WATERLOO 1815

[8.4] Kolejność jednostek w stosie [12.9] Pościg

1.0 Wstęp
13.0 W alka kawalerii
2.0 Rekwizyty [8.5] Efekty walki dla stosu
[13.1] Zasady ogólne
[2.1] Plansza do gry 9.0 Łączenie oddziałów
[13.2] Szarża jednostek kawalerii
[2.2] Żetony [9.1] Zasady ogólne
[13.3] Kontrszarża
[2.3] Definicje podstawowych pojęć i ter­ 10.0 Strefa kontroli
minów występujących w grze 14.0 Morale
[10.1] Zasady ogólne
[2.4] Skala gry [14.1] Procedura sprawdzania morale
[10.2] Wpływ strefy kontroli na ruch
3.0 Fazy i etapy gry 15.0 Artyleria
[10.3] Opuszczanie strefy kontroli wrogiej
[3.1] Fazy jednostki [15.1] Zasady ogólne
4 .0 U k ie r u n k o w a n ie o d d z ia łu [10.4] Poruszanie się we wrogiej strefie [15.2] Poruszanie się jednostek artylerii
5 .0 P o z io m y sp r a w n o ś c i b o jo w ej kontroli [15.3] Ostrzeliwanie jednostek artylerii
o d d z ia łó w [10.5] Wykonywanie zwrotów w strefie [15.4] Walka wręcz jednostek artylerii
[5.1] Dezorganizacja kontroli wrogiego oddziału
[15.5] Widoczność
[5.2] Ucieczka iana szyku w strefie kontroli
[15.6] Walka ogniowa artylerii
cdnostki
6 .0 S z y k i o d d z ia łó w [15.7] Rakietnice
[6.1] Szyki piechoty « ¿ r * ^ i o n ” " na walkę [15.8] Burzenie farm
[6.2] Szyki kawalerii 16.0 Reorganizacja
11.0 Walka ogniowa
[6.3] Szyki artylerii [16.1] Zasady reorganizacji
[11.1] Zasady ogólne
[6.4] Utrata szyków 17.0 Dowódcy
[11.2] Jednostki uzbrojone w sztuceiy Ba-
[6.5] Zmiana szyku kera [17.1] Zasady ogólne
7.0 Zasady ruchu [11.3] Procedura uzyskiwania rezultatu [17.2] Zasady szczegółowe
[7.1] Zasady ogólne # a lk i ogniowej [17.3] W pływ dowódcy na morale jedno­
[7.2] Zasady poruszania się 11.4] Zasady szczegółowe stki
[7.31 Wpływ sojuszniczych jednostek na [11.5] Efekty walki ogniowej [17.4] W pływ dowódcy na reorganizację
ruch oraz poziom sprawności oddziału [11.6] Wpływ terenu na walkę ogniową 18.0 Uzupełnienia
[7.4] Zwroty 12.0 Walka wręcz [18.1] Zasady szczegółowe
[7.5] Zmiana szyku [12.1] Zasady ogólne 21.0 Prusacy
[7.6] Ruch do tyłu [12.2] Zasady szczegółowe [19.1] Zasady specjalne
[7.7] W pływ rodzaju terenu na ruch jed­ [12.3] Procedura uzyskania rezultatu walki [19.2] Warianty wkroczenia Prusaków do
nostki bitwy
[12.4] Modyfikacje ze względu na współ­
[7.8] Ruch strategiczny czynnik morale i szyk oddziału 20.0 Scenariusze
[7.9] Ruch jednostek będących w stanie [12.5] Modyfikacje ze względu na wza­ [20.1] Hougoumont
ucieczki jem ne ukierunkow anie atakującego [20.2] La Haye sainte
8 .0 S to s y i obrońcy
[20.3] Cienka, czerwona linia
[8.1] Zasady ogólne [12.6] W pływ terenu na walkę wręcz
[20.4] Plancenoit
[8.2] Warunki oraz zasady tworzenia sto­ [12.7] Rezultaty walki
[20.5] Scenariusz historyczny
sów [12.8] W ycofanie przed w alką i w wyniku
21.0 Porady dla graczy
[8.3] Szyk oddziałów tworzących stos walki
22.0 Tabele pomocnicze
.
[22.1 ] Stosy
Wydaw ca: Wydawnictwo DRAGON
[22.2] Wałka ogniowa
05-070 Sulejówek, ul. E. Plater 1
- . " ■ ■ [22.3] Ostrzał rakietami
Redakcja: 02-785 Warszawa, ul. Wiolinowa 14 [22.4] Ogień artylerii
~ • - ' '«'i ■ telefon 641-29-34 [22.5] Charakterystyka formacji
Opracowanie gry: Dariusz Góralski ; ; ? ;
[22.6] Charakterystyka terenu
Projekt okładki: Zbigniew Kasprzak [22.7] Walka wręcz
Projekt planszy: Michał Rakowski B p j - .- ;:
[22.8] Poziom zwycięstwa
Ilustracje: Zbigniew Kasprzak, Piotr Promiński
Korekta: Dorota Stojda
Skład: Artur Długosz
1
 Sytuacja polityczno-militarna
po powrocie Napoleon z Elby
Powrót Napoleona z Elby w marcu 1815 roku całkowicie zasko­
czył obradujących w Wiedniu monarchów i dyplomatów. W szelkie
spory i targi, dotyczące nowego podziału Europy, straciły znaczenie
wobec zagrożenia, jakim było ponowne dojście Napoleona do w ła­
dzy. Tryumfalny pochód cesarza z zatoki Jouan (gdzie wylądował po
ucieczce z Elby) do Paryża, odbywający się w asyście wiwatujących
tłumów i rozentuzjazmowanego wojska, podziałał jak zimny pry­
sznic na uczestników Kongresu Wiedeńskiego.
“Stała się rzecz wprost nieprawdopodobna. Człowiek pozbawio­
ny broni, bez jednego wystrzału, bez walki, w dziewiętnaście dni
przebył drogę od brzegów M orza Śródziemnego do Paryża, wypę­
dził dynastię Burbonów i zasiadł znowu na tronie Francji” .
Oczywiste było, iż Rosja, Austria, Prusy i A nglia nie zaakceptu­
j ą takiego stanu rzeczy. Dlatego Napoleon tuż po objęciu władzy
przystąpił do organizownia armii. Wiedział, że odzyskanego tronu
Francji będzie musiał bronić na polach bitew.
Na szczęście gotowość bojowa armii koalicyjnych, stacjonują­
cych w pobliżu granic Francji, pozostawiała wiele do życzenia. Kil­
kumiesięczny okres bezczynności, jaki nastąpił od ostatniej kampa­
nii 1814 roku, wpłynął destrukcyjnie na ich sprawność. Z akcjami
zaczepnymi ze strony w ojsk koalicji Napoleon mógł się liczyć nie
(
wcześniej niż za kilka miesięcy. Chcąc przejąć inicjatywę cesarz po­
stanowił wykonać uderzenie jako pierwszy. Celem ataku miały być
wojska angielskie i praskie stacjonujące w Belgii. Podstaw ą tego
planu było słuszne założenie, iż pozostałe armie koalicyjne nie zdo­
łają w porę przyjść im z pomocą. Ponadto zajęcie belgijskich portów
i spowodowałoby odcięcie napływającego z Anglii zaopatrzenia oraz
złota będącego istotnym powodem powstania wszystkich dotych­
czasowych koalicji antynapoleońskich. We Francji na szeroką skalę
rozpoczęto przygotowania do wojny. Szkolono rekrutów, wcielano
weteranów wydalonych z armii w okresie panowania Burbonów,
produkowano i naprawiano broń znajdującą się w licznych arsena­
łach. Po upływie dwóch miesięcy armia Napoleona liczyła 550 ty­
sięcy żołnierzy, z czego 250 tysięcy mogło być użytych w polu (po­
została część znajdowała się w ośrodkach szkoleniowych). Po wy­
dzieleniu niezbędnej ilości wojsk do osłony południowych i wscho­
dnich granic na zamierzonym kierunku uderzenia Napoleon skupił
blisko 120 tysięcy Żołnierzy/Przeciwko sobie miał 106 tysięcy żoł­
nierzy angielskich, hanowerskich, niderlandzkich i niemieckich pod
dowództwem Wellingtona oraz armię pruską pod dowództwem Blu-
chera, liczącą 116 tysięcy ludzi.
Plany obydwu stron
Zarówno Blucher, ja k i Wellington na wieść o powrocie Napole­
ona z Elby rozpoczęli starania o przywrócenie sprawności podle­
głych im oddziałów. Pod koniec maja obydwie armie dzięki wytężo­
nej pracy służb kwatermistrzowskich oraz sztabów uzyskały pełną
gotowość bojową. W swych planach wojennych koalicjanci nie li­
czyli się raczej z m ożliwością ataku Francuzów, własne akcje za­
czepne zamierzali przeprowadzić nie wcześniej niż w lipcu. Słabą
stroną sojuszników było to, iż nie posiadali żadnych informacji
o planach i ruchach wojsk napoleońskich, a podległe im oddziały
rozstawili na bardzo szerokim froncie (około 140 km). Właśnie ten
fakt postanowił wykorzystać Napoleon, zamierzał po kolei rozbić
wrogie armie, nie dopuszczając do ich połączenia.
Działania wojenne
O świcie 15 czerwca armia napoleońska, stojąca w bezpośre­
dniej bliskości granicy z K rólestw em N iderlandów , ruszyła
w kierunku Sombry. Pomimo zaciętego oporu oddziałów pruskich
Zietena wojska napoleońskie sforsowały rzekę w trzech miejscach:
pod Marchiennes (na zachód od Charleroi), Charleroi oraz Chatelet.
Ney, dowodzący lewym skrzydłem, do końca dnia osiągnął rejon
Quatre-Bras. Centrum i prawe skrzydło pod dowództwem N apole­
ona spychało Prusaków Zietena w kierunku Ligny. Kolejny dzień,
16 czerwca, był, jak się później okazało, brzem ienny w skutki dla
całej kampanii Napoleona. Doszło w nim do dwóch bitew. Pod Li-
gny wojska francuskie dowodzone przez samego cesarza walczyły
z arm ią Bluchera, a kilkanaście kilometrów na wschód, pod Quatre-
Bras, oddziały dowodzone przez m arszałka N eya toczyły bój z nad­
ciągającymi od północy dywizjami Wellingtona. Zadaniem Neya
było zdobycie Quatre-Bras, a następnie obejście od zachodu pozy­
cji pruskich pod Ligny. Z zadania tego nie wywiązał się jednak, a co
W avre
gorsza uniem ożliwił stojącemu pom iędzy Quatre-Bras a Ligny kor­ ¡Waterloo
pusowi d ’Erlona wsparcie w ojsk pod Ligny. W efekcie sprzecznych
O d w ró t
rozkazów, otrzymywanych raz od Napoleona, a raz od Neya, dwu-
La Belle- B lu ch era
dziestotysięczny korpus d ’Erolna nie wziął udziału w żadnej z b i­ Braine-
tew. Do w ieczora pod Quatre-Bras żadna ze stron nie odniosła zna­ 1’Alleud Alliance
czącego sukcesu. Pod Ligny Napoleon pokonał Prusaków. Sądził, iż G enapp^
wyelim inował ich z walki na kilka dni. Stało się jednak inaczej. Nivelles
W ciągu następnego dnia Blucher zdołał uporządkować rozbite od­
działy. Były co prawda mocno przerzedzone, lecz zdolne do w yko­
nywania zadań bojowych. Napoleon, dysponując pod Ligny dodat­
kowo siłami korpusu d ’Erlona, z pew nością rozbiłby wojska B lu­
chera w takim stopniu, aby wyelim inować je całkowicie z dalszych
działań. Nieudolność Neya oraz zła praca sztabu Napoleona zniwe­
^ Ligny 16 V I .
czyły tę szansę.
Dnia 17 czerwca armia Bluchera cofała się na Wavre. W pości­ NAROLEON
gu za nią ruszyła grupa marszałka G rouchy’ego. Pozostała część
wojsk, będąca pod bezpośrednim dowództwem Napoleona, połączy­
ła się z oddziałami Neya i ruszyła w kierunku Brukseli za ustępują­
cą arm ią Wellingtona, który na wieść o klęsce Prusaków postanowił [ROI
wycofać się na pozycję w pobliżu Waterloo. W ciągu dnia Anglicy
fChatelet
otrzymali od Bluchera zapewnienie, iż w dniu następnym będą mo­
gli liczyć na wsparcie jednego, a może nawet dwóch pruskich kor­
Waterloo. W najgorszym zaś razie miał jedynie uniemożliwić przy­
pusów. Wobec powyższego Wellington postanowił wydać Francu­
bycie Prusaków z pom ocą wojskom angielskim. Zamiarem N apole­
zom bitwę. N a jej miejsce wybrał dogodny do obrony teren w pobli­
ona było potężnym uderzeniem piechoty wspartej przez artylerię
żu miejscowości Mont-Saint-Jean.
rozbić centrum sił W ellingtona i zająć znajdujące się na jego tyłach
miejscowości Mont-Saint-Jean oraz Waterloo. Opanowanie ich od­
Plany wodzów przed bitwą
cinało armii Wellingtona jedyną drogę odwrotu w kierunku Brukse­
li. Znajdujący się na północ od Waterloo i ciągnący się aż do sa­
N a polach pomiędzy miejscowościami M ont-Saint-Jean a Ros-
mych przedmieść Brukseli duży kompleks leśny w przypadku prze­
some stanęło około 73 tysiące Anglików, Holendrów i Niederland-
granej Anglików mógł doprowadzić do całkowitego rozproszenia
czyków ze 156 działami. Naprzeciwko nich rozlokowały się wojska
ich armii.
napoleońskie w sile 72 tysięcy ludzi z 246 działami. Wellington za­
mierzał stoczyć bitwę o charakterze obronnym, w tym celu bardzo
Bitwa (18 czerwca)
starannie wybrał pozycję dla swych wojsk. Rozmieścił je wzdłuż li­
nii wzgórz ciągnących się od miejscowości La Haye do Merbe-Brai-
Bitwa rozpoczęła się około godziny 11.30 atakiem dywizji Hie­
ne. Prawe skrzydło pod dowództwem lorda H illa sięgało do miejsco­
ronima na zabudowania Hougoumont. Ten, jak i następny, szturm
wości Braine L’Aleud. W centrum, pomiędzy drogami do Genappe
wsparty dodatkowo dywizją Foya, zostały jednak odparte. W tym
i Nivelles, stanęły oddziały dowodzone przez księcia Orańskiego.
samym czasie na prawym skrzydle wojsk francuskich Ney nakazał
Lewym skrzydłem, na wschód od drogi do Genappe, dowodził ge­
wysunięcie do przodu licznych baterii dział. Nastąpił ostrzał pozycji
nerał Picton. Znajdujące się na przedpolach głównej linii obrony za­
angielskich. Po huraganowym ogniu osiemdziesięciu dział do sztur­
meczek Hougoumont oraz farma La Haye Sainte zostały dodatkowo
mu ruszyły kolumny dywizji Allixa, Marcogneta, D urutte’a i Donze-
ufortyfikowane oraz obsadzone przez doborowe oddziały. Gros sił
lota. Napoleon dążył do szybkiego rozstrzygnięcia bitwy, gdyż prze­
dowodzonych przez księcia Wellingtona znajdowało się na prawym
chwycono list Bulowa, w którym zawiadamiał on o swym rychłym
skrzydle oraz w centrum. Rozstawiając w ten sposób wojska zakła­
nadejściu. Atak dywizji korpusu d ’Erlona rozpędził pierw szą linię
dał on, iż na pole bitwy przybędą Prusacy, którzy w momencie
obrony. Do kontrataku ruszyła druga linia angielskiej obrony, dowo­
wkroczenia do walki wzmocniliby lewe skrzydło całego ugrupowa­
dzona osobiście przez generała Pictona. Atak Francuzów został
nia. Na tym założeniu Wellington oparł plan stoczenia bitwy.
chwilowo powstrzymany (dzielny generał Picton poległ). W celu
Napoleon na swym lewym skrzydle rozmieścił dywizje II kor­
przechylenia szali zwycięstwa na sw oją stronę N ey rzucił do szarży
pusu R eillè’a, prawe skrzydło zajął I korpus Drouet d ’Erlona. Re­
13 dywizję kawalerii ciężkiej (kirasjerów), która rozbiła hanowerską
zerwę stanowiły wojska VI korpusu Lobau oraz Gwardia, stojące
brygadę Kielmannsegga. W tym krytycznym momencie do akcji
w drugiej linii po obydwu stronach drogi do Genappe. N a skrzy­
wkroczyły elitarne jednostki angielskiej kawalerii. Były to brygady
dłach z tyłu, za korpusami R eille’a i d ’Erlona, zajęła miejsce kawa­
Somerseta i Ponsonby’ego. Szarża tych doborowych oddziałów
leria. Napoleon liczył również na marszałka Grouchy, który po
zmusiła do odwrotu francuskich kirasjerów, rozproszone zostały
zneutralizowaniu Prusaków powinien zdążyć na pole bitwy pod
również dywizje d ’Erlona. Tak świetnie rozpoczęta szarża kawalerii

3

angielskiej miała jednak tragiczny dla niej finał. W pogoni za
uciekającymi Francuzami linia szarżującej kawalerii uległa dezorga­
nizacji, w tym momencie z boku zaatakowana została przez lansje-
rów gwardii (w ataku uczestniczył polski 1 szwadron lansjerów).
Jednostki angielskie zostały prawie doszczętnie rozbite. W tym sa­
mym czasie trwały zacięte walki wokół zameczku Hougoumont. Po­
zycja ta stanowiąca jedynie osłonę głównej linii obrony stała się
głównym obiektem zaciekłych walk, w których obydwie strony za­
angażowały większość posiadanych w tym rejonie sił. Pomimo ko­
lejnych szturmów Hougoumont pozostawało w rękach w ojsk We­
llingtona. Tymczasem na prawym skrzydle Ney przygotowywał ko­
lejne natarcie. Tym razem miało w nim uczestniczyć 40 szwadronów
kawalerii francuskiej. Wielokrotnie ponawiane szarże nie dały jed ­
nak oczekiwanych rezultatów. Czworoboki piechoty angielskiej sta­
ły niewzruszenie, nie ulegały rozproszeniu mimo naporu Francuzów.
Około godziny 17 na polu bitwy pojawił się korpus Bulowa. Prusa­
cy uderzyli na znajdującą się na tyłach wojsk francuskich miejsco­
wość Plancenoit. Kontratak VI korpusu Lobau zmusił ich jednak do
odwrotu. Kolejne próby zdobycia tej miejscowości przez brygady
Bulowa, wsparte dodatkowo nadchodzącymi oddziałami korpusu
Pircha, również nie przyniosły spodziewanego efektu. Co gorsza od­
działy francuskiego V I korpusu wraz z dyw izją Młodej Gwardii
wzmocnione pułkiem strzelców pieszych Starej Gwardii odepchnę­
ły i pobiły atakujące korpusy pruskie. Czas jednak naglił, lada chwi­
la mogły nadciągnąć kolejne oddziały pruskie, a tymczasem losy bi­
twy na głównym kierunku nie zostały jeszcze rozstrzygnięte. Chcąc
przechylić szalę zwycięstwa na sw oją stronę Napoleon podjął ostat­
nią próbę przełamania obrony angielskiej. Do ataku wyznaczył sie­
dem batalionów Gwardii. Natarcie nastąpiło tuż przed godziną 20.
N a skutek zapadających ciemności oraz dymu unoszącego się nad
polem bitwy atakujące kolumny zmyliły drogę. Zamiast uderzyć
w miejscu, gdzie obrona angielska została poważnie nadwyrężona,
swój atak poprowadziły na nie wyczerpane wielogodzinnym bojem,
dobrze umocnione i przygotowane do szturmu oddziały. Pomimo
początkowych sukcesów kolumny Gwardii ostrzeliwane z trzech
stron zostały powstrzymane, a następnie zmuszone do odwrotu.
Przez szeregi francuskie przeszedł okrzyk “Gwardia ustępuje!” , był
to mom ent zwrotny bitwy. Wstrząśnięte ciężkimi stratami i cało­
dziennym bojem oddziały francuskie, zdeprymowane dodatkowo
obecnością na swych tyłach w ojsk pruskich, zwątpiły w zwycię­
stwo. Mężnie walczące do tej pory oddziały zaczęły ustępować,
a niektóre z nich wpadać w panikę. Na całym froncie nastąpił od­
wrót. Bitwa był przegrana przez Napoleona. Po zakończeniu walk
pole bitwy przedstawiało przerażający widok, legło na nim prawie
60 tysięcy zabitych i rannych żołnierzy, 25 tysięcy Francuzów, 15
tysięcy Anglików, Holendrów i Niderlandczyków oraz 7-9 tysięcy
Prusaków.
Po bitwie przeglądając listę strat Wellington wypowiedział słyn­
ne słowa, iż najstraszniejszą rzeczą, poza bitw ą przegraną, jest bitwa
wygrana.
Ocena bitwy
Analizując przygotowania i przebieg bitwy pod Waterloo trudno
wskazać błędy, jakich dopuścili się obaj wodzowie. Wellington słu­
sznie przyjął wariant obronny, bardzo starannie wybrał teren przy­
szłej bitwy i odpowiednio ugrupował swe wojska. Napoleon rów ­
nież podjął słuszną decyzję rozbicia przeciwnika atakiem frontal­
nym. N a żadne finezyjne manewry nie było czasu wobec groźby
nadejścia Prusaków.
Ale to nie geniusz Wellingtona, ja k chcą Anglicy, przyczynił się
do zwycięstwa sprzymierzonych. Na podkreślenie zasługuje nie­
zwykła wprost odwaga i upór jego żołnierzy i dowódców wyższych
szczebli. On sam był jednak przeciętnym wodzem.
Ogromne znaczenie dla finału bitwy miało pojawienie się wojsk
pruskich. Bez nich zwycięstwo najprawdopodobniej przypadłoby
Francuzom. Już pod Planceoit powstrzymywanie Prusaków wiązało
kilkanaście tysięcy żołnierzy, a wtedy Napoleon zaangażował trzy­
krotnie mniejsze siły. Pod Waterloo wykorzystanie tych wojsk na
głównym kierunku uderzenia pozwoliłoby z pew nością przełamać
angielską obronę.
Fakt, że Prusacy pojawili się pod Waterloo, był konsekwencją
błędów popełnionych wcześniej przez francuskich dowódców,
przede wszystkim w bitwach pod Ligny i pod Wavre. Nie rozbito
wtedy, a było to możliwe, oddziałów pruskich, które w efekcie przy­
czyniły się do całkowitej klęski N apoleona pod Waterloo.
U padek N apoleona był więc spowodowany brakiem talentów
dowódczych francuskich marszałków, szczególnie Neya i Grou-
chy’ego, oraz złą pracą sztabu armii. Można przypuszczać, że mając
koło siebie pod Waterloo takich ludzi, jak Lannes, Massena, Berther
czy Davout, Napoleon nie dałby swoim przeciwnikom żadnych
szans. Stało się jednak inaczej i bitwa pod Waterloo ostatecznie za­
kończyła epokę napoleońską w Europie.
 R o d z a je i op is ż e to n ó w żetony reprezentujące oddziały kawalerii
1.0 WSTĘP
żetony reprezentujące jednostki artylerii
górna krawędź stanowiąca
“Waterloo 1815” jest symulacją, odtwarzającą
ostatnią bitwę cesarza Francji, Napoleona. Prze­
pisy gry szczegółowo odzwierciedlają taktykę
artyleria odprzodkowana (awers)

górna krawędź stanowiąca

front oddziału
identyfikator =5*
bok — —^
r front oddziału

symbol szyku
liniowego
walki poszczególnych rodzajów broni. N aczelną
zasadą przy ich układaniu było oddanie m aksi­ identyfikator
m um realizm u ówczesnego pola bitwy. Mamy
nadzieję, iż cel ten został osiągnięty i nawet naj­
bardziej w ym agający w tym względzie gracze zo­
stan ą w pełni usatysfakcjonow ani. N iestety,
ujem ną stroną gry s ą bardzo skomplikowane siła ognia 1 morale zdolność
poruszania się
przepisy, których opanowanie wymagało będzie
tył
od Was sporego wysiłku. Zapewniamy jednak, iż górna krawędź stanowiąca
artyleria zaprzodkowana (rewers)
poniesione trudy zostaną sowicie wynagrodzone front oddziału
em ocjonującą i p e łn ą n apięcia rozgrywką. górna krawędź stanowiąca
identyfikator
front oddziału
W grze w ystępują w szystkie oddziały obydwu bok — ........ ^
walczących stron, odzw ierciedlając ich pełną symbol artylerii, identyfikator przynależność
konnej
charakterystykę: liczebność, poziom wyszkolenia do brygady **
oraz umundurowanie. (dywizji)

