Araling Panlipunan
mapanganib na lugar
Paghahanda sa Kalamidad
 alamjin ang mga payong kaligtasan
 maghanda ng kakailanganin
 emergency supplies kit
 magplano
 seguridad
 pagiwas sa peligrong lugar
 paglikas sa ligtas na lugar
 sumunod sa payo ng local na pamahalaan ukol sa
pang-unang hakbang ukol sa kaligtasan
 ihanda ang mga pangunahing pangangailangan
 iwasan ang gawain di kailangan
 makialam sa mga regular na paalala ng inyong
komunidad
 maging kalmado at alerto
Pagpigil sa Panganib na Dulot ng Kalamidad
 Pagpapatupad ng mga building code at matitibay na
disenyo ng imprastruktura.
 Pagpplano ng maayos at sustainable na paggamit at
pamamahala ng lupa.
 Pagpapakalap ng kamulatan at kaalaman tungkol sa
mga kalamidad.
Mga Ahesya na Kaakibat ng Tao sa Oras ng Kalamidad
 PAGASA (Philippine Atmospheric, Geophysical
and Astronomical Services Administration)
 PHIVOLCS (Philippine Institute of Volcanology
and Seismology)
 MMDA (Metro Manila Development Authority)
 DENR (Dept. of Environment and Natural
Resources)
 DepEd (Dept. of Education)
 NDRRMC (National Disaster Risk Reduction and
Management Council)
 DILG (Dept. of Interior and Local Government)
 SSS (Social Security System)
 GSIS (Government Service Insurance System)
 DPWH (Dept. of Public Works and Highways)
 DOTr (Dept. of Transportation)
 PNP (Philippine National Police)
 AFP (Armed Forces of the Philippines)
 DSWD (Dept. of Social Welfare abd Development)
 DOH (Department of Health)
Mga Mapaminsalang Bagyong Dumapo sa Pilipinas
 Yolanda, Ompong, Pablo, Ondoy, Odette, Sendong,
Uring, Angela/ Rosing, Winnie, Nitang, Reming
Epekto ng Kalamidad
 pagkamatay ng tao
 pagkawasak ng impratruktura
 problema sa relief operations at rehabilitation efforts
 pagtaas ng presyo ng mga bilihin
 Pagkalat ng epidemya
 abnormal na daloy ng ekonomiya
Gawaing Nagpapalala ng Kalamidad
 pagtapon ng basura sa daluyan ng tubig
 pagkakalbo ng kagubatan
 paninirahan sa estero, baybayin ng ilog, o dagat
 pagkasira ng ozone layer
 pagmimina o quarrying
 pagtangging lumikas ng mga tao mula sa
Trivia – Aralin 2
 Ang bagyong tumama sa kasagsagan ng pagputok ng
Pinatubo ay Typhoon Yunya – 120km/h, 900 lives,
2.1 million victims, - June 12, 1991 – sumabog ang
Pinatubo – 12 billion pesos
 Ang mga probinsyang apektado ng pagsabog ng
bulking Pinatubo ay Pampanga, Zambales at Tarlac
 18,490 lamang ang nasawi dahil sa sophisticated
warning system ng Japan – March 11, 2011 nang
tumama ang Japan tsunami – 1000s injured
 9,320 gigaton ng TNT ang kabuuang bilang ng lakas
ng enerhiya na dulot ng magnitude 9 na lindol sa
karagatan ng Japan – 130ft. tsunami
 9 na bese naglandfall ang typhoon Odette
 nakararanas ng 20 typhoons ang Pilipinas bawat taon
 si Daisy Ortega ay isang senior weather specialist ng
PAGASA
2 Sanhi ng Pagbabago ng Panahon
 Natural na pagbabago ng klima dala ng epekto ng
araw sa mundo.
 Ang init mula sa ilalim ng lupa o epekto ng mga
gawain ng mga tao.
Greenhouse Gases - gas na nakapagpapainit sa daigdig
 water vapor
 Carbon monoxide & dioxide (CO & CO2(
 Chlorofluorocarbons (CFCs)
 Methane
 Nitrous Oxide
Epekto ng Climate Change
 pagkakaroon ng iba’t ibang uri ng sakit
 pagkasira ng mga likas na yaman
 pagkakaroon ng matitinding kalamidad
 suliranin sa pagkain at tubig
 supply ng hilaw na sangkap
 pagbaba ng pambansang kita
 pagkasira ng imprastruktura
Gawain na Nagpapalala sa Problemang Pangkapalligiran
 paggamit ng mga kemikal na nakasisira sa
atmospera
 malawakang paggamit ng teknolohiya
 maling paraan ng pagtapon ng basura
 patuloy na pagputol ng puno
 illegal at labis-labis na pagmimina, quarrying at
paggamit ng lupa
 maling paraan ng pagsasaka, pangingisda at
paghahayupan
Prinsipyong Pangkalikasan
 ang kalikasan ang mas nakakaalam
 ang lahat ng bagay ay magkakaugnay
 ang lahat ng bagay ay maypatutunguhan
 ang kalikasan ay may hangganan
 ang kalikasan ay maganda at tayo ang
tagapangasiwa ng lahat na nilikha ng Diyos
 lahat ay nagbabago
 lahat ng nilalang ay mahalaga
Suliraning Pangkapaligiran
 polusyon, pagkaubos ng likas na yaman, pagkawala
ng biodiversity, pagkalat ng sakit
Mga Tugon sa Pagbabago ng Klima
 Pandaigdigan – Intergovernmental Panel Climate
Change, United Nations Environment Program,
World Meteorological Organization, 1992 United
nations Framework Convention on Climate Change,
Partnerships of Environmental Management for the
Seas of East Asia
 Pangbansa – Philippine Agenda 21
 Personal – Pagtanim ng puno’t halaman, pagbawas
ng paggamit ng enerhiya, paggamit ng alternatibong
enerhiya, pagiwas ng pagsusunog ng basura, paglinis
ng kapaligiran, pagresiklo ng mga patapon na bagay,
pagiwas sa paggamit ng plastik

