Bµi 8: §o b−íc sãng cña ¸nh s¸ng

nhê hiÖn t−îng giao thoa qua khe Young

1. Môc ®Ých yªu cÇu

1.1. Môc ®Ých: Môc ®Ých cña bµi thÝ nghiÖm nµy lµ trang bÞ cho sinh viªn kü n¨ng thùc
nghiÖm ®Ó ®o b−íc sãng cña ¸nh s¸ng dùa trªn hiÖn t−îng giao thoa cña ¸nh s¸ng trªn
hai khe hÑp.
1.2. Yªu cÇu
1. N¾m ®−îc c¬ së lý thuyÕt cña phÐp ®o.
2. N¾m ®−îc cÊu t¹o vµ nguyªn lý ho¹t ®éng cña thiÕt bÞ thÝ nghiÖm.
3. BiÕt c¸ch tiÕn hµnh thÝ nghiÖm ®o b−íc sãng cña ¸nh s¸ng ®¬n s¾c dùa trªn hiÖn t−îng
giao thoa ¸nh s¸ng trªn hai khe hÑp.
4. ViÕt ®−îc b¸o c¸o thÝ nghiÖm, tÝnh ®−îc sai sè theo yªu cÇu.

2. C¬ së lý thuyÕt

Theo Maxwell: ¸nh s¸ng lµ sãng ®iÖn tõ cã c¸c b−íc sãng n»m trong kho¶ng tõ
0,36 ®Õn 0,76 µm, ¸nh s¸ng tr¾ng lµ tËp hîp cña tÊt c¶ c¸c sãng ¸nh s¸ng ®¬n s¾c cã
c¸c mµu tõ ®á ®Õn tÝm.
NÕu hai nguån s¸ng cã cïng chu kú, hiÖu sè pha kh«ng thay ®æi theo thêi gian
vµ cã cïng ph−¬ng dao ®éng th× hai nguån s¸ng ®ã lµ hai nguån kÕt hîp vµ chóng cã
thÓ giao thoa víi nhau. Nguyªn t¾c t¹o ra hai sãng kÕt hîp lµ tõ mét sãng duy nhÊt t¸ch
ra thµnh hai sãng riªng biÖt.
Trong bµi thÝ nghiÖm nµy ®Ó cã hai sãng kÕt hîp vµ t¹o nªn hiÖn t−îng giao thoa
ta dïng khe Young.
Khe Young lµ mét hÖ gåm cã hai khe rÊt hÑp S1, S2 song song víi nhau vµ c¸ch
nhau mét kho¶ng e rÊt nhá. Khi ¸nh s¸ng tõ nguån mét khe S chiÕu tíi hai khe S1, S2
(c¸c khe hÑp S vµ S1, S2 ®Æt song song nhau), th× S1 vµ S2 sÏ ®−îc coi nh− hai nguån kÕt
hîp (cã cïng chu kú, hiÖu sè pha kh«ng thay ®æi theo thêi gian vµ cã cïng ph−¬ng dao
®éng), v× chóng ®−îc t¸ch ra tõ nguån s¸ng S, do ®ã chóng sÏ giao thoa víi nhau trªn
mµn ¶nh M. H×nh ¶nh cña hÖ v©n giao thoa trªn mµn ¶nh M gåm c¸c v©n s¸ng vµ c¸c
v©n tèi n»m xen kÏ nhau, song song vµ c¸ch ®Òu nhau.
Ta cã thÓ tÝnh ®−îc kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c v©n s¸ng hoÆc v©n tèi liªn tiÕp - gäi lµ
bÒ dµy cña v©n. Tõ ®ã ta cã thÓ tÝnh ®−îc b−íc sãng ¸nh s¸ng.
Trªn mµn quan s¸t M, gi¶ sö t¹i C cã hai sãng kÕt hîp E1 vµ E2 göi tõ S1 vµ
S2 tíi chång chÊt lªn nhau (h×nh 1):
t d 
E1 = E 01 cos 2π − 1  (1)
T λ 
 t d 
E 2 = E 02 cos 2π − 2  (2)
T λ 
H C
d1 x
S1 d2
S 0