Ogółem w grze bierze udział praw ie 600 jedno­

stek (w praktyce n a planszy w ystępuje ich je d ­
nak ok. 400 - pozostałe oddziały pojaw iają się siła ognia / morale
na m apie dopiero pod koniec gry w postaci uzu­ symbol artylerii ty*
pełnień, kiedy siły obydw u w alczących stron są zaprzodkowanej oddział w szyku tyralierskim
ju ż m ocno uszczuplone). Ze w zględu na znacz­
awers
n ą liczbę żetonów w grze powinno uczestniczyć żetony reprezentujące obsługę artylerii
kilku graczy (po 2-3 z każdej strony), tak aby oddział uzbrojony -identyfikator
awers
każdy z nich dysponow ał kilkom a dywizjam i w sztucery Bakera

czy brygadam i. identyfikator symbol obsługi

symbol szyku
artylerii
tyraliery
Rozegranie pełnego scenariusza trw a bardzo dłu­
go i w ym aga od graczy sporej ilości wolnego
czasu, ja k rów nież dobrej kondycji fizycznej. N a
m arginesie dodamy, iż jest to tylko drobna część
w ysiłku, który był udziałem dowódców, takich
ja k N ey czy W ellington, kierujących swymi od­
działam i nie w zacisznym pokoju, lecz w dymie
i zgiełku prawdziwej bitwy. identyfikator symbol obsługi oddział uzbrojony identyfikator
artylerii w sztucery Bakera

symbol szyku
tyraliery
przynależność
2.0 REKWIZYTY do brygady“
(dywizji)

zdolność
[2.1] Plansza do gry poruszania się
żetony reprezentujące oddziały piechoty
P lansza o w ym iarach 98-68 cm przedstaw ia żetony tyralierów
obszar, n a którym dnia 18 czerw ca 1815 roku górna krawędź stanowiąca
rozegrała się b itw a kończąca epokę w ojen na­
poleo ń sk ich . M apa odzw ierciedla ów czesną
sieć dróg, położenie oraz w ielkość zabudowy,
identyfikator
r front oddziału
identyfikator

symbol szyku
bok — ------ tyraliery
lasów, sadów, strum ieni, w zniesień itp., m ają­
cych istotne znaczenie dla działań bojow ych.
W celu uporządkow ania ruchów oddziałów
^ 4-5-4 ^----1
oraz ich precyzyjnego p o łożenia na m apę na­ zdolność
zdolność
liczebność / m o ra le zd o ]n o ' poruszania się
niesiono siatkę heksagonalną. K ażdy heks (po­ (siła) poruszania się
le) je s t jed n o zn aczn ie określony poprzez sw oje tył rewers
w spółrzędne, np. A 22, B15 oznacza, iż dane
pole łeży n a przecięciu się w iersza ukośnego górna krawędź stanowiąca

r
symbol szyku
o num erze 22 i rzędu poziom ego o num erze 15 front oddziału tyraliery
(H ougoum ont). N a planszy znajduje się ró w ­ identyfikator
nież rząd ponum erow anych pół, zw any torem b o k .............
etapów. przynależność
zdolność
do brygady“
poruszania się
(dywizji)
[2.2] Żetony
żetony reprezentujące dowódców
Przed rozpoczęciem gry pary odpow iadających
dowódca
sobie arkuszy, zaw ierających awersy i rew ersy
żetonów, należy starannie skleić, a następnie po
w yschnięciu porozcinać w zdłuż linii. Podczas
klejenia należy uw ażać, aby po obydw u stro­
kolor właściwy
nach żetonów były te same num ery jednostek. danego korpusu
 Ż eto n y p o m o cn ic z e żeton oznaczający całkowite zniszczenie zabudo­
w ań farmy szkoci
żetony symbolizujące szyk tyralierski
piechota angielska,
hanowerska

lekka piechota angielska

żeton sym bolizujący w ielką kolumnę R o d z a je je d n o s te k

strzelcy angielscy
w y stę p u ją c y c h w grze

H piechota pruska gwardia piesza

i i
żeton sym bolizujący czworobok landwera pruska (piesza)

strzelec pruski

landwera pruska (konna)

żeton sym bolizujący obronę okrężną

artylerzysta pruski

grenadier gwardii
artylerzyści angielscy
żetony liczebności (siły) oddziału
francuskiej

strzelcy gwardii
piechota brunszwiku

1
francuskiej

tyralierzy i woltyżerowie gwardia brunszwiku,

gwardii francuskiej Nassau
żeton reorganizacji
piechota francuska piechota niderlandzka

artyleria w szyku
lekka piechota francuska
ogniowym
żeton dezorganizacji
kirasjerzy artyleria zaprzodkowana

artyleria konna
ulani
w szyku ogniowym

żeton ucieczki artyleria konna

zaprzodkowana
huzarzy
rakietnicy w szyku
ogniowym

rakietnicy w szyku trans­

żeton symbolizujący odpieranie szarży karabinierzy
portowym

artylerzyści gwardii
francuskiej

artylerzyści francuscy
żeton symbolizujący walkę ogniową
[2.3] Definicje podstawowych
grenadierzy konni
pojęć I terminów
gwardii
występujących w grze
dragoni Identyfikator jednostki w przypadku oddziałów
żeton oznaczający częściowe zniszczenie zabu­ piechoty określa przed kreską num er batalionu,
dowań farmy a po kresce num er pułku. Dodatkowo um ieszczo­
strzelcy konni gwardii ne nazwisko oznacza dowódcę dywizji (bądź bry­
gady w przypadku sprzymierzonych), do której
dany oddział należy. Pew na część oddziałów pie­
strzelcy konni choty przedstaw ia kom panie (jednostka organiza­
cyjna będąca składow ą batalionu), w takim przy­
padku przed num erem batalionu umieszczony
lansjerzy jest num er kompanii np.:
 l/l/95Rifles
K em pt
oznacza pierw szą kompanię pierwszego batalionu
95 pułku Rifles należącego do brygady Kempta.
W oddziałach kawalerii najm niejszą jednostką
jest pułk. Identyfikator oddziału jazdy składa się
z nazwy bądź num eru pułku oraz nazwiska do­
wódcy dywizji (Francuzi) lub brygady (sprzy­
mierzeni). Jednostki artylerii francuskiej i pru­
skiej posiadają obok num eru baterii wyrażony
rzym ską cyfrą num er korpusu, do którego należą.
Jednostki należące do tego samego korpusu po­
siadają ten sam kolor sym bolu oznaczjącego ich
szyk. Jednostki reprezentujące poszczególne na­
rodowości posiadają następujące kolory:
wojska angielskie - czerwony
wojska Brunszw iku - zielony
wojska niderlandzkie - jasnoniebieski
wojska hanowerskie - pom arańczowy
wojska pruskie - jasnozielony
wojska francuskie - niebieski
Siła oddziału jest współczynnikiem służącym do
rozstrzygania walki w ręcz oraz walki ogniowej.
W yraża jednocześnie liczebność oddziału przed
rozpoczęciem bitwy, jeden punkt reprezentuje ok.
120 żołnierzy. W spółczynnik siły (liczebności)
nie jest w ielkością stałą, w trakcie gry oddział
może ponosić straty. Fakt ten odnotowuje się po­
przez włożenie pod spód jednostki żetonu liczeb­
ności, który odpowiada aktualnem u stanowi od­
działu. Odzyskiwanie utraconych punktów siły
(liczebności) nie jest możliwe.
M o rale jest współczynnikiem określającym stan
jakościow y (wyszkolenie, dośw iadczenie) od­
działu.
Ruchliwość (zdolność poruszania się) jest w iel­
kością w yrażoną w punktach ruchu, oznaczającą
potencjalną możliwość przem ieszczania się od­
działu w trakcie fazy ruchu. Jednostka posiadając
pew ną pulę punktów płaci z niej za wejście na
kolejny heks. Koszt wejścia na pole (bądź prze­
kroczenie pewnych krawędzi heksu) w zależności
od terenu, szyku oraz rodzaju oddziału przedsta­
wiono w tabeli CHARAKTERYSTYKA TERE­
NU. W trakcie poruszania się oddział może w y­
datkować punkty ruchu na zmianę szyku bądź
w ykonanie zwrotu - patrz: tabela CHARAKTE­
RYSTYKA FORM ACJI.
Siła ognia jest w spółczynnikiem występującym
włącznie na żetonach symbolizujących baterie ar­
tylerii. Jego wielkość zależy od ilości i wagomia-
ru dział w chodzących w skład baterii. W spół­
czynnik ten nie jest w ielkością stałą, w trakcie
gry bateria może ponosić straty. W takim przy­
padku pod żeton dział należy włożyć żeton li­
czebności (siły), odpow iadający jej aktualnej
wartości. Odzyskiwanie utraconych punktów nie
jest możliwe.
Sym bol arty le rii konnej informuje, iż dana bate­
ria należy do artylerii konnej.
Sym bol je d n o ste k lekkiej piechoty um ieszczo­
no na w szystkich oddziałach, które reprezentują
piechotę lekką (tyralierzy, woltyżerowie, strzelcy,
jegrzy, piechota lekka). Jednostki piechoty lek­
kiej m ogą podczas gry dzielić się na mniejsze
pododdziały (kompanie) tzw. tyralierów.
w - symbol występujący na niektórych oddzia­
łach brytyjskich, oznaczający, iż dana jednostka
wyposażona jest w sztucery Bakera (broń gwinto­
wana, odznaczająca się w iększą celnością i zasię­
giem).
Sym bol szyku liniowego (rozwiniętego). Więk­
szość oddziałów biorących udział w grze może
występować w różnych szykach, dwa z nich sym­
bolizowane są prze rewers i awers żetonu. Biały
pas przylegający do górnej krawędzi żetonu (re­
wers) oznacza, iż znajduje się on w szyku linio­
wym (rozwiniętym), jego brak (awers) oznacza,
że oddział uform owany jest w kolumnę.
Sym bol ty ra lie ry umieszczony jest na oddzia­
łach, które w ystępują w szyku tyralierskim.
Im p e t posiadają w yłącznie jednostki kawalerii
wykonujące szarżę bądź kontrszarżę, jego war­
tość w zależności od ilości gwiazdek wynosi:
* - 1 pkt.
** - 2 pkt.
*** - 3 pkt.
Symbol impetu um ieszczony w naw iasach ozna­
cza, iż uwzględnia się go w yłącznie podczas szar­
ży (bądź kontrszarży) na oddział piechoty
(w przypadku ataku na jednostkę jazdy jego w ar­
tość pom ija się), np. *(*) oznacza im pet przeciw­
ko jeździe równy 1, a przeciwko piechocie 2.
W artość impetu m odyfikuje iloraz siła atakujące­
go /siła obrońcy podczas odnajdywania rezultatu
walki wręcz.
M o d y fik ato r tab eli w alki jest w ielkością wyra­
żoną za pom ocą liczby (dodatniej bądź ujem nej),
która podczas poszukiw ania rezultatu walki
zmienia iloraz siła atakującego/siła obrońcy o od­
pow iednią ilość pozycji w lewo bądź w prawo
w tabeli REZULTATY WALKI. M odyfikatory
ujemne przesuw ają pierw otny wynik w lewo,
a dodatnie w prawo, np.: iloraz atakujący /obroń­
ca wynosi 1:1, modyfikator + 3 przesuwa pier­
w otny wynik o trzy pozycje w prawo, dając re­
zultat 3:1. W prowadzając w tym sam ym przypad­
ku m odyfikator - 2 otrzym alibyśm y rezultat 1:2.
1:3 1:2 1:1 2:1 3:1 4:1
[2.4.] Skala gry
M apę, na której rozgrywana jest bitwa, wykona­
no w skali 1:6000. Jeden heks reprezentuje ok.
120 m rzeczywistego terenu. Punkt siły (liczeb­
ności) oddziału oznacza 120 żołnierzy. Żeton ar­
tylerii odpowiada baterii 6-8 dział. Jednem u eta­
powi gry odpowiada 20 m inut realnego czasu.
3.0 FAZY I ETAPY GRY
Gra “Waterloo 1815” rozgrywana jest w 27 cy­
klach, zwanych etapami, podczas których każda ze
stron ma prawo bądź obowiązek wykonania szere­
gu określonych czynności. Do zaznaczania kolej­
nych etapów służy umieszczony na planszy TOR
ETAPÓW oraz żeton ETAPY. W celu zachowania
kolejności i porządku gry wszystkie czynności do­
konywane w każdym etapie zostały podzielone na
8 części, zwanych fazami. W każdej fazie wyko­
nuje się ściśle określone czynności, niedozwolone
jest wykonywanie jakiejkolwiek czynności zwią­
zanej z grą poza przypisaną jej fazą. Dany etap
uważa się za zakończony po wykonaniu kolejno
wszystkich czynności przewidzianych w fazach od
1 do 8. Po zakończeniu etapu żeton ETAPY nale­
ży przesunąć na torze o jedno pole dalej, po czym
ponownie przystąpić do pierwszej fazy.
[3.1] Fazy
Gracze są zobowiązani do przestrzegania ustalo­
nej kolejności faz. Dana faza może być pom inię­
ta, gdy czynności w niej przewidziane nie m uszą
oraz z woli graczy nie są wykonywane.
F aza 1- ru c h jed n o ste k francuskich
Podczas tej fazy gracz dowodzący wojskami fran­
cuskimi jako pierwsze porusza oddziały będące
w stanie ucieczki (przykryte żetonem ucieczki).
Obowiązek wykonania ruchu m ają jednostki,
które znajdują się bliżej niż 5 pól od nie będącego
w stanie ucieczki oddziału przeciwnika. Ruch m u­
si być wykonany w ten sposób, aby odejść poza
wyżej podaną odległość. Pozostałe oddziały będą­
ce w stanie ucieczki nie m ają obowiązku wykona­
nia ruchu. Oddziały będące w stanie ucieczki,
które nie poruszyły się, a ponadto znajdują się
w odległości nie mniejszej niż 8 pól od nie będą­
cej w stanie ucieczki jednostki wroga m ożna przy­
kryć żetonami REORGANIZACJA (da im to
możliwość podjęcia próby reorganizacji w naj­
bliższej przewidzianej do tego fazie),"Po wykona­
niu tych czynności gracz dowodzący wojskami
napoleońskimi może wykonać ruch pozostałymi
oddziałami oraz dowódcami. Oddziały m ogą po­
ruszać się, robić zwroty, zmieniać szyki w ramach
posiadanych limitów punktów ruchu (korzystając
z informacji podanych w tabelach CHARAKTE­
RYSTYKA T EREN U oraz CH A RA K TER Y ­
STYKA FORM ACJI). W trakcie tej fazy jedno­
stki kawalerii francuskiej m ogą wykonywać szar­
że. Oddziały piechoty sprzymierzonych m ogą
w tym czasie tworzyć czworoboki oraz ostrzeli­
wać jednostki kawalerii francuskiej, jazda sprzy­
mierzonych może wykonywać kontrszarżę, a arty­
leria sprzymierzonych może ostrzeliwać szarżują­
ce jednostki kawalerii francuskiej. Po oddaniu sal­
wy baterie artylerii przykrywa się żetonami sym ­
bolizującymi walkę ogniową. Żetonami sym boli­
zującymi odpieranie szarży przykrywa się rów­
nież oddziały, które były atakowane (szarżowane)
przez jednostki kawalerii francuskiej.
F aza 2 - ogień a rty le rii sprzym ierzo n y ch
Podczas tej fazy jednostki artylerii sprzym ierzo­
nych, nie przykryte żetonami sym bolizującymi
walkę ogniową, m ogą ostrzeliwać będące w ich
zasięgu oraz widoczności jednostki francuskie.
Po zakończeniu tej fazy zdejmuje się w szystkie
żetony symbolizujące walkę ogniową, znajdujące
się na bateriach artylerii sprzym ierzonych (lecz
nie na oddziałach piechoty przykrytych żetonami
odpierania szarży).
F aza 3 - a ta k jed n o ste k francuskich
W tej fazie oddziały francuskie m ają możliwość
zaatakow ania jednostek sprzymierzonych. Kolej­
ność wykonywania poszczególnych czynności
w tej fazie jest następująca:
- wszystkie jednostki piechoty sprzym ierzo­
nych, nie przykryte żetonami sym bolizujący­
m i odpieranie szarży, m ogą ostrzelać jednost­
ki francuskie znajdujące się na polach stano­
wiących ich front;
- każdy z oddziałów piechoty francuskiej może
ostrzelać jednostki sprzymierzonych (z wyjąt­
kiem jednostek uprzednio szarżow anych
przez kawalerię, czyli przykrytych żetonami
symbolizującym i odpieranie szarży) znajdu­
jące się przed jego frontem;
- oddziały francuskie m ogą zaatakow ać wręcz
jednostki sprzym ierzonych znajdujące się
w ich strefach kontroli. Obiektami ataku nie
m ogą być jednostki, które w tym etapie
(w trakcie ruchu w ojsk francuskich) odpiera­
ły szarże, czyli przykryte s ą żetonam i sym ­
 bolizującymi odpieranie szarży. O kolejności
rozstrzygania poszczególnych starć decyduje
gracz atakujący. Po rozstrzygnięciu w szyst­
kich starć zdejmuje się wszystkie żetony sym ­
bolizujące odpieranie szarży.
Faza 4 - reorganizacja jednostek francuskich
będących w stanie ucieczki
W szystkie jednostki francuskie przykryte żetona­
m i REORG A N IZA CJA m ogą podjąć próby upo­
rządkowania się.
Faza 5 - ruch jednostek sprzymierzonych
(analogicznie do fazy 1).
Faza 6 - ogień artylerii francuskiej
(analogicznie do fazy 2).
Faza 7 - atak jednostek sprzym ierzonych
(analogicznie do fazy 3).
Faza 8 - reorganizacja jednostek sprzym ierzo­
nych będących w stanie ucieczki
(analogicznie do fazy 4).
4.0 UKIERUNKOWANIE
ODDZIAŁU
W grze “Waterloo 1815” żetony symbolizujące
oddziały m uszą być ustawiane na heksach w ści­
śle określony sposób. Jednostkę należy tak ukie­
runkować, aby jej górna krawędź zwrócona była
w stronę któregokolwiek wierzchołka zajm owa­
nego heksu. Poniżej na rysunku przedstawiono
właściwe ukierunkowanie jednostki.
dezorganizacji bądź ucieczki. Efekt przejścia
w stan dezorganizacji czy ucieczki nie jest trwały
i przy pewnej dozie szczęścia oddziały m ogą na
drodze reorganizacji ponownie stać się pełno­
sprawnymi.
Uwaga. W przypadku jednostek artylerii prze­
pisom dotyczącym poziom ów sprawności bo­
jowej podlegają jedynie artylerzyści, a nie że­
tony sym bolizujące działa.
[5.1] Dezorganizacja
[5.11] Dezorganizacja oznacza stan oddziału,
w którym w szeregach wojska zapanował chwilo­
w y bezład i zamieszanie. Jednostka nadal zacho­
wuje swój szyk, lecz jej zdolność do prowadzenia
działań bojowych ulega pewnem u osłabieniu.
Oddział, który przeszedł w stan dezorganizacji,
należy przykryć żetonem DEZORGANIZACJA.
[5.12] Oddział będący w stanie dezorganizacji
posiada następujące cechy:
- w spółczynnik morale ulega zmniejszeniu
o w artości;
- jeśli po zm niejszeniu współczynnika m orale
(o w artość 1 - patrz wyżej) jego w artość bę­
dzie m niejsza od 4, to przy uzyskiwaniu re­
zultatu ostrzału (dotyczy to zarówno piechoty,
ja k i artylerzystów) od wyniku rzutu kostką
należy odjąć 1;
- zachowuje dotychczasowy szyk, ukierunko­
w anie i strefę kontroli;
- ruchliwość oraz siła nie ulega zmianie;
- nie ulegają zm ianie m ożliwości form owania
szyków;
- oddział m oże wchodzić we w rogie strefy kon­
troli i na ogólnych zasadach uczestniczyć
w walkach oraz podlegać ich efektom;
- jeśli ponownie obniży swój poziom sprawno­
ści bojowej, przechodzi w stan ucieczki;
- może autom atycznie stać się oddziałem pełno­
sprawnym, jeśli podczas własnej fazy ruchu
nie poruszy się oraz nie znajduje się w strefie
kontroli wrogiej jednostki.
Jedynym negatywnym skutkiem przejścia w stan
dezorganizacji (z pełnosprawnego) jest zm niej­
szenie współczynnika morale jednostki oraz w y­
pływające stąd konsekwencje.
artylerię i otrzyma jakikolw iek rezultat różny
od “brak efektu”, traci 1 punkt siły (jeśli ugru­
powany jest w stos, to każda z tworzących go
jednostek traci 1 punkt siły) oraz cofa się jak
w punkcie powyżej, jeśli wycofanie jest nie­
możliwe, ulega eliminacji;
-ja k o cel ostrzału przez piechotę bądź artylerię
stanowi cel typu tyraliera;
- ruchliwość jednostek w stanie ucieczki nie
ulega zmianie;
- poruszając się wydaje zawsze 1 punkt m chu
przy wejściu na kolejny heks (niezależnie od
rodzaju terenu);
- może ponownie stać się pełnowartościowym
oddziałem poprzez reorganizację najpierw do
poziom u dezorganizacji, a późnej do pełno­
sprawnego;
- łączenie oddziałów będących w stanie uciecz­
ki jest zabronione;
- nie ponosi żadnych konsekwencji w przypad­
ku utraty kolejnego poziom u sprawności bo­
jowej (stan ucieczki jest najniższym pozio­
m em sprawności bojowej);
- podczas własnej fazy ruchu ma obowiązek
odejść na odległość nie m niejszą niż 5 pól od
nie będącej w stanie ucieczki jednostki wroga,
jeśli jest to niemożliwe, to traci tyle punktów
siły (w przypadku stosu każdy z oddziałów),
ile zabrakło jej pól do wycofania się o naka­
zaną odległość.
Przykład. Oddział będący w stanie ucieczki nie
m oże wycofać się na odległość 5 pól, gdyż zbli­
żyłby się wtedy do innych wrogich jednostek.
Cofa się zatem tylko o 2 pola, co daje w rezulta­
cie dystans 4 pól (zabrakło 1 pola do w ym aga­
nych 5 pól) od jednostek przeciwnika. Wobec te­
go traci 1 punkt siły.

W trakcie gry należy zwracać szczególną uwagę
na precyzyjne ustawianie jednostek, tak aby nie
było w ątpliwości co do ich położenia. Jedynie
oddziały będące w stanie ucieczki nie m uszą być
ukierunkowane, ich usytuownie na heksie jest
nieistotne.
5.0 POZIOMY SPRAW­
[5.2] Ucieczka
[5.21] U cieczka odzw ierciedla taki stan,
w którym prowadzenie jakichkolw iek działań bo­
jow ych przez oddział jest całkowicie niemożliwe.
Oddział, który przeszedł w stan ucieczki, należy
przykryć żetonem UCIECZKA.
[5.22] Oddział będący w stanie ucieczki posiada
następujące cechy:
- znajduje się w bezładzie, czyli nie tworzy oraz
nie może utworzyć żadnego szyku;

NOŚCI BOJOWEJ - nie posiada strefy kontroli oraz frontu, ukie­

ODDZIAŁÓW
W szystkie oddziały, występujące w grze, posia-
d ajątrzy poziom y sprawności bojowej:
- pełnosprawny
- dezorganizacji
- ucieczki
Podczas gry w w yniku walki, ostrzału bądź in­
nych zdarzeń, opisanych w dalszej części przepi­
sów, oddziały m ogą tracić sw ą sprawność bojo­
wą, przechodząc na niższe poziomy, tzn. w stan
runkow anie takiej jednostki je s t dowolne
(może się ona poruszać bez konieczności w y­
konywania zwrotów);
Uwaga. Jednostki przykryte żetonem REO R­
- nie może atakować w ręcz ani prowadzić wal­
GANIZACJA uznaje się za będące w stanie
ki ogniowej;
ucieczki.
- zaatakowany wręcz nie może wycofać się
przed walką, automatycznie traci 1 punkt siły
(jeśli jest ugrupowany w stos, to każda z je d ­
nostek traci 1 punkt siły) i cofa się o 3 pola od 6.0 SZYKI ODDZIAŁÓW
atakującej go jednostki (atakujący m oże w y­
konać pościg), jeśli nie może wycofać się W trakcie gry każdy z oddziałów, nie będący
o nakazaną odległość, ulega eliminacji, w stanie ucieczki, w zależności od rodzaju broni,
jaki reprezentuje, musi przebyw ać w jednym
- jeśli zostanie ostrzelany przez piechotę bądź

a
z dostępnych m u szyków. Szyki reprezentowane
są. przez rewersy i awersy żetonów reprezentują­
cych oddziały oraz przez specjalne żetony po­
m ocnicze um ieszczane na wierzchu jednostki.
Jednostka traci autom atycznie szyk z chw ilą
przejścia w stan ucieczki.

