Sprawdzian z antyku

grupa B

1. Uzupełnij zdania. (9 p.)

Europejska cywilizacja antyczna czerpała z dorobku starszych kultur Bliskiego

Wschodu i basenu Morza Śródziemnego:
kultury ................................................, ...................................., ....................................
............ i ............................................. . Pierwsze miasta i państwa zakładano tam,
gdzie były ku temu sprzyjające warunki geograficzne, zwykle nad wielkimi rzekami,
np. ................................................, ...........................................
czy ................................. . Istotnym czynnikiem rozwoju pierwszych społeczeństw
była religia. Dominował ....................................., zaś pierwszą cywilizację opartą na
wierze w jednego boga, czyli ........................., stworzył Izrael.

2. Połącz nazwy starożytnych szkół filozoficznych z właściwymi przekonaniami.

(5 p.)
• najważniejsze w życiu jest
uwolnienie się od konwenansów
sceptycy • • wszystkie sądy są względne
stoicy • i możliwe do zakwestionowania
epikurejczycy • • przyjemnością jest już sam brak
cynicy • cierpienia
sofiści • • każda prawda jest subiektywna
• w życiu należy się kierować
niezmąconym rozumem

3. Wymień pięć elementów budowy tragedii greckiej. (5 p.)

• ......................................................................................................................................
• ......................................................................................................................................
• ......................................................................................................................................
• ......................................................................................................................................
• ......................................................................................................................................

4. Wyjaśnij znaczenie pojęć związanych z teatrem greckim. (4 p.)

a) dytyramb – .................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
b) deus ex machina – .....................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
c) hamartia – .................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
d) fatum – .......................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................

5. Zaznacz te elementy, które nie są cechami eposu antycznego. (3 p.)

tematyka mitologiczna, jedna płaszczyzna fabularna: świat ludzi, inwokacja, brak

opisów, stałe epitety, czas teraźniejszy, porównania homeryckie

6. Mity są niewyczerpanym źródłem archetypów ludzkich postaw. Określ archetypy

symbolizowane przez wymienionych bohaterów mitologicznych. (3 p.)

• Orfeusz – archetyp .......................................................................................................

• Prometeusz – archetyp .................................................................................................
•Demeter – archetyp .......................................................................................................

7. Uzupełnij schemat ilustrujący proces powstawania świata według mitologii

greckiej. (5 p.)

....................................................
pierwsi bogowie

..................................................... ....................................................
kolejna para bogów

..................................................... .....................................................

8. Pierwsze gatunki literackie ukształtowały się w starożytnej Grecji i Rzymie. Wymień cechy
charakterystyczne twórczości wymienionych poetów. (3 p.)

Poeta Cechy charakterystyczne

................................................................................................................................
Tyrtajos
................................................................................................................................

................................................................................................................................
Safona
................................................................................................................................

................................................................................................................................
Horacy
................................................................................................................................
9. Podaj autorów i tytuły dzieł, z których pochodzą cytaty. (5 p.)
A. Rzecz to piękna zaprawdę, gdy krocząc w pierwszym szeregu,
Ginie człowiek odważny, walcząc w obronie ojczyzny

.........................................................................................................................................
B. Okręt nasz, gnany wiatrem, pod ostrów podpłynie
Dwóch Syren, a wtem naraz wiatr ucichł i wodne
Fale się wygładziły jak niebo pogodne

.........................................................................................................................................
C. Przez smukłą Afrodytę,
bezsilna, tęsknię do chłopca.

.........................................................................................................................................
D. Nie wszystek umrę wiem że uniknie pogrzebu
cząstka nie byle jaka [...]

.........................................................................................................................................
E. Tak rozlegały się Trojan okrzyki po równi szerokiej. [...]
Tamtych pchał Ares do walki, a tych jasnooka Atena.

.........................................................................................................................................