Trivia - Aralin 3
 Ang Bhutan ang nagiisang carbon-negative country
 Nakagawa ng 100k km ng daan ang India gamit ang
plastic
 A Nation that destroys its soils, destroys itself –
Franklin D. Roosevelt
 cruise ship dump 14 billion pounds of garbage into
the oceans, creating Deadzones

Mga Terminolohiya sa Unemployment

 Unemployment – tumutukoy sa sitwasyon kung saan
ang isang taio na may mga kwalipikasyon ay walang
mapasukang trabho sa kabila ng pagsisikap nito.
 Labor Force – mga trabahador na may edad 15+
 Employed – tumutukoy sa lahat ng bahagi na
nagtatrabaho ng 36-40 oras kada linggo.
 Underemployed – trabahador na nagtatrabaho sa di
naaayong kursong nakuha. Nagtatrabaho ng kulang
sa 36 oras o higit na 40 oras. \

Science Enrichment
R esearch process is a procedure which is cyclic in
nature. It involves a systematic process that
focuses on being objective and gathering a multitude of
focuiseingi
information for analysis so that the researcher can come
to a conclusion (Blankenship. 2019). According to
Caintic (2021), a research problem is a multi-step
process, where the steps are interlinked with the other
steps in the process. It is also mentioned that a research
process is a process arriving at dependable solutions to
problems. The following are the steps in a research
process:
1. identification of a research problem;
2. formulation of hypothesis;
3. review of related literature;
4. preparation of research design;
5. actual experimentation;
6. data analysis; and
7. formulation of a conclusion.
Identification of a Research Problem
 Every research needs a problem, but not all
problems need research. David (2002) mentioned
that research problems could be conditions they
want to improve, difficulties to eliminate, questions
to be answered, theories to validate, or information
gaps to be filled. A research problem is initially
started in a form of a question.
 It is the basis of all subsequent activities; namely,
formulation of hypothesis, preparation of research
design, and analysis and interpretation of results.
 According to Caintic (2021), a problem must be
specific, measurable, attainable, realistic, and time
bound. It is also mentioned by Caintic (2021) that a
research problem must possess the following
characteristics:
 interesting;
 contributes to socio-economic problems;
 generates new information;
 novelty (new and original);
 feasible in terms of current status (time,
expenses, availability of materials, accessibility
of materials, and risks and hazards involved);
and
 reproducible.
 According to Frankel & Wallen (1996), a research
problem must be relevant, clear, feasible, and
ethical.
 Note: the success of any research, according to
Caintic (2021), lies on the significance of the
identified problem.
 Problems can be researchable or non-researchable.
 A researchable problem can be examined
through data collection and analyses, have
theoretical or practical implication, and are
related to fields in a logical way and grounded in
existing background, theory or practice.
 A non-researchable problem may speak about
philosophical or ethical issues, cannot be
resolved through data collection and data
analysis, and speak opinions.
Formulation of Hypothesis
 It is formed through initial information. This serves
as the tentative solution to the problem. It serves as a
guide to the research design or work plan. This is
tested through actual experimentation (Caintic,
2021).
 According to Caintic (2021), there may be multiple
hypotheses in a research due to the number of
possible solutions present. Therefore, the hypothesis
must be testable.
 Caintic (2021) also mentioned that hypotheses can
be stated in any of the following forms:
 null statement (variables have no relationship/s);
 alternative statement (variables have (a)
relationship/s); or
 cause and effect statement.
Review of Related Literature
 Part of the introduction, a review of related literature
is an objective, concise, and critical summary of
published research literature relevant to a topic being
researched in an article. It is done to become aware
of previous works, avoid duplication of studies, and
uplift the study.
 According to Casinto (2016), a review of related
literature is the process of collecting, selecting, and
reading books, articles, reports, abstracts and other
reference materials including e-resources and the
World Wide Web to get information about the
problem under investigation.
 It provides an understanding of the background of
the field and identifies which studies are important
and which are not.
 It includes books, studies, articles, online websites,
interviews, etc. It covers the historical background
of the research, current research context (questions,
issues, databases, etc.), relevant theories and
concepts, definition of relevant terminologies,
supporting evidence for the issue tackled.
 Note: it can take many forms and have SLIGHTLY
different purposes
 The following are steps in doing a review of related
literature according to (Machi & McEvoy, 2009):
 select a topic;
 search the literature;
 develop your argument;
 survey the literature;
 critique the literature; and
 write the review.
 The length of the review can be determined by the
number of sources reviewed and concepts explored.
The following are estimations of the length of a
review:
 stand-alone review: 2-3 pages – entire book; and
 introducing a study: 2-4 paragraphs.
 The number of sources can be determined through
the scope of the topic, depth of analysis, extent of
consensus, or disagreement in this area.
 stand-alone review: ≥30.
Preparation of Research Design
 It’s the work plan for the research investigation.
Actual Experimentation
 It’s the implementation of the work plan/design
Data Analysis and Interpretation
 It answers the research objectives. It can be
represented by graphs, tables, charts, etc.
Formulation of a Conclusion APA Format
 It is the summary of the results of the research. It
also includes future questions (conflict of interest),
for other studies to tackle.
A PA is the style of documentation of sources used
by the American Psychological Association. This
form of writing
form research
of writing papers
research is used
papers mainly
is used in the
mainly in
social sciences, like psychology, anthropology,
Library as a tool of research sociology, as well as education and other fields.

T he library is a rich source of secondary data which

would lay out the theoretical foundations
of thesrkhnedriobneioof
expectations youthehave made and the directions
Author type
One author
Parenthetical citation
(Smith, 2020)
Narrative citation
Smith (2020)
you have taken in your research (Casinto, 2016)
Two authors (Smith & Jones, 2020) Smith and Jones (2020)

“The only thing you absolutely have to know is the (Smith et al., 2020) Smith et al. (2020)
Three or more authors

location of the library” –Albert Einstein Organization (Scribbr, 2020) Scribbr (2020)