[6.1] Szyki piechoty

[6.11] Szyk liniowy piechoty oznacza rozwinię­
cie oddziału w płytkie 2-3 szeregowe ugrupowa­
nie, pozw alające optym alnie wykorzystać m ożli­
wość prow adzenia walki ogniowej. Jednostka bę­
dąca w szyku liniowym m a jednak ograniczone
nieco m ożliwości manewrowe. Koszt wejścia na
czyste pole wynosi 1,5 punktu ruchu, a 1 punkt
ruchu musi pośw ięcić wykonując zwrot o 60".
Tworząc szyk liniowy oddział m usi wydać 1
punkt ruchu (rodzaj szyku wyjściowego jest niei­
stotny). Szyk liniowy reprezentowany jest przez
rewers żetonu (pas w kolorze korpusu przyległy
do górnej krawędzi żetonu). Rozwinięcie oddzia­
łu w szyk liniowy zaznaczane jest przez odwróce­
nie żetonu rew ersem do góry. Prow adząc walkę
ogniow ą bądź walkę w ręcz może wykorzystać
m aksimum 4 punkty siły (chociaż m oże ich po­
siadać więcej).

Dwa pola znajdujące się przed górną kraw ędzią

jednostki ugrupowanej w szyk liniowy nazywane
są heksam i frontowym i, pola leżące po bokach -
bocznymi, a heksy położone na tyłach jednostki
- tylnymi.
[6.12] Szyk kolum ny odzwierciedla głębokie (9-
15 szeregów), lecz stosunkowo w ąskie ugrupo­
wanie oddziału, służące przede wszystkim do
uderzeń na białą broń. K olumna jest szykiem do­
godnym do prowadzenia wszelkiego rodzaju ma­
newrów. Koszt wejścia na czyste pole w y n o a - J _
punkt ruchu, wykonując zwroty oddział ugrupo­
wany w kolum nę nie ponosi żadnych kosztów
w punktach ruchu. Oddział uform owany w ko­
lumnę nie może prowadzić walki ogniowej,
w w alce wręcz podczas atalfl! posiada m odyfika­
tor + 1 (patrz: [2.3] wyjaśnienie terminu: m odyfi­
kator tabeli walki), a w obronie - 1. Tworząc ko­
lum nę oddział m usi wydać 1 punkt ruchu (rodzaj
szyku wyjściowego jest nieistotny). Szyk kolum ­
ny oznaczony jest przez awers żetonu (trójkąt w
kolorze korpusu przyległy do dolnej krawędzi
żetonu). Oddział uform owany w kolum nę posia­
da: front, boki i tył takie, jak przedstawiono na
rysunku poniżej.
[6.13] W ielka kolumna może być utworzona
w yłącznie przez_oddziały piechoty fran c ^ k iej^
W ielką kolumnę tw orzą oddziały stojące na je d ­
nym polu identycznie ukierunkowane, z których
każdy ugrupowany jest w kolumnę, a ich łączna
siła (liczebność) wynosi 13-24 punkty. W celu
wyróżnienia takiego stosu (patrz: 8.0) na jego
wierzchu kładzie się żeton symbolizujący w ielką
kolumnę. ^Wielka kolum na odznacza _sig_meco
m n iejszą m anew row ościąT koszt w ykonania
zwłotff75~55°~węnosi T p u n k t rachuTatryweiść na
c ^ T ^ t ^ r r i a l e ź y w y d a c T~punErhxchu. W ielka
kolum na me~155ze prowadzić walki ogniowej,
w w alce wręczTposiafla modyfikator (atak)~+T7T
(obrona) taki sam ja k kolum na, dodatkow o
w spółczynnik morale jednostki sto jącęjna szczy­
cie._s.tosu zwiększa sw ą wartość o 1. Tworżąć
w ielką k ^ m lię ^ iS ^ O T ió iT śię ^ a d n y ć rd o d a tk o ­
wych kosztów w punktach ruchu, oddziały ugru­
powane w kolum nę m uszą po prostu stanąć na
jednym polu. W ielka kolum na posiada front, bo­
ki oraz tył takie same ja k jednostka w szyku ko­
lumnowym. Przy odpieraniu ataków kawalerii
posiada te same w łaściwości co czworobok. '■
■k~, •i
[6.14] C zw orobok jest ugrupowaniem stosowa­
nym przy odpieraniu ataków kawaleryjskich.
M oże go utworzyć każdy z oddziałów piechoty,
którego siła wynosi co najmniej 3 punkty, może
to być też kilka oddziałów stojących na jednym
polu, których łączna siła wynosi co najmniej 3
punkty. Jest to jedyny m ożliw y sposób utw orze­
nia czworoboku przez oddziały o mniejszej sile
(liczebności). Czworobok oznacza się specjal­
nym żetonem pom ocniczym , który należy poło­
żyć na jednostce tworzącej ten szyk. Jeśli siła
czworoboku spadnie poniżej 3 punktów, to jest
on automatycznie rozformowywany, żeton sym ­
bolizujący go jest zdejmowany, a oddział prze­
chodzi w szyk tyralierski (patrz: [6.16]).
Poruszanie się oddziału uformowanego w czwo­
robok jest mało efektywne, m usi on poświęcić 4
punkty ruchu, aby w ejść, na pole w terenie c z y -,
*ś§mTT>rowadząc w alkę ogniow ą bądź w alkę
w ręcz czw orobok w ykorzystuje 1/3 sw ojej siły
(bądź sumy sił jednostek wchodzących w jego
skład) zaokrąglając uzyskany wynik w górę.
Szczególnym przypadkiem w alki w ręcz je s t
w alka w obronie przeciwko kawalerii. W takim ataku tyraliera posiada modyfikator - 1, a będąc nosi 1 punkt ruchu, wykonywanie zwrotów nie
przypadku bez względu na siłę czworoboku oraz w obronie + 1. W trakcie ruchu tyraliera niezależ­ wymaga wydatkowania punktów ruchu. Zm niej­
atakującej go kaw alerii poszukując rezultatu wal­ nie od rodzaju terenu wchodząc na kolejny heks szeniu ulegają natom iast możliwości bojowe, nie­
ki iloraz sił atakujący/obrońca przyjm uje się wydaje 1 punkt ruchu. Front tyraliery stanowi zależnie od posiadanej siły w w alce m oże uczest­
autom atycznie ja k 1:3 (tę sam ą własność posia­ sześć pól otaczających heks, na którym stoi (taki niczyć tylko 1 punktem siły. Szyk kolum ny repre­
da “w ielka kolum na”). Czworobok ostrzeliwany sam ja k w czworoboku). zentowany jest przez awers żetonu (nie występu­
przez piechotę bądź artylerię jest celem typu ko­ Uwaga. Tyralierą staje się autom atycznie każda je na nim symbol linii). Koszt utw orzenia kolum ­
lumna. Koszt utworzenia czworoboku wynosi 1 z jednostek piechoty, której siła (liczebność) spa­ ny wynosi 1 punkt ruchu. Front, boki oraz tył od­
punkt ruchu (rodzaj szyku wyjściowego jest niei­ dnie poniżej 2 punktów, dana jednostka przyfay- działu s ą takie sam e jak w przypadku piechoty
stotny). Front czworoboku stanowi 6 heksów ota­ w ana jest wówczas żetonem symbolizującym ty­ uformowanej w kolum nę (patrz: [6.22]).
czających pole, na którym stoi. Czworobok nie ralierę (nie mylić z żetonem tyralierów). Uwaga. Zabronione jest wykonywanie kontrszar-
posiada boków ani tyłu.
ży w szyku kolumnowym.
[6.2] Szyki kawalerii Uwaga. Rodzaj przyjętego szyku przez d an ąjed -
nostkę kawalerii nie wpływa na w artość impetu.
[6.21] Linia (szyk rozwinięty) jest ugrupowa­
niem umożliwiającym jednostce kawalerii opty­
m alne wykorzystanie siły oddziału (szeroki front [6.3] Szyki artylerii
daje możliwość walki większej ilości żołnierzy).
W grze “Waterloo 1815” każda pełnow artościo­
Pewnem u graniczeniu ulega jednak manewro-
w a jednostka artylerii składa się z dwóch żeto­
wość oddziału, koszt wejścia na pole w terenie
nów: dział oraz obsługi (artylerzystów).
czystym wynosi 1.5 punktu ruchu, na wykonanie
zwrotu o 60° należy poświęcić 1 punkt ruchu. [6.31] Artyleria zaprzodkowana (szyk transpor­
Szyk linii reprezentowany jest przez rewers żeto­ towy). Szyk ten może być utworzony tylko wtedy,
nu jazdy (analogiczny symbol jak w przypadku gdy działa i obsługa zajm ują jedno pole. Tylko
szyku liniowego piechoty). Prow adząc . walkę w tym szyku jednostka artylerii może poruszać się
w ręcz m oże wykorzystać nie więcej niż 2 punkty po planszy. Koszt wejścia na pole w terenie czy­
siły. Koszt utworzenia szyku liniowego wynosi 1 stym wynosi 1 punkt ruchu, wykonywanie zwro­
punkt ruchu. Front, boki oraz tył oddziału są tów nie powoduje konieczności wydatkowania
identyczne ja k w przypadku szyku liniowego od­ punktów ruchu. Artyleria zaprzodkowana nie m o­
[6.15] O brona okrężna jest ugrupowaniem m oż­ działu piechoty. że prowadzić walki ogniowej. Koszt utworzenia
liwym do utworzenia wyłącznie na polach zaw ie­ tego szyku wynosi 2 punkty ruchu (dla artylerii
[6.22] K olum na jest szykiem um ożliwiającym
rających teren zabudowany bądź farmę. Obronę pieszej) oraz 3 punkty ruchu (dla artylerii konnej).
oddziałowi kawalerii szybkie przem ieszczanie
okrężną zaznacza się poprzez przykrycie danej Artyleria zaprzodkowana podczas ostrzeliwania
się. Koszt wejścia na pole w terenie czystym wy­
jednostki specjalnym żetonem pomocniczym. Po­
ruszanie się oddziału znajdującego się w obronie
okrężnej jest całkowicie zabronione. W przypad­
ku, kiedy oddział znajdujący się w obronie okręż­
nej wykonuje atak wręcz, automatycznie, tuż
przed w alką m usi przejść w inny dostępny mu
szyk. Prow adząc walkę ogniow ą oddziały znaj­
dujące się w obronie okrężnej wykorzystują 1/3
swej siły (zaokrąglając ułam ki w górę). W walce
w ręcz obrona okrężna m oże zaangażować tylko
1/2 (zaokrąglając w górę) swojej siły bądź sumy
sił jednostek j ą tworzących (jeśli kilka stoi na jed­
nym polu). Obrona okrężna ostrzeliwana przez
piechotę bądź artylerię jest celem typu linia. Od­
dział tworząc obronę okrężną m usi wydać 4
punkty ruchu. Front oddziału uform ow anego
w obronę okrężną stanowi 6 pól otaczających
zajm ow any przez niego heks (jest taki sam jak
w przypadku czworoboku).
[6.16] Tyraliera jest luźnym ugrupowaniem pie­
choty poruszającym się w szyku rozproszonym,
służącym głównie do osłony zasadniczych zgru­
pow ań w ojsk oraz do walki w trudnym zakrytym
terenie: lasy, sady, zabudowania. Część oddzia­
łów ze w zględu na sw oją specyfikę oraz wyszko­
lenie w ystępuje tylko w szykach tyralierskich
(wyróżniono je specjalnym symbolem tyraliery -
patrz: opis żetonów). Tyralierę m ogą tworzyć
również oddziały piechoty lekkiej poprzez wy­
dzielanie ze swego składu oddziałów tyralierów -
patrz: procedura w [7.56].
Oddział piechoty posiadający w swym identy­
fikatorze jeden z podanych niżej symboli: lek. -
piech o ta lekka, wol. - w oltyżerow ie, tyr. -
tyralierzy, strz. - strzelcy, jeg. - jegrzy, jest jed­
nostką piechoty lekkiej.
Niezależnie od sum y sił oddziałów będących
w szyku tyralierskim, stojących na jednym polu,
podczas walki w ręcz oraz w walce ogniowej m o­
g ą uczestniczyć m aksymalnie tylko 2 punkty si­
ły. Powyższy przepis powoduje, iż podczas gry
m ało efektywne jest ustawianie na jednym polu
oddziałów tyraliery, których liczebność (siła)
przekracza dwa punkty. W w alce w ręcz podczas

10
(przez artylerię bądź piechotę) jest celem typu li­
nia. Szyk transportowy reprezentowany jest przez
rewers żetonu dział. Podczas walki wręcz pod
uwagę bierze się tylko artylerzystów (a nie działa).
[6.32] Artyleria odprzodkowana (szyk ognio­
wy). Szyk ten może być utworzony tylko wtedy,
gdy działa i obsługa zajm ują wspólny heks. Tyl­
ko to ugrupowanie pozwala jednostce artylerii na
prowadzenie walki ogniowej. W tej pozycji arty­
leria nie może przem ieszczać się, dozwolone jest
tylko wykonyw anie zwrotów - koszt wykonania
zw rotu o 60° wynosi 3 punkty ruchu. W celu od-
przodkowania jednostka artylerii musi poświęcić
2 punkty ruchu (artyleria piesza) bądź 3 punkty
ruchu (artyleria konna). A rtyleria odprzodkowa­
na podczas ostrzeliwania (przez piechotę bądź ar­
tylerię) jest celem typu linia (dodatkowo przy
uzyskiwaniu rezultatu ostrzału od wyniku rzutu
kostką odejmuje się wartość 1). Szyk ogniowy re­
prezentow any jest przez awers żetonu dział. Pod­
czas walki w ręcz pod uwagę bierze się tylko arty­
lerzystów (a nie działa).
Uwagi końcowe:
- szyk nie ulega zm ianie, jeśli z jakiegokolw iek
pow odu artylerzyści opuszczą pole, na
którym stoją działa;
- żeton artylerzystów stojący sam odzielnie na
polu jest celem typu tyraliera, nie może on
prowadzić walki ogniowej (zarówno jako pie­
chota, ja k i artyleria), podczas walki wręcz
oraz przy wykonywaniu ruchu podlega iden­
tycznym przepisom ja k tyraliera; posiada
front taki sam jak czworobok ( sześć sąsie­
dnich pól- patrz: [6.24])
- samotnie stojący na polu żeton dział (bez ob­
sługi) stanowi cel typu linia (w szyku trans­
portowym ), jeśli znajduje się w szyku ognio­
wym to od wyniku rzutu kostką w trakcie uzy­
skiwania rezultatu ostrzału odejmuje się war­
tość 1.
- bateria artylerii ostrzeliwana przez artylerię
przeciwnika ponosi straty w działach (współ­
czynnik siła ognia) bądź artylerzystach -
w spółczynnik siły (liczebności), artyleria
ostrzeliwana przez piechotę ponosi straty tyl­
ko w artylerzystach (szczegóły - patrz:
[15.3]);
- w szelkie m anewry (ruch, zwroty, ostrzał arty­
leryjski) bateria artylerii może wykonywać
tylko wówczas, gdy żeton dział i obsługi zaj­
m ują w spólne pole;
- kolejność ustawienia żetonu dział oraz obsłu­
gi na polu jest w zasadzie nieistotna, w prak­
tyce wygodniej jest jednak układać żeton
dział na wierzchu;
- niezależnie od szyku artyleria posiada front,
boki oraz tył takie sam e ja k oddział w szyku
liniowym.
[6.4] Utrata szyku
[6.41] Każda z jednostek traci szyk z chw ilą
przejścia w stan ucieczki.
[6.42] Szyku nie traci jednostka znajdująca się
w stanie dezorganizacji.
[6.5] Z m iana szyku
(patrz: [7.5])
Uwaga. Szczegółowe inform acje dotyczące po­
szczególnych szyków podano z tabelach: CHA­
RAK TERYSTY KA TERENU, CHARAKTERY­
STYKA FORM ACJI.
7.0 ZASADY RUCHU
[7.1] Zasady ogólne
[7.11] Generalnie oddziały m ogą poruszać się tyl­
ko podczas w łasnych faz ruchu. W pewnym ogra­
niczonym zakresie ruch oddziałów możliwy jest
również w trakcie fazy walki (wycofanie, pościg,
przem ieszczenie) oraz w fazie ruchu przeciwnika
(kontrszarża).
[7.12] N a początku każdej własnej fazy ruchu
wszystkie oddziały posiadają ściśle określone li­
m ity punktów ruchu (ruchliwość). W trakcie tej
fazy kosztem posiadanych punktów, aż do ich
całkowitego wykorzystania, jednostki mogą: po­
ruszać się, robić zwroty oraz zm ieniać szyki.
[7.13] Podczas własnej fazy ruchu gracz ma obo­
wiązek jako pierwsze przesunąć wszystkie jedno­
stki będące w stanie ucieczki, stojące bliżej niż 5
heksów od nie będącego w stanie ucieczki od­
działu przeciw nika tak, aby po zakończeniu ru­
chu znalazły się w odległości co najmniej 5 he­
ksów (patrz: [5.22] oraz opis fazy 1). Poruszanie
się pozostałych jednostek nie jest obowiązkowe,
a kolejność wykonywania przez nie ruchu zależy
jedynie od woli gracza, który nimi dysponuje.
[7.14] Oddziały poruszają się pojedynczo (chyba
że są ugrupowane w stos), ruch jednostki następ­
nej m ożliwy jest dopiero po zakończeniu ruchu
poprzedniej.
[7.15] W danej fazie na wykonanie czynności
opisanych w [7.12] oddział nie może zużyć w ięk­
szej ilości punktów ruchu niż wynosi jego ruchli­
wość.
[7.16] Oddział nie m usi wyczerpać w danej fazie
całego lim itu punktów ruchu.
[7.17] Punkty ruchu nie wykorzystane w jednym
etapie nie m ogą być wykorzystane w etapie na­
stępnym.
[7.18] Punkty ruchu nie m ogą być przekazywane
przez jedne oddziały drugim.
[7.2] Zasady poruszania się
[7.21] Zasadniczo oddziały m ogą poruszać się
w yłącznie do przodu (wyjątek - patrz: [7.6]), tzn.
przez wejście na którykolw iek heks, leżący przed
frontem oddziału (heks frontowy, patrz: - 6.0).Po­
niżej zamieszczono przykład poruszania się od­
działu w szyku kolumnowym.
Jednostki m uszą poruszać się przez kolejne heksy
ruchem ciągłym, przeskakiwanie jest niedozwolo­
ne. W chodząc na każdy kolejny heks oddział mu­
si poświęcić odpowiednią ilość punktów ruchu,
zależną od rodzaju pokonywanego terenu, typu
jednostki oraz przyjętego przez n ią szyku (patrz:
tabela CHARAKTERYSTYKA TERENU).
[7.22] Oddział podczas wykonyw ania ruchu nie
m oże wejść na pole zajęte przez w rogąjednostkę.
D ozwolone jest tylko wejście wrogiego oddziału
na pole zaw ierające sam otnie stojący (bez obsłu­
gi) żeton dział.
[7.23] Przez jeden heks może przejść w trakcie
danej fazy ruchu dowolna ilość jednostek.
[7.24] W trakcie wykonywania fazy ruchu od­
dział nie m oże przejść przez pole, na którym stoi
“wielka kolum na” (i na odwrót), dopuszczalne
jest jedynie zakończenie ruchu na tym sam ym po­
lu, ale tylko w przypadku kiedy jego celem jest
w zm ocnienie (przyłączenie się) wielkiej kolum ­
ny (nie powodując jednak przekroczenia limitu
24 punktów siły - patrz: [6.13] oraz [8.2]).
[7.25] Ponow na korekta położenia jednostki,
która właśnie zakończyła swój ruch, jest m ożliw a
w yłącznie za zgodą przeciwnika.
[7.3] Wpływ sojuszniczych
jednostek na ruch oraz
poziom sprawności
oddziału
[7.31] Podczas wykonyw ania ruchu oddział m o­
że przejść przez heks, na którym stoją inne soju­
sznicze jednostki, nie ponosząc żadnych kosztów
w punktach ruchu.
[7.32] W przypadku, kiedy pełnosprawna jedno­
stka przechodzi przez pole, na którym stoi inna
pełnospraw na sojusznicza jedn o stk a, n ależy
spraw dzić m orale obydw u jed n o ste k (patrz:
[14.11]). N egatyw ny rezultat sprawdzenia morale
oznacza, iż dany oddział przechodzi w stan dez­
organizacji.
[7.33] Sprawność bojowa jednostki (patrz: 5.0)
ulega obniżeniu o jeden poziom w przypadku gdy
podczas wykonywania ruchu znajdzie się ona na
jednym polu (chwilowo) z oddziałem będącym
w stanie ucieczki. Nieistotne jest przy tym, który
z nich jest oddziałem poruszającym się.
[7.34] Sprawność bojowa jednostki pełnospraw ­
nej ulega obniżeniu do poziom u dezorganizacji
w przypadku, kiedy podczas wykonywania ruchu
znajdzie się ona na jednym połu (chwilowo) z od­
działem będącym w stanie dezorganizacji. N iei­
stotne jest przy tym, który z nich jest oddziałem
poruszającym się.
[7.35] Jeśli na jednym polu zakończą ruch oddzia­
ły o różnych poziomach sprawności bojowej, to
automatycznie cały stos przechodzi na najniższy
poziom sprawności bojowej, jaki jest reprezento­
wany przez jednostkę wchodzącą w jego skład.
[7.4] Zwroty
[7.41] Oddziały, ja k to zostało opisane w punkcie
[7.21], m ogą poruszać się do przodu wchodząc na
heksy stanowiące ich front. Zm iana kierunku
m arszu m ożliw a jest tylko przez wykonanie
zwrotu. Jedynie oddziały, których front rozciąga
się na wszystkie 6 pół, np. tyraliera, czworobok,
m ogą poruszać się w dowolnym kierunku bez ko­
nieczności wykonywania zwrotów.
[7.42] Koszt wykonania zwrotu ponoszą tylko
oddziały ugrupowanie w linię, w ielką kolumnę
oraz artyleria odprzodkowana. Oddział, będąc
w którymś z pozostałych szyków, nie ponosi z te­
go tytułu żadnych kosztów, lecz w trakcie wyko­
U
nywania ruchu m usi uwidaczniać dokonywanie
kolejnych zwrotów. Koszt w ykonania zwrotu
o 60° bądź 180° dla poszczególnych szyków po­
dano w 6.0 oraz w tabeli CHARAKTERYSTY­
KA FORM ACJI. Zwroty o 120° traktowane są ja -
ko dwa zw roty po 60 stopni.
[7.43] Rodzaj terenu nie wpływa na koszt w yko­
nania zwrotu.

[7.5] Zmiana szyku

[7.51] Oddział może zm ienić szyk tylko podczas
własnej fazy ruchu (wyjątek: [7.56] oraz [10.6]).
Koszt form ow ania szyku dla poszczególnych ro­
dzajów broni zam ieszczono w opisie poszczegól­
nych szyków (patrz: 6.0) oraz w tabeli CHA­
RAK TERYSTYKA FORM ACJI.
[7.52] W trakcie jednej fazy oddział może zm ie­
niać szyk wielokrotnie aż do wyczerpania się li­
m itu posiadanych punktów ruchu.
[7.53] Oddział znajdujący się w strefie kontroli
(patrz: 10.0) wrogiej jednostki nie m oże dobro­
wolnie zm ienić szyku (wyjątki patrz: [7.57] oraz
[10.6]).
[7.54] Zabronione jest utworzenie szyku na he-
ksie zawierającym teren, w którym dany szyk nie
może się poruszać (patrz: tabela - CHARAKTE­
RYSTYKA TERENU), np. czworoboku nie m oż­
na utworzyć na polu zawierającym: las, sad, za­
budowania itp.
[7.55] Możliwość sformowania nowego szyku nie
zależy od rodzaju szyku dotychczas przyjętego.
[7.56] N a nieco odm iennych zasadach form owa­
ny jest szyk tyralierski (część oddziałów ju ż od
początku giy występuje w tym właśnie szyku).
D obrowolnie m ogą go tworzyć oddziały piechoty
lekkiej, oznaczone specjalnym symbolem
Szyk tyralierski tw orzony jest poprzez wydziela­
nie bądź całkow itą zam ianę oddziału piechoty
lekkiej na kilka żetonów tyralierów. Przy zam ia­
nie (wydzielaniu) należy zwrócić uwagę, aby za­
chowana była siła (liczebność) przed i po prze­
prow adzeniu całej operacji. W spółczynniki m o­
rale każdej z wydzielonych jednostek tyralierów
m uszą być takie same, ja k w spółczynniki jedno­
stki macierzystej (tej, z której zostali wydzieleni).
Przeprowadzając pow yższą zamianę oddział nie tania, które oddziały zostały wydzielone, należy U w aga. N a podstaw ie przepisów podanych
ponosi żadnych kosztów w punktach ruchu. Po na przygotowanej do tego celu kartce, przy iden­ w [7.56] oraz [7.57] na planszy m ogą znajdować
dokonanym podziale każdy z oddziałów tyralie­ tyfikatorze jednostki lekkiej piechoty, która ule­ się oddziały w szyku tyralierskim reprezentowa­
rów może sam odzielne prowadzić działania bojo­ gła podziałowi, zapisać identyfikatory wydzielo­ ne przez żetony tyralierów (wywodzące się z je d ­
we (ruch, walka itp). nych z niej oddziałów tyralierskich. Przy operacji nostek piechoty lekkiej) oraz przez jednostki
scalania należy pam iętać o uwzględnieniu ewen­ przykryte żetonami sym bolizującym i tyralierę,
Przykład. 35 regim ent jegrów z brygady Ditmer-
tualnych strat, poniesionych przez wydzielane które reprezentują oddziały zwykłej piechoty li­
sa (niderlandzki) o współczynnikach 5-3-4 może
jednostki tyralierów. W takim przypadku pod niowej (a dokładniej ich pozostałości). Powyższe
podzielić się na trzy oddziały tyralierów o w spół­
jednostkę m acierzystą należy włożyć żeton siły przepisy celowo w yróżniają tyraliery powstałe
czynnikach:
odpowiadający sumie współczynników siły sca­ z jednostek piechoty lekkiej, gdyż w przypadku
1-3-4 lonych oddziałów tyralierów. w ojsk sprzym ierzonych po siad ają one nieco
2-3-4 Uwaga. Oddziały tyralierów m ogą być “wchłania­ w iększą skuteczność podczas prowadzenia walki
ne” nie tylko przez jednostkę macierzystą, ale rów­ ogniowej.
2-3-4
nież przez inny sojuszniczy oddział piechoty lek­
Łączna siła (liczebność) oddziałów tyralierów
wynosi 5, a współczynnik m orale każdego z nich
kiej (lecz o tym samym współczynniku morale). [7.6] Ruch do tyłu
3. Żeton reprezentujący 35 reg. jegrów jest zdej­ [7.57] Jednostki piechoty, których liczebność (si­
[7.61] Oddział może poruszać się do tyłu po­
m ow any z planszy, a na jego miejsce ustawiane ła) spadła poniżej 2 punktów, automatycznie
przez wejście na pola stanow iące jego tył. K oszt
są trzy żetony tyralierów. Ten sam 35 regim ent je ­ przechodzą w szyk tyralierski. Oddziały takie
w ejścia tyłem na pole w terenie czystym wynosi
grów może wydzielić tylko część swych sił do przykrywa się specjalnymi żetonam i sym bolizu­
dla każdego oddziału niezależnie od przyjętego
szyku tyralierskiego, np. dwa oddziały tyralierów jącym i szyk tyralierski (nie m ylić z żetonam i ty­
szyku (linia, kolum na, w ielka kolum na) 2 punk­
o współczynnikach: ralierów - patrz: opis żetonów [2.2]). W przypad­
ty ruchu, a koszt w ykonania zw rotu o 60“ 1
ku piechoty lekkiej należy j ą zastąpić żetonem ty­
1-3-4 punkt.
ralierów o współczynniku siły 1. Zmianę szyku
1-3-4 w yw ołaną spadkiem siły (liczebności) oddziału [7.62] Oddział nie m oże wykonać ruchu do tyłu,
W takim przypadku żeton reprezentujący 35 reg. wprowadza się natychm iast, niezależnie od fazy, jeśli w jego wyniku wszedłby w strefę kontroli
jegrów pozostaje na planszy, lecz pod jego spód w tym przypadku nieistotne jest, czy dany od­ jednostki przeciwnika (patrz: 10.0).
należy włożyć żeton siły z cyfrą 3, odzwiercie­ dział znajduje się z strefie kontroli (patrz: [10.6]) [7.63] Oddziały, które przed w alką zdecydowały
dlający aktualną (po wydzieleniu tyralierów) siłę jednostki przeciwnika. się na wycofanie bądź w jej wyniku zostały do te­
oddziału. W analogiczny sposób m ożna scalać go zmuszone (patrz: [12.8]), cofają się poprzez
wcześniej w ydzielone oddziały. W celu zapam ię­ wykonanie ruchu do tyłu.

12

[7.7] Wpiyw rodzaju terenu
»a ruch jednostki
[7.71] Oddział w trakcie wykonywania ruchu,
wchodząc na kolejne pole, m usi pośw ięcić pew ną
ilość punktów ruchu. K oszt wejścia na heks zale­
ży nie tylko od rodzaju wojska i przyjętego szy­
ku, ale rów nież od terenu, jaki znajduje się na da­
nym polu. Oddział przekraczając rodzaj terenu
stanowiący krawędź heksu, np. strumień, zbocze,
żywopłot, m usi dodatkowo pośw ięcić określoną
ilość punktów ruchu. Zestawienie kosztów w ej­
ścia n a heks (bądź przekroczenia krawędzi) w za­
leżności od rodzaju wojska, terenu oraz przyjęte­
go szyku podano w tabeli CHARAKTERYSTY­
K A TERENU.
P rz y k ład . Jednostka piechoty ugrupowana w ko­
lumnę, która wchodzi na heks w terenie czystym
(koszt 1 punkt ruchu), przechodzi dodatkowo
przez krawędź stanow iącą strum ień (koszt + 0,5
punktu ruchu), jest zm uszona w ydać 1,5 punktu
ruchu.
[7.72] W pływ terenu na koszt ruchu kumuluje się.
[7.73] Jednostka uform owana w kolum nę (pie­
chota, kawaleria) oraz artyleria zaprzodkowana,
poruszająca się wzdłuż drogi bądź ścieżki, wcho­
dząc n a kolejne pole, w ydaje 1 punkt ruchu nie­
zależnie od rodzaju terenu, przez jaki przechodzi.
Oddział w chodzący na drogę (ścieżkę) z boku
m usi wydać punkty ruchu przewidziane dla tere­
nu, po jakim biegnie droga.
[7.74] W zależności od przyjętego szyku poru­
szanie się oddziałów w niektórych rodzajach tere­
nu m oże być zabronione - patrz: symbol “Z ”
w tabeli CHARAKTERYSTYKA TERENU.
[7.75] Tyraliera oraz dowódcy niezależnie od ro­
dzaju pokonywanego terenu wchodząc na kolejne
pole w ydają 1 punkt ruchu.
[7.76] Przechodząc przez żywopłot (chyba że
w kolum nie i po drodze) jednostka zm uszona jest
sprawdzić swe m orale (symbol “D” w tabeli
CHARAKTERYSTYKA TERENU). Procedurę
sprawdzania m orale podano w punkcie [14.1]. Je­
śli sprawdzenie morale wypadnie negatywnie od­
dział przechodzi w stan dezorganizacji.
[7.77] Podobnie niebezpiecznym terenem jest po­
le stanowiące w głębienie (A39, B25). W chodzą­
cy nań oddział ugrupowany w linię autom atycz­
nie przechodzi w stan dezorganizacji. W chodząca
na taki heks kawaleria ugrupowana w kolumnę
jest zmuszona sprawdzić swoje morale (procedu­
ra i konsekwencje analogiczne ja k w [7.76]).
[7.8] Ruch strategiczny
[7.81] Podczas własnej fazy ruchu oddział zwięk­
sza dwukrotnie posiadany lim it punktów ruchu,
jeśli podczas jego wykonywania spełnia następu­
jące warunki:
- oddział kawalerii bądź piechoty ugrupowany
jest w kolumnę (ale nie w w ielką kolumnę),
a artyleria jest zaprzodkowana;
- oddział podczas wykonywania m chu (wlicza­
jąc w to heks ostatni oraz ten, z którego roz­
poczyna ruch) nie może znaleźć się bliżej niż
5 pól od nie będącej w stanie ucieczki jedno­
stki przeciwnika;
- ruch (wliczając w to heks początkowy oraz
końcowy) musi odbywać się wzdłuż drogi
bądź ścieżki.
[7.82] W jednej fazie ruchu oddział może poru­
szać się ruchem strategicznym bądź normalnym,
ich kom binacja jest zabroniona.
[7.9] Ruch jednostek będących
w stanie ucieczki
[7.91] Patrz: [3.1] - opis fazy 1 oraz [5.22],
[7.92] Jednostki będące w stanie ucieczki poru­
szają się tak ja k tyraliera: ruch bez konieczności
wykonyw ania zwrotów oraz koszt wejścia na po­
le 1 punkt ruchu niezależnie od rodzaju terenu.
8.0 STOSY
[8.1] Zasady ogólne
[8.11] W grze “Waterloo 1815” możliwe jest zaj­
m owanie jednego pola przez kilka sojuszniczych
oddziałów, ustaw ia je się wtedy jeden na drugim,
tworząc tzw. stos.
[8.2] Warunki oraz zasady
tworzenia stosów
[8.21] Tworząc bądź likwidując stos oddziały nie
ponoszą żadnych dodatkowych kosztów w punk­
tach ruchu.
[8.22] Stos m oże się składać wyłącznie z jednego
rodzaju wojska: piechoty, kawalerii bądź artyle­
rii, tworzenie stosu z różnych rodzajów w ojsk
jest zabronione. Stos m ogą tworzyć jednostki
należące do tego samego korpusu. W yjątek stano­
w ią artylerzyści, którzy m ogą dołączyć do jedno­
stki lub stosu piechoty, zajm ują wówczas miejsce
na spodzie stosu, ich siłę pom ija się podczas wal­
ki wręcz.
[8.23] Zabronione jest tworzenie bądź likwido­
w anie stosu w strefie kontroli wrogiego oddziału
(patrz: 10.0).
[8.24] Jednostki stojące w stosie m uszą być jedna­
kowo ukierunkowane oraz tworzyć ten sam szyk.
[8.25] Poziom sprawności bojowej jednostek
znajdujących się w stosie musi być jednakowy,
wynika to z paragrafu [7.34] oraz [7.35],
[8.26] Przy tworzeniu stosów nieistotna jest ilość
jednostek w chodzących w jego skład, lecz suma
ich współczynników siły (liczebności). Limity
punktów siły oddziałów tworzących stos w zależ­
ności od rodzaju terenu, w ojska oraz szyku
przedstaw iono w tabeli STOSY.
[8.27] Stosy nie blokują ruchu jednostkom soju­
szniczym (w yjątek “w ielka kolum na” patrz:
[7.24]).
[8.3] Szyk oddziałów tworzą­
cych stos
[8.31] Oddziały artylerii tworzące stos m ogą
znajdować się w różnych szykach, jest to jedyny
wyjątek od zasady podanej w [8.24],
[8.32] Dołączający do stosu oddział w szyku ty-
ralierskim autom atycznie przyjm uje szyk, w ja ­
kim w ystępują jednostki stojące na tym polu.
[8.33] Oddział dołączający do stosu, będącego
w szyku czworobok bądź obrona okrężna, auto­
matycznie, bez ponoszenia kosztów w punktach
ruchu dostosowuje swój szyk do zastanego.
[8.4] Kolejność jednostek
w stosie
[8.41] Kolejność jednostek w stosie m oże być
zm ieniana tylko podczas własnej fazy ruchu, pod
warunkiem, że dany stos nie znajduje się w stre­
fie kontroli wrogiej jednostki (patrz: 10.0). Zm ia­
na kolejności jednostek w stosie nie wym aga w y­
dawania punktów ruchu.
[8.5] Efekty walki dla stosu
[8.51] Efektom walki, takim jak: utrata poziom u
sprawności bojowej, wycofanie, pościg, podlega
cały stos.
[8.52] Straty liczebne (punktów siły), wynikające
bezpośrednio z rezultatu walki (wręcz, ogniowej,
ostrzał artylerii), odnoszą się tylko do jednostki
stojącej na szczycie stosu, a po jej w yelim inow a­
niu do następnej znajdującej się na wierzchu.
W niektórych szczególnych przypadkach (patrz:
[12.85] ) straty liczebne ponosi każda z jed n o ­
stek znajdujących się w stosie.
9.0 ŁĄCZENIE
ODDZIAŁÓW
[9.1] Zasady ogólne
[9.11] K ilka osłabionych liczebnie oddziałów, na­
leżących do tej samej dywizji (po stronie francu­
skiej) lub brygady (po stronie sprzymierzonych),
rozpoczynających lub kończących ruch na tym
samym polu, może poprzez elim inację któregoś
z nich zwiększyć liczebność pozostałych oddzia­
łów w stosie.
Przykład. Trzy bataliony z dywizji A llixa kończą
ruch na tym sam ym polu. Pierwszy batalion m a 3
punkty siły z 5 posiadanych na początku gry, dru­
gi również 3 punkty z 5, a trzeci 3 punkty z 4.
Gracz dowodzący nimi może zdjąć z planszy że­
ton sym bolizujący pierwszy batalion (liczebność
3), zwiększając za to do pełnych stanów (drugi
o 2, a trzeci o 1 punkt) siłę pozostałych batalio­
nów, znajdujących się w stosie.
Uwaga. Procedura łączenia osłabionych oddzia­
łów m a na celu zmniejszenie ilości oddziałów bę­
dących na planszy przy zachowaniu ich ogólnej
siły. Łączenie oddziałów w ram ach jednego stosu
daje czasam i wym ierne korzyści, gdyż w nie­
których przypadkach straty w stosie ponosi każdy
z wchodzących w jego skład oddziałów, a więc
im m niejsza liczba oddziałów tworzących go
(przy tej samej sile) tym m niejsze straty.
[9.12] Przy operacji łączenia nie m ożna m ieszać
oddziałów o różnych cechach, np. piechoty lek­
kiej z piechotą liniową, huzarów z lansjeram i
(odm ienne wartości impetów) oraz jednostek,
które posiadają różne w artości w spółczynników
morale.
[9.13] W wyniku łączenia oddziałów nie m ożna
przekroczyć pierwotnego stanu punktów siły da­
nej jednostki.
[9.14] Łączenie oddziałów nie może odbywać się
w strefie kontroli wrogiego oddziału.
[9.15] Operacja łączenia oddziałów nie w ym aga
ponoszenia kosztów w punktach ruchu.
10.0 STREFA
KONTROLI
[10.1] Zasady ogólne
[10.11] Strefa kontroli oddziału składa się z pól
13
stanow iących jego front (patrz: 6.0 opis szyków).
W zależności od szyku, siły oraz rodzaju wojska
m ogą to być 2 lub 6 pól otaczających jednostkę.
Szyk oddziału: linia, kolumna, wielka kolumna,
artyleria odprzodkowana.
Szyk oddziału: tyraliera, czw orobok, obrona
okrężna.
[10.12] Strefy kontroli nie posiadają oddziały bę­
dące w stanie ucieczki, żetony dział (bez obsłu­
gi), obsługa dział, artyleria zaprzodkowana, do­
wódcy.
[10.13] O becność na tym sam ym polu kilku stref
kontroli oddziałów wrogich bądź sojuszniczych
nie pow oduje żadnych konsekwencji. W takim
przypadku wszystkie strefy kontroli obejmujące
dane pole istnieją niezależnie od siebie, nie negu­
jąc się ani wykluczając.
[10.14] Strefa kontroli w żaden sposób nie wpły­
w a na jednostki sojusznicze.
[10.15] Strefa kontroli nie obejmuje heksu znaj­
dującego się po drugiej stronie jeziora.
[10.2] Wpływ strefy kontroli
na ruch
[10.21] Po wejściu w strefę kontroli wrogiego od­
działu jednostka musi się natychm iast zatrzymać,
niezależnie od nie w ykorzystanych jeszcze punk­
tów ruchu w tej fazie.
[10.22] Oddział, wchodząc w strefę kontroli w ro­
giej jednostki, nie ponosi żadnych dodatkowych
kosztów w punktach ruchu.
[10.23] W ejście oddziału będącego w stanie
ucieczki na pole, znajdujące się w strefie kontro­
li wrogiej jednostki, kończy się elim inacją od­
działu.
[10.24] Samotnie poruszający się dowódca nie
m oże wejść w strefę kontroli wrogiej jednostki.
[10.3] Opuszczanie strefy kon­
troli wrogiej jednostki
[10.31] Oddział m oże dobrowolnie opuścić strefę
kontroli wrogiej jednostki, operacja ta niesie je d ­
nak z sobą elem ent pewnego ryzyka. Po opu­
szczeniu strefy kontroli wrogiej jednostki oddział
m usi sprawdzić swoje m orale (patrz: 14.0), jeżeli
próba wypadnie negatywnie, oddział przechodzi
na niższy stopień sprawności bojowej.
[10.32] Oddział, opuszczając strefę kontroli w ro­
giej jednostki, m oże ponownie w tej samej fazie
ruchu wejść w strefę kontroli innej lub tej samej
wrogiej jednostki, ale tylko wówczas, kiedy jego
celem jest jej zaatakow anie (musi się znaleźć
w jego strefie kontroli), w przeciw nym razie po­
nowne wejście w strefę kontroli wrogiej jednost­
ki jest zabronione.
Przykład. Oddział “A ” nie m oże wejść w strefę
kontroli jednostki “3”, gdyż nie ma możliwości
jej zaatakow ania (jednostka “3” nie znalazłaby
się w jego strefie kontroli), oddział “B” może
opuścić strefę kontroli jednostki 4, a następnie
wejść w strefę kontroli jednostki 5.
[10.4] Poruszanie się we wro­
giej strefie kontroli
[10.41] Z asadniczo poruszanie się oddziału
w strefie kontroli wrogiej jednostki jest zabronio­
ne (wyjątki - patrz: [10.42] oraz [10.43]).
[10.42] Ruch jednostki w strefie kontroli w rogie­
go oddziału dopuszczalny jest podczas wykony­
w ania pościgu (patrz: [12.9]).
[10.43] Oddział kawalerii wykonujący szarżę
ignoruje w rogie strefy kontroli, nie odbywa się to
jednak bezkarnie. W chodząc na kolejne pola bę­
dące strefami kontroli wrogich oddziałów, jedno­
stka kawalerii za każdym razem jest ostrzeliwana
przez oddziały przeciwnika (patrz: 13.0).
[10.5] Wykonywanie zwrotów
w strefie kontroli wrogiego od­
działu
[10.51] Po wejściu jednostki w strefę kontroli
wrogiego oddziału zabronione jest wykonywanie
przez n ią jakichkolw iek zwrotów.
[10.52] W ykonywanie zwrotów w strefie kontro­
li wrogiej jednostki jest dozw olone podczas
przeprowadzania pościgu (patrz: [12.9 ] ).
[10.53] Oddział kawalerii wykonujący szarżę
m oże wykonać zwrot w strefie kontroli wrogiej
jednostki, lecz jest wówczas dodatkowo przez nią
ostrzelany (patrz: 13.0).
[10.54] Szczególnym przypadkiem wykonania
zwrotu, m ożliwym do przeprowadzenia podczas
fazy ruchu przeciwnika, jest sytuacja, w której
jednostka przeciwnika w chodzi na heks stano­
w iący bok lub tył oddziału. W takim przypadku
(jeśli oczywiście dany oddział chce wykonać
zwrot) należy sprawdzić m orale oddziału (patrz:
14.0). Jeżeli rezultat wypadł pom yślnie, dany od­
dział może wykonać zwrot o 60° w celu przyjęcia
korzystniejszego położenia w stosunku do ataku­
jącej jednostki. Jeśli sprawdzian morale w ypadł
negatywnie oddział nie może w ykonać zwrotu.
Z powyższego przepisu nie m ogą skorzystać je d ­
nostki piechoty i artylerii, jeśli atakującym od­
działem jest kawaleria.
Uwaga. Dzięki zasadzie podanej w punkcie
[10.54] zaatakowany oddział ma szansę przyjąć
walkę w korzystniejszych dla siebie warunkach.
Przykład. Faza ruchu gracza dowodzącego je d ­
nostką “A ” . Jednostka “A” w chodzi na pole “X ”
(z zamiarem zaatakowania oddziału “ 1”). O d­
dział “ 1” ma m ożliwość (po uprzednim spraw­
dzeniu swego morale) wykonania zwrotu o 60°
w prawo.
[10.55] Oddział, który na początku własnej fazy
ruchu znajduje się w strefie kontroli jednostki
przeciwnika, ma możliwość w ykonania zwrotu
o 60° kosztem całego posiadanego limitu punk­
tów ruchu. Po wykonaniu zw rotu m usi jednak
sprawdzić swoje m orale (patrz: 14.0), jeśli próba
wypadnie negatywnie, zmuszony jest do obniże­
nia swego poziom u sprawności bojowej.
[10.6] Zmiana szyku w strefie
kontroli wrogiej
jednostki
[10.61] Jedynym przypadkiem zezw alającym na
dobrow olną zm ianę szyku w e wrogiej strefie
kontroli jest sytuacja, w której oddział piechoty
w wyniku ruchu jednostki kawalerii przeciwnika
znalazł się w jej strefie kontroli. W takim przy­
padku oddział piechoty, który chce zmienić szyk,
sprawdza swoje m orale (patrz: 14.0), jeśli próba
w ypadła pom yślnie - form uje czw orobok,
w przeciw nym razie poziom jego sprawności bo­
jow ej spada o 1.
U w aga. U tw orzenie czw oroboku w sytuacji
przedstawionej w punkcie [10.61] nie jest m ożli­
we, jeśli n a początku fazy ruchu przeciwnika je d ­
nostka piechoty znajdowała się ju ż w strefie kon­
troli innej wrogiej jednostki.
[10.62] Zm iana szyku w strefie kontroli wrogiego
oddziału jest również m ożliw a w przypadku zai­
stnienia sytuacji opisanej w [7.57]
[10.7] Wpływ strefy kontroli
na walkę wręcz
[10.71] Jednostka może zaatakować w ręcz tylko
ten oddział (bądź oddziały), który znajduje się
w jej strefie kontroli. Innymi słowy - w celu zaa­
takow ania oddziału przeciwnika należy w czasie
fazy ruchu podejść w łasną jednostką tak, aby
znalazł się on w jej strefie kontroli.
11.0 WALKA
OGNIOWA
[11.1] Zasady ogólne
[11.11] Walkę ogniow ą m ogą prowadzić wyłącz­
nie oddziały piechoty uform owane w linię, czwo­
robok, obronę okrężną oraz ty ralierę.
[11.12] Jednostka m oże ostrzeliwać tylko pola
stanowiące jej front (patrz: 6.0). W danej fazie
jednostka może ostrzelać wszystkie (wyjątek ty­
raliera) pola stanowiące jej front.
Czworobok - podczas jednej fazy, w trakcie
której odbyw a się w alka ogniowa, jednostka
uform owana w czw orobok może ostrzelać 6 są­
siednich pól stanowiących jego front, każde z si­
łą nie w iększą niż 1/3 (zaokrąglając w górę) cał­
kowitej posiadanej siły, czyli m aksymalnie z siłą
rów ną 4 punkty, gdyż zgodnie z ograniczeniami
podanym i w tabeli SZYKI, jednostki uform owa­
ne w czw orobok stojące na jednym polu m ogą
łącznie posiadać do 12 punktów siły.
U w aga. Sum a punktów siły użytych do
ostrzału (kilku pól) nie m oże przekroczyć siły
oddziału, dotyczy to każdego szyku piechoty.
Przykład. O ddział o sile 11 punktów może
ostrzelać 4 pola z siłą 4, 3, 3 i 1 punkt siły.
O brona okrężna - jednostka m oże ostrzelać 6
sąsiednich pól stanowiących jej front, każde z si­
łą nie w iększą niżl/3 całkowitej posiadanej siły
(analogicznie ja k czworobok). M aksym alnie m o­
gą to być 2 punkty siły, gdyż zgodnie z ogranicze­
niami podanym i w tabeli SZYKI suma sił jedno­
stek tworzących obronę okrężną na jednym polu
nie m oże przekroczyć 6 punktów siły.
Przykład. Oddział o sile 5 punktów może ostrze­
lać 4 pola z siłą 2, 1, 1, 1 punktów.
Tyraliera - jednostka uform owana w tyralierę
m oże ostrzelać 1 bądź 2 pola (z 6 możliwych) sta­
now iące jej front, w dowolny sposób rozkładając
posiadaną siłę, lecz w sumie nie więcej niż za 2
punkty (oddziały, których łączna siła jest w ięk­
sza od 2, stojące na jednym polu nie zw iększają
m ożliwości strzeleckich tyraliery).
Przykład. Jednostki tyraliery, których łączna siła
wynosi 3 punkty, m ogą ostrzelać dwa pola z siłą
1 punktu każde.
Szyk liniowy - jednostka w szyku liniowym mo­
że ostrzelać dwa (bądź jedno) pola stanowiące je ­
go front w dowolny sposób rozkładając posiada­
n ą siłę (maksymalnie 4 punkty siły).
Przykład. Oddział w szyku liniowym o sile 5
punktów ostrzeliwuje dwa pola stanowiące jego
front, przy czym jedno z nich trzema, a drugie
jednym punktem siły.
[11.13] Jednostki m ogą prow adzić w alkę ognio­
w ą podczas fazy ruchu przeciw nika (ostrzał m o­
że być skierowany tylko do jednostek szarżują­
cej kawalerii) oraz w trakcie obydwu faz walki
z tym, że we wrogiej fazie walki oddziały strzela­
j ą jako pierwsze, a podczas własnej fazy walki
m ogą strzelać dopiero w drugiej kolejności po
w alce ogniowej jednostek przeciw nika (patrz:
[3.1] - opis fazy 3).
[11.14] Jednostka przykryta żetonem odpierania
szarży nie m oże prow adzić w alki ogniowej
(patrz: [3.1] - opis fazy 1 i 3 oraz 13.0).
[11.15] Celem ostrzału nie m oże być jednostka
przykryta żetonem odpierania szarży (patrz: [3.1]
- opis fazy 1 i 3 oraz 14.0).
[11.16] Podczas fazy ruchu przeciwnika jednost­
ka przeciwnika może ostrzelać każdy oddział
w rogiej kaw alerii, który w ejdzie n a pole
stanowiące jej front. Oddział kawalerii m oże być
ostrzeliwany kilkakrotnie naw et przez je d n ą je d ­
nostkę piechoty w przypadku, kiedy w chodzi na
kolejne pola stanowiące jej front.
[11.17] Oddział piechoty może prow adzić ostrzał
w ielokrotnie (tylko do jednostek kawalerii) do
m omentu, aż nie zostanie zaatakow any wręcz
(przykrywany jest w tedy żetonem ODPIERANIE
SZARŻY).
[11.2] Jednostki uzbrojone
w sztucery Bakera
[11.21] Niektóre z jednostek angielskiej piechoty
występującej w szyku tyralierskim uzbrojone są
w karabiny Bakera (żetony oznaczone symbolem
☆), broń gw intow aną odznaczającą się w ięk­
szym zasięgiem oraz celnością. O ddziały uzbro­
jone w te karabiny m ogą prow adzić ostrzał n a od­
ległość dwóch heksów (a nie tylko na pola stano­
w iące ich front).
[11.22] Oddział uzbrojony w karabiny Bakera,
tworzący stos z innymi rodzajam i piechoty, traci
sw oje specjalne możliwości.
[11.23] Oddział z sym bolem ☆ strzelając do szar­
żującej jednostki kawalerii na odległość dwóch
heksów nie może do niej ponownie strzelić, gdy
w ejdzie ona na jeden z heksów stanowiących je ­
go front.
[11.3] Procedura uzyskiwania
rezultatów walki
ogniowej
[11.31] Gracz, którego oddział będzie prowadził
w alkę ogniową, w skazuje oddział strzelający
oraz jednostkę ostrzeliwaną, a następnie w tabeli
WALKA OGNIOWA w sektorze odpowiadają­
cym sile ostrzału odnajduje kolumnę w łaściw ą
dla szyku ostrzeliwanej jednostki. Wykonuje rzut
k o stk ą rezultat znajduje się na przecięciu wiersza
wyznaczonego przez liczbę uzyskanych oczek
z uprzednio w yszukaną kolumną. Po uzyskaniu
rezultatu wprowadza się efekty ostrzału, po czym
m ożna przystąpić do rozstrzygnięcia kolejnej
walki ogniowej.
[11.4] Zasady szczegółowe
[11.41] Jeśli dany oddział ostrzeliwuje kilka je d ­
nostek, to rezultatu ostrzału poszukuje się dla
każdej jednostki oddzielnie.
[11.42] Jeśli kilka jednostek ostrzeliwuje ten sam
oddział, to rezultatu ostrzału poszukuje się dla
każdej z nich oddzielnie.
[11.43] Poszukując rezultatu walki ogniowej je d ­
nostek piechoty lekkiej, ale tylko po strome
sprzym ierzonych, do wyniku rzutu kostką dodaje
się w artość 1 (przepis ten nie obejm uje jednostek
pruskich).
[11.44] Poszukując rezultatu walki ogniowej je d ­
nostek, których współczynnik m orale jest m niej­
szy od 4, od wyniku rzutu kostką odejmuje się
w artość 1.
[11.45] W przypadku stosów wpływ czynników
opisanych w [11.43] oraz [11.44] uwzględnia się
tylko, jeśli dana jednostka znajduje się na szczy­
cie stosu.
[11.5] Efekty walki ogniowej
[11.51] Rezultaty zam ieszczone w tabeli WAL­
KA OGNIOWA oznaczają:
D - należy sprawdzić morale jednostki (patrz:
14.0), jeśli sprawdzian wypadnie pom yślnie -
brak efektu, w przeciwnym razie jednostka
przechodzi w stan dezorganizacji;
ID - jednostka traci jeden punkt siły (patrz:
[2.3] wyjaśnienie term inu - siła) oraz dokonu­
je sprawdzianu morale, jeśli sprawdzian w y­
padnie pom yślnie - brak efektu, w przeciw ­
nym razie jednostka przechodzi w stan dezor­
ganizacji;
U - należy sprawdzić m orale jednostki, jeśli
sprawdzian wypadnie pom yślnie - oddział
przechodzi w stan dezorganizacji, w przeciw­
nym razie oddział przechodzi w stan ucieczki
i cofa się o 2 pola, oddział ostrzeiiwujący mo­
że wykonać pościg (procedurę wycofania
oraz pościgu opisano w [12.8] oraz [12.9]);
1U - ostrzelana jednostka traci jeden punkt siły
i wykonuje procedurę identyczną ja k w przy­
padku rezultatu “U” (z podobnym i konse­
kwencjami).
Uwaga. Rezultaty D oraz U w prow adza się tylko
wtedy, gdy oznaczają one niższy stopień spraw­
ności bojowej od tego, jaki posiadała ostrzeliwa­
n a jednostka przed daną w alką ogniową.
[11.52] Stratę punktów siły w przypadku ostrze­
lania stosu ponosi zawsze jednostka stojąca na je ­
go szczycie (patrz: [8.5]) i to jej współczynnik
bierze się pod uwagę przy sprawdzaniu morale.
[11.53] Oddział zm uszany do utraty punktu siły
m oże zam iast tego wycofać się o 1 pole (przepis
ten nie dotyczy wielkiej kolumny), jednostka
strzelająca może wykonać pościg (procedurę w y­
cofania oraz pościgu opisano w [12.8] oraz
[12.9]).
[11.54] Straty wynikające z walki ogniowej bądź
ostrzału artyleryjskiego w pływ ają na chw ilow ą
w artość współczynnika morale. U trata (w danej
fazie) 1 punktu siły zm niejsza o tę sam ą wartość
m orale ostrzeliw anej jednostki. Z m niejszenie
wartości współczynnika morale uw zględnia się
tylko podczas procedury sprawdzania m orale w
wyniku ostrzału (piechota bądź artyleria).
Przykład. Oddział o współczynniku morale 4 w
w yniku ostrzału przez jednostkę 1 otrzym ał
rezultat ID. Sprawdzając jego morale przyjmuje
się, że w spółczynnik ten wynosi 4-1, czyli 3
punkty. Ze sprawdzianu tego oddział A wyszedł
obronną ręk ą (utracił 1 punkt siły, ale zachował
pełną sprawność bojową). W tej samej fazie od­
dział A ostrzeliwany jest przez jednostke 2, rezul­
tatem ostrzału je s t ponow nie w ynik ID.
Sprawdzając morale oddziału A należy przyjąć,
16
iż chwilowo jego wartość spadła o kolejny punkt,
czyli wynosi aktualnie 3-1, czyli 2 punkty. Po
sprawdzeniu m orale i wprowadzeniu jego ewen­
tualnych efektów, wartość współczynnika morale
oddziału A ponownie przyjm uje wartość 4.
[11.6] Wpływ terenu na walkę
ogniową
[11.61] Poszukując rezultatu walki ogniowej,
w której ostrzeliwana jednostka znajduje się na
heksie zawierającym sad lub żywopłot (nieprzy­
jacielski oddział m usi stać “za żywopłotem ”), od
w yniku rzutu kostką odejm uje się w artość 1.
[11.62] Poszukując rezultatu walki ogniowej,
w której ostrzeliwana jednostka znajduje się na
polu zawierającym las, od wyniku rzutu kostką
odejm uje się wartość 2.
[11.63] Poszukując rezultatu walki ogniowej,
w której ostrzeliwana jednostka znajduje się na
polu zawierającym farmę lub zabudowania, od
w yniku rzutu kostką odejmuje się w artość 3. Za­
budow ania i farm y chronią w yłącznie oddziały
w obronie okrężnej oraz tyralierę.
Uwaga. W szystkie powyższe informacje zawarte
są w tabeli CHARAKTERYSTYKA TERENU.
12.0 WALKA WRĘCZ
[12.1] Zasady ogólne
[12.11] Oddziały kawalerii m ogą walczyć (ata­
kować) tylko podczas faz ruchu, wykonując szar­
że (podczas własnej fazy ruchu) bądź kontrszarże
(w fazie ruchu przeciwnika). Oddziały, które by­
ły atakowane podczas fazy m chu, przykryw a się
żetonam i odpierania szarży. Walkę oddziałów
kawalerii potraktowano oddzielnie, szczegółowy
opis zamieszczono w paragrafie 13.0.
[12.12] Oddziały piechoty m ogą walczyć tylko
podczas faz walki. G racz określany jest mianem
atakującego, gdy trw a jego faza, drugi zaś gracz
je s t wtedy obrońcą.
[12.13] Faza walki składa się z szeregu kolejno
po sobie następujących starć, w których uczestni­
czą jednostki należące do obydwu stron.
[12.14] Jednostka może zaatakować oddział prze­
ciwnika tylko wówczas, jeśli na początku własnej
fazy walki znajduje się on w jej strefie kontroli.
Celem ataku może być tylko jeden z heksów sta­
nowiących jej strefę kontroli.
[12.15] Jednostki stojące na jednym polu (two­
rzące stos) traktuje się jako jeden oddział, które­
go liczebność (siła) je s t sum ą sił jednostek,
wchodzących w jego skład, o współczynniku m o­
rale równym temu, j aki posiada j ednostka znaj du­
jąca się na szczycie stosu.
[12.16] Każde starcie może przyjąć formę ataku
jednej lub kilku jednostek na jeden oddział prze­
ciwnika. Starcie, w którym atakowanych byłoby
jednocześnie kilka wrogich oddziałów stojących
na różnych polach, jest zabronione.
Uwaga. W yjątkiem od powyższej zasady jest
przypadek, kiedy obiektem ataku jest stos, który
w tej sytuacji traktujemy jako jed en oddział
(patrz: [12.15]).
[12.17] W starciu nie m oże uczestniczyć oddział
przykryty żetonem odpierania szarży.
[12.18] W trakcie jednej fazy walki oddział może
uczestniczyć tylko w jednym starciu.
[12.19] Gracz atakujący sam wyznacza, które
z jednostek b ędą uczestniczyły w danym starciu.
Innym i słowy, wskazuje on oddziały atakujące
oraz jednostkę, która będzie obiektem ataku.
Gracz atakujący decyduje również o kolejności
rozstrzygania starć.
Uwaga. Po zakończeniu fazy wałki wszystkie że­
tony odpierania szarży zdejm owane s ą z planszy
(z jednostek).
[12.2] Zasady szczegółowe
[12.21] Jednostka może, ale nie musi, atakować
oddziału przeciwnika znajdującego się w jej stre­
fie kontroli. A takować (bądź wycofać się przed
w alką - patrz: [12.8]) m usi oddział, m ający
w swojej strefie kontroli w rogą jednostkę ufor­
m ow aną w kolumnę bądź w ielką kolumnę, ale
tylko w przypadku, kiedy sam znajduje się w jej
strefie kontroli. W yjątek stanow i oddział
piechoty, znajdujące się w obronie okrężnej, od­
dział taki nigdy nie m a obow iązku
przeprowadzenia ataku.
[12.22] Obiektem ataku jednostek ugrupowanych
w stos może być tylko jedno pole.
[12.23] Podczas walki w ręcz oddział piechoty
w zależności od przyjętego szyku może w ykorzy­
stać posiadaną siłę:
Unia - sum a sił jednostek stojących na danym
polu, nie więcej jednak niż 4 punkty;
kolumna - sum a współczynników siły jedno­
stek stojących na danym polu (m aksymalnie
12 punktów);
wielka kolum na - sum a w spółczynników siły
jednostek stojących na danym polu (m aksy­
m alnie 24 punkty);
czworobok - 1/3 (zaokrąglając w górę) sumy
współczynników siły wszystkich oddziałów
stojących na tym polu (maksym alnie 12/3,
czyli 4 punkty);
obrona okrężna - 1/2 (zaokrąglając w górę) su­
my współczynników siły wszystkich oddzia­
łów stojących na tym polu (maksym alnie -
patrz: tabela STOSY, 6/2, czyli 3 punkty);
tyraliera - suma współczynników siły jedno­
stek stojących na danym polu, nie więcej je d ­
nak niż 2 punkty.
[12.24] Kaw aleria podczas walki w ręcz w zależ­
ności od przyjętego szyku m oże wykorzystać po­
siadaną siłę:
linia - sum a sił jednostek stojących na danym
polu, nie więcej jednak niż 2 punkty;
kolum na - niezależnie od sumy współczynni­
ków siły jednostek stojących na danym polu 1
punkt.
[12.25] Artylerzyści stojąc na polu bez osłony
piechoty lub tylko z żetonem dział m ogą się bro­
nić (niezależnie od posiadanej siły) 1 punktem,
atakujący ich oddział otrzym uje m odyfikator
walki + 1. Atakować sam odzielnie nie mogą.
Podczas starć, gdy stoją na polu razem z piecho­
tą, ich siły się nie uwzględnia (podlegąjąjednak
efektom walki).
[12.26] Jeśli obiektem ataku jest oddział w stanie
ucieczki, to należy przeprowadzić procedurę opi­
saną w [5.22].
[12.3] Procedura uzyskania
rezultatu walki
[12.31] W celu rozstrzygnięcia starcia (walki
w ręcz) przeprow adza się następującą procedurę:
a) - gracz atakujący wskazuje oddział (bądź od­
działy) wykonujący atak oraz jednostkę bro­
niącą się;
b) - obrońca może przeprowadzić procedurę
wycofania się przed w alką (patrz: [12.8]);
c) - jeśli obrońca nie wycofał się przed w alk ą
to porównuje się siłę oddziału atakującego
(lub sumę w przypadku kiedy atakuje ich kil­
ka) z siłą obrońcy. Jeżeli stosunek sił jest
większy lub równy 2:1, to przyjm ujem y go ja ­
ko 2:1, jeśli stosunek sił jest m niejszy bądź
równy 1:2, to przyjm ujemy go jako 1:2;
d) - do otrzymanego ilorazu wprowadza się m o­
dyfikacje (ze względu na morale, wpływ tere­
nu, impet, szyk, dowódców, ukierunkowanie
obrońcy w stosunku do atakującego itp.),
w wyniku czego uzyskuje się w łaściw ą ko­
lum nę (patrz: [2.3] - w yjaśnienie pojęcia mo­
dyfikator tabeli walki);
e) - gracz atakujący wykonuje rzut k o stk ą re­
zultat walki znajduje się na przecięciu wiersza
odpowiadającego liczbie uzyskanych oczek
z wcześniej w yznaczoną kolumną;
f) - w prowadza się efekty walki.
ulec zmianie, jeśli linia złamie swoje szyki (zdez­
organizuje się) i całością sił uderzy na kolumnę.
[12.4] Modyfikacje ze względu
na współczynnik morale
i szyk oddziału.
[12.41] Odejmując od współczynnika m orale ata­
kującego współczynnik m orale obrońcy otrzym u­
je się m odyfikator walki ze względu na morale
(patrz: [2.3] - wyjaśnienie term inu “modyfikator
tabeli walki”).
[12.42] W przypadku stosu współczynnik morale
w yznacza jednostka stojąca na jego szczycie.
[12.43] Jeśli w ataku uczestniczy kilka jednostek
(znajdujących się na różnych polach), to za m ora­
le atakującego przyjm uje się najw iększą wartość
tego współczynnika spośród atakujących oddzia­
łów. Ewentualne straty punktów siły w śród je d ­
nostek atakujących, wynikające z rezultatu walki,
ponosi właśnie ten oddział.
[12.44] Oddział uform owany w w ielką kolumnę
zwiększa swój współczynnik m o rale (a dokła­
dniej jednostki znajdującej się na szczycie stosu)
o wartość 1.
[12.45] Oddział uform owany w kolum nę bądź
w ielką kolum nę otrzym uje m odyfikator walki + 1
w ataku i - 1 w obronie. Jeśli w ataku uczestniczy
kilka oddziałów uform owanych w kolum nę, to
wpływu m odyfikatorów nie sum uje się.
[12.46] Tyraliera podczas ataku otrzym uje m ody­
fikator - 1, a w obronie + 1. Jeśli w ataku uczest­
niczy kilka oddziałów w szyku tyralierskim, to
wpływu m odyfikatorów nie sum uje się.
[12.47] Jeśli w danym ataku uczestniczy kilka
oddziałów o różnych m odyfikatorach walki, to
zawsze przyjm uje się ten najkorzystniejszy dla
atakującego.
Uwaga. N ależy pam iętać, że jednostka w stanie
dezorganizacji posiada w spółczynnik m orale
zm niejszany o wartość 1.
Uwaga. M oże sie zdarzyć, iż w ataku uczestniczy
kilka jednostek (stojących na różnych polach), z
których jedna posiada korzystniejszy m odyfika­
tor walki (oddział ugrupowany w kolum nę), a
druga wyższy spółczynnik m orale, ale posia­
dająca mniej korzystny m odyfikator walki (jest
np. ugrupowana w linię). W takim przypadku
gracz atakujący m usi zdecydować, który z jego
oddziałów “przew odzi” danem u atakowi, wyz­
naczając jednocześnie modyfikator walki oraz
współczynnik morale.
[12.5] Modyfikacje ze względu
na wzajemne ukierun­
kowanie atakującego
i obrońcy
[12.51] Jeśli choć jeden z oddziałów atakuje
z boku piechotę uform ow aną w linię, to otrzy­
m uje m odyfikator walki + 2.
[12.52] Jeśli choć jeden z oddziałów atakuje z ty­
łu piechotę ugrupow aną w linię, to otrzymuje
m odyfikator walki +1.
[12.53] Jeśli choć jeden z oddziałów atakuje ko­
lumnę piechoty z tyłu bądź z boku (lub kilka od­
działów atakuje j ą zarówno z boku, ja k z tyłu), to
otrzym uje m odyfikator wałki +1.

Do rozstrzygnięcia kolejnego starcia m ożna przy­

stąpić dopiero po wprowadzeniu rezultatu walki
poprzedniej.
[12.32] W zależności od rodzaju starcia (piecho­
ta przeciwko piechocie lub kawalerii, kawaleria
przeciwko piechocie bądź kawaleria przeciwko
kawalerii) rezultatu walki należy poszukiwać
w jednej z trzech tabel REZULTATY WALKI.
[12.33] W przypadku starcia, w którym oddział
piechoty znajdujący się w kolum nie walczy
przeciwko jednostce piechoty uformowanej w li­
nię, wyjściowy stosunek sił (uzyskiwany w punk­
cie - (c)) nie m oże być mniej korzystny niż 1:1
dla kolumny. Jednostki ugrupowane w linię m u­
szą zajm ow ać jedno pole. Jeśli uczestniczące
w ataku oddziały ugrupowane w linię zajm ują
różne pola, to powyższy przepis nie m a zastoso­
wania.
Przykład. Siła atakującej kolumny 2 punkty, siła
broniącej się jednostki piechoty ugrupowanej
w linię wynosi 4 punkty. Jako wyjściowy stosu­
nek sił przyjm ujemy 1:1, a nie jakby to wynikało
z ilorazu sił 1:2.
[12.34] Oddział ugrupowany w linię może prze­
ciwdziałać zjawisku przedstaw ionemu w punkcie
[12.33] poprzez dobrow olną dezorganizację.
W takim przypadku przepis [12.33] przestaje
obowiązywać.
Wyjaśnienie. Powyższy przepis urealnia fakt, iż
atakowi zwartej kolumny rozciągnięta linia (nawet
przeważająca liczebnie) nie jest w stanie na odcin­
ku ataku kolumny przeciwstawić większej ilości
żołnierzy. N a froncie starcia linia posiada trzy sze­
regi, a kolumna 9-15 szeregów. Sytuacja może

17
[12.54] Jeśli choć jeden z oddziałów atakuje
wielką kolum nę z tylu, to otrzymuje modyfika­
tor walki +1.
[12.55] Jeśli choć jeden z oddziałów atakuje jed­
nostkę kawalerii w szyku liniowym z boku bądź
z tyłu (lub z boku i z tyłu), to otrzym uje m odyfi­
kator walki +2.
[12.56] Jeśli w danym starciu choć jeden z od­
działów atakuje jednostkę kawalerii uform ow aną
w kolum nę z boku, to otrzym uje m odyfikator
walki +1.
[12.57] Jeśli w danym starciu choć jeden z oddzia­
łów atakuje jednostkę kawalerii uform owaną w ko­
lumnę z tyłu, to otrzymuje modyfikator walki +2.
[12.58] Jeśli oddział atakowany jest z różnych
kierunków, to atakujący przyjm uje modyfikator
najkorzystniejszy z możliwych.
Uwaga. W szystkie inform acje zawarte w para­
grafie [12.5] podane są w tabeli CHA RAKTE­
RYSTYKA FORM ACJI.
M odyfikacje ze względu na wpływ terenu na wal­
kę podano w [12.6], a ze w zględu na obecność
dowódców w [17.3] .
[12.6] Wpływ terenu na walkę
wręcz
[12.61] Jeśli wszystkie oddziały atakują daną je d ­
nostkę przez kraw ędź heksu stanow iącą żywopłot
bądź strumień, to atakujący m odyfikuje iloraz
walki o wartość - 1.
[12.62] Atakujący otrzymuje modyfikator walki -1,
jeśli obrońca znajduje się na polu zawierającym las.
[12.63] Atakujący otrzymuje modyfikator walki -1 ,
jeśli obrońca znajduje się na polu zawierającym sad.
[12.64] Atakujący otrzymuje m odyfikator walki -
2, jeśli obrońca znajduje się na polu zaw ierają­
cym teren zabudowany bądź farmę, ale tylko w te­
dy, je ś li broniący się przyjął szyk obrona
okrężna, w przeciwnym razie nie m a żadnych
modyfikacji.
[12.65] Jeśli wszystkie oddziały atakują daną
jednostkę “pod górę” przez krawędź heksu stano­
w iącą zbocze, to atakujący m odyfikuje iloraz
walki o w artość - 1.
[12.66] W pływ terenu na w alkę nie kum uluje się.
[12.67] Jednostka w obronie okrężnej, która zde­
cydowała się na atak, autom atycznie traci ten
szyk, jest zm uszona do przejścia w inny dostępny
jej szyk (może to zrobić naw et w strefie kontroli
wrogiej jednostki).
[12.68] W przypadku ataku na farmę niezależnie
od ilorazu sił atakujący/obrońca jako wyjściowy
przyjm uje się iloraz 1:1, który następnie może
być m odyfikowany przez inne czynniki (szyk
obrony okrężnej - patrz: [12.64], morale, szyk
atakującego itp).
[12.69] Inform acje podane w tym paragrafie za­
m ieszczono w tabeli CHARAKTERYSTYKA
TERENU.
[12.7] Rezultaty walki
[12.71] Oznaczenia występujące w tabeli RE­
ZULTATY WALKI oznaczają:
m zA - małe zwycięstwo atakującego
śzA - średnie zwycięstwo atakującego
dzA - duże zwycięstwo atakującego
mzB - m ałe zwycięstwo broniącego
śzB - średnie zwycięstwo broniącego
dzB - duże zwycięstwo broniącego
W yjaśnienia rezultatów małego, średniego i du­
żego zwycięstwa opisane zostały w tabeli PO ­
ZIOM ZWYCIĘSTWA. W tabeli tej występuje
tylko pojęcie przegrywającego i wygrywającego,
gdyż rozstrzygnięcie, kto nim został (atakujący
czy obrońca), określone zostało wcześniej w ta­
beli REZULATY WALKI.
W yjaśnienie sym boli użytych w tabeli POZIOM
ZWYCIĘSTWA:
D - należy sprawdzić m orale jednostki (bądź
jednostek, jeśli stały na różnych polach), jeśli
sprawdzian wypadnie pom yślnie - brak efek­
tu, w przeciwnym razie jednostka przechodzi
w stan dezorganizacji, nie m a efektu, jeśli jed ­
nostka już była w stanie dezorganizacji.
1S-1 nawet jeśli przegranych jednostek było
kilka i stały na różnych polach, jednostka tra­
ci jeden punkt siły (patrz: [2.3] wyjaśnienie
terminu - siła) oraz dokonuje sprawdzianu
morale (każdej jednostki oddzielnie jeśli stały
na różnych polach, bądź jednorazow o w przy­
padku stosu), jeśli sprawdzian wypadnie po­
m yślnie - brak efektu, w przeciw nym razie
jed n o stk a przech od zi na n iższy stopień
sprawności bojowej. W przypadku jednostki
przegranej spraw dzając m orale do rzutu
kostką dodaje sie w artość 1.
1S-2 jednostka traci jeden punkt siły oraz doko­
nuje sprawdzianu m orale, jeśli sprawdzian
wypadnie pom yślnie, oddział traci jeden po­
ziom sprawności bojowej, w przeciwnym wy­
padku jest zm uszony utracić dwa poziom y
sprawności bojowej (czyli praktycznie nieza­
leżnie od stanu, w jakim był przed walką, s t a - '
je się oddziałem uciekającym).
1UA - oddział traci jeden punkt siły oraz auto­
matycznie przechodzi w stan ucieczki.
[12.72] Stratę punktów siły ponosi ten oddział,
którego w spółczynnik m orale był uw zględniany
przy rozstrzyganiu starcia (patrz: [12.41] oraz
[12.43]).
[12.73] Oprócz rezultatów podanych w [12.71]
wszystkie oddziały, które przegrały dane starcie,
m uszą w ycofać się o n ak azan ą odległość.
W przypadku małego zw ycięstwa przegrywający
cofa się o 1 pole, w przypadku średniego i duże­
go zwycięstwa przegrywający jest zm uszony cof­
nąć się odpowiednio o 2 i 3 heksy w stosunku do
pola, które zajm ował przed walką.
[12.74] Obrońca, który przegrał walkę, a nie
chce się wycofać, m usi przeprowadzić kontratak
(jednostka atakująca, która przegrała, nie może
kontratakować).
[12.75] W przypadku małego zwycięstwa ata­
kującego obrońca kosztem utraty 1 dodatkowego
punktu siły autom atycznie pozostaje na miejscu,
do wycofania o jedno pole zm uszone są wtedy
oddziały atakujące.
[12.76] W przypadku średniego zwycięstwa
obrońca zamiast wycofać się o 2 pola może utracić
1 punkt siły, przez co zyskuje możliwość spraw­
dzenia swego morale. Jeśli sprawdzian wypadnie
pomyślnie, jednostka pozostaje na miejscu, a od­
działy atakujące cofają się o jedno pole. W prze­
ciwnym wypadku (gdy sprawdzian morale wypa­
dnie negatywnie) obrońca zmuszony jest wycofać
się o 3 pola, atakujący może wykonać pościg.
[12.77] W przypadku dużego zw ycięstw a
kontratak obrońcy jest niemożliwy. Kontratak
jest również niem ożliwy do przeprowadzenia,
jeśli jednostka m ająca go przeprowadzić przej­
dzie w stan ucieczki.
[12.78] Kontratak może być wykonany dopiero po
wprowadzeniu rezultatów opisanych w [12.71],
[12.79] K ontrataku nie może wykonać jednostka,
która w w yniku ataku znalazła się w stanie
ucieczki.
[12.8] Wycofanie przed walką
i w wyniku walki
[12.81] Wycofanie przed walką może przepro­
wadzić wyłącznie obrońca (patrz: [12.31]). Jedno­
stki piechoty, artylerzyści, artyleria piesza za-
przodkowana cofają się o 2 pola, a kawaleria i ar­
tyleria konna zaprzodkowana o 4 pola, oddziały
cofająsię niezależnie od posiadanych punktów ru­
chu. W ycofać się przed w alką nie m ogą oddziały,
które podczas tej fazy walki prowadziły walkę
ogniow ą - wyjątek stanowią oddziały tyralierów
(nie mylić z żetonami symbolizującymi szyk tyra-
lierski), które w tej samej fazie m ogą prowadzić
ostrzelanie, po czym wycofać się przed walką.
[12.82] W ycofaniu nie podlegająjednostki artyle­
rii odprzodkowanej (w pozycji ogniowej), w yco­
fać się m ogąjedynie artylerzyści.
[12.83] O ddział wycofuje się tyłem (wchodząc
na po la stanow iące jego tył), w ykonyw anie
zw rotów oraz zm iana szyku w trakcie w ycofania
są zabronione.
[12.84] Oddział wycofujący się na teren niedo­
stępny dla szyku, w jakim się znajduje, autom a­
tycznie przechodzi w stan ucieczki. Oddział w y­
pchnięty poza planszę ulega eliminacji. W ycofu­
jąc się oddział ponosi wszelkie konsekwencje
zw iązane z wpływem terenu na poziom sprawno­
ści oddziału (np. żywopłot).
[12.85] W ycofujący się oddział nie może wejść
na pole należące do strefy kontroli wrogiej jedno­
stki. Za każde nie zrealizowane pole wycofania
oddział traci 1 punkt siły. Jeśli wycofuje się stos,
to 1 punkt siły traci każdy z oddziałów w chodzą­
cych w jego skład.
[12.86] W ycofujący się oddział może przejść
przez inną sojuszniczą jednostkę (z wyjątkiem
wielkiej kolum ny - chyba że m oże do niej dołą­
czyć), lecz wtedy należy zastosować się do prze­
pisów podanych w paragrafie [7.3],
[12.87] Oddział przed w ykonaniem w ycofania
w celu uniknięcia walki sprawdza swoje morale.
Jeśli sprawdzian wypadnie negatywnie, w ycofu­
jący się oddział traci jeden poziom sprawności
bojowej.
[12.88] Po przeprowadzeniu procedury w ycofa­
nia przed w alką oddział, który zam ierzał atako­
wać, może wykonać pościg.
[12.89] Procedura wycofania w wyniku walki
odbywa się według zasad podanych w [12.82], [13.2] Szarża jednostek
[12.83], [12.84], [12.85], [12.86], Jeżeli oddział
zmuszony do wycofania w wyniku walki nie m o­ kawalerii
że tego uczynić ze względu na swoje ukierunko­
[13.21] Szarża jest specyficznym rodzajem ataku
w anie (np. był atakowany z tyłu), automatycznie
możliwym do przeprowadzenia przez jednostki ka­
przechodzi w stan ucieczki i w ycofuje się o 3 po­
walerii podczas własnej fazy ruchu. Jednostka ka­
ła (stosując się do przepisów podanych w [12.85]
walerii może wykonać szarżę tylko wtedy, jeśli
i [12.86]) w stosunku do atakującego go oddziału.
przed jej rozpoczęciem cel ataku znajduje się w od­
Uwaga. O ddział znajdujący się w obronie ległości nie mniejszej niż 2 pola, innymi słowy za­
okrężnej zm uszony w wyniku walki do wycofa­ nim dojdzie do ataku kawaleria musi mieć możli­
nia automatycznie przechodzi w stan ucieczki. wość wykonania ruchu co najmniej o jedno pole.
Uwaga. Jednostka kawalerii, która rozpoczyna
[12.9] Pościg w łasną fazę ruchu posiadając ju ż w swojej strefie
kontroli wrogi oddział, może wykonać zwykły
[12.91] Pościg m ogą wykonać oddziały opisane
atak (na zasadach opisanych w [13.1]) bądź m o­
w [12.88] oraz jednostki, które w danym starciu
że spróbować w ycofać się (zgodnie z zasadami
w wyniku wałki wręcz zm usiły przeciwnika do
podanym i w [7.61], [7.62] oraz [10.3]), po czym
wycofania.
wykonać szarżę.
[12.92] Pościg jest wykonywany wzdłuż drogi,
[13.22] Procedura walki kawalerii w przypadku
którą wycofyw ała się pokonana jednostka. O d­
szarży odbywa się na ogólnych zasadach opisa­
dział (lub oddziały, jeśli atakujących było kilka)
nych w [13.1], z tym, że oddział atakujący m ody­
wykonujące pościg m ogą przesunąć się o taką sa­
fikuje iloraz sił atakujący/obrońca o w artość po­
m ą ilość pól do przodu, o ja k ą zm uszona była
siadanego impetu (patrz: [2.3] - w yjaśnienie ter­
w ycofać się jednostka pokonana.
m inu impet).
[12.93] W trakcie pościgu ignorowane s ą strefy
[13.23] W trakcie szarży dana jednostka kaw ale­
kontroli w rogich oddziałów (patrz: [10.42]
i [10.52]).
rii może przeprowadzić kilka ataków (starć).
Koszt wykonania ataku wynosi 1 punkt ruchu.
[12.94] Po wykonaniu pościgu jednostka przyj­ Niezależnie od stopnia zwycięstwa szarżująca
m uje dowolne ukierunkowanie. jednostka może wykonać pościg tylko o jedno
[12.95] Jednostki atakujące, które zmusiły prze­ pole. Za wejście na kolejne heksy jednostka m u­
ciwnika do w ycofania, m uszą w ykonać pościg si wydawać punkty ruchu zgodnie z zasadam i po­
(przynajmniej o jedno poie). ruszania się. Jednostka może kontynuować szar­
[12.96] Jednostki obrońcy, które zm usiły atakują­ żę do m omentu, aż w wyniku walki zostanie
cego do wycofania się, m ogą (ale nie muszą) wy­ zm uszona do w ycofania się bądź gdy wyczerpie
konać pościg. posiadany lim it punktów ruchu (lub z w oli gracza
dysponującego n ią dobrowolnie przerwie szarżę).
[12.97] Zasady podane w [12.84] dotyczą rów ­
nież jednostek wykonujących pościg. Uwaga. Podczas wykonywania szarży jednostka
kawalerii ignoruje wrogie strefy kontroli (patrz:
[10.43] oraz [10.53]).
13.0 WALKA
KAWALERII
[13.1] Zasady ogólne
[13.11] Oddziały kawalerii m ogą atakować w y­
łącznie podczas faz ruchu, celem ataku m ogą być
zarówno podczas wrogiej fazy ruchu, ja k i fazy
walki.
[13.12] Oddziały atakowane (niekoniecznie za
pom ocą szarży) w fazie ruchu przykrywa się że­
tonami odpierania szarży.
[13.13] Oddziały przykryte żetonami odpierania
szarży nie m ogą być celem ataku w najbliższej
fazie walki - przepis ten powoduje, iż oddział
m oże być celem ataku tylko raz w trakcie jedne­
go etapu (jedyny w yjątek - patrz: [13.27]).
[13.14] Gracz określany jest m ianem atakujące­
go, gdy trwa jego faza ruchu, drugi zaś gracz jest
w tedy obrońcą. Walka (ataki) kawalerii odbywa­
j ą się na ogólnych zasadach walki wręcz opisa­
nych w paragrafie 12.0, z tą różnicą, iż odbyw ają
się w fazie ruchu. Procedura oraz efekty starcia są
identyczne ja k w przypadku walki piechoty (re­
zultatów starcia poszukuje się jednak w innych
tabelach - patrz: [12.32]).
[13.15] W przypadku ataku kawalerii procedurę
wycofania przed w alką m ogą przeprowadzić tyl­
ko jednostki jazdy i to jedynie w przypadku, kie­
dy nie są atakowane za pom ocą szarży.
[13.16] Kaw aleria nie m oże atakować oddziału
przeciwnika znajdującego się w terenie dla niej
niedostępnym.
1»
 Przykład. Oddział w szyku liniowym posiadają­
cy ruchliw ość 8 punktów w ykonuje szarżę.
W chodząc na pole “A ” wydaje 1.5 punktu ruchu,
po czym atakuje oddział “2” (koszt 1 punkt ru­
chu). Walkę wygrywa, wykonuje pościg w cho­
dząc na pole “B”, następnie kosztem 1 punktu ru­
chu atakuje oddział “3”. I tę walkę wygrywa.
W pościgu wchodzi na pole “C”, po czym szarżu­
jąc dalej w chodzi na pole “D ” (koszt 1.5 punktu
ruchu) i “E ” (kolejne 1.5 punktu ruchu) z zam ia­
rem zaatakow ania jednostki “4” (koszt 1 punkt
ruchu). Oddział “4” nie mogąc sformować czwo­
roboku (tyraliera o sile 1) chroni się na pole “G” .
K awaleria w pościgu wchodzi na pole “F”.
[13.24] Szarżę przeprowadza każda z jednostek
kawalerii oddzielnie (chyba że tw orzą stos). Jed­
nostka może wykonać szarżę po zakończeniu
szarży jednostki poprzedniej. N iem ożliwe jest,
aby kilka oddziałów kawalerii szarżowało jedno­
cześnie na tę sam ą jednostkę przeciwnika. Od­
dział, który szarżuje, nie m oże również atakować
w spólnie z in n ą sojuszniczą jednostką kawalerii
(nie w ykonującą szarży).
[13.25] Jednostka kawalerii może zostać ostrzela­
na przez oddział piechoty przeciwnika, jeśli pod­
czas wykonywania szarży wejdzie na pole stano­
w iące jego front (lub zasięg strzału patrz: [11.14],
[11.16], [11.17] oraz [11.21]).
[13.26] Podczas wykonywania szarży jednostka
kawalerii może zostać ostrzelana przez artylerię
przeciw nika (jeśli oczywiście znajduje się w jej
strefie rażenia). Jednostki artylerii, które strzelały
w fazie ruchu przeciwnika, przykrywa się żetona­
mi “w alka ogniowa” (nie m ogą strzelać podczas
najbliższej fazy ognia artylerii).
[13.27] W trakcie wykonyw ania szarży jednostka
kawalerii może kilkakrotnie atakować ten sam
oddział przeciwnika, jeśli oczywiście za każdym
razem odnosi zwycięstwo i nie wykorzystała ca­
łego lim itu punktów ruchu. Jest to jedyny przypa­
dek, kiedy oddział może być atakowany więcej
niż jeden raz podczas tego samego etapu. Oddział
m oże być celem ataku tylko jednej szarżującej
jednostki kawalerii, podczas tej samej fazy ruchu
m oże być przez nią atakowany kilkakrotnie.
[13.28] Oddział piechoty zam iast ostrzelania
szarżującej jednostki kawalerii (patrz: [13.25])
m oże podjąć próbę utw orzenia czworoboku w e­
dług procedury podanej w [10.61] (patrz: “uwa­
ga” w punkcie [10.61]). N ależy pam iętać, że od­
dział piechoty o sile mniejszej niż 3 punkty nie
m oże sform ować czworoboku. Atakując czworo­
bok bez w zględu na iloraz sił atakujący/obrońca,
jako w yjściow y do dalszej modyfikacji przyjm u­
je się stosunek 1:3, w przypadku ataku na czwo­
robok nie uw zględnia się im petu kawalerii.
Uwaga. Impetu kawalerii nie uwzględnia się
w przypadku, kiedy celem szarży jest wielka ko­
lumna.
[13.29] Zaatakowana tyraliera o sile 1 punktu
(a więc nie m ogąca samodzielnie utworzyć czwo­
roboku) m oże zam iast ostrzelania (patrz:
[13.25]) wejść na sąsiedni heks, na którym stoi
sojusznicza piechota (patrz: [8.32]) i tam próbo­
wać, jeśli go nie ma, utworzyć czworobok. Za­
równo piechota, ja k i chroniąca się tyraliera nie
m ogą ju ż wcześniej znajdować się w strefie kon­
troli innego wrogiego oddziału. Podobną czyn­
ność m ogą wykonać artylerzyści, chroniąc się na
sąsiednim polu zajm owanym przez sojuszniczą
piechotę, z tą różnicą, iż m ogą jednak przedtem
ostrzelać (z dział) szarżującą kawalerię. Po w y­
cofaniu się tyraliery bądź artylerzystów szarżują­
ca jednostka kawalerii może wykonać pościg, po
czym kontynuow ać szarżę (patrz: przykład
w punkcie [13.23]).
20
[13.3] Kontrszarża
[13.31] K ontrszarżę m ogą przeprowadzać tylko
jednostki kawalerii uform owane w linię. Kontr­
szarża wykonywana jest w trakcie fazy ruchu
przeciwnika.
[13.32] Oddział kawalerii może wykonać kontr­
szarżę, jeśli podczas fazy ruchu przeciwnika ja ­
kakolwiek jednostka nieprzyjacielska znajdzie się
w odległości 2 pól (np. podczas wykonywania
[13.33] Z a atakujący uznaje się oddział kontr-
szarżujący (mimo iż celem kontrszarży może być
szarżująca jednostka nieprzyjaciela). Kontrszar-
żująca jednostka m odyfikuje (podobnie ja k je d ­
nostka szarżująca) iloraz sił o wartość posiadane­
go impetu.
[13.34] W przypadku kontrszarży obrońca nie
może przeprowadzić w ycofania przed walką.
[13.35] Kontrszarżująca jednostka nie może wyko­
nać pościgu (może przeprowadzić tylko jeden atak).
[13.36] Zarówno obrońca, ja k i jednostka w yko­
nująca kontrszarżę po przeprowadzeniu starcia
przykrywane są żetonam i odpierania szarży.
[13.37] K ontrszarżę oddziały kawalerii wykonu­
j ą pojedynczo, chyba że są ugrupowane w stos.
[13.38] Niezależnie od wyniku starcia ruch je d ­
nostki zaatakowanej kontrszarżą zostaje wstrzy­
many. Jednostka ta może najwyżej wykonać po­
ścig, jeśli kontrszarżująca jednostka zmuszona
została do w ycofania się.
[13.39] Zaatakowana w wyniku kontrszarży je d ­
nostka piechoty m oże ostrzelać atakujący j ą od­
dział (analogicznie do [13.25]) bądź spróbować
utworzyć czworobok (analogicznie do [13.28]).
Uwaga. Kontrszarża daje możliwość obrony je d ­
nostkom kawalerii przed ewentualną szarżąjedno-
stek przeciwnika. Nie przeprowadzając kontrszar­
ży i biernie oczekując ataku szarżującej jednostki
wroga, z góry skazane są one na rozbicie, gdyż
w takim starciu nie uwzględnia się ich impetu.
14.0 MORALE
[14.1] Procedura sprawdzania
morale
[14.11] G racz zobligowany do sprawdzenia m o­
rale danej jednostki wykonuje rzut kostką. Próba
w ypada pom yślnie w przypadku, gdy liczba uzy­
skanych oczek jest m niejsza bądź równa wartości
współczynnika m orale tej jednostki. Próba wypa­
da negatywnie, jeśli liczba wyrzuconych oczek
jest większa od wartości tego współczynnika.
W przypadku stosu morale sprawdza się jednora­
zowo dla w szystkich jednostek wchodząc)
w jego skład. Podczas wyżej opisanej procedu
uw zględnia się współczynnik morale jednosi
znajdującej się na szczycie stosu.
15.0 ARTYLERIA
[15.1] Z asady ogólne
[15.11] Pełnowartościowa bateria artylerii skłac
się z dwóch żetonów: dział oraz obsługi (artyl
rzystów) stojących na tym sam ym polu.
[15.12] Działa bez obsługi nie m ogą się porusza
robić zwrotów, zm ieniać szyku oraz prowadź
ostrzału. Nie posiadają strefy kontroli i nie podl
gają zasadom walki wręcz, ostrzelanie ich przf
piechotę nie daje żadnych efektów. Samotnie sti
jące na heksie działa ulegają eliminacji, jeśli oi
dział przeciwnika podczas całej własnej fazy n
chu stoi na tym sam ym polu. Żetony dział nie mi
j ą żadnego wpływu na ruch jednostek własnyc
oraz przeciwnika, są przez nie ignorowane.
[15.13] Działa m ogą być obsługiwane tylko prze
artylerzystów posiadających ten sam, co oni
identyfikator, po utracie jednego z żetonów sym
bolizujących pełnow artościow ą baterię, drugi je
człon (działa lub artylerzyści) może być równie:
zdjęty z planszy.
[15.2] Poruszanie się jednostek
artylerii
[15.21] Tylko zaprzodkowana jednostka artyleri
może się poruszać, uwzględnia się w tedy współ­
czynnik ruchliwości zam ieszczony na żetonie
dział. W przypadku, gdy artyleria jest odporzod-
kowana, m ogą się poruszać w yłącznie artylerzy­
ści (uwzględnia się wtedy w spółczynnik ruchli­
wości zam ieszczony na żetonie symbolizuj ącyir
artylerzystów). A rtyleria w szyku ogniowym (od-
porzodkowana) może wykonywać tylko zwroty
(patrz: [6.3]).
[15.22] Samotnie poruszający się żeton artylerzy­
stów wykonuje ruch według zasad obowiązują­
cych tyralierę.
[15.23] Koszt zmiany szyku artylerii (opisany
w [6.3]) ulega podwyższeniu o 1, gdy obsługę
artylerii zostanie osłabiona stratami - czyli posia­
da w spółczynnik siły 1.
[15.24] Jednostka artylerii nie może w ejść na po­
la zaw ierające sad bądź las, zabronione jest rów­
nież przejście przez krawędź pola stanow iącą ży­
wopłot. Powyższe ograniczenia przestają obo­
wiązywać, jeśli ruch odbywa się wzdłuż drogi.
[15.25] Artyleria nie może odprzodkować się
(przyjąć pozycji ogniowej) w terenie zabudowa­
nym oraz na farmie.
[15.3] Ostrzeliwanie jednostek
artylerii
[15.31] Artyleria w szyku transportowym (za­
przodkowana) ostrzeliwana przez piechotę bądź
artylerię jest celem typu linia. A rtyleria odprzod-
kowana (szyk ogniowy) również jest celem typu
linia, ale w trakcie uzyskiwania rezultatu ostrzału
od wyniku rzutu kostką odejmuje się w artość 1.
W przypadku ostrzeliwania przez piechotę ewen­
tualne straty punktów siły ponoszą tylko artyle­
rzyści. Jeśli ostrzeliwana jest przez artylerię z od­
ległości większej niż 2 pola, ponoszone straty od­
noszą się tylko do dział (siła ognia). W przypadku,
kiedy ostrzeliwana jest przez artylerię przeciwni­
ka z odległości 1 lub 2 pól, straty m ogą ponosić
zarówno artylerzyści, ja k działa, o tym, kto je po­
nosi, decyduje gracz, którego artyleria wykonuje
ostrzał.
[15.32] Samotnie stojący na polu żeton artylerzy-
stów jest celem typu tyraliera (zarówno dla pie­
choty,jak artylerii).
[15.33] W w yniku ostrzału (piechoty bądź artyle­
rii) żeton artylerzystów nie m oże zostać całkowi­
cie wyeliminowany. Po odwróceniu żetonu repre­
zentującego artylerzystów rewersem do góry dal­
sze ponoszenie strat nie je s t ju ż uwzględniane.
Przepis ten nie dotyczy walki wręcz, w wyniku
której artylerzyści m ogą zostać wyeliminowani.
[15.4] Walka wręcz jednostek
artylerii
[15.41] Jednostka może uczestniczyć w walce
wręcz, ale tylko jako obrońca. W starciu uwzglę­
dnia się wyłącznie artylerzystów i tylko oni pod­
legają rezultatom walki. U dział artylerzystów
w starciach przedstaw iono w [12.25],
[15.42] W ycofać m oże się (przed w alką i w w y­
niku walki) w yłącznie artyleria zaprzodkowana
(szyk transportowy), a w przypadku artylerii od-
przodkowanej tylko obsługa (dodatkowo patrz:
[13.29]).
[15.43] A rtyleria nie może wykonywać pościgu.
[15.5] Widoczność
[15.51] M iędzy dwom a polam i istnieje widocz­
ność, jeśli linia prosta łącząca ich środki nie bie­
gnie przez heksy oraz krawędzie blokujące w i­
doczność. W idoczność blokują pola zawierające:
las, zabudowania, farmę, żywopłot (krawędź),
sad, grzbiet (tylko wtedy, jeśli pola leżą po jego
przeciw nych stronach), widoczność ogranicza
rów nież pole, na którym stoi oddział.
W pew nych warunkach pola zawierające wyżej
wym ienione elem enty nie blokująw idoczności.
[15.52] M iędzy dwom a połam i zawierającymi
grzbiet widoczności nie blokują heksy zawierają­
ce: las, zabudowania, farmę, żywopłot, sad oraz
jednostkę (wszystkie z punktu [15.51] z w yjąt­
kiem grzbietu). Zam ieszczony rysunek ilustruje
pow yższy przepis.
W idoczności nie blokująpo prostu pola znajdują­
ce się w dolinie m iędzy grzbietami.
[15.53] M iędzy dwom a polam i, z których jedno
znajduje się na grzbiecie, widoczności nie bloku­
je oddział, ale tylko wtedy, jeśli znajduje się on
bliżej tego z pól, które położone jest na grzbiecie.
doczność, jeśli znajdujące się m iędzy nim i od­
działy stoją na polach x,y.
[15.54] Jednostki stojące na polu zawierającym
wgłębienie są niewidoczne.
[15.55] M iędzy sąsiednim i polam i widoczność
istnieje zawsze, chyba że rozdziela je krawędź
stanowiąca żywopłot.
[15.56] W idoczności nie blokuje pole zaw ierają­
ce żeton dział.
[15.6] Walka ogniowa artylerii
[15.61] Jednostki artylerii m ogą prow adzić
ostrzał tylko podczas własnej fazy ognia oraz
w trakcie fazy ruchu nieprzyjaciela do jednostek
szarżującej kawalerii. W jednym etapie artyleria
nie może strzelać dwukrotnie. Aby to zapewnić,
jednostki artylerii, które prowadziły walkę ognio­
w ą w fazie ruchu przeciwnika, przykryw ane są
żetonami “w alka ogniowa” . Żetony te zdejm owa­
ne są z baterii artylerii z chw ilą zakończenia naj­
bliższej własnej fazy ostrzału artyleryjskiego.
[15.62] Celem ostrzału jednostki może być tylko
jedno pole.
[15.63] Jednostka artylerii może ostrzeliwać w y­
łącznie cele znajdujące się w jej strefie rażenia
(patrz: rysunek) i to tylko wtedy, kiedy istnieje w i­
doczność pomiędzy n ią a jednostką ostrzeliwaną.
[15.64] Jedno pole może być celem ostrzału dla
kilku jednostek artylerii.
[15.65] Baterie artylerii prow adzą ostrzał poje­
dynczo, niezależnie jedna od drugiej.
[15.66] Procedura ostrzału artylerii (patrz tabela:
OGIEŃ ARTYLERII):
a) gracz atakujący (ostrzeliwujący) wskazuje
artylerię oraz cel jej ostrzału, mierząc w he-
ksach odległość, na ja k ą dana jednostka arty­
lerii prowadzi ostrzał, odnajduje się właściwy
sektor w tabeli OGIEŃ ARTYLERII;
b) kolumna, w której poszukiwać się będzie re­
zultatu ostrzału, wyznaczona jest przez siłę
ognia strzelającej artylerii (od 1 do 4 punk­
tów) oraz szyk ostrzeliwanego oddziału ( T-
tyraliera, L -linia, K-kolumna, W- wielka ko­
lumna);
c) wykonuje się rzut kostką, rezultat ostrzału
odnajduje się w sektorze w yszukanym
w punkcie “a” na przecięciu w iersza wyzna­
czonego przez liczbę uzyskanych oczek z ko­
lum ną otrzym aną w punkcie “b” .
[15.67] M odyfikacje dodawane do rzutu kostką
przy uzyskiwaniu rezultatu ostrzału artylerii są
następujące:
 niniejszy od 4 (np. w wyniku dezorganizacji);
- 1 siła artylerzystów spadła do w artości “ 1”;
- 1 jednostka ostrzeliwana znajduje się w sa­
dzie;
- 2 jednostka ostrzeliwana znajduje się w lesie;
- 3 jednostka ostrzeliwana znajduje się w zabu­
dowaniach;
- 3 jednostka ostrzeliwana znajduje się na far­
mie.
Ostatnie dwie modyfikacje uwzględnia się tylko
wtedy, gdy ostrzeliwana jednostka znajduje się
w obronie okrężnej.
[15.68] Rezultaty ostrzału zam ieszczone w tabeli
OG IEŃ ARTYLERII oznaczają:
2U - ostrzeliwany oddział traci 2 punkty siły, po
czym sprawdza swoje morale, jeśli próba w y­
padnie pom yślnie, przechodzi w stan dezorga­
nizacji, w przeciw nym razie przechodzi
w stan ucieczki i cofa się o 2 pola.
P ozostałe rezultaty zam ieszczone w tabeli
OGIEŃ ARTYLERII są takie same, jak w przy­
padku walki ogniowej piechoty (patrz: [11.51])
z tą różnicą, iż nikt nie wykonuje pościgu.
Uwaga. W przypadku ostrzału artyleryjskiego
niem ożliwe jest wykorzystanie zasady podanej
w [11.53],
[15.7] Rakietnicy
[15.71] Bateria rakietników w odróżnieniu od ba­
terii artylerii składa się tylko z jednego żetonu.
K oszt zmiany szyku z transportowego na ognio­
w y (lub odwrotnie) oznaczonego przez rewers
i awers żetonu wynosi 1 punkt ruchu. Przy ostrze­
liwaniu stanowi taki sam rodzaj celu jak artyleria.
W w alce w ręcz podczas obrony (uczestnictwo
w atakach jest zabronione) niezależnie od posia­
danej siły bateria rakietników m oże wykorzystać
tylko 1 punkt. A takujący j ą oddział uzyskuje m o­
dyfikator walki + 1 (identycznie ja k w przypadku
artylerii). Zasady poruszania się rakietników
w szyku transportowym są takie same ja k kawa­
lerii w szyku kolumnowym. Szyk ogniowy nie
m oże zostać utworzony w lesie, sadzie, zabudo­
w aniach i na farmie. Bateria rakietników posiada
front, boki oraz tył takie, ja k jednostka artylerii.
Rakietnicy zm uszeni do wycofania w wyniku
walki autom atycznie przyjm ują szyk transporto­
wy. Strefa rażenia rakietników wynosi 360° (mo­
g ą strzelać w każdym kierunku), a zasięg 16 pól.
M iędzy rakietnikam i a ostrzeliw aną jednostką
musi być zachow ana widoczność.
[15.72] Rakietnicy prow adzą ostrzał w tych sa­
m ych fazach co artyleria.
[15.73] Skuteczność ostrzału rakietników nie z<
ży od odległości, na jak ą strzelają. Rezultat ostr
łu odnajduje się w tabeli OSTRZAŁ RAKIETA
na przecięciu kolumny odpowiadającej sile rak
ników i wiersza wyznaczonego przez rzut kosi
(liczbę oczek). Do rzutu kostką przy uzyskiwa:
rezultatu dodaje się następujące wartości:
- 1 jeśli rakietnicy są w stanie dezorganiza;
- 1 jeśli ostrzeliwany oddział znajduje
w lesie, zabudowaniach lub na farmie
Symbole oznaczające rezultaty ostrzału, wys
pujące w tabeli OSTRZAŁ RAKIETAM I są tal
same jak w tabeli OGIEŃ ARTYLERII.
[15.8] Burzenie farm
[15.81] W trakcie ostrzału artyleryjskiego jedr
stek znajdujących się na farmie zniszczeniu ni
g ą ulec również zabudowania. Farm a jest burz
na, jeśli znajdujący się w niej oddział w obror
okrężnej w wyniku ostrzału jest zm uszony p
nieść stratę punktu siły. Odpowiada to uzyskan
rezultatu ID bądź 1U przy ostrzale celu typu lin
z m odyfikatorem - 3 dodawanym do wyniku rz>
tu kostką. W przypadku uzyskania powyższej
rezultatu oprócz utraty punktu siły przez ostrze!
wany oddział pole, na którym znajduje się farm
przykrywane jest żetonem “CZĘŚCIOW O ZN
SZCZONA FARM A” - rezultat ten nie zmień
jednak możliwości obronnych farmy. Dopiei
ponowne burzenie farmy, zaznaczone żetonei
sym bolizującym “CA Ł K O W ITE ZNISZCZI
N IE FARM Y”, powoduje, iż farm a staje się ter;
nem zabudowanym.
Uwaga. Teren zabudowany w w alce w ręcz dąi
te same m odyfikacje co farma, ale może być ati
kowany przy ilorazie sił atakujący/obrońca 2:
(patrz: [12.68]).
16.0 REORGANIZACJA
[16.1] Zasady reorganizacji
[16.11] Oddział w stanie ucieczki, który we wfe
snej fazie ruchu nie poruszył się, przykrywan
jest żetonem REORGANIZACJA.
[16.12] Podczas własnej fazy reorganizacji od
dział przykryty żetonem REORGANIZACJA
znajdujący się w odległości nie mniejszej niż
pól od nie będącej w stanie ucieczki jednostl
przeciwnika, może przeprowadzić procedurę re
organizacji.
[16.13] Procedura reorganizacji polega na spraw
dzeniu morale danej jednostki (w tym przypadk
przyjm uje się, że m orale jednostki w stani
ucieczki jest m niejsze o 2 punkty od wartości te
go współczynnika znajdującego się na żetonie)
Jeśli sprawdzian morale (zmniejszonego o war
tość 2) w ypadnie pom yślnie, dana jednostki
przechodzi w stan dezorganizacji (przykrywa się
j ą żetonem DEZORGANIZACJA), w przeciw'
nym wypadku nadal pozostaje w stanie ucieczki,
[16.14] Jednostka, która w wyniku reorganizacj:
przechodzi w stan dezorganizacji, przyjm uje do­
w olny dostępny jej szyk oraz ukierunkowanie.
[16.15] W przypadku reorganizacji stosu proce­
durze reorganizacji podlegąjąjednocześnie wszy­
stkie oddziały (a nie każdy z osobna), do proce­
dury reorganizacji przyjm uje się najmniejszy
współczynnik morale, wybrany spośród jedno­
stek, w chodzących w jego skład.
[16.16] W danej fazie oddział może podjąć próbę
reorganizacji tylko raz.
r
'1 r. 17] Po zakończeniu fazy reorganizacji żetony
REORGANIZACJA zdejmuje się z jednostek.
'16.18] Reorganizację m ogą wspierać dowódcy
(patrz: [17.4]).
Uwaga. Warunki odzyskiwania sprawności bojo­
wej przez jednostki w stanie dezorganizacji
przedstaw iono w [5.12],

