Εκπαίδευση ατόμων με αναπηρία ή/και ειδικές

εκπαιδευτικές ανάγκες ΚΥΚΛΟΣ Ε

ΘΈΜΑ: Γραφή και ανάγνωση της μπράιγ, προβλήματα της

ελληνικής μπράιγ και προτάσεις για αλλαγές

ΟΝΟΜΑ: ΜΕΡΒΈ ΑΧΜΈΤ ΟΓΛΟΎ

1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο Κώδικας Μπράιγ δεν είναι γλώσσα αλλά είναι ένα σύστημα γραφής και ανάγνωσης
την οποία χρησιμοποιείται ως μέσο επικοινωνίας για τους τυφλούς. Ο εφευρέτης του
κώδικα Μπράιγ είναι ο Λουίς Μπράιγ, ο οποίος έχασε την όρασή του ενώ ήταν ακόμα
παιδί και άρχισε να φοιτά το 1821, στο Εθνικό Ινστιτούτο για τους τυφλούς νέους στο
Παρίσι. Εκεί παρουσιάστηκε το σύστημα του Charles Barbier, την οποία ονομαζόταν
νυχτερινή γραφή, o σκοπός της γραφής ήταν η ανάγνωση μηνυμάτων από τους
στρατιώτες στο πεδίο της μάχης κατά την διάρκεια της νύχτας χωρίς να γίνονται
αντιληπτοί από τον εχθρό. Αλλά δυστυχώς το σύστημα αυτό, στο Ινστιτούτο ήταν
δύσχρηστο με χοντρούς χαρακτήρες και υπερβολικά σύνθετο έτσι ο Μπράιγ
αποφάσισε να δημιουργήσει ένα καινούριο ειδικό αλφάβητο για να διευκολύνει όλους
τους ανθρώπους με προβλήματα όρασης για να επικοινωνούν με γραπτό λόγο, να
μορφώνονται και να ψυχαγωγούνται πιο εύκολα.
Ο πρώτος κώδικας Μπράιγ αναπτύχθηκε στην γαλλική γλώσσα το 1824 μετά από
προσπάθειες πέντε ετών. Ο Λουίς Μπράιγ δημιούργησε ένα απλοποιημένο και
σαφές σύστημα την οποία βασίζεται σε έξι ανάγλυφες κουκίδες, το λεγόμενο
εξάστιγμο(εικόνα 1), τοποθετημένες ανά τρεις σε δύο στήλες από τις οποίες
προκύπτουν 63 συνδυασμοί(εικόνα 2). Αυτοί οι συνδυασμοί περιλαμβάνουν
αναπαραστάσεις γραμμάτων, αριθμών, σημεία στίξεων, συμβόλων και μουσικών
χαρακτήρων ή και ένα κομμάτι μιας λέξης. Αυτοί οι τεχνικοί διδάσκονταν πια για την
γραφή, για την ανάγνωση αλλά και για την μουσική. Αυτή η απεικόνισή διαφέρει από
γλώσσα σε γλώσσα.

Εικόνα 1. Το Εξάστιγμο Εικόνα 2. Οι 63 συνδυασμοί της γραφής

Η ανάγνωση της γραφής δεν εξαρτάται μόνο από την αφή αλλά και από την κίνηση.
Το μπράιγ διαβάζεται από αριστερά προς τα δεξιά και από πάνω προς τα κάτω
όπως η κοινή γραφή βλεπόντων. Η πρόσληψη πληροφοριών γίνεται με τα
ακροδάχτυλα και με ανιχνευτικές δαχτυλικές κινήσεις. Οι καλοί αναγνώστες
χρησιμοποιoύν συνήθως πολύ γρήγορα και τα δύο τους χέρια, έχοντας μπούσουλα
το δεξί χέρι.Το ένα χέρι αντικαθιστά το άλλο, συνήθως στη μέση της γραμμής ενός
κειμένου. Το ένα αναγνωρίζει τη θέση ενώ το άλλο εστάζει στις χωρικές λειτουργίες.
Γενικά η δυσκολία των κειμένων εξαρτάται από πλήθος κειμένων, όπως οι μη
συνηθισμένες λέξεις, η δισύλλαβες και πολυσύλλαβες λέξεις.
Η γραφή της μπράιγ γράφεται με διάφορους τρόπους, είτε με την πινακίδα και την
γραφίδα για τη χειροποίητη γραφή της μπράιγ, είτε με την γραφομηχανή τύπου
Braille την οποία διαθέτει 6 πλήκτρα που το κάθε ένα αντιστοιχεί σε ένα από τα 6
σημεία (κουκίδες) του κελιού. Ο συνδυασμός των πλήκτρων και των σημείων
(κουκίδων) σε κάθε κελί τυπώνει το γράμμα ή τον αριθμό ή το σύμβολο στην οθόνη.
Αλλά ο πιο αυτοματοποιημένος τρόπος γραφής είναι ο εκτυπωτής μπράιγ,
εκτυπώνεται σε ειδικό χαρτί μπράιγ με χαρακτήρες σε ανάγλυφη μορφή, η διαδικασία
γίνεται με το λογισμικό μετάφρασης από συμβατικό γραπτό κείμενο σε κώδικα
μπράιγ. Για παράδειγμα επεξεργαζόμαστε ένα κείμενο σε μορφή word, γίνεται η
μετατροπή και η μετάφραση του κειμένου σε μορφή μπράιγ και ύστερα με τη βοήθεια
του λογισμικού παράγεται μια εκτύπωση σε ανάγλυφη μορφή μπράιγ. Οι εκτυπωτές
μπράιγ συνήθως συνοδεύονται από καμπίνα μείωσης θορύβου, λόγο υψηλής πηγής
θορύβου που διαθέτουν.

Εικόνα 3. Γραφομηχανή μπράιγ Εικόνα 4. Εκτυπωτής μπράιγ

Ο κώδικας μπράιγ καταλαμβάνει περισσότερο χώρο πάνω στη σελίδα, σε σχέση με

μια τυπική σελίδα, γιατί οι χαρακτήρες είναι πιο ογκώδεις. Οι διαστάσεις μιας
συνηθισμένης Braille σελίδας είναι περίπου 28 εκ. πλάτος και 28-30 εκ ύψος.
Περιέχονται 25-27 γραμμές και η κάθε γραμμή περίπου 34 χαρακτήρες και το βάρος
του χαρτιού διακυμαίνεται στα 160 γραμμάρια. Σε μια σε μια ολόκληρη σελίδα Braille
παρουσιάζονται περίπου 1000 χαρακτήρες σε αντίθεση με μια συνηθισμένη
τυπωμένη σελίδα (για άτομα με όραση), στην οποία παρουσιάζονται περίπου 3500
χαρακτήρες. Οι ανάγλυφες κουκίδες αυξάνουν το πάχος της Braille σελίδας, με
αποτέλεσμα τα βιβλία να είναι ογκώδη και αυτό είναι μία από τα μειονεκτήματά της
γραφής μπράιγ.
2. ΚΩΔΙΚΑΣ ΜΠΡΑΙΓ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Η πρώτες προσπάθειες για την καθιέρωση της ελληνικής γραφής μπράιγ έγινε το
1882 από τον Αντώνιο Παλατιανό αλλά δεν μπόρεσε να εκδοθεί στην εποχή του, λίγο
αργότερα, το 1948 επίσημα καθιερώθηκε η μεταγραφή της γραφής μπράιγ από
Έλληνες και φιλότυφλους (Στυλιανόπουλος,1963). Το ελληνικό σύστημα Braille
προσαρμόστηκε από το αντίστοιχο γαλλικό για τις ανάγκες των Ελλήνων τυφλών στη
Λειψία, όμως με κάποιες διαφορές όπως η έλλειψη μνημονευτικής λογικής και η
απλότητα. Το ελληνικό μπράιγ αλφάβητο είναι παρόμοιο με το διεθνές μπράιγ
αλφάβητο, διαφέρουν μόνο σε κάποιες περιπτώσεις λόγω των ιδιαιτεροτήτων των
γλωσσών.
Το ελληνικό μπράιγ αφού τέθηκε στην κρίση μιας πενταμελούς επιτροπής, η οποία
είχε συσταθεί γι’ αυτό το σκοπό, αντικαθιστώντας δύο γράμματα του αλφαβήτου,
ορισμένους διφθόγγους και κάποια σημεία στίξης, εισήχθη στη «Στέγη Τυφλών» για
την εκπαίδευση των τυφλών ανάπηρων πολέμου. Κατόπιν εγκρίθηκε από το τότε
Υπουργείο Παιδείας και καθιερώθηκε ως το επίσημο αλφάβητο για την εκπαίδευση
των Ελλήνων τυφλών (Στυλιανόπουλος, 1963).

Στην Ελλάδα χρησιμοποιείται ένας κώδικας μπράιγ αλλά, διεθνώς υπάρχουν

περισσότεροι κώδικες.Ο κώδικας που χρησιμοποιείται σε πολύ μεγάλο βαθμό
διεθνώς αλλά και στην Ελλάδα είναι ο λογοτεχνικός κώδικας. Υπάρχουν και άλλες
κώδικες όπως, ο κώδικας Nemeth που αποτελεί ένα σύστημα συμβόλων Braille που
βοηθά τους ανθρώπους με προβλήματα όρασης στην ανάγνωση και γραφή των
μαθηματικών. Άλλος ένας κώδικας είναι Ο Computer braille κώδικας αναπτύχθηκε
για χρήση στους Η.Υ. στην διαδικασία παραγωγής μεγαλύτερης ακρίβειας υλικών
Braille, την οποία ο κώδικας χρησιμοποιεί κάποια δικά του σύμβολα, που τα
συμπληρώνει με μερικά σύμβολα από την λογοτεχνική braille και μερικά από τον
κώδικα Nemeth. Τέλος ο κώδικας μπράιγ που χρησιμοποιείται για τεχνικές και
μορφές εγχειριδίου.
Αυτές οι κώδικες δεν χρησιμοποιούνται τόσο συχνά όσο ο λογοτεχνικός κώδικας.
Γενικά υπάρχουν δύο εκδοχές του λογοτεχνικού κώδικα. Το πρώτο είναι ο
λογοτεχνικός κώδικας πρώτης βαθμίδας (gray1) και το δεύτερο είναι λογοτεχνικός
κώδικας δεύτερης βαθμίδας (gray2). H πρώτη βαθμίδα αποτελείται από γράμματα
του αλφαβήτου τους αριθμούς, τα σημεία στίξης και διάφορα σύμβολα. Η δεύτερη
βαθμίδα αποτελείαται από πολύ περισσότερα σύμβολα και συντομεύσεις. (Millar,
1997)
Όπως αναφερθήκαμε πιο πάνω, το βασικό στοιχείο της γραφής μπράιγ είναι το
εξάστιγμο. Από τον συνδυασμό τους δημιουργούνται 63 συνδυασμοί την οποία τα 53
από αυτά αποτελούν τον αλφάβητο, τους διφθόγγους, τα σημεία στίξης, τους τόνους
και τους δείκτες. Οι υπόλοιποι 12 συνδυασμοί, χρησιμοποιούνται στη μουσική, τα
μαθηματικά και τη στενογραφία.Η Ελληνική με την διεθνή γραφή έχουν περίπου
όμοιους συνδυασμούς. Δεν υλοποιείται βέβαια αυτός ο συμβολισμός με την ίδια
μνημονευτική λογική, αφού δεν υπάρχει απόλυτη αντιστοιχία των 10 πρώτων
γραμμάτων του Ελληνικού αλφαβήτου με το αντίστοιχο Γαλλικό. Για παράδειγμα τα
γράμματα “η”, “θ” και “ψ” του ελληνικού αλφαβήτου δεν έχουν όμοια, ως προς το
συνδυασμό των κουκίδων τους, στο αλφάβητο της αγγλικής γλώσσας. Μια άλλη
σχέση που διαφαίνεται ότι υπάρχει, είναι αυτή στο πληκτρολόγιο του
υπολογιστή, όπου εξαιρουμένου τριών ζευγαριών, υπάρχει πλήρης αντιστοιχία. Τα
ζευγάρια αυτά είναι το “ξ” με το “x”, το “χ” με το “h” και το “ω” με το “j”.
Η γραφή μπράιγ είναι ένα μεγάλο πλεονέκτημα για τους ανθρώπους με πρόβλημα
όρασης. Αλλά όπως σε όλα τα συστήματα γραφής έτσι και στη γραφή μπράιγ
υπάρχουν κάποια μειονεκτήματα. Ένα από αυτά είναι ότι τα κείμενα δυστυχώς στην
ελληνική μπράιγ είναι ελάχιστα, όπως τα τεχνικά κείμενα, τα ενημερωτικά κείμενα ή
και τα επαγγεματικά κείμενα, όλα αυτά έχουν δημιουργήσει στα άτομα με πρόβλημα
όρασης ότι το μπράιγ ανήκει σε μια δευτερευούσα μοίρα.
Ένα από τα μειονεκτήματα που υπάρχει στον ελληνικό κώδικα μπραιγ είναι ότι το
σύμβολο του τονισμού, στο μπραιγ ο τόνος χρησιμοποείται παρά μόνο σε σπάνιες
περιπτώσεις όπως για παράδειγμα στις λέξεις Αθήνα-Αθηνά, συνήθως οι