S2
D
M

H×nh 1

VËy sãng kÕt hîp t¹i C sÏ lµ:

 t 
E = E1 + E 2 = E 0 cos 2π − ϕ  (3)
 T 
Trong ®ã biªn ®é sãng tæng hîp lµ:
E 0 = E 01 + E 02 + 2E 01E 02 cos ∆ϕ
2 2
(4)
víi ∆ϕ lµ hiÖu pha cña hai sãng thµnh phÇn E1, E2 truyÒn tíi ®iÓm C, d2 – d1 lµ hiÖu
quang tr×nh cña hai sãng s¸ng.
2π
∆ϕ = (d 2 − d 1 )
λ
V× c−êng ®é s¸ng I t¹i ®iÓm C tØ lÖ víi b×nh ph−¬ng biªn ®é sãng s¸ng tæng hîp
E0 t¹i ®iÓm ®ã, nªn ta cã:
IC = E012 + E022 + 2E01E02cos∆ϕ
Ta xÐt mét vµi tr−êng hîp ®Æc biÖt:
2π
a. NÕu: ∆ϕ = (d 2 − d1 ) = k 2π tøc lµ hai sãng ®ång pha, hay:
λ
d2 - d1 = kλ trong ®ã k = 0; ± 1; ± 2 ... (5)
th× c−êng ®é s¸ng I lµ cùc ®¹i, tøc C lµ ®iÓm s¸ng nhÊt. Gi¸ trÞ c−êng ®é s¸ng ®ã lµ:
IC = Imax = ( E01 + E02)2
2π
b. NÕu: ∆ϕ = (d 2 − d1 ) = (2k + 1)π tøc lµ hai sãng ng−îc pha, hay:
λ
λ
d 2 − d 1 = (2k + 1) víi k = 0; ± 1; ± 2 ... (6)
2
th× c−êng ®é s¸ng ë C lµ cùc tiÓu, tøc lµ ®iÓm tèi nhÊt. Gi¸ trÞ c−êng ®é s¸ng t¹i C lµ:
IC = Imin = (E01 - E02)2 = 0
B©y giê ta tÝnh kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c v©n s¸ng hoÆc v©n tèi liªn tiÕp trªn mµn M
(tøc kho¶ng v©n).
T¹i ®iÓm 0 ta cã d2 - d1 = 0 øng víi k = 0. VËy ®iÓm 0 øng víi ®iÒu kiÖn v©n
s¸ng vµ nã lµ v©n s¸ng chÝnh gi÷a. Ta xÐt tiÕp ®iÓm C bÊt kú nµo ®ã, gäi x lµ kho¶ng
c¸ch tõ C tíi 0, e lµ kho¶ng c¸ch gi÷a hai khe s¸ng S1, S2; D lµ kho¶ng c¸ch tõ mµn
chøa hai khe E tíi mµn ¶nh M.
Trong tam gi¸c vu«ng S1HC vµ S2HC ta cã:
e
d12 = D 2 + ( x − ) 2 (7)
2
e
d 22 = D 2 + ( x + ) 2 (8)
2
Do ®ã d 22 − d12 = 2 xe v× D >> e, víi C rÊt gÇn 0 tøc lµ x ≈ 0 nªn ta xem gÇn
2 xe ex
®óng: d1 + d2 = 2D tõ ®ã ta cã d 2 − d 1 = = .
d 2 + d1 D
VËy cùc ®¹i giao thoa t¹i ®iÓm C sÏ ph¶i tháa mnn ph−¬ng tr×nh:
ex
d 2 − d1 = = kλ (9)
D
Tõ ®ã ta suy ra kho¶ng c¸ch tõ v©n s¸ng thø k tíi ®iÓm 0 lµ :
Dλ
X sk = k (10)
e
víi k = 0; ± 1; ± 2; ...
T−¬ng tù vÞ trÝ c¸c v©n tèi ®−îc x¸c ®Þnh bëi c«ng thøc:
ex λ
d 2 − d1 = = (2k + 1)
D 2
Dλ
Do ®ã: X tk = (2k + 1) (11)
2e
C¨n cø vµo c«ng thøc (10) vµ (11) ta thÊy c¸c v©n s¸ng, c¸c v©n tèi n»m xen kÏ
nhau. Kho¶ng c¸ch hai v©n s¸ng kÕ tiÕp (ch¼ng h¹n kho¶ng c¸ch tõ v©n thø k + 1 ®Õn
v©n s¸ng thø k) lµ:
Dλ Dλ Dλ
i = X s ( k +1) − X sk = (k + 1) −k = (12)
e e e
trong ®ã i ®−îc gäi lµ bÒ réng cña v©n giao thoa hay kho¶ng v©n.
Tõ (11) ta thÊy kho¶ng c¸ch gi÷a hai v©n tèi kÕ tiÕp còng lµ i. Nh− vËy c¸c v©n
s¸ng vµ v©n tèi n»m xen kÏ vµ c¸ch ®Òu nhau.
Trong bµi thÝ nghiÖm nµy, ta øng dông biÓu thøc (12) ®Ó t×m b−íc sãng cña c¸c
¸nh s¸ng ®¬n s¾c khi biÕt D, e vµ tÝnh ®−îc i .
 MÉu thÝ nghiÖm 1

3.1. Dông cô

Bé thÝ nghiÖm ®o b−íc sãng ¸nh s¸ng nhê hiÖn t−îng giao thoa qua khe Young
(h×nh 3) gåm:
1/ Nguån s¸ng §, 2/ ThÊu kÝnh héi tô L, 3/ Mµn mét khe S, 4/ KÝnh läc s¾c K,
5/ Mµn hai khe E, 6/ Th−íc ®o milimÐt D, 7/ Mµn ¶nh (thÞ kÝnh) M cã g¾n panme, 8/
Trôc cè ®Þnh P, 9/ Gi¸ ®ì quang häc G.

§ L K S E M

H×nh 2

Nguån s¸ng tõ bãng ®Ìn nhá §, sau bãng ®Ìn cã ®Æt kÝnh héi tô L chiÕu vµo
mµn mét khe hÑp S, truyÒn qua kÝnh läc s¾c K tíi mµn hai khe hÑp E (S1, S2). C¸c mµn
ch¾n cã khe nµy ®−îc g¾n trªn gi¸ gç cã thÓ di chuyÓn ®−îc däc theo trôc P cè ®Þnh.
TiÕp sau mµn ch¾n hai khe lµ mét thÞ kÝnh ®ãng vai trß mµn ¶nh M, dïng ®Ó quan s¸t
c¸c v©n giao thoa. Bªn d−íi trôc cè ®Þnh P cã g¾n mét th−íc chia ®Õn milimÐt ®Ó ®o
kho¶ng c¸ch tõ mµn hai khe tíi kÝnh ng¾m M (h×nh 2).

H×nh 3: Bé thÝ nghiÖm ®o b−íc sãng ¸nh s¸ng

nhê hiÖn t−îng giao thoa qua khe Young (mÉu 1)
4.1. Tr×nh tù thÝ nghiÖm

1. §iÒu chØnh sao cho c¸c khe S vµ S1, S2 thËt song song víi nhau b»ng c¸ch:
- Th¸o bá mµn chøa hai khe, ®iÒu chØnh mµn chøa mét khe S ®øng th¼ng, n»m ®óng
gi÷a ®−êng ng¾m vµ c¸ch thÞ kÝnh M kho¶ng 25 cm.
- BËt ®Ìn, ng¾m mét khe qua thÞ kÝnh M, ®iÒu chØnh vÞ trÝ cña bãng ®Ìn ®Ó ¸nh s¸ng
chiÕu tõ mµn mét khe S n»m ®óng gi÷a kÝnh ng¾m M.
- L¾p mµn hai khe S1, S2 vµo vµ ®iÒu chØnh sao cho thÊy râ hÖ v©n. KÝnh läc s¾c cã thÓ
l¾p lóc nµo tïy ý, cã thÓ l¾p phÝa tr−íc hoÆc sau mµn mét khe nh−ng chó ý khi ®n l¾p
mµn chøa hai khe råi th× kh«ng ®iÒu chØnh vÞ trÝ mµn chøa mét khe vµ ®Ìn n÷a. §iÒu
chØnh mµn hai khe (dÞch chuyÓn trªn trôc cè ®Þnh P) ®Ó ë vÞ trÝ D = 10cm. Võa quan s¸t
võa chØnh mµn hai khe cho tíi khi hÖ v©n thËt râ trªn mµn ¶nh M.
2. §o ®¹c.
a/ L¾p kÝnh läc s¾c mµu ®á, kiÓm tra vÞ trÝ D = 10cm, hÖ v©n, råi dïng panme ®o
kho¶ng c¸ch i gi÷a c¸c v©n. PhÐp ®o i tiÕn hµnh nh− sau:
VÆn panme ®Ó cho ®Çu mòi nhän chØ vµo v©n tèi thø m (lÊy m = 1) vµ ®äc gi¸ trÞ
xm t−¬ng øng trªn panme ghi vµo b¶ng 1.
Sau ®ã vÆn panme cho ®Çu mòi nhän chØ vµo v©n tèi thø k, ®äc vµ ghi gi¸ trÞ xk
t−¬ng øng trªn panme ghi vµo b¶ng 1.

