You are on page 1of 9

ΔΙΙΔΡΥΜΑΤΙΚΟ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΩΝ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΩΝ

Θεσσαλονίκη, 01/02/2023

ΜΑΘΗΜΑ:
….: "………………………………."

ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ:
«Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας:
Πλεονεκτήματα - μειονεκτήματα»

Επιβλέπων καθηγητής: Υφαντής ………

Ονοματεπώνυμο σπουδαστή: Κωνσταντίνος Μικάλεφ του Νικολάου


{Αξιωματικός Πυροσβεστικού Σώματος}

1
1. Εισαγωγή: Η έννοια και σημασία της 'Εθνικής Ασφάλειας'

Η έννοια της εθνικής ασφάλειας: Με την ορολογία (ή 'θεώρημα') "Εθνική ασφάλεια"


προσδιορίζουμε ένα σύστημα στο οποίο το καθεστώς, η κυριαρχία, η ενότητα, η
εδαφική ακεραιότητα, η ευημερία του λαού, η βιώσιμη οικονομική και κοινωνική
ανάπτυξη και άλλα σημαντικά συμφέροντα του κράτους / πολιτείας, δεν
αντιμετωπίζουν σχετικά κανένα κίνδυνο και δεν απειλούνται εσωτερικά ή εξωτερικά.
Επιπλέον, υφίσταται μια ικανότητα διατήρησης ενός 'σταθερού καθεστώτος
ασφάλειας'.
Η έννοια της εθνικής ασφάλειας ερμηνεύεται βασιζόμενη σε τέσσερις διαφορετικές
παραμέτρους, και συγκεκριμένα:
 Στην διασφάλιση της ασφάλειας των βασικών και κύριων συμφερόντων του
κράτους, που καλύπτει το καθεστώς του κράτους, την κυριαρχία, την ενότητα και
την εδαφική ακεραιότητα, την ευημερία του λαού και τη βιώσιμη οικονομική και
κοινωνική ανάπτυξη·
 Εθνική ασφάλεια συνεπάγεται ένα καθεστώς χωρίς περιρρέουσα εξωτερική απειλή
και παραβίαση και χωρίς εσωτερική αναταραχή και αναταραχή.
 Οι παράγοντες που αποτελούν την κύρια συνάρτηση στις μεταβλητές της εθνικής
ασφάλειας είναι συσχετιζόμενοι και δυναμικοί. Στον πραγματικό κόσμο, δεν
υπάρχει "απόλυτη ('ιδεώδης') εθνική ασφάλεια". Οι παράγοντες κινδύνου πάντα
υπάρχουν. Το εκάστοτε κράτος/ εθνική ενότητα, επιχειρεί μέσω διαδικασιών,
συστημάτων, προγραμμάτων δημόσιας διοίκησης κοκ, να παραμένει σε καθεστώς
'επαγρύπνηση ανά πάσα στιγμή'. Τέλος,
 Η εθνική ασφάλεια περιλαμβάνει την ενίσχυση της ικανότητας εγγύησης μιας
βιώσιμης ασφαλούς κατάστασης, την συνεχή ενίσχυση της οικοδόμησης της
ικανότητας προστασίας της εθνικής ασφάλειας και την προστασία και την επίλυση
παραγόντων κινδύνου και πραγματικών απειλών - κινδύνων.

2. Η εθνική ασφάλεια και το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας (ΚΥΣΕΑ) στην


χώρα μας:

Η πρωτοκαθεδρία των εθνικών συμφερόντων:


Η αρχή της εθνικής ασφάλειας στο ελληνικό έθνος, είναι να δίδεται ύψιστη
προτεραιότητα στα εθνικά συμφέροντα. Η εθνική ασφάλεια αφορά την ευημερία των
κατοίκων της ελληνικής επικράτειας και αποτελεί σημαντικό ακρογωνιαίο λίθο της

