştiği
nokta) koordinatları verilen uzaydaki M noktasının alın iz düşüm düzlemindeki
iz düşümü olduğundan “m A ” olarak işaretliyoruz.
Ø Bulduğumuz ve işaretlediğimiz “m A ” noktasından yatay arakesit çizgisine

doğru kot kadar gönyeler yardımıyla dik iniyoruz (Eğer bir yanlışlık
yapılmamışsa yatay ara kesit çizgisi üzerinde olmamız lazım).
Ø Yatay ara kesit çizgisi üzerinden aşağıya doğru dik olarak (U) Uzaklık değerini
(Burada 15 birim verilmiştir) alıyoruz. Bulduğumuz bu noktayı da işaretliyoruz
(Alın düzlemden indirilen aralık çizgisi ile uzaklık değerinin işaretlendiği
yardımcı çizgilerin kesiştiği nokta). Bu nokta koordinatları verilen uzaydaki
“M” noktasının yatay iz düşüm Düzlemindeki iz düşümüdür. Burayı da m Y
olarak isimlendiriyoruz.
Ø Şu anda “M” noktasının hem alın, hem de yatay iz düşüm düzlemlerindeki

görüntüsünü ( m A , m Y ) bulmuş durumdayız. “m Y ” noktasından düşey ara
kesit çizgisine doğru gönyeler yardımıyla dik çıkarak arakesit çizgisini kestiği
noktayı işaretliyoruz.
Ø 45°’lik gönye yardımıyla bulduğumuz bu noktadan profil iz düşüm düzlemine

doğru 45°’lik bir doğru çizip, yatay ara kesit çizgisini kestiği noktayı buluyoruz.
Ø Bu noktadan üst tarafa doğru yine (K) kot değerini (10 birim) alıp işaretliyoruz.
Bulduğumuz bu nokta koordinatları verilen uzaydaki “M” noktasının profil iz
düşüm düzlemindeki iz düşümüdür. Burayı da “m P ” olarak isimlendiriyoruz.
Ø Bulduğumuz “m A ” noktası ile “m P ” noktasını bir yatay doğru ile birleştirerek

resmi tamamlıyoruz (Şekil 1.28).
NOT:
7. maddede ki 45° lik çizginin alternatifleri de vardır. Bunlara “taşıma çizgisi”
denilmektedir.
Epürlerin elde edilmesinde mesafeler, genellikle yardımcı çizgilerle taşınarak bulunur.

Bunun içinde yatay düzlemdeki uzaklıklar ile parçaya ait derinlik ölçüleri profil düzleme
taşınırken çeyrek daire, eğik köşegen çizgileri veya yardımcı olarak çizilen 45°’lik bir ara
eksen çizgisi kullanılır. Bu işlemlerden hangisi kolayınıza giderse onu kullanabilirsiniz.
Ancak daire çizmek her zaman kolay olmayacağı için 45°’lik çizgiler kullanılması önerilir.
25
Aşağıdaki Şekil 1.29 ve Şekil 1.30’te taşıma çizgisinin değişik şekilleri
görülmektedir.
Şekil 1.29: Nokta görünüşlerinin EPÜR’de taşınmasında kullanılan üç değişik TAŞIMA

ÇİZGİLERİ
Şekil 1.30: Düzlem görünüşlerinin EPÜR’de taşınmasında kullanılan üç değişik TAŞIMA

ÇİZGİLERİ
1.5.3.Noktanın Özel Durumları
Ø Verilen nokta, alın iz düşüm düzlemi üzerinde ise uzaklığı sıfıra eşittir. Bundan
dolayı yatay iz düşümü, yatay ile alın arasındaki katlama çizgisi üzerinde
bulunur.
Ø Nokta, yatay iz düşüm üzerinde ise kotu sıfıra eşittir ve alın iz düşümü alın ile
yatay arasındaki katlama çizgisi üzerinde bulunur.
Ø Nokta, katlama çizgisi üzerinde ise noktanın alın ve yatay iz düşümleri aynı
noktada birleşir. Her iki iz düşümünde katlama çizgisi üzerinde bulunur. Bu
durumda noktanın kot ve uzaklığı sıfıra eşittir.
26
Noktanın İz Düşümü İle İlgili Uygulama Çalışması_1
Aşağıda koordinatları verilen M noktasının iz düşümlerini bulunuz
27
Noktanın İzdüşümü ile İlgili Uygulama Çalışması _1’in Cevabı:
28
DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ
Sevgili Öğrenciler:
Aşağıda hazırlanan değerlendirme ölçeğine göre kendiniz ya da arkadaşınızın yaptığı

çalışmayı değerlendiriniz. Gerçekleşme düzeyine göre evet hayır seçeneklerinden uygun
olanı kutucuğa işaretleyiniz.
KONTROL LİSTESİ
Dersin
Teknik Çizimler
Adı
Amaç Noktanın iz düşümünü çizme becerinizi ölçebileceksiniz
Konu Noktanın iz düşümünü çizmek
Resim kâğıdını kurallarına uygun olarak masaya yapıştırdınız mı
1 ( ) ( )
?
2 Kâğıdınızın uygun yerine açık iz düşüm epürünü çizdiniz mi? ( ) ( )
Başlama noktasından itibaren düşey ara kesit üzerinde noktanın
3 kotunu üst tarafa doğru alıp, bulduğumuz noktayı işaretlediniz ( ) ( )
mi?
Verilen noktanın (A) Aralık değerini alıp gönyeler yardımıyla
4 ( ) ( )
dik çıkarak bulduğumuz noktayı işaretlediniz mi?
İşaretlediğimiz uzaydaki M noktasının alın iz düşüm
5 düzlemindeki izdüşümü olduğundan “m A ” olarak isimlendiniz ( ) ( )
mi?
Bulduğumuz ve işaretlediğimiz “m A ” noktasından yatay ara
6 kesit çizgisine doğru “kot” değeri kadar gönyeler yardımıyla dik ( ) ( )
indiniz mi?
Yatay ara kesit çizgisi üzerinden aşağıya doğru dik olarak (U)
7 ( ) ( )
Uzaklık değerini alıp bulduğumuz bu noktayı işaretlediniz mi?
İşaretlediğimiz uzaydaki “M” noktasının yatay iz düşüm
8 düzlemindeki iz düşümü olduğundan bu noktayı da m Y olarak ( ) ( )
isimlendirdiniz mi?
m Y noktasından düşey ara kesit çizgisine dik bir çizgi çizerek,
9 bu kesişim noktasından 45° lik gönye yardımıyla 45°’lik bir ( ) ( )
doğru ile profil düzleminin ara kesit çizgisini kestiği noktayı
buldunuz mu?
Bu noktadan üst tarafa doğru (K) Kot değeri kadar alıp
10 bulduğumuz noktayı işaretleyerek “m P ” olarak isimlendirdik ( ) ( )
mi?
Bulduğumuz “m P ” noktasının doğruluğunu teyit etmek için
11 ( ) ( )
“m A ” noktasından yatay bir doğru çizerek “m A ” ile “m P ”
29
noktalarının birleştiğini görebildiniz mi?
Şeklin doğruluğunu gördükten sonra kâğıdı köşelerini yırtmadan
12 ( ) ( )
masadan çıkarıp, etrafın tertip ve düzenini sağladınız mı?
İşaretleme sonucunda eksik olduğunuzu tespit ettiğiniz konuları tekrar ederek

eksikliklerinizi tamamlayınız.
30
Bu faaliyet kapsamında hangi bilgileri kazandığınızı aşağıdaki soruları cevaplayarak

belirleyiniz.
A) ÖLÇME SORULARI (Doğru-Yanlış)
1. ( ) Uzaydaki bir cismin görüntüsünü bir düzlem üzerinde elde etmek için kabul edilen
metoda iz düşüm metodu denir.
2. ( ) Herhangi bir noktadan gönderilen ışınların iz düşüm düzlemini deldiği kabul
edilen noktaya, o noktanın yerden yüksekliği denir.
3. ( ) İz düşüm kurallarından hiç birisini kullanmadan da rahatlıkla imalat resmi
çizilebilir.
4. ( ) İz düşüm olayının gerçekleşebilmesi için cisim, iz düşüm düzlemi ve bakış
noktasının mutlaka aynı anda bulunması gereklidir.
5. ( ) Bir cisme belirli bir noktadan bakıldığında karşısında bulunan düzlemde beliren
izine iz düşürücü ışın denir.
6. ( ) Bütün iz düşüm şekillerinde cisim ile düzlem mutlaka birbirlerine paralel
olmalıdır.
7. ( ) Merkezi iz düşümde iz düşürücü ışınlar izdüşümünü almak istediğimiz şeklin –
cismin – tam merkezinden geçmesi gerekir.
8. ( ) İmalat resimlerinde cisim hakkında en iyi bilgiyi verdiği için genellikle paralel
eğik iz düşüm kullanılır.
9. ( ) Merkezi iz düşümde cisme gelen ışınlar sonsuz uzaklıkta olmayan bir noktadan
geldiği kabul edilir.
10. ( ) Jeoloji haritaları paralel iz düşüm yöntemi ile çizilir.
11. ( ) Dik iz düşüm için kullanılan temel iz düşüm düzlemlerinin uzayda birbirlerine dik
olduğu kabul edilir.
12. ( ) Kapalı konumda birbirlerine dik konumda bulunan iz düşüm düzlemlerine diedri
düzlemi denir.
13. ( ) Durgun su yüzeyine paralel olduğu kabul edilen düzleme alın iz düşüm düzlemi
denir.
14. ( ) Uzunluk ölçü birimi olarak metreyi kullanan Türkiye, Almanya, İtalya gibi ülkeler
her zaman I.Bölgede iz düşümlerini çizerler.
15. ( ) Epür düzlemi altı yüzü de kapalı olan bir iz düşüm düzlemine verilen adıdır.
16. ( ) Yardımcı iz düşüm düzlemi hiçbir iz düşüm düzleminde gerçek boy ve düzlemle
yaptığı açıyı bulamadığımız zaman kullandığımız zahiri (göreceli) bir düzlemdir.
17. ( ) Birbirlerine dik ve bitişik düzlemlerin katlama çizgisi de denilen aralarındaki
çizgiye ara kesit çizgisi denilir.
18. ( ) Noktanın iz düşümünü çizebilmek için mutlaka diedri düzleminin olması
gereklidir.
19. ( ) Noktanın iz düşümü konusu doğru, düzlem ve cisimlerin iz düşümü konularının
temelini oluşturduğu için çok önemlidir.
20. ( ) Yardımcı iz düşüm düzlemi gelişigüzel çizilemez. Mutlaka iz düşüm
düzlemlerinden birine dik olması gerekir.
31
21. ( ) Taşıma çizgileri sadece iki farklı şekilde profil iz düşüm düzlemine çizgileri
aktarabiliriz.
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek

kendinizi değerlendiriniz. Değerlendirme sonucunda yanlış cevaplarınızı faaliyete dönerek
tekrarlayınız.
32
AMAÇ
Gerekli çizim koşulları sağlandığında teknik resim kurallarına uygun olarak

doğrunun İz Düşümünü çizebileceksiniz.
ARAŞTIRMA
Doğru bir cismi, (inşaat demiri, elektrik direği, ahşap bir sopa kalem v.b gibi) eğer tam
karşıdan görmüyorsanız uzunluğunu belirleyebilir misiniz?
Güneşli bir havada sokakta yürürken, gölgenizin boyu ile güneşin konumu arasında bir
ilişki kurabilir misiniz? Mesela tam öğlen sularında güneş tepedeyken gölgenizin durumu ne
şekildedir?
Yukarıdaki soruları düşününüz ve gözlemleyiniz. Elde ettiğiniz sonuçları sınıfta

arkadaşlarınızla paylaşınız.
2.
DOĞRUNUN İZ DÜŞÜMÜNÜN ÇİZİLMESİ
2.1. Tanımı
Hareket halindeki noktanın yön değiştirmeden meydana getirdiği yörüngeye DOĞRU
denir. Genel olarak doğruların boyları belirsizdir ve sadece iki noktanın bilinmesi ile uzaysal
konumları belirlenmiş olur. Uygulamalarımızda, koordinatları verilen iki nokta ile belirlenen
doğruların uzaydaki konumlarını inceleyeceğiz.
Teorik olarak bir doğru sonsuz uzunluktadır. Uygulamalarda çoğunlukla doğru

parçaları olarak geçer. Problemler, kullanılan doğruların sınırlı olduğunu belirteceklerinden,
doğru parçası veya sınırlı doğru terimi kullanılmayacaktır.
Doğrular uzayda değişik konumlarda bulunabilirler. Bu konumuzda doğruları iki ana

gurupta inceleyeceğiz:
1- Özel konumlu doğrular: Temel iz düşüm düzlemlerine dik veya paralel olan
doğrulara özel konumlu doğrular denir. Bu çeşit doğruları iki gurupta inceleyeceğiz:
• Temel iz düşüm düzlemlerine paralel konumlu doğrular.

33
• Temel iz düşüm düzlemlerine dik konumlu doğrular.
Özel doğrular, paralel oldukları düzlemde tam boy verir, diğer düzlemlerdeki
görüntüleri ise düzleme paralel veya nokta şeklindedir(Şekil 2.1).
Şekil 2.1: İzdüşüm düzlemlerine paralel ve dik konumlu doğrular
2- Gelişigüzel konumlu doğrular: Temel İz Düşüm Düzlemlerinden hiçbirine dik ya da

paralel olmayan doğrulara “gelişigüzel konumlu doğrular” denir.
Şekil 2.2: İz düşüm Düzlemine Eğik Doğru
Şekil 2.1’de iz düşüm düzlemine dik olan, bir doğru ve iz düşüm düzlemindeki
görüntünün nokta görüntü (kısaca “NG”) olduğu gösterilmiştir.Yine şekil 2.1’de iz düşüm
düzlemine paralel olan, bir doğru ve iz düşüm düzlemindeki görüntüsünün tam boyda (TB)
olduğu gösterilmiştir.Şekil 2.2’de ise iz düşüm düzlemine eğik durumda, yatayla açı yapan
ve bu nedenle de iz düşüm düzlemindeki görüntüsü tam boyundan kısa (KS) olan doğru
gösterilmektedir. Gelişigüzel doğrularda ise bu özelliklerden hiçbiri olmadığından, temel iz
düşüm düzlemlerinde tam boyda, nokta görüntüde ve gerçek açı verecek durumda
görünmemektedir.
34
Ayrıca, görüldüğü üzere, temel iz düşüm düzlemlerinden birine dik olan doğrular; dik
oldukları düzlemde nokta görüntüde, diğer düzlemlerdeki iz düşümü de tam boydadır. Temel
iz düşüm düzlemlerinden birine paralel olan doğrular, paralel oldukları düzlemde tam boyda,
diğer düzlemlerdeki iz düşümleri de eksen ve katlama çizgilerine paralel durumdadır.
2.1.1. Düzleme Dik Doğrular
İz düşüm düzlemlerinin herhangi bir tanesine dik, öbür düzlemlere paralel konumlu
olan doğrulara dik konumlu doğrular denilir. Bunlar üç ayrı şekilde karşımıza çıkabilir:
2.1.1.1.Alın İz Düşüm Düzlemine Dik Konumlu Doğrular

Alın da NG, profil ve yatayda TB verir(Şekil 2.3-2.4).
Şekil 2.3:Alın iz düşüm düzlemine dik “B-G” doğrusunun diedri ve epür görünüşleri
Şekil 2.4:Alın iz düşüm düzlemine dik “C-K” doğrusunun epür görünüşleri
35
2.1.1.2.Yatay İzdüşüm Düzlemine Dik Konumlu Olan Doğrular
Bu doğrular yatayda (NG) nokta görüntüsü, profil ve alında (TB) tam boy verir(Şekil 2.5
- 2.6).
Şekil 2.5:YATAY iz düşüm düzlemine dik Şekil 2.6:YATAY iz düşüm düzlemine dik
“G-D” doğrusunun epür görünüşleri “G-D” doğrusunun epür görünüşleri
2.1.1.3.Profil İz Düşüm Düzlemine Dik Konumlu Olan Doğrular

Bunlar profil de (NG) nokta görüntüsü veren doğrulardır. Yatayda ve Alın İzdüşüm
düzleminde (TB) tam boy da olur(Şekil 2.7 -2.8).
Şekil 2.7:PROFİL iz düşüm düzlemine Şekil 2.8:PROFİL iz düşüm düzlemine

dik “H-G” doğrusunun diedri görünüşleri dik “H-G” doğrusunun epür görünüşü
36
Yukarıdaki şekil 2.7 ile şekil 2.8 arasındaki şekillerde görüldüğü gibi herhangi bir iz düşüm
düzlemine dik olan doğrular “NG” diğer iki iz düşüm düzleminde ise “TB” dır. Doğrunun
dik konumda olduğu İz Düşüm Düzleminde “NG” olduğu için doğruyu sınırlayan C ve K
noktaları üst üste görülür ve c≡k A ,h≡g P veya g≡d Y olarak ifade edilir. Diğer düzlemlerdeki
iz düşümler ise daha önceki konularda anlatıldığı gibi doğrunun sınır noktaları küçük
harflerle yazılıp, iz düşümünün bulunduğu düzlemin adı üs olarak büyük harfle üzerine
yazılır. (k A , g P , d Y ) gibi.
2.1.2. Düzleme Paralel Doğrular
Temel iz düşüm düzlemlerine paralel doğrular: Alın, Yatay veya Profil iz düşüm
düzlemlerinden birine paralel konumludurlar ve paralel o1dukları düzlemlere göre
adlandırılır.
2.1.2.1. Alın Doğrusu
Alın iz düşüm düzlemine paralel veya çakışık olan doğruya denir. Şekil 2.9 ve 2.10’da
görüldüğü gibi bu doğrunun profildeki ve yataydaki iz düşümleri mutlaka alın ara kesit
çizgisine paralel olur. Doğru alın iz düşümünde “TB” da görünür. Epürde de doğrunun alınla
yatayla ve profille yaptığı açıyı okumak ve “TB” da görmek mümkündür.
Şekil 2.9:ALIN Doğrusunun DİEDRİ Şekil 2.10:ALIN Doğrusunun EPÜR

görünüşü görünüşü
2.1.2.2. Yatay Doğrusu
Yatay iz düşüm düzlemine paralel veya çakışık olan doğruya denir. Yatay doğrunun
alındaki ve profildeki iz düşümleri yatay iz düşüm düzlemine diedri ve epürde de mutlaka
paralel olur. Yatayda TB’da bulunan doğru alın ve profille yaptığı açıları da verir. Bu
durumu Şekil 2.11 ve Şekil 2.12’yi inceleyerek de görebiliriz.
37
Şekil 2.11: YATAY doğrusunun Şekil 2.12:YATAY doğrusunun EPÜR
DİEDRİ görünüşü görünüşü
Bakış doğrultusu, üst görünüş için yatay iz düşüm düzlemine dik olduğundan, yatay
bir doğruya da diktir. Bu sebepten, yatay bir doğrunun üstten görünüşü T.B.’ da olur. Üst
görünüşte, alın ve profil iz düşüm düzlemleri çizgi görüntüsündedir. Yatay bir doğru, üstten
görünüşte T.B.’ da olur .Bu doğrunun alın ve profil iz düşüm düzlemleri ile uzayda yaptığı
açının gerçek değerlerini ancak üstten görünüş verebilir.
2.1.2.3. Profil Doğrusu

Profil iz düşüm düzlemine paralel veya çakışık olan doğruya denir. Profil doğrusunun
alındaki ve yataydaki izdüşümleri profil iz düşüm düzlemine mutlaka paralel olur. Doğru
profil iz düşüm düzleminde “TB” da bulunur. Alın ve yatayla yaptığı açıyı da profil iz
düşüm düzleminde okuyabiliriz.
Şekil 2.13:PROFİL doğrusunun Şekil 2.14:PROFİL doğrusunun

DİEDRİ görünüşü. EPÜR görünüşü.
38
Bakış doğrultusu, eğer uzayda bir doğruya dik alınırsa o bakışla elde edilen iz düşüm
doğrusunun tam boyunu (TB) verir. Şekil 2.13 ve2.14’de profil iz düşüm düzlemine paralel
bir doğru görülmektedir. Bu doğrunun sol yan görünüşü için bakış doğrultusu, profil iz
düşüm düzlemine dik olduğundan, doğruya da diktir. Bu sebepten doğrunun düzlem
üzerindeki iz düşümünün uzunluğu doğrunun kendi uzunluğuna eşittir.
2.1.3. Düzlemle Açı Yapan Doğrular
Temel iz düşüm düzlemlerinden hiçbirine dik ya da paralel olmayan doğrulara

gelişigüzel konumlu doğrular veya düzlemle açı yapan doğrular denilir. Bu doğrular, ara
kesit çizgisine de dik ya da paralel olmazlar. Bir başka deyişle esas iz düşüm düzlemlerinin
hepsine eğik konumda duran doğrulara gelişigüzel doğrular denilir.
Doğrunun konumunu anlatmak için iki görünüş yettiği halde gelişigüzel konumlu
doğruların özel durumları nedeni ile üçüncü görünüşünün de çizilmesi gerekir.
Şekil 2.15 ve 2.16’ da iz düşüm düzlemleri arasına yerleştirilmiş bir gelişigüzel

konumlu bir “D-E” doğrusunun Alın, Yatay ve Profil iz düşümlerini görmekteyiz.
Şekil 2.15: Gelişigüzel konumlu “D-E” Şekil 2.16: Gelişigüzel konumlu “M-K”
doğrusunun Diedri görünüşü doğrusunun epür görünüşü
Şekildeki “D-E” doğrusu iz düşüm düzlemlerine eğik durmaktadır. Bakış doğrultusu iz

düşüm düzlemine dik olduğundan doğruya eğiktir. Böylece, “D-E” doğrusunun düzlem
üzerindeki iz düşümünün uzunluğu doğrunun kendi uzunluğundan kısa olur.
Temel iz düşüm düzlemlerinin hiçbirine paralel olmayan doğruların iz düşümleri

hiçbir zaman T.B. vermez.
Bu tür doğruların özellikle T.B çizimleri önem göstermektedir. Bunları çözümlemek

için de genellikle Yardımcı İz Düşüm Düzlemleri yöntemi kullanılır.
39
Şimdi buraya kadar anlattığımız konular ışığında, noktanın iz düşümü konusundaki
bilgilerimizi de kullanarak gelişigüzel konumda bulunan “A-B” doğrusunun alın, profil ve
yatay iz düşüm düzlemlerindeki iz düşümlerinin nasıl elde edildiğini kademe kademe
anlatmaya çalışalım(Şekil 2.17).
Şekil 2.17: Nokta kotları verilmiş “A-B” gelişigüzel konumlu doğrusunun çizilmiş hali
Kot-Aralık-Uzaklık ile ilgili problemleri çözerken uyulacak işlem sırası şöyledir:
Ø Unutulmaması gereken en önemli husus alınan bütün rakamsal değerlerin (20,

10, 15, v.b.) KATLAMA ÇİZGİLERİ diye adlandırdığımız eksen çizgilerinin
kesişme noktası (M) merkez kabul edilerek bu noktadan başlamalıdır.
Ø Alınan bütün uzunluklar, alındığı ara kesit(katlama çizgisi) çizgilerine dik

olmalıdır.
Ø Karşılaştığımız problem bazen bir noktanın, bazen bir doğrunun, bazı hallerde
düzlem, hatta geometrik bir cisim olabilir. Bu hallerde noktaları teker teker ele
alıp, alın, profil ve yatay iz düşüm düzlemlerinde noktaların yerlerini
belirledikten sonra bunları birbirleriyle birleştirerek doğruyu veya düzlemi
oluşturmalıyız.
Ø Öncelikle “A” noktasından başlayalım; “YÜKSEKLİK=20” değeri için “M”

noktasından yukarıya doğru eksen üzerinde 20 birimlik değer alınır ve bulunan
nokta işaretlenir.
Ø “UZAKLIK=5” değeri için daha önce düşey eksen üzerinde kot değeri için
bulduğumuz noktadan “profil düzlemine” doğru (Sağ Tarafa) 5 birim uzaklık
P
alınarak bir nokta ile işaretlenir. Bulduğumuz bu nokta a noktasıdır.
40
Ø “ARALIK=10” değeri için yine 3. maddede bulduğumuz düşey eksen
üzerindeki yükseklik değerinin (yük.=20) olduğu noktadan itibaren “alın
düzlemine” doğru (sol tarafa) 10 birim mesafe alınarak uzatılır ve
a A noktasının yeri işaretlenir.
Ø Bulduğumuz a A noktasından katlama çizgisine bir gönye yardımıyla dik inilir.

