11.

Sunum:
İki Kapılı Devreler
Kaynak: Temel Mühendislik Devre Analizi,
J. David IRWIN-R. Mark NELMS, Nobel
Akademik Yayıncılık

1
 Giriş
•  İki kapılı devreler giriş akımları ve gerilimleri ve çıkış
akımları ve gerilimleri cinsinden tanımlanabilir. Bu
tanımlar sayesinde devrenin içeriğinin bilinmediği
durumlarda çeşitli giriş ve çıkış büyüklükleri için
hesaplamalar gerçekleşSrilebilir.
•  Bu kısımda dört tür iki kapılı sistem parametresi
incelenecekSr. Bunlar;
–  Admitans parametreleri,
–  Empedans parametreleri,
–  Hibrit parametreler ve
–  İleSm parametreleri olarak sıralanabilirler.
•  Bu parametreler arasında dönüşüm gerçekleşSrilebilir.

2
 Giriş
•  Aşağıdaki şekilde gösterilen doğrusal devrenin tek
bir kapıya yani bir çiX uca sahip olduğu
görülebilir. Bu kapıyı oluşturan A-B uç çiXi tek bir
elemanı temsil edebildiği gibi R, L ve C’nin değişik
çeşitli bağlan[larından oluşan bir devrede
olabilir.

3
 Giriş
•  Aşağıdaki şekilde gösterilen doğrusal devre ise iki
kapılı olarak tanımlanır. Genel bir kural olarak A-B
uçları giriş kapısını, C-D uçları ise çıkış kapısını
temsil etmektedir.

•  Bu devrede geleneksel olarak akım ve gerilim

şekilde ki gibi işaretlenir.
4
 Admitans Parametreleri
•  Aşağıdaki doğrusal iki kapılı devrenin bağımlı
kaynak içermediği düşünülürse bu devreyi
tanımlayan iki denklem aşağıdaki gibi yazılabilir.

ve matris formda;

olur.
5
 Admitans Parametreleri
•  Bu denklemlerde 1 indisi giriş kapısını 2 indisi ise
çıkış kapısını temsil eder. Ayrıca bu denklemler
bir devrenin Y parametreleri olarak
adlandıracağımız parametrelerini
tanımlamaktadır.
•  İki kapılı doğrusal bir devrenin y11, y12, y21, y22
parametreleri biliniyorsa devrenin giriş ve çıkışı
arasındaki ilişki tam olarak tanımlanmış olacak[r.
•  Admitans boyutundaki bu parametreler aşağıdaki
eşitlikler yardımıyla hesaplanırlar.

6
 Admitans Parametreleri
•  Bu parametrelerden y12 ve y21 kısa devre transfer
admitansı, y22 kısa devre çıkış admitansı ve y11
kısa devre giriş admitansı olarak tanımlanırlar.
•  Grup olarak Y parametreleri kısa devre admitans
parametreleri olarak adlandırılırlar. Devrenin
gerçek bağlan[sı bilinmese de bu tanımlar
uygulanarak iki kapılı bir devre için bu
parametrelerin deneysel olarak
belirlenebileceğine dikkat edilmelidir.

7
 Admitans Parametreleri
•  Örnek: Aşağıdaki devre için Y parametrelerini
belirleyiniz ve giriş kapısına 2A’lik bir akım
kaynağı uygulanması durumunda, çıkışına
bağlanan 4Ω’luk yükteki akımı belirleyiniz.

8
Admitans Parametreleri

9
Admitans Parametreleri

10
 Empedans Parametreleri
•  Admitans parametrelerine benzer olarak iki kapılı
doğrusal (Z parametreleri) belirlenebilir. Bu
amaçla aşağıdaki devreyi inceleyelim.

•  Bu devreyi tanımlayan iki denklem aşağıdaki gibi

yazılabilir.

11
 Empedans Parametreleri
•  Bu ifadelere göre Z parametreleri aşağıdaki gibi
elde edilebilirler.

•  Bu değerler elde edilirken I1 ve I2’nin sıir

yapılmasının giriş ve çıkış kapısının açık devre
yapılmasına eşdeğer olduğu unutulmamalıdır. Bu
nedenle Z parametreleri açık devre empedans
parametreleri olarak adlandırılır.
12
 Empedans Parametreleri
•  Bu ifadelede z11 açık devre giriş empedansı, z22
açık devre çıkış empedansı ve z12 ve z21 açık
devre transfer empedansı olarak
adlandırılırlar.

13
 Empedans Parametreleri
•  Örnek: Aşağıdaki devre için Z parametrelerini
bulunuz.
•  Bu parametreleri kullanarak iki kapılının girişine
1+j0 Ω’luk iç empedansa sahip 12<0°V’luk bir
kaynağın bağlanması durumunda çıkış uçlarına
bağlı 4Ω’luk bir dirençteki akımı bulmak için
kullanınız.

14
Empedans Parametreleri

15
 Hibrit Parametreler
•  Bu parametreleri tanımlayan denklem
çiXlerinde V1 ve I2 bağımsız değişkendir. Bu
nedenle, hibrit parametreler cinsinden
doğrusal iki kapılı devre denklemleri aşağıdaki
gibi ifade edilirler.

16
 Hibrit Parametreler
•  Parametreler aşağıdaki eşitliklerle belirlenirler.

•  Bu ifadelerdeki h11 kısa devre giriş empedansı, h12

açık devre ters gerilim kazancı, h21 kısa devre iler
akım kazancı ve h22 açık devre çıkış empedansını
temsil eder.
17
 İleSm Parametreleri
•  Bu parametreler aşağıdaki denklemlerle
tanımlanırlar. Bu parametreler kaskat bağlı
devrelerin analizinde çok faydalıdırlar.

18
 İleSm Parametreleri
•  ABCD parametreleri aşağıdaki eşitliklerle ifade
edilirler.

•  Burada A parametresi, açık devre gerilim oranını,

B parametresi, negaSf kısa devre transfer
empedansını, C parametresi, açık devre transfer
admitansını ve D parametresi, negaSf kısa devre
akım oranını temsil eder.
19
 Parametre Dönüşümleri
•  İki kapılı parametrelerin kendi aralarında
dönüşümleri için aşağıdaki tablo kullanılabilir.
•  Bu tabloda Δz, Δy, ΔH, ΔT sırasıyla Z, Y, Hibrit ve
ABCD parametrelerinin matris
determinantlarını ifade eder.

20
Parametre Dönüşümleri

21
 İki Kapılı Ara Bağlan[sı
•  İki kapılı çok farklı biçimde bir birleriyle
bağlanabilse de burada yalnızca paralel, seri
ve kaskat bağlan[ ele alınacak[r.
•  Aşağıda paralel bağlı iki, iki kapılı devre
gösterilmektedir.

22
 İki Kapılı Ara Bağlan[sı

•  Tüm devrenin admitans (Y) parametreleri

aşağıdaki gibi hesaplanır.
23
 İki Kapılı Ara Bağlan[sı

•  Aşağıdaki şekilde ise seri bağlı iki, iki kapılı devre

ve tüm devrenin empedans bağın[sı
gösterilmektedir.

24
 İki Kapılı Ara Bağlan[sı
•  Son olarak kaskat bağlı iki, iki kapılı devre ve tüm
devrenin ABCD parametreleri aşağıda
gösterilmektedir.

25