Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: Мектеп: «№ 27 ЖОББМ» КММ

7.3В Қатты заттардағы, сұйықтықтардағы және газдардағы қысым

Күні: 20.01.2022 Мұғалімнің аты-жөні: Нурхамитова Меруерт Нурланқызы

Сынып: 7«А» Қатысқандар саны:18 Қатыспағандар саны:1
Сабақ тақырыбы Архимед күші. Денелердегі жүзу шартары. Есептер шығару
Осы сабақта қол Сұйықтардағы және газдардағы Архимед күшінің табиғатын сипаттау;
жеткізілетін оқу Архимед күшінің қандай физикалық шамаларға тәуелділігін анықтау;
мақсаттары Архимед күшінің формуласын білу;
Денелердің жүзу шарттарын білу;
Сабақ мақсаттары Сүйықтар мен газдардың ішінде кері итеруші күштің табиғатын түсіну;
Архимед заңын білу; Архимед заңын есептер шығаруда қолдана білу;
Денелердің жүзу шартын білу;
Сабақ барысы
Сабақтың кезеңі Педагогтің әрекеті Оқушының әрекеті Бағалау Ресурстар
Басы Оқушылармен Оқушылар мұғаліммен Оқушыларды «Мадақтау
8 мин сәлемдесемін. амандасады. сөз» әдісіарқылы
Сыныптағы оқушыларды Оқушылар шеңбер жасап бағалаймын: «Жарайсың» Слайд
түгендеймін. бүгінгі сабаққа сәттілік
Психологиялық ахуал тілейді. Castlots сайты
туғызу Тақтада көрсетілген кез-
«шаттық шеңбері». келген рет бойынша, топқа Интербелсенді тақта
Шеңбер болып тұрайық бөлінеді.
жылы жүзбен,
Бізге келсін қуаныш нұр
іздеген. Оқушылар сұрақтарға
Шуақ толы жанымыз жауап береді.
жүрегіміз.
(Бір-бірлеріне жақсы сөздер
айту).
І. Castlots сайты арқылы
топқа бөлу.

Кеменің капитанын сайлап

аламыз.
 ІІ. Үй тапсырмасы:

«Сиқырлы сандықша»
арқылы үй тапсырмасын
қайталау

1. Қысым дегеніміз не?

Кім ашты?

2. Күштердің қандай
түрлерін білесіңдер?

3. Атмосфералық
қысымды өлшейтін құрал?

4. Сұйықтың тығыздығын
өлшейтін құрал қалай
аталады?

5. Заттың неше күйі бар?

6. Кемелер мен әуе

көліктерінде алып жүруге
ыңғайлы атмосфералық
қысымды өлшейтін құрал
қандай?

7. Төмен қарай
бағытталатын күштің түрі?

8. Қатынас ыдыстарға
мысал келтір.

Жаңа сабақ Оқушылар тәжірибеден нені

Негізгі бөлім Тәжірибе арқылы жаңа байқағанын және де қандай
сабақтың тақырыбын күштер әрекет ететінін
Жаңа тақырыпты ашу. айтып, сабақтың тақырыбын
түсіндіру Екі стакан су аламыз. ашады. Дәптерлеріне күннің Слайд
Біріншісі таза су, ретін және тақырыпты
12 мин екіншісіне тұз салып жазады.
араластырамыз. Содан
соң бірінші стакандағы
таза суға жұмыртқаны Интербелсенді тақта
саламыз, жұмыртқа суға «Мадақтау сөз»
батып кетеді. Екінші әдісіарқылы бағалаймын
стакандағы ерітіндісі бар
суға жұмыртқаны
салғанда, жұмыртқа су
бетіне қалқып шығады.

