D.

“AZƏRBAYCAN XƏZƏR DƏNİZ GƏMİÇİLİYİ” QSC

AZƏRBAYCANÖVLƏT DƏNİZ AKADEMİYASI

Gəmielektroavtomatikası kafedrası

Proqramlaşdırılan məntiqi kontrollerlər (PLC) fənnindən

SƏRBƏST İŞ № 1
 PLC-lərin təyinatı və quruluşu. Dəniz Registrinin proqramlaşdırılan
elektron sistemlərə verilən ümumi tələbləri. PLC-lərin giriş və çıxış hissələri
(sərbəst işin adı)

Qrup 070A

Tələbə Xəlilzadə Rəvan

Müəllim Fərhadov Vahid

B A K I – 2023
 D.F

PLC (Programmable Logic Controller, ingiliscə : programmable logic controller )

fabriklərdə istehsal xətlərinin və ya maşınların idarə edilməsi kimi operatorların idarə
edilməsində istifadə olunan xüsusi kompüterdir. İlk PLC 1968-ci ildə indi Modicon kimi
tanınan Associates tərəfindən istehsal edilmişdir.

Ümumi təyinatlı kompüterlərdən fərqli olaraq, PLC çoxlu giriş və çıxışlarla təchiz
edilmişdir və onlar elektrik səslərinə, temperatur fərqlərinə, mexaniki zərbələrə və
vibrasiyaya daha davamlıdır. İdarə olunacaq sistemin işləməsi üçün uyğun proqramlar
PLC-lərə yüklənir. PLC proqramları daxil olan məlumatı millisaniyələrdə skan edir və
müvafiq çıxış məlumatlarına yaxın real vaxtda cavab vermək üçün işləyir.

Onun daxilində mikroprosessor var və mürəkkəb sistemləri proqramlaşdırmaq üçün

istifadə edilə bilər. PC -lərdən əsas fərq siqnal giriş və çıxışlarının işləməsi və
işlənməsidir (İng: Input / Output ). PLC-lər mürəkkəb rele sistemlərinin yükünü
yüngülləşdirmək üçün əvvəlcə çıxarılan sadə məntiqi (məntiq) əməliyyatları yerinə
yetirən cihazlar idi. Daha az yer tutur və qənaətcildir

Xüsusiyyətlər 
Bu gün digər proqramlaşdırıla bilən kompüterlər arasındakı fərqlər getdikcə azalır. Bir
növ, PLC monitoru və klaviaturası olmayan kompüterə bənzəyir . Digər fərq ondan
ibarətdir ki, işlədiləcək verilənlər real mühitdən gəlir və nəticələr analoq və ya rəqəmsal
(rəqəmsal) olaraq real mühitə göndərilir.

Mikroprosessorların dəyəri daha aşağı olsa da, PLC-lərə üstünlük verilməsinin səbəbi;
elektron dizayna sərf olunan vaxtı minimuma endirmək . Eyni zamanda, onlar sənaye
mühitinin sərt şərtlərindən ( maqnit sahəsi , böyük temperatur fərqləri, toz və s.) təsir
etmədən işləyə bilən hazır həllərdir.

Bir fabrikin bütün avtomatlaşdırma işlərini yükləmək üçün kifayət qədər I/O nömrələri
olan PLC-lər var. Lazım gəldikdə bu gün hazırlanmış modul PLC-lərə əlavə giriş-çıxış
modulları, RS232, RS485, modem, ethernet kimi rabitə modulları əlavə edilə bilər. Belə
xüsusiyyətlərlə mövcud strukturu təkmilləşdirmək olar. Bundan əlavə, bir çox
modellərdə proseslərə nəzarət üçün hazır ON-OFF (ON-OFF), PID, Fuzzy (Fuzzy) və s.
Nəzarətçilərin növləri standart olaraq mövcuddur.

Proqramlaşdırma Proqramı 
PLC-lər işlətdikləri proqram vasitəsi ilə sahədən və ya hər hansı sistemdən aldıqları
məlumatları qiymətləndirərək sahəyə və ya qoşulduqları sistemə çıxış təmin edən
cihazlardır. LADDER bu gün ən çox istifadə edilən PLC proqramıdır. Bu proqram
təminatı ilə sistemi elektrik sxeminə bənzər bir quruluşda qiymətləndirmək
mümkündür. Bazarda olan müxtəlif marka PLC-lərin Ladder proqram təminatı onlara
xas olsa da, onların ümumi əməliyyat məntiqi oxşardır. Nərdivandan kənarda istifadə
olunan PLC proqramını ST (Strukturlaşdırılmış mətn), FBD (Funksiya blok diaqramı),
SFC (Ardıcıl funksiya), IL (Təlimat siyahısı) kimi sadalaya bilərik. Bu gün 5 müxtəlif
proqram təminatını özündə birləşdirən IEC61131-3 standartlarına uyğun proqram
paketi istifadəçilərin rahatlığını təmin edir.
 D.F

PLC əsasən üç hissədən ibarətdir.Birincisi mərkəzi prosessor ( CPU;

eng. Central Processing Unit = Mərkəzi Prosessor) hissəsidir.İkincisi
bütün siqnal elementlərinin (kontaktlar, düymələr, limit açarları,
analoq transmitterlər və s. ) bağlandığı giriş hissəsi, üçüncüsü isə idarə
olunan elementlərin (selenoidlər, motorlar, kontaktorlar və s. )
bağlandığı çıxış hissəsidir. Adətən hər PLC şəbəkədən verilən 220 V
AC gərginliyi və ya 24 V DC gərginliyi CPU üçün 5 V DC – yə
çevirən bir modula da sahibdir.Giriş və çıxışlar üçün əsasən 24 V DC
istifadə olunur, lakin bəzən bu gərginlik 220 V AC də ola bilir. Bütün
PLC-lər bir çox modulun birləşməsindən ibarətdir.Bu modullar bir
xəbərləşmə (BUS) sistemi vasitəsilə bir-biri ilə əlaqələnir.CPU bu
“BUS” üzərin-dən modulların birgə işini təşkil edir
 D.F

Giriş – Çıxış Hissələri  Giriş Hissəsi: Nəzarət olunan sistemə

aid təzyiq, səviyyə, hərarət (temperatur) sensorları ilə düymə
(button) və limit açarından alınan elektrik siqnallarını (giriş
siqnallarını) məntiqi dəyərlərə (0-1) çevirərərək CPU-ya (PII
Giriş Görünüş Yaddaşına) verən elementlərdir. Ümumi olaraq
giriş gərginlik səviyyəsi şəklindədir.Gərginlik səviyyəsi
dəyərləri 24 V , 48 V , 220 V DC və ya AC ola bilər.Amma
adətən 24 V DC istifadə olunur. PLC giriş dövrəsinə gələn hər
bir siqnalın məntiqi “1” qəbul olundu-ğu bir aşağı hədd (ON
VOLTAGE) və məntiqi “0” qəbul olunduğu bir yuxarı hədd
(OFF VOLTAGE) vardır.Rəqəmsal (Digital) giriş-/çıxış
modulları 8-16-32-64, analoq giriş/çıxış modulları isə 2-4-8
kanallı olaraq istehsal edilir. Giriş məlumatlarının düzgün
alınması üçün siqnalda gərginlik səviyyəsinin bu dəyərləri
təmin etməsi lazımdır.PLC istehsalçıları bu barədə
məlumatları kataloqlarında bildirirlər.
D.F