Bazı Yahudi Gelenekleri

Yahudi aidiyet duygusunun nesillere aktarımındaki en önemli unsur Yahudi gelenekleri

ve gündelik yaşamdaki davranış biçimleridir. Yahudiliğin inanç esasları kısmında ifade edildiği

gibi, Yahudilik bir inanç dini olmak kadar gelenek dinidir. Bu gelenekler doğumdan başlayarak

hayatın bütün evrelerini kuşatmakta, yeme-içme kurallarını düzenlemekte, evlilik ve boşanma

gibi medeni hukuku ihdas etmekte ve cenaze töreninin özel ritüellerini düzenlemektedir.

Sünnet
Dünyaya gelen bebek erkek ise Tora

emirleri çerçevesinde sekizinci gün sünnet edilmesi gerekir:

Seninle ve soyunla yaptığım antlaşmanın koşulu şudur: Aranızdaki erkeklerin hepsi

sünnet edilecek. Sünnet olmalısınız. Sünnet aramızdaki antlaşmanın belirtisi

olacak. Evinizde doğmuş ya da soyunuzdan olmayan bir yabancıdan satın alınmış

köleler dahil sekiz günlük her erkek çocuk sünnet edilecek. Gelecek kuşaklarınız

boyunca sürecek bu. Evinizde doğan ya da satın aldığınız her çocuk kesinlikle

sünnet edilecek. Bedeninizdeki bu belirti sonsuza dek sürecek antlaşmamın simgesi

olacak. Sünnet edilmemiş her erkek halkının arasından atılacak, çünkü antlaşmamı

bozmuş demektir. (Yaratılış 17: 10-14).

Sünnet törenine İbranice “sünnet anlaşması” anlamına gelen brit mila denir. Erkek

çocuğu sünnet etmek babaya düşmekle birlikte genellikle sünnet işi “sünnetçi” anlamına gelen

mohel denen uzmanlarca gerçekleştirilir.

Sünnet işlemi sırasında çoğunlukla yakın akrabaların katıldığı sünnet töreni düzenlenir.

Törende çeşitli dualar okunur ve misafirlere ikramda bulunulur.

Brit mila töreni aynı zamanda yeni doğan çocuğa ad verme törenidir. Bazı Yahudi

geleneklerinde çocuğa hayatta olmayan aile büyüklerinin isimleri verilirken diğer bazı Yahudi

geleneklerinde ise sadece hayatta olan aile büyüklerinin isimleri çocuğa ad olarak seçilir. Kız

çocukların ise doğumları sinagoglarda ilan edilir.

Evlilik (Kiduşin)
İbranice’de “evlilik” kelimesi “kiduşin” olarak ifade edilmekte ve “kutsallık” anlamına

gelmektedir
Yahudilikte çok eşlilik serbesttir.

Evlilik sırasında koca eşine,

kendisinin ölümü ya da boşanma durumunda ihtiyaçlarını karşılaması için ketuba verir. Ketuba

İslam’daki karşılığıyla bir çeşit mihirdir. Nitekim Yahudilikte boşanma hoş görülen bir durum

olmamakla birlikte gerekli hallerde serbest bırakılmıştır. Ketuba kadının boşanması durumunda

zaruri ihtiyacını karşılayan maddi bir değeri ifade etmektedir.

Ölüm ve Cenaze
Bir Yahudi ölürken yanında bulunanlar “şema Yisrael” duasını okurlar. Ölümü

gerçekleşen kişinin cesedi kirli sayıldığından defnedilmeden önce temizlenmesi ve

kefenlenmesi gerekir. Cesedin mumyalanması ya da yakılması Yahudi geleneğinde muteber

görülmez. Tabuta konulan kefenlenmiş ceset en kısa süre içinde toprağa defnedilir. Bu sırada

kadiş duaları okunur.

Yeme – İçme Kuralları (Kaşerut)

Yahudi geleneğinde dini açıdan tüketilmesi uygun olan gıdalarla ilgili kurallara kaşerut

denir. Kaşerut kuralları çerçevesinde hazırlanan yemeğe ise yenilmeye uygun, yani helal

anlamında koşer denir. Kaşerut kuralları sebze ve alkollü içecekleri serbest bırakırken et ve süt

ürünleri konusundan yerine getirilmesi zaruri olan kesin düzenlemeler getirmektedir.

Yahudi kaşerut kurallarına göre toynaklı ve çift tırnaklı olup geviş getiren hayvanlar

ancak yenilebilir. Çift tırnaklı olsa da geviş getirmediği için domuz, tek toynaklı olan at ve eşek

ile parmaklı olan tavşan etini yenmesi kaşerut kuralı tarafından yasaklanmıştır. Suda yaşayan

hayvanların da yenilebilmesi için kabuklu değil yüzgeçli ve pullu olması gerektiği ifade

edilmektedir. Bu yüzden balık dışındaki diğer su ürünleri geleneksel olarak koşer kabul

edilmez. Hangi hayvanların yenilip hangilerinin yenilmeyeceği konusunda Tora’da detaylı

bilgiler mevcuttur.

Yemek kuralları çerçevesinde en fazla ihtimamın gösterildiği gıda ettir. Yahudilikte kan

yemek yasak olduğundan (Levililer 7:26) koşer niteliğine sahip olan et, kanını almak için

pişirilmeden önce tuzlanmalı ya da kanının gitmesinin sağlanması için açık bir ateşin üstünde

yakılmalıdır. Bir hayvanı Yahudi yasalarına göre ancak dini kurallara uygun hayvan kesimi
eğitimi almış olan bir kasap (şohet) kesebilir. Boğazlanmak suretiyle kesilecek olan hayvanın

her türlü fiziksel eksiklikten, hasatlık ve sakatlıktan uzak olması gerekmektedir. Kesimden

sonra ortaya çıkacak olan sağlıksız durumda hayvanın eti yenilmez kabul edilir.

Yemeklerin pişirilmesinde de Yahudi geleneği kesin kurallar ihdas etmiştir. Bunlardan

ilki, et ve süt ürünlerinin birlikte yenilmemesidir. Ayrıca et ve süt ürünlerinin aynı kapta değil

farklı kaplarda pişirilmesi gerekmektedir. Dahası, etli yemek yemiş olan birisinin süt ürünleri

kullanmadan önce birkaç saat beklemesi gerekmektedir. Bu kuralın gerekçesi ise Tora’daki şu

ifadedir: “Oğlağı anasının sütünde pişirmeyeceksin” (Çıkış 23:19).