i ∆x xk
xm

C¸ch ®o kho¶ng v©n

LÆp l¹i phÐp ®o 5 lÇn, ghi c¸c gi¸ trÞ vµo b¶ng sè liÖu.

b/ Thay kÝnh läc s¾c ®á, chuyÓn sang kÝnh läc s¾c xanh.
LÊy D =10cm (hoÆc tïy chän). C¸ch ®o t−¬ng tù nh− ®èi víi ¸nh s¸ng ®á. KÕt qu¶ ®o
®−îc ghi vµo b¶ng 2.
xk − xm
- TÝnh kho¶ng v©n theo c«ng thøc: i =
k−m
C¨n cø vµo sè liÖu ®o ë b¶ng 1 vµ 2 tÝnh itb theo kho¶ng c¸ch cña D ®èi víi ¸nh
s¸ng ®á vµ xanh. BiÕt kho¶ng c¸ch e gi÷a hai khe S1, S2, tÝnh b−íc sãng λ theo c«ng
ei
thøc: λ = .
D
Chó ý: cã thÓ chän gi¸ trÞ D tïy ý sao cho hÖ v©n lµ râ nÐt. Gi¸ trÞ k cµng lín
phÐp ®o cµng chÝnh x¸c.
5.1. B¸o c¸o thÝ nghiÖm (mÉu 1)
®o b−íc sãng cña ¸nh s¸ng
nhê hiÖn t−îng giao thoa qua khe Young

X¸c nhËn cña gi¸o viªn

Líp ...............................
KÝp..........Nhãm ............
Hä tªn ...........................

Môc ®Ých thÝ nghiÖm

...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................

KÕt qu¶ thÝ nghiÖm

1. ¸nh s¸ng ®á
B¶ng 1
- Kho¶ng c¸ch gi÷a hai khe S1S2: e = ... ± ... (mm)
- Kho¶ng c¸ch tõ mµn hai khe ®Õn mµn quan s¸t: D = ... ± ... (mm)
x kj − x mj
LÇn ®o xmj xkj ij = ∆i j
kj − mj
j = 1...
3
TB × ×

2. B¶ng 2 t−¬ng tù b¶ng 1 ®èi víi ¸nh s¸ng xanh.

3. Xö lý sè liÖu.
∆λ ∆e ∆D ∆i
ε= = + + = ... = ...
λ e D i
ei
λ = = ... = ...(m)
D
∆λ = ελ = ... = ...(m)
λ = λ ± ∆λ = ... ± ...(m)

6.1. C©u hái kiÓm tra

1/ Nguyªn t¾c t¹o ra hai sãng kÕt hîp lµ g× ? Nªu c¸ch t¹o ra hai sãng kÕt hîp cña bµi
thÝ nghiÖm nµy.
2/ C¸ch x¸c ®Þnh kho¶ng v©n trªn mµn ¶nh M trong thÝ nghiÖm giao thoa khe Young?
3/ Sai sè cña b−íc sãng ¸nh s¸ng trong ph−¬ng ph¸p ®o nµy phô thuéc vµo nh÷ng yÕu
tè nµo? C¸ch kh¾c phôc nh÷ng yÕu tè sai sè cã thÓ.
 MÉu thÝ nghiÖm 2