Yatay eksenle kesiştiği noktadan itibaren (aşağıya) yatay iz düşüm düzlemine
doğru uzaklık değeri olan 5 birim alınarak yatay iz düşüm düzleminde de
a Y noktası bulunmuş olur.
Ø Aynı işlemler B noktasının iz düşümleri için de yapılır. Sırasıyla önce “M”

noktasından itibaren yükseklik (Kot) 10 birim, sonra profil düzlemine doğru
uzaklık olan 20 birim alınıp işaretlenir ve b P noktası bulunur. Daha sonra da
düşey ara kesit çizgisinden sol tarafa alın iz düşüm düzlemine doğru aralık 15
birim alınarak işaretlenir, b A noktasının yeri bulunmuş olur. Bu noktadan yatay
ara kesit çizgisine dik inilir. Dik indiğimiz noktadan uzaklık değeri olan 5 birim
alınır ve son olarak b Y noktası bulunmuş olur.
Ø Bulduğumuz noktalardan a A ve b A birleştirilir, doğrunun alın iz düşüm

düzlemindeki iz düşümü bulunur. Sonra a Y ile b Y birleştirilir, doğrunun yatay
iz düşüm düzlemindeki iz düşümü bulunur. Son olarak ta a P ve
b P birleştirilir, doğrunun profil iz düşüm düzlemindeki iz düşümü bulunur.
Yukarıda maddelerle anlattığımız çalışma, bu şekilde verilen nokta, doğru veya

düzlemlerin iz düşümlerinin bulunmasında uygulanılacak genel bir işlem sırasıdır.
Uygulanılacak işlemler hepsinde de aynı yolları izlemektedir.
Aşağıda da yine şekil 2.18-2.21’e kadar A ve B şeklinde verilen iki noktanın

koordinatları bölümler halinde gösterilmiştir. Yukarıdaki şekil ve metinde anlattığımız
konuların çizim aşamalarının kademe kademe gösterildiği şekilleri dikkatle inceleyiniz.
41
Şekil 2.18: Koordinatları verilen A noktasının iz düşümlerinin bulunması
42
Şekil 2.19: Koordinatları verilen B noktasının iz düşümlerinin bulunması
Şekil 2.20: A ve B noktalarının koordinatları ile birlikte gösterilmesi
43
Şekil 2.21: A-B doğrusunun iz düşüm düzlemlerindeki görüntülerinin bitmiş hali
44
Doğrunun İz düşümü İle İlgili Uygulama _1
Aşağıda iki görünüşü verilen m-k doğrusunun eksik olan üçüncü görünüşünü iz düşüm
kurallarına göre tamamlayınız.
45
Doğrunun İz Düşümü İle İlgili Uygulama _1’in Cevabı:
46
Sevgili öğrenci,

KONTROL LİSTESİ
Dersin
Teknik Çizimler
Adı
Amaç Doğrunun iz düşümünü çizme becerinizi ölçebileceksiniz.
Konu Doğrunun izdüşümünü çizmek
1
?
2 Kâğıdınızın uygun yerine açık iz düşüm epürünü çizdiniz mi?
Başlama noktasından itibaren düşey ara kesit üzerinde A ve B
3 noktasının kotlarını üst tarafa doğru alıp, bulduğumuz noktaları
işaretlediniz mi?
Verilen noktaların (A) Aralık değerlerini alıp gönyeler
4
yardımıyla dik çıkarak bulduğumuz noktaları işaretlediniz mi?
İşaretlediğimiz uzaydaki A ve B noktasının alın iz düşüm
5 düzlemindeki iz düşümleri olduğundan “a A ” ve “b A ” olarak
isimlendirdiniz mi?
Bulduğumuz ve işaretlediğimiz “a A ” ve “b A ”noktasından
6 yatay ara kesit çizgisine doğru “kot” değeri kadar gönyeler
yardımıyla dikler indiniz mi?
Yatay ara kesit çizgisi üzerinden aşağıya doğru dik olarak (U)
7 Uzaklık değerlerini alıp bulduğumuz bu noktaları işaretlediniz
mi?
İşaretlediğimiz uzaydaki A ve B noktasının yatay iz düşüm
8 düzlemindeki iz düşümleri olduğundan bu noktayı da a Y ve b Y
olarak isimlendirdiniz mi?
a Y ve b Y noktalarından düşey ara kesit çizgisine dik çizgiler
9 çizerek, bu kesişim noktalarından 45° lik gönye yardımıyla
45°’lik doğrular ile profil düzleminin ara kesit çizgisini kestiği
noktaları buldunuz mu?
Bu noktadan üst tarafa doğru (K) Kot değeri kadar alıp
10 bulduğumuz noktaları işaretleyerek “a P ” ve “b P ” olarak
isimlendirdiniz mi?
47
Bulduğumuz “a P ” ve “b P ” noktaları ile “a A ” ve “b A ”
11 noktalarını taşıma çizgileri ile birleştirerek şekil üzerinde bulmuş
olduğunuz noktaların doğruluğunu görebildiniz mi?
Alın, Profil ve Yatay izdüşüm düzlemlerinde bulmuş olduğunuz
A A Y Y P P
12 “a ” ve “b ” , “a ve b ” ile “a ” ve “b ” noktalarını
birbirleri ile birleştirerek “A-B” doğrusunun izdüşüm düzlemleri
üzerindeki görüntülerini buldunuz mu?
Şeklin doğruluğunu gördükten sonra kâğıdı köşelerini yırtmadan
13
masadan çıkarıp, etrafın tertip ve düzenini sağladınız mı?

48

belirleyiniz.
A) ÖLÇME SORULARI (Çoktan Seçmeli Sorular)
1. Aşağıdakilerden hangisi hareket halindeki noktanın yön değiştirmeden meydana getirdiği

yörüngenin adıdır?
A) Düzlem
B) Doğru
C) Seri halde nokta
D) Geometrik cisim
2. Düzleme dik konumda bulunan bir doğru iz düşüm düzleminde aşağıdakilerden hangisi
gibi görünür?
A) Tam boy
B) Kısa boy
C) Olduğundan daha uzun
D) Nokta görüntü
3. Gelişigüzel konumlu bir doğrunun uzaydaki konumunu aşağıdaki düzlemlerden

hangisinde en iyi şekilde görebiliriz?
A) Diedri düzlemi
B) Epür düzlemi
C) Alın düzlemi
D) Profil düzlemi
4. İz düşürücü ışınlar doğruya 90° dışında bir açıyla gelirse doğrunun iz düşümü aşağıdaki
ifadelerden hangisi ile belirtilir?
A) T.B.
B) N.G.
C) K.S.
D) G.B.
5. Bir iz düşüm düzleminin adı ile anılan doğru, adı ile anıldığı düzleme hangi konumda
olur?
A) Dik
B) Paralel
C) Açılı
D) Eğik
49
6. Alın iz düşüm düzlemine dik konumda bulunan “T-R”, doğrusunun alın iz düşüm
düzlemindeki isimlendirmesi aşağıdakilerden hangisi ile ifade edilir?
A) r = t A
B) T = R A
C) T ≡ R A
D) t ≡ r A
7. Gelişigüzel konumlu doğrular hangi düzlemde tam boy olarak gözükür?

A) Alın iz düşüm düzlemi
B) Yatay iz düşüm düzlemi
C) Profil iz düşüm düzlemi
D) Hiçbiri
8. Yatay iz düşüm düzlemine paralel veya çakışık konumlu olan bir doğrunun diğer iki
düzlemdeki görüntüsü nasıl olur?
A) Alında: kısa profilde: nokta görüntüsünde
B) Alında: paralel profilde: eğik görüntüde
C) Alında: paralel profilde: paralel görüntüde
D) Alında: nokta profilde tam boy görüntüsünde
9. Profil izdüşüm düzleminde tam boy olarak görünen eğik konumlu bir doğrunun diğer
düzlemlerde yaptığı açı hangi düzlemde okunabilir?
A) Alın iz düşüm düzlemi

B) Yatay iz düşüm düzlemi
C) Profil iz düşüm düzlemi
D) Hiçbiri
DEĞERLENDİRME

tekrarlayınız.
50
AMAÇ
Gerekli çizim koşulları sağlandığında teknik resim kurallarına uygun olarak düzlemin
iz düşümünü çizebileceksiniz.
ARAŞTIRMA
Elinizde tuttuğunuz kâğıdı ileri doğru tutarak değişik konumlarda neler gördüğünüzü
not alınız. Bu konuyu diğer düzlemlere uyguladığınızı düşünerek hangi sonuçlarla
karşılaşacağınızı tahmin etmeye çalışınız.
3. DÜZLEMİN İZ DÜŞÜMÜ
3.1. Alın Düzlemine Dik Düzlemler
3.1.1. Tanımı
Alın iz düşüm düzlemine paralel ya da çakışık konumlu olan düzlemlere alın düzlemi
denir. Bu düzlemlerin alındaki iz düşümü GB olur. Alına çakışık veya paralel konumlu
olabilir. Yatay iz düşüm düzleminde ve profil iz düşüm düzleminde ise Ç.G. olur(Şekil 3.1-
3.2).
Şekil 3.1:Alın düzlemine çakışık düzlem Şekil 3.2: Alın düzlemine paralel düzlem
51
3.1.2. Konumları
Alın iz düşüm düzlemine dik konumlu düzlemler, alında Ç.G. verir. Profil ve yatay iz
düşüm düzlemlerinde gelişigüzel konumda bulunur. Alın iz düşüm düzleminde, düzlemin
yatayla ve profille yaptığı açılar da görünür (Şekil 3.3).
Şekil 3.3:Alına dik konumlu düzlemin epür görünüşü
3.2. Yer ( Yatay ) Düzlemine Dik Düzlemler

3.2.1. Tanımı
Yatay iz düşüm düzlemine paraleldir ve yatayda G.B. verir. Alında ve profilde (Ç.G.)
çizgi görüntüsündedir. Yataya çakışık veya paralel konumlu olabilir(Şekil 3.4 -3.5).
Şekil 3.4:Yatay düzlemine çakışık düzlem
52
Şekil 3.5: Yatay düzlemine paralel düzlem
3.2.2. Konumları
Yatay iz düşüm düzlemine dik konumlu düzlemler yatayda (Ç.G.) çizgi görüntüsü
verir. Alın ve profil iz düşüm düzlemleri ile yaptıkları açılar okunabilir. Alında ve profilde
gelişigüzel konumda bulunur. (Şekil 3.6).
Şekil 3.6:Yatay düzlemine dik konumlu düzlem
53
3.3. Profil Düzlemine Dik Düzlemler
3.3.1. Tanımı
Profil düzlemi: Profil iz düşüm düzlemine paralel konumlu olan düzleme denir. Bu
düzlem profilde (G.B.), alında ve yatayda (Ç.G.) görülür. Profil iz düşüm düzlemine paralel
konumlu olan düzlemler uzayda veya profile çakışık durumlarda bulunabilir(Şekil 3.7-3.8).
Şekil 3.7:Profil düzlemine çakışık konumlu düzlemler
Şekil 3.8:Profil düzlemine paralel konumlu düzlemler
54
3.3.2. Konumları
Profil izdüşüm düzlemine dik konumda düzlemler profil düzleminde (ÇG)

verirler.Yatay ve alın düzlemleri ile yaptığı açılar okunabilir. Yatayda ve alında gelişigüzel
konumda bulunurlar (Şekil 3.9)
Şekil 3.9: Profil düzlemine dik konumlu düzlemler
3.4. Gelişigüzel Düzlemler
3.4.1. Tanımı
Temel iz düşüm düzlemlerinin hiçbirine paralel veya dik olmayan düzlemlerdir. Bu

düzlemlerin hiçbir iz düşümü gerçek büyüklüğü vermez (Şekil 3.10 - 3.11).
Şekil 3.10: Gelişigüzel konumlu düzlemin perspektif görünüşü
55
3.4.2. Konumları
Temel iz düşüm düzlemlerine dik ya da paralel konumlu olmayan düzlemlere denir.

Hiçbir temel iz düşüm düzleminde (GB) gerçek büyüklük ve çizgi görüntüsü (ÇG) vermez
ve bu düzlemlerle yaptıkları açılar okunamaz. Her üç düzlemde de değişik bir iz düşüm
verirler (Şekil 3.11).
Şekil 3.11: Gelişigüzel konumlu düzlemin epür görünüşü
Düzlemin İz Düşümü ile İlgili Uygulama Çalışması-1

Aşağıda iki görünüşü verilen A, B, C düzleminin eksik olan üçüncü görünüşünü izdüşüm
kurallarına göre tamamlayınız.
56
Düzlemin İz Düşümü ile İlgili Uygulama Çalışması _2
Şekil üzerinde verilen harfleri yandaki görünüşler üzerinde uygun olan yerlere yazınız.
57
Düzlemin İz Düşümü ile İlgili Uygulama Sorusu_1’in Cevabı
Düzlemin İz Düşümü ile İlgili Uygulama Sorusu_2’nin Cevabı
58
Sevgili Öğrenci,

KONTROL LİSTESİ
Dersin
Teknik Çizimler
Adı
Amaç Düzlemin iz düşümünü çizebilme becerinizi ölçebileceksiniz
Konu Düzlemin iz düşümünü çizmek
1
?
İz düşümünü çizeceğiniz gelişi güzel konumlu A, B, C üçgeninin
3
alın iz düşüm düzlemindeki görünüşünü çizdiniz mi?
A, B, C üçgeninin köşe noktalarının alın iz düşüm düzlemindeki
A A A
4 görünüşlerini “a , b ve c ” olarak isimlendirip; noktaları
birbirleri ile birleştirerek üçgenin görüntüsünü alın da elde
edebildiniz mi?
Alın iz düşüm düzleminden doğru taşıma çizgileriyle üçgenin
5 köşe noktalarından taşıdığınız görüntüyü yatay iz düşüm
düzlemine çizdiniz mi?
A, B, C üçgeninin köşe noktalarının iz düşüm düzlemindeki
Y Y Y
6 görünüşlerine “a , b ve c ” olarak isimlendirip; noktaları
birbirleri ile birleştirerek üçgenin görüntüsünü yatay da elde
edebildiniz mi?
Alın ve yatay izdüşüm düzlemlerindeki görüntüyü taşıma
çizgileri kurallarına uygun olarak profil düzlemine hem yatay iz
7
düşüm düzleminden, hem de alın iz düşüm düzleminden
taşıdınız mı?
Düzlemlerin iz düşümü konusunda çok önemli olan aynı
8 noktaların farklı iz düşüm düzlemlerinde taşıma çizgileri ile
taşınıp birbirleri ile kesiştirilmesine dikkat ettiniz mi?
Profil iz düşüm düzleminde yataydan ve profilden taşıdığınız
9 nokta iz düşümlerini “a P , b P ve c P noktaları birbirleri ile
birleştirerek üçgenin görüntüsünü profil’ de elde edebildiniz mi?
Şeklin doğruluğunu kontrol edip, doğru ise kâğıdın köşelerini
10
yırtmadan masadan çıkarıp, etrafın tertip ve düzenini sağladınız
59
mı?

60

belirleyiniz.
ÖLÇME SORULARI (Doğru-Yanlış)
( ) 1. Esas iz düşüm düzlemlerinden herhangi birine paralel olan düzlemler paralel

olduğu düzlemin adı ile anılır.
( ) 2. Yatay iz düşüm düzlemine paralel olan düzlem her zaman yatay düzlemde gerçek
büyüklük olarak gözükmeyebilir.
( ) 3. Temel iz düşüm düzlemlerine paralel veya dik konumlu olmayan düzlemlere özel
düzlemler denilir.
( ) 4. Alın iz düşüm düzlemine paralel konumlu olan düzlemler yatayda çizgi görüntüsü
(ÇG) verir.
( ) 5. Temel iz düşüm düzlemlerinden birine dik olup, diğerlerine paralel olmayan

düzlemlerin görüntülerinden biri çizgi görüntüsündedir.
( ) 6. Temel iz düşüm düzlemlerinden herhangi birine dik veya paralel olmayan

düzlemlerin gerçek büyüklük ve çizgi görüntüsünün görülmesi mümkün değildir.
( ) 7. Bir düzlemin temel iz düşüm düzlemleri ile yaptığı gerçek açı ancak gerçek
büyüklüğün “GB” göründüğü düzlemde okunabilir.
( ) 8. Alın iz düşüm düzlemine çakışık konumlu olan düzlemlerin yatay ve profildeki

görüntüleri gerçek büyüklüğünden daha küçüktür.
( ) 9. Yatay iz düşüm düzlemine dik konumlu olan düzlemler yatayda çizgi görüntüsü
“ÇG” verir. Alın ve profil iz düşüm düzlemi ile yaptıkları açılar okunabilir.
( ) 10. Bir doğrunun kendi doğrultusunda olmaksızın hareket halindeyken yön

değiştirmeden meydana getirdiği şekle doğru parçası denir.
DEĞERLENDİRME

tekrarlayınız.
61
AMAÇ
Gerekli çizim koşulları sağlandığında teknik resim kurallarına uygun olarak

geometrik cisimlerin İzdüşümünü çizebileceksiniz.
ARAŞTIRMA
Birbirine genelde benzemekle birlikte küp ile kare tabanlı prizmanın farkını
söyleyebilir misiniz?
Koni nedir, araştırınız. Etrafınızda koniye benzer şekiller için örnekler veriniz.
4. GEOMETRİK CİSİMLERİN İZDÜŞÜMÜ

4.1. Düzgün Dörtyüzlü Prizma:
4.1.1. Tanımı
Uygulamalarda daha çok geometrik cisimlerin iz düşümleri hakkında bilgi

verilecektir. Bu guruba giren cisimler geometrik özelliklere sahiptir. Çizimleri belli kurallara
dayandığından dolayı daha kolaydır. Ayrıca bu cisimlerin ölçülmesi, teknik resimlerinin
yapılması, doğru ve noktalar yardımıyla iz düşümlerinin bulunması da mümkündür.
4.1.2.Çeşitleri
Geometrik cisimler de kendi aralarında iki guruba ayrılır:
1. Düzlem yüzeyli cisimler