To use the library effectively, seek assistance from Missing element Parenthetical citation
assigned librarians, become familiar with the Author (Source Title, 2020)
arrangement and materials of the library, and be aware Date (Smith, n.d.)
of the rules and regulations in the library.
Reference Entries
Use the available features in the library to help organize
 Book
the documents you are searching or have searched for.
 Author’s Last Name, Initial(s). (Year of
You can also write down essential details (authors,
publication). Title of book (Edition ed.).
reference titles, etc.) of the sources for data you collect
Publisher.
and list information by level from general to specific by
 Journal Article
following a proper system of recording info.
 Author’s Last Name, Initial(s). (Year of
publication). Title of article. Title of Journal,
You can also utilize the Internet to provide additional
Volume (Issue), Pages. https://doi.org/DOI
information from professionals regarding a topic.
 YouTube Video
Information from the Internet is easy to use, saving time
 Channel. (Year, Month Day of publication). Title
and mostly limited to the Internet itself only.
of video [Video]. Website. https://URL
 Website
The Dewey Decimal Classification System (DDCS)
 Author’s Last Name, Initial(s). (Year, Month Day
The Dewey Decimal Classification, colloquially known
of publication). Title of work. Website.
as the Dewey Decimal System, is a proprietary library
https://URL
classification system which allows new books to be
 Title of work. (Year, Month Day of publication).
added to a library in their appropriate location based on
Website. https://URL
subject. It was first published in the United States by
 News Article
Melvil Dewey in 1876.
 Author’s Last Name, Initial(s). (Year, Month Day
of publication). Title of article. Newspaper.
https://URL
 Title of article. (Year, Month Day of publication).
Newspaper. https://URL
 Dictionary
 Author’s Last Name, Initial(s). (Year of
publication). Word. In Editor’s initial(s). Last
Name (Ed.), Dictionary. Publisher. https://URL

Common Reference Formats

• Include the names of the first 20 authors of a work,
then leave the rest out with an […].
• Book and article titles are in sentence casing (only the
first word is capitalized, not every word) and journal
names are in title casing (every word capitalized).
• Book titles and journal names are italicized, and article
titles are not.
• References should be listed in alphabetical order with a
0.5 inch hanging indent.
• Only use “Anonymous” if mentioned.
Mathematics
Geometric Sequences are sequences where the
ratio of successive terms of a sequence is always
the same number. This number is called the
common ration (r). Multiplication is done on
successive terms, not division.
Polynomials can be complete and incomplete. A
polynomial is incomplete when it has some
coefficient which value is zero.
Polynomials are just the terms. Polynomial
equations equate to a value. Polynomial
functions only have a single independent
variable.

Geometric Sequences can be thought of as Polynomials which contain negative exponents,

functions. The term number, or position in the fractional exponents, variables inside a radical,
sequence, is the input, and the term itself is the and a variable in the denominator aren’t
output. considered as polynomials. Before judging,
simplify the expression or equation.
To find the missing terms use the formula & to
find the sum of the sequence (geometric series), Synthetic Substitution – multiply & add
use the formula:
n−1 a1 (1−r n) P(x) = 2x3 + 5x2 - x + 7 x=2
a n=a1 r S n=
1−r 2 2 5 -1 7
4 18 34
A monomial is a number, a variable, or the 2 9 17 41
product of a number and one or more variables.
Therefore, P(2) = 41
Polynomials are a monomial or a sum of
monomials. A binomial is a polynomial with
exactly two terms. A trinomial is a polynomial If the polynomial is incomplete, substitute the value with zero.
with three terms. P(x) = x3 +3x2 + 4 x = -3
Polynomials have varying degrees. The degree of
-3 1 3 0 4
a polynomial is the largest exponent of the terms -3 0 0
that forms the polynomial. It is classified into: 1 0 0 4
 Constant – degree of zero; Therefore, P(2) = 4
 Linear - 1st degree;
 Quadratic – 2nd degree; Dividing Polynomials – Long Division
 Cubic – 3rd degree; If the polynomial is incomplete, substitute the value with zero.
 Quartic – 4th degree; 2 y 2+5 y +15
 Quintic – 5th degree; and so on. y−3 √ 2 y − y +0 y +25
3 2

−( 2 y −6 y )
3 2
Polynomials can also be classified by degrees of a
monomial. It is the sum of the exponents of all of 5 y 2+ 0 y
2
the variables in the monomial. −( 5 y −15 y )
15 y +25
A polynomial is in standard form if the terms of −( 15 y −45)
the polynomial are arranged from the largest 70
2 3
exponent to the smallest exponent in descending − y + 2 y +25 2 70
=2 y +5 y+ 15+
order. y−3 y −3