3.2. Dông cô

Bé thÝ nghiÖm ®o b−íc sãng ¸nh s¸ng nhê hiÖn t−îng giao thoa qua khe Young
(h×nh 4) gåm:
1. Nguån ph¸t diode laser (3,8V-5mW).
2. Khe Young vµ hép b¶o vÖ.
3. C¶m biÕn photodiode silicon.
4. Bé khuÕch ®¹i chØ thÞ c−êng ®é phæ giao thoa.
5. Th−íc tr¾c vi (panme) 25mm, chÝnh x¸c 0,01mm.
6. Th−íc mm (1000 mm), chÝnh x¸c 1 mm.
7. HÖ thèng gi¸ ®ì thÝ nghiÖm.
Trong thÝ nghiÖm nµy, ta sÏ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña kho¶ng v©n i vµ suy ra b−íc
sãng λ cña chïm tia laser. §ång thêi kh¶o s¸t hiÖn t−îng giao thoa cña chïm tia laser
b»ng c¸ch kh¶o s¸t sù ph©n bè c−êng ®é s¸ng trªn mµn ¶nh giao thoa cho bëi khe
Young.

H×nh 4: Bé thÝ nghiÖm ®o b−íc sãng ¸nh s¸ng

nhê hiÖn t−îng giao thoa qua khe Young (mÉu 2)

4.2. Tr×nh tù thÝ nghiÖm

A. Bé thiÕt bÞ kh¶o s¸t giao thoa khe Young dïng tia laser (H×nh 5)
Bé thiÕt bÞ gåm mét diode laser DL (3,8V-5mW) ph¸t ra chïm tia laser mµu ®á
truyÒn qua khe Young Y vµ cho ¶nh giao thoa trªn mÆt hép A.
§Ó kh¶o s¸t sù ph©n bè c−êng ®é s¸ng cña c¸c cùc ®¹i giao thoa vµ x¸c ®Þnh vÞ trÝ
cña chóng trªn mÆt hép A, ta dïng c¶m biÕn quang ®iÖn silicon Q§ cã thÓ di chuyÓn
trªn mÆt mµn ¶nh A nhê g¾n liÒn víi ®Çu cña mét th−íc panme P.
 Toµn bé thiÕt bÞ ®Æt trªn cïng mét gi¸ quang häc G. TÝn hiÖu laser däi qua khe
Young truyÒn ®Õn c¶m biÕn quang ®iÖn Q§ ®−îc ®−a vµo bé khuÕch ®¹i vµ chØ thÞ phæ
giao thoa K§ nhê mét chèt c¾m nhiÒu ®Çu A.

