Orta Çağ'da Herkes Dünya'nın Düz Olduğuna mı İnanıyordu?

Orta Çağ'da da İnsanlar Dünya'nın Küresel Olduğunu Biliyorlardı!

Görsel Kaynağı: io9 (https://i.kinja-img.com/gawker-media/image/upload/s--N8CcoEA---/c_fill,fl_progressive,g_center,h_900,q_80,w_1600/18myou0kz7ujejpg.jpg)

26 Eylül 2014 5 dakika 22,749

Çağrı Mert Bakırcı (https://evrimagaci.org/cagrimertbakirci)

Analist

İddia

" Orta Çağ'da Dünya'nın düz olduğuna inanılırdı. Hatta o yüzden Kristof Kolomb'un yapmaya çalıştığı
seyahatin sonucunda Dünya'nın kenarından düşeceğinden korkuluyordu. Avrupalı bilim insanları Kolomb'un
gezisinin başarısı sayesinde Dünya'nın düz olmadığını, yuvarlak olduğunu anladılar.
"
Gerçek mi?

15
Gerçek Ne?
Orta Çağ'da herkesin Dünya'nın düz olduğuna inandığı fikri 19. yüzyılda türemiş bir uydurma bilgidir. Avrupa
haricinde, özellikle İslam coğrafyasından edinilen metinlerde Orta Çağ'da Dünya'nın şekline yönelik hakim
görüşün "yuvarlak Dünya" olduğu rahatlıkla anlaşılmaktadır. Düz dünya inancı büyük oranda Avrupalılarla sınırlı
olan ve oldukça kısa bir süre hakim olan bir fikirdir. Hatta Avrupa'daki filozoflar ve akademisyenler arasında da
hiçbir zaman "Düz Dünya" fikri kabul görmemiştir; sadece halk arasında kısmen yaygın olan bir inanış olarak
kalmıştır. Ancak sanki Orta Çağ'da sürekli ve tüm Dünya çapında, bilim insanlarını da kapsayacak şekilde inanılan
bir fikirmiş gibi lanse edilmektedir.

İddianın Kökeni
1991 yılında yazdığı "Düz Dünya'yı İcat Etmek" başlıklı kitabında Kaliforniya Üniversitesi eski profesörlerinden
Jeffrey Burton Russell, Orta Çağ'da herkesin düz Dünya'ya inandığı fikrinin 1800'lü yılların yazarları olan
Washington Irving ve Antoinne-Jean Letronne tarafından uydurulduğunu belirtmektedir. 1828 yılında Irving
tarafından yazılan "Kristof Kolomb'un Yaşamı ve Gezileri" başlıklı bir kitap bir biyografi dilinde yazıldıysa da, çoğu
kurgudan ibarettir. İlk defa bu kitapta Avrupalılar'ın Kolomb'un gezileri sayesinde Dünya'nın yuvarlak olduğunu
fark ettikleri anlatılmaktadır. Bu, uydurma bir iddiadır ve hiçbir bilimsel ve tarihi dayanağı yoktur. Benzer şekilde,
Letronne tarafından yazılan kitaplarda Hristiyanlar'ın hepsinin Dünya'nın düz olduğuna inandığı yazılır. Bu
neredeyse tamamen hatalı olmasına rağmen Letronne, çok miktarda atıf almıştır.

Bilgiler
Dünya'nın yuvarlak olduğuna dair ilk fikirlere Milattan Önce 6. Yüzyıl'da Pisagor'un yazıtlarında rastlıyoruz. İşin
ilginç tarafı, arılar bile birbirlerine nektar yerlerini bildirirken Dünya'nın yuvarlaklığını hesaba katmaktadır; bu
gerçeğin farkındadır. Dolayısıyla türümüzün Dünya'nın yuvarlaklığını günümüzden 2600 yıl önce keşfetmiş
olduğu gerçeği pek de etkileyici sayılmaz. Buna rağmen, Dünya'nın yuvarlak olduğu gerçeğinin sanıldığı kadar
yeni olmadığını anlamak önemlidir.

Pisagor'un tespiti pek dikkate alınmadı. Ancak ondan sonra gelen ise Aristo, MÖ 4. yüzyılda Pisagor'un tespitine
katılmıştır. Aristo bunu ispatlamak için güneye seyahat ettikçe güney yarımküre takım yıldızlarının gökyüzünde
daha yüksekte belirdiği gerçeğine işaret etmiştir. Ayrıca Ay tutulması sırasında Dünya'nın Ay'a vuran gölgelesinin
yuvarlaklığından söz eden ilk kişi de Aristo olmuştur.