10. Przeczytaj zamieszczony anakreontyk i wykonaj polecenia. (3 p.)

Anakreont ***
Gdy Bakchos mnie nawiedzi,
Śpią słodko wszelkie troski.
Mam w ręku skarb Krezusa1
I pięknie śpiewać pragnę.
Spoczywam uwieńczony,
A świat – u stóp mych leży.
Przygotuj napój – piję!
I kielich przynieś, chłopcze
Niech legnę zamroczony –
To lepsze niż lec w grobie!
przełożył Jerzy Danielewicz
1
skarb Krezusa – ostatni król Lidii Krezus (ok. 560–546 p.n.e.) słynął z ogromnych bogactw

a) Określ nastrój panujący w wierszu.

.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
b) Napisz, jakie jest przesłanie utworu.
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
c) Wskaż elementy charakterystyczne dla anakreontyku.
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................

11. Zaznacz literą P zdania prawdziwe, a literą F – fałszywe. (4 p.)

A. Zasada trzech jedności to główna reguła obowiązująca w tragedii greckiej.

B. Bohater Odysei przez wiele lat powracał do żony Kaliope.
C. Safona w swojej poezji zagrzewała do walki starożytnych wojowników.
D. Sofokles, Ajschylos i Eurypides to wielcy tragicy greccy.

12. Przeczytaj tekst źródłowy i wykonaj polecenia. (6 p.)

Hestia, rodzona siostra Zeusa, to bogini pradawna, wielka, czysta, dziewicza.

Odbierała cześć w każdym domu prywatnym i w świątyni każdego bóstwa, a nawet
w siedzibach władz miejskich i państwowych, czyli wszędzie tam, gdzie płonęły
ogniska, choćby tylko symboliczne. Albowiem, powiada grecki poeta, właśnie taki
dar przyznał jej Zeus w nagrodę za to, że nie wyszła za mąż: ma miejsce pośrodku
każdego domu i przyjmuje ofiary. Sama wszakże nigdy nie opuszczała Olimpu, gdzie
mieszkania niebian. I choć należała do bóstw najbardziej znanych
i szanowanych, często też przyzywanych, nie sławiły jej żadne mity, w żadnych
opowieściach nie odgrywała szczególnej roli. Rzadko również wyobrażały jej postać
rzeźby i malowidła. Była więc bliska i obecna, a zarazem jakby bezoosobowa,
nieuchwytna, daleka; czcigodna i niemal przemilczana. Dlaczego?
Odpowiedź zawiera samo jej imię – hestia to grecka nazwa ogniska. A więc
właśnie ona symbolizowała, uosabiała to wszystko, co łączyło się wtedy i wciąż
jeszcze łączy w naszym odczuciu z owym wyrazem: ciepło i światło, bezpieczeństwo
i swojskość, dom i rodzina. Czyli to, czego nie da się ująć i wyobrazić konkretnie,
a co przecież jest najważniejsze. [...].
Ogień, mówią nam mity greckie, nie jest darem bogów, lecz od nich pochodzi,
został bowiem wykradziony przez Prometeusza; a bogowie nie chcieli go udostępnić
częściowo z zawiści, częściowo zaś z przezorności, przewidując w swej mądrości,
jakich wynalazków stanie się źródłem [...]. Ogień więc był odkryciem, jeśli można
tak rzec męskim, jego wszakże opiekunką stała się od samego początku kobieta. Ona
go przechowywała, dbała, aby nie zgasł, ona była jego prawdziwą strażniczką i
kapłanką – w dosłownym tego słowa znaczeniu. Właśnie dlatego w kultach greckich
i rzymskich, ale też innych ludów, istniał tak ścisły związek ogniska i kobiety. [...]
Religijny kult ognia i ogniska domowego był bardzo rozpowszechniony i głęboko
zakorzeniony wśród ludów indoeuropejskich, a więc tych, do których zaliczali się
i Grecy, i Rzymianie, i Scytowie, i Ariowie indyjscy, a także oczywiście Słowianie.
Polski wyraz ogień, łaciński ignis, sanskrycki agni z jednego pnia się wywodzą,
świadczą o pradawnym pokrewieństwie językowym i kulturowym.
Podobnie spokrewniona jest grecka Hestia z łacińską Westą, językowo
i rzeczowo [...]. Okrągła świątyńka Westy znajdowała się od pradawnych czasów na
Forum Romanum. Płonął tam wieczny ogień, odnawiany jednak corocznie, kiedy to
według starego kalendarza rzymskiego zaczynał się nowy rok, a pieczę nad nim
sprawowały dziewice – westalki [...]. W świątyńce przechowywano też najstarsze
i najczcigodniejsze przedmioty, uchodzące za symbole wiecznego trwania Rzymu,
a wstęp tam miały tylko westalki. Nie istniał wszakże żaden posąg bogini, albowiem,
jak powiada poeta Owidiusz: „musisz wiedzieć, że Westa to nic innego tylko żywy
płomień, a z płomieni nie rodzi się przecież żadne ciało”.
Aleksander Krawczuk, Stąd do starożytności,
Warszawa 1988, s. 190–198.
a) Wyjaśnij, skąd wziął się kult Hestii.
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
b) Podaj, co różniło Hestię od innych bogów i bogiń.
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
c) Wytłumacz, co oznaczało imię greckiej bogini.
.........................................................................................................................................
d) Dlaczego nie można podać konkretnych rzeczy, nad którymi pieczę sprawowała
Hestia?
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
e) Napisz, w jaki sposób Westa była spokrewniona z Hestią.
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
f) Określ, jak ogień łączył ludy indoeuropejskie.
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................