2.. Dönel yüzeyli cisimler
4.1.2.1. Düzlem Yüzeyli isimler:
Bu cisimler, düzlemsel yüzeylerden meydana gelir. Özelliklerine göre iki çeşide

ayrılırlar:
Ø Paralel ayrıtlı cisimler

Ø Merkezi ayrıtlı cisimler
62
Paralel Ayrıtlı Cisimler
Taban ve taban haricindeki bütün ayrıtları paralel olan ayrıtlı cisimlere denir. Bütün
yüzeyleri ve ayrıtları paralel olan cisimlerdir. Bunlar: Küp, Kare Prizma, Üçgen Prizma,
Beşgen Prizma, vb. dir(Şekil 4.1).
Şekil 4.1: Paralel ayrıtlı cisimlerden küp, dikdörtgen prizma, üçgen prizma ve beşgen
prizma
Merkezi Ayrıtlı Cisimler
Taban ayrıtlarının dışında kalan ayrıtları bir noktada (bir merkezde) birleşen
geometrik cisimlere denilir. Örnek verecek olursak; ( Üçgen Tabanlı Piramitler, Dörtgen
Tabanlı Piramitler, Kare Tabanlı Piramitler, … vb.)(Şekil 4.2).
Şekil.4.2: Merkezi ayrıtlı cisimlerden kare tabanlı piramit
4.1.2.2.Dönel Yüzeyli Cisimler
Bu guruptaki cisimler. Silindir, Koni ve Küredir. Dönel yüzeyli cisimlerin gerçek

büyüklükleri ancak açınımlarını çizerek bulabiliriz. İz düşümlerini çizerken kenar ayrıtı
üzerinde taban ve tavan merkezlerinde harflendirme yaparak ışınlar gönderilir(Şekil 4.3).
Şekil.4.3: Dönel yüzeyli cisimlerden küre, silindir ve koni
63
Küpün İz Düşümü
Hepimizin yakından bilip tanıdığı geometrik cisimlerden biri olan küp, temel iz düşüm
düzlemleri arasına, tabanı yatay iz düşüm düzlemine paralel olacak şekilde yerleştirilir. Bu
küpün iz düşümlerini elde etmek için ya ayrıtlarını birer doğru kabul edip dik ışınlarla iz
düşümlerini buluruz ya da her köşeye bir harf vererek düzlemlere dik ışınlar göndererek
çizeriz. Bu gruba giren geometrik cisimler genellikle tek görünüşle de anlatılabilmektedir
(Şekil 4.4).
Şekil.4.4: Küpün İzdüşümleri..
Kare Tabanlı Prizma
Bu prizmanın iz düşümünü bulmak için köşelerini harflendirerek ve ışınlar göndererek

diedrisini ve epürünü çizeriz. alındaki iz düşümü ile ifade edilen prizmanın tabanı kare
olduğu için profildeki görüntüsü de alındakinin aynı olacaktır (Şekil 4.5)
Şekil.4.5: Kare tabanlı prizma

64
Silindirin İz Düşümü
1. Kâğıdınızın uygun bir yerine iz düşüm eksenlerini çiziniz.

2. Silindirin taban yüzeyini, yatay düzlem üzerine çiziniz.
3. Önden bakıldığı zaman silindiri çevreleyen dikdörtgeni düşey düzlem üzerine; yatay
iz düşüme göre çiziniz.
4. İz düşüm kurallarına göre profil düzlemdeki şekli çiziniz.
Şekil 4.6: Silindirin iz düşümü:
Altıgen Tabanlı Piramit
Şekil.4.7: Altıgen tabanlı piramidin iz düşümü
65
Koni
Şekil 4.8: Koninin iz düşümü.
Şekil.4.9: Tabana eğik kesilmiş altıgen prizmanın izdüşümü
66
Geometrik Cisimlerin İz Düşümü ile İlgili Uygulama Sorusu_1:
Perspektifi verilen geometrik cismin epür düzlemindeki üç izdüşümünü ölçülerine
dikkat ederek çiziniz.
67
Geometrik Cisimlerin İz Düşümü ile İlgili Uygulama Soru_1’in Cevabı:
68
Sevgili Öğrenci,
KONTROL LİSTESİ
Dersin
Teknik Çizimler
Adı
Amaç Geometrik cisimlerin iz düşümünü çizebilme becerinizi ölçeceksiniz.
Konu Geometrik cisimlerin iz düşümünü çizmek
1 Resim kâğıdını kurallarına uygun olarak masaya yapıştırdınız mı ?
İz düşümünü çizeceğiniz düzgün yüzeyli çokgenin üstten
3 görünüşünü yatay iz düşüm düzlemine, kenarları katlama çizgilerine
paralel olacak şekilde yerleştirdiniz mi?
Çizmiş olduğunuz çokgenin yatay iz düşüm düzlemindeki köşe
4
noktalarını “a Y , b Y , c Y …” gibi isimlendirdiniz mi?
Çokgenin köşe noktalarını yatay iz düşüm düzleminden alın iz
5
düşüm düzlemine doğru taşıma çizgileriyle taşıdınız mı?
Çokgeninin önden görünüşünü kenar noktaları düşey ara kesit
6 çizgilerine paralel olacak şekilde aşağıdaki yatay düzleminden
taşıdığınız taşıma çizgilerine de uyarak yerleştirdiniz mi?
Düzgün yüzeyli çokgenin alın iz düşüm düzlemindeki köşe
noktalarına a A , b A , c A … gibi; üst üste gelen ve arkada kalıp
7
gözükmeyen noktaların isimlerini de a ≡ f A, b ≡ e A, c ≡ dA
…olacak şekilde verdiniz mi?”
Alın ve yatay iz düşüm düzlemlerindeki görüntüleri taşıma çizgileri
kurallarına uygun olarak profil düzlemine hem yatay iz düşüm
8
düzleminden, hem de alın iz düşüm düzleminden köşe noktalarının
isimlerine dikkat ederek taşıdınız mı?
Birbirleriyle alakalı olan noktalardan ( a A ile a Y , b A ile b Y , c A
Y
9 ile c ….) gelen taşıma çizgilerini profil iz düşüm düzleminde
birleştirerek kesişim noktalarına a , b P , c P … gibi isimler vererek
P
adlandırdınız mı?
Şeklin doğruluğunu kontrol edip, doğru ise fazlalık çizgileri sildiniz
10
mi?
Kâğıdın köşelerini yırtmadan masadan çıkarıp, etrafın tertip ve
11
düzenini sağladınız mı?
69

belirleyiniz.
ÖLÇME SORULARI (Çoktan Seçmeli Sorular)
1. Uzayda yer kaplayan ve kütlesi olan şeylere ne denir?
A) Şekil
B) Hacim
C) Kütle
D) Cisim
2. Katı cisimler kaç değişik şekilde incelenebilir?
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
3. Aşağıdaki cisim guruplarından hangisi düzlem yüzeyli cisimlerden değildir?
A) Paralel ayrıtlı cisimler

B) Merkezi ayrıtlı cisimler
C) Sivri ayrıtlı cisimler
D) Dönel yüzeyli cisimler
4. Aşağıdakilerden hangisi dönel yüzeyli cisim değildir?
A) Koni
B) Küre
C) Kare piramit
D) Silindir
5. Tabana eğik kesilmiş prizma veya benzeri geometrik cisimlerin profil iz düşüm
düzlemindeki iz düşümleri çizilirken dikkat edilmesi gereken en önemli husus
A) Alın ve yatay düzlemlerdeki açılara dikkat etmek gerekir.

B) Cismin aralık, uzaklık, kot ölçülerine dikkat etmek gerekir
C) Cismin üst görünüşteki konumuna dikkat etmek gerekir.
D) Alın ve yatay düzlemde kesilen kısmın noktalarının profil düzlemindeki
kesişimlerini iyi belirlemek gerekir.
70
DEĞERLENDİRME

tekrarlayınız.
71
6 cm çapındaki daire içine çizilmiş, 8cm yüksekliğindeki düzgün beşgen prizmanın
tabandan 3 cm yükseklikte yataya 30° eğik kesilmesiyle elde edilen şeklin iz düşümünü açık
epür düzlemi üzerine kurallarına uygun olarak çiziniz.
NOT: Bu çalışma için gerekli olan süre 40 dakikadır.
72
PERFORMANS TESTİ
Dersin
Teknik Çizimler
Adı
ÖĞRENCİNİN
Amaç Verilen cismin iz düşümünü çizebileceksiniz.
Tabana eğik kesilmiş beşgen prizmanı iz
Konu Adı Soyadı:
düşümü
Süre Bu çalışma için gerekli olan süre 40 dakikadır. Sınıfı – Nu:
1 Resim kâğıdını kurallarına uygun olarak masaya yapıştırıldı mı?
2 Kâğıdınızın uygun yerine açık iz düşüm epürünü çizildi mi?

Kesik iz düşümünü çizeceğiniz beşgen prizmayı çizebilmek için
3 gerekli olan 6 cm çapındaki daireyi yatay iz düşüm düzlemine,
kurallarına uygun olarak çizildi mi?
Çizmiş olduğunuz dairenin içine teknik resim kurallarına göre
4
düzgün beşgeni çizildi mi?
Çizdiğiniz beşgenin köşe noktalarını yatay iz düşüm
5 düzleminden alın iz düşüm düzlemine doğru taşıma çizgileriyle
taşındı mı?
Düzgün beşgen prizmanın önden görünüşünü kenar noktaları
düşey ara kesit çizgilerine paralel olacak şekilde aşağıdaki yatay
6
düzleminden taşıdığınız taşıma çizgilerine de uyarak yerleştirdi-
niz mi?
Düzgün beşgen prizmanın alın izdüşüm düzlemindeki köşe
noktalarına aA, bA, cA… gibi; üst üste gelen ve arkada kalıp
7
gözükmeyen noktaların isimlerini de a ≡ f A, b ≡ e A, c ≡ dA
…olacak şekilde verdiniz mi?”
Alın ve yatay izdüşüm düzlemlerindeki görüntüleri taşıma
çizgileri kurallarına uygun olarak profil düzlemine hem yatay iz
8
düşüm düzleminden, hem de alın iz düşüm düzleminden köşe
noktalarının isimlerine dikkat ederek taşındınız mı?
Birbirleriyle alakalı olan noktalardan ( a A ile a Y , b A ile b Y ,
A
9 c ile c Y ….) gelen taşıma çizgilerini profil izdüşüm
P P P
düzleminde birleştirerek kesişim noktalarına a , b , c … gibi
isimler vererek adlandınız mı?
Epür düzlemindeki çizimi ve isimlendirmesi tamamlanan
10
düzgün beşgen prizmanın alın iz düşüm düzlemindeki görünüşü
73
üzerinde tabandan 3 cm yükseklik alıp işaretlediniz mi?
İşaretlediğiniz bu noktaya bu çizim üzerinde daha önce

11
vermediğiniz başka bir isim verdiniz mi?
30°’lik gönye yardımıyla yataya eğik bir çizgiyle düzgün beşgen
12 prizmanın alın iz düşüm düzleminde kesilen yeri belirlediniz
mi?
Düzgün beşgen prizmanın alın iz düşüm düzleminde gözüken
13 kenar ayrıtlarının 30°’lik eğik çizgi ile kesilen köşelerine de
yeni isimler verdiniz mi?
Alın iz düşüm düzleminde kesilen kenar ayrıtlarından ve yatay
iz düşüm düzlemindeki kenar noktalarından taşıma çizgisi
14
kurallarına uygun olarak profil izdüşüm düzlemine kesilen
noktalar taşıdınız mı?
Birbirleriyle alakalı noktaları birleştirerek profil iz düşüm
15
düzlemi üzerinde yeni görüntü buldunuz mu?
Şeklin doğruluğu kontrol edilip, doğru ise fazlalık çizgiler sildi-
16
niz mi?
Kâğıdın köşelerini yırtmadan masadan çıkarılıp, etrafın tertip ve
17
düzenini sağladınız mı?
Modülün değerlendirilmesi sonucunda eksik olduğunuz konuları yeniden tekrar ederek

eksik bilgilerinizi tamamlayınız. Kendinizi yeterli görüyorsanız bir sonraki modüle geçmek
için öğretmeninize başvurunuz.
74
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİYETİ–1 CEVAP ANAHTARI
1 D
2 Y
3 Y
4 D
5 Y
6 Y
7 Y
8 Y
9 D
10 Y
11 D
12 D
13 Y
14 D
15 Y
16 D
17 D
18 Y
19 D
20 D
21 Y
75
ÖĞRENME FAALİYETİ – 2 CEVAP ANAHTARI
1 B
2 D
3 A
4 C
5 B
6 A
7 D
8 C
9 C
1 D
2 Y
3 Y
4 D
5 D
6 D
7 Y
8 Y
9 D
10 Y
76
1 D
2 B
3 C
4 C
5 D
77
KAYNAKÇA
KAYNAKÇA
Ø ASLAN Mehmet, Uygulamalı Teknik Resim, Acar Matbaacılık, İstanbul,
1999.
Ø DANIŞ İsmet, İnşaat Teknik Resmi Temel Ders Kitabı, Mesleki Ve Teknik
Öğretim (MEB)Yayınları, İSTANBUL, 1981.
Ø DİNÇEL Kemal, IŞIK Zafer, Ağaç İşleri Teknik Resmi, MEB Yayınları,
Ankara, 1989.
Ø HORNİNGER H, Tasarı Geometri Dersleri I-II, İst. Tek. Ünv. Kütüphanesi
Matbaa Teknisyenleri Basımevi, İstanbul, 1962.
Ø KARABAY Macit, Necmettin DERİCİOĞLU, Teknik Tasarı Geometri, San
Matbaası, 1966.
Ø KARATEPE İ.Cavit, UÇAR Salih, KAVAL Mustafa, TÜMAY Özkan, Osanor
(Okul Sanayi Ortaklaşa Eğitimi) Projesi Mak. Ress. Böl. Tasarı Geometri,
Mesleki ve Teknik Açıköğretim Okulu Matbaası, Ankara.
Ø KARAYEL Bekir, Yapıda Teknik Resim, Yayınlanmamış Ders Notları.
Ø KONAK Kemal, Zeki UĞUZ, Muammer BATANCI, Ali ÖZER, Duran
DİNÇER. Yapı Meslek Liseleri Yapı Res. Böl. İş Ve İşlem Yaprakları
Sınıf_I, Yük. Tek. Öğrt. Okulu Matbaası, ANK, 1975.
Ø KÜÇÜK Cahit, Yayınlanmamış Ders Notları.
Ø M.E.B. Komisyonu, Taşçılık, Duvarcılık Teknik ve Meslek Resmi, M.E.B.
Yayınları, Ankara, 1990.
Ø NOĞAY Sami, Çıraklık Eğitim Merkezleri İçin Teknik Resim, Ankara,
1990.
Ø NOĞAY Sami, End. Meslek Liseleri İçin Uygulamalı Teknik Resim,
ANKARA, 1990.
Ø Prof. ŞAHİNLER Orhan, Perspektif, Baha Matbaası.
78
T.C.
MEGEP
İNŞAAT TEKNOLOJİSİ ALANI
TEMEL GÖRÜNÜŞLER
ANKARA 2007
• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile
onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak
yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında
amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim
materyalleridir (Ders Notlarıdır).
rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve
geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında
uygulanmaya başlanmıştır.
kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması
önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.
• Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik
kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşabilirler.
• Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.
satılamaz.
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER ...............................................................................................................................i
AÇIKLAMALAR..........................................................................................................................ii
GİRİŞ..............................................................................................................................................1
ÖĞRENME FAALİYETİ -1.........................................................................................................3
1. TEMEL GÖRÜNÜŞLER .........................................................................................................3
1.1. Taşıma Işınları ................................................................................................................................3
1.1.1. Tanımı……………………………………………………………………………….3
1.1.2. Yönü…………………………………………………………………………………4
1.1.3. Çizimde Kullanılan Çizgiler………………………………………………………...5
1.2. Temel Görünüşler ..........................................................................................................................5
1.2.1. Tanım………………………………………………………………………………..5
1.2.2. Önemi………………………………………………………………………….…….7
1.2.2.1. Ön Görünüş (esas görünüş)……………………………………………….……….7
1.2.2.2. Üst Görünüş………………………………………………………………….……9
1.2.2.3. Sol Yan Görünüş…………………………………………………………………11
UYGULAMA FAALİYETİ ............................................................................................................. 13
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ................................................................................................. 14
ÖĞRENME FAALİYETİ -2.......................................................................................................16
2. İKİ GÖRÜNÜŞÜ VERİLEN PARÇALARIN ÜÇÜNCÜ GÖRÜNÜŞÜ ( EPÜRDE ) .....16
2.1. Verilen Görünüşlerin Ölçüsüne Uygun Olarak İzdüşüm Düzlemlerine Taşınması .... 16
2.2. Ara Kesit Noktalarının Üzerindeki Noktanın Komşu Ara Kesite Taşınması................ 21
2.3. İzdüşüm Işınlarının Kesiştirilmesi .......................................................................................... 22
UYGULAMA FAALİYETİ ............................................................................................................. 22
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ................................................................................................. 26
MODÜL DEĞERLENDİRME...................................................................................................28
CEVAP ANAHTARLARI..........................................................................................................30
KAYNAKÇA...............................................................................................................................32
i
AÇIKLAMALAR
AÇIKLAMALAR
MODÜLÜN KODU 580TC0002
MESLEK/DAL Alan Ortak
MODÜLÜN ADI Temel Görünüşler
Basit cisimlerin temel görünüşlerinin, iki görünüşü verilen
MODÜLÜN TANIMI parçaların üçüncü görünüşünün anlatıldığı, bilgi ve becerilerin
verildiği öğrenme materyalidir.
SÜRE 40/24
MODÜLÜN ÖN
İzdüşüm modülünü başarmış olmak.
KOŞULU
YETERLİK Cismin temel görünüşlerini çizmek.
Genel Amaç
Gerekli ortam sağlandığında cismin temel görünüşlerini
ve basit parçaların perspektiflerini kurallarına uygun
çizebileceksiniz.
Amaçlar
MODÜLÜN AMACI
1. Basit cisimlerin görünüşlerini kuralına uygun
çizebileceksiniz.
2. İki görünüşü verilen parçaların üçüncü görünüşünü
izdüşüm kuralına uygun çizebileceksiniz.
Ortam: Sınıf, Atölye.
Donanım:Çizim masası, resim kağıdı, yapıştırma bandı,
ORTAMI VE
temizlik araçları, T cetveli, gönye, pergel ve çizim kalemleri (
DONANIM
H, HB, 2B ).
Modülde yer alan her öğrenme faaliyetinden sonra
verilen ölçme araçları ile kendi kendinizi
ÖLÇME VE değerlendirebileceksiniz.
DEĞERLENDİRME Öğretmen, modül sonunda ölçme aracı (ölçme testleri)
uygulayarak kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek
değerlendirecektir.
ii
GİRİŞ
GİRİŞ
Sevgili Öğrenciler,
Kelimelerin bittiği, bir şeylerin söylenemediği durumlarda, insanoğlu yaşamı boyunca

çizgilerle anlaşmayı tercih etmiştir.
Gelişen teknolojiye rağmen çizgi dili, her zaman geçerliliğini yitirmeyen tek dil olarak
kalmıştır.
Geri kalmış kültürlerden, gelişmiş ülkelerin teknolojilerine kadar, her alanda çizgi
teknolojisi en ince ayrıntısına kadar kullanılmaktadır. Görüntü alanındaki teknolojik
gelişmeler düşünüldüğünde, hâlâ en mükemmel anlatım sanatının çizgi teknolojisi ve buna
bağlı olarak da görüntü teknolojisi, olduğu görülecektir.
Günümüzde nitelikli, yetişmiş meslek elemanlarına ihtiyaç duyulmaktadır. Bundan

dolayı bireyin yönelmeyi düşündüğü mesleğin gerektirdiği becerilere sahip olup olmadığını
bilmesinde yarar vardır.
Hazırlanan bu modülde; temel düzlemleri ve düzlemler üzerine cephe görünüşlerini

taşıma konuları anlatılacaktır.
Bu modülü başarı ile tamamlayan öğrenciler, daha bilinçli, kurallarına göre teknik
çizim yapabilen ve cisimlerin farklı perspektiflerini çizebilecek yeterliliğe sahip olacaktır.
Meslek yaşamınızda hepinize başarılar dileriz.
1
2
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
AMAÇ
Uygun ortam sağlandığında basit çizimlerin görünüşlerini kuralına uygun
çizebileceksiniz.
ARAŞTIRMA
Çevrenizde bulunan küçük objeleri araştırınız; ön, üst ve sol yan görünüşlerini
çizmeye çalışarak aralarındaki farkları veya benzerliliklerini karşılaştırarak bilgi toplayınız.
1. TEMEL GÖRÜNÜŞLER
1.1. Taşıma Işınları
Teknik resim ve mimari projelerin çizimlerinde kullanılan çizgi kalınlıkları farklılıklar

göstermektedir; ancak bu farklılığın önüne geçebilmek için belirli standartlar
oluşturulmuştur. Her ülkenin kendine özgü standartları vardır..
Bazı ülkelerin standartlarında kullanılan kısaltmalar aşağıda verilmiştir:
TS = Türkiye DIN = Almanya NFE = Fransa
ASA. = Amerika CSA = Kanada JIS.. = Japonya gibi.
Türkiye’nin de teknik resim alanında yayımlanmış standartları ( TS 88-30, TS 5620,
TS 7015, vb.) mevcuttur. Yapılan çalışmalarda bu kurallara uyulması esastır.
1.1.1. Tanımı
İzdüşümün meydana gelebilmesi için ışık kaynağı veya bakış noktasının, izdüşüm
düzleminin ve izdüşümü çizilecek bir cismin var olması gerekir.
Burada bahsedilen bakış noktası, genellikle resmi çizen kişi; izdüşüm düzlemi, kâğıt
veya benzeri iki boyutlu bir yüzeyi, cisim ise anlatılmak istenen eşya, makine, v.b. şeylerdir.
Bu işlemin yapılması sırasında bakış noktasından iz düşürücü ışınların çıktığı ve
cismin köşelerinden geçerek düzleme kadar gittiği kabul edilen ışınlara taşıma ışınları
denilir. Taşıma ışınları, genellikle ince çizgi ile gösterilir(Şekil 1.1).
3
Şekil 1.1: Taşıma ışınlarının gösterilmesi
1.1.2. Yönü
Taşıma çizgilerinde yön, hangi düzlem üzerine görüntü aktarılacak ise o yönde
olmalıdır.
Genellikle ışınlar, gözlem noktasının köşe noktalarından geçerek izdüşüm düzleminde
son bulur. İzdüşüm yönü, yapılacak düzleme ve bakış noktasına göre değişir(Şekil 1.2).
Şekil 1 2: Epür düzlemleri üzerine izdüşüm ışınları yardımı ile görünüşlerin çıkartılması
4
1.1.3. Çiziminde kullanılan çizgiler
Genellikle çizgiler cismin veya şeklin görünen kısımlarının taşınması için kullanılır.
Ancak cismin görünüşünün daha iyi anlatılabilmesi için görünmeyen kısımların da
görünüşler üzerine aktarılması gerekir.
Bu durumda ışınlar, kesik çizgi olarak bu noktalardan geçirilerek ifadenin anlaşılır
hale gelmesi sağlanır.
TSE’ nin yayınlamış olduğu standartlarda çizgilerin nerelerde ve nasıl kullanılması
gerektiği detaylı olarak anlatılmıştır. Taşıma çizgilerinin ( ışınları ) ince düz çizgi ve çizginin
üzerine yönü doğrultusunda küçük ok işaretlerinin yapılması, görünüş veya çizimin daha
anlaşılır olmasını sağlayacaktır.
1.2. Temel Görünüşler