K1 µµAA
Y A
P
Q§ “0”
DL 1 10 100
R
G B
K A + -

K§
H×nh 5
B. T×m ¶nh giao thoa cña chïm khe Young
1. C¾m phÝch lÊy ®iÖn cña bé nguån nu«i diode laser DL vµo nguån ®iÖn xoay chiÒu
~220V. BËt c«ng t¾c K1 cña diode laser DL, ta sÏ nhËn ®−îc chïm tia laser mµu ®á.
VÆn c¸n th−íc panme P ®Ó sè ®o cña nã ë vÞ trÝ kho¶ng 12 mm. VÆn nhÑ c¸c vÝt hnm
t−¬ng øng trªn hÖ th«ng gi¸ ®ì G vµ bµn tr−ît ®Ó:
- §Æt khe Young Y n»m nghiªng, kh«ng ch¾n chïm tia laser.
- §iÒu chØnh vÞ trÝ cña diode laser sao cho cöa sæ cña nã ë cïng ®é cao víi khe hë
cña mÆt c¶m biÕn quang ®iÖn Q§ (®o b»ng th−íc th¼ng milimÐt) vµ chïm tia laser
chiÕu ®óng vµo gi÷a khe hë cña c¶m biÕn quang ®iÖn.
2. Thùc hiÖn viÖc “chuÈn trùc” ®èi víi hÖ quang häc cña khe Young:
- §Æt bµn tr−ît B c¸ch diode laser kho¶ng 10cm. §iÒu chØnh vÞ trÝ cña khe
Young trong mÆt ph¼ng th¼ng ®øng ®Ó vÖt s¸ng cña chïm tia laser räi vu«ng gãc vµo
gi÷a mÆt khe Young Y. Khi ®ã chïm tia laser ph¶n x¹ trªn mÆt khe Young Y cho ¶nh
trïng ®óng víi cöa sæ cña diode laser DL.
- NhÊc bµn tr−ît B lªn vµ ®Æt nã lªn gi¸ ®ì G t¹i vÞ trÝ gÇn s¸t c¶m biÕn quang
®iÖn Q§ ®Ó c¹nh cña bµn tr−ît B vÉn ¸p s¸t víi c¹nh cña gi¸ ®ì G. Quan s¸t vÞ trÝ vÖt
s¸ng cña chïm tia s¸ng laser trªn mÆt khe Young Y. NÕu vÖt s¸ng nµy bÞ lÖch vÒ mét
phÝa (bªn ph¶i hoÆc tr¸i, chÕch lªn cao hoÆc xuèng thÊp), th× ta ph¶i vÆn láng vÝt hnm
diode laser DL trªn cäc th¼ng ®øng vµ xoay nhÑ diode laser DL vÒ phÝa ng−îc l¹i ®Ó
®iÒu chØnh nã sao cho khi ®Æt bµn tr−ît B ë gÇn hoÆc xa diode laser DL däc theo gi¸ ®ì
G, vÖt s¸ng cña chïm tia laser vÉn gi÷ nguyªn vÞ trÝ cña nã trªn mÆt khe Young Y vµ
¶nh giao thoa (gåm mét sè v©n s¸ng mµu ®á n»m c¸ch ®Òu nhau) hiÖn râ trªn mÆt hép
A.
- Sau ®ã, ®Æt bµn tr−ît B ë vÞ trÝ sao cho mÆt khe Young Y n»m c¸ch mÆt hép A
cña c¶m biÕn quang ®iÖn Q§ mét kho¶ng c¸ch kh«ng ®æi D = 100cm tÝnh däc trªn
th−íc th¼ng milimÐt T g¾n víi mÆt cña gi¸ ®ì G. Gi÷ cè ®Þnh kho¶ng c¸ch nµy trong
suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn phÐp ®o.
C. §iÒu chØnh bé khuÕch ®¹i vµ chØ thÞ phæ giao thoa K§
1. C¾m phÝch lÊy ®iÖn cña bé khuÕch ®¹i chØ thÞ phæ giao thoa K§ vµo nguån ®iÖn
~220V. §Æt nóm chän thang ®o cña micr«ampekÕ ®iÖn tö µA n»m ë kho¶ng gi÷a cña
c¸c thang vµ vÆn nóm biÕn trë R cña nã vÒ vÞ trÝ gÇn tËn cïng bªn ph¶i. BÊm kho¸ ®ãng
®iÖn K trªn mÆt bé khuÕch ®¹i K§. Chê kho¶ng 5 phót ®Ó bé khuÕch ®¹i K§ æn ®Þnh,
tiÕn hµnh kiÓm tra sè 0 cña micr«ampekÕ µA b»ng c¸ch: che ¸nh s¸ng hoµn toµn khe
hë cña c¶m biÕn quang ®iÖn Q§, t¨ng ®é nh¹y cña bé khuÕch ®¹i K§ lªn lín nhÊt (vÆn
nóm biÕn trë R vÒ tËn cïng bªn tr¸i) nÕu kim cña micr«ampekÕ µA lÖch khái sè 0 th×
vÆn tõ tõ nóm qui “0” cña micr«ampekÕ µA ®Ó ®iÒu chØnh cho kim chØ thÞ cña nã trë
vÒ ®óng sè 0. Sau ®ã l¹i gi¶m ®é nh¹y cña khuÕch ®¹i vÒ bÐ nhÊt.
2. VÆn tõ tõ panme P sao cho v¹ch s¸ng gi÷a (cã c−êng ®é s¸ng lín nhÊt) trªn ¶nh giao
thoa lät vµo ®óng gi÷a khe trªn mÆt hép A cña c¶m biÕn quang ®iÖn Q§, Khi ®ã kim
chØ thÞ cña micr«ampekÕ µA sÏ lÖch m¹nh nhÊt. VÆn nhÑ nóm xoay cña biÓn trë R trªn
bé khuÕch ®¹i K§ ng−îc chiÒu kim ®ång hå sao cho kim cña micr«ampe kÕ µA lÖch
tíi vÞ trÝ kho¶ng 2/3 thang ®o. NÕu kh«ng ®¹t ®−îc ®é lÖch nµy th× ph¶i vÆn nóm
chuyÓn thang ®o trªn micr«ampekÕ µA sang vÞ trÝ bÐ h¬n vµ ph¶i kiÓm tra l¹i ®iÓm 0
cña micr«ampekÕ. NÕu ®é lÖch kim bÞ bno hoµ (khi thay ®æi c−êng ®é s¸ng ë c¸c møc
cao ®é lÖch kim kh«ng thay ®æi) th× ph¶i chuyÓn thang ®o lín h¬n.