Егер тығынды суға

батырып тұрып,оны
қолымыздан шығарып
жіберсек , ол қалқып су
бетіне шығады.Ал үлкен
ағаш бөрененің суда
жүзіп жүретіні , ал металл
кесегі батып кететіні
белгілі.Адам суға шамалы
малти білсе ,суда оның
жүзуіне ықпал етеді.
Сонда , сұйық тарапынан
әрекет ететін бұл күш
қайдан пайда болды?
Біз ыдысқа құйылған
сұйық ыдыс
қабырғаларына және
ыдыс түбіне қысым Интербелсенді тақта
түсіретінін білеміз,ал
сұйықтың ішіне қатты «Мадақтау сөз» әдісіарқылы
дене салып қойсақ оған да бағалаймын
қысым түсірелетінін Слайд
білеміз. Ішіне батырылған
денеге сұйық тарапынан
әсер ететін қысым
күштерін қарастырайық.
Түсініктірек болу үшін
параллелепипед формалы
дене алайық, оның
табаны мен бүйір беті
сұйықтың еркін бетіне
параллель болсын.Бүйір
беттеріне түсіретін
күштері өзара тең және
бірін – бірі теңгеріп
тұр.Ал дененің үстіңгі
және астыңғы беттеріне
әсер ететін күштер тең
емес . Дененің үстіңгі
бетін биіктігі h1 сұйық
бағаны жоғарыдан төмен
қарай F1 күшімен
қысады.Сұйықтың
астыңғы бетіне биіктігі h2
бағаны төменнен жоғары
қарай F2 күшпен әсер
етеді.Мұнда , h1 > h2
биіктігінен артық ,
сондықтан F2 күштің Интербелсенді тақта
модулі F1 күштің
модульінен көп. Оқушылар оқулықпен
Сондықтан F2 – жұмыс жасай отырып, топта Слайд
F1=Fығыс күшімен кері талқылап, түсіндіреді.
итеріледі.
Бұл ығыстырушы күшті
біз теория жүзінде
қорыттық, ал осыны
тәжірибе жүзінде
көрейік.Ол үшін
серіппеге кішкентай
шелек және цилиндр
тәрізді дене
ілейік.Серіппенің қанша
созылғанын яғни,ауадағы
салмағын белгілеп
аламыз.Денені сәл
көтеріп тұрып,оның
астынан шүмегіне дейін
сұйық құйылған ыдыс
қоямыз да денені түгел
батырамыз.Сонда көлемі
дененің көлеміне
тең ,бірақ сұйық шүмекті
ыдыстан ағып ,қасындағы
стаканға
құйылады.Серіппенің
көрсеткіші жоғары
көтеріліп ,
қысқарады,яғни
сұйықтағы дененің
салмағы кемігенін
көреміз.
Егер дене ығыстырып
шығарған сұйықты
кішкентай шелекке
құйсақ онда
серіппенің көрсеткіші
бұрынғы орнына қайтып
келеді. Осы тәжірибеге
сүйеніп, сұйық
толық батырылған денені
кері итеруші күш көлемі
сол дененіңкөлеміндей
сұйықтың
салмағына тең деген
қортындыға келеміз.Егер
осы тәжірибені газга
батырып жасаған
болсақ, онда да осы
жағдайды байқаған болар
едік.
Тұңғыш рет осы күштің
бар екенін көрсеткен
және оның мәнін
анықтаған ертедегі грек
ғалымы Архимед.
Архимедтің құрметіне
бұл күш Архимед күші
деп аталады. FA деп
белгілейміз.
F A = pc g V д
Мұндағы , Vд —
дененің көлемі
pc — сұйықтың
тығыздығы
g — тұрақты шама
FA — тәуелді сұйықтың
тығыздығына және
көлеміне
FA — тәуелді емес
сұйыққа батырылған
дененің тығыздығына
Салмақпен
байланыстырып мынадай
өрнек жазамыз : P1 = P
— FA немесе P1 = mg-gmс
Мұндағы , P1 — сұйық
ішіндегі қысым
P — вакуумдағы қысым
mс — ығыстырған
сұйықтың массасы
Қорытынды:
Сонымен , балалар,
сендер өткен ауырлық
күшіне Архимед күші
қарсы бағытталады.
Архимед күші тек қана
сұйықтар үшін емес,
газдарға да
пайдаланылады. Ауада
тұрған денеге өзі
ығыстырып шығарған
ауаның салмағындай күш
төменнен жоғары
бағыттала әсер етеді.
Олай болса, дененің
ауадағы салмағы ауасыз
бос кеңістіктегі
салмағынан кем.Оның
көлемі көп болса,
 салмақтың кемуі де
соншалық артады.

«Ойлан, жұптас, бөліс»

әдісі арқылы топта
талқылау.
Кемедегі теңізшілер өз
қызметтерін атқарады

1-топ. Архимедтің
өмірбаянын баяндайды.

2-топ. Архимед күші мен

ауырлық күшіне «Венн
диаграммасын» құрады.

Екі топ бірін-бірі «Екі

жұлдыз, бір тілек»
арқылы бағалайды.

Оқулықпен жұмыс 24 жаттығу. Башарұлы Р.