1.2.1. Tanım
Her bakış yönüne göre düzlemlere yansıdığı düşünülen gölgeler, birer iz düşümdür.
Bu izdüşümlerin, teknik resim kurallarına göre çizgilerle belirtilen teknik ifadesine görünüş
denilir.Diğer bir ifadayle cisimlerin izdüşüm metotlarına göre temel düzlemler üzerine
çizilen şekillerine görünüş denilir.
1.2.2. Önemi
Cisimler hakkında hüküm verebilmek için detaylı bilgilere sahip olunması gerekir.
Bazen algılama için tek bir boyut yeterli gelmemektedir. Bunun yerine en az üç boyutun (en,
boy, yükseklik) yer aldığı görünüşlere ihtiyaç duyulmaktadır.
Bu nedenle en az üç temel görünüşün çizilmesi, cisimlerin daha iyi anlaşılmasını
sağlayacaktır.
5
Şekil.1 3: Değişik şekillerde düzenlenmiş bina görünüşleri
ÖNEMLİ HATIRLATMA !...
a. Çizim masalarında eğer T cetveli

kullanılacaksa; masanın boyutuna göre T
cetveli seçilmelidir.
b. Masa kenarı ile T cetvelinin başlık
kısmına 90˚ ‘lik açı olacak şekilde
konmasına dikkat edilmelidir.
c. Çizim yapılacak resim kağıdı masa
alt ve kenar kısmından 10 – 15 cm boşluk
bırakıldıktan sonra selefon bant ile pot
vermeyecek ve gergin bir vaziyette köşeleri
birbirine çapraz olacak şekilde tutturulur.
d. Resim kağıdının dikliği T cetveli
ve gönye ile 90°’lik açıda kontrol edilir.
e. Kalemler çizim yapılacak işe göre
seçilmelidir.
Yumuşak Orta sert Sert

… 4B 3B 2B B HB H 2H 3H 4H …
6
f. Yazılar için HB, uygulamalı çizimler için 2H, H, B kalemleri tercih edilmelidir.
g. Kurşun kalemle sağ yönde çizim yaparken 60˚’den fazla açı verdirilmemelidir.
h. Teknik çizime uygun kalitede olan 45˚’lik , ve 60˚’lik gönyeler kullanılmalıdır.
ı. Çizimlerde oluşacak hataların silinebilmesi için kaliteli kurşun kalem silgisinin
kullanılmasına özen gösterilmelidir.
1.2.2.1. Ön Görünüş ( esas görünüş ): Cisme önden bakılarak çizilen ve

görünmez çizgilerin en az, detayın ise en fazla olduğu görüntüdür ( Bu görüntü alın düzlem
üzerinde yer alır.).
Genel olarak cisim hakkında istenen detayı vermesine rağmen, cismin özelliği veya
istenen iş nedeniyle sadece ön görünüş yeterli olamamaktadır. Bu nedenle diğer görünüşlerin
de ( üst, sol yan görünüş ) çizilmesi cismin algılanmasını mümkün hale getirir(Şekil 1.4).
7
Şekil 1.4: Ön görünüş
Ön cephe görünüşünün çizilebilmesi için aşağıdaki işlem basamakları takip

edilmelidir
a. Cismin genel hatları, bakış noktasına göre belirlenir.
b. Cismin köşe noktaları, görünen yüzeylerden başlanarak harf veya rakam ile
isimlendirilir.
c. Daha iyi algılanabilmesi için (izdüşüm modülünde de anlatıldığı gibi ) cisim

izdüşüm düzlemlerinden olan alın (düşey), yer ( yatay) ve profil (yanal ) düzlemleriyle
sınırlandırılır(Şekil 1.5).
8
Şekil 1.5: Cismin alın düzlem üzerine yerleştirilmesi
d. İzdüşüm kuralları çerçevesinde istenilen cismin ön görünüşü alın düzlem üzerine

aktarılır.
e. Aktarılan cismin görünürlük kuralları çevresinde en önde olan kısımlar koyu,( B
çizim kalemi veya 0,5 rapido kalemi) onun arkasında olan kısımlar az koyu, ( HB çizim
kalemi veya 0,3 rapido kalemi) onunda arkasında ve görünmeyen kısımlar ise daha silik
olarak çizilmelidir ( H çizim kalemi veya 0,2-0,1 rapido kalemi).
1.2.2.2. Üst görünüş: Cisme üstten bakıldığında yatay (yer) izdüşüm düzlemine
taşınan görünüştür (B.ö.: bakış ön, B.ü.: Bakış üst).
9
Şekil 1 6: Cismin yatay epür düzlemi üzerine taşınması
Ön görünüşte olduğu gibi bakış yönü doğrultusunda yatay ( yer) düzlem üzerine
cismin izdüşümü aktarılır. Aktarılan cisim tam boydur.
Ön görünüşte de anlatıldığı gibi cismin genel hatları, bakış noktasına göre

belirlenir (Şekil 1.6). Tüm görünen noktalar harf veya rakam ile isimlendirilir.
10
1.2.2.3.Sol yan görünüş: Cisme sol taraftan bakarak profil (yanal ) izdüşüm
düzlemine çizilen görünüştür.
Ön görünüş ve üst görünüşte olduğu gibi bakış yönü doğrultusunda profil ( yanal)
düzlem üzerine cismin izdüşümü aktarılır. Aktarılan cisim tam boydur(Şekil 1.7).
Şekil 1.7: Sol yan görünüş
Şekil 1.8:Cismin genel hatları ile birlikte Şekil 1 9: Bakış yönüne göre cisim izdüşüm
yönleri bakış noktasına göre belirlenir Tekniği kullanılarak profil düzlem üzerine
aktarılır
11
Şekil 1 10: Kapalı epürde çizilen cisim açık epüre alındığında üç cephe görünüşünü en iyi
şekilde ifade etmiş olmalıdır.
12
UYGULAMA
FAALİYETİ
UYGULAMALI ALIŞTIRMA
Yukarıda anlatılanlardan yola çıkarak aşağıda verilmiş olan perspektifi açık epür
üzerinde ön, üst ve sol yan cephe görünüşlerini çiziniz.
Not: Ölçüler, şekil üzerinden gönye ile ölçülerek alınacaktır.
Aşağıda hazırlanan değerlendirme ölçeğine göre, kendiniz ya da arkadaşınızın yaptığı
çalışmayı değerlendiriniz. Gerçekleşme düzeyine göre, evet- hayır seçeneklerinden uygun
Dersin
Temel Görünüşler
adı
Temel görünüşlerden olan ön, üst, sol veya sağ yan görünüşlerini kurallarına göre
Amaç
çizme becerisini ölçme
Konu Epür üzerinde ön, üst ve sol yan cephe görünüşlerini çizme
1 Resim kâğıdını tekniğine uygun olarak yapıştırdınız mı?
2 X ve Y koordinat çizgilerini çizdiniz mi?
3 Epür düzlemlerini isimlendirdiniz mi? (A, Y, P)
4 Ön görünüşü alın düzlem üzerine çizdiniz mi?
5 Üst görünüşü yatay düzlem üzerine çizdiniz mi?
6 Sol yan cephe görünüşü profil düzlem üzerine çizdiniz mi?
7 Kullanılan malzemelerin temizliğini yaptınız mı ?
Bu değerlendirme sonucunda eksik olduğunuzu tespit ettiğiniz konuları tekrar ederek
13
Bu faaliyet kapsamında hangi bilgileri kazandığınızı, aşağıdaki soruları cevaplayarak
belirleyebilirsiniz.
1) Aşağıdaki şekillerden hangisi yanda perspektif olarak verilmiş

şeklin ön görünüşüdür?
A) B) C) D)

şeklin üst görünüşüdür?
A) B) C) D)

şeklin sol yan görünüşüdür?
A) B) C) D)
4. Aşağıdaki şekillerden hangisi yanda perspektif olarak verilmiş

şeklin sol yan görünüşüdür?
A) B) C) D)

şeklin üst görünüşüdür?
A) B) C) D)
14
6) Aşağıdaki şekillerden hangisi yanda perspektif olarak
verilmiş şeklin ön görünüşüdür?
A) B) C) D)
Açıklama: Aşağıda verilen 7. ve 8. sorular algılama üzerine hazırlanmış sorulardır.

Soru: Aşağıda verilmiş olan perspektiflerin üzerindeki harfleri epür üzerinde yer alan
ön, sol yan ve üst görünüşlere ait olduğunu düşündüğünüz yüzeylerine yazarak gösteriniz.
7.
8.
15
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
AMAÇ
Uygun ortam sağlandığında, iki görünüşü verilen parçaların üçüncü görünüşünü

izdüşüm kuralına uygun çizebileceksiniz.
ARAŞTIRMA
Çevrenizde bulunan küçük objeleri araştırarak veya bir üst faaliyette yer alan
alıştırmalardan yola çıkarak epür üzerine çizilen objelerin oluşmasında yardımcı çizgilerin
nasıl oluştuklarını incelemeye çalışarak, bu alanda bilgi toplayınız.
2. İKİ GÖRÜNÜŞÜ VERİLEN PARÇALARIN

ÜÇÜNCÜ GÖRÜNÜŞÜ ( EPÜRDE )
2.1. Verilen Görünüşleri Ölçüsüne Uygun Olarak İzdüşüm
Düzlemlerine Taşınması ( Epür )
Bir önceki öğrenme faaliyetinde anlatıldığı gibi üç temel izdüşüm düzlemimiz
bulunmaktadır. İzdüşüm düzlemleri, konunun daha iyi algılanabilmesi için sınırlandırılmıştır.
Fakat gerçekte bu düzlemler sınırsız kabul edilerek resimler hazırlanmaktadır.
Cismin anlatımında yeterli bulunan üç görünüş, cismin ölçülerinden yola çıkarak, epür
üzerine kurallarına göre taşınarak bulunur.
EPÜR: Çeşitli yönlerden bakılarak cismin
yeteri kadar görünüşünü çizmek için oluşturulan
düzlemlere EPÜR denir
Aslında cimsin ön, arka, üst, alt, sol yan ve
sağ yan cepheleri, düzlemlere olan mesafeleri
değiştirilmeden ,kendi ölçüleri sabit tutularak epür
içine çizilir(Şekil 2.1).
Cismin perspektif görüntüsü ortadan kaldırılır
ve düzlem üzerine aktarılır(Şekil 2.2).
Şekil 2.1.:Cismin altı görünüşü
16
Şekil 2.2: İzdüşüm düzlemlerinin açılması
Ancak teknik resimde esas olan çizimin tam ve doğru bir şekilde anlatılmasıdır.
Birbirine benzeyen veya görünmeyen kenarları ifade eden cepheler atılarak üç temel
cephe esas alınır(Şekil 2.3).
Şekil 2.3.: İzdüşüm düzlemlerinin alın düzlemiyle çakışarak tek düzlem halinde gösterilmesi
17
Şekil 2.4.: Noktanın Kot, Uzaklık, Aralık ifadelerinin kapalı ve açık epür üzerinde gösterilişi
Perspektif halinde verilen cismin açık epür üzerine doğru bir şekilde aktarılabilmesi
için verilen perspektif görünüşünü, ölçerek veya ölçülendirmelerden faydalanarak epür
düzlemi üzerine çizilir.
Bunun yapılabilmesi içinde izdüşüm modülünde anlatıldığı gibi kot, uzaklık ve aralık
ifadelerine dikkat edilmesi gerekir(Şekil 2.4).
ÖZEL HATIRLATMA !...
Epür düzlem üzerine çizim yapabilmek için

kot, uzaklık ve aralık ifadelerinin doğru bir
şekilde uygulanması gerekir.
Kot: Cismin yatay izdüşüm düzlemine olan
mesafesidir.
Buna yükseklik de denir.
Kot: K sembolü ile gösterilir.
Uzaklık: Cismin alın düzleme olan
mesafesidir.
Uzaklık: U sembolü ile gösterilir.
Aralık: Cismin profil (yanal) izdüşüm
düzlemine olan mesafesidir.
Aralık: A sembolü ile gösterilir.
18
Aşağıda perspektifi verilmiş olan şekli üç temel düzlem üzerine ön, sol yan ve üst
görünüşlerini izdüşüm kuralları çerçevesinde çizimini yaparak çizilen şekillerin hangi
düzlemler üzerinde olduğunu yazınız.
Not: Ölçüler perspektif görünüşün üzerinden alınacaktır.

Kot: 1 cm, Uzaklık: 1 cm, Aralık: 1 cm olarak alınacaktır.
Yukarıda verilen şeklin doğru cevabı aşağıdaki gibi olacaktır.

Yanlış yapıp yapmadığınızı kontrol ederek karşılaştırınız.
19

çalışmayı değerlendiriniz. Gerçekleşme düzeyine göre, “evet- hayır” seçeneklerinden uygun
Dersin
adı
Amaç Verilen görünüşleri ölçülerine uygun olarak izdüşüm düzlemine taşımak
Konu Görünüşleri ölçüsüne uygun olarak izdüşüm düzlemlerine taşıma
Ön görünüşü cisim üzerinden ölçerek alın düzlem üzerine
4
çizdiniz mi?
Üst görünüşü cisim üzerinden ölçerek yatay düzlem üzerine
5
çizdiniz mi?
Profil düzlem üzerine alın ve yatay düzlem üzerinden taşıma
6
ışınlarını çizdiniz mi?
Sol yan cephe görünüşü cisim üzerinden ölçerek profil düzlem
7
üzerine çizdiniz mi?
8 Yardımcı ışın çizgilerini sildiniz mi?
9 Kullanılan malzemelerin temizliğini yaptınız mı?
Toplam Evet ve Hayır cevap sayıları
Bu değerlendirme sonunda eksik olduğunuzu tespit ettiğiniz konuları tekrar ederek

20
2.2. Ara Kesit Noktalarının Üzerindeki Noktanın Komşu Ara Kesite
Taşınması
Görünüşler arasında bulunan ve görünüşleri birbirine bağlayan ince çizgiler ( taşıma
çizgisi ), ara çizgisi olarak adlandırılır.
Bu ara çizgiler, alın ( önden ) ve yatay ( üst ) düzlemde çizilmiş olan görünüşler
arasında düşey olarak alın ve profil (sol yan ) düzlem üzerinde çizilmiş olan görünüşler
arasında ise yatay konumda bulunur.
Yatay konumdaki ara çizgiler şeklide de görüldüğü gibi T cetveli veya paralel cetvel,
düşey konumdaki ara çizgiler ise gönye ile çizilir(Şekil 2.5).
Şekil 2.5.: Ara çizgilerin gönye ile gösterilmesi
Bir parçanın görünüşleri çizilirken genellikle girinti ve çıkıntıların en iyi göründüğü

görünüşten başlanır, bu da genellikle ön
görünüştür. Diğer görünüşler daha sonra çizilir.
Taşıma ışınlarının ara kesit noktalarına
ulaştırılması için farklı yöntemler
kullanılmaktadır. En çok kullanılan yöntem 45˚
lik açı ile yapılan ışınların taşınması
yöntemidir(Şekil 2.6).
45˚ lik gönye kullanılmasının nedeni,
yatay düzlemdeki derinliğin “D” en doğru
olarak aktarılması içindir. Bu yöntem
görünüşler arasında eşit boşluğun oluşması
durumunda kullanılmaktadır.
Şekil 2.6.: Ara çizgilerin 45˚lik gönye ile çizilmesi
21
Yatay düzlemdeki uzaklıklar ile parçaya ait derinlik ölçüleri profil düzleme taşınırken
dörtte bir daire, 45° eğik köşegen çizgileri ve yardımcı olarak çizilen 45°’lik ara eksen
çizgileri metotları kullanılmaktadır. Her üç metotla da çizim yapılabileceği gibi yine de en
sağlıklı ve doğru çizimi vermesi nedeniyle üçüncü yöntemin kullanılması tercih
edilmelidir(Şekil 2.7).
Dörtte bir daire metodu 45°eğik köşegen çizgiler metodu 45°’lik ara eksen çizgiler metodu
Şekil 2.7 : Alın ve yatay düzlemdeki boyutların profil izdüşüm düzlemine taşınması
2.3. İzdüşüm Işınlarının Kesiştirilmesi
Görünüşler arasındaki boşluk

uygun olarak belirlenmiş olsun. Bu
mesafelerin bitiminden çizilen (1) ve (2)
nolu taşıma ışınları bir noktada
kesiştirilir.
Bu kesişme noktasından 45˚ lik
gönye ile (3) nolu yardımcı çizgisi
çizilir. ( Şekil 2.8.)
Bu çizgiden istifade ederek
yataydan bu çizgiye kadar yatay ara
çizgileri, kesişme noktalarından profil
düzleme düşey ara çizgileri çizilir.
Böylece derinlik boyutu doğru bir
şekilde taşınmış olur.
Şekil 2.8.: Ara eksen çizgilerin45°’lik gönye ile

çizilmesi
22
Yukarıda anlatılanları göz önünde bulunduralım ve aşağıda, alın ve yatay düzlem
üzerinde şekli çizilmiş olarak verilen görünüşlerden yola çıkarak üçüncü görünüşü profil
düzlem üzerine işlem basamaklarına dikkat ederek çizimimizi yapalım.
a. İlk önce iki görünüşü verilmiş olan A4 kağıdımızı kurallarına uygun olarak çizim
masasının üzerine yapıştıralım.
b. İki görünüşü verilen kısım üzerinde yatay ve

düşey eksen çizgilerini çizelim.
c. Parçanın köşe noktalarını numaralandıralım.
d. Alın ve yatay düzlem üzerinden profil düzlem
üzerine olacak şekilde taşıma ışınlarını kesiştirelim.
Not: Işınların kesişmesi için 45˚ lik açı yöntemi
uygulanacaktır.
e. Profil düzlemde kesişen ışınlar başta olmak üzere
perspektif görüntü, taslak olarak ortaya çıkar. Bundan
sonra “HB veya B” kalemi ile cismin özelliğine göre kenar
çizgilerini koyulaştıralım.
f. Cisim ortaya çıkartıldıktan sonra yardımcı
ışınlarını temizleyerek açık epür üzerinde üçüncü
görünüşün de ortaya çıkmasını sağlamış oluruz(Şekil 2.9).
g. Çizim işi bittikten sonra masa ve eşyalarımızı
temizleyelim.
23
Şekil 2.9: Açık epür üzerinde üçüncü görünüşün çıkartılması
24
çalışmayı değerlendiriniz. Gerçekleşme düzeyine göre, “evet- hayır” seçeneklerinden uygun
Dersin
adı
Amaç Ara kesit noktalarının üzerindeki noktayı komşu ara kesite taşımak
Konu Ara kesit noktalarının üzerindeki noktanın komşu ara kesite taşınması
Alın düzlem üzerinden profil düzlem üzerine ışınları taşıdınız
4
mı?
Yatay düzlem üzerinden profil düzlem üzerine ışınları
5
taşıdınız mı?
Profil düzlem üzerine alın ve yatay düzlem üzerinden gelen
7
taşıma ışınlarını çizdiniz mi?
Profil düzlem üzerine yer alan sol yan görünüş cephelerini
8
çizdiniz mi?
9 Yardımcı ışın çizgilerini sildiniz mi?
10 Kullanılan malzemelerin temizliğini yaptınız mı ?
Bu değerlendirme sonunda eksik olduğunuzu tespit ettiğiniz konuları tekrar ederek

25
Bu faaliyet kapsamında hangi bilgileri kazandığınızı, aşağıdaki soruları cevaplayarak

belirleyebilirsiniz.
1. Yanda verilmiş olan şekle bakarak, aşağıdaki şıkların

hangisinde profil düzlemde yer alan görünüş doğru
gösterilmiştir?
A) B) C) D)

hangisinde yatay düzlemde yer alan görünüş doğru
gösterilmiştir?
A) B) C) D)

hangisinde alın düzlemde yer alan görünüş doğru
gösterilmiştir?
A) B) C) D)

hangisinde profil düzlemde yer alan görünüş doğru
gösterilmiştir?
A) B) C) D)

hangisinde yatay düzlemde yer alan görünüş doğru
gösterilmiştir?
A) B) C) D)
26
6. Yanda üç düzlem üzerine çizilmiş olan görünüşlerden
yararlanarak, aşağıdaki şıkların hangisinde görünüşlerin
perspektifi gösterilmiştir?
A) B) C) D)

perspektifi doğru gösterilmiştir?
A) B) C) D)

A) B) C) D)