Generally, coefficients are numerical factors in a Dividing Polynomials – Synthetic Division

term of an algebraic expression. Coefficients are Synthetic division is a shorthand method of
classified into literal coefficients and numerical dividing a polynomial by a linear binomial by
coefficients. using only the coefficients. For synthetic division
to work, the polynomial must be written in
Literal coefficients are variables used to standard form, using 0 and a coefficient for any
represent a number. Numerical coefficients are missing terms, and the divisor must be in the
constant multiplier of the variables in a term. form (x - a).
2 3
The constant coefficient is the coefficient not − y + 2 y +25
attached to variables in an expression, while the y−3
leading coefficient is the coefficient with the a+3
variable with highest coefficient. 3 2 -1 0 25
6 15 45
2 5 15 70
 70
2 y 2+5 y +15+
y−3
Filipino – Ika-6 hanggang Ika-28
Kabanata ng El Filibusterismo
Ika-6 na Kabanata – Si Basilio
 Umalis si Basilio sa bahay ni Kapitan Tiago, madaling
araw pa lamang. Nagtungo siya sa kagubatan ng
mga Ibarra sapagkat anibersaryo ng pagyao ng
kaniyang ina. Nag-alay siya ng isang panalangin para
sa ina. Siya’y nagsimulang umalala ng mga
nagdaang pangyayari.
 Muntik nang magpatiwakal si Basilio noon dahil sa
mga suliraning hinaharap. Nakita lamang siya nina
Tiya Isabel at Kapitan Tiago at kinupkop at pinag-
aral ito sa Letran. Hirap noong unang taon sa
eskwela si Basilio at tanging “adsum” o “narito” ang
kaniyang nababanggit.Nakukutya rin siya dahil sa
kaniyang lumang kasuotan. Gayunman, walang
nakapigil kay Basilio na mag-aral.
 Nagkaroon ng guro si Basilio na tinangka siyang
lituhin sa isang aralin. Ngunit nasagot ni Basilio nang
ilang beses ang tangka ng guro. Dahil dito ay
nagkaroon sila ng alitan at nagkaroon pa ng laban sa
sable at baston. Naging sobresaliente din siya o may
may pinakamataas na marka.
 Sa unang taon, di tinatawag si Basilio. Napansin
lamang ni Basilio kung bakit sa ika-8 buwan ng pag-
aaral. Pinag-aralan niya ang wikang Latin.
Natunghayan ang dami ng ghost students (250 sa
klase).
 Sa pangalawang taon ay nanalo ng malaki si Tiago sa
sabong kaya nakapagdamit ng maayos si Basilio.
 Sa ikatlong taon ay mapagbiro ang propesor. Dahil
sa katahimikan at kaseryosohan ni Basilio, inakala
ng propesor na siya ay hangal. Siya’y binansagang
loro ng propesor sa taon na ito.
 Sa ika-apat na taon ay nawalan ng ganang mag-aral
at biglaang nahamon ng kadete at nanalo. Nabigyan
siya ng mataas na marka sa taon at medalya dahil
dito.
 Nauna siyang nagklase sa San Juan de Letran.
Hinikayat naman siya ni Tiago na mag-aral sa
Ateneo Municipal kung saan siya kumuha ng
medisina.
 Kinuha niya ang limang taong kurso sa Ateneo na
Bachilier en Artes. Nagtapos siya at ikinasaya ng
mga propesor.
 Sinunod niya ang medisina pagkat hilig ito ni Basilio.
Ibig sa na ni Tiago na kunin ay abogasya.
