Professional Documents
Culture Documents
Spot Dosya
Keskin Kılıç: Yapay Zekâ
Özel Dosya
OpenZeka MARC-Mini
Otonom Araç Yarışması
Kurucumuz
Prof. Dr. İhsan Doğramacı’yı
saygı ve özlemle anıyoruz...
Kurucumuz
Prof. Dr. İhsan Doğramacı’yı
saygı ve özlemle anıyoruz...
ÖNSÖZ
Değerli Paydaşlarımız,
Saygılarımızla,
Ankara Teknoloji Geliştirme Bölgesi Kurucu ve İşletici A.Ş. Yayın Organı
İçindekiler
ÖNSÖZ: Faruk İNALTEKİN 1
SPOT DOSYA 3
Keskin Kılıç: Yapay Zekâ
ÖZEL DOSYA 16
OpenZeka MARC-Mini Otonom Araç Yarışması
CAP 18
BİGG M.A.R.K.A 19
BİL-TEL KÜMESİ 22
BİZ’DEN 25
GÜNCE 26
FİRMALARIMIZDAN 44
BASINDAN 52
1. Öncelikle “Yapay zekâ, geleceğin teknolojisi” Yapay zekânın geleceğinde en önemli konulardan
düşüncesinden kurtulmak gerekiyor. Yapay zekâ, biri de mesleklerin gelecekteki durumu. Ben, en
insanlığın en eski rüyalarından biri ve günümüzde geniş anlamıyla felsefe, psikoloji ve biyoloji gibi
hesaplama gücünün artmasıyla bu rüya gerçeğe doğa ve zihin üzerine düşünebilen alanların önem
dönüştü. Yapay zekâ, bugün ürün geliştirmeden kazanacağına inanıyorum. Yapay zekâ toplumsal
üretime, bakımdan pazarlamaya kadar, hatta dinamikleri yeniden tanımlarken yol ayrımlarına
sesli asistanlar veya akıllı ev otomasyonları gibi geldiğimizde, bu konuları tartışabilen insanlara
birçok ürünle günlük yaşamımızda da yer edindi. ihtiyaç olacak.
Alışkanlıklarımızı değiştirdi, bazı sorunlarımızı
çözdü, bazı yeni sorunları beraberinde getirdi.
3. Yapay zekâ en başta içinden çıktığı alan olan
Bu yeni sorunları da çözmek için yapay zekânın
yazılımı dönüştürüyor. Birçok alanda verilen bir
geleceğini beklemeden şimdi harekete geçmek
görevi yerine getirecek en iyi algoritmayı bulacak
gerekiyor. Cambridge Analytica olayıyla
algoritmayı geliştirmeye çalışıyoruz. Algoritmanın
öğrendiklerimiz, Elon MUSK’ın endişelerinde
yine bir algoritma tarafından geliştiriliyor olması,
haklı olabileceğini ortaya koydu. Büyük
hızı ön plana çıkarmış durumda ve bu da yazılım
miktarlardaki verilerin yapay zekâ algoritmalarıyla
geliştirme süreçlerinde çevik olmayı zorunlu kılıyor.
anlamlandırılmasının yalnızca kişisel gizliliğe değil
Öte yandan Microsoft’un kod yazabilen bir yapay
aynı zamanda toplumsal ve siyasi kurumlarımıza da
zekâ üzerinde çalıştığını biliyoruz. Google ise
bir tehdit olabileceği görüldü. Bu tehdidi ortadan
kendisi de yapay zekâ tasarlayabilecek bir yapay
kaldırmak ve yapay zekânın herkesin ortak çıkarına
zekâ geliştirmeyi amaçlıyor. Tüm bunlar gelecekte
kullanıldığından emin olmak için, yapay zekâ
yazılım geliştirmenin bugünkünden çok farklı
çalışmalarında çeşitlilik sağlamak ve tekelleşmeyi
olacağını düşündürüyor.
önlemek zorunlu.
3
4. AI Labs yapay zekâ odaklı bir
firma olarak kurulduğu için
tüm projelerimiz bir yönüyle
yapay zekâya dokunuyor. Şu BİLİŞİM
an en önemli projemiz, görme
engelli bireyler için yapay zekâ AKADEMİ
ile desteklenmiş giyilebilir bir
cihaz geliştirilmesini öngörüyor.
Proje çıktısı adanmış bir cihaz
olacak ancak fonksiyonlarından
bazılarını bir mobil uygulama
ile de sunmayı hedefliyoruz.
Büyük ölçüde tanımlanan Eser BARANSEL
çalışmalarımızı önümüzdeki Kalite Sistemleri ve Bilişim
günlerde duyurmayı planlıyoruz. Akademi Koordinatörü
Proje tamamlandığında ise
geliştirdiğimiz yazılımı yenilikçi
bir CAPTCHA yöntemi ve
YAPAY ZEKA OLGUSU GERÇEKLEŞTİ Mİ?
daha eğlenceli bir dil öğrenim
uygulamasında kullanarak
ürünümüzü çeşitlendirmeyi Son günlerde yapay zekâ herkesin dilinde. Post modern
hedefliyoruz. dünyanın medyasında şov biçeminde sunulan haberlerde,
politikacıların söylemlerinde, teknoloji gurularının,
girişimcilerin, reklamların gündeminde, geleceğe dönük
5. Bilginin hızla değişmesi eğitimi
sosyo-ekonomik kestirimlerin başlıca konusu. Bu denli
de yeniden kurgulamayı zorunlu
geniş bir platformda parçalı ve dağınık biçimde, çoğu
kılıyor. Önümüzdeki yıllarda
zaman abartılı, çoğu zaman da özensiz biçimde, bilgili
bilginin kendisinden ziyade, bilgiye
bilgisiz herkes tarafından kolayca kullanılan “yapay zekâ”
nasıl ulaşılacağını öğretmeyi
terimi, doğal olarak insanın kafasını karıştırıyor. Benimki
öncelik kabul eden bir eğitim
de karıştı. Tam da bu sırada, rastlantı eseri iki farklı olay
sisteminin geliştirilmesi kaçınılmaz.
gerçekleşti:
Bu noktada yapay zekâ,
bireyselleşen öğrenme sürecine
yeniden etkileşim kazandırmak 1- Televizyonda, IBM’in Genel Müdürü, Mrs. Ginni ROMETTI
amacıyla bir tür çalışma arkadaşı ile yapılan IBM Watson hakkında bir söyleşiye rastladım.
gibi kullanılabilir. Ayrıca, çoklu zeka (Bkz. https://www.youtube.com/watch?v=bMLYKhiZCVI)
kuramıyla öngörülen özelleştirilmiş
öğrenme yöntemlerinin doğru 2- Margaret BODEN’in 2016 yılında basılmış “AI:Its nature
şekilde uygulanmasında da yapay and future” [1] başlıklı kitabı elime geçti, bir çırpıda
zekâdan faydalanılabilir. okudum. Size de öneririm.
6. Bu, yapay zekâ ile ilgili en Tabii sonrasında, bu yazıyı kaleme almak için başka
heyecan verici konulardan biri. kaynakları da taradım. Ama en çok bu iki olayın etkisinde
Kişisel asistanların ötesinde kaldım.
hassas işlemlerde insani hata
faktörünü ortadan kaldıran IBM Watson, IBM’in yapay zekâ platformu. IBM’e göre şu
robotlar, insanoğlunun en sıralar teknolojide büyük bir sıçrama öncesindeyiz. Öyle
büyük keşiflerinden biri olacak. bir dönem başlıyor ki, her alanda etkisini hissedeceğiz.
Örneğin geçtiğimiz yıl Utah Önümüzdeki 20 yılda yaşamımız ve işlerimiz geçtiğimiz
Üniversitesi’nde geliştirilen 25 yılda bilişim devrimiyle nasıl değiştiyse, benzer biçimde
ve iki saatlik beyin ameliyatı değişip dönüşecek. IBM, bu dönemi “bilişsel işlem”
süresini iki buçuk dakikaya (cognitive computing) adıyla anıyor ve bu alana çok
indirmeye imkan tanıyan robot ve büyük yatırımlar yaparak dönemi şekillendirmeye çalışıyor.
benzerleri, kronolojik sıralamasıyla Her şey IBM Watson bilgisayarının ABD’de “Riziko”
evcilleştirilmiş hayvanlar, mekanik (Jeopardy) adlı yarışma/şov programında insan rakiplerini
araçlar ve elektronik cihazları yenmesiyle ivme kazandı diyorlar.
geride bırakarak insanlığın en
önemli yardımcıları haline gelecek.