A) B) C) D)
27
Aşağıda verilmiş olan perspektifi açık epür üzerinde ön, üst ve sol yan cephe
görünüşlerini çiziniz.
Not: Ölçüler kâğıt üzerinden alınarak yapılacaktır.
28
Öğretmeniniz, modüldeki faaliyetleriniz ve araştırma çalışmalarınız sonunda
kazandığınız bilgi ve becerilerinizi ölçme araçlarıyla ölçülerek sizin modül ile ilgili
durumunuzu değerlendirecek ve sonucunu size bildirecektir.
PERFORMANS TESTİ
Dersin
Temel Görünüşler Öğrencinin
adı
Temel görünüşlerden olan ön, üst, sol veya
Amaç Adı soyadı
sağ yan görünüşlerini kurallarına göre çizmek
Perspektifi verilen cismin temel görünüşlerini
Konu Sınıf /No
çizme
Başlangıç saati
Zaman Bitiş saati
Toplam süre
Gözlenecek Davranışlar Evet Hayır
Temel görünüşleri verilen parçaların görünüşlerini alın, yatay ve
profil düzlem üzerine çizme
1 Resim kağıdını tekniğine uygun olarak yapıştırdı mı?
2 X ve Y koordinat çizgilerini çizdi mi?
3 Epür düzlemlerini isimlendirdi mi? (A, Y, P)
4 Cismin ön görünüşünü üzerinden ölçülerini aldı mı?
5 Alınan ölçülere göre cismi alın düzlem üzerine çizdi mi?
Alın düzlem üzerinden profil düzlem üzerine taşıma ışınlarını
6
çizdi mi?
7 Cismin üst görünüşü üzerinden ölçülerini aldı mı?
Alınan ölçülere göre üst görünüşü yatay düzlem üzerine çizdi
8
mi?
Yatay izdüşüm düzlemi üzerinden profil izdüşüm düzlemi
9
üzerine ışınlar çizdi mi?
Profil izdüşüm düzlemi üzerinde cisme ait sol yan görünüşün
10
sınır çizgilerini çizdi mi?
Düzlem üzerinde yer alan görünüşlerin daha iyi anlaşılması
11
için ( H, HB ve B ) farklı kalem çeşitlerini kullandı mı?
12 Çizim yapılan ortamı ve araç gereci temizledi mi?
Not: Zümre öğretmenler kararı ile farklı performans testi uygulanabilir.
29
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
1 C
2 B
3 D
4 C
5 A
6 C
7.
8.
30
1 C
2 A
3 C
4 B
5 A
6 B
7 A
8 C
9 D
31
KAYNAKÇA
KAYNAKÇA
Ø Doç Dr. ARUNTAŞ, Yılmaz. Teknik Danışman, Ankara,“Gazi Üniversitesi.
Teknik Eğitim Fakültesi Öğretim Görevlisi”
Ø ŞAYIK Abdurrahman Teknik Öğretmen, Ders Bilgi Notları
Ø ŞEN Zeki, Nail Özçilingir, Temel Teknik Resim, Ders Araçları Anonim
Şirketi, İstanbul, 1994.
Ø ÖZKARA Hamdi. Teknik Resim, (Endüstri Meslek Liseleri), Ankara, 2001.
Ø DANIŞ İsmet, İnşaat Teknik Resmi, Milli Eğitim Bakanlığı Basımevi.
İstanbul: 2001
Ø BAĞCI Mustafa, Cemil Bağcı, Teknik Resim Cilt I-II,Bağcı Yayınevi,
Ankara,1979.
Ø NOGAY Sami, Teknik Resim (Çıraklık Eğitim Merkezleri İçin), Sanem
Matbaacılık, 1990.
Ø TÜRKDEMİR Kemal, Teknik Resim I, Denizli Pamukkale Üniversitesi,2000.
Ø TÜRKDEMİR Kemal, A4 Uygulama Levhaları, Denizli: Pamukkale
Üniversitesi, 2002,
Ø ŞAHİNLER Orhan, Fehmi Kızıl, Mimarlıkta Teknik Resim,Yapı Yayın,
İstanbul, Nisan, 2003.
Ø KÜÇÜK Mehmet, Teknik Resim Temel Ders Kitabı, Milli Eğitim Bakanlığı
Yayınları, İstanbul, 2002
Ø ARSLAN Mehmet, Uygulamalı Teknik Resim, Arslan Yayıncılık, İstanbul,
2002.
32
T.C.
MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI
MEGEP
İNŞAAT TEKNOLOJİSİ ALANI
PERSPEKTİF ÇİZİM
ANKARA 2007
• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı
• Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki
ulaşılabilirler.
• Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak
dağıtılır.
satılamaz.
İÇİNDEKİLER
AÇIKLAMALAR .................................................................................................... ii
GİRİŞ....................................................................................................................... 1
ÖĞRENME FAALİYETİ 1...................................................................................... 3
1. BASİT CİSİMLERİN PERSPEKTİFİNİN ÇİZİMİ .............................................. 3
1.1. Perspektif ....................................................................................................... 3
1.1.1. Tanımı...................................................................................................... 3
1.1.2. Perspektif çeşitleri.................................................................................... 4
UYGULAMA FAALİYETİ-1............................................................................. 18
PERFORMANS DEĞERLENDİRME-1............................................................. 20
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ...................................................................... 23
2. KARMAŞIK CİSİMLERİN PERSPEKTİFİNİN ÇİZİMİ................................... 25
2.1. Bakış Yönü Belirlemek ................................................................................ 25
2.2. Görünmeyen Kenarların Çizimlerle İfade Edilmesi....................................... 27
2.3. Görünmeyen Boşlukların Çizimlerle İfade Edilmesi ..................................... 30
3. PERSPEKTİFİN GÖLGELENDİRİLMESİ........................................................ 38
3.1. Gölgelendirme.............................................................................................. 38
3.1.1. Tanımı.................................................................................................... 38
3.2. Gölgelendirme Teknikleri............................................................................. 38
3.2.1. Işık Kaynağının Yeri .............................................................................. 38
3.2.2. Bakış Noktasının Yeri ............................................................................ 39
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ...................................................................... 41
MODÜL DEĞERLENDİRME ............................................................................... 43
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................... 45
KAYNAKLAR ...................................................................................................... 46
i
AÇIKLAMALAR
AÇIKLAMALAR
KOD 580TC0003
DAL/MESLEK 10. sınıf alan ortak
MODÜLÜN ADI Perspektif Çizim
Bu modül basit parçaların perspektifini çizme, karmaşık
MODÜLÜN TANIMI parçaların perspektifini çizme, perspektifi gölgelendirme ile
ilgili konulardan oluşan öğrenme materyalidir.
SÜRE 40/24
ÖN KOŞUL İz düşüm modülünü başarmış olmak.
YETERLİK Perspektif resimlerini çizmek
Genel Amaç
Gerekli ortam sağlandığında kuralına uygun olarak perspektif
resimlerini çizebileceksiniz.
Amaçlar
1. Kurallarına uygun olarak basit cisimlerin perspektifini
MODÜLÜN AMACI
çizebileceksiniz.
2. Kurallarına uygun olarak karmaşık cisimlerin
perspektifini çizebileceksiniz.
3. Tekniğine uygun olarak cisimlerin perspektiflerinin
gölgelendirmesini yapabileceksiniz.
Çizim masası, çizilmiş perspektif resmi, yapıştırma bandı,
ORTAMLARI VE
temizlik araçları, T cetveli, gönye, pergel, çizim kalemleri.
DONANIMLARI
Modül içeriğinde yer alan faaliyetleri tamamladıktan sonra
verilen ölçme araçları ile kazandığınız bilgi, beceri ve
ÖLÇME VE
uygulamalarınızı değerlendireceksiniz.
DEĞERLENDİRME
Öğretmen, modül sonunda performans testi uygulayarak,
kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek değerlendirecektir.
ii
GİRİŞ
GİRİŞ
Sevgili Öğrenci,
Kelimelerin bittiği, bir şeylerin söylemediği durumlarda insanoğlu yaşamı boyunca

çizgilerle anlaşmayı tercih etmiştir. Çizgi, doğru kullanıldığında insana mutluluk veren bir
araçtır.
Günümüzde nitelikli yetişmiş meslek elemanlarına ihtiyaç duyulmaktadır. Bundan

dolayı bireyin, yönelmeyi düşündüğü mesleklerin gerektirdiği becerilere sahip olup
olmadığını bilmesinde yarar vardır.
Modüllerin amacı, meslek seçimi aşamasında öğrencilerin kendilerini tanımaya

yönlendirecek uygulamalara ve onların meslek alanlarını tercih etmelerine yardımcı
olmaktır.
Hazırlanan bu modülde, kurallarına uygun olarak karmaşık parçaların perspektifini ve

tekniğine uygun olarak çizilen cisimlerin perspektiflerinin gölgelendirmesi konularında
bilgiler anlatılacaktır.
Bu modülü başarı ile tamamlayan öğrenciler; daha bilinçli, kurallarına ve tekniğine

uygun çizim yapabilen ve farklı özelliğe sahip cisimlerin perspektiflerini çizebilecek
yeterliliğe sahip olacaktır.
Mesleki yaşamınızda hepinize başarılar dileriz.
1
2
ÖĞRENME FAALİYETİ 1
AMAÇ
Uygun ortam sağlandığında perspektifin tanımını yapabilmeyi, perspektif çeşitlerini ve

özelliklerini, kullanıldığı yerleri ifade etmeyi, ayrıca basit parçaların perspektiflerini çizme
becerilerine sahip olabileceksiniz.
ARAŞTIRMA
Ø Çevrenizde bulunan küçük objeleri araştırarak en, boy ve yükseklik kavramları

hakkında bilgiler toplayarak, üç görünüşü ifade eden şekillerin nasıl farklı
olabileceklerini incelemeye çalışarak bu alanda bilgi toplayınız.
1. BASİT CİSİMLERİN PERSPEKTİFİNİN

ÇİZİMİ
1.1. Perspektif
1.1.1. Tanımı
Cismin üç yüzünü gösteren, tek görünüşlü resimlerdir.
Cisimlerin, gözümüzün gördüğü şekle benzer özelliklerdeki üç boyutlu (hacimsel)

anlatımını bir görünüşte ifade etmek için çizilen resimlere perspektif denir. Diğer bir
ifadeyle cisimleri, insan gözünün gördüğü gibi üç boyutlu olarak çizebilme olanağını
sağlayan yöntemlere de perspektif adı verilir.
Perspektif resimler, parçaları tam olarak açıklayamaz. Yapım resmi olarak

kullanılmaz. Ancak okullarda eğitim ve öğretim maksadıyla ürünler için katalog ve
broşürlerde, bunun yanında dış biçimlerini açıklamak için mimaride, tasarlanan binaların iç
ve dış görünüşlerinin çiziminde, mobilya çizimlerinde ve güzel sanatlar gibi alanlarda
uygulanmaktadır.
3
1.1.2. Perspektif çeşitleri
Perspektif, iz düşüm kurallarına göre kâğıt düzlemi üzerine çizilmiş, üç boyutu da

görülen (en, derinlik ve yükseklik) bir cismin iz düşümünden ibarettir.
İz düşümler; iz düşüm düzlemleri, bakış noktaları, cisimlerin uzaydaki konumları ve

cismin köşelerinden geçen ışınların iz düşüm düzlemine dik veya eğik olmasına göre elde
edilir(Şekil 1.1).
Şekil 1.1: Perspektif çizimi için gereken şartlar
Dört çeşit perspektif (iz düşüm) vardır(Şekil 1.2):
Ø Paralel perspektif (iz düşüm)

Ø Aksonometrik perspektif (iz düşüm)
Ø Eğik perspektif (iz düşüm)
Ø Merkezi (konik) perspektif (iz düşüm)
4
Şekil 1.2: Perspektif çeşitleri
1.1.2.1. Paralel Perspektif
Bir cismin, ışınların cisme sonsuzdan gelip iz düşüm düzlemine paralel olarak
aktarılması ile elde edilen görünüşüne paralel perspektif denir. Bu iz düşümde cisim ile iz
düşümü aynı boyutta olmaktadır.
Paralel perspektif; çoğunlukla makine parçalarının, benzer biçimdeki küçük boyutlu

cisimlerin, inşaat sektöründeki sistem detaylarının çizilmesinde kullanılmaktadır (Şekil 1.3).
5
Şekil 1.3: Paralel perspektif (iz düşüm)
1.1.2.2. Aksonometrik Perspektif
Işınların dik geldiği paralel bir iz düşümdür. Cisim, iz düşüm düzlemine belli açılar
yapacak şekilde oturtulur. Bu esaslara göre çizilen iz düşümlere dik aksonometrik
perspektif denir.
Bir cisim (örneğin bir küp) tabanı yatay düzleme paralel kalmak şartıyla bir yöne
döndürülüp, yönelen paralel ışınların küpün üç yüzünü görmesi sağlandığında elde edilen iz
düşüme aksonometrik perspektif denir (Şekil 1.4).
6
Şekil 1.4: Aksonometrik (iz düşüm) perspektifin gösterilişi
Şekil 1.4’de görüldüğü gibi küpü öne doğru eğerek perspektif (iz düşüm) elde
edilmeye çalışılır. Eğilme sonucunda elde edilen iz düşümlerde kenarların iz düşümleri, tam
boy olmayacaktır ve küçülecektir.
Bu küçülme, eğmenin durumuna göre ya bütün kenarlarda eşit oranlarda ya da iki

kenarda aynı, üçüncü kenarda ise ayrı veya üç kenarda da ayrı ayrı olacaktır
Aksonometrik perspektif kullanım yerlerine göre üçe ayrılmaktadır:
Ø İzometrik perspektif
Ø Dimetrik perspektif
Ø Trimetrik perspektif
Ø İzometrik Perspektif
Perspektif çiziminde eğme sonucunda küçülme oranları, bütün kenarlarda aynı olan iz
düşümlere izometrik perspektif ( iz düşüm ) denilmektedir.
İzometrik kelimesi, “ eşit ölçü” anlamına gelir. İzometrik perspektifi çizilecek cisim,
belirli kenarları iz düşüm düzlemi ile eşit açılar yapacak şekilde yerleştirilir. Elde edilen iz
düşümde kenarlar, cismin gerçek boyutlarının % 82’si kadardır. Yani tam boy % 18 oranında
azalmaktadır. Yer ekseni ile taban kenarları arasındaki açı 30˚ dir. Ancak çizim esnasında ve
7
hesaplamalarda hataların ortaya çıkması nedeniyle uygulamada izometrik perspektif
çizilirken kenarları 1:1 oranında alınır (Şekil 1.5).
Şekil 1.5: İzometrik perspektif
Ø Dimetrik Perspektif
İki kenarı da aynı (1:1) olup üçüncü kenarı farklı (1:2) olan iz düşümlere dimetrik
perspektif denilmektedir.
Dimetrik sözcüğü, iki ölçekli anlamına gelir. Eksenlerinden iki tanesi iz düşüm
düzlemi ile eşit açı yapacak şekilde yerleştirilen bir cismin iz düşümüne dimetrik perspektif
(iz düşüm ) denir.
Üçüncü eksen, iz düşüm düzlemi ile daha farklı açılar oluşturur. Açılar yaklaşık 42˚ ve
7˚ dir. 42˚ açı yapan kenarın kısalma oranı 1:2, diğerleri ise 1:1 oranında kabul edilirler
(Şekil 1.6).
Şekil 1.6: Dimetrik perspektif
8
Şekil 1.7’de T cetveli ve gönye yardımıyla farklı açıların elde edilmesi görülmektedir.
Şekil 1.7: T cetveli ve gönye yardımı ile farklı açıların oluşturulması
Ø Trimetrik Perspektif
Bütün kenarları farklı olan iz düşümlere trimetrik perspektif (iz düşüm)

denilmektedir.
Perspektif eksenlerinin resim düzlemiyle yaptığı açılar, değişik ölçülerde ve perspektif

eksenleri üzerindeki kenarların kısalma oranları birbirinden farklıysa meydana gelen iz
düşüme trimetrik perspektif denir. Trimetrik ifadesi, üç ölçekli anlamına gelmektedir.
Kenarların yaptığı açılar farklı olduğu için kısalma oranları da farklıdır. Trimetrik
perspektifi gerçeğe en yakın şekilde çizebilmek için kenarların her birinin kısalma oranını
yatırma metodu ile belirlemek gerekir.
Ancak uygulamada kısalma oranları X ekseninde 1:1 (tam boy), Y ekseninde 1:6/7 ve
Z ekseninde 1: 2/3 olduğundan fazla tercih edilmeyen bir perspektif türüdür (Şekil 1.8).
Şekil 1.8: Trimetrik perspektif (iz düşüm) ve açı konumu
9
Ø Eğik Perspektif
Cismin köşelerinden geçen ışınlar, iz düşüm düzlemine eğiktir. Bu şekilde elde edilen
iz düşüme eğik perspektif ( iz düşüm ) denir.
Eğik perspektif, aksonometrik perspektifte olduğu gibi cismin kenarlarının paralel

çizildiği perspektiftir. Ancak aksonometrik perspektifteki gibi resim düzlemine dik bakış
doğrultusu ve ışınları kullanılmaz.
Eğik perspektifin özelliği, uzaydaki cisme olan bakış doğrultusunun, resim düzlemine
eğik olmasıdır (Şekil 1.9).
Şekil 1.9: Eğik perspektif
Ø Kavaliyer Perspektif
Bir cismin perspektifi çizilirken önce cismin ön görünüşü, alın düzlemine çizilir. Daha
sonra oluşturulan kenarlar yer ekseni ile 30˚, 45˚ veya 60˚ açı yapacak şekilde uzatılır. Bu
kenarlar gerçek uzunlukta veya 3 : 4, 1 : 2, 5 : 8 oranında kısaltılarak çizilir (Şekil 1.10).
10
Şekil 1.10: Kavaliyer perspektif
Ø Kabine Perspektif
Cismin ön görünüşü, alın düzleme paralel olacak şekilde yerleştirilir.
Daha sonra oluşturulan kenarlar yer ekseni ile 45˚ lik açı yapacak şekilde yerleştirilen
ve derinlik ölçüsü ise 1:2 oranında azalarak çizilen perspektife kabine perspektif denir (Şekil
1.11).
Şekil 1.11: Kabine perspektif
Ø Militer Perspektif
Eski Fransız planlarında kullanılmış bir perspektif çeşididir. Bu sebeple buna askerî
perspektif anlamında “militer perspektif” denilmiştir.
Bu perspektif türünde, X ve Z eksenlerindeki boyutlar tam boyda alınır. Y eksenindeki

boyutlar, bakış açısına göre küçülse bile genellikle tam boyda (1:1) alınmaktadır (Şekil
1.12).
11
Şekil 1.12: Militer perspektif
Kavaliyer perspektifin aksine üstten görünüş tam boyda çizilir. Üst yüzlerinde daire,
dikdörtgen, üçgen, altıgen gibi şekiller bulunan parçaların perspektiflerinin çiziminde büyük
kolaylık sağladığı için tercih edilmektedir.
Militer perspektifte, bir küpün yüzeyindeki dairenin perspektifi de daire olarak

görünür. Diğer yüzeydeki daireler ise elips olarak çizilir (Şekil 1.13).
Şekil 1.13: Küpün yüzeyindeki dairenin militer perspektifi
12
Ø Merkezi (Konik ) Perspektif
Şekil 1.14: Merkezi (konik ) perspektif
Merkezi (konik) perspektif, insanın tabiattaki cisimleri görüş şekline göre en yakın
şekilde çizimine olanak verdiği için diğer perspektiflere nazaran daha çok tercih
edilmektedir. Konik perspektifte cismin boyutları, cisim düzleminin cisme olan mesafesine
bağlı olarak değişir. Perspektif resmin, cisme nazaran daha küçük olduğu görülür (Şekil
1.14).
Resim düzlemi, bakış noktasına yaklaştıkça perspektif resmi küçülür; uzaklaştıkça

büyür. Resim düzlemi cismin arkasında olduğunda da perspektif resim, cisimden daha büyük
olur. Konik perspektifte cismin hem yatay hem de düşey boyutlarında değişme olur (Şekil
1.15, Şekil 1.16).
Şekil 1.15: Merkezi perspektifte bakış noktasının cismin büyüklüğünü veya küçüklüğünü
etkilemesi
13
Şekil 1.16: Merkezi perspektifte bakış noktasının cismin görünüşüne etkisi
Konik perspektif, daha çok mimari çizimlerde kullanılmaktadır. Bir yapı veya yapı
topluluğunun zemin ve çevresiyle ilişkisini daha çizim hâlindeyken değerlendirebilmek
konusunda perspektif etkin bir rol oynamaktadır.
Şekil 1.17: Merkezi (konik) perspektif (iki kaçma noktalı )
14
Şekil 1.18: Merkezi (konik) perspektif (tek veya üç kaçma noktalı)
Merkezi (konik) perspektif, cisimlerin daha iyi ifade edilmesi için üç kısma ayrılarak
incelenir:
Ø Bir kaçma noktalı perspektif (Şekil 1.18)
Ø İki kaçma noktalı perspektif (Şekil 1.17)
Ø Üç kaçma noktalı perspektif (Şekil 1.18)
• Bir Kaçma Noktalı Perspektif
Cismin ön yüzü, resim düzlemine (RD) paralel yerleştirilir. Perspektif görünüşte hangi
yüzeyin görünmesi isteniyorsa bakış noktası ( BN ) ufuk çizgisinin ( UF ) altında sağ tarafta
bir yere yerleştirilir. Meydana gelen konik iz düşüm, bir kaçma noktalı konik perspektiftir.
Bakış noktasından ufuk çizgisi üzerinde olacak şekilde kaçış noktası (KN) işaretlenir.
Cismin ön yüzü, yer çizgisi üzerine yerleştirilerek kaçış noktası ile birleştirilir. Resim
düzlemi (RD) üzerinde yerleştirilen üst görünüşün köşeleri, bakış noktası ile birleştirilir.
Bakış noktasına giden ışınların resim düzlemini kestiği yerden düşey olarak aşağı
taşınır ve perspektif tamamlanır(Şekil 1.19, Şekil 1.20).
15
Şekil 1.19: Bir kaçma noktalı perspektif
16
Şekil 1.20: Bir kaçma noktalı perspektif
17
UYGULAMA
UYGULAMA FAALİYETİ-1
FAALİYETİ
Basit Bir Cismin İzometrik Perspektifinin Çizilmesi
Yukarıda anlatılanlardan yola çıkarak aşağıda görünüşleri verilen cismin izometrik
perspektifini, teknik resim çizim kurallarına ve işlem basamaklarına göre A4 kâğıdına
çizelim.
Ø Perspektif çiziminde
kullanılacak araç ve
gereçleri hazırlayınız
(kâğıt, kalem silgi v.b).
Çizimde kullanacağınız A4
Ø Perspektifi çizilen model veya parçanın üç görünüşünü kâğıdını çizim masasına
detaylı olarak inceleyiniz (İzometrik resimler çizilirken yapıştırınız.
boyutların gerçek ölçüleri ile alınacağını unutmayınız).
Ø 30˚lik gönye ile önce sola, sonra sağa yer ekseni