Nakumbinsi si Tiago dahil gusto nitong gumamit ng
lason sa sabong.
 Nakapaggagamot na si Basilio sa ikatlong taon
niyang pag-aaral ng medisina. Sa loob lamang ng
dalawang buwan ay magiging ganap na doktor siya.
 Siya ang nagbigkas ng panghuling talumpati sa
pagtatapos at nagtapos na sobresaliente.
Ika-7 Kabanata – Si Simoun
 Si Simoun ay tinagurian Indiong Ingles, Portuges,
Kardinal Moreno, at maitim na tagapayo ng Kapitan-
heneral.
 Nang paalis na si Basilio ay nagkita sila ni Simoun. Si
Basilio ang unang nakatuklas ng lihim ni Simoun.
 Inilabas ni Simoun ang rebolber at kinilabutan si
Basilio.
 Inihalintulad ni Simoun ang pamahalaan at lipunan
bilang lason sa ibon. Nabanggit din niya ang
paghahalintulad ng paru-paro sa kabataan.
Sumusunod lamang sa halimuyak ng bulaklak.
Umaasang mapag-iisa ang Pilipinas at Espanya sa
kuwintas na rosas ngunit na kakadena ng mas
matibay kaysa bakal.
 Nabanggit din si Simoun na magiging halintulad ng
Pilipinas angilan sa republika sa Timog-Amerika.
Naibanggit din ni Simoun na ang paggamit ng Kastila
ay pumapatay sa pagkakakilanlan ng katutubong
tao. Gaya ng pagbawal ng Pranses sa Alemanya.
 Naitaas ang usaping necessary evil. Nabanggit din
ang usaping politika laban sa agham.
 “Walang manlulupig kung walang magpapaalipin”
–Simoun
 Sakaling magiba ang isip ni Basilio ay pinapupunta
siya sa Escolta.
Ika-8 Kabanata – Masayang Pasko
 Si Huli ay larawan ng isang babae na pilit
nagpapakatatag na balang araw ang kanyang mga
panalangin ay masasagot ng isang himala.
 Mataas na ang araw nang makita ni Tandang Selo
ang mga tao na papuna sa misa mayor.
 Ayon sa mga nakatatanda, ang pasko ay para sa
mga bata, ngunit ang nakukuhang alaala ng
kabataan ay kurot, bulyaw, at galit na napala.
 Nang dumaan ang kamag-anak ni Selo’y nalungkot
ito pagkat wala itong mabigay sa kanila na anuman.
Naalala rin na di siya nabati ni Juli ng Maligayang
Pasko. Dahil dito, siya’y napipi.
Ika-9 na Kabanata – Si Pilato
 Natalo sa usapin si Kabesang Tales, nagpaalipin si
Juli, at napipi sa matinding pighati si TataSelo.
Walang maituring may kasalanan sa matinding
kasawian ng pamilya.
 Ang tenyente ng guardia civil ay dumakip ng
pinaghinalaang mga tulisan at nabugbog sa
pamamagitan ng palo.
 Si Padre Clemente, ang tagapangasiwa ng prayle ay
naghugas kamay lamang at inisip na parusa iyon ng
langit kahit siya’y nagsumbong ng mga kaganapan
na nagresulta ng kasalukuyang pangyayari.
 Si Hermana Penchang, ang pinaglilingkuran ni Juli,
ay nagsabing parusa ito ng Diyos. Sinasabi din niya
na kasalanan ito ni Juli dahil hindi ito marunong
magdasal ng Kastila. Binaggit din niya na si Basilio ay
demonyong nagaanyong mag-aaral.
 Pinagbasa si Juli ng Tandang Basyo Macunat-
babasahing relihiyon na sulat ni Miguel Lucio y
Bustamante. Nabili para sa 2 sentimo at 40 araw ng
indulhensiya. Pagbenta ng indulhensya.
 Ang mga prayle naman ay nagsasaya dahil kahit
kanino na nila ibigay ang lupa dahil sa pagkadakip ni