4
M. BODEN ise kitabında yapay zekâyı, “bilgisayarları konusunda olduğu gibi başka açılardan da
insan aklının yapabildiği türde işler yapabilecek dezavantajlı görünüyor. Örneğin şimdi herhangi bir
biçimde geliştirmek” şeklinde tanımlıyor. Aklımızın masaüstü bilgisayarın işlem hızı GHz düzeyinde.
ya da beynimizin yaptığı her türlü işi “zekâ” Bir nöronun hızı ise 100 Hz. Beynimizin tek bir
olarak adlandırabilir miyiz? Örneğin akıl yürütme, ikili değiştirme hızı, bir bilgisayardan 10 milyon
muhakeme zekâdır da, ya görme yetisi? Zihinsel kat daha yavaşken, nasıl olup da topu havada
işlemler deyince, algılama, ilişkilendirme, öngörü/ yakalayabiliyoruz?
tahmin etme, planlama, motor hareket kontrolleri
de var. İnsan beyninin bilgisayarlara göre bu iki dezavantajı
(hız ve duyarlığı) ile ilgili olarak Von NEUMAN
Zekâ, tek boyutlu değildir. Çok zengin ölüm döşeğinde yazdığı kitabında şu sonuca
biçimde yapılandırılmış, çok çeşitli bilgi işleme varmış: İnsan beyni, hâlâ hiçbir insanın anlayıp
kapasitelerinden oluşur. O yüzden yapay zekâ her kanıtlayamadığı biçimde başka bir mantıksal
yerde olabilir aslında. Evde, sürücüsüz arabada, derinlik içinde çalışıyor [3]. Beyin, işini günümüzün
işte, bankada, hastanede, gökyüzünde, internette süper bilgisayarları içindeki işlemciler gibi binlerce
(her türlü sensörü, gereci, giysiyi birbirine bağlayan ama binlerce ardışık biçimde düzenlenmiş
IoT), Ay’a Marsa gönderilen robotlarda, uydularda, hesaplama adımını gerçekleştirerek yapmıyor. Buna
animasyon filmlerinde, bilgisayar oyunlarında, ne nöronlarımızın hızı, ne de virgülden sonraki iki
navigasyon sistemlerinde, Google arama basamak duyarlıklı gücümüz olanak verirdi. Bu
motorunda, yapay zekâ teknikleri kullanılıyor. saptama, kimi yeteneklerimizi, bildiğimiz türdeki
algoritmalarla bir sürü bilgisayarı koşut olarak
Kimileri yeni başlayan bu dönemi korkutucu kullanıp hem işlemci gücünü, hem de belleği
buluyor. İnsanların yerini alıp kontrolü ele geçirecek artırarak bilgisayarlara yaptıramayacağımız
kadar zeki robotlar, işsiz insanlar ve sonuçta anlamına da geliyor.
insanlığı bekleyen büyük bir felaket.
Bu düşünceyi destekleyen bir başka bilgi de enerji
Günümüzün uygulamaları yapay zekâ başlığı konusunda karşımıza çıkıyor. Ortalama yetişkin
altında pazarlanırken, bu uygulamalar gerçekten bir insan beyninin ağırlığı 1.4 kg’dır. Toplam vücut
insan beyninin gücüne ve yeteneklerine yaklaşan ağırlığımızın %2’si. Fazla aktivitemizin olmadığı
özelliklere sahip mi? tembel bir günde, gerek duyduğumuz toplam
enerjinin %20’sini beynimiz harcar. Yaş, cinsiyet vb.
etkenlere göre değişiklik gösterse de, bir yetişkinin
Kimileri ise, çok etkileyici ve başarılı çalışmalar
beyni, yaklaşık 10-20 Watt enerji ile çalışır.
olmakla birlikte, yapılan çalışmaların henüz gerçek
60W’lık bir ampulün 1/5’i. IBM Watson, şu yarışma
anlamda insan zekâsına yaklaşan özellikleri
programında şampiyonları yenen süper bilgisayar,
içermediğini söylüyorlar. Bu görüşteki kişilerin
90 adet IBM Power 750 sunucusundan oluşuyordu
hareket noktası, henüz insan beyninin çözülememiş
ve her biri için 1000 Watt’lık enerji gerekiyordu
birçok gizemi olması.
[4]. Bir başka kaynakta da, eğer insan beyninin
nöronlarının snaptik işlemlerinin gerçek zamanlı
Örneğin bir robotun kendisine atılan bir topu
bire bir simülasyonunu çalıştıracak bir süper
havada yakalayabilmek için yapması gereken
bilgisayar yapabilseydik -ki şu anda bu olası değil-
hesaplama, insanlığın bugün sahip olduğu
12 gigawatlık bir enerjiye gerek olurdu deniyor. En
matematik bilgisine göre en az 10 basamak
az 1000 kez daha güçlü işleyicilere sahip olması
duyarlıkta bir dizi hesaplama gerektiriyor. Bugün
gereken böyle bir süper bilgisayar için yaklaşık
bilgisayarlar 10 basamaktan çok daha yüksek
olarak yıllık 100 Milyon Dolarlık bir elektrik faturasını
duyarlıkta hesap yapabiliyor. Oysa insan beyninin
göze almak gerektiği ortaya çıkmış. İnsan beyni ise
hesaplama duyarlığı virgülden sonra yalnızca 2 (iki)
yalnızca 10-20 Watt’la 100 milyar civarında nöronu
basamak [2].
çalıştırabiliyor [5]. O yüzden olurluğu mantıklı
olmayan bu yöntemlerle ilerlemek yerine, değişimin
İnsan beyni, Von NUMAN’ın mimarisine uygun nano teknoloji düzeyinde hesaplamaya geçilerek
günümüzün bilgisayarlarıyla beynimizin de aynı yapılması gerektiğini savunanlar var.
biçimde ve aynı ilkelerle çalıştığı varsayımıyla,
karşılaştırıldığında, yukarıda sözü edilen duyarlık
Doğduktan sonra her gün beynimizde 1000 kadar
5
nöronun öldüğü ve yerine başkalarının konmadığı yazılımcı olarak benim aklım, gelecekle ilgili
biliniyor. Nasıl oluyor da, günümüzün modern bilim-kurgu filmlerindekine benzer karamsar
bilgisayarlarında tek bir ikilinin (bit) ya da bir senaryolardan çok, BODEN’in kitabında vurguladığı
mantıksal birimin yok olması, yazılımı çalışamaz ve örneklediği çalışmalarda kaldı. O örneklerde
hale getirdiği halde, beynimiz hiçbir şey olmamış sinirbilimciler, psikologlar, biyologlar gibi bilim
gibi tutarlı çalışmaya devam edebiliyor? [2] insanlarıyla yapılan yapay zekâ çalışmalarında,
insanlar ve diğer canlılarla ilgili o ana dek
Bir başka örnek de karar alma ve öğrenme yanıtlanamayan ya da bilinmeyen pek çok konunun
süreçlerimizden verebiliriz. Biz insanlar duygusal nasıl aydınlatıldığı gösteriliyor. O yüzden ben,
varlıklarız. Duygularımız yani içimizdeki kimyasal disiplinler arası bilgi birikiminden ve işbirliğinden
süreçler, zihinsel kapasitemizi etkiliyor. Endişe yararlanan yapay zekâ çalışmalarını çok heyecan
ve gerilim anında başka türlü düşünüyor ve verici ve insancıl çalışmalar olarak görüyorum.
optimizasyon yapıyoruz, öncelikler değişiveriyor.
Bilgisayarların içinde bu tür kimyasal reaksiyonlar
yapamayacağımıza göre, yapay zekâ terimindeki
zekâ hiçbir zaman gerçek insan zekâsı düzeyine Kaynakça:
çıkamayacaktır diye düşünen bir kesim de var.
[1] Margaret A. BODEN “AI - Its Nature and
Yukarıda sözünü ettiğim M. BODEN’in kitabı, bir Future”, Oxford University Press, 2016.
yandan yapay zekâ başlığı altında anılan, doğal dil,
makine öğrenmesi, derin öğrenme, yapay nöron [2] Martin A. Fischler, Oscar Firschein, “ Intelligence
ağları, evrimsel programlama gibi alt konuları - The Eye, the Brain and the Computer”,
örneklerle açıklarken; bir taraftan da insan zekâsı Addison-Wesley, 1987.
nedir, yapılanlar zekâ mıdır, korkmalı mıyız, ilerlemeli
miyiz, etik ve yasal konuları düşünmede geç mi
[3] John von Neumann, “The Computer and the
kalıyoruz sorularının yanıtlarını bulmaya çalışıyor.
Brain”, Yale University Press, 1958.
Aslında tartışmalar, zihin- vücut, özgür irade, ahlâk,
vicdan, benlik ve bilinç aslında nedir’e, bilen özne
olmak nasıl bir haldir, hareketlerimizdeki kasıtlı/ [4] Scientific American: https://www.
amaçlı olma hali “nöroprotein” denen madde scientificamerican.com/article/thinking-hard-
yüzünden mi? sorularına kadar gidiyor. calories/
Sizce dünya satranç şampiyonunu yenmek bir [5] John KELLY III, Steve HAMM , Smart Machines:
zekâ göstergesi midir? Deep Blue bunu 20 yıl IBM’s Watson and the Era of Cognitive
önce başardı: Deep Blue, IBM’in dünya satranç Computing, Columbia Business School
şampiyonu Garry KASPAROV’u 1997 yılında yenen Publishing, 2013.
süper bilgisayarı. Bu tabii ki önemli bir gelişmeydi
ama kimi bilim insanları “Deep Blue için başarı, [6] David B. FOGEL, “Blondie24, Playing At the
yapay zekâ için yenilgi, çünkü bu bilgisayar yalnızca Edge of AI”, Morgan Kaufman Publishers, 2002.
satranç oynayabiliyor. Düşünmüyor, yeni buluşlar
yapmıyor.” dediler. Aslında IBM de dâhil, pek çok
bilim insanı gerçek yapay zekâyı, insanın bilgisine
gerek duymadan kendi kendine öğrenebilen bir
bilgisayar/sistem olarak tanımlıyor. Meraklıları
için, kendi kendine öğrenebilen bir sistem olan
Blonde24’ün öyküsü ilginç olabilir [6].