oluşturunuz. Kesişme (Z) noktasından dik çıkınız.
Ø Ölçülerden yola çıkarak kabaca dikdörtgenler

prizmasının çizilmesi ile şekil daha iyi algılanacağından
kübik bir şekil oluşturunuz.
Ø Görünen çizgiler ile

görünmeyen çizgileri
birbirinden ayırınız.
Ø Ana hatlar başta olmak üzere küp içine cismin
detaylarını yerleştiriniz.
18
Ø Gereksiz çizgileri siliniz
Ø Çizimde kullanılan
çizim masası ve teknik
resimde kullanılan
gönyeleri temizleyiniz.
Ø Çizimin özelliğine göre çizgileri koyulaştırınız.
19
PERFORMANS DEĞERLENDİRME-1
PERFORMANS DEĞERLENDİRME
uygulamayı değerlendiriniz. Gerçekleşme düzeyine göre evet- hayır seçeneklerinden uygun
Dersin
Perspektif Çizim Öğrencinin
adı
Basit cisimlerin perspektifini çizme
Amaç Adı soyadı
becerilerinin ölçülmesi
Konu Basit cisimlerin perspektifinin çizimi Sınıf / Nu
Perspektif çiziminde kullanılacak araç ve gereçleri hazırladınız
1
mı?
2 Çizimde kullanacağınız A4 kâğıdını hazırladınız mı?
3 Kâğıdınızı düzgün bir şekilde masaya yapıştırdınız mı?
Perspektifi çizilen model veya parçanın üç görünüşü detaylı
4
olarak incelediniz mi?
30˚lik gönye ile önce sola, sonra sağa yer ekseni oluşturdunuz
5
mu?
6 Kesişme (Z) noktasından dik çıktınız mı?
Ölçüleri kullanarak kabaca dikdörtgenler, prizma şeklinde
7
kübik bir şekil oluşturdunuz mu?
Ana hatlar başta olmak üzere küp içine cismin detaylarını
8
yerleştirdiniz mi?
Görünen çizgiler ile görünmeyen çizgileri birbirinden ayırdınız
9
mı?
10 Gereksiz çizgileri sildiniz mi?
11 Çizimin özelliğine göre çizgileri koyulaştırdınız mı?
Çizimde kullanılan çizim masası ve teknik resimde kullanılan
12
gönyeleri temizlediniz mi?

20
Yukarıda anlatılanlardan yola çıkarak aşağıda görünüşleri verilen cismin dimetrik
perspektifini teknik resim kuralları çerçevesinde A4 teknik resim kâğıdına çiziniz.
Not: Ölçüler şekiller üzerinden alınacaktır.
21
PERFORMANSDEĞERLENDİRME

uygulamayı değerlendiriniz. Gerçekleşme düzeyine göre evet- hayır seçeneklerinden uygun
Dersin
adı
Basit cisimlerin perspektifini çizme
Amaç Adı soyadı
Konu Basit cisimlerin perspektifinin çizimi Sınıf / Nu
1
mı?
4 Dimetrik perspektif açılarını oluşturdunuz mu?
5 Bakış yönünü belirlediniz mi?
6 Cismin en geniş ebatlarına göre prizma oluşturdunuz mu?
7 Ön görünüşü yerleştirdiniz mi?
8 Ön görünüşe göre üst ve yan görünüşleri oluşturdunuz mu?
9 Görünüşlere göre kontrol ettiniz mi?
10 Çizgileri kalınlaştırdınız mı?
11 Fazla çizgileri sildiniz mi?

22
ÖLÇMEVE
ÖLÇME VEDEĞERLENDİRME
DEĞERLENDİRME
Bu faaliyet kapsamında hangi bilgileri kazandığınızı, aşağıdaki soruları

cevaplayarak belirleyeceksiniz.
1. Aşağıdakilerden hangisinde perspektifin tanımı yanlış olarak verilmiştir?
A) Cismin üç yüzünü gösteren, tek görünüşlü resimlerdir.

B) Cisimlerin, gözümüzün gördüğü şekle benzer özelliklerdeki üç boyutlu (hacimsel)
anlatımını bir görünüşte ifade etmek için çizilen resimlere perspektif denir.
C) Cisimlerin, insan gözünün gördüğü gibi üç boyutlu olarak çizebilme olanağını
sağlayan bu yöntemlere perspektif denir.
D) Cisimlerin, gözümüzün gördüğü şekilde sadece bir boyutlu olarak anlatımını ifade
etmek için çizilen resimlere perspektif denir.
2. Aşağıdakilerden hangisi perspektif çeşitleri arasında yer almaz?
A) Paralel perspektif (iz düşüm) B) Dik açılı perspektif (iz düşüm)

C) Eğik perspektif (iz düşüm) D) Merkezi (konik) perspektif (iz düşüm)
3. Işınların cisme sonsuzdan gelip iz düşüm düzlemine paralel olarak aktarılması ile elde
edilen perspektif aşağıdakilerden hangisidir?
A) Paralel B) Konik C) Eğik D) Merkezi
4. Cismin, iz düşüm düzlemlerinin önünde belirlenmiş açılar kadar döndürülmesinden

sonra iz düşüm düzlemine dik bakılarak elde edilen perspektif (iz düşüm) aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Paralel B) Konik C) Aksonometrik D) Eğik
Aşağıdaki sorular algılama üzerine hazırlanmış sorulardır. Lütfen dikkatlice

şekilleri inceleyiniz. Şekille ilgili soruya çizilen şekle göre cevap veriniz.
5. Yandaki şekil aşağıdaki perspektiflerden hangisi ile çizilmiştir?
A) Kavaliyer B) Trimetrik
C) Dimetrik D) İzometrik
23

A) İki kaçma noktalı perspektif B) Bir kaçma noktalı perspektif
C) Üç kaçma noktalı perspektif D) Eğik perspektif
DEĞERLENDİRME

değerlendiriniz. Eksik olduğunuz konulara dönerek tekrarlayınız. Tüm soruları doğru
yanıtladıysanız diğer faaliyete geçiniz.
24
AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ-2

Uygun ortam sağlandığında, farklı perspektif çeşitlerini kullanarak karmaşık
parçaların perspektiflerini tekniğine uygun olarak çizebileceksiniz.
ARAŞTIRMA
Ø Çevrenizdeki cisimleri farklı noktalardan ve farklı bakış açılarından bakarak

inceleyiniz.
Ø Herhangi bir cismin önden, üstten ve yandan resmini çekip bu cismin nasıl bir
cisim olduğunu arkadaşlarınızla birlikte yorumlayınız.
2. KARMAŞIK CİSİMLERİN
PERSPEKTİFİNİN ÇİZİMİ
2.1. Bakış Yönü Belirlemek
Herhangi bir cismin perspektifini çizmek veya bir perspektifin görünüşlerini çizmek
için önce uygun bir bakış yönü belirlememiz gerekir. Bu belirlediğimiz bakış yönü, cismin
ön görünüşüdür. Diğer görünüşler ise üst görünüş, sol yan görünüş, sağ yan görünüş, alt
görünüş ve arka görünüştür (Şekil 2.1).
Şekil 2.1: Bakış yönüne göre üç temel görünüşün elde edilmesi
25
Şekil 2.2: Bakış yönüne göre cismin görünüşünün elde dilmesi
Genel olarak bir cismi ifade etmede ön görünüş, üst görünüş ve sol yan görünüş
yeterlidir; fakat çok karmaşık özel parçaların çiziminde diğer görünüşler de çizilebilir (Şekil
2.2).
Bakış yönü belirlenirken cismin en karmaşık, en fazla girinti-çıkıntı ve boşluk olan

kısmı, cismin bakış yönü ( ön görüşü ) olarak seçilmelidir (Şekil 2.3).
Şekil 2.3: Cisme bakış yönünün tayin edilmesi
26
2.2. Görünmeyen Kenarların Çizimlerle İfade Edilmesi
Perspektifte bulunan fakat bakış yönü doğrultusunda görünmeyen kenarlar,
perspektifin görünüşlerinde kesik çizgilerle ifade edilir (Şekil 2.4).
Şekil 2.4: Kesik çizgilerin kullanılması
27
UYGULAMAFAALİYETİ

Ø Perspektif
görünüşün elde Ø Dikdörtgen
edilebilmesi için prizmanın
dikdörtgen prizmanın hazırlanabilmesi
bir kenarı yer düzlemine için cisim üzerinden
teğet olacak şekilde veya
30°’lik (kavaliyer ölçülendirmelerden
perspektif) açı yapacak yararlanılmalıdır.
şekilde çizilmelidir.
Ø Prizma içinde
boşaltılması gereken
yerler, ölçülerine uygun
Ø Dikdörtgen
olarak boşaltılmalıdır.
prizma içine ön, sol
yan ve üst
görünüşlerden yola
Ø Dikdörtgen prizma çıkarak boşaltmalar
içindeki cephe yapılmalıdır.
görünüşleri çizildikten
sonra fazla olan
yardımcı çizgiler
silinerek görünüş ortaya
çıkartılmalıdır.
28
PERFORMANS
DEĞERLENDİRME
uygulamayı değerlendiriniz. Gerçekleşme düzeyine göre evet-hayır seçeneklerinden uygun
Dersin
adı
Karmaşık cisimlerin perspektifini çizme
Amaç Adı-soyadı
Konu Karmaşık Cisimlerin Perspektifinin Çizimi Sınıf / Nu
1
mı?
4 Kavaliyer perspektif açılarını oluşturdunuz mu?
Cismin en geniş ebatlarına göre dikdörtgen prizma
6
oluşturdunuz mu?
Ön görünüşten sonra prizma üzerine üst ve yan görünüşleri
8
oluşturdunuz mu?
9 Görünüşleri kontrol ettiniz mi?

29
2.3. Görünmeyen Boşlukların Çizimlerle İfade Edilmesi
Perspektifte bulunan fakat bakış yönü doğrultusunda görünmeyen boşluklar,
perspektifin görünüşlerinde kesik çizgilerle ifade edilir (Şekil 2.5).
Şekil 2.5: Görünmeyen boşlukların ifade edilmesi
30
UYGULAMAFAALİYETİ

Ø Görünüşün elde
Ø Görünüşün çıkartılabilmesi
edilebilmesi için
için dikdörtgen prizmanın
izometrik perspektif
çizilmesi gereklidir.
tercih edilmelidir.
Ø Görünüşlerin en geniş uç
noktalarından yatay ve düşey Görünüşlerden
çizgiler çizerek kare veya faydalanılarak cismin
dikdörtgen yüzeyler oluşturulur en uzun doğruları
ve bu oluşturduğumuz seçilerek bir prizma
yüzeylerde meydana gelen çizilir.
boşluklar numaralandırılır.
Ø Ön görünüşte oluşan 1
numaralı boşluk, prizmadan
çıkarılarak çizilir.
Ø Üst görünüşte oluşan 2

çıkarılarak çizilir. Ø Dikdörtgen prizma
içine ön, sol yan ve üst
görünüşlerden yola
çıkarak boşaltmalar
Ø Sol yan görünüşte oluşan 3 yapılmalıdır.
Ø Sol yan görünüşte oluşan 4

Ø Cepheler üzerine
Ø Prizmanın yardımcı dış işlenen görünüşler
çizgileri kaldırılarak perspektif çizildikten sonra
çizilir. yardımcı çizgiler
silinmelidir.
31
PERFORMANS
DEĞERLENDİRME

uygulamayı değerlendiriniz. Gerçekleşme düzeyine göre, evet- hayır seçeneklerinden uygun
Dersin
adı
Amaç Adı-soyadı
1
mı?
4 İzometrik perspektif açılarını oluşturdunuz mu?
Cismin en geniş ebatlarına göre dikdörtgen prizma
6
oluşturdunuz mu?
Ön görünüşten sonra prizma üzerine üst ve yan görünüşleri
8
oluşturdunuz mu?
9 Görünüşleri kontrol ettiniz mi?

32
UYGULAMAFAALİYETİ
Karmaşık cisimlerin perspektifinin çizilmesi
Aşağıdaki örnekte üç görünüşü verilen bir cismin izometrik perspektifi, görünmeyen

kenar ve boşlukların oluşturulması işlem basamaklarına göre kademeler halinde çizilmiştir.
Siz de aşağıdaki işlem basamaklarına göre bu perspektifi 1/1 ölçeğinde A4 ebadındaki

resim kâğıdına çizip ölçülendiriniz (Şekil 2.6).
Şekil 2.6: Görünüşten perspektif çıkarma
33
Ø Perspektif çiziminde Ø A4 resim

kullanılan araç ve kâğıdını masaya
gereçlerinizi hazırlayınız. yapıştırınız.
Ø Ön, üst ve sol yan

görünüşlerinde verilen
ölçülere göre bakış yönü
belirleyerek cismin en geniş
ebatlarına göre bir dikdörtgen
prizma çiziniz.
Ø Cismin üst görünüşünde

bulunan boşluğu, ölçülerine
göre prizmada oluşturunuz.
Ø Cismin ön görünüşünde
bulunan boşluğu, ölçülerine
göre prizmada oluşturunuz.
Ø Perspektifin görünüşlerini
farklı şekillerde tarayarak
eksik kalan bir kısmının olup
olmadığını kontrol ediniz.
Eksik yoksa çizgileri
kalınlaştırıp perspektifi
ölçülendiriniz.
34
PERFORMANS
DEĞERLENDİRME
Aşağıda hazırlanan değerlendirme ölçeğine göre kendiniz ya da arkadaşınız faaliyette
yaptığız çalışmayı değerlendiriniz. Gerçekleşme düzeyine göre evet-hayır seçeneklerinden
uygun olanı kutucuğa işaretleyiniz.
Dersin
adı
Amaç Adı-soyadı
Perspektif çiziminde kullanılacak araç ve gereçleri, hazırladınız
1
mı?
4 İzometrik perspektif açılarını oluşturdunuz mu?
6 Cismin en geniş ebatlarına göre prizma oluşturdunuz mu?
7 Ön görünüşteki boşluğu oluşturdunuz mu?
8 Üst görünüşteki boşluğu oluşturdunuz mu?
9 Görünüşlere göre kontrol ettiniz mi?
12 Perspektifin görünüşlerini farklı taradınız mı?
13 Perspektifi ölçülendirdiniz mi?

35
cevaplayarak belirleyebileceksiniz.
1. Perspektifin görünüşlerinde görünmeyen kenarlar aşağıdaki çizgilerden hangisi ile

çizilmelidir?
A) Düz çizgi
B) Noktalı kesik çizgi
C) Kesik çizgi
D) Eğik çizgi
2. Görünmeyen boşluklar aşağıda verilen hangi çizgi türü ve kalınlığı ile çizilmelidir?
A) Düz, kalın çizgi
B) Noktalı kesik, ince çizgi
C) Kesik, kalın çizgi
D) İnce, kesik çizgi
3. Aşağıdakilerden hangisi perspektif çizmek için gerekli olan en az görünüş sayısıdır?

A) 1
B) 3
C) 4
D) 6
Aşağıdaki sorular, algılama üzerine hazırlanmış sorulardır. Lütfen dikkatlice

şekilleri inceleyiniz. Şekille ilgili soruya çizilen şekle göre cevap veriniz.
4. Yukarıdaki perspektifin üst görünüşü aşağıdakilerden hangisidir?
A) B) C) D)
36
5- Yukarıdaki görünüşlere göre çizilen izometrik perspektif aşağıdakilerden hangisidir?
A) B) C) D)
DEĞERLENDİRME

37
AMAÇ
Uygun ortam sağlandığında farklı gölgelendirme tekniklerini kullanarak
perspektiflerin gölgelendirmesini, tekniğine uygun olarak yapabileceksiniz.
ARAŞTIRMA
Ø Karanlık bir ortamda tek bir ışık kaynağı ile (mum, fener, ampul vb. ) herhangi
bir cismin bu ışık kaynağı ile oluşturduğu gölgeyi farklı açı ve uzaklıklar
kullanarak inceleyiniz ve sonuçlarını arkadaşlarınızla tartışınız.
3. PERSPEKTİFİN GÖLGELENDİRİLMESİ
3.1. Gölgelendirme
3.1.1. Tanımı
Bir cismin dış şeklini hacimli olarak gösteren ışığın, o cisim üzerinde ve bulunduğu
zeminde meydana getirdiği koyuluklara gölge denir.
3.1.2. Özellikler
Cisimler ya doğrudan doğruya ışık kaynağından gelen ışınlarla veya diğer cisimlerden
gelen yansımalarla aydınlanır. Bu aydınlanmalar sonucunda da bütün canlı ve cansız
cisimlerde bir gölge meydana gelir.
Gölgeler ışık kaynağının etkisine, uzaklığına ve cisme gelen açısına göre değişir.
3.2. Gölgelendirme Teknikleri

3.2.1. Işık Kaynağının Yeri
Genel olarak
Ø Işık kaynağı çok uzakta ise ( güneş veya ay gibi) ışığın kaynağından dik olarak
geldiği kabul edilir ve cismin gölgesinin genişliğinde bir değişme olmaz. Fakat
ışık kaynağından gelen ışınların açısına göre boyunda uzama veya kısalma
meydana gelir (Şekil 3.1).
38
Şekil 3.1: Cisme gelen ışık kaynağına bağlı olarak cismin gölgesinin boyunun değişimi
Ø Işık kaynağı normal bir uzaklıkta ise ( elektrik, mum, fener ) ışık kaynağından
gelen ışınlar, farklı açılarla geleceğinden ışık kaynağının uzaklığına ve açısına
göre cismin gölgesinin genişliği ve boyu değişir (Şekil 3.2).
Şekil .3.2: Işık kaynağının uzaklığına ve açısına göre cismin gölgesinin genişliğinde ve boyunda
değişmeler olması
3.2.2. Bakış Noktasının Yeri
Bakış noktasının yeri cismin oluşturduğu gölgeyi nasıl ve ne kadarını görebileceğimizi

etkiler.
Genel olarak
Ø Bakış noktası, ışık kaynağı ile aynı doğrultuda farklı açılarda ise gölgenin bir
kısmını görebiliriz (Şekil 3.3).
Şekil 3.3: Bakış noktası, ışık kaynağı ile aynı doğrultuda ise cisme ait gölgenin bir kısmının
görülmesi
39
Ø Bakış noktası, ışık kaynağı ile aynı noktada ise cismin oluşturduğu gölgeyi
göremeyiz (Şekil 3.4).
Şekil 3.4: Bakış noktası, ışık kaynağı ile aynı noktada ise cisme ait gölgenin görülmemesi
Ø Bakış noktası, gölgenin oluştuğu yüzeye dik ise gölgenin tamamını görürüz
(Şekil 3.5).
Şekil 3.5: Bakış noktası, gölgenin oluşturduğu yüzeye dik ise cisme ait gölgenin tamamının
görülmesi
Ø Bakış noktası, gölgenin oluştuğu yüzeye farklı açılarda ise gölgenin alanı
küçülerek görünür(Şekil 3.6).
Şekil 3.6: Bakış noktası gölgenin oluşturduğu yüzeye farklı açılarda geldiği taktirde cisme ait
gölgenin alanının küçülerek görülmesi
40
ÖLÇME
ÖLÇME VE
VE DEĞERLENDİRME
DEĞERLENDİRME

cevaplayarak belirleyebileceksiniz.
1. Bakış noktası, ışık kaynağı ile aynı doğrultuda ve farklı açılarda ise aşağıdakilerden
hangisi meydana gelir?
A) Cismin oluşturduğu gölgenin bir kısmını görebiliriz.
B) Cismin oluşturduğu gölgenin tamamını görebiliriz.
C) Cismin oluşturduğu gölgenin yarısını görebiliriz.
D) Cismin oluşturduğu gölgenin üçte birini görebiliriz.
2. Bakış noktası, gölgenin oluştuğu yüzeye farklı açılarda ise aşağıdakilerden hangisi
meydana gelir?
A) Gölgenin alanı büyüyerek görünür.
B) Gölgenin alanı görünmez.
C) Gölgenin alanının yarısı görünür.
D) Gölgenin alanı küçülerek görünür.
3. Güneş, ay gibi çok uzak ışık kaynaklarının oluşturduğu gölgelerde aşağıdaki hangi
değişimler meydana gelir?
A) Cismin gölgesinin eni değişmez fakat ışığın açısına göre boyu uzar veya kısalır.
B) Cismin gölgesinde hiç değişiklik olmaz.
C) Cismin gölgesinin alanı büyür.
D) Cismin gölgesi görünmez.
Aşağıdaki soru, algılama üzerine hazırlanmış sorudur. Lütfen dikkatlice şekli

inceleyiniz. Soruya çizilen şekle göre cevap veriniz.
4. Aşağıdaki cismin oluşturduğu gölge için bakış açısı ve ışık yönü, aşağıda hangi
cümlede doğru olarak ifade edilmiştir.
A) Bakış noktası, ışık kaynağı ile aynı doğrultudadır.