Büyük matematikçi Öklid de Dünya'nın yuvarlaklığından bahsetmiştir. Ancak belki de en önemlisi, İskenderiye
Kütüphanesi'nin baş kütüphanecisi Eratosthenes, Dünya'nın sadece yuvarlak olduğunu kabul etmekle kalmamış,
çevresini deneysel ve matematiksel olarak ölçmeyi başarmıştır. Yaz gündömününde tam öğlen vaktinde Mısır'ın
Asvan kentindeki (https://evrimagaci.org/baraj-nedir-neden-insa-edilir-barajlarin-cevre-uzerindeki-olumsuz-
etkileri-nelerdir-7816)bir kuyuya Güneş'in tamamen dik vurması sonucu hiçbir gölgenin oluşmadığını fark
etmiştir. Aynı gün, aynı saatte Asvan'dan 5000 stadyum (yaklaşık 800 kilometre) uzaktaki İskenderiye'ye diktiği
bir çubuğun gölgesinin oluştuğunu ve bu gölgenin yaklaşık 7 derece açıyla oluştuğunu (yani bir çemberin
yaklaşık 1/50'si olduğunu) fark etmiştir. Gölge uzunluğu, direk uzunluğu ve şehirler arasındaki mesafeden yola
çıkan Eratosthenes, basit bir Öklid Matematiği kullanarak Dünya'nın çevresini 250.000 stadyum, yani 40.000
kilometre olarak ölçmüştür. Dünya'nın gerçek çevresi 40.075 kilometredir!

Batlamyus (Ptolemy), Kolomb'un denize açılmasından 1300 sene önce, Roma İmparatorluğu'nun en ihtişamlı
olduğu dönemlerde yazdığı Coğrafya isimli kitabında, Dünya'nın yuvarlak olduğunun yaygın olarak kabul edilen
bir gerçek olduğunu yazmaktadır.

David Lindberg tarafından 1992 yılında yazılan (https://www.amazon.com/Beginnings-Western-Science-

Philosophical-Institutional/dp/0226482057) Batılı Bilimin Başlangıcı isimli kitapta, Orta Çağ kozmolojisine
etraflıca yer verilmektedir ve Orta Çağ'da Dünya'nın yuvarlak olduğunun halk arasında yaygın bir şekilde bilindiği
vurgulanmaktadır. Kitapta, Thomas Aquinas, Roger Bacon, Albert Magnus, Dante gibi Orta Çağ yazarlarının
yazılarında Dünya'nın yuvarlaklandığından sıradan bir şekilde bahsedildiği gösterilmektedir.

Hatta döneme ait metinlerde Dünya'nın düz olduğuna dair bilgi bulmak sanılandan güçtür. Örneğin 1200 ila
1500 yılları arasında yazılan üniversite kitaplarında Dünya'nın bir küre şeklinde olduğu açıkça belirtilmektedir.

Kolomb, Dünya'nın Yuvarlaklığını İspatlamaya Çalıştı mı?

Benzer şekilde, Kristof Kolomb'un Dünya'nın yuvarlak olduğunu ispatladığı bilgisi de hatalıdır. Kolomb, ne
yolculuğu öncesinde ne de sırasında Dünya'nın yuvarlak olduğunu ispatlamak gibi bir amaca sahipti. Hatta bu
yönde veya aksi yönde herhangi bir argüman geliştirmemişti bile! Kolomb'un amacı, İspanya ile Çin arasındaki
mesafenin sanıldığı kadar büyük olmadığını ispatlamaktı. Asıl amacı, Çin'e ulaşmak için batı yönünde yelken
açmanın, kıyıyı takip etmeye nazaran çok daha kısa süreceğini ve çok daha güvenli olacağını göstermekti.
Yolculuğu gerçekten de dönemin alim ve bilim insanlarınca maddi olarak desteklenmişti; ancak hiçbiri Dünya'nın
yuvarlaklığını ispatlama peşinde değildi. Zaten aksini düşünen pek kimse yoktu. Onların endişesi, Dünya'nın
büyüklüğünün Kristof Kolomb'un sandığından çok ama çok daha büyük olabileceğiydi. Dolayısıyla Çin'e olan
mesafenin sanılandan çok daha büyük olduğuydu. Dolayısıyla endişe ettikleri şey, Kolomb'un yolculuğunun
ayrılan maddi kaynaklara göre çok daha uzun sürebilecek olmasıydı. Nihayetinde gemilerinin batmasından ve
ölmelerinden (dolayısıyla onlara ayrılan kaynakların boşa gitmesinden) korkuyorlardı.

Buna bağlı olarak Kristof Kolomb'un gemisinde çalışan denizcilerin "Dünya'nın sınırından düşmekten korkarak
onu geri çevirmeye ikna etmeye çalıştıkları" da anlatılagelir. Kolomb'un günlüklerini okuyacak olursanız, en
azından 1 kez gemicilerin Kolomb'dan şikayet ettiklerini görebilirsiniz. Ancak korkuları Dünya'nın ucundan
düşmek değil, yolculuğun Kolomb'un söylediğinden çok daha uzun süreceğini ve rüzgarın durmaksızın doğudan
esmesinin İspanya'ya geri dönmeyi imkansızlaştıracağını zorlaştırdığını düşünmeye başlamış olmalarıydı. 1995
yılında Stanford Üniversitesi matematik ayrıcalıklı profesörü Robert Osserman, yazdığı"Evrenin Şiiri: Kozmos'un
Matematiksel Bir İncelemesi" başlıklı kitabında, Kolomb'un "Dünya'nın kenarından düşmek" gibi bir endişesi asla
olmadığını açıkça belirtmektedir.