6
EKİN için kullanılan kalite kontrol ve test yöntemlerinin
iyileştirilmesi üzerine yoğunlaşmıştır. Yazılımlardaki
SOFTWARE hataları bulup, otomatik olarak hatayı düzeltmeye
çalışan yapay zekâ çözümleri üzerinde
çalışılmaktadır.
7
ETİYA 2017’de duygu analizi, metin sınıflandırma, varlık ismi
tanıma ve konu belirleme API’larına sahip Cognitus
yapay zekâ platformunu yazılımcıların kullanımına
ücretsiz olarak sunduk. Türkiye’de ve dünyada yapay
zekâ alanında çalışmalarımıza son hızla devam
ediyoruz.
8
ONDO YAZILIM
9
OPENZEKA
Ferhat KURT
Şirket Kurucusu
1. Yapay zekâ, insan seviyesinde zekâ gerektiren bazı kazandırılması, elektro-optik sistemlerinde (kamera
işlemlerin bilgisayarlar kullanılarak yapılması fikriyle vb.) ortamda bulunan ve tehdit oluşturan unsurların
ortaya çıkmış bir çalışma alanıdır. Her ne kadar son otomatik bir şekilde tespit edilmesi, tıp alanında
yıllarda hayatımızın bir parçası olsa da aslında 1950’li hastalığa dair öneri niteliğinde sonuçlar üretilmesi
yıllardan itibaren hayatımıza girmiştir. Daha sonraları vb. günümüzde dikkat çeken alanlarda yapay zekâyı
üretilmeye başlanan akıllı telefonlar, kameralar, etkin bir şekilde kullanmaktadır.
sosyal medya servisleri ve bütün sensörler, “büyük
veri” kavramının ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Yapay zekâ akıllı sistemlerin dış dünyadan edindiği
Bu da çok büyük miktardaki veriyi anlama ve ham verileri herhangi bir insan gözetimi olmaksızın
verilerden anlam çıkarma gibi yeni problemleri anlamlı bir hale getirilmesi ve buna göre davranışlar
ortaya çıkarmıştır. Günümüzde kullanılan bazı sergilemenmesi, anlık olarak bir dilden başka bir
yapay zekâ teknikleriyle bu problemler aşılmaya dile çeviri yapılması, hatta tıp alanında doktorlara
çalışılmaktadır. Open Zeka, bünyesinde geliştirilen yardımcı olarak hastalıklara dair çözümler üretilmesi
model araçlara otonom sürüş özelliklerinin gibi konularda, hızla gelişmektedir.
2. Gün geçtikçe bilgiye dayalı elektronik cihazların daha tutarlı sonuçlar üretebilecek hale gelmesi
sayısı artmaktadır. Dolayısıyla bu cihazlardan öngörülmektedir. Hali hazırda start-up konumundaki
elde edilen ham verilerin anlamlı bilgi haline yapay zekâ ile ilgili çalışmalar yürüten şirketlere
dönüştürülmesi açısından yapay zekânın önemi de yapılan yatırım, 5 milyar doların üzerindedir. Tractica
gün geçtikçe artacaktır. Yığınlar halinde bulunan isimli araştırma şirketine göre önümüzdeki 10 sene
ve bir anlam ifade etmeyen verilerin, bilgiye içerisinde bu miktar 500 milyar doları geçecektir.
dönüştürülmesi sırasında yapay zekâ çok daha
önemli hale gelecektir. Bunun en büyük kanıtı, Hali hazırda bazı ülkeler tarafından kullanılan 5G
dünya genelinde teknoloji üreten büyük şirketlerin teknolojisi sayesinde, ilerleyen dönemlerde yapay
yapay zekâ alanına yaptığı devasa yatırımlardır. zekânın şehir yaşamına “akıllı şehirler” kavramıyla
entegre edilmesi mümkün olacaktır. Bu teknoloji
Yapılan bu yatırımlar sonucunda ortaya çıkan sayesinde, bir şehirde konumlandırılmış ve diğer
yeni teknolojiler sayesinde yapay zekânın, çok nesnelerle haberleşmesi beklenen bütün cihazlar
10
Resim (Kaynak: NVIDIA Deep Learning Demystified Çeviri: Open Zeka)
birbirleri arasında herhangi bir insan müdahalesi Geliştirdiğimiz çözümlerin yanında, otomotiv
olmaksınız iletişim kurabileceklerdir. Bu cihazlara; alanında atılım yapma arzusundaki ülkemizin,
şehirdeki arabalar, akıllı telefonlar, trafik ışıkları, otonom araç konusundaki fırsatları erkenden
güvenlik için konumlandırılmış kameralar, sensörler yakalamasını sağlamak amacıyla dünyada sadece
vb. örnek olarak gösterilebilir. Bu yapı sayesinde birkaç örneği bulunan mini otonom araç yarışmasını
birbiriyle haberleşen MOBESE kameraları ve trafik düzenliyoruz. Bu yarışma kapsamında yarışmacılara
ışıkları, bir kavşaktaki trafiği azaltacak şekilde çözüm NVIDIA Deep Learning Instute partneri olarak
oluşturabileceklerdir. yapay zekâ eğitimleri verip, araç üzerinde bulunan
yüksek teknoloji ürünü sensörlerden aldıkları
3. Firmamız, NVIDIA Embedded partneri olarak, verileri yapay zekâ algoritmaları ile işleme kabiliyeti
özellikle düşük enerji harcayan yüksek hesaplamalı kazandırıyoruz.
sistemlerin uçta yer alan kameralar ile kullanımına
yönelik entegrasyon ve akıllı video analitik çözümleri Yarışmada lise, üniversite öğrencileri ve çeşitli
üzerine çalışmalar yürütmektedir. Yazılım çözümleri şirketlerin çalışanlarından oluşan toplam 23 takım
kapsamında süper bilgisayarlar üzerinde kurulu (170 kişi) kendi otonom araç yazılımlarını geliştirdiler.
yapay zekâ algoritması geliştirme sistemine sahiptir. Aldıkları eğitim sonrasında araçlarını otonom sürüşe
hazır hale getiren takımlar, otonom bir sistemin
ortaya çıkma sürecine başlangıçtan itibaren şahit
oldular.
11
Resim : (Kaynak: Tractica) Resim : (Kaynak: Codota)
yılında dünya genelinde yapay zekâdan 10 milyar çözüm bulmasının yanında, küresel seviyedeki
dolar gelir elde edilmesi beklenmektedir. Bu oranın, eğitim anlayışını da geliştirmeyi hedeflemektedir.
dünya üzerinde yazılımdan elde edilecek olan gelirin Günümüzde beste yapabilen, resim yapabilen, en
büyük bir kısmını oluşturacağı öngörülmektedir. zorlu matematik problemlerini çözebilen yapay
zekâ; eğitim alanında da hem eğitmenlere hem de
Bir yazılımın kod geliştirme aşamasında ortaya öğrencilere büyük faydalar sağlayacaktır. Yapay
çıkan sorunlar anlık olarak yapay zekâ tarafından zekâ kavramlar arası ilişkiler kurmayı, hem küresel
kontrol edilmekte ve geliştiriciye uyarılar hem de ülke çapında eğitimde üretkenliği ve
gösterilebilmektedir. Yazılımda ortaya çıkabilecek verimliliği artırarak eğitim sistemlerinde önemli bir
uyumsuzluklar, açıklar, güvenlik sorunları ve bunun rol oynayacaktır.
gibi zayıflıklar, bu zeki etmenler sayesinde saniyeler
içerisinde tespit edilebiliyor. Biz fark etmeden eğitim hayatımıza hızla giren
yapay zekâ sayesinde YouTube, Udemy ve Udacity
Günümüzde yazılım geliştiriciler ve yazılım testlerini gibi platformlarda, kişinin ana dilinden farklı dillerde
gerçekleştiren çalışanlar, sık sık yapay zekâya hazırlanmış içeriklerin anlık olarak çevirisinin
başvurmaktadırlar. Bu konuda en çok kullanılan yapılması öğrencilere çok büyük kolaylıklar
teknik, yapay zekânın bir alt dalı olan makine sağlamıştır. Aynı zamanda bu gibi yöntemler
öğrenmesidir. Bu, özellikle kod yapısının metinsel sayesinde dil öğrenimini kolaylaştıran uygulamalar
olarak kontrolünde başvurulan bir yöntemdir da ortaya çıkmıştır.
ve geliştiricilerin kod metnini kontrol etmesi
için gereken zamanı bir hayli azaltmıştır. Bazı
geliştiriciler, yazılımdaki açıkları bulmak için zeki
“bot”lar kullanmaktadır. Bu botların daha gelişmiş
versiyonları, yazılımdaki açıkları bulmakla kalmayıp
açıkları otomatik olarak düzeltebilme yeteneğine
sahiptir. Yakın geçmişte Amerikan Savunma İleri
Araştırma Projeleri Ajansı (DARPA), siber güvenliği
güçlendirmek adına otonom olarak yazılımsal
zayıflıkları tespit eden, değerlendiren ve bunları
onaran sistemlerin geliştirildiği büyük bir etkinlik
düzenlemiştir. Resim : (Kaynak: YouTube)
Bütün bu olumlu kullanım alanlarının yanında yapay Tıp alanında gerçekleştirilen yapay zekâ destekli
zekâ, kötü amaçlı yazılımlara entegre edildiğinde, eğitimlerde, hücrelerden elde edilen görüntüler
diğer kötü amaçlı yazılımlarla etkileşime geçerek ile kanser tedavisi üzerine yapılan çalışmaların
kurbanın bilgisayarına geri dönüşü olmayan zararlar hızlandırılması sağlanmaktadır.