B) Bakış noktası, ışık kaynağı ile aynı doğrultuda fakat farklı açıdadır.
C) Bakış noktası, ışık kaynağının tersindedir.
D) Bakış noktası, ışık kaynağının beş metre uzağındadır.
41
DEĞERLENDİRME

42
Öğretmeniniz, modüldeki faaliyetleriniz ve araştırma çalışmalarınız sonunda
kazandığınız bilgi ve becerilerinizi ölçme araçlarıyla ölçerek, sizin modül ile ilgili
durumunuzu değerlendirecek ve sonucunu size bildirecektir.
Aşağıda ön, üst ve sol yan görünüşü verilen izometrik perspektifi, ölçülerine göre 1/1
ölçeğinde çizim kurallarına uygun olarak çiziniz.
43
PERFORMANS DEĞERLENDİRME
Aşağıda hazırlanan değerlendirme ölçeğine göre kendiniz ya da arkadaşınız faaliyette

yaptığız çalışmayı değerlendiriniz. Gerçekleşme düzeyine göre evet-hayır seçeneklerinden
uygun olanı kutucuğa işaretleyiniz.
Dersin
adı
Cisimlerin perspektifini gölgelendirme
Amaç Adı-soyadı
becerisinin ölçülmesi
Konu Perspektifin Gölgelendirilmesi Sınıf / No
Başlangıç saati
Zaman Bitiş saati
Toplam süre
Perspektif çiziminde kullanılacak araç ve gereçleri hazırladı
1
mı?
2 Çizimde kullanacağınız A4 kâğıdını hazırladı mı?
3 Kâğıdını düzgün bir şekilde masaya yapıştırdı mı?
4 İzometrik perspektif açılarını oluşturdu mu?
5 Bakış yönünü belirledi mi?
6 Cismin en geniş ebatlarına göre prizma oluşturdu mu?
7 Ön görünüşü yerleştirdi mi?
8 Ön görünüşe göre üst görünüşü oluşturdu mu?
9 Ön görünüşe göre yan görünüşü oluşturdu mu?
10 Oluşan perspektifi kontrol etti mi?
11 Çizgileri kalınlaştırdı mı?
12 Fazla çizgileri sildi mi?
13 Perspektifin görünüşlerini farklı taradı mı?
14 Perspektifin gölgelendirmesini yaptı mı?
14 Perspektifi ölçülendirdi mi?
Not: Zümre öğretmenler kararı ile farklı performans testi uygulanabilir.
44
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİYETİ-1 CEVAP ANAHTARI
1 D
2 B
3 A
4 C
5 A
6 D
7 C
8 B
9 B
1 C
2 D
3 B
4 D
5 A
1 A
2 D
3 A
4 B
45
KAYNAKLAR
KAYNAKLAR
Ø ARSLAN Mehmet, Uygulamalı Teknik Resim, Arslan Yayıncılık, İstanbul
2002.
Ø Doç. Dr. ARUNTAŞ Yılmaz, Teknik danışman, G.Ü. Teknik Eğitim Fakültesi
Öğretim Görevlisi
Ø ÇAĞLARCA Sadettin, Perspektif Resmi ve Gölge Çizimi, İnkılap Kitabevi

Yayın Sanayi ve Tic. A.Ş.
Ø DANIŞ İsmet, İnşaat Teknik Resmi, Milli Eğitim Bakanlığı Basımevi, İstanbul
2001.
Ø KONAK Kemal, AKAY Bilal, BOSTANCI Muammer, ÖZER M. Ali,

DİNÇER Duran, Yapı Ressamlığı İş ve İşlem Yaprakları, Milli Eğitim
Bakanlığı Basımevi.
Ø KÜÇÜK Mehmet, Teknik Resim Temel Ders Kitabı, Milli Eğitim Bakanlığı
Yayınları, İstanbul 2002.
Ø ÖZKARA Hamdi, Teknik Resim (Endüstri Meslek Liseleri), Ankara 2001.
Ø ŞEN Zeki, ÖZÇİLİNGİR Nail, Temel Teknik Resim Ders Araçları, Anonim
Şirketi.
46
T.C.
MEGEP
MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN
GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ
İNŞAAT TEKNOLOJİSİ
KESİTLER
ANKARA 2007
• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı
• Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki
ulaşılabilirler.
• Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak
dağıtılır.
satılamaz.
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ ..................................................................................................................................1
ÖĞRENME FAALİYETİ - 1 ...............................................................................................3
1. KESİT TERİMLERİ ........................................................................................................3
1.1. Kesit Çıkarma ...............................................................................................................3
1.2. Kesit Alma Yeri ve Yönünü Belirlemek.........................................................................4
1.3 Kesitlerde Kullanılan Çizgiler ........................................................................................4
1.3.1. Görünüş Çizgileri...............................................................................................4
1.3.2. Kesilen Kısımların Çevre Çizgileri .....................................................................4
1.3.3. Kesit Düzlem Çizgileri.......................................................................................5
1.3.4. Eksen Çizgileri...................................................................................................5
1.3.5. Serbest El Çizgileri ............................................................................................5
1.3.6. Tarama Çizgileri ...............................................................................................5
1.3.7. Serbest Elle Tarama Yapılması...........................................................................5
1.4. Çizgi kalınlıkları............................................................................................................6
1.5. Simetri ..........................................................................................................................6
1.5.1. Tanım ................................................................................................................6
1.5.2. Kullanıldığı Yerler .............................................................................................6
1.6 Tarama...........................................................................................................................7
1.6.1. Tanım ................................................................................................................7
1.6.2.Çeşitleri ..............................................................................................................7
1.6.3. Önemi ................................................................................................................7
1.7 Semboller.......................................................................................................................8
1.7.1.Tanım .................................................................................................................8
1.8 Kesit Resimlerinde Yakınlık ve Uzaklığın Çizgi Kalınlıkları İle İfade Edilmesi ..............8
DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ.............................................................................................9
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .....................................................................................10
ÖĞRENME FAALİYETİ - 2 .............................................................................................11
2. CİSİMLERİN TAM KESİTİNİ ÇİZMEK ......................................................................11
2.1. Tam Kesit....................................................................................................................11
2.1.1. Tanım ..............................................................................................................11
2.2 Bir Cismin Tam Kesitinin Çizilmesi .............................................................................12
DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ...........................................................................................12
3. CİSİMLERİN YARIM KESİTİNİ ÇİZMEK .................................................................16
3.1. Yarım Kesit.................................................................................................................16
3.1.1. Tanım ..............................................................................................................16
3.1.2. Kullanıldığı Yerler ...........................................................................................16
3.2 Bir Cismin Yarım Kesitinin Çıkarılması .......................................................................18
4. CİSİMLERİN BÖLGESEL KESİTİNİ ÇİZMEK ...........................................................21
4.1. Kısmi (Bölgesel) Kesitler ...........................................................................................21
4.1.1. Tanım ..............................................................................................................21
i
4.1.2. Kullanıldığı Yerler ...........................................................................................21
4.2 Bir Cismin Bölgesel Kesitinin Çizilmesi.......................................................................22
4.3 Bir Duvar Bölmesinin Kesitinin Çizilmesi ....................................................................23
5. CİSİMLERİN KADEMELİ KESİTİNİ ÇİZMEK...........................................................26
5.1. Kademeli Kesitler........................................................................................................26
5.1.2. Kullanıldığı yerler ............................................................................................26
5.2. Bir Cismin Kademeli Kesitini Çizmek .........................................................................27
MODÜL DEĞERLENDİRME...........................................................................................30
CEVAP ANAHTARLARI .................................................................................................31
KAYNAKLAR ..................................................................................................................33
ii
AÇIKLAMALAR
AÇIKLAMALAR
KOD 580TC0004
ALAN İnşaat Teknolojisi 10.Sınıf
DAL/MESLEK Alan Ortak
MODÜLÜN ADI Kesitler
MODÜLÜN TANIMI Cismin içyapısının teknik resim kurallarına göre çizilmesi ve
okunabilmesi amacıyla hazırlanmış olan öğretim
materyalidir.
SÜRE 40/32
ÖN KOŞUL Temel görünüşler modülünü tamamlamış olmak.
YETERLİK Kesit resimleri çizmek.
Genel amaç: Bu modüldeki bilgilerle uygun ortamda teknik

resim kurallarına uygun olarak cisimlerin kesitlerini
çizebileceksiniz.
Amaçlar;
1. Kesit terimlerini kavrayabileceksiniz.
2. Cisimlerin tam kesitini tekniğine uygun olarak
MODÜLÜN AMACI
çizebileceksiniz.
3. Cisimlerin yarım kesitini tekniğine uygun olarak
çizebileceksiniz.
4. Cisimlerin bölgesel kesitini tekniğine uygun olarak
çizebileceksiniz.
5. Cisimlerin kademeli kesitini tekniğine uygun olarak
çizebileceksiniz.
Ortam: Teknik resim salonu.
ORTAMLARI VE Donanımlar: Çizim masası, cismin perspektif resmi veya
DONANIMLARI görünüşleri, yapıştırma bandı, kalem, T cetveli , gönye,
pergel vb.
Bu modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra verilen,
ölçme araçlarıyla ölçme tekniği ile kendi kendinizi ölçerek
kazandığınız bilgi ve becerileri değerlendireceksiniz.
ÖLÇME VE
Öğretmen, bu modül sonunda size uygun ölçme aracı
DEĞERLENDİRME
uygulayarak kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek
değerlendirecektir.
iii
iv
GİRİŞ
GİRİŞ
Sevgili Öğrenci,
İnsanoğlu, yeryüzünde var olduğu tarihten itibaren dış etki ve tehlikelerden korunmak
için barınma ihtiyacı duymuştur. Bu ihtiyaç, dünya üzerinde inşaat sektörünün oluşmasına
zemin hazırlamıştır.
İnşaat sektörü, çeşitli meslek alanlarını bir araya getirerek yeni meslek dallarını ortaya
çıkarmıştır. Yapıların inşa edilebilmesi için öncelikle projelerin çizilmesi gerekir. Bunları
sektörde faaliyet gösteren mühendis, mimar, tekniker ve teknisyenler çizmektedir. Projelerin
çizimleri belirli kurallara göre yapılmaktadır. Proje çizimlerinin ön basamağı ve en önemli
konusu olan kesitler, teknik resim kurallarına uygun olarak çizilmelidir. Kesitler, yapı
elemanlarında kullanılan malzemelerin yapıları, yapı projelerinin katlarında meydana gelen
hareketlenmeleri göstermek amacıyla kullanılır. Kesitlerin, kurallarına uygun taramalarla
ifade edilerek çizilmesi ile yapı elemanlarının iç yapıları, malzeme kalınlıkları, daha kolay
okunmakta ve anlaşılmaktadır. Cisimlerin ve yapı elemanlarının farklılıkları, uygun bölgede
çeşitli kesit alma yöntemleriyle çizilmektedir.
Siz de bu modülde kesit ve kesit çıkarma yöntemlerini gördükten sonra basit cisimlerin
kesitlerini çizebileceksiniz.
1
2
AMAÇ
ÖĞRENME FAALİYETİ - 1
Bu faaliyette, kesitler konusunda temel bilgileri, teknik resim standartlarına uygun
olarak kazanmış olacaksınız.
AR
ARAŞTIRMA
AŞTIRMA
Kesit çıkarma, simetri ve taramalar konusunda bilgi toplayınız ve elde ettiğiniz
sonuçları raporlaştırarak sınıfta tartışınız.
1. KESİT TERİMLERİ
1.1. Kesit Çıkarma
Bir cismin dış hatları ve genel görünüşü hakkında gerekli bilgiyi yeterli sayıda görünüş
çizerek elde etmek mümkündür. Cismin iç kısımlarının kalınlıkları, malzemeleri hakkında
bilgi dış görünüş çizimleriyle elde edilemez. Cisimlerin iç kısımlarını anlaşılır şekilde
resimlemek ve ölçülendirmek için kesme düzlemleri kullanarak cismi uygun yerinden kesip
kesme düzlemine dik olarak baktığımızda elde edilen görünüşe kesit görünüş veya kesit
denir. Cismin iç kısmında, en fazla bilgi verecek biçimde kesme hattı belirlenir. Cismin bu
hat üzerinde bir düzlemle kesildiği kabul edilir. Bu düzleme kesme düzlemi denir. Bakış
noktasıyla kesme düzlemi arasında kalan kısım atılır. Kalan kısım teknik resim kurallarına
göre çizilir. Bu işleme kesit çıkarma adı verilir (Şekil 1).
Cisim kesme düzleminden

kesilir.
Kesme
düzlemi
A-A Kesiti
Bakış yönü
Şekil 1
3
1.2. Kesit Alma Yeri ve Yönünü Belirlemek
Kesit alma yeri, cismin boşluklu ve yapısal farklılığı olan , en karmaşık yerinden
geçecek şekilde belirlenir. Kesit alma yönü, yapısal farklılığın okunabileceği,
anlaşılabileceği taraf yön olarak belirlenir. Yön sembolleri ile bakış yönü gösterilir (Şekil 2).
Şekil 2
1.3 Kesitlerde Kullanılan Çizgiler

1.3.1. Görünüş Çizgileri
Görünen Çevre Çizgileri:

Cisimlerin çevre sınır çizgilerini ve içi taranmak suretiyle kesit yüzeylerinin
çevresindeki sürekli-orta kalınlıktaki çizgilerdir.
Görünmeyen Çevre Çizgileri:

Cisimlerin iç kısımlarındaki, hareketlenmeleri ve ayrıntıları ifade eden kesik-orta
kalınlıktaki çizgilerdir.
1.3.2. Kesilen Kısımların Çevre Çizgileri
Cisimlerin kesilen yüzeylerinde, yakınlık ifade etmek ve çizimle kesit ifadesini

güçlendirmek için sürekli-kalın çizilen çizgilerdir.
4
1.3.3. Kesit Düzlem Çizgileri
Kesme düzleminin geçtiği yüzeyin yerini belirten, bakış yönü okuyla birlikte noktalı-
kesik çizilen çizgilerdir.
1.3.4. Eksen Çizgileri
Kesitlerde, simetri ekseni, eksen ve akslarda kullanılan noktalı-kesik ince

çizilen çizgilerdir.
1.3.5. Serbest El Çizgileri
Kesitlerde, tarama ve kısmi kesit çizimlerinde kullanılan çizgilerdir.
1.3.6. Tarama Çizgileri
Kesitlerin iç yapılarını, malzeme farklılıklarını ifade etmek için kullanılan

sürekli- ince, kesik ince çizgilerdir (Şekil 3).
Şekil-3
1.3.7. Serbest Elle Tarama Yapılması

İşlem basamakları
1- Uygun tarama şeklini seçiniz.

2- Taramanıza uygun kalemi seçiniz.
3- Serbest elle basit tarama yapınız.
4- Uygun tarama ( gönye, cetvel..) araç ve gereçleri ile tarama yapınız.
5- Yaptığınız taramayı kontrol ediniz.
5
1.4. Çizgi kalınlıkları
Tablo 1. Çizgi kalınlıkları
Ölçekler Çizgi kalınlıkları mm.
1.Grup 2.Grup
1/500 İnce 0,1 0,13
1/200 Orta 0,2 0,25
1/100 Kalın 0,4 0,5
1/50 İnce 0,3 0,25
1/20 Orta 0,6 0,5
1/10 Kalın 1,2 1,0
1/5 İnce 0,3 0,35
1/2 Orta 0,6 0,7
1/1 Kalın 1,2 1,4
Tablo 2. Tavsiye edile kalemler ve kalınlıkları
Tavsiye edilen kalemler.
Kalınlık Rapido kalem Kurşun kalem
İnce 0,1- 0,13- 0,18- 1,2- 0,25

2H- 3H- 4H
Orta 0,3- 0,35- 0,4- 0,5- 0,6 H- F
0,7- 0,8- 1,0- 1,2-

Kalın HB- B- 2B
1,4- 1,6- 2,0
1.5. Simetri
1.5.1. Tanım
Bir bütün olan cismin bir eksen (simetri ekseni) tarafından kesilmesi halinde her iki
tarafın şekil olarak birbirine uyumuna simetri denir. (Şekil 4)
1.5.2. Kullanıldığı Yerler

Yapı elemanlarının birbirine benzediği noktalarda kullanılmaktadır.
6
Simetri ekseni
a a
Şekil 4
1.6 Tarama
1.6.1. Tanım
Değişik gereçlerle yapılan yapının kısımlarının nasıl bir gereçle inşa edildiğini
gösteren, yan yana çizilmiş çizgi ve boyamalara tarama denir.
1.6.2.Çeşitleri
Tam tarama: Bir bütün olarak kesilen cismin kesit yüzeyinin tamamının
taranmasıdır (Şekil 5).
Kısmi tarama: Aynı malzemeden oluşan kesit yüzeyinde zamanı ve çizimi

azaltmak için belirli kısımların taranmasıdır (Şekil 5)
1.6.3. Önemi
Taramalar, cisimlerin iç kısımlarındaki farklı eleman, malzeme gibi unsurların
nitelik ve çeşitlerinin belirlenmesinde ve çizilen resimlerin doğru okunmasında
önemli rol oynar. Taramalar, kesitin özelliğine göre uygun çizim araçlarıyla çizim
ekseni veya esas kenarlara göre 45° olacak şekilde çizilir.
Şekil 5
7
1.7 Semboller
1.7.1.Tanım
Teknik ve meslek resim çizimlerinde, çizimlerin okunmasını kolaylaştırmak için
kullanılan anlamlı şekillere sembol denir.
1.8 Kesit Resimlerinde Yakınlık ve Uzaklığın Çizgi Kalınlıkları İle

İfade Edilmesi
Kesitlerde, cismin kenar bitim çizgileri kalın ve koyu çizgilerle çizilir. Cismin kesilen
kısımlarının yakın görünmesi sağlanır. Kesitlerde görünüş çizgileri ince çizgilerle ifade
edilir. Bu çizgilerle, kesilmemiş görünüş çizgileri ve cismin kenar çizgilerinin uzak
görünmesi sağlanır (Şekil 6)
Kesit çizgileri, kesilen

düzlemin yakın görünmesini sağlar
Şekil 6
Görünüş çizgileri kesit çizgilerinden ince çizilir ve uzak görünmeyi sağlar.
8
Aşağıda hazırlanan değerlendirme ölçeğine göre, yaptığınız uygulamayı

değerlendiriniz. Gerçekleşme düzeyine göre, evet- hayır seçeneklerinden uygun olanı
kutucuğa işaretleyiniz.

1 Kesme düzleminin işlevini öğrendiniz mi? ( ) ( )
2 Kesit çıkarmanın önemini kavradınız mı? ( ) ( )
3 Kesitlerde kullanılan çizgilerin önemini kavradınız mı? ( ) ( )
4 Tarama ve tarama çizgilerinin önemini kavradınız mı? ( ) ( )
5 Sembol kavramının teknik resimdeki önemini kavradınız mı? ( ) ( )
Yakınlık ve uzaklık kavramının kesitlerdeki önemini kavradınız
6 ( ) ( )
mı?

9
cevaplandırarak belirleyiniz.
Aşağıda verilen sorularda doğru olduğunu düşündüğünüz bir seçeneği işaretleyiniz.
ÖLÇME SORULARI
1. Aşağıdakilerden hangisi cisimlerin, kesitlerinin çizilme nedenlerinden biridir?

A) Resimleri süslemek için çizilir
B) Çizimlerin fazlalıklarını kesmek için çizilir
C) Cisimlerin iç kısımları hakkında bilgi edinmek için çizilir
D) Cisimlerin iç kısımları taramak için çizilir
2. Simetri ekseni kullanmada temel amaç aşağıdakilerden hangisidir?

A) Cismin kesitini çıkarmaktır
B) Zamandan ve işçilikten tasarruf sağlamaktır
C) Resimde çizgileri düzeltmektir
D) Resimlere güzellik sağlamaktır
3. Kesitlerde sembol kullanma nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sembol cisimleri ölçülendirmek için kullanılır
B) Cisimleri yakınlık ve uzaklık kavramlarını ifade etmek için kullanılır
C) Cisimlerin taramalarını renklendirmek için kullanılır
D) Çizimlerin okunmasını kolaylaştırmak için kullanılır
4. Cisimlerin kesit resimlerinde, taramaların kullanılmamasının doğuracağı sakınca

A) Kesit resimleri anlaşılır şekilde okunur
B) Kesit resimlerinde detaylar gösterilir
C) Kesit resimlerinde çevre çizgileri anlamını kaybeder
D) Kesit resimlerinde malzeme farklılıkları belirlenemez
5- Kesit resimlerinin taranmasında, kısmı tarama nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Aynı içerikli taramalarda, zamandan kazanmak için yapılır
B) Kesit resminin çizgilerini belirtmek için yapılır
C) Kesit resimlerine güzellik kazandırmak için yapılır
D) Farklı içerikli malzeme yapılarını belirtmek için yapılır
10
AMAÇ
Bu faaliyetteki bilgiler doğrultusunda, teknik resim standartlarına uygun olarak

cisimlerin tam kesitini çizebileceksiniz.
ARAŞTIRMA
ARAŞTIRMA
Tam kesitin inşaat teknolojisinde kullanıldığı yerleri ve uygulamasını araştırınız.

İnternet ortamından sektörde faaliyet gösteren firmalardan kesitler hakkında bilgi
toplayınız.
Topladığınız bilgileri raporlaştırarak sınıf ortamında sununuz.
2. CİSİMLERİN TAM KESİTİNİ ÇİZMEK

2.1. Tam Kesit
2.1.1. Tanım
Cismin iç kısımlarını tam olarak anlatan, kesme düzlemi eksene paralel ve ortası
ikiye bölünmüş düşünülen kesite tam kesit denir (Şekil 1, Şekil 2).
cisim kesme düzlemi cisim
atılacak parça
atılan parça
bakış yönü
Şekil 1 Şekil 2
11
2.2 Bir Cismin Tam Kesitinin Çizilmesi
İşlem basamakları:
1-Teknik resim masanızı temizleyiniz.