2
σταθερότητάς της. Οι κοινωνίες των ανθρώπων διανύουν μια ειρηνική ροή όταν η
χώρα ευημερεί. Επιπλέον, η συνοχή της δομής του κράτους αποτελεί ακρογωνιαίο
λίθο για την ευημερία της πολιτείας. Κάτι που ασφαλώς ισχύει σε μια παγκόσμια
βάση: Αποτελεί την πιο θεμελιώδη και ουσιώδη επιδίωξη που μοιράζονται οι
άνθρωποι σε ολόκληρο τον κόσμο ότι οι χώρες τους βιώνουν μια ειρηνική ανάπτυξη,
οι κοινωνίες τους απολαμβάνουν ευημερία και σταθερότητα και διανύουν μια
ειρηνική και ικανοποιητική ζωή.
Τα θεμελιώδη συμφέροντα όλων των πολιτών, εξαρτώνται από την εθνική ασφάλεια.
Όταν τα βασικά συμφέροντα της χώρας, όπως το έδαφος, η κυριαρχία και το
καθεστώς της βρίσκονται σε κίνδυνο, η εθνική ασφάλεια θα απειλείται και δεν θα
υπάρχει ασφάλεια για τους ανθρώπους.
Η χώρα μας, από το 1983 διαθέτει το ΚΥΣΕΑ (Κυβερνητικό Συμβούλιο Εξωτερικών
και Άμυνας) το οποίο δημιουργήθηκε στην λογική του ΣΕΑ (National Security
Council / NSA) των ΗΠΑ το 1947, έχοντας στα χαρτιά -ειδικά μετά την τροποποίηση
της ΠΥΣ31/2000- συντονιστικές / γνωμοδοτικές, συμβουλευτικές και -υπό
προϋποθέσεις- ελεγκτικές ιδιότητες. Το ΚΥΣΕΑ θεωρείται ως προπομπός του
Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας το οποίο ιδρύθηκε το 2019:
Το Κυβερνητικό Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας (ΚΥΣΕΑ) είναι κυβερνητικό
συμβούλιο της Ελλάδας. Αποτελεί το ανώτατο όργανο λήψης αποφάσεων που
αφορούν την εθνική ασφάλεια της χώρας. Η κύρια σύνθεση του ΚΥΣΕΑ, είναι η
παρακάτω:
 Πρωθυπουργός (Πρόεδρος),
 Υπουργός Εξωτερικών,
 Υπουργός Εθνικής Άμυνας,
 Υπουργός Προστασίας του Πολίτη,
 Υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου,
 Υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής,
 Υπουργός Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας και
 Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας.

Καθήκοντα γραμματέα του ΚΥΣΕΑ ασκούνται από τον Προϊστάμενο του Γραφείου
Συμβούλου Εθνικής Ασφάλειας.