D. X¸c ®Þnh b−íc sãng cña chïm tia laser

1. Sau khi x¸c ®Þnh vÞ trÝ v©n s¸ng gi÷a (v©n s¸ng nhÊt) ta vÆn tõ tõ pame P ®Ó ®o
kho¶ng c¸ch L cña 4 v©n n»m ®èi xøng hai bªn v©n s¸ng gi÷a øng víi k = 0 b»ng c¸ch:
tõ vÞ trÝ v©n s¸ng gi÷a (k = 0) ta vÆn tõ tõ panme ®Ó t×m v©n s¸ng k = 2, vÞ trÝ cña nã
®äc trªn panme lµ x2. Sau ®ã vÆn panme theo chiÒu ng−îc l¹i ®Ó t×m v©n s¸ng k = -2, vÞ
trÝ cña v©n s¸ng nµy lµ x1. Kho¶ng c¸ch L = x 2 − x 1 . Ghi c¸c gi¸ trÞ x1, x2, L vµo b¶ng
1. BÒ réng cña v©n cã gi¸ trÞ b»ng:
L
i= (13)
4
Thùc hiÖn phÐp ®o nµy 3 lÇn ®Ó tÝnh gi¸ trÞ trung b×nh cña L.
Tõ c«ng thøc tÝnh b−íc sãng trong giao thoa khe Young ta cã:
ei eL
λ= = (14)
D 4D

E. Kh¶o s¸t sù ph©n bè c−êng ®é s¸ng trªn ¶nh giao thoa cho bëi khe Young
V× c−êng ®é s¸ng trong ¶nh giao thoa cña chïm tia laser tû lÖ víi c−êng ®é
dßng ®iÖn trªn micr«ampekÕ µA , nªn ta cã thÓ kh¶o s¸t sù ph©n bè c−êng ®é s¸ng
trong ¶nh giao thoa cña chïm tia laser b»ng c¸ch kh¶o s¸t sù biÕn thiªn c−êng ®é I cña
dßng quang ®iÖn phô thuéc vµo vÞ trÝ x cña c¸c v©n s¸ng (cùc ®¹i giao thoa) n»m ë hai
bªn v©n s¸ng gi÷a.
 Trong thÝ nghiÖm nµy ta kh¶o s¸t ph©n bè c−êng ®é s¸ng trong kho¶ng L1 t−¬ng
øng víi 5 v©n, n»m ®èi xøng hai phÝa cña v©n s¸ng trung t©m.
Muèn vËy, ta vÆn tõ tõ panme ®Ó dÞch khe hë cña c¶m biÕn quang ®iÖn QP vÒ vÞ
trÝ gi÷a v©n s¸ng bËc 2 vµ bËc 3, s¸t v©n s¸ng bËc 2. Sau ®Êy vÆn tõ tõ panme ®Ó dÞch
khe hë cña c¶m biÕn quang ®iÖn tõng 0,10mm vÒ phÝa v©n s¸ng bËc 2 phÝa bªn kia trªn
kho¶ng L1, ®äc vµ ghi gi¸ trÞ c−êng ®é I cña dßng quang ®iÖn trªn micr«ampekÕ µA
t−¬ng øng víi c¸c vÞ trÝ nµy (to¹ ®é cña vÞ trÝ khe hë ®äc trªn panme). PhÐp ®o hoµn
thµnh khi khe hë cña c¶m biÕn quang ®iÖn ®i qua v©n s¸ng bËc 2 bªn kia cña kho¶ng
L1.
Chó ý: §Ó x¸c ®Þnh chÝnh x¸c vÞ trÝ c¸c ®Ønh cña v©n s¸ng khi ®o ®Õn c¸c vÞ trÝ
nµy cã thÓ mçi lÇn dÞch chuyÓn khe hë cña c¶m biÕn bÐ h¬n 0,1mm.
§äc vµ ghi gi¸ trÞ c−êng ®é I cña dßng quang ®iÖn trªn micr«ampekÕ µA t−¬ng
øng víi vÞ trÝ x cña mçi v©n s¸ng trªn panme P vµo b¶ng sè liÖu 2.
Dùa vµo sè liÖu nµy, vÏ ®å thÞ I = f(x) ®Ó x¸c ®Þnh sù ph©n bè c−êng ®é s¸ng
trong ¶nh giao thoa cña chïm tia laser truyÒn qua khe Young.
5.2. B¸o c¸o thÝ nghiÖm (mÉu 2)
Kh¶o s¸t giao thoa qua khe Young dïng tia laser.
X¸c ®Þnh b−íc sãng ¸nh s¸ng chïm tia laser