17.0 DOWÓDCY

[17.1] Zasady ogólne

[17.11] W grze “Waterloo 1815”, każda ze stron
dysponuje żetonami symbolizującymi dowódców,
którzy w trakcie bitw y dowodzili określonymi
zgrupowaniami (korpusami). Podczas gry dowód­
ca może oddziaływać wyłącznie na oddziały, na­
leżące do jego korpusu.
W yjątki od powyższej zasady:
- N ey oraz N apoleon m ogą oddziaływać na
w szystkie jednostki francuskie;
- W ellington m oże oddziaływać na wszystkie
jednostki koalicji z wyjątkiem oddziałów pru­
skich;
- Blucher może oddziaływać na wszystkie
jednostki praskie.

[17.2] Zasady szczegółowe

[17.21] Dowódcy nie posiadają stref kontroli.
[17.22] D ow ódcy posiadają 12 punktów ruchu
i poruszają się niezależnie od rodzaju terenu,
podczas ruchu nie m uszą wykonywać zwrotów.
[17.23] D ow ódca jest eliminowany, jeśli wroga
jednostka przejdzie przez pole, na którym stoi.
[17.24] Dowódca uczestniczący w starciu (czyli
stojący razem z jed n o stką w nim uczestniczącą)
m oże zostać wyeliminowany. W tym celu należy
wykonać rzut kostką:
- jeśli oddział, z którym znajduje się dowód­
ca, p rzegrał w alk ę (został zm uszony do
wycofania), to dowódca zostaje wyelim ino­
w any w przypadku uzyskania 5 lub 6 oczek;
- jeśli oddział, z którym znajduje się dowód­
ca, wygrał walkę, to dowódca zostaje w yeli­
minowany w przypadku uzyskania 6 oczek. W iększa ilość dowódców, stojących na danym [18.12] Oddział może wejść na planszę tylko
Dowódca może zostać wyeliminowany, jeśli od­ polu, nie wpływa na zwiększenie wartości tego podczas własnej fazy ruchu.
dział, z którym zajm uje wspólnie pole, został współczynnika. [18.13] Szyk oddziału wchodzącego na planszę
ostrzelany (przez piechotę bądź artylerię), czego zależy tylko od gracza nim dysponującego, od­
rezultatem był wynik różny od “brak efektu” . [17.4] Wpływ dowódcy na działy m ogą być ugrupowane w stosy.
W tym celu należy wykonać rzut kostką:
reorganizację [18.14] Wejście oddziału na planszę może być
-jeśli oddział, z którym znajduje się dowódca, opóźniane o dow olną ilość etapów.
w w yniku ostrzału poniósł straty w punktach [17.41] Dowódca, zajm ujący wspólnie pole z je d ­
[18.15] Oddział wchodząc na planszę wydaje
siły, to dow ódca zostaje w yelim inow any nostką podejm ującą próbę reorganizacji, zw ięk­
rów nież punkty m chu za wejście na pierw sze po­
w przypadku uzyskania 5 lub 6 oczek (uwaga, sza jej współczynnik morale o 2 punkty. le przyległe do krawędzi mapy. Kolejna jednost­
rzut kostką wykonuje się za każdy stracony
[17.42] Reorganizację oddziału może wspierać ka, która w tej fazie m chu w chodzi na planszę
punkt siły);
tylko jeden dowódca. z tego samego poła, m usi wydać dodatkowo tyle
-je ś li oddział, z którym znajduje się dowód­ punktów m chu, ile wydały razem wszystkie po­
ca, w wyniku ostrzału został zm uszony do przednie j ednostki.
sprawdzenia m orale (rezultaty U oraz D), to
dowódca ulega elim inacji w przypadku uzy­ 18.0 UZUPEŁNIENIA Przykład. Cztery oddziały wchodząc na planszę
rozpoczynają ruch z tego samego pola (znajdują­
skania 6 oczek.
cego się w terenie czystym - koszt wejścia 1
Dowódca zostaje wyeliminowany, jeśli oddział, W niektórych scenariuszach w trakcie gry na
punkt mchu);
z którym wspólnie stał na polu, uległ eliminacji. planszę w chodzą nowe oddziały. Inform acje po­
dane w tym paragrafie zaw ierają zasady, na ja ­ - pierw sza jednostka wchodząc na to pole w y­
kich nowe oddziały m ogą się włączać do gry. daje 1 punkt mchu;
[17.3] Wpływ dowódcy na
- draga jednostka wchodząc na to pole wyda­
m orale jednostki [18.1] Zasady szczegółowe je 1+1, czyli 2 punkty ruchu;

[17.31] Stojąc na jednym polu z jednostką do­ - trzecia jednostka wchodząc na to pole wyda­
[18.11] Oddziały nie m ogą wchodzić na planszę
wódca zwiększa jej współczynnik m orale o 1. je 2+1, czyli 3 punkty mchu;
ruchem strategicznym.

m
 - czw arta jednostka wchodząc na to pole w y­ 23 Steinmetz (brygada), cała kawaleria I R ozstaw ienie w ojsk
daje 3+1, czyli 4 punkty ruchu. korpusu, 3/1, 6c/I, ZIETEN; (2) F ran cu zi:
[18.16] Oddział może wejść na planszę nie tylko 24 Langen (brygada), pozostała część NAPOLEON A30, B5
z po la podanego w scenariuszu. K osztem kawalerii II korpusu; (1)
DRO UOT A31, B5
dodatkowych punktów ruchu oddział może wejść Pirch (brygada), Jagow (brygada),
na planszę z pól sąsiednich. Chcąc wejść z poła Friant A29, B3
pozostała część artylerii I korpusu; (2)
są sied n ieg o oddział m usi pośw ięcić Guyot A19, B3
25 Henkel (brygada); (2)
1 dod atk o w y punkt ruchu. W chodząc na planszę
art. 2 Kon. Gd. A20, B3
z miejsca oddalonego o dw a heksy (od pola K raft (brygada); (1)
zadanego) oddział m usi w ydać dodatkow o art. 1 Gd. A31, B12
(1) - oddziały m ogą wejść na planszę przez poła
2 p u n k ty ru ch u itd. o współrzędnych: (A50, B8), (A54, B I 5), (A55, LO BA U A27, B5
[18.17] K orzystając z przepisu podanego w B I 7), (A57, B22), (A58, B24) Jeanin A27, B6
punkcie [18.16] oddział opóźniając swoje wejście (2) - oddziały w chodzą na planszę przez pole o Simm er A28, B6
na planszę o 1 etap może rozpocząć ruch z heksu współrzędnych (A62, B32)
leżącego o cztery pola (w lewo bądź prawo) od art. 1/VI A29, B6
m iejsca, z którego pierw otnie m iał rozpocząć art. 2/VI A 27, B7
ruch. O późniając sw oje w ejście na planszę o 2 O p c ja 2. Prusacy przybywają wcześniej art. 3/VI A26, B6
bądź 3 etapy może rozpoczynać ruch z pola na pole bitw y pozostawiając artylerię
art. 1 Kon./VI A29, B7
leżącego w odległości 8 lub 12 heksów, ale przy­ wraz z ariergardami
ległego do tej sam ej (w schodniej) kraw ędzi art. 6 Gd. A27, B3
mapy. art. 9 Gd. A28, B4
ETAP
KELLERM AN A19, B5
13 Losthin (brygada), 2/Wilhelm; (1)
d ’Hurbal A18, B6
19 J PRUSACY 14 Hacke (brygada), Hilłer (brygada),
H ertier A20, B6
pozostała część kawalerii IV korpusu,
BULÓW ; (1) art. l/III Kaw. A 17, B6

[19.1] Zasady specjalne 18 Tippełskirch (brygada), PIRCH, art. 2/III Kaw. A 2 1, B6

BLUCHER; (1) REILLE A20, B7
[19.11] O ddział pruski opuszczający planszę
19 kawaleria II korpusu: 1/Jurgass, Bachełu A30, B10
(dobrowolnie lub w wyniku walki) nie ulega
Śl./Jurgass, 5 Kurmark; (1)
elim inacji, niezależnie od sprawności bojowej Foy A24, B8
może wejść na planszę po 5 etapach jako oddział 20 Steinmetz (brygada), cała kawaleria I
H ieronim A l 8, B9
pełnospraw ny (nie odzyskuje jednak utraconych korpusu, ZIETEN; (2)
Pire A14, BIO
punktów siły). Oddział taki w chodzi na planszę z 21 Langen (brygada), pozostała część
pola, z którego rozpoczynał grę. kaw alerii II korpusu; (1) art. l/II A29, B l l

[19.12] N a początku fazy ruchu aliantów podczas Pirch (brygada), Jagow (brygada); (2) art. 2 /IIA 2 4 , B9
etapu, w którym wojska pruskie w kraczają na 22 Kraft (brygada), Ryssel (brygada); (1) art. 4/II A19, B9
planszę, wszystkie oddziały francuskie, nie znaj­ art. 5/II A18, B10
26 Henkel (brygada), cała artyleria
dujące się we wrogich strefach kontroli oraz nie
I k o rp u su ;(2) art. 1 Kon./II A 2 1, B9
posiadające w sw ych strefach kontroli oddziałów
alianckich, m uszą w ycofać się (automatycznie,
bez wydaw ania punktów ruchu) o 5 pól od O p cja 3. W a ria n t, w k tó ry m oddziały alianci:
wschodniej krawędzi mapy.
p ru sk ie najszybciej p rzy b y w ają n a pole O m pteda A38, B26
bitw y Kielm annsegg A35, B25
[19.2] Warianty wkroczenia
Kruse A36, B27
Prusaków do bitwy.
ETAP C. Haikett A31, B23
Rozgrywając scenariusz 4 lub 5 gracz dowodzący 10 2/Wilhelm; (1) M aitland A28, B21
wojskam i pruskim i ma m ożliwość wybrania je d ­
11 cała kawaleria IV korpusu; (1) Byng A25, B20
nej z trzech opcji, w których określono skład,
kolejność oraz etap pojaw ienia się jego w ojsk na 13 Losthin (brygada); (1) W ELLINGTON A34, B25
planszy. Decyzję w sprawie w yboru stosownego 14 Hacke (brygada), Hiller (brygada), UXBRIDGE A35, B27
w ariantu gracz podejm uje przed rozpoczęciem BÜLOW; (1) W ILHELM A33, B26
gry, zapisując na kartce num er opcji. Gracz 15 kawaleria II korpusu: Sl./Jurgass, Somerset A38, B29
dowodzący wojskam i francuskimi m usi otrzymać 1/Jurgass, 5 Kurmark; (1)
tę informację na trz y etapy przed wkroczeniem Arentschild A3 5, B29
17 cała kawaleria I korpusu; (2)
w ojsk pruskich na planszę. D om berg A30, B25
18 Tippełskirch (brygada), pozostała
Grant A27, B24
część kawalerii II korpusu, PIRCH,
O p c ja 1. W a ria n t historyczny BLÜCHER; (1) art. Bull R.H.A. A34, B31
20 Steinmetz (brygada), ZIETEN; (2) art. Ramsay R.H.A. A35, B32

E TA P 21 Langen (brygada); (1) art. Smith R.H.A. A36, B33

16 Losthin (brygada), 2/W ilhelm, 5c/IV, Pirch (brygada), Jagow (brygada); (2) art. M orrison R.F.A. A39, B36
13/IV; (1) 22 K raft (brygada); (1) art. Cleeves K.G.L. A37, B26
17 Hacke (brygada), Hiller (brygada), art. Lloyd R.F.A. A33, B23
BULÓW; (1)
art. Sandham R.F.A. A29, B21
19 Ryssel (brygada), pozostała część 20.0 SCENARIUSZE art. Kuhlm ann K.G.L. A26, B20
kawalerii oraz artylerii IV korpusu,
BLUCHER; (1) HILL A27, B26
Adam A23, B22
21 Tippełskirch (brygada), PIRCH; (1) [20.1] Hougoumont
22 kaw aleria II korpusu: 5 Kurmark, M itchell A24, B25
1/Jurgass, Sl./Jurgass; (1) Scenariusz ten odzwierciedla walki II korpusu H aikett A24, B27
R E IL E ’A z praw ym skrzydłem oraz centrum
du Plat A27, B28
ugrupowania w ojsk Wellingtona.