verebilir. Bu tip kötü amaçlı yazılımları engellemede
kullanılan “anti-malware” cinsi yazılımlarda da, Yapay zekâ, öğretim sürecinde konuya göre öğretim
anomalileri tespit etmek için yapay zekâ teknikleri tekniklerinin ve kullanılacak görsellerin tavsiye
kullanılmaktadır. edilmesi ile öğretmenlere; sanal gerçeklik sistemleri,
kişisel asistanlar ve interaktif çalışma yöntemlerinin
5. Yapay zekâ, insanların gündelik problemlerine belirlenmesi ile de öğrencilere destek olmaktadır.
12
STM
Semih YAĞCIOĞLU
Büyük Veri Ürün-Servis
Geliştirme Grup Lideri
Resim : (Kaynak: Zspace)
6. Yapay zekâ ile gelişmekte olan robotlar 1. Yapay zekâya olan ilginin şu an geldiği nokta
ve otonom sistemler, insanların yapmakta oldukça heyecan verici fakat modern yapay zekâ
zorlandıkları veya zaman kaybettiren görevleri kavramının 1950’li yıllardan beri çalışılan bir konu
yaparak, gündelik hayatın merkezi haline olduğunu unutmamak gerek. Her ne kadar son
gelmişlerdir. Her ne kadar film ve dizilerde yıllardaki gelişmeler bu alanda başarılı sonuçlar
dünyayı ele geçirmeye çalışan sistemler olarak alınmasını sağlasa da, henüz insan kadar akıllı
gözükseler de, mutfak araçlarından arabalara yapay zekâ hedefine ulaşmak için daha epey
ve biyomedikal cihazlara kadar, insanlığa yolumuz var. Sonuç olarak yapay zekâ alanında
birçok alanda büyük fayda sağlamaktadır. Eve asıl büyük devrim henüz yaşanmadı.
geldiğinizde size en sevdiğiniz yemeği yapan,
kan hücrelerinizden hastalık tespit edebilen, Son bir kaç yılda özellikle derin öğrenme tabanlı
ameliyatlarda doktorlara yardım edebilen, yöntemlerin öğrenme problemlerinde yüksek
otonom araçlarda sürücülere kolaylık sağlayan başarı sağlamasıyla birlikte, yapay zekânın
sistemler, biz istemesek de hayatımıza dahil endüstriyel kullanımının arttığını görüyoruz. Bu da
olmuş durumdadır. yapay zekânın kullandığımız ürün ve hizmetlerde
eskiye nazaran çok daha yaygın bir şekilde vücut
Dünyada eğlence, eğitim ve sağlık gibi birçok bulduğu, dolayısıyla da gündelik hayatın içinde
alana entegre olan otonom sistemler, yapay her geçen gün daha fazla yer almaya başladığı
zekânın gelişmesiyle birlikte hayatımızda her anlamına geliyor.
geçen gün daha fazla yer alacaklardır. Örneğin
geçtiğimiz sene NVIDIA tarafından Japonya’da 2. Yapay zekâ hayatımızı değiştirecek. Yapay zekâ
düzenlenen etkinlikte bir robot, gönüllü temelli pek çok ürün ve hizmet, şu an hali hazırda
katılımcıların salata yapma tarzlarını öğrenerek, çok farkında olmasak da günlük hayatımızı
aynı malzemelerden salata yapmıştır. kolaylaştırıyor. Yaygın olarak kullanılan birçok
web sitesi ve mobil uygulama, sessiz sedasız
Yapay zekâ ve insan etkileşiminin, insan bir şekilde makine öğrenmesi temelli modelleri
gücünün daha doğru ve daha verimli devreye almaya başladı. İnternetten bir yemek
kullanılmasına sağlayacağı katkıların yanı siparişi verdiğinizde ya da bir film izlemek
sıra, insanlığı bilimsel anlamda da daha ileri istediğinizde, artık sizi daha iyi tanıyan ve buna
düzeylere taşımasını bekliyorum. göre hareket eden sistemler kullanılmaya başlandı.
Bununla birlikte özellikle son yıllardaki gelişmeler
ile yapay zekâ alanında çok daha hızlı ilerleyen bir
sürecin içine girdiğimizi görmek mümkün.
13
Gelecekte yapay zekâ gündelik hayatımızda çok geliştirdikleri ürünlere entegre etmeleri kaçınılmaz
daha fazla yer alacak. Şu an bir geçiş ve hazırlık hale gelecek. Bu da yazılım sektörünü çok köklü
sürecini yaşıyoruz. Yakın zamanda insanların değişikliklerin beklediği anlamına geliyor.
robotlarla bir arada çalıştığı iş kollarını çok daha
fazla görüyor ve duyuyor olacağız. Yapay zekâ 5. Eğitim konusunda yapay zekânın çok büyük
pek çok kararı doğru ve hızlı bir şekilde almakta katkılar sağlayacağını düşünüyorum. Özellikle
insanlara destek olacak. Özellikle kas gücü ile oldukça göz ardı edilen fakat bir hayli önemli
gerçekleştirilen işlerin yavaş yavaş yapay zekâya konulardan birisi olan Artırılmış Zeka alanında.
devredileceği ve insan iş gücünün katma değeri
daha yüksek yeni işlere kaydırılacağı bir gelecek
İnsan eğitimi aslında oldukça maliyetli ve
bizi bekliyor gibi görünüyor. Ulaşım, tarım ve
zahmetli, eğitim ve uzmanlaşma oldukça zaman
üretim sektörleri bu değişimi ilk yaşayacak başlıca
alıyor. Dolayısıyla eğitim aslında maliyeti çok
sektörler.
yüksek bir iş. Yapay zekâ bu noktada büyük
katkılar sağlayabilir. Örneğin kişiselleştirilmiş
Tabii kas gücü yoğun olmayan iş kollarında da eğitim ilk akla gelen örneklerden birisi. Kişiye özel,
yapay zekâ kullanımı gün geçtikçe artacak. Yakın kişinin ihtiyaçlarına uygun bir eğitim programı
zamanda ne söylediğimizi anlayan ve sorduğumuz yapay zekâ yardımıyla uygulanabilir. Bunun
sorulara mantıklı cevaplar veren sanal robotların yanı sıra insanı merkeze koyan bir bakış açısı
önemli ekonomik getirileri olacak. Örneğin çok olan artırılmış zeka alanında eğitim süreçlerinin
daha akıllı arama motorları ile aradığınız sorunun iyileştirileceği ve bilginin demokratikleştirilmesi
cevabını çok daha hızlı bulabileceksiniz. Bunun konusunda büyük gelişmelere ön ayak olacağını
sağlıktan, e-ticarete kadar farklı sektörlerde söylemek mümkün.
önemli yansımalarını göreceğiz. Orta vadede
yapay zekânın hayatın her noktasına dokunacak
6. Aslında ilk ortaya atıldığı andan beri yapay zekâ
şekilde yaygınlaşacağını söylemek mümkün.
özellikle ekonomik anlamda insanları korkutan
bir şey olmuş. Robotlaşma ve otomasyon sonucu
Daha da ilerisi için yapay zekânın insandan daha insanların işlerini kaybedeceği konusunda hep
akıllı olacağı ile ilgili tahminler ise, yakın zamanda bir korku yaşanmış. Çok da yersiz bir korku
çok mümkün görünmüyor. değil bu korku, sonuçta otomasyon bazı işleri
ortadan kaldırıyor fakat daha önce var olmayan
3. STM olarak, kritik teknolojileri ve niş ürünleri başka iş kollarını yaratıyor. Son 50-60 yıllık
özgün ve milli olarak geliştiriyoruz. Yapay zekâ yakın tarihe baktığımızda bunu çok net bir
odağında nitelikli insan kaynağımızla projelerimiz şekilde görebiliyoruz. Bir teknoloji hayatımızı
devam ediyor. Bu projelerimizden edindiğimiz kolaylaştırmaya başladığı anda onu hızlıca
bilgi ve tecrübeyi ise eğitim platformumuz olan benimsiyoruz. Dolayısıyla robotlaşma ve yapay
STM Akademi aracılığıyla teknoloji ekosisteminin zekânın yaygınlaşması süreci de çok farklı
en önemli paydaşları olan girişimcilerle paylaşıyor olmayacaktır.
ve farkındalığı artırıyoruz.
Yaratılış ve yetenek olarak bakacak olursak, insan
4. Yazılım alanı teknolojinin, süreçlerin ve ihtiyaçların çok mükemmel bir varlık. Yalnız uzun süreler
değişmesiyle birlikte sürekli gelişen ve değişen çalıştığında ve önemli uzmanlık gerektiren
bir alan. Dolayısıyla yapay zekânın yaygınlaşması konularda ciddi hatalar yapabiliyor. Örneğin
ile birlikte yazılım sektörü de bu değişimden fabrikalarda uzun saatler çalışan işçilerin
belki de en çabuk etkilenecek sektör olacak. performanslarının zamanla düşmesi gibi, ya da
Özellikle öğrenen algoritmaların yazılım geliştirme bir doktorun yanlış teşhis koyması gibi. Şu an
yöntemlerine daha fazla dahil olacağı ve yazılım yapay zekâ bazı görevlerde insan kadar başarılı
geliştiricilerin servis olarak pek çok yapay zekâ ve hatta insandan daha iyi sonuçlar üretebiliyor.
bileşenini kullanacağını söyleyebilirim. Bu da Bu alanlarda özellikle robotların çok hızlı bir
yazılım sektöründe yeni iş kollarının ve faaliyet şekilde insanların görevini devralacağını söylemek
alanlarının doğmasını sağlayacak. mümkün. Tabii yapay zekâya sadece robotik
gözüyle bakmamak gerek. Örneğin sürücüsüz
Müşteri talepleri doğrultusunda, yazılım araçlarla çok yakın zamanda sokaklarda
geliştiricilerin yapay zekâyı kullanmaları ve daha fazla karşılaşacağız. Trafikte insandan
14
kaynaklanan hataların sonucu çok sayıda insan zamanda gündelik hayatta yerini alacak. Bu da
her gün ne yazık ki yaşamını kaybediyor. Bu insanlarla birlikte ya da insan gözetiminde çalışan
gibi önemli sorunların çözümünde yapay zekâ robotların ve makinelerin yaygınlaştığı ardından
olmazsa olmaz gibi görünüyor. Bu ve benzeri da pek çok işin robot ve makinelere devredileceği
insan hayatını kolaylaştıracak ve iyileştirecek, ya bir geleceğin bizi beklediği anlamına geliyor.
da ekonomik getirisi yüksek çözümler çok yakın
15
ÖZEL DOSYA
OpenZeka MARC-
Mini Otonom Araç
Yarışması
CYBERPARK İş
Birliğinde Gerçekleşti
Lise, üniversite öğrencileri ve
otonom araç meraklılarına yönelik
yapay zekâ algoritmalarının
kullanıldığı yarışma, 11 Şubat 2018
günü Bilkent Üniversitesi Merkez
Spor Salonu’nda düzenlendi.
16
Mini Otonom Araç
Yarışması’nda Lise grubunun
birincisi Çankaya Ayhan Sümer
Anadolu Lisesi, Üniversite
grubunun birincisi Tekirdağ
Üniversitesi olurken; Araç
Meraklıları grubunda ise
İnfotech Firması birincilik
ödülünü almaya hak kazandı.
17
CAP
www.cyberpark.com.tr/List/ListItem/527616?lid=188
Bilkent CYBERPARK, Türk KOBİ’lerinin CAP 2018’e Ankara’nın çeşitli teknoloji geliştirme
ihracat kapasitelerini artırmak ve ticari bölgelerinden 6 firma katıldı. Dusoft firması,
finansal teknoloji (fintech) alanındaki “Hesaplı
büyümelerini desteklemek ve pazardaki
Yaşa” uygulamasını ilgililerle paylaştı. Mobil sohbet
Türkiye farkındalığını geliştirmek üzere uygulaması “Waplog” ise, rakiplerinden daha hızlı ve
geliştirdiği CAP (Cyberpark Accelerator kolay bir kullanıma sahip.
Program) kapsamında 1-27 Nisan 2018
tarihleri arasında Türk firmalarını Silikon Optik litografi alanında yeni bir teknolojik trend olan
Vadisi’ne taşıdı. Önceki senelerde 7 maskesiz fotolitografi sistemleri sunan Karbon firması,
ürünlerini pazara sunarken, Silikon Vadisi’nde sektör
ile 14 gün arasında değişiklik gösteren öncüsü bir firma ile stratejik ortaklık görüşmelerine
ABD programı, verimliliğin artırılması ve devam ediyor.
içeriğin yoğunlaştırılması amacı ile bu sene
Sunnyvale’de Plug & Play iş birliğinde, 28 Performanslarını her yönüyle geliştirmek ve paydaş
gün olarak kurgulandı. memnuniyetini arttırmak için, paydaşlarının yenilikçi
fikir ve önerilerini paylaşabilecekleri bir inovasyon
14 haftalık yoğun bir hızlandırma ve yönetimi platformu sunan Sistematik İnovasyon firması
danışmanlık programı olarak geliştirilen CAP, ise, kendine yeni bir pazar edinme şansı buldu.
4 temel safhadan oluşuyor. Türkiye’de geçen 8
haftalık hazırlık sürecinde firmaların ihtiyaçları Yüksek düzeyde denetim gerektirmeden tanı
doğrultusunda, kendilerine uygun müşteri prosedürlerini öğreterek doktorları ve hemşireleri daha
profilleri belirleniyor ve stratejik ortaklarla ilk iyi eğitmek için simülasyon cihazları geliştiren Oruba
network uygulamalarının başlatılıyor. 4 hafta Medikal Teknolojileri, ürodinamik testler için dünyanın
süresince Amerika’da Plug & Play’de programa ilk uçtan uca hasta simülasyon platformunu geliştirdi.
devam eden firmalar; potansiyel alıcılar, Konum tabanlı bir ağ platformu olan ve mesajlarınızı
yatırımcılar ve stratejik ortaklarla bir araya ilgi çekici bir nokta üzerinden yayınlayan “Pointeract”,
getiriliyor. Böylece Türk firmalar kendilerini ve diğer konum tabanlı uygulamaların aksine mesajlarınızı
projelerini tanıtma imkânı bulurken, ABD’deki ilgi çekici bir noktadan yayınlamayı hedefledi.
uzman danışman ve müşavirler ile iş seminerleri
ve mentörlük oturumlarına katılma fırsatını KOSGEB desteğiyle Bilkent CYBERPARK, Türk
yakalıyor. KOBİ’leri için amaç edindiği ticari büyüme ve
pazardaki Türkiye farkındalığını gerçekleştirerek proje
sürecini son derece verimli bir şekilde tamamladı.
18
BİGG MARKA
biggmarka.cyberpark.com.tr
19
Eğitimler devam ederken, son jüriye çıkmadan
önce iş planlarının güçlenmesi hedeflenen 2018 Big Marka’ya
girişimciler, on-line ve yüz yüze olarak sektörün 200’e yakın başvurudan
önde gelen mentörleri ile birlikte çalışarak iş şirketleşmesi için
planlarını geliştirdiler. seçilen 60 girişimciyi
eğitime aldığımızı biliyor
27 Mart 2018 tarihinde Bilkent CYBERPARK’ta muydunuz?
gerçekleşen, girişimcilerin sunum yeteneklerinin
geliştirilmesini hedefleyen “Sunum Formatı ve
Teknikleri Eğitimi”ne ise, Bilkent CYBERPARK
Nihai Değerlendirme Komisyonu’na ve TÜBİTAK
panellerinde sunum yapacak girişimciler yoğun
ilgi gösterdi.
20
.R .K .A
IG G M.A en
B ile rin d
iş im c
Gir u m lar
Yo r
İş fikrimizi ilk defa kurumsal anlamda doğru bir adreste
hayata geçirmeye bu kadar yaklaştığımız için çok
memnunuz. Uzun zamandır üzerinde düşündüğümüz ve
mesai harcadığımız bu fikrin, uzmanlar tarafından verilen
eğitimler ve mentörlerimizin doğru yönlendirmeleriyle
birlikte şu an ulaşmış olduğu seviyeden dolayı
müteşekkiriz.
Efe ERTUNÇ
21
BİL-TEL KÜMESİ
cyberparkict.com
22
Bimetri Firması ile
6. Uluslararası
İstanbul Akıllı
Şebekeler ve
Netcad’i
Şehirler Kongre ve Ziyaret Ettik!
Fuarı’na katıldık! 1989 yılında Coğrafi Bilgi Sistemleri/GIS,
Mühendislik ve Uygulama dallarında yazılım
geliştirme amacıyla kurulan ve özellikle coğrafi
bilgi sistemleri uygulamaları konusunda
sektörün öncüsü olan BİL-TEL Kümesi üyesi
firmalarımızdan NETCAD’i 7.03.2018 tarihinde
ziyaret ettik.
Datamed’i
Akıllı Şebekeler ve Şehirler Kongre ve Fuarı’na
katıldık.
24
BİZ’DEN
Alper TEZEREN
İhsan DOĞRAMACI Bilkent Üniversitesi İşletme Bilgi
Yönetimi Bölümü’nden 2012 yılında mezun olan Alper,
CYBERPARK ailesine 2018 yılında Girişimcilik, İş Birliği
ve Teknoloji Transfer Uzmanı olarak katıldı.
25
GÜNCE
Avusturya Ticaret Ataşesi Dr. Christian MAIER ve Belarus Cumhuriyeti Büyükelçiliği’nden Belarus Cumhuriyeti
Ticaret Konsolosu Georg KARABACZEK ve Marta DEMIDOVA Ankara Büyükelçisi
Büyükelçilik Heyeti Andrei SAVINYKH
Bosna Hersek Ankara Büyükelçisi Bakir SADOVİÇ, DETTO Koordinatörü Giresun Üniversitesi, Giresun 2. Sanayi
Saraybosna Kalkınma Ajansı Direktörü Prof. Dr. Okan TUNA ve Enes İNAN Organize Bölgesi ve Bulancak Ticaret ve
Dr. Sevkiya OKERIC ve Beraberindeki Heyet Sanayi Odası Yetkilileri
Gümüşhane Valisi Okay MEMİŞ, Kelkit Belediye Başkanı Ünal YILMAZ ve Özbekistan Büyükelçisi Alişer AZAMHOCAYEV’i
Beraberindeki Heyet ve Büyükelçilik Heyeti
Sağlık Bilimleri Üniversitesi Sağlık ULUTEK Teknopark Genel Müdürü Yıldız Teknopark Burak Keskik ve Beraberindeki Heyet
Teknokenti Genel Sekreter Yardımcısı Prof. Dr. Mehmet KANIK ve
Turgay Çetin, Aydın Güngör,
Beraberindeki Heyet
Yapı İşleri Müdürü Murat Sönmez
26
CYBERPARK
WBAF’18’de!
Melek yatırımcılık konusunda
dünyanın en büyük organizasyonu
olan Dünya Melek Yatırım
Forumu’nun 2018 Yılı Dünya
Kongresi (WBAF 2018) Swissotel The
Bosphorus İstanbul’da 18-20 Şubat
2018 tarihlerinde gerçekleşti.
27
Yerli ve Milli Sanayi Olma Yolunda
Endüstri 4.0 ve Dijital Dönüşüm
Etkinliği
PAYDAŞLAR BULUŞTU
Akıllı fabrikaların oluşmasına liderlik edecek ve verimli iş modellerini hayata geçirecek Endüstri
4.0 kavramı, Ankara’da düzenlenen bir toplantıda masaya yatırıldı. Endüstri 4.0 Dijital Dönüşüm
Derneği tarafından, Bilkent CYBERPARK desteği ile düzenlenen toplantıya, kamu, üniversite,
sivil toplum kuruluşları, bilişim ve yazlım alanında faaliyette bulunan sanayiciler ile eğitim
kuruluşlarının temsilcileri yoğun ilgi gösterdi. Bilkent CYBERPARK Dr. Fikret Yücel Konferans
Salonu’nda düzenlenen “Yerli ve Milli Sanayi Olma Yolunda Endüstri 4.0 ve Dijital Dönüşüm”
temalı etkinlikte, konunun uzmanları, izlenecek yol haritasını belirledi. Endüstri 4.0’ın yerli ve
milli olarak geliştirilmesi için neler yapılması gerektiği üzerinde durulurken, farkındalık, eğitim,
standartlaşma, olgunlaşma modeli ve diğer konu başlıkları hakkında katılımcılara bilgi verildi.
“KAYIP YAŞARIZ”
Endüstri 4.0’ın yüksek katma değerli üretime yansımaları hakkında bilgi veren Dernek Başkanı
Ahmet Kaya, “Bu, sanayide yüzde 2-3’lük yıllık büyüme anlamına geliyor” dedi. Endüstri
4.0’ın ülkelere yansımalarını anlatan Kaya, “Her 50-100 yılda önümüze çıkan fırsatların -ki
günümüzde 5G, Endüstri 4.0, Yapay zekâ, Nano Teknoloji, Elektrikli Otomobil gibi alanlarda
28
karşımıza çıkıyor- Endüstri 4.0 kapsamında kapsamında sunum yapıldı. Sunumu gerçekleştiren
değerlendirilmezse, bu konuda ciddi kayıplar Mektebim Ortaokul-Lise Koordinatörü Emre
yaşarız” diye konuştu. Kaya, firmaların Endüstri Orhan, yeni çağ ile birlikte yeni mesleklerin
4.0’a uyumlu hale gelebilmesi için alınması çıkacağını ve bu kapsamda sadece bilgi odaklı
gereken önlemlere dikkat çekerek, siber güvenlik, olarak değil beceri odaklı bir eğitime de ihtiyaç
teşvik programları, Endüstri 4.0 ile üretim yapan duyulduğu kaydetti. Emre Orhan, Endüstri 4.0 için
fabrikalara alım desteği gibi izlenecek yöntemlerle gerekli nitelikli insan gücünün yetiştirilmesi için
ilgili katılımcıları bilgilendirdi. eğitim kurumlarının üzerine düşen görevleri anlattı.
Daha sonra Bilkent CYBERPARK Genel Kamu Siber Güvenlik Derneği Başkanı Yrd. Doç.
Müdürü Faruk İnaltekin, özellikle teknokent Dr. Ahmet Ercan Topcu, Endüstri 4.0 ve Siber
kapsamında “Yerli ve Milli” üretim yapılabileceğini Güvenlik kapsamında bir konuşma gerçekleştirdi.
belirterek, bu kapsamda çalışmaların yürütülmesi Siber Güvenlik konusunun Endüstri 4.0 açısından
gerektiğini söyledi. Türkiye’nin Sanayi 4.0’ın çok önemine ve bu kapsamda donanım, yazılım ve
fazla gerisinde olmadığını söyleyen İnaltekin, iletişim anlamında neler yapılması gerektiğine
“Gün itibariyle kaçırdığımız herhangi bir şey yok. değinen Topcu, standartlaşma konusunda
Sanayi 4.0 ile ilgili en büyük korkulardan biri iş katılımcılara bilgi verdi. Topcu, “Endüstri 4.0,
kayıpları. Ancak herhangi bir kaybın olmadığını dijitalizasyon, IoT yaygınlaşmasıyla birlikte
söyleyebiliriz. Kayıp değil değişim söz konusu. bilgisayar korsanları; endüstri alanında yapılan
Sanayi 4.0, beraberinde mesleklerin değişimini de projeleri ve çalışmaları elde etmek amacıyla çok
getiriyor. Göz önünde bulundurmamız gereken daha yoğun siber saldırılar yapmaktadırlar. Bu
en büyük unsur budur. Bazı meslekler yok olacak konuda çözüm amaçlı olarak 4. Sanayi Devrimi’yle
bazıları yeni yeni ortaya çıkacak. Dolayısıyla daha büyük şirketler siber risk tehditlerin azalması
nitelikli insan yetiştirmek üzere eğitim sistemini amaçla çözüm yolları aramaktadırlar. Siber
gözden geçirmemiz gerekebilir” dedi. İnaltekin, saldırılarla ilgili tedbir alınmadığı takdirde Endüstri
Sanayi 4.0 ile ilgili teknopark firmalarına düşen 4.0, alanında çalışma yapan firmalar için yıkıcı
görev hakkında da “Teknoparklar aslında Sanayi sonuçlar doğurabilecektir” dedi.
4.0’a teknolojiyle ilgili ürünleri sunan taraftalar.
Teknopark firmalarının; bulundukları ortamı, YENİLENEBİLİR ENERJİYE VURGU
ekosistemi, sanayiyi ve etrafındaki tüm unsurları
bu gözle analiz ederek kendilerini, teknoloji ve Daha sonra söz alan Hacettepe Üniversitesi
ürünlerini buna göre konumlandırmaları gerekir” Endüstri Bölümü Öğretim Görevlisi Dr. Reza
değerlendirmesini yaptı. Vatankhah, “Üniversiteler Gözüyle Endüstri
4.0” başlıklı bir sunum yaptı. Endüstri 4.0 ve alt
UYGULAMALAR ANLATILDI bileşenlerini anlatan Vatankhah, yenilenebilir
enerji ve geri dönüşümün öneminden bahsetti.
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı yetkilisi Vatankhah, “Günümüzde tüketiciler ucuz, kaliteli
Alper Şahin, bakanlığın 4. Sanayi Devrimi’ne bakışı ve kişiye özel ürünler tercih ediyor. Geçmişte
ve politikaları hakkında sunum yaptı. Şahin, 4. Batı ülkeleri böyle bir üretimde daha çok katkı
Sanayi Devrimi kapsamında bakanlık içerisindeki sağlasa da bugün Doğu ülkeleri, başta Çin olmak
organizasyonel bilgi ile birlikte bugüne kadar üzere, ucuz insan gücüne sahip oldukları için bu
neler yapıldığı ve geliştirilen projeler hakkında rekabeti hemen hemen rakiplerinden ‘çalıyor’.
katılımcıları bilgilendirdi. Milvus Robotics Genel Aynı zamanda ülkelerin sanayileşmesi çok yüksek
Müdürü Hasan Ölmez, “Endüstri 4.0 Özel Sektör hızla doğanın kirlenmesine sebep oluyor ve fosil
Uygulaması” başlıklı bir sunum yaptı. Sunum enerji kaynakları da azalıyor. Bu yüzden 4. Sanayi
kapsamında, Milvus Robotics tarafından üretilen Devrimi daha hızlı, esnek, sürdürebilir ve akıllı
otonom taşıyıcı robot sistemleri ve uygulama imalat sistemleri olarak ortaya çıktı” diye konuştu.
alanları anlatıldı. Son olarak da Sanayi Genel Müdürlüğü Sanayi Sicil
Şubesinden Volkan Şimşek, “Sanayi Sicil ve Yerli
YENİ MESLEK, YENİ EĞİTİM Malı Mevzuatı” konulu bir sunum yaptı.
Türkiye’de ilk defa Endüstri 4.0 konusunu müfredat Sanayi Gazetesi, Ümit Uçar
kısmına ekleyen Mektebim Eğitim Koordinatörlüğü
tarafından “Endüstri 4.0 ve Eğitime Yansımaları”
29
Gazi Üniversitesi
GENMET
Topluluğu,
CYBERPARK’ı
Ziyaret Etti
Bilkent CYBERPARK 27 Nisan 2018
tarihinde Gazi Üniversitesi Nörobilim,
Genetik ve Medikal Teknoloji
Topluluğu’nu (GENMET) ağırladı.
CYBERPARK programlarının sunumu ile
başlayan etkinlik biyoteknoloji alanında
bünyemizde faaliyet gösteren Doku
Biyoteknoloji firmasının bilgilendirici
sunumu ile devam etti.
Entrepreneurship
devam eden projeleri inceleme fırsatı bulan
öğrenciler daha sonra CYBERPARK Aysel
Sabuncu Beyin Araştırmaları Merkezi –
30
Bilkent Üniversitesi
Öğrencilerine
Girişimcilik ve
İnovasyon Dersleri
Bilkent Üniversitesi öğrencilerine Bilkent
CYBERPARK Girişimcilik, İş Birliği ve Teknoloji
Transferi Birimi tarafından verilen girişimcilik
ve inovasyon temalı seminerlerin temel amacı,
öğrencileri ülkemizde ve dünyada girişimcilik
hakkında bilinçlendirmek ve yol göstermek oldu.
31
Glokal Start-Up Days
Bilkent CYBERPARK’ta Gerçekleşti
Bilkent CYBERPARK’ın Ana 24 Mart 2018, Cumartesi tüm ekiplerin birbiriyle tanışma
Stratejik Partner olduğu Glokal ve ağlarını genişletme fırsatı yakaladığı Speed Networking
ile başlayan program, sonrasında ekiplerin iş fikirlerini
Start-Up Days, 24-25 Mart 2018
güçlendirmeleri amacıyla gerçekleşen Feedback Session
tarihlerinde CYBERPARK ev ile devam etti. Girişimcilerin yarışmaya her anlamda iyi
sahipliğinde yoğun bir ilgi eşliğinde hazırlanabilmelerini sağlamak için verilen VIP Girişimcilik
gerçekleşti. ODTÜ İşletme Eğitimi’nin ardından, ekipler gün sonunda sahneye çıkarak, iş
Topluluğu tarafından bu sene fikirlerini en iyi şekilde jüri ve seyircilere sunmaya hazırdı.
üçüncüsü düzenlenen Glokal Start-
Heyecanın katlanarak arttığı program, 25 Mart Pazar günü de
Up Days, üniversite öğrencilerine
tüm hızıyla devam etti. Ekiplerin sunumlarını gerçekleştirmek
girişimcilik ekosistemini tanıtmak için sabırsazlandığı ve birinci olabilmek için mücadele ettiği
ve girişim fikirlerini iş planına yarışmanın jürisinde; Invetram’dan Cem SOYSAL, Vestel
dönüştürmelerine yardımcı olmak Ventures’tan Metin SALT, Bilkent CYBERPARK’tan İmran
amacıyla düzenlenen bir dijital GÜRAKAN, Microsoft’tan Serkan YAĞIZ, Destek Patent’ten Faruk
YAMANKARADENİZ yer aldı. Girişimci ekiplerin sunumlarından
girişimcilik yarışması ve etkinliğidir.
sonra, Smartup Network’ten Güçlü TALU, Connected2Me’den
Bu sene ülkenin her köşesinden Ozan YERLİ, Falaadin’den Sertaç TAŞDELEN, App Samurai’dan
100’den fazla başvuru alan Emre FADILLIOĞLU, GTT Grup’tan Selahattin URFALI ve
yarışmada, 15 girişimci ekip finale Mentors Network’ten Mehmet ONARCAN’ın katılımlarıyla,
çıkma hakkını kazandı. girişimcilik konulu panel gerçekleşti.
32
Vestel Ventures
Bilkent
CYBERPARK
Firmaları ile
Görüştü
Sektörün önde gelen yatırımcı firmalarından
Vestel Ventures girişimci yatırımcı buluşması
6 Nisan 2018, Cuma tarihinde Bilkent
CYBERPARK’ta gerçekleşti.
33
Bilkent CYBERPARK Kuluçka Merkezi,
Dünya Sıralamasında 8. Oldu!
UBI Global tarafından düzenlenen “Dünya Birçok kuluçka merkezi yetkililerinin kendi
Kuluçka Zirvesi” 23-24 Şubat 2018 tarihlerinde mekanizmalarını aktardığı panellerin ardından
gerçekleşen ikili görüşmelerle, iş birliklerine
Kanada’nın Toronto şehrinde gerçekleşti.
yönelik temeller atıldı.
Dünyanın farklı ülkelerinden temsilcilerin
katıldığı zirvede, kuluçka merkezlerine yönelik Zirvede, “Üniversitelerde Kurulmuş Kuluçka
çeşitli paneller ve konferanslar gerçekleştirildi. Merkezleri”, “Üniversite ile Bağlantılı Kuluçka
Merkezleri” ve “Hızlandırıcılar” başlığı altındaki
3 kategoride en başarılı bulunan kuluçka
merkezlerine ödülleri verildi. 2017 bilgilerine
göre hazırlanmış raporlar doğrultusunda
değerlendirilen kuluçka merkezleri ve
hızlandırıcılar arasında dünya çapında ilk
20’ye girenlere 23 Şubat 2018 Cuma akşamı
gerçekleştirilen gala gecesinde ödülleri takdim
edildi.
34
www.tto.bilkent.edu.tr
BİLKENT TTO
Başkent - Bilkent
Sağlık Araştırmaları
İş Birliği Çalışmaları
5 Mart 2018, UNAM Başkent Üniversitesi ve Bilkent Üniversitesi sağlık
alanında iş birliği çalışmaları, 5 Mart 2018 tarihinde
Bilkent Üniversitesi UNAM’da gerçekleşen pilot
toplantı ile başladı.
28 Mart 2018, Başkent Üniversitesi Hızlı başlayan iş birliği çalışmalarından somut çıktılar
elde edilmesi için örnek teşkil eden ilk odak grup
toplantısı ise, 10 Nisan 2018 tarihinde Bilkent Üniversitesi
Moleküler Biyoloji Bölümü’nde Prof. Dr. İhsan GÜRSEL ev
sahipliğinde gerçekleşti.
35
Bilkent TTO, Teknokent
Savunma Sanayii
Kümelenmesi 5. Proje Pazarı
Etkinliği’nde!
30 Ocak 2018’de ODTÜ KKM’de
gerçekleşen ve katılımcılarını
savunma sanayiinin ana yüklenici,
alt yüklenici firmaları ile araştırma
merkezleri ve kümelenmelerin
oluşturduğu Teknokent Savunma
Sanayii Kümelenmesi (TSSK) 5.
Proje Pazarı etkinliğine, biz de
Bilkent TTO olarak katıldık.
36
BYORK
Çalışma Grubu
Toplantıları BYORK Çalışma Grubu Toplantısı_SSM_6.2.2018
BYORK Çalıştayı
ile Sonlandı
37
SSM İnsansız ve
Akıllı Sistemler
Dairesi Yetkilileri
Üniversitemizi Ziyaret
Etti
12 Ocak 2018 tarihinde Savunma Sanayii
Müsteşarlığı tarafından yayınlanan “Robotik
Sistemler Araştırması Bilgi İstek Dokümanı”nı ilgili
akademisyenlerimizle paylaşmamızın ardından
Makine Mühendisliği bölümümüzden Yrd. Doç
Dr. Onur ÖZCAN, konu ile ilgilenerek akademik
çalışmalarını içeren bilgileri Bilkent TTO vasıtası
ile SSM’ye iletti. Bu gelişme üzerine 13 Mart 2018
tarihinde SSM İnsansız ve Akıllı Sistemler Dairesi
yetkilileri üniversitemize Sn.Onur ÖZCAN’ın
laboratuvar çalışmalarını daha yakından görmek
amacıyla bir ziyaret gerçekleştirdiler.
Ajansı 2018
hazırlama eğitimlerine bu yıl TTO Üniversite
Sanayi İş Birliği ekibi olarak katıldık.
38
THY Ar-Ge
THY Ar-Ge ekibinin gerçekleştirdikleri projeleri
anlattığı toplantıda, Bilkent Üniversitesi ile
gerçekleştirilebilecek olası iş birlikleri masaya yatırıldı.
Bilkent TTO’daydı! THY Ar-Ge ile atılan bu ilk adımların, bir “İş Birliği
Niyet Protokolü” ile devam etmesini hedefliyoruz.
İmzalanacak protokol sonrası; “veri madenciliği,
THY Ar-Ge Takım Lideri ve Ar-Ge makine öğrenmesi ve derin öğrenme algoritmaları;
Müdürü’nü 8 Mart 2018 tarihinde Bilkent büyük veri teknolojileri; yapay zekâ; robotik
TTO’da ağırladık. teknolojileri; kargo gelir optimizasyon modellemeleri”
gibi bir çok alanda iş birlikleri gerçekleştirilmesi
öngörülüyor.
39
Çankaya Bilkent Üniversitesi Makine Mühendisliği
Bölümü akademisyenlerinden Yrd.
Doç. Dr. Barbaros ÇETİN ve Çankaya
Üniversitesi ile Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü
akademisyenlerinden Yrd. Doç. Dr. Ender
40
41
Bilkent Üniversitesi
-
Endüstri Mühendisligi Bölümü
16. PROJE FUARI VE YARIŞMASI
30 MAYIS 2018, 13:00 – 18:00
BİLKENT KONSER SALONU
İŞBİRLİĞİ YAPILAN ŞİRKETLER GERÇEKLEŞTİRİLEN PROJELER
A101 YENİ MAĞAZACILIK Hacim ve Stabilite Etkenlerini Eniyileyen Palet Yükleme Sistemi Tasarımı
ABDİ İBRAHİM Yeni Ürün Karar Sürecine Yönelik Talep Tahmin Sistemi Tasarımı
ALTUNBİLEKLER Lojistik Süreçlerindeki Dış Kaynak Kullanımının Azaltılması
ARÇELİK BULAŞIK MAK. FAB. Ara Stokları Enazlayacak Gövde Hatları Üretim Planı Tasarımı
ARÇELİK BUZDOLABI FAB. Poliüretanlı Kapı Üretim Hattı Çizelgelemesinin İyileştirilmesi
AVİVASA Hayat Sigortalarında Müşteri Tutundurma Oranın Eniyilenmesi
BSH Lojistik Depo ve Dağıtım Ağlarının Geleceğinin Tasarlanması
BSH Ürünlerin Kümeleme Analizi ile Gruplandırılması ve Depolara Atanması
COCA COLA İÇECEK Kentsel Teslimat İhtiyaçlarına Yanıt Verecek Proaktif ve Sürdürülebilir Lojistik Sistemi
Tasarımı
COCA COLA İÇECEK Modern Kanal Müşterilerine Sunulan Servis Seviyesinin İyileştirilmesi
DHL Tedarik Zincirindeki Sapmaların Lojistik Maliyet Üzerindeki Etkisinin Saptanması ve
Eniyilenmesi
DOĞADAN Hammadde ve Yedek Parça Envanter Yönetim Sisteminin İyileştirilmesi
EKOL LOJİSTİK Vardiya Atamaları ve İş Gücü Eniyilemesi İçin Karar Destek Sistemi Tasarımı
ERSİL Bütünleşik Envanter ve Rotalama Sistemi Tasarımı
ETİ GIDA Dağıtım Araçları Rotalarının Eniyilemesi
ETİ GIDA Modern Kanal Tanzim Teşhir Personeli için Çizelgeleme ve Rotalama Sistemi Geliştirilmesi
FNSS Üretilen Parçaların ve Tedarik Edilen Hammaddelerin Gecikmesinin Tahminlenmesi
GÜVEN HASTANESİ Karar Destek Sistemi Tabanlı Performansa Dayalı Terfi Sisteminin İyileştirilmesi
HAVELSAN İnovasyon Yönetim Sürecinin İyileştirilmesi
IBM Makine Öğrenmesi Kullanarak Benzer Ürünlerin Kümelendirilmesi
T.C. KALKINMA BAKANLIĞI Güncellenebilir MIDAS Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Büyüme Tahmin Modeli
3M Satış Harcamaları Kontrolü İçin Karar Destek Sistemi Tasarımı
NUROL MAKİNA Zırh Çeliği Kalite Noktalarının Yerleşiminin İyileştirilmesi
NUROL MAKİNA Malzeme Sınıflandırması ve Operasyon Bazlı Depo Yerleşimi Eniyilemesi
OPTIMAL Türkiye Hibrid Gün İçi Elektrik Piyasası Tasarımı ve Eniyilemesi
PHILIP MORRIS INTERNATIONAL Yedek Parça Envanter Stratejisinin İyileştirilmesi
TAI Veri Analizi Yardımıyla İşçilik ve Standart Sürelerinin Tahminlenmesi
TPI KOMPOZİT Kit Oluşturma Sisteminin İyileştirilmesi
UNILEVER TÜRKİYE Robotik Paletleme Sistemi Analizi
www.ie.bilkent.edu.tr/emfuar
42
43
FİRMALARIMIZDAN
EŞKOM
1984 yılında kurulan EŞKOM A.Ş.
kurulduğu tarihten itibaren kamu
kurum ve kuruluşlarına anahtar çözüm
yazılım ve donanım hizmetleri sunuyor.
Yazılım sektöründe birçok yeniliğe
imza atan firma, zamanla büyüyerek
Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde bölge
müdürlükleri açarak hizmet ağını
genişletmiştir.
Firmamız yazılım sektöründe yeni adı TSE ISO EN
9001:2015 olan Kalite Yönetim Belgesi’ne sahip olan
Orhan EŞ
ilk firmadır. Ankara genel merkezli olarak faaliyetlerine
Genel Koordinatör
devam eden EŞKOM, sunduğu hizmetlerle kamu
kurum ve kuruluşlarının teknoloji ile olan bağını
pekiştirerek, daha hızlı ve güvenilir hizmet vermelerini
sağlamaktadır.
44
KONNEKA
KONNEKA, yerli ve milli ağ tabanlı ürünler
geliştirmek üzere %100 yerli sermaye ile
kurulmuş bir Ar-Ge şirketidir. Vizyonumuz; yurt
dışı menşeili yüksek bedellere mal olan ürünler
yerine, %100 yerli ve milli ürünler geliştirerek
hem ülkemizin özkaynaklarına hem de ülke
teknolojisine katkıda bulunmaktır.
2008 yılında T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın
KOSGEB desteğiyle ODTÜ TEKMER’de çalışma hayatına
başlayan KONNEKA Bilgi ve İletişim Teknolojileri A.Ş., 2012-
2017 yılları arasında Ankara Üniversitesi Teknoloji Geliştirme
Bölgesi bünyesinde, 2018 yılından itibaren ise Bilkent Üniversitesi
Kürşad Yusuf KONUŞ CYBERPARK bünyesinde Ar-Ge faaliyetlerini sürdürmektedir.
Ar-Ge Müdürü
Kurulduğumuz günden bu yana sistem odalarında kritik
noktalarda çalışan, yerli muadili bulunmayan, bütünleşik donanım-
yazılım (appliance) cihazlarını geliştirerek; ülkemizin siber
güvenlik, ağ ve iletişim sektörleri üzerine ürünler çıkararak, Ar-Ge
faaliyetlerine aralıksız olarak devam ediyoruz.
• N-Aktif Teknolojisi
• Aktif RAM Teknolojisi
• DFAS (Data Flow As a Service) Teknolojisi
45
MOBİLİZ
Araç takip sektöründe 25 yılın üzerinde
deneyime sahip uzman bir ekip tarafından
kurulan MOBİLİZ Bilgi ve İletişim Teknolojileri
A.Ş., kaydettiği hızlı büyüme, hayata geçirdiği
teknolojik ilkler, yurt içi ve yurt dışında imza
attığı önemli projeler ile takip sistemleri
sektörünün öncülerindendir.
46
PITCHER
PITCHER platformu; saha ekipleri için
en iyi satış ve pazarlama etkinleştirme
platformudur. İlaç, sağlık, FMCG, üretim,
enerji gibi sektörlerdeki birçok firmanın
yeniliklere ayak uydurmasını; içerik
gösteriminden stok takibi ve siparişine,
rota planlamadan lokasyon ve tarih
bazlı iş yönetimine saha ekiplerinin gün
Volkan ÇALIŞKAN içerisinde ihtiyacı olan işlerin tamamına
Kurucu Ortak
yakınını off-line olarak mobil ortamda
gerçekleştirmelerini sağlayan bir
platformdur.
2010 yılında mobil çözümler üreten bir yazılım firması
olarak kurulan ve faaliyetlerine İsviçre’de başlayan
Pitcher, hizmetlerini satış ekipleriyle tanıtan ve satışını
gerçekleştiren şirketlerin faaliyetlerinde kullanılmak
üzere geliştirdiği Pitcher CLM (Closed Loop Marketing),
www.pitcher.com Sales Enablement ve e-Detailing platformunu 2011 Mayıs
ayında piyasaya sürmüştür.
47
SEOZEO
Zeo Agency (eski adıyla SEOzeo), aktif
olarak 50’den fazla müşteriye dijital
pazarlama danışmanlığı ve SEO (Search
Engine Optimization) dikeyinde yazılım
hizmetleri sunan uluslararası bir dijital
pazarlama şirketidir.
48
TEKNODISCOVERY
2014 yılında profesyonel çekirdek
kadromuzla girişimlerin ilk ihtiyacı olan
çekirdek yatırımları (finansal, yönetimsel,
hukuki, teknik, ağ oluşturma) karşılamak
amacıyla kurduğumuz TEKNODISCOVERY;
öncelikle sektör tecrübesini en iyi şekilde
edinebilmek adına kendi projelerini hayata
geçirme kararı almıştır. Bu kapsamda en
Derya AKPINAR
Kurucu Ortak çok ses getiren ve yoğun olarak çalıştığımız
NiceYaşlara.com projemiz gelişimine hızla
devam etmektedir.
49
TOMURCUK
TOMURCUK Teknoloji; tarım, yenilenebilir
enerji ve biyomedikal alanlarında katma
değeri yüksek teknoloji projeleri geliştiriyor.
www.tommtech.com
• Akıllı Sera Yönetim Sisteminin geliştirilmesi,
• Yakıt Pili Test İstasyonunu kontrol donanımı ve yazılımının
geliştirilmesi,
• Yeni Nesil DNA Sekansları üzerinde SNP Mutasyon Tespiti
yazılımının geliştirilmesi,
• Donör programları kapsamında BT uzmanlık hizmetlerinin
verilmesi.
50
UNSCRAMBL
UNSCRAMBL olarak, işletmelerin müşterileri
ile etkileşimde bulunmalarına, operasyonları
yönetmelerine, optimal, akıllı ve bağlamsal bir
şekilde uyarılar çıkmalarına olanak tanıyan yeni
nesil Büyük Veri, gerçek-zamanlı analiz ve bilişsel
karar verme (cognitive decisioning) platformu
geliştirmekteyiz.
51
BASINDAN
52
53
54
55
ARAMIZA YENİ KATILANLAR
ARK
HARP TEOSOFT
DANIŞMANLIK BİLİŞİM
SAVUNMA SİSTEMLERİ YAZILIM DONANIM
TEKNOLOJİLERİ
SAVUNMA SANAYİ YAZILIM, COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ
SİSTEM VERİ TABANI, E-İMZA
VIALIGHT
ATS KONNEKA
ELEKTRONİK HABERLEŞME
HUKUK BÜROSU BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ
SİSTEMLERİ
DESTEK FİRMASI SİBER GÜVENLİK
TELEKOMÜNİKASYON
56