X¸c nhËn cña gi¸o viªn

Líp ...............................
KÝp..........Nhãm ............
Hä tªn ...........................

Môc ®Ých thÝ nghiÖm

...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................

KÕt qu¶ thÝ nghiÖm

1/ X¸c ®Þnh b−íc sãng cña chïm tia laser.

B¶ng 1
- Kho¶ng c¸ch gi÷a hai khe hë S1, S2: e = .... (mm)
- Kho¶ng c¸ch gi÷a mµn ¶nh A vµ khe Young Y: D = ... (mm)
- §é chÝnh x¸c cña panme: ∆x = ... (mm)
LÇn ®o x1i x2i L i = x 2i − x 1i ∆L i

i = 1...
3

Trung b×nh × × L = ... (mm) ∆L = ... (mm)

C¨n cø vµo sè liÖu b¶ng 1:

- TÝnh sai sè t−¬ng ®èi cña b−íc sãng λ
∆λ ∆L ∆e ∆D
δ= = + + = ... = ...
λ L e D
- TÝnh gi¸ trÞ trung b×nh cña b−íc sãng λ :
eL
λ= = ... = ...(µm)
4D
- TÝnh sai sè tuyÖt ®èi trung b×nh cña b−íc sãng λ :
∆λ = δλ = ... = ...(µm)
- KÕt qu¶ ®o cña b−íc sãng λ :
λ = λ ± ∆λ = ... ± ...(µm)
2/ Kh¶o s¸t sù ph©n bè c−êng ®é s¸ng trong ¶nh nhiÔu x¹ cña chïm tia laser
B¶ng 2
§o tõ tr¸i qua ph¶i theo chiÒu x t¨ng dÇn
xi (mm) Ii ( µA ) xi (mm) Ii ( µA ) xi (mm) Ii ( µA ) xi (mm) Ii ( µA )
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .

- C¨n cø vµo b¶ng sè liÖu 2 vÏ ®å thÞ I = f(x) ®Ó x¸c ®Þnh sù ph©n bè c−êng ®é s¸ng
trong ¶nh giao thoa cña chïm tia laser truyÒn qua khe Young.
- NhËn xÐt kÕt qu¶ cña b−íc sãng ®o ®−îc vµ ®å thÞ ®n vÏ ë trªn.

6.2.C©u hái kiÓm tra

1/ Gi¶i thÝch hiÖn t−îng giao thoa ¸nh s¸ng trong thÝ nghiÖm nµy.
2/ Kho¶ng v©n phô thuéc vµo e vµ D nh− thÕ nµo?
3/ Ph−¬ng ph¸p giao thoa khe Young dïng chïm tia laser nµy cã g× kh¸c víi ph−¬ng
ph¸p t¹o giao thoa ë mÉu thÝ nghiÖm trªn?