3
3. Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας:
Πρέπει να σημειωθεί ότι το Σ.Ε.Α αφορά στρατηγικό σχεδιασμό και ανάλυση
πολιτικής ("policy analysis"). Κάτι τέτοιο συνεπάγεται ότι απαιτείται μια
πολυδιάστατη μεθοδολογία με ποιοτικά και ποσοτικά στοιχεία και ανθρώπινο
δυναμικό εξοικειωμένο με το αντικείμενο με αντίστοιχα προσόντα. Αυτό δύναται να
αναδυθεί υπό το νέο πρίσμα και προσέγγιση –έστω και σε θεωρητικό βαθμό- του
Σ.Α.Α.
Μια τέτοια μεθοδολογική εκπόνηση, απαιτεί την διαμόρφωση ενός ολοκληρωμένου
στρατηγικού προϊόντος ("strategic output") με συγκερασμό γνώσης και εμπειρίας
εκπεφρασμένης σε πολιτική και μεθοδολογία που περιλαμβάνει ενσωμάτωση
σύγχρονων τάσεων του στρατηγικού σχεδιασμού ("policy analysis& management"),
διεπιστημονικής τεκμηρίωσης στο πλαίσιο ανάλυσης εξωτερικής πολιτικής ("foreign
policy analysis") αμυντικής ανάλυσης (defence analysis) και διαμόρφωσης
στρατηγικών προτεραιοτήτων ("strategic evaluation and prioritization"), καθώς και
διαχείριση δεδομένων πληροφοριών ("intelligence data").
Κατόπιν μιας πρώτης ανάγνωσης σχετικά με το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας,
αναδύεται ένα σημαντικό ερώτημα, σχετικά με τον θεσμό, φορέα, άτομο που θα
επωμίζεται με την εκπόνηση και διαμόρφωση της εξωτερικής / αμυντικής πολιτικής,
στην βάση της οποίας το νέο ΚΥ.Σ.Ε.Α. θα διαμορφώνει εν συνεχεία την 'Στρατηγική
Εθνικής Ασφάλειας', και αναπόφευκτα το πως θα πρέπει να ερμηνεύεται και
αναλύεται μια τέτοια στρατηγική.
Προφανώς ο νομοθέτης θεωρεί πως την εξωτερική και αμυντική πολιτική
διαμορφώνει το Υπουργικό Συμβούλιο, το μόνο συλλογικό όργανο λήψης
αποφάσεων σύμφωνα με το Σύνταγμα (άρθρο 82).
Και είναι προφανές διότι σύμφωνα με το άρθρο 9 του ίδιου νόμου «Αποφάσεις που
λαμβάνονται από συλλογικά κυβερνητικά όργανα στο πλαίσιο των αποφασιστικών
αρμοδιοτήτων τους δύναται να τροποποιηθούν, ανακληθούν ή καταργηθούν με
απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, μετά από πρόταση του Πρωθυπουργού. Με
όμοια απόφαση το Υπουργικό Συμβούλιο, μετά από πρόταση του Πρωθυπουργού,
μπορεί να υποκαθιστά το συλλογικό κυβερνητικό όργανο στην αποφασιστική του
αρμοδιότητα».
Από τα παραπάνω συνάγεται πως το νέο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας είναι
υποβαθμισμένο σε σχέση με το προ του 2019 ΚΥΣΕΑ. Η μεταφορά της ευθύνης
διαμόρφωσης της εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής στο Υπουργικό Συμβούλιο

4
στην πραγματικότητα σημαίνει πως αυτές διαμορφώνονται από το Υπουργείο
Εξωτερικών και Άμυνας αντίστοιχα, ένα διαχρονικό πρόβλημα που δεν αντιμετώπισε
αποτελεσματικά ούτε το παλιό ΚΥ.Σ.Ε.Α. ενώ είχε σχετική αρμοδιότητα.
Επιπροσθέτως, παρατηρείται η εδώ και πολλά χρόνια εκπόνηση και έκδοση της
Πολιτικής Εθνικής Άμυνας και Ασφάλειας (ΠΕΑΑ) δίχως όμως την ύπαρξη Εθνικής
Στρατηγικής, την βάση της οποίας όμως εκπονείται σύμφωνα πάντα με το σχετικό
θεσμικό πλαίσιο.
Με βάση τα παραπάνω είναι ξεκάθαρο πως απουσιάζει το όργανο διαμόρφωσης και
εφαρμογής μιας αποτελεσματικής Εθνικής Στρατηγικής που μέσα από συγκεκριμένη,
σαφώς καθορισμένη μεθοδολογία, καθώς επίσης και ακολουθούμενες διεργασίες-
διαδικασίες, θα προσδιορίζει τα εθνικά συμφέροντα και θα εκπονεί έναν οδικό χάρτη
προώθησης και υποστήριξής τους.
Το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας προορίζεται στο να αποτελέσει το βασικό θεσμικό
συμβουλευτικό όργανο του Πρωθυπουργού στην διαχείριση των εθνικών θεμάτων
και δεν πρέπει να καταστεί όργανο λήψης αποφάσεων.
Ο Πρωθυπουργός αποφασίζει και έχει το δικαίωμα να συμβουλεύεται όποιον κατά
την κρίση του θέλει και στην συνέχεια κοινοποιεί τις αποφάσεις του στο όργανο αυτό
(ΚΥΣΕΑ ή ΣΕΑ) το οποίο θα έχει την ευθύνη του συντονισμού όλων των αρμόδιων
φορέων (ΥΠΕΞ, ΥΠΕΘΑ κ.λπ.) για την υλοποίηση της απόφασής του.
Είναι προφανές πως ο Πρωθυπουργός μπορεί να υιοθετεί τις προτάσεις του εκάστοτε
Υπουργού Εξωτερικών και έμμεσα να του μεταφέρει τις αρμοδιότητές του, όμως
αυτό δεν μπορεί να αποτελεί τον επίσημο θεσμικό τρόπο διαμόρφωσης της εθνικής
στρατηγικής καταγεγραμμένο σε σχετικά θεσμικά κείμενα.
Η δομή, η συγκρότηση και λειτουργία του οργάνου αυτού αποτελεί ένα ξεχωριστό
project. Η ομάδα που θα αναλάβει να το «τρέξει» ("project team") θα πρέπει να
περιλαμβάνει πολιτικούς, διπλωμάτες, διεθνολόγους, συνταγματολόγους και
ενδεχομένως κάποιους άλλους, με επικεφαλής έναν ικανό-έμπειρο project manager
(διαχειριστή έργου), ο οποίος θα ακολουθήσει συγκεκριμένη μεθοδολογία για να
εντοπίσει και να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις των ενδιαφερομένων μερών
("stakeholders") και να συνθέσει όλα όσα πρέπει να γίνουν σε κάθε γνωστικό πεδίο
("knowledge area") σε ένα σχέδιο ("project"), ούτως ώστε να καταλήξει σε ένα
λειτουργικό και αποτελεσματικό θεσμικό πλαίσιο. Τα πλεονεκτήματα και
μειονεκτήματα της λειτουργίας του οργάνου του Σ.Ε.Α, μπορούν να αναδυθούν,
εφόσον αξιολογηθούν και αποτιμηθούν τα παρακάτω θέματα – ερωτήματα:

5
 Πως θα προσεγγίσει και διαχειριστεί τις απαιτήσεις που προκύπτουν από τον
μακροπρόθεσμο σχεδιασμό και ανάγνωσης του περιβάλλοντος απειλών (με αυτές
που ανακύπτουν από τις βραχυπρόθεσμες απειλές (Διασύνδεση Στόχων και
Μέσων)
 Πως θα υπάρξει μια συνεκτική καθολική προσέγγιση στην αντιμετώπιση όλου του
φάσματος των απειλών και κινδύνων της εθνικής ασφάλειας, όπου η δι-
υπηρεσιακή συνεργασία ο συντονισμός και η συμπερίληψη του ανθρώπινου
δυναμικού απ' όλο το φάσμα της κυβέρνησης προκρίνονται έναντι της
αποσπασματικής μονοδιάστατης αντιμετώπισης από μεμονωμένα υπουργεία
 Πως θα εμπεδώνεται και θα διευκολύνεται η απρόσκοπτη ροή των πληροφοριών
(των επεξεργασμένων και ορθών πληροφοριών) καθ’ όλο το θεσμικό σύστημα και
με ποια μεθοδολογικά εργαλεία θα επιτυγχάνεται η έγκαιρη προειδοποίηση, η
ορθή εκτίμηση της απειλής και η επίγνωση της κατάστασης
 Πως η θεσμική Δομή θα ενσωματώσει τις τεκτονικές αλλαγές που λαμβάνουν
χώρα σε τεχνολογικό επίπεδο και αλλάζουν τα δεδομένα στο πεδίο της ασφάλειας
σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο; Πως θα επιτευχθεί η σύμπραξη δημόσιου και
ιδιωτικού τομέα για την αξιοποίηση των δεδομένων της 4ης Βιομηχανικής
Επανάστασης στις Στρατιωτικές Υποθέσεις;