Талдау
№3
Тақырыпты бекіту
10 мин Массасы 100кг,көлемі Берілгені:
0,2м3 дене суат бетінде шешуі:
жүзіп жүре ме, әлде Fa = mg Интербелсенді тақта
батып кете ме?
Дұрыс жауапқа стикер
m = 100 кг арқылы 1 ұпай беремін
№12
Fa = 100 кг * 9.8 н = 980 Н
400Н архимед күші әсер
ететін дене суға толық v = 0.2м3
батырылған. Осы дененің FА =ρсgVд
көлемі қандай?
Fa – ? FA – ?
1. Құдықтағы шелек су
FА = 1000 кг/м3 * 9,8 н/кг
астында жеңіл де, ал «Мадақтау сөз»
көтере бастаған сайын * 0,2м3 = 2кН әдісіарқылы бағалаймын
ауырлай түседі. Неліктен?
Берілгені:
Жауабы:шелектегі суға 2 талдау шешуі
күш әсер етеді.Олар
ауырлық күші төмен FА = 400 Н
қарай және су астынан FА = ρ c Vд g
кері итеруші күш.
2.Неге өзен суына ρс= 1000 кг/м3
қарағанда, теңіз суына Vд = FА / ρ c* g
жүзген жеңілірек? Vд=400Н/1000кг/м3 *10
Н /кг =0.04 м3
Жауабы: теңіз суы тұзды ,
тұзы неғұрлым көп g =10Н/кг
болған сайын тығызырақ
келеді.Архимед күші
Vд–?
көбірек болады.
3.Сүңгуір үйрек су
бетінде қамыстың
сабағынан ұя жасайды.Ұя
су бетінде жел қалай
соқса ,солай қарай
жүзеді.Құстың ұясын су
бетінде қандай күш ұстап
 тұрады.Ұяның пішіні мен
көлемі туралы не айтуға
болады?
Жауабы: судың бетінде
Сергіту сәті ұяға Архимед күші әсер
3-мин етеді .Ұя пішіні ұяның
салмағымен оған әсер
ететін ығыстырушы
күштен бірнеше есе аз
болуы керек .
4. Сүңгуір үйрек суда Оқушылар орындарынан
жақсы сүңгиді.Судың тұрып, интербелсенді
тарапынан әсер ететін тақтадағы күштердің
ығыстырушы күшті ол түріне қарай жаттығулар
қалай азайтады? жасайды.
Жауабы: Сүңгуір үйрек
өзінің көлемін азайтуға
тырысады , яғни
қанаттарын денесіне
қысыпалады.
5.Арқаңмен жүзгенде
суда өзіңді жеңіл
ұстайсың. Неге?
Жауабы: Арқаңмен
жүзген жеңіл , өйткені
арқаның көп бөлігі суға
батады да кері итеруші
күшті көбейтеді.
Оқушылар физикалық
күштердің бағыттары
бойынша жаттығу
жасайды.
1-жаттығу. Ауырлық
күші- төмен қарай
2-жаттығу. Архимед
күші- жоғары қарай
3-жаттығу. Ньютонның
бірінші заңы- түзу тұру
4-жаттығу. Ньютонның
үшінші заңы- қарама-
қарсы қолды
жаттықтырамыз.
5-жаттығу. Деформация –
иілу, бұралу, майысу.
 Соңы «Мадақтау сөз»
«Ой толғау» физикалық Оқушыларға тапсырмалар әдісіарқылы бағалаймын
Қорытындылау мини-тест беріледі. 1минут ішінде
—Сұйыққа (газға) тапсырмаға жауап береді.
7 мин Интербелсенді тақтада Слайд
батырылған денелерге
дұрыс жауаптары беріледі.
АРХИМЕД КҮШІ Сол жауаптар бойынша https://learningapps.org/
әсер етеді. оқушылар өздерін display?v=pq7pj8gnj23
бағалайды.
-Архимед күші ЖОҒАРЫ
бағытталған.

— Архимед күші дененің

ауадағы және сұйықтағы
САЛМАҚТАРЫНЫҢ
айырмасына тең.

— Архимед күші дененің

ығыстырып шығарған
СҰЙЫҚТЫҢ салмағына
тең.

— Архимед заңы мына

түрде жазылады: FА=
ρc*g*Vд

— Архимед заңы арқылы

суда кемелер ЖҮЗЕДІ.
 CАБАҚТЫҢ CОҢЫ Оқушылар «Бас бармақ»
Рефлекcия. «Бас бармақ» әдісі бойынша ойларын
әдісі айтады
Кері байланыс
— Барлығын түсіндім…
— Енді түсініп келемін…
— Түсінбедім…
Үй тапсырмасы

Күнделікті енді ашайық

Үй тапсырмасын
жазайық.
Архимед күшінен алған
білімді,
Ұмытпай есте сақтайық.
§ 44,
23 жаттығу №4