13. Przeczytaj fragment tekstu retorycznego i uzupełnij tabelę. (7 p.)

Poszedłem do kogoś z tych, którzy uchodzą za mądrych, [...] to był ktoś spośród
polityków, [...] kiedym tak z nim rozmawiał, zaczęło mi się zdawać, że ten obywatel
wydaje się mądrym wielu innym ludziom, a najwięcej sobie samemu, a jest? Nie!
A potem próbowałem mu wykazać, że się tylko uważa za mądrego, a nie jest nim
naprawdę. No i stąd mnie znienawidził i on, i wielu tych, co przy tym byli.
Wróciwszy do domu, zacząłem miarkować, że od tego człowieka jednak jestem
mądrzejszy. Bo z nas dwóch żaden zdaje się nie wie o tym, co piękne i dobre, ale
jemu się zdaje, że coś wie, choć nic nie wie, a ja, ja nic nie wiem, tak mi się nawet
i nie zdaje. Więc może o tę właśnie odrobinę jestem od niego mądrzejszy, że jak
czegoś nie wiem, to i nie myślę, że wiem. Stamtąd poszedłem do innego, który się
wydawał mądrzejszy niż tamten, i znowu takie samo odniosłem wrażenie. To znowu
mnie ten ktoś znienawidził i wielu innych ludzi.
Platon, Eutyfron. Obrona Sokratesa. Kriton, tłum. Władysław Witwicki,
Lwów 1920, s. 122.

Elementy Obrona Sokratesa

 mowy
temat
..........................................................................................................................
...........................................................................................................................

cele
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
argumenty
(po 1 ...........................................................................................................................
przykładzie):
...........................................................................................................................
• rzeczowe
• logiczne ..........................................................................................................................
• emocjonalne ...........................................................................................................................

środki
retoryczne ..........................................................................................................................
(2 przykłady) ...........................................................................................................................

14. Podaj nazwy przedstawionych zabytków sztuki starożytnej. (3 p.)

A ................................ B. ........................................ C. ....................................

15. Uzasadnij, czy zgadzasz się ze słowami badacza antyku Aleksandra Krawczuka:
„nic nigdy nie odchodzi bez śladów, a zdając sobie sprawę z ich trwania, sami
stajemy się bogatsi o całą przeszłość naszej kultury”. (5 p.)

.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................

Autor: Agnieszka Wojciechowska