4. Σύνοψη – αποτίμηση:
Στην πραγματικότητα το ΚΥΣΕΑ ουδέποτε λειτούργησε σύμφωνα με τον σκοπό
ίδρυσής του. Επιπλέον, στην σύγχρονη εποχή που διανύουμε, η χώρα μας
αντιμετωπίζει το εξής παράδοξο: Η εκπόνηση ενός Σ.Ε.Α. δεν αναφέρεται στις
παραμέτρους και στις προϋποθέσεις μιας τέτοιας δομής ανταποκρινόμενης στον 21ο
αιώνα, αλλά αντιθέτως, αναλώνεται σε 'παρωχημένα' και 'δυσλειτουργικά' σχήματα
που αναφέρονται σε θεσμικές δομές του προηγούμενου αιώνα.
Η ανακοίνωση του Υπουργείου Εξωτερικών και η ακόλουθη πρωτοβουλία του για
ίδρυση ενός Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας, μάλλον περιπλέκει μια υφίστουσα
κατάσταση, παρά επιλύει πρότερες παθογένειες, καθώς αφενός αποτελεί
αποσπασματική ενέργεια, ενός πυλώνα της εθνικής ασφάλειας χωρίς την εξασφάλιση
ευρείας συναίνεσης και συζήτησης στο τι είδους μοντέλο ΣΕΑ προκρίνεται και γιατί,
ποιος ο ρόλος και ποιες οι αρμοδιότητες του νέου οργάνου και κυρίως πως θα
επιτευχθεί η διασύνδεση πυλώνων, στόχων και μέσων, αφετέρου υποδηλώνει μια

6
κουλτούρα επικράτησης του συγκεκριμένου πυλώνα έναντι των έτερων πυλώνων,
πρακτική που ευδοκιμούσε άλλωστε στο παρελθόν.
Στην σύγχρονη διεθνή πρακτική, η πρωτοβουλία ίδρυσης ενός τέτοιου θεσμού
έγκειται στον πρωθυπουργό ή τον πρόεδρο (αναλόγως το σύστημα διακυβέρνησης
της εκάστοτε χώρας), ο οποίος εξουσιοδοτεί μία δι-υπηρεσιακή ομάδα εργασίας (με
την συμμετοχή εκπροσώπων όλων των πυλώνων της εθνικής ασφάλειας) να
προχωρήσει, έπειτα και από δημόσια διαβούλευση στο ευρύτερο πολιτικό πλαίσιο σε
συγκεκριμένη πρόταση πολιτικής, έχοντας επεξεργαστεί προηγουμένως -με
συγκεκριμένη μεθοδολογία- τις προϋποθέσεις και τα δεδομένα ίδρυσης του νέου
θεσμού.
Η συζήτηση συνεπώς εξαντλείται στο καθαυτό γεγονός της ίδρυσης του ΣΕΑ χωρίς
πρότερη επεξεργασία του ενδεδειγμένου τρόπου λειτουργίας του και του σκοπού
ίδρυσής του, ενώ υπάρχει και η άποψη πως το ΚΥΣΕΑ με την απαραίτητη πολιτική
στήριξη θα αποτελούσε έναν αξιόπιστο θεσμικό μηχανισμό παραγωγής υψηλής
στρατηγικής και διαχείρισης κρίσεων, συνεπώς η δημιουργία ενός νέου θεσμού δεν
θα άλλαζε επί της ουσίας τα πράγματα.
Η χώρα μας συνεχίσει να έχει μια θεσμική δομή ανεπαρκή για τις προκλήσεις του
21ου αιώνα, τις νέες μορφές απειλών και κινδύνων, καθώς η παραγωγή στρατηγικού
«προϊόντος» βασίζεται σε ξεπερασμένες αντιλήψεις ('ηγεμονία του ενός πυλώνα') και
συνάμα υφίσταται η ανυπαρξία σύγχρονων διαδικασιών στρατηγικού σχεδιασμού,
καθώς το προϋπάρχων υλικό, γνωμοδοτική φιλοσοφία, στρατηγική προσέγγιση
επαφίενται σε τεχνοκρατικές, κοινωνικό-πολιτικές, δομικές αντιλήψεις και
σχεδιασμούς που ανήκουν σε ένα πλαίσιο παρωχημένο, δυσκίνητο, απροσπέλαστο το
οποίο παρεμποδίζει την εισαγωγή τεχνολογιών, αναλύσεων, μεθόδων αξιολόγησης –
αποτίμησης – σχεδιασμού που να λειτουργούν με κριτήρια και προσεγγίσεις ενός
συνεχώς και ταχέως μεταβαλλόμενου κόσμου..
Το παρελθόν, δεν εξισώνει το μέλλον. Πρέπει ασφαλώς να αποτελεί έναν σύμβουλο,
μια πλατφόρμα προβληματισμού. Όχι όμως ένα όχημα, πάνω στο οποίο μια χώρα θα
εναποθέσει την ίσια της την οντότητα, ύπαρξη, ώστε να πορευτεί προς τις
μελλοντικές προκλήσεις..
Η σύσταση και λειτουργία του Σ.Ε.Α. πρέπει, πάνω από όλα, να είναι μια
καθοδηγητική εκπόνηση, η οποία, αποτελούμενη από ένα advisory board, να
προσδίδει την δυνατότητα στην Ελλάδα, να πορεύεται προς το μέλλον με
αυτοπεποίθηση, αυτογνωσία, συνεχείς αξιολογήσεις, παρακολούθηση του