2-Resim takımlarınızı hazırlayınız.
3-Resim kâğıdını masaya bant
yardımıyla yapıştırınız. Çiziminizi üst görünüş
yaparken T cetveli kullanırsanız, Şekil 3
hataları en aza indirebilirsiniz.
A A
4-Ön ve üst görünüşü çiziniz.
Üst görünüş (Şekil 3)
Ön görünüş (Şekil 4)
5-Kesme düzlemini geçiriniz (Şekil 3)
6- Kesme düzleminde, bakış yönünden

gördüğünüz şekli yardımcı çizgilerle Şekil 4 ön görünüş
çiziniz (Şekil 4). Şekil 5
7-Yardımcı çizgileri, yakınlık ve
uzaklık belirtecek şekilde
koyulaştırınız (Şekil 6).
8-Taramaları, A-A kesiti üzerinde,

cismin kenar çizgilerini taşırmadan
çiziniz (Şekil 7).
Şekil 6
A-A kesiti
Şekil 7
Kullanıldığı yerler: Yapılarda tam kesit, düşey

kesit şeklinde çizilir ve isimlendirilir
Şekil 8:Yapıda tam (düşey) kesit.

12
Aşağıda hazırlanan değerlendirme ölçeğine göre, yaptığınız çizimi değerlendiriniz.

Gerçekleşme düzeyine göre, evet- hayır seçeneklerinden uygun olanı kutucuğa işaretleyiniz.

1 Teknik resim masasını temizlediniz mi? ( ) ( )
2 Çizim takımlarını hazırladınız mı? ( ) ( )
3 Resim kâğıdını bantla uygun şekilde yapıştırdınız mı? ( ) ( )
4 Resmin ön ve üst görünüşünü veya perspektifini aldınız mı? ( ) ( )
Üst görünüş üzerinde kesme düzleminin geçeceği kesit çizgilerini
5 ( ) ( )
çizdiniz mi?
6 Kesit yüzeyini yardımcı çizgilerle çizdiniz mi? ( ) ( )
Kesit ve görünüş çevre çizgilerini kalın olarak kuralına uygun
7 ( ) ( )
çizdiniz mi?
8 Taramaları yaptınız mı? ( ) ( )

13
ÖLÇME
ÖLÇME VE
VE DEĞERLENDİRME
DEĞERLENDİRME

cevaplandırarak belirleyiniz.
Aşağıda verilen sorularda doğru olduğunu düşündüğünüz bir seçeneği işaretleyiniz.
ÖLÇME SORULARI
1. Perspektifi verilen cismin A-A kesiti aşağıdakilerden hangisidir?
A) B)
C) D)
14
2. A-A kesiti verilen cismin perspektifi aşağıdakilerden hangisidir?
A) B)
C) D)-
3. Tam kesitlerin kullanılmasındaki amaç aşağıdakilerden hangisidir?
A) Cismi güzelleştirmek için

B) Cisme tarama yapmak için
C) Cisme derinlik kazandırmak için
D) Cismin içyapısını göstermek için
15
AMAÇ
Bu faaliyetteki bilgiler doğrultusunda teknik resim kuralına uygun olarak cisimlerin
yarım kesitini çizebileceksiniz.
ARAŞTIRMA
ARAŞTIRMA
Yarım kesitin uygulama alanlarını ve kullanıldığı yerleri araştırınız. Araştırma
sonuçlarını sınıf ortamında arkadaşlarınızla paylaşınız.
3. CİSİMLERİN YARIM KESİTİNİ ÇİZMEK

3.1. Yarım Kesit
3.1.1. Tanım
Kesme düzlemi, cismin dörtte birini (1 / 4) çıkaracak şekilde yerleştirilerek elde edilen
kesite yarım kesit denir.

Genellikle makine parçalarının kesitlerinin çizilmesinde kullanılır. İnşaat sektöründe
fazlaca kullanılmaz.
16
1- Kesme düzlemi üzerinde
eksen çizgileri çizilir
(Şekil 1).
Şekil 1
2- Cismin dörtte birlik kısmı

kesilir (Şekil 2).
Şekil 2
17
3.2 Bir Cismin Yarım Kesitinin Çıkarılması
İşlem Basamakları:
1- Teknik resim masanızı

temizleyiniz.
2- Resim takımlarınızı temizleyip,
hazırlayınız.
3- Resim kâğıdını masaya bant
yardımıyla yapıştırınız
Üst görünüş Şekil 3
4- Cismin ön ve üst görünüş
resimlerini çiziniz.
Ön görünüş (Şekil 4)
Üst görünüş (Şekil 3)
5- Cismin dörtte birlik kısmının

kesildiğini düşününüz. ( Şekil 2)
6- Dörtte birlik parçayı kestikten

sonra cisimde kalan parçayı Şekil 4: Ön görünüş Şekil 5
(şekil 1) den yararlanarak
yardımcı çizgilerle çiziniz.
Şekil 6
7- Taşıyıcı çizgileri, yakınlık -
uzaklık belirtecek şekilde
koyulaştırınız. (Şekil 6).
8- Cismin kenar çizgilerini

aşmayacak şekilde taramalar A-A KESİTİ
çizilir. (Şekil 7).
Şekil 7
18
DEĞERLENDİRME
ÖLÇEĞİ
Aşağıda hazırlanan değerlendirme ölçeğine göre yaptığınız çizimi değerlendiriniz.


4 Cismin ön ve üst görünüşünü veya perspektifini aldınız mı? ( ) ( )
Üst görünüş üzerinden cismin 1/4’ lük kısmını çıkararak
6 ( ) ( )
çizdiniz mi?
7 Kesit, görünüş ve çevre çizgilerini kalın olarak çizdiniz mi? ( ) ( )
Bu değerlendirme sonucunda, eksik olduğunuzu tespit ettiğiniz konuları tekrar ederek

19
ÖLÇME
ÖLÇME VE
VE DEĞERLENDİRME
DEĞERLENDİRME
Aşağıda verilen soruları D (doğru) veya Y (yanlış) şeklinde cevaplayınız.

Cevaplarınızı öğretmeninizle değerlendiriniz.
ÖLÇME SORULARI
( ) 1. Kesme düzlemi cismin 1/4’ünü (dörtte bir) çıkaracak şekilde yerleştirilerek elde
edilen kesite yarım kesit denir.
( ) 2. Yarım kesitte kalın çizgiler görünüşün ifade edilmesinde kullanılır.
( ) 3. Kesitlerde taramalar, cismin kenar çizgilerinden taşmayacak şekilde çizilir.
20
ÖĞRENME
AMAÇ FAALİYETİ - 4
Bu faaliyetteki bilgiler doğrultusunda teknik resim kuralına uygun olarak cisimlerin
bölgesel kesitini çizebileceksiniz.
ARAŞTIRMA
ARAŞTIRMA
Bölgesel kesitin yapı projesinde kullanıldığı noktaları araştırınız ve elde ettiğiniz
sonuçları sınıfta arkadaşlarınızla paylaşınız.
4. CİSİMLERİN BÖLGESEL KESİTİNİ

ÇİZMEK
4.1. Kısmi (Bölgesel) Kesitler

4.1.1. Tanım
Tam ve yarım kesitin çizilmesine gerek olmadığı durumlarda uygun olan kısımda kesit
çizilir. Kesilmiş kısımları kademeler halinde gösteren bu kesite kısmi (bölgesel) kesit denir.
Kısımların görünüşle olan bitiş çizgileri serbest elle eğri olarak çizilir. Bölgesel kesitte
görünmeyen kısımlar kesik çizgi ile çizilmez.
Yapı projelerinin duvar ve yalıtım detaylarının çizimi ve teras çatıların detay

resimlerinin çiziminde kullanılır.
21
4.2 Bir Cismin Bölgesel Kesitinin Çizilmesi
İşlem basamakları :

temizleyiniz.
2- Resim takımlarınızı hazırlayınız.
yardımı ile yapıştırınız.
Şekil 1: Üst görünüş
4- Kısmi kesitin çizileceği bölgeyi
seçiniz (Şekil 3).
Dikkat: Kısmi kesit çizimi

yapacağınız eleman veya cismin
ölçülerini kâğıt üzerine taşıyıcı
çizgilerle çizmeyi unutmayınız.
5- Elemanın veya cismin kenar

çizgilerini çiziniz (Şekil 3).
6- Serbest elle farklı malzeme

kademelerini çiziniz (Şekil 4). Şekil 2: Ön görünüş Şekil 3
7- Çizilen kısımların taramalarını

malzemelerine uygun olarak
yapınız.
A-A kesiti
8- Kısım adlarını, ölçülerini
yazınız.
Şekil 4
Dikkat: Kâğıdınızın temizliğine
dikkat ediniz.
22
4.3 Bir Duvar Bölmesinin Kesitinin Çizilmesi
İşlem basamakları:

temizleyiniz.
2- Resim takımlarınızı hazırlayınız.

yardımı ile yapıştırınız.
4- Kısmi kesitin çizileceği bölgeyi Şekil 4

seçiniz. (Şekil 4)
Dikkat: Kısmi kesit çizimi

yapacağınız eleman veya cismin
ölçülerini kağıt üzerine taşıyıcı
çizgilerle çizmeyi unutmayınız.
5- Elemanın veya cismin kenar

çizgilerini çiziniz. (Şekil 4)
6- Serbest elle farklı malzeme

kademelerini çiziniz. (Şekil 5)
Şekil 5
7- Çizilen kısımların taramalarını
tuğla duvar
malzemelerine uygun olarak
yapınız. (Şekil 6)
8- Kısım adlarını, ölçülerini yazınız.
Dikkat: Kağıdınızın temizliğine

dikkat ediniz.
boya ince sıva kaba sıva
Şekil 6
23
Aşağıda hazırlanan değerlendirme ölçeğine göre yaptığınız çalışmayı değerlendiriniz.
4 Kısmi kesit geçireceğiniz bölgeyi belirlediniz mi? ( ) ( )
5 Serbest elle kısmi kesit çizgilerini çizdiniz mi? ( ) ( )
6 Kesit ve görünüş çevre çizgilerini uygun olarak çizdiniz mi? ( ) ( )
7 Serbest elle taramaları yaptınız mı? ( ) ( )
Bu değerlendirme sonucunda, eksik olduğunuzu tespit ettiğiniz konuları tekrar ederek

24
ÖLÇME
ÖLÇME VE
VE DEĞERLENDİRME
DEĞERLENDİRME
Aşağıda verilen soruları D (doğru) veya Y (yanlış) şeklinde yanıtlayınız.
Cevaplarınızı öğretmeninizle değerlendiriniz.
ÖLÇME SORULARI
( ) 1. Bölgesel kesitte görünmeyen kısımlar kesik çizgi ile çizilir.
( ) 2. Bölgesel kesitte, yapı kısımlarının elemanlarının bazı yerlerine ait aydınlatıcı

bilgiler resim üzerinde verilir.
( ) 3. Tam ve yarım kesitin çizilmesine gerek olmadığı durumlarda uygun olan bölge kesit
olarak çizilir.
25
AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ - 5

Bu faaliyetteki bilgiler doğrultusunda teknik resim standartlarına uygun olarak
cisimlerin kademeli kesitini çizebileceksiniz.
ARAŞTIRMA
ARAŞTIRMA
Binanın hangi kısımlarında kademeli kesit çizilir? Araştırınız.
Sonuçlarını sınıfta arkadaşlarınızla paylaşınız.
5. CİSİMLERİN KADEMELİ KESİTİNİ

ÇİZMEK
5.1. Kademeli Kesitler
5.1.1. Tanım
Farklı malzeme yapılarının aynı eksen üzerinde olmayan tek bir düzlemle kesilerek,
bir kesit görünüşte gösterilmesidir.
5.1.2. Kullanıldığı yerler

Yapıda farklı noktalar hakkında ayrıntılı bilgiler elde etmek için kullanılır (düşük
döşeme, merdiven gibi).
Kademeli kesit düzleminin geçirildiği eksenler.
Bakış yönü
Şekil 1
26
5.2. Bir Cismin Kademeli Kesitini Çizmek
İşlem basamakları
1- Teknik resim masasını temizleyiniz.
2- Resim takımlarını hazırlayınız
3- Resim kâğıdını yapıştırınız.
4- Kademeli kesitin geçeceği bölgeyi seçerek bakış
yönünü belirleyiniz (Şekil 1).
5- Aynı doğrultudaki fark eksenleri
çiziniz (Şekil 2).
A
Şekil 2: Üst görünüş
6- Yardımcı doğruları kullanarak görünüşten kesiti çıkarınız (Şekil 4).
Şekil 3: Ön görünüş Şekil 4
7- Cismin kenar çizgilerini koyulaştırarak çiziniz (Şekil 5).
Şekil 5
8- Çizilen kısımların taramalarını, cismin kenar çizgilerini taşırmadan malzemelerine uygun

olarak yapınız (Şekil 6).
9- Kısım adlarını ve ölçülerini yazınız.
A-A kesiti
Şekil 6
27
DEĞERLENDİRME
ÖLÇEĞİ
Aşağıda hazırlanan değerlendirme ölçeğine göre yaptığınız çizimi değerlendiriniz.
Gerçekleşme düzeyine göre evet- hayır seçeneklerinden uygun olanı kutucuğa işaretleyiniz.

3 Resim kağıdını bantla uygun şekilde yapıştırdınız mı? ( ) ( )

Kademeli kesitin geçeceği bölgeyi seçerek bakış yönünü
4 ( ) ( )
belirlediniz mi?
Üst görünüş üzerinde kesit çizgisini farklı noktalardan geçirdiniz
6 ( ) ( )
mi?
7 Kesit, görünüş ve çevre çizgilerini kalın olarak çizdiniz mi? ( ) ( )

28
Aşağıda verilen soruları D (doğru) ya da Y (yanlış ) şeklinde yanıtlayınız.
ÖLÇME SORULARI
( ) 1. Farklı malzeme yapılarının aynı eksen üzerinde olmayan tek bir düzlemle kesilerek
bir kesit görünüşte gösterilmesine bölgesel kesit denir.
( ) 2. Kademeli kesit; aynı eksen üzerinde bulunmayan ayrıntıların, kademeli kesit

düzlemi geçirilerek çizilmesidir.
29
Soru: Yukarıda verilen şeklin A-A kesitini, 1/1 ölçeğinde tam kesitini çiziniz.
Not: Ölçüler cm’ dir.
Aşağıdaki performans testi ile modülle kazandığınız yeterliliği ölçebilirsiniz.

4 Resmin ön ve üst görünüşünü veya perspektifini aldınız mı? ( ) ( )

Üst görünüş üzerinde kesme düzleminin geçeceği kesit çizgilerini
5 ( ) ( )
çizdiniz mi?
Kesit ve görünüş çevre çizgilerini kalın olarak kuralına uygun
7 ( ) ( )
çizdiniz mi?
9 Ölçü çizgilerini çizdiniz mi? ( ) ( )

10 Ölçü rakam ve yazılarınızı norm yazı kurallarına göre yazdınız mı? ( ) ( )
11 Kâğıdınızın temizliğine dikkat ettiniz mi? ( ) ( )
Performans testi değerlendirmesi sonucunda eksik olduğunuz konuları yeniden tekrar

ederek eksik bilgilerinizi tamamlayınız. Kendinizi yeterli görüyorsanız bir sonraki modüle
geçmek için öğretmeninize başvurunuz.
30
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
1. C
2. B
3. D
4. D
5. A
1 A
2 C
3 D
1 D
2 Y
3 D
31
1 Y
2 D
3 D
1 Y
2 D
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Yanlış cevaplar için öğrenme

faaliyetindeki ilgili bölüme geri dönerek konuyu tekrar ediniz.
Tüm sorulara doğru cevap vermişseniz diğer öğrenme faaliyetine geçiniz
32
KAYNAKLAR
KAYNAKLAR
Ø ARSLAN Mehmet, Uygulamalı Meslek Resim, Arslan Yayıncılık, İstanbul
2003.
Ø DANIŞ İsmet, İnşaat Teknik Resmi. Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1981.
Ø ERMİŞ Muammer, Yusuf ŞİMŞEK, Salih UZUNOĞLU, M.Ali YAVUZ,
Doğramacılık Teknik ve Meslek Resmi. Milli Eğitim Basımevi İstanbul 1992.
Ø ÖCAL M.Emin, Ali PANCARCI, Yapı Teknik Resmi. Kemal Matbaası A.Ş
Adana 1978
Ø ÖZKARA Hamdi, Teknik Resim, Ankara 1998.
33
Bu yayın Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti’nin mali katkısıyla hazırlanmıştır.
Bu yayının içeriğinden yanlızca Havza Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi sorumludur ve bu içerik
hiçbir şekilde Avrupa Birliği veya Türkiye Cumhuriyeti’nin görüş ve tutumunu yansıtmamaktadır.

Teknik Resim Ders Kitabi

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Teknik Resim Ders Kitabi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Bu proje Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti

tarafından finanse edilmektedir.

İNSAN KAYNAKLARININ GELİŞTİRİLMESİ OPERASYONEL PROGRAMI

GENÇ İSTİHDAMININ DESTEKLENMESİ HİBE PROGRAMI

İŞSİZLİĞE ÇARE MESLEKİ EĞİTİM PROJESİ

Bu yayın Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti’nin mali katkısıyla hazırlanmıştır.

 Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı

 Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye

 Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği

 Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki

 Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak

 Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında

ALAN Makine Teknolojileri

AÇIKLAMA Teknik resim çizim ortamında uygulanmalıdır.

ÖN KOŞUL Temel eğitimi tamamlamış olmak.

Teknik resmin öneminden dolayı resim uygulamalarında kullanılması zorunlu olan

Ayrıca bu modülde; sizlere doğru çizimleri, açı çizimleri, doğru ve yayları

Unutulmamalıdır ki; piyasada üretilen her mamulün mutlaka çiziminin yapılması

Şekil 1.1: 12-16. Yüzyıllarda çizilmiş perspektif resimler.

Şekil 1.2: 1835’ te çizilmiş bir kesme makası.

1.1.1. Endüstriyel Teknik Resmin Önemi

Teknik resim temel kurallara ve uluslararası standartlara uygun çizildiği zaman

1.1.3. Teknik Resmin Tanımı

Şekil 1.3: Kasnak ve çelik konstrüksiyon çizimi

Resim tahtaları ve masaları, üzerine resim kâğıtlarının bağlanmasına

Şekil 1.5: Resim tahtaları ve ölçüleri.

Üniversal Resim Masası

Baş ve cetvel kısmından meydana gelen T şeklindeki cetveldir. Yatay çizgilerin

Şekil 1.8’ de T – cetvelinin masaya yerleştirilmesi, tutulması ve yatay çizginin

Şekil 1.8: T-Cetvelinin kullanılması.

Şekil 1.9’ da T – cetveli ve gönye ile düşey

1.2.2.2. Yassı (Ölçü) cetvel

Verilen ölçüye göre çizgi çizmek, ölçüyü

Şekil 1.9: T-Cetveliyle gönyenin kullanılması. Şekil 1.10: Yassı cetvel.

Ölçek cetveli, ölçekli yapılan çizimlerde, büyüklük veya küçüklük miktarını

Şekil 1.11: Ölçek cetveli.

1.2.2.4. Eğri Cetveli (Pistole)

Pergelle çizilemeyen yay ve eğrilerin düzgün olarak çizilmesinde kullanılan

Şekil 1.12: Eğri cetveli (Pistole).

Belirli açılarda, çeşitli yönlerdeki çizgilerin çizilmesinde ve istenilen açıların

Şekil 1.13: Standart gönyeler. Şekil 1.14: Açı gönyeleri.

Açı gönyeleri (İletki), 0o – 180o arasındaki açıların işaretlenerek çizilmesi veya

Teknik resimde çizgileri çizmek için kullanılan araçlara kalem denir.

Kurşun kalemler ( resim kalemleri ), ahşap içerisine yerleştirilmiş grafit uçlardan

Kurşun kalemler, sertlik bakımından üç ana grupta toplanmıştır,

SERT ORTA YUMUŞAK

Serbest elle resimlerin

SERT KALEM SERİSİ ORTA KALEM SERİSİ YUMUŞAK KALEM SERİSİ

Tablo 1: Kurşun kalem sertlik dereceleri.

Şekil 1.16: Kurşun kalemin (yatay çizgilerde) kullanılması.

Şekil 1.17: Kurşun kalemin (düşey çizgilerde) kullanılması.

Şekil 1.18: 2 mm Takma uçlu kalemler ve uçları.

Bunlardan ikincisi ise; 0,3 - 0,5 – 0,7 – 0, 9 mm kalınlığında ve değişik sertlik

Şekil 1.19: Değişik çaplı takma uç kullanan kalem çeşitleri.

1.2.3.3. Teknik Çizim Kalemleri (Rapido Takımları)

Şekil 1.20: Rapido kalemleri ve çizgi kalınlıkları.

Çizimlerde, yapılan hataların veya fazla çizgilerin temizlenmesi için silgiler

Şekil 1.22: Pergel takımı ve kullanılması.

1.2.6.1. Daire ve Yay Şablonları

1 mm’ den başlayan değişik çaplardaki dairelerin ve çeşitli ölçülerdeki yayların

Şekil 1.23: Daire ve yay şablonu.

İzometrik, dimetrik perspektifler ile dairelerin değişik açılardaki elipslerini çizmede

Şekil 1.24: İzometrik ve dimetrik elips şablonları.

1.2.6.3. Yazı Şablonları