Kabesang Tales.
Ika-10 Kabanata – Kayamanan at Kagustuhan
 Nagpunta si Simoun sa bahay ni Telesforo Juan de
Dios dahil malapit ito sa San Diego at Tiani, ang
pinagmulan ng mga mamimili. Dala niya ang
rebolber, dalawang maleta ng alahas at dalawang
utusan.
 Naroon si Hermana Penchang upang bumili ng
singsing na may diyamante na naipangako sa Birhen
ng Antipolo.
 Naroon din sina Kapitan Basilio, kasama ang asawa,
anak na si Sinang at asawa nito.
 Hilig namang bilhin ng ibang kababaihan ang
rosaryo na nabendisyunan ng Papa.
 Gusto namang bilhin ni Simoun ang relikaryong
mayroon si Kabesang Tales sa halagang 500
piso.Ang relikaryong ito ay bigay ni Maria Clara sa
taong may ketong na napagaling ni Basilio, at
napasa kay Juli.
 Hindi ito agad naibigay dahil kailangang ipagbigay
alam ito kay Juli. Habang papunta kay Juli ay
natanaw ang asendrong pari, asawa,at kasamang
pari.
 Kinabukasan ay nabalitaang patay ang ilang pari,
nawawala ang rebolber ni Simoun relikaryo ni Maria
Clara, at sulat ni Kabesang Tales na nagsasabing
kasama na niya ang mga tulisan.
Ika-11 Kabanata – Los Banos
 Noo’y ika-31 ng Disyembre (Bosoboso-luagrng
pangangaso). Ang Kapitan Heneral kasama si Padre
Sibilya, Padre Camorra, at Padre Irene ay naglalaro
ng tresilyo sa bahay-aliwan sa Los Banos.
Maihahalintulad ang tresilyo sa ahedres ng NMT.
 Dahil sa kapikunan ni P. Camorra sa pagpapatalo ng
dalawang pari, pinalitan siya ni Simoun.
 Ang kapalit na hingi ni Simoun kay P. Sibyla ay
pagtanggi sa kahirapan, pagkamababang-loob, at
pagkamsunurin sa loob ng limang araw.
 Ang hingi naman kay P. Irene ay pagtanggi sa
pagtimpi sa sarili, at pagbibigay sa kapwa at iba pa.
 Ang hiling naman sa Kapitan-heneral ay limang pag-
uutos ng pagpapakulong, 50 sa limang buwan, 200
pagpapatapon, at 500 pagpapapatay habang
nagpapalipat-lipat sa iba’t-ibang lugar.
 Biniro naman ni Padre Irene ang binata na ipusta
ang kanyang mga brilyante. Pumayag naman ito
sapagkat wala namang maipupusta ang kura.
 Bilang tugon sa problema ng guro sa paaralan sa
Tiani, gagawing paaralan ang sabungan mula Lunes
hanggang Biyernes.
 Naibigan ni P. Fernandez si Isagani (pagbabago’t
pagsulong). Naihalintulad naman ng Heneral si
Makaraig sa kondesa ng Miladia, habang si Basilio
ay naihambing sa tulog na tubig.
 Ukol naman sa Akademia de Castellan, tutol sina P.
Camorra at P. Sibyla.Subalit, sang-ayon naman ang
Mataas na Kawani, P. Irene, Don Custudio, P.
Fernandez, at Simoun (implikasyon). (1week=1/2hrs of discuss)
Ika-12 Kabanata – Si Placido Penitente
 Si Placido Penitente ay nag-aaral sa Unibersidad ng
Santo Tomas at nasa ikaapat na taon na siya ng
kolehiyo. Ngunit, malungkot ang binata at nais na
niyang tumigil sa pag-aaral.
 Siya ang pinakamatalinong studyante at bantog sa
paaralan ni Padre Valerio noon.
 Nabigyan na ng liham ang ina, ngunit ibig nitong
tapusin ang kursong bachiller en artes pagkat
sayang ang 4 na taong ginugol.