7
ανταγωνισμού και τεκταινόμενων, και πάνω από όλα, με διορατικότητα, ευελιξία,
ταχύτητα και αποτελεσματικότητα, τόσο στα θεωρήματα, όσο και στις λήψεις
αποφάσεων..

5. Βιβλιογραφία:
1. Glennon M. (2016) National Security and Double Government. Oxford University
Press. Oxford, UK
2. Sarkesian S., Williams J.A. and Cimbala J.S. (2012) US National Security:
Policymakers, Processes, and Politics. Lynne Rienner Publishers. Boulder, CO, USA
3. Brzezinski Z. (2019) In Quest Of National Security. Routledge, Oxfordshire UK
4. Whitlock C. and Strickland F. (2022) Winning the National Security AI
Competition: A Practical Guide for Government and Industry Leaders. Apress, New
York
5. George R., Kline R. and Aid M. (2005) Intelligence and the National Security
Strategist: Enduring Issues and Challenges. Rowman & Littlefield Publishers.
Lanham, Maryland USA
6. Kugler R. (2012) Policy Analysis in National Security Affairs: New Methods for a
New Era. CreateSpace Independent Publishing Platform. Scotts Valley, California
7. Reveron D. (2012) Cyberspace and National Security: Threats, Opportunities, and
Power in a Virtual World. Georgetown University Press. Washington D.C.
8. Johnson L. (2012) The Oxford Handbook of National Security Intelligence. Oxford
University Press. Oxford, UK
9. O'Neill P. (2022) Securing the State and its Citizens: National Security Councils
from Around the World. Bloomsbury Academic. New York
10. Cobb S. and Federman S. (2019) Introduction to Conflict Resolution: Discourses
and Dynamics (Peace and Security in the 21st Century). Rowman & Littlefield
Publishers. Lanham, Maryland, USA
6. Κείμενα τεκμηρίωσης:
1. https://www.heritage.org/sites/default/files/2019-
10/2015_IndexOfUSMilitaryStrength_What%20Is%20National%20Security.pdf
2. https://history.defense.gov/Portals/70/Documents/nss/nss2000.pdf
3. https://www.researchgate.net/publication/ 328111434
Human_and_National_Security_Understanding_Transnational_Challenges
4. https://assets.publishing.service.gov.uk/
government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/27390/cm8278.pdf
5. https://apps.dtic.mil/sti/pdfs/ADA421856.pdf
6. https://www.files.ethz.ch/isn/46517/WP30.pdf
7. https://www.mod.gov.lv/sites/mod/files/document/NDK_ENG_final.pdf

8
8. https://dkiapcss.edu/Publications/Ocasional%20Papers/OPXiong.pdf
9. https://www.bundesheer.at/pdf_pool/
publikationen/eco_impacts_02_national_security_zingel.pdf
10. https://ssl.armywarcollege.edu/documents/
Directives/AY17_National_Security_Policy_and_Strategy.pdf

You might also like