24
Ditm ers A20, B28 lecz przy najbliższej okazji pow inna powrócić na art. 1 Kon./I A45, B19
w schodnią część planszy. art. 1/1 A40, B16
d ’Aubrem e A l 7, B29
E stroff A29, B28 art. 2/1 A41, B17
W arunki zwycięstwa art. 3 /IA 4 2 , B18
Buttlar A30, B30
Gra trwa 27 etapów. art. 4/1 A43, B I8
Specht A28, B30
A lianci otrzym ują punkty zwycięstwa za utrzy­ art. 5/1 A44, B19
1 reg. ul. A27, B30
m anie do końca gry pola:
1 reg. huz. A27, B 31 art. 2 Gd. A39, B I 5
A22, B15 (Hougoumont) - 2 p.z.
art. Heinem ann A30, B31 art. 3 Gd. A38, B14
A40, B32 (Fme St. Jean) - 3 p.z.
art. M oll A29, B31 art. 4 Gd. A37, B14
A40, B37 (M ont St. Jean) - 3 p.z.
art. Bolton R.F.A. A24, B22 art. 5 Gd. A35, B13
Francuzi otrzym ują punkty zwycięstwa za utrzy­
art. Sympher K.G.L. A23. B26 NEY A3 8, B12
manie do końca gry pola:
art. Lux A21, B27 MILHAUD A42, B12
A33, B12 (La Belle Alliance) - 2 p.z.
art. Krahm er A l 8, B28 Wathier A42, B13
A28, B I - 3 p.z.
art. Ruttberg A26, B27 Delort A44, B13
Zwycięzca w yłaniany jest po zakończeniu ostat­
L ek./l F. Gw. (Maitland) A22, B15 niego etapu, kiedy porów nuje się punkty art. l/'IV Kaw. A43, B13
Lek./2 F. Gw. (Byng) A22, B15 zwycięstwa uzyskane przez obydwu graczy. art. 2/1V Kaw. A43, B12

jeg. Nassau (Bernard) A23, B14 Levebvre A41, BIO

[20.2] La Haye Sainte art. 1 Kon. Gd. A42, BIO
1/1/2 N assau (Bernard) A22, B12
2/1/2 N assau (Bernard) A24, B12 S cenariusz ten odzw ierciedla w alki w ojsk PAJOL A34,B8
napoleońskich z arm ią W ellingtona na wschód od Domon A33, B8
Lüneburg tyr. (Kielm annsegg) A25, B14
drogi Brukselskiej (łączącej pola A28, B I i A40,
Subervie A33, B7
B37).
Oddziały obydwu graczy m ogą zostać rozmieszczo­ art. 1/1 Kaw. A33, B9
ne w odległości 2 heksów od wyznaczonych pól. art. 2/1 Kaw. A34, B9
R ozstawienie wojsk
art. 4 Kon. Gd. A32, B5
Francuzi:
Zasady specjalne art. 3 Kon. Gd. A32, B4
D ’ERLON A42, B15
Gra toczy się n a zachód od drogi łączącej pole art. 7 Gd. A31, B4
Jacąuinot A51, B20
A28, B I z polem A40, B37. Oddziały nie m ogą
Durutte A47, B19 art. 8 Gd. A31, B3
dobrowolnie w kraczać na pola leżące po w schod­
niej stronie drogi. Złam anie tego zakazu doz­ M arcognet A43, B17
w olone jest w yłącznie w wyniku w ycofania oraz alianci:
Donzelot A39, B14
pościgu. Jednostka, która znalazła się po w schod­
A llix A35, B12 UXBRIDGE A35, B27
niej stronie drogi, nie ponosi żadnych strat (nie
jest to traktow ane jako wyjście poza planszę), PICTON A44, B28
B ernard A 51, B27 (jednostki m ogą stać w
odległości 3 pól od heksu)
W incke A50, B30
Best A48, B31
Pack A45, B29
K em pt A43, B28
Lam bert A41, B28
Bylandt A43, B26
Vivian A54, B33
Vandeleur A50, B33
Ponsonby A43, B32
art. Stievenaar A50, B28
art. U nett R.F.A. A49, B30
art. Byleveld A47, B29
art. R oger R.F.A. A 44, B27
art. Braun A42, B26
art. Sinclair R.F.A. A40, B26
(rakietnicy) W hinyates A48, B34
2/1/95 Rifles (Kempt) A39, B25
1/1/95 Rifles (Kempt) A39, B25
Trip A3 8, B31
M erlen A38, B33
Ghigny A36, B31
art. Petter A41, B34
art. Gardiner R H .A . A40, B34
art. Ross R.H.A. A40, B35
art. Beane R.H.A. A40, B36
art. M ercer R.H.A. A42, B37
art. Hutchesson R.F.A. A41, B37
art. Ibert R.F.A. A40, B37
2 Lek. K.G.L. (Ompteda) A38, B23
1 Lek. K.G.L. (Ompteda) A38, B23
Lek./5 K.G.L. (Ompteda) A37, B21
Oddziały obydwu graczy m ogą zostać rozmieszczo­
ne w odległości 2 heksów od wyznaczonych pól.
Zasady specjalne
Gra toczy się na wschód od drogi łączącej pola
A28, B I i A40, B37 (łącznie z heksam i, po
których biegnie droga). O ddziały nie m ogą
dobrowolnie wchodzić na pola leżące po zachod­
niej stronie drogi. Złamanie tego zakazu doz­
wolone jest w yłącznie w wyniku wycofania oraz
pościgu. Jednostka, która znalazła się po zachod­
niej stronie drogi, nie ponosi żadnych strat (nie
jest to traktowane jako wyjście poza planszę),
lecz przy najbliższej okazji pow inna pow rócić na
w schodnią część planszy.
Warunki zwycięstwa
Gra trwa 27 etapów.
Alianci otrzym ują punkty zwycięstwa za utrzy­
manie do końca gry pola:
A38, B23 (La Haye Sainte) - 2 p.z.
A40, B32 (Fme St. Jean) - 3 p.z.
A40, B37 (M ont St. Jean) - 3 p.z.
Francuzi otrzym ują punkty zwycięstwa za utrzy­
m anie do końca gry pola:
A33, B12 (La Belle A lliance) - 2 p.z.
A28, B I - 3 p.z.
Zwycięzca wyłaniany je s t po zakończeniu ostat­
niego etapu, kiedy porów nuje się punkty
zwycięstwa uzyskane przez obydwu graczy.
[20.3] Cienka, czerwona linia
Scenariusz ten symuluje hipotetyczny wariant
bitwy, w którym arm ia W elligtona jest zmuszona
samotnie toczyć walkę. Oddziały Bluchera nie
przychodzą z odsieczą.
Rozstawienie wojsk
Obydwaj gracze rozstaw iają sw oje oddziały iden­
tycznie ja k w scenariuszu pierwszym i drugim.
D odatkow o gracz dow odzący Francuzam i
rozm ieszcza dwie dywizje gwardii:
M orand A28, B2
Duhesm e A28, B 1
Zasady specjalne
Gra toczy się na całym obszarze planszy.
W arunki zwycięstwa
Gra trwa 27 etapów.
Alianci otrzym ują punkty zwycięstwa za utrzy­
manie do końca gry pola:
A22, B15 (Hougoumont) - 2 p.z.
A40, B32 (Fme St. Jean) - 3 p.z.
A40, B37 (M ont St. Jean) - 5 p.z.
A38, B23 (La Haye Sainte) - 2 p.z.
Francuzi otrzym ują punkty zw ycięstw a za
utrzym anie do końca gry pola:
A33, B12 (La Belle Alliance) - 2 p.z.
A28, B I - 3 p.z.
Zwycięzca wyłaniany jest po zakończeniu ostat­
niego etapu, kiedy porównuje się punkty zwycię­
stwa uzyskane przez obydwu graczy.

[20.4] Plancenoit
Scenariusz ten odzwierciedla nadejście Prusaków
na pole bitwy i w alkę z wojskam i napoleońskimi
o m iejscowość Plancenoit. W scenariuszu tym
nie bierze udziału arm ia W ellingtona oraz w ięk­
szość w ojsk francuskich.
Zasady specjalne
Gra toczy się na fragmencie planszy znajdującym
się w praw ym , dolnym narożniku mapy, ograni­
czonym od południa i wschodu ram ką planszy.
Północno-zachodni w ierzchołek wydzielonego
obszaru stanowi pole A36, B13, wyznacza on
północną krawędź (jest to rząd pól o num erze
B 13) oraz zachodnią (pionowa linia łącząca środ­
ki pól A36, B13 oraz A28, B I). Przyjmuje się, iż
poziom y rząd pól o numerze B13 stanowi jeszcze
fragment planszy, na którym toczy się gra. Wyj­
ście oddziału poza tę krawędź oznacza jego eli­
minację.
Gra toczy się (w zależności od wybranej opcji) od
10, 13 bądź 16 etapu do etapu 27. W grze nie bie­
rze udziału I korpus pruski Zietena. Pozostałe od­
działy pruskie w kraczają na planszę zgodnie
z harm onogram em przew idzianym dla danej
opcji.
Z ch w ilą kiedy jakikolw iek oddział pruski znaj­
dzie się w odległości 10 pól (bądź mniejszej) od
heksu A28, B 1, na polu tym oraz na polu A29, B2
ustawiana jest dywizja gwardii Duhesme, która
od tej chwili m oże uczestniczyć w grze.
Rozstawienie wojsk
Po stronie francuskiej w grze uczestniczy cały
korpus Lobau (artyleria oraz dywizje Jeanin,
Simmer) oraz I korpus kawalerii (PAJOL, artyle­
ria oraz dywizje Subervie, Domon). Jednostki
francuskie rozm ieszczone są na wybranym ob­
szarze w sposób dowolny, lecz tak, aby ich odle­
głość od wschodniej krawędzi m apy wynosiła co
najmniej 10 pól.
W arunki zwycięstwa
Francuzi w ygryw ają bitwę, jeśli do końca gry
utrzym ająpole A28, B I oraz A34, B3.
Zwycięstwo odnosi gracz dowodzący Prusaka­
m i, jeśli po zakończeniu gry choć jedno z wyżej
wym ienionych pól jest okupowane przez jego
oddział.
[20.5] Scenariusz historyczny
Scenariusz ten odzwierciedla autentyczny prze­
bieg bitw y pod Waterloo. Przed rozpoczęciem
rozgrywki gracz dowodzący arm ią pruską musi
wybrać je d n ą z opcji, która określa skład oraz
czas wkroczenia oddziałów pruskich do bitwy
(patrz: [19.2]).
Rozstawienie wojsk
Rozm ieszczenie w ojsk obydwu armii jest iden­
tyczne ja k w scenariuszu trzecim.
Zasady specjalne
Gra toczy się na całym obszarze planszy. W trak­
cie gry na planszę w kraczają oddziały pruskie
(zgodnie z w ybraną opcją). Podczas etapu,
w którym Prusacy pojaw iają się na planszy, nale­
ży pamiętać o przepisie podanym w punkcie
[19.12],
W arunki zwycięstwa
Gra toczy się 27 etapów.
Alianci otrzym ują punkty zwycięstwa za utrzy­
manie do końca gry pola:
A22, B I 5 (Hougoumont) - 2 p.z.
A40, B32 (Fme St. Jean) - 3 p.z.
A40, B37 (M ont St. Jean) - 3 p.z.
A38, B23 (La Haye Sainte) - 2 p.z.
Francuzi otrzym ują punkty zwycięstwa za utrzy­
manie do końca gry pola:
A33, B12 (La Belle Alliance) - 2 p.z.
A28, B I - 3 p.z.
A34, B3 (Plancenoit) - 1 p.z.
Zwycięzca w yłaniany jest po zakończeniu ostat­
niego etapu, kiedy porównuje się punkty zwycię­
stwa uzyskane przez obydwu graczy (każdą ze
stron).
21.0 PORADY DLA
GRACZY
Ze względu na dość skom plikowane przepisy
proponujemy, aby przed rozegraniem jakiegokol­
w iek scenariusza, po szczegółowym zapoznaniu
się z instrukcją rozegrać kilka wstępnych bojów,
w których uczestniczyłoby po kilkanaście oddzia­
łów każdej ze stron, np.
- walki oddziałów kawalerii (o różnych warto­
ściach impetu oraz morale);
- starcia oddziałów piechoty ugrupow anej
w różnych szykach: kolumny, linie, szyk tyra-
lierski.
Sugerow alibyśm y przeprow adzenie krótkiego
starcia, polegającego na zdobywaniu umocnionej
farmy przy użyciu piechoty oraz artylerii.
W szystkie wstępne walki pozw olą Wam zapo­
znać się z m ożliwościami poszczególnych rodza­
jów broni oraz sposobami ich optymalnego w y­
korzystania. Stanowczo odradzam y (nawet do­
świadczonym graczom) rozegranie jak o pierw ­
szego scenariusza pełnego.
Według naszych ocen rozgrywka przebiega naj­
sprawniej, jeśli po każdej ze stron uczestniczy po
2, a po wkroczeniu Prusaków po 3 graczy.
[22.1] Stosy

Rodzaj wojska
Kawaleria Piechota Artyleria, rakietnicy
czworo­ obrona
L K T L K W
bok okrężna
odprzodk. zaprzodk.

Dopuszczalna siła od­

działów stojących na 5 6 4 8 12 24 12 6* 4 8
jednym polu
* - dotyczy tylko oddziałów w obronie okrężnej

[22.2] Walka ogniowa

Siła ognia 1 2 3 4

Rodzaj celu T L KW T L K W T L KW T L KW

Liczba oczek: 0
(zmodyfikowana) 1 - - - - - - - - - D - - - D - -
2 - - - - - D - - D D D - D D D -
3 - D - - D D D - D D D - D D D ID
4 D D D - D D D D D D ID ID D D ID ID
5 D D D D D D ID ID ID ID ID ID D 1U ID ID
6 D D ID ID D 1U ID ID U 1U 1U 1U 1U 1U 1U 1U
7 D U 1U ID U 1U 1U 1U U 1U 1U1U 1U1U 1U1U

Modyfikacje do rzutu kostką:

+1 - ostrzał wykonuje piechota lekka koalicjantów (z wyjątkiem pruskiej)
-1 - współczynnik morale strzelającej jednostki mniejszy od 4
-1 - jednostka ostrzeliwana znajduje się w sadzie
-2 - jednostka ostrzeliwana znajduje się w lesie
-3 - jednostka ostrzeliwana znajduje się w terenie zabudowanym lub w farmie (dotyczy tylko jednostek w obronie okrężnej)
Rezultaty walki ogniowej wyjaśniono w [11.51].

[22.3] Ostrzał rakietami

Siła rakiet­
1 2 3 4
n ik ó w
L iczb a oczek : 1 - - - -

2 - - - -

3 - - - -

4 - - - D
5 - D D D
6 D D 1U 1U

Rezultat ostrzału wyjaśniono w [11.51].

2«
[22.4J Ogień artylerii

Siła ognia
•«,
Odle­ ¡Z
Rodzaj ostrzeliwa­ głość do u
o
-w
nego szyku celu .ss
tZ5
TL KW T L K W TL K W T L K W

Liczba oczek: - D - - D D ID - D ID ID
- i) - - - D D - - D ID ID - ID ID ID
- D - - - D D ID D 1U ID ID D 1U ID ID u
o
1 -2
- D D D - D ID ID D 1U 1U ID D 1U 1U ID OJ
'S i
D D ID ID D 1U 1U ID D 1U 1U U 1U1U 1U 1U
D 1U 1U ID U 1U 1U 1U 1U1U 1U 1U 1U 1U 2U 2U

Liczba oczek: - D D
- D D - - D D ID
r-ł
- D D - - D D ID - D ID ID u
&
3 -4
- D D - - D D ID D D ID ID D U ID ID
«
- D D D D D ID ID D U ID ID D 1U 1U ID
D U ID ID D 1U 1U ID D 1U 1U ID 1U1U 1U 1U

Liczba oczek:
(Tl
- D D D Sa
O
5 -7 +-
- - D D - D D D - D D ID
ce
- D D - D D D - D D ID D D ID ID
D D D D D ID ID D D ID ID D 1U 1U ID

Liczba oczek:

ii
©
8 -1 0
«
CC
- - D D
D D D D ID - D D ID

Rezulaty ognia artylerii podano w [ 11.5.1].

'i'

[22.5J Charakterystyka form acji

Wykonanie zwrotu Ruch do tylu Stanowi typ Walka wręcz Atak na
Koszt utwo­ Koszt wej­ celu w przy­ szyk
rzenia szyku ścia na po­ wejście padku ostrza­ Siła
Modyfi­ (modyfikacje
Szyk oddziału (rodzaj szyku le w tere­ jednora­ kator wykorzy­ modyfika­ dla atakują­
na pole wyko­ łu (zarówno ognia cego)
wyjściowego nie czy­ morale stanie tor walki
nieistotny)
o 60° zowo 0 w tere­ nanie przez piechotę,
stym nie czy­ punktów w ataku z z
180° zwrotu jak i artylerię)
stym siły i obronie boku tylu
Piechota:
linia 1 1.5 1 1 2 1 Linia 2-M 0 2+4 +0 +2 +5
kolumna 1 1 0 Z 2 1 Kolumna Z 0 2+12 +1/-1 +1 +.1
wielka kolumna 0 ł 1 z; 1 WIk. kolumna Z +1 13+24 - -rl

tyraliera 0 1 - - - - Tyraleria 1-5-2 0 1+2 -1/+1 - -

obrona okrężna . 4 Z - - Z Z Linia 1/3 siły 0 1/2 siły +0 -

czworobok 1 4 - - - - Kolumna 1/3 siły 0 1/3 siły +0 - -

Kawaleria:
j
linia 1.5 1 i 2 1 Linia Z 0 maks. 2 +0 +2 +2
kolumna 1 1 0 z 2 1 Kolumna Z 0 1 +0 +1 +2
Artyleria piesza:
zaprzodkowana 2 f 1 0 z Z z Linia Z 0 1 +2 +2
- / + : '

odprzodkowana 2 Z 3 z Z z Linia (do rzutu-1) 1+4* 0 1 -/+ ! +2 +2

Artyleria konna:
rar
zaprzodkowana 3 1 0 z z Z, Linia Z 0 1 -/+ ! +2 +2
odprzodkowana 3 Z 3 z z Z Linia (do rzutu -t) 1+4* 0 1 -/+1 +2 +2
1 Tyraleria Z i
Artylerzyści - - - - 0 - ...... .............. ...................
- t f l - -

Rakietnicy:
'¡m
ogniowy 1 z - z Z Linia (do rautu -1) 1+4* ' o ! 1. -/+! +2 +2
transportowy 1 1 0 z z z Linia Z 0 1 -!+ \ +1 11
 [22.6] Charakterystyka terenu
Z - wykonanie czynności zabronione
- - wykonanie czynności zbędne lub bez efektu

wyjaśnienia do tabeli [22.5]:

* - dotyczy siły ognia dział (rakiet), artylerzyści nie mogą strzelać Artyleria Artyleria Piechota Kawaleria Wpływ na walkę Wpływ
Krawędź lub heks na
Artyle­
zawierający ro­ modyfika­ widocz­
rzyści trans­ czworo­
dzaj terenu zaprz. odprz. ogniowy T L K, W L K tor dla
atakujące­ ogniową ność
portowy bok go wręcz

. - 1 1 1.5 ł 4 1.5 1 1 - - .
czysty 1 1

stok* +0.5 - +0 - +0.5 +0 +0.5 +0.5 +0 +1 +1 -1 - -

grzbiet* +0.5 - +0 - +0.5 +0 +0.5 +0 +0 +0 ■Ai -1 - BL

sad Z Z 1 Z 1 Z +1 z Z +2, D -1 -1 BL

las Z Z 1 Z 2**=!= 1 Z +2 z Z . +3, D -1 -2 BL

Z 1 z +1 z z 1 -2 _3** BL
zabudowania 1 1 Z 1

farma, teren ogro­

dzony muremA 1 z 1 z 1 1 z +1 z z 1 -2 -3** BI

droga 1 - 1 - 1 1 - 1 - - 1 - - -

ścieżka .1 - 1 - 1 1 - 1 - 1 . - - -

strumień +1 - +0 - +0.5 +0 +0.5 +0.5 z +0.5 +1 -1 - -

żywopłot z - +0 - z*** +0 +1, D +1,1) z +1, D +1, D -1 - BL

wgłębienie z z 1 z +1, AD 1 AD +1 z +1, AD +1, D - - -

BL - heks zawierający dany rodzaj terenu blokuje widoczność

* - tylko wchodząc pod górę lub atakując pod górę
D - należy sprawdzić morale jednostki (patrz: punkt 14.0), jeśli sprawdzian wypadnie pomyślnie - brak efektu,
w przeciwnym razie jednostka przechodzi w stan dezorganizacji
** - dotyczy tylko jednostek w obronie okrężnej
Z - wejście na dany rodzaj terenu zabronione
AD - jednostka automatycznie przechodzi w stan dezorganizacji
*** - tylko po drodze lub ścieżce
A - występuje tylko jeden heks o współrzędnych A23,B15
[22.7] Walka wręcz

Walka piechoty przeciwko piechocie lub kawalerii

Stosunek siły atakującego do siły obrońcy

Liczba oczek
1 :2 1 : 1.5 1:1 1.5 : 1 2 :1
1 śzB mzB mzA mzA śzA śzA dzA dzA dzA
2 dzB śzB mzB mzA mzA śzA dzA dzA dzA
3 dzB śzB śzB mzB mzA mzA śzA dzA dzA
4 dzB dzB śzB mzB mzB mzA śzA śzA dzA
5 dzB dzB dzB ŚzB mzB mzB mzA śzA dzA
6 dzB dzB dzB ŚzB śzB mzB mzB mzA śzA

Walka kawalerii przeciwko piechocie

Stosunek siły atakującego do siły obrońcy
Liczba oczek
czworobok
1 : 2 1 : 1.5 1 : 1 1.5 : 1 2 : 1
1:3
1 mzB dzA dzA dzA dzA dzA dzA dzA dzA
2 mzB mzB mzB dzA dzA dzA dzA dzA dzA
3 śzB mzB mzB dzA dzA dzA dzA dzA dzA
4 śzB śzB mzB mzB dzA dzA dzA dzA dzA
5 dzB śzB śzB mzB mzB śzA dzA dzA dzA
6 dzB dzB śzB śzB mzB mzB mzB śzA dzA

Walka kawalerii przeciwko kawalerii

Stosunek siły atakującego do siły obrońcy

Liczba oczek
1 :2 1 : 1.5 1:1 1.5 : 1 2:1
1 dzB śzB ŚzB dzA dzA dzA dzA dzA dzA
2 dzB dzB ŚzB śzA dzA dzA dzA dzA dzA
3 dzB dzB dzB ŚzB śzA dzA dzA dzA dzA
4 dzB dzB dzB dzB śzB śzA dzA dzA dzA
5 dzB dzB dzB dzB dzB śzB ŚzA dzA dzA
6 dzB dzB dzB dzB dzB dzB ŚzA śzA dzA

mzB - małe zwycięstwo obrońcy

śzB - średnie zwycięstwo obrońcy
dzB - duże zwycięstwo obrońcy
mzA - małe zwycięstwo atakującego
śzA - średnie zwycięstwo atakującego
dzA - duże zwycięstwo atakującego

Rezultaty walki w zależności od poziomu zwycięstwa zamieszczono w tabeli POZIOM ZWYCIĘSTWA.

32
[22.8] Poziom zwycięstwa

Skala Przegrywający Wygrywający

zwycięstwa

1S-1 oraz wycofanie 1S-1 oraz możliwość

się o 1 pole wykonania pościgu

małe
KONTRATAK
zwycięstwo
Przegrywający kosztem utraty 1 punktu siły
może wykonać kontratak, w wyniku którego
pozostaje na miejscu, a o 1 pole zmuszony jest
do wycofania wygrywający

1S-2 oraz wycofanie D oraz możliwość

się o 2 pola wykonania pościgu

KONTRATAK
średnie Przegrywający kosztem utraty 1 punktu siły
zwycięstwo może sprawdzić swoje morale, jeśli spraw­
dzian wypadnie pomyślnie przegrywający po­
zostaje na miejscu, a wygrywający cofa się o 1
pole, w przeciwnym razie oddział kontrataku­
jący cofa się o 3 pola, a wygrywający ma moż­
liwość wykonania pościgu

1UA oraz wycofanie D oraz możliwość

się o 3 pola wykonania pościgu
duże
zwycięstwo
KONTRATAK
Niemożliwy do przeprowadzenia

D - należy sprawdzić morale jednostki, jeśli sprawdzian wypadnie pomyślnie - brak efektu, w przeciwnym razie jednostka
przechodzi w stan dezorganizacji, nie ma efektu, jeśli jednostka już była w stanie dezorganizacji.
1S-l - jednostka traci jeden punkt siły oraz dokonuje sprawdzianu morale, jeśli sprawdzian wypadnie pomyślnie - brak efek­
tu, w przeciwnym razie jednostka przechodzi na niższy stopień sprawności bojowej. Sprawdzając morale w przypadku jed­
nostki, która przegrała walkę, do wyniku rzutu kostką dodaje się +1.
1S-2 - jednostka traci jeden punkt siły oraz dokonuje sprawdzianu morale, jeśli sprawdzian wypadnie pomyślnie - traci jeden
poziom sprawności bojowej, w przeciwnym wypadku jest zmuszony utracić dwa poziomy sprawności bojowej.
1UA - oddział traci jeden punkt siły oraz automatycznie przechodzi w stan ucieczki.

UWAGA
Kontratak może przeprowadzić tylko obrońca i decyzję w sprawie jego przeprowadzenia podejmuje przegrywający.
żywopłot farma teren wzgórze
zabudowany

strumień jezioro zbocze

most

teren mur ścieżka

C Z Y StY

ss\\a»

£°?zyko tv ;

PI. Konstytucji
Tu zawsze kupisz nasze gry
Księgarnia “U Izy '’
Warszawa, ul. Wilcza 71