Orta Çağ'ın başlangıcında özellikle Avrupa'daki birçok insanın düz bir Dünya üzerinde yaşadığımıza inandığı
doğrudur. Ancak bu, Avrupa'nın sorunuydu. Bu dönemde İslam alimleri, Yunanlılardan aldıkları bilgileri koruyup
geliştirmeleri sayesinde Dünya'nın yuvarlaklığına dair çok kapsamlı bilgilere sahipti ve Dünya'nın düzlüğünden
söz etmiyorlardı bile. Zaten Avrupa da, Orta Çağ'ın ortalarında İslam bilimine yetişti ve geçmeyi başardı. Böylece
Avrupa'da da Dünya'nın düzlüğüne inanan pek kimse kalmadı.

Avrupa'nın Orta Çağ'dan kalma metinlerinde bile düz Dünya görüşüne neredeyse hiç rastlanmamaktadır.
Dolayısıyla bu düz Dünya fikri, Orta Çağ Avrupası'nda bile akademide kabul gören bir görüş olmamıştır.

Kaynaklar ve İleri Okuma

1. J. W. Draper. (1874). History Of The Conflict Between Religion And Science. Yayınevi: Appleton.
2. C. Garwood. (2008). The History Of An Infamous Idea: Flat Earth. ISBN: 0312382081. Yayınevi: Macmillan.
3. S. J. Gould. The Late Birth Of A Flat Earth. (2 Temmuz 2019). Alındığı Tarih: 2 Temmuz 2019. Alındığı Yer: Freie Universitat Berlin (http://www.inf.fu-
berlin.de/lehre/SS05/efs/materials/FlatEarth.pdf)
| Arşiv Bağlantısı (https://web.archive.org/web/*/http://www.inf.fu-
berlin.de/lehre/SS05/efs/materials/FlatEarth.pdf)
4. J. B. Russell. The Myth Of The Flat Earth. (2 Temmuz 1997). Alındığı Tarih: 2 Temmuz 2019. Alındığı Yer: American Scientific Affiliation
(https://www.asa3.org/ASA/topics/history/1997Russell.html)
| Arşiv Bağlantısı
(https://web.archive.org/web/*/https://www.asa3.org/ASA/topics/history/1997Russell.html)
5. F. M. Turner. (1978). The Victorian Conflict Between Science And Religion: A Professional Dimension. Isis
(https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/352065), sf: 356-376. | Arşiv Bağlantısı
(https://web.archive.org/web/*/https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/352065)
6. L. B. Cormack. (1994). Flat Earth Or Round Sphere: Misconceptions Of The Shape Of The Earth And The Fifteenth-Century Transformation Of The World.
Cultural Geographies (https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/147447409400100404), sf: 363-385. | Arşiv Bağlantısı
(https://web.archive.org/web/*/https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/147447409400100404)
7. V. Strauss. Busting A Myth About Columbus And A Flat Earth. (10 Ekim 2011). Alındığı Tarih: 2 Temmuz 2019. Alındığı Yer: Washington Post
(https://www.washingtonpost.com/blogs/answer-sheet/post/busting-a-myth-about-columbus-and-a-flat-earth/2011/10/10/gIQAXszQaL_blog.html?
utm_term=.24c526baacc2)
| Arşiv Bağlantısı (https://web.archive.org/web/*/https://www.washingtonpost.com/blogs/answer-sheet/post/busting-a-myth-
about-columbus-and-a-flat-earth/2011/10/10/gIQAXszQaL_blog.html?utm_term=.24c526baacc2)
8. D. Main. Even In Middle Ages, People Didn't Think The Earth Was Flat. (28 Ocak 2016). Alındığı Tarih: 2 Temmuz 2019. Alındığı Yer: Newsweek
(https://www.newsweek.com/even-middle-ages-people-didnt-think-earth-was-flat-420775)
| Arşiv Bağlantısı
(https://web.archive.org/web/*/https://www.newsweek.com/even-middle-ages-people-didnt-think-earth-was-flat-420775)
9. J. Russel. Inventing The Flat Earth. (8 Ağustos 1991). Alındığı Tarih: 2 Temmuz 2019. Alındığı Yer: History Today
(https://www.historytoday.com/archive/inventing-flat-earth)
| Arşiv Bağlantısı
(https://web.archive.org/web/*/https://www.historytoday.com/archive/inventing-flat-earth)

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı

kullanılarak 15/02/2023 18:54:51 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim
Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı,
birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden
geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı
tarihten sonra
yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak
için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/2733

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler

orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin
alınmaksızın
paylaşılabilir,
kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir,
dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin
alınmaksızın değiştirilemez ve
değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi
sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça
belirtilmiş yazarlarından ve
Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu
sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve
içeriğin
diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.