 Isang araw nagulat si Penitente nang tinapik siya ni
Juanito Paelez, isang anak ng mayamang mestizong
Kastila. Tinanong din ni Paelez si Penitente tungkol
sa kanilang leksyon (ukol sa salamin) dahil noong
araw lamang na iyon ang unang pagpasok ni Paelez.
 Sila ay 150 sa klase ngunit iilan lamang ang
pumapasok. Siya ay nahuli sa klase.
 Siya ay larawan ng pagdususa ng tahimik. Siya ay
biktima ng diskriminasyon sa pagiging Pilipino.
Ika-13 Kabanata – Ang Klase sa Pisika
 Sa magkabilang panig ng kuwarto ay mayroong
upuang kahoy na aabot sa tatlong baitang ang taas.
Doon umuupo ang mga mag-aaral na nakaayos
batay sa titik ng kanilang apelyido.
 May mga kagamitan at instrumento para sa pag-
aaral sa pisika ngunit nakasalansan sa isang
aparador na nakakandado.
 Si Padre Millon ang maestro sa Pisika at Pilosopiya.
Isa-isa niyang tinatawag ang mga mag-aaral upang
tanungin ng aralin.
 Inapakan ni Pelaez ang paa ng kaibigan bilang
hudyat ngunit napasigaw si Placido. Siya tuloy ang
napagbalingan ng inis ng guro at tinanong.
 Naisipang magandang laitin ang estudyanteng
galante, maayos manamit, at may tiwala sa sarili.
Utal-utal siyang sumagot at nagalit ang pari at
binigyan siya ng mababang marka habang
nakatanggap pa ng lait at mura mula sa pari. Nainis
si Placido at biglang umalis sa klase na ikinagulat ng
lahat.
 Pinag-aaralan ang konsepto ng repleksiyon ng
salamin.
Ika-14 na Kabanata – Ang Tirahan ng mga Mag-aaral Ika-16 na Kabanata – Mga Kapighatian ng Isang Intsik
 Pag-aari ni Makaraig ang bahay na tinutuluyan ng  Isang negosyanteng Intsik si Quiroga. Sa kabila ng
mga mag-aaral. Marangya ang pamumuhay niya at hinaharap na pagkalugi ng kaniyang negosyo ay
nag-aaral ng abogasya. Siya rin ang pinuno ng mga nagawa pa nitong magpatawag ng isang hapunan sa
mag-aaral na may kilusan para sa nais nilang itaas ng tindahan niya sa Escolta. Pakay niya na
Akademya sa wikang Kastila. magkaroon ng konsulado ang Tsina sa bansa.
 Inanyayahan niya sina Sandoval, Pecson, Pelaez, at  Naroon din si Simoun. Hindi lamang pagsama sa
Isagani sa isang pagpupulong. Positibo ang pananaw hapunan ang pakay ng alahero kung hindi maging
nina Isagani at Sandoval na papayagan ang kanilang ang paniningil sa utang ni Quiroga. Gayunman, dahil
panukala. Habang si Pecson naman ay duda kaya nga sa pagkalugi ng kaniyang negosyo, hindi siya
nagkaroon sila ng pagtatalo. makababayad kay Simoun ng limang libong piso.
 Pinagusapan din ang klase sa gabi bilang di
mabuting asal ng paaralan ng Malolos.
 Ibinunyag ni Makaraig na ipinagtatanggol daw sila ni
Padre Irene sa kanilang plano. Kailangan na lamang
daw nilang mapapayag si Don Custodio, isa sa mga
bahagi ng lipon ng paaralan, sa pamamagitan nina
Ginoong Pasta na isang manananggol at si Pepay na
isa namang taga-aliw.
 Ang Comision Superior de Instruccion Primaria ay
kagawad ni Don Custudio.
 Napagkasunduan ng mga mag-aaral na kay Ginoong
Pasta sila hihingi ng tulong (Matea , burdadora).