αναγνώστες καταλαβαίνουν από τα συμφραζόμενα της πρότασης.
Θα ήθελα να κάνω μία αναφορά στις ενδιαφέρουσες έρευνες που αφορούν την
ταχύτητα ανάγνωσης (de Leeuw, & de Leeuw, 1965· Olson, 1976· Olson, Harlow &
Williams, 1975) και τις παραμέτρους που μπορεί να την επηρεάσουν, όπως οι
κινήσεις των χεριών κατά την ανάγνωση του braille και η απτική ικανότητα (Mangold,
1978· Olson et al.,1975,1977· Wormsley, 1981). Από τα πιο σημαντικότερα
μειονεκτήματα που υπάρχουν στην ελληνική μπράιγ είναι η ταχύτητα που διαβάζεται.
Υπάρχουν διάφορους παράγοντες για την ταχύτητα της γραφής μπραιγ όπως ο
όγκος που καταλαμβάνουμε τα τυπωμένα σε μπράιγ κείμενα και αν οι αναγνώστες
είναι έμπειροι ή όχι. Για παράδειγμα ένας μη έμπειρος αναγνώστης μπορεί να
διαβάσει 20-30 λέξεις το λεπτό ενώ ένας έμπειρος αναγνώστης μπορεί να διαβάσει
90 λέξεις το λεπτό. Στην ελληνική η ταχύτητα ανάγνωσης της μπράιγ κατά μέσο όρο
είναι 50-55 λέξεις το λεπτό ενώ στο εξωτερικό ο αναγνώστης μπορεί να διαβάσει 90-
100 λέξεις το λεπτό. Σε αυτό συμβάλλει κυρίως το θέμα, ότι στην ελληνική γραφή
μπράιγ δεν υπάρχουν συντομεύσεις και αυτό είναι από τα πιο βασικά προβλήματα
για την ελληνική γραφή της μπράιγ, αν και έχουν προταθεί για χρήση συντομεύσεις
από τον Παρασκευόπουλο το 63’ αλλά δεν χρησιμοποιήθηκαν ποτέ γιατί αυτές δεν
ήταν ολοκληρωμένες και ήταν σε καθαρεύουσα μορφή. Υπάρχουν συντομεύσεις
μόνο για κάποια δίψιφα, διφθόγγους όπως αι,ει,οι.ου,αυ,ευ αυτά γράφονται με έναν
χαρακτήρα και όχι με δύο, ενώ στα υπόλοιπα γράμματα έχουμε μία σχέση μια προς
ένα, δηλαδή ένα κελί ένα γράμμα. Στον αγγλικό και στον Αμερικάνικο κώδικα έχουμε
περίπου 180 στο ένα και 200 συντομεύσεις στον άλλο κώδικα, την οποία εκεί μπορεί
να έχουμε ένα γράμμα που να συμβολίζει μια ολόκληρη λέξη. Με αυτό τον τρόπο ο
όγκος των κειμένων μειώνεται αλλά κυρίως βελτιώνεται η ταχύτητα με την οποία
διαβαζεται ο κώδικας. Όπως αναφερθήκαμε παραπάνω η μπράιγ με τις
συντομεύσεις ανήκει στην δεύτερη βαθμίδα (gray2) και χρησιμοποιείται στο
εξωτερικό, δυστυχώς στη Ελλάδα gray 2 δεν υπάρχει.
Συνοψίζοντας μπορούμε να επισημάνουμε ότι εάν θέλουμε μια σημαντική ώθηση
στην ελληνική γραφή μπράιγ, πρέπει να βελτιωθεί η ταχύτητα με την οποία
διαβάζεται, αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί εάν προσθέσουμε συντομεύσεις. Oι
περισσότεροι άνθρωποι που έχουν πρόβλημα όρασης δεν ξέρουν να χρησιμοποιούν
τον Κώδικα Braille. Σύμφωνα με σχετικές έρευνες, που έχουν γίνει στο εξωτερικό,
υπάρχουν πολύ χαμηλά ποσοστά περίπου 10% των ανθρώπων που διαβάζουν
μπράιγ. Στην Ελλάδα ακόμα δεν έχουμε φτάσει σε αυτά τα ποσοστά αλλά ο αριθμός
των ανθρώπων με τύφλωση που είναι σε θέση να χρησιμοποιούν τον κώδικα
μειώνεται συνεχώς, αφού ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι με σοβαρά
προβλήματα όρασης χρησιμοποιούν άλλα μέσα, όπως λογισμικά αναγνώρισης
φωνής, ηχητικά βιβλία κ.α. για να διαβάσουν και να γράψουν.

Βιβλιογραφία
Παπαδόπουλος, Κ. (2005). Τύφλωση και Ανάγνωση – Διαβάζοντας με την
Αφή. Θεσσαλονίκη: Ζήτη.
Παπαδόπουλος, κ. (2000) Διδακτορική διατριβή, με τίτλο “Χαρτογραφία και Χάρτες
Αφής” Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Αγρονόμων και
Τοπογράφων Μηχανικών, Θεσσαλονίκη, Απρίλιος 2000.
Παπαδόπουλος, Κ. (2001) Πανεπιστημιακές Διδακτικές Σημειώσεις του μαθήματος ,
“Εκπαίδευση των Ατόμων με Τύφλωση”, στο τμήμα Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής
Πολιτικής, του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.
Παπαδόπουλος, Κ. (2005) Επιστήμες Αγωγής: Πρώην “ Σχολείο και Ζωή”, 169-179
Στυλιανόπουλος Π., (1963) Μέθοδος Τυφλικής Γραφής, Αθήνα
Φίλιππος Κατσούλης & Ιωάννα Χαλικιά (2007): Διαναπηρικος Οδηγός
Επιμόρφωσης, “Εισαγωγή στην εκπαίδευση των μαθητών με μερική ή ολική απώλεια
όρασης”, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών.
Χιουρέα, Ρ. (1998). Εισαγωγή στην εκπαίδευση των τυφλών στην Ελλάδα.. Aθήνα:
Λύχνos.
Harfey, R.K., Truan, M.B & Sanford, L.D (1997) Communication skills for visually im-
paired learners, Second edition, 67-108. Charles C Thomas Publisher LTD, ISBN 0-
398-05692-
Millar, S. (1997) Reading by Touch, 1 7 6-2'10. ISBN 0-41 5-06837-1, Routledge,
London
Olson, M.R., Harlow, S.D., and Williams, J. (1975). Rapid reading in braille and large
print: an examination of McBride’s procedures. New Outlook for the Blind,69, σελ.
392-395

Πηγές
https://dspace.lib.uom.gr/bitstream/2159/22102/3/TramountanaMariaMsc2018.pdf
http://nestor.teipel.gr/xmlui/bitstream/handle/123456789/12250/
SDO_DMYP_00200_Medium.pdf?sequence=1
https://dspace.lib.uom.gr/bitstream/2159/16170/3/AntoniadisGeorgiosAMsc2013.pdf
https://el.wikipedia.org/wiki
https://dspace.lib.uom.gr/bitstream/2159/16270/3/ChrysargyriAngelikiMsc2014.pdf
https://speech.di.uoa.gr/sppages/spppdf/EEF-2004.pdf