Neden Kavrami Uzerine
Bertrand Russell
Cevirenler: Hasan Ayer ve Fatih Kéktemirwpin felsefl lteratiede istenilen
(# cagrigumlara olan begligint an-
Bilimde, nedensellik ilkesinin yerine
srugturmak ve son
lim) ve bana neden-
nlarla baguntil gibi gbrnen
Bkollerine bakulmaksrzan bitin Hilozofler, neden-
selligin, bilimin temel aksiyornlarindan veya esasla-
rindan biri oldugunu tahayyal etmislerdis, Ancak igin
shaf yani modetn bilimlerde “sebep” kavram, dene
in gok mekaniginde oldugu gibi yoktur. Dr. James
Ward, “Naturalizm ve Agnostizm’ adl: kitabinda bu
durumu, amaci dlnyayla ilgili mutlak gerge@i bulmak
olantarun isi olan fizige kargs blr dizi elestiri mahiye-
tinde ele almustir: Net bir bigimde kendisi fizikellerin
nedenleri kesfetmelerini ve bulmalant gerektigini fekat
fizigin buntant hig sorugturmadigins diigiamektedir,
Bana kalirsa felsefe bu titr yasayicr igevleri var sey-
mamalidar ve fizigin de neden aramays hirakmassnin
sebebi ashinda bunlarin var olmamasidir, Nedentellile
yasasim, inantyorum ki, tpkr monargi gibi hatals bie
gekilde cararsiz oldugu distinilen, gesmis gaglarin
yayayan bir kalinuisde
Bilozoflann “Neden” kavramina dair ne ania.
diklarins tespit edebilmek igin Baldwin'in sbzligiine
bagvurdum ve Ug tezat tamim bulmamden kaynekh,
‘olarak beklentimin gok dtesinde geylerle kargulastim:
"Nedensellik(}: Zaman dizis igerisinde meyda-
na gelen olaylarin zoruntu baglantes,
"Nedentkavrari) Bir strecin sonunda meydlana ge-
Jen bie sires algun veya digincesinin kapoadither sy.
“Neden ve Sonug:Neden ve sonus, ayitt edilebi-
Jen hethangi iki geyi, evreyi ve gerceklik durumen
simgeleyen baglantiterimlerdir. Bunlay o kadar bag-
Iantilidi ki birinin varli sona erdigi anda digeri var
olur ve ikincisinin varolusunun hemen éncesinde ilki-
nin varlis sona ermig demektit
O halde yu Ug terime sirasiyla gbz atalum: Hl
“Zorunlulugua” tamm: yapilmadan anlasilashaz. Bu
Daylik alunda, Baldwin'in s6zlOgd su tammu veri:
“Zocunluluk: Zoruntu olan yalnizea dogra de
Bil, her kosul altinda dogrudur.Dolayisiyla kavramda
abs bir zorunluluktan Ste bir sey vardie: bu geyin
iginde yer adja genel bir yasa vardin.”
Nedensellik kavram, zorunluluk kaveamuyla 0
kadar yakindan baglantilidar ki kapsayabilecegi bir
anlam kesfetmek iin yukanida tanumla oyalanmak
gereksiz olmayacaktur iinkti mevcut haliyle kesin bir
sey fade etmekten cok uzaktir,
Terk eden ilk nokta “Her kogulslinda dogra”
fadesine bir anlam verilcekse konusu bir “Onerme”
degi, “Onermesel gly" elmaidr, Bir Snerme dogeu
yada yanhitirbu da kenya gSotme kavugturae: Bue
‘eda kogullar sorgulanamer
“I. Charles kellest uguruldu” ifadest yazin da
kagin da dogrudur. O halde gu soylenmelidit ki “birgey
tiim kopullar altinda dojrudue” ifadesindeki "bir yey”
nermese igley olmaladirvVani degisken igeren bir ifa-
ede, degiskene bir deger verildiginde ifade dnermeye
dBniigis, O zaman da defigebilen “kogullar” degiche-
rnin alabilecegi farklr degerlerdir, Bu baglamda “Zo-
unl’, “Her kogul altinda doje” demekse o halde “x
biinsansa, xbir fanidir”ifadesinin dogeulaga zorun-
ludur zira in alabilecegi her deger igin bu dogrudur,
Dolayistyla gu tanima ynelmemiz gerekmektedir
“"Zovunlaluk énermese ijlevin dayanagidir bu da