Ika-15 Kabanata – Si Ginoong Pasta

 Bilang pagtupad sa kanilang misyon, tinungo ni
Isagani ang tanggapan ng abogadong si Ginoong
Pasta. Kilala si Ginoong Pasta sa talas ng kaniyang
isip at angking katalinuhan. Sa kaniya lumalapit ang
mga pari upang manghingi ng payo kung nasa isang
gipit na sitwasyon.
 Naisalaysay ni Isagani kay Ginoong Pasta ang
misyon ng kanilang kilusan. Nakinig naman ang
Ginoo ngunit akala mo ay walang alam at walang
pakialam sa kilusan ng mga mag-aaral. Nakiramdam
naman si Isagani kung naging mabisa ba ang mga
salita niya sa Ginoo.
 Pagkatapos ng ilang sandali, sinabi ng Ginoo ang
kaniyang pasya. Ayaw niya raw makialam sa plano
ng mga mag-aaral dahil maselan daw ang usapin at
mas makabubuti raw na ang pamahalaan na lamang
ang kumilos hinggil dito.
 Naipamalas dito ang kaugnayan ng karangalan at
katarungan.
 “Ang isang bayan suklan sa kanyang pamahalaan ay
walang dapat hingin kundi iwan nito ang
kapangyarihan.” – Isagani
 “Pag ako’y nagkaroon ng mga ubang tulad niyan, at
sa paglingon ko sa kahapon ay makita kong pawang
mga pansarili ang aking napag-ukulan at walang
para sa bayang nagkaloob sa akin ng lahat, bawat
uban ay ituturi kong tinik sa akin at sagisag ng
kahihiyan” – Isagani