Professional Documents
Culture Documents
ु वटी अश्वकंचक
ु ी
शद्
ु ध सत
ु ं विषं गन्धंमजमोदाफलत्रिकम ् | रसं विषं गन्धकतालकं हि कटुत्रिकं वै त्रिफला समेतम ् l
सर्जिक्षारं यवक्षारं वन्हि सैन्धव जिरकम ् ll सटं कणं वै जयपालबिजम ् l समर्दितं भङ्
ृ गरसेन पश्चात ् ll
सौवर्चलं विड्डङ्गानि सामद्र
ु ं त्र्यष
ु णं तथा l मद्
ु गप्रमाणा गुटिका विधेया संसेविता षष्ठयनप
ु ानायोगैः l
विषमष्टि
ु ं सर्वसमां जम्बिरम्लेन मर्दयेत ् ll सर्वा रुजिवैविनिहन्ति शीघ्रं गुटी प्रकर्षाद्धायचोलिकेयम ् ll
मारीचामां वटीं खदे द्वान्हिमान्द्यं प्रशान्तये ll र: चं
2
कामदघ
ु ा रस/वटी पारदं टङ्कणम ् गन्धं विषं व्योषं फलत्रयम ् l
मौक्तिकस्य प्रवालस्य मक्
ु ताशक्ति
ु भवस्य च l तालकं च जयपालं च समं सर्व विचर्ण
ू येत ll
वराटीकायाः शङ्खस्य भस्मानि गैरिकं तथा ll मर्दयेत ् भङ्
ृ ग्निरे ण भावना तु त्रिसप्ताधा ll
गुडूचिकोद्भवं सत्वं समभागानि कारयेत ् l गुञ्जामत्रम ् वटी कृत्वा ।।।।
अजाजिकासिताभ्यां च गन्हि
ृ याद रक्तिकाद्वयम ् ll अश्वकांचक
ु ी राख्याता श्वासे कासे ज्वरे तथा l
यथा रोगानप
ु ानेन सर्वत्र विजय प्रदा ll
जीर्णज्वर भ्रमोन्माद पित्तरोगेषु शस्यते l
आम्लपित्ते सोमरोगे योज्यः कामदघ
ु ा रसः ll
चन्द्रप्रभा वचामस्
ु ता भनि
ू बं सरु दारवः l कर्पूरं चाष्टभागम ् च कौटजश्चैकभागिकः l
हरिद्रा अतिविषा दार्वी पिप्पलीमल
ू चित्रकं ll तत्स्मानं त्रायमानम ् अजमोदा विडङ्गंकम ् ll
त्रिवत्त
ृ दन्ति पत्रकश्च त्वकेला वंशलोचना l हिङ्गