Professional Documents
Culture Documents
Εθνική στρατηγική - Κράτος, στρατηγική κουλτούρα και κρατικά επιτελεία πριν είναι πολύ αργά
Εθνική στρατηγική - Κράτος, στρατηγική κουλτούρα και κρατικά επιτελεία πριν είναι πολύ αργά
Πρώτον, επειδή η στρατηγική των κρατών είναι βασικά η χρήση των μέσων που διαθέτει
για την εκπλήρωση των εθνικών συμφερόντων απαιτείται ρητός και σαφής ορισμός των
ιεραρχημένων εθνικών συμφερόντων. Δεν γνωρίζουμε η Ελλάδα να έχει ορίσει τα εθνικά
συμφέροντα (για την τυπολογία βλ. παρεμβαλλόμενο πίνακα). Τα έχουμε ορίσει και
ιεραρχήσει; Η απάντηση είναι όχι, ιδιαίτερα όσον αφορά τα κυριαρχικά δικαιώματα που
προβλέπει το διεθές δίκαιο για την Ελληνική Επικράτεια και την στρατιωτική ομηρία του
ενός δεκάτου του Ελληνισμού στην Μεγαλόνησο Κύπρο.
1/25
2/25
Δεύτερον, απαιτούνται άρτια κρατικά επιτελεία για τον σχεδιασμό και την χάραξη
εναλλακτικών στρατηγικών σχεδίων και εναλλακτικών αποφάσεων από τις οποίες
επιλέγεται η βέλτιστη ανάλογα και αντίστοιχα με τα δεδομένα κάθε στιγμής και κάθε
συγκυρίας. Υπάρχουν; Όχι. Αντίθετα εδώ και δεκαετίες ολοένα και πιο εντατικά στους
κυβερνητικούς διαδρόμους μια κυρίαρχη παρουσία είναι κομματικά στελέχη και μέλη
ιδιωτικών ιδρυμάτων γνωστών διαχρονικών θέσεων.
3/25
4/25
5/25
6/25
Τρίτον, απαιτείται στρατηγική κουλτούρα. Μεταξύ άλλων, κυριαρχία σοβαρών αναλύσεων
και εκτιμήσεων ανάλογα με τον χαρακτήρα, την φυσιογνωμία και την εξέλιξη του διεθνούς
συστήματος. Εάν κρίνομαι και από τις φλυαρίες, γνώμες και παραμιλητά περί τον
Ουκρανικό πόλεμο και πολύ περισσότερο για το πως αξιολογούνται οι Τουρκικές απειλές,
το αντίθετο παρατηρείται.
Η γνώση της διπλωματίας και της στρατηγικής των μεγάλων και ηγεμονικών
δυνάμεων, επίσης, είναι ίσως το κρισιμότερο ζήτημα, καθότι οι ηγεμονικές
δυνάμεις ήταν και συνεχίζουν να είναι οι σημαντικότερες διαμορφωτικές δυνάμεις
της ιστορίας.
Το ίδιο όσον αφορά τις οικονομικές δραστηριότητες των πολιτών και των επιχειρήσεων και
την ασφάλεια των ομοεθνών εκτός συνόρων. Για το τελευταίο, η αγγλοσαξονική
στρατηγική ανάλυση ορθώς θεμελίωσε ότι αξιόπιστο είναι εκείνο το κράτος το
οποίο αδιαπραγμάτευτα είναι έτοιμο να χρησιμοποιήσει τους συντελεστές ισχύος
του κράτους για την ασφάλεια ακόμη και ενός πολίτη ή ομοεθνούς πολίτη άλλου
κράτους.
7/25
Η φιλοπατρία και η επίδειξη αυτοθυσίας εάν κινδυνέψει το κράτος θεωρούνται δεδομένες
και αυτονόητες στάσεις, όπως και ο πολιτικός ορθολογισμός των μελών της κοινωνίας για
την δομή και τις λειτουργίες του διεθνούς συστήματος. Στο ανελέητα ανταγωνιστικό και
συχνά συγκρουσιακό διεθνές σύστημα εάν η πλειονότητα των μελών μιας κοινωνίας αντί
πίστης, νομιμοφροσύνης και φιλοπατρίας αλληθωρίζουν εσχατολογικά προσδοκώντας
ανύπαρκτους και ανέφικτους παγκόσμιους πολιτικούς τόπους, η πολιτεία δύσκολα
επιβιώνει και είναι διαρκώς ευάλωτη σε έξωθεν διαβρώσεις, επιβουλές και συρρικνώσεις.
8/25
Τα στελέχη των επιτελικών κρατικών θεσμών συλλέγουν και αναλύουν
πληροφορίες κάθε είδους: Των μυστικών υπηρεσιών τις οποίες όλα τα κράτη
διαθέτουν, των διπλωματών και κάθε άλλης πηγής συμπεριλαμβανομένων –σύνηθες
φαινόμενο για τις μεγάλες δυνάμεις– ποικιλοτρόπως «επιστρατευμένων» «διαμορφωτών
γνώμης», επικοινωνιολόγων και αξιωματούχων άλλων κρατών που θα μπορούσαν
να δώσουν πληροφορίες. Οι τοπικοί, περιφερειακοί και πλανητικοί συσχετισμοί ισχύος
και συμφερόντων όπως είναι και όπως εξελίσσονται εντάσσονται σε μια ολιστική μεγάλη
εικόνα που επιτρέπει οι αποφάσεις να είναι ρεαλιστικές και εστιασμένες στην ουσία.
9/25
Εάν δούμε το οργανωτικό πλαίσιο ως μια πυραμίδα στην κορυφή της οποίας είναι ο
αρχηγός του κράτους και τα επιτελικά υπουργεία, όσο οι πληροφορίες και οι αναλύσεις
κινούνται ανοδικά, οι εκτιμήσεις αποκρυσταλλώνονται ολοένα και περισσότερο και
προσαρμόζονται στα πράγματα όπως είναι και όπως εξελίσσονται.
10/25
συσχετισμοί των ηγεμονικών δυνάμεων). Τρίτον, έχουν καθαρή εικόνα για το πώς
εναλλακτικά σχέδια και εναλλακτικές αποφάσεις (contingency plans) επηρεάζουν τα
προαναφερθέντα ιεραρχημένα εθνικά συμφέροντα.
11/25
Για να επιτύχει η ανάλυση, στάθμιση και εκτίμηση των πραγμάτων ο στρατηγικός
σχεδιασμός απαιτείται να συμπεριλαμβάνει πολλά περιβάλλοντα, να είναι διασφαλισμένη
η ροή έγκυρων πληροφοριών, να ιεραρχεί τις στάσεις και ενέργειες των άλλων κρατών ή
συνασπισμών σύμφωνα με τα οικεία συμφέροντα και να προετοιμάζει το έδαφος για
εναλλακτικές αποφάσεις πιθανών απρόβλεπτων εξελίξεων.
12/25
13/25
Τονίζεται αυτή η πτυχή για να υπογραμμιστεί το γεγονός ότι όχι μόνο η Ελλάδα
ολοφάνερα και καθημερινά καταμαρτυρούμενα δεν διαθέτει άρτιους επιτελικούς
κρατικούς θεσμούς όπως στοιχειωδώς τους περιγράψαμε πιο πάνω, αλλά
επιπλέον στερείται ακόμη και των πιο στοιχειωδών δομών κατά υπουργείο και
μεταξύ υπουργείων. Εισερχόμενοι στο 2020 οι καταιγιστικές αποφάσεις της Τουρκίας επί
ζητημάτων που ενδιαφέρουν ζωτικά την Ελλάδα στην Ανατολική Μεσόγειο, την «Γαλάζια
Πατρίδα», το «μνημόνιο» με την Λιβύη και τις σχέσεις της με τις μεγάλες δυνάμεις και
ιδιαίτερα τις ΗΠΑ, καταμαρτυρεί την Ελληνική στρατηγική ανυπαρξία. Καταμαρτυρείται ότι
η Ελλάδα αιφνιδιάζεται και τρέχει πίσω από τα γεγονότα. Η άμεση δημιουργία σοβαρών,
υπερκομματικών και άρτια στελεχομένων επιτελικών κρατικών θεσμών είναι άμεση
προτεραιότητα.
Ένα κράτος δεν μπορεί να σχεδιάσει και να εφαρμόσει στρατηγική εάν δεν δεσπόζει μια
συντριπτικά κυρίαρχη ορθή και ορθολογιστική ανάλυση της διεθνούς πολιτικής.
Οικουμενισμοί, διεθνισμοί και χαλαρότητα λόγω κάποιας φαντασιόπληκτης
παγκοσμιοποίησης καθιστά το κράτος περίπου περιττό –πλανητικοποίηση έχουμε και όχι
παγκοσμιοποίηση όπως πολύ καλά εξήγησε ο αείμνηστος Παναγιώτης Κονδύλης, καθότι
απουσιάζει μια παγκόσμια κοινωνία, ένα παγκόσμιο κοινωνικοπολιτικό σύστημα και
εντολοδόχος εξουσία–, αναιρούν κάθε προσδοκία αποτελεσματικής κρατικής
συγκρότησης.
Τέλος εξωτερική πολιτική και εθνική στρατηγική δεν υπάρχει εάν η σκέψη, η ανάλυση και
οι αποφάσεις δεν εδράζονται πάνω στα αξιώματα του κρατοκεντρικού διεθνούς
συστήματος όπως διατυπώνονται ολιστικά στον Θουκυδίδη. Μεγάλοι σύγχρονοι
στοχαστές της διεθνούς πολιτικής οι οποίοι εδράζουν τις αναλύσεις τους πάνω στα
αξιώματα του Θουκυδίδειου Παραδείγματος είναι για παράδειγμα οι
Robert Gilpin, JohnMearsheimer και oKenneth Waltz.
14/25
Για να σταθούμε στον τελευταίο και ίσως σημαντικότερο διεθνολόγο μετά τον
Θουκυδίδη, ο «δεκάλογος» στην εισαγωγή της Ελληνικής μετάφρασης
του κύριου βιβλίου του είναι το αλφαβητάριο όποιου επιθυμεί να σκέπτεται
αληθινά, λογικά και ορθολογιστικά για την διεθνή πολιτική. Συνοπτικά:
1. Η έλλειψη ρυθμιστικής εξουσίας στο διεθνές σύστημα παίζει καθοριστικό ρόλο στη
συμπεριφορά των κρατών και στη σταθερότητα ή στην αστάθεια του διεθνούς
συστήματος (άναρχο διεθνές σύστημα).
2. Καθώς απουσιάζει η υπερκρατική εξουσία, η οποία θα μπορούσε να ρυθμίζει τον
ανταγωνισμό, οι σχέσεις των κρατών είναι κατά βάση ανταγωνιστικές και πολλές
φορές συγκρουσιακές (ανταγωνιστικό διεθνές σύστημα).
3. Τα κράτη σε ένα τέτοιο ανταγωνιστικό σύστημα πρέπει από μόνα τους να
μεριμνήσουν για την ασφάλειά τους (αρχή της αυτοβοήθειας).
4. Τα κράτη στο άναρχο διεθνές σύστημα αναγκάζονται να λάβουν μέτρα, για να
αυξήσουν την ασφάλειά τους. Τα μέτρα αυτά όμως μειώνουν την ασφάλεια των
άλλων. Αυτό ανατροφοδοτεί την ανασφάλεια και τον ανταγωνισμό. Αυτό είναι το
γνωστό «δίλημμα ασφάλειας».
5. Τα κράτη είναι οι βασικοί δρώντες στο διεθνές σύστημα άρα και η βασική μονάδα
ανάλυσης των διεθνών σχέσεων (κρατικοκεντρικό διεθνές σύστημα). [οι διεθνικοί
δρώντες είναι εγαλειακού χαρακτήρα μέσα στην στρατηγική των κρατών και οι
διεθνείς θεσμοί εξ ορισμού και αναπόδραστα (λόγω υψηλών αρχών διεθνούς
δικαίου, είναι εξαρτημένες μεταβλητές των κρατών και μάλιστα των ισχυρών].
6. Τα κράτη επειδή είναι «ευαίσθητα στο κόστος» έχουν κάθε λόγο να συμπεριφέρονται
ορθολογικά. Τα λάθη τιμωρούνται (αρχή του ορθολογισμού).
7. Κυρίαρχος στόχος του κράτους είναι η κατοχύρωση της ασφάλειάς του, δηλαδή η
επιβίωση, η διατήρηση της εδαφικής κυριαρχίας και της εθνικής ανεξαρτησίας/
αυτονομίας (βασικό εθνικό συμφέρον).
8. Τα κράτη επιδιώκουν να αποκτήσουν «ισχύ», η οποία είναι το κύριο «νόμισμα» στη
διεθνή πολιτική (επιδίωξη ισχύος).
9. Σε ένα ανταγωνιστικό διεθνές σύστημα τα κράτη έχουν κίνητρο να εξισορροπήσουν
τους αντιπάλους τους (στρατηγική εξισορρόπησης), για να αυξήσουν την ασφάλειά
τους.
10. 10. Οι μεμονωμένες προσπάθειες που καταβάλλουν τα κράτη να εξισορροπήσουν
τους αντιπάλους τους, συμβάλλουν στη δημιουργία ενός αυτορυθμιζόμενου
συστήματος ισορροπίας δυνάμεων που με τη σειρά του δύναται να συμβάλλει στη
διατήρηση της ειρήνης (αρχή της ισορροπίας ισχύος).
15/25
Η κατανόηση του πολέμου στις ποικίλες του εκφάνσεις και αποχρώσεις είναι αναμφίβολα
ένα πολύ σημαντικό ζήτημα που αφορά την χάραξη και εφαρμογή της εθνικής
στρατηγικής. Ο πόλεμος είναι πολύ επικίνδυνο φαινόμενο και πολύ σοβαρό ζήτημα για να
16/25
αναλύεται συναισθηματικά, με φόβο, με δέος, με όρους άγνοιας του ρόλου του πολέμου
στην ιστορία και στις μέρες μας και του διαμορφωτικού του ρόλου όσον αφορά το ιστορικό
γίγνεσθαι. Οι ποιοτικές βαθμίδες ενός διεθνολόγου, έγραψε ο Martin Wight στο
εμβληματικό του έργο «Διεθνής θεωρία» κρίνονται από το τι λέει για τον πόλεμο.
Μερικά συναφή
Πολιτικές και στρατηγικές όψεις του διεθνούς συστήματος και οι προϋποθέσεις αξιόπιστης
εθνικής στρατηγικής https://wp.me/p3OqMa-1Dw
Το Διεθνές Δίκαιο δεν προνοεί ομηρία φιλειρηνικών κρατών από κράτη που απειλούν,
αποφασίζουν και ενεργούν κατά συρροή παράνομα https://wp.me/p3OqMa-20G
Π. Ήφαιστος – P. Ifestos
www.ifestos.edu.gr – info@ifestos.edu.gr www.ifestosedu.gr – info@ifestosedu.gr
Twitter https://twitter.com/ifestosedu
Linkedin https://www.linkedin.com/in/panayiotis-ifestos-0b9382131/
Instagram https://www.instagram.com/p.ifestos/
17/25
Στρατηγική Θεωρία–Κρατική
Θεωρία https://www.facebook.com/groups/StrategyStateTheory/
Προσωπική σελίδα https://www.facebook.com/p.ifestos
Προσωπικό προφίλ https://www.facebook.com/panayiotis.ifestos
Ελλάδα-Τουρκία-Κύπρος: Ανισόρροπο
τρίγωνο https://www.facebook.com/groups/GreeceTurkeyCyprusImbalance/
Διαχρονική Ελληνικότητα https://www.facebook.com/groups/Ellinikotita/
Κονδύλης Παναγιώτης – https://www.facebook.com/groups/Kondylis.Panagiotis/
Θουκυδίδης–Πολιτικός
Στοχασμός https://www.facebook.com/groups/thucydides.politikos.stoxasmos/
Ειρηνική πολιτική
επανάσταση https://www.facebook.com/groups/PolitPeacefulRevolution/
18/25
19/25
20/25
21/25
22/25
23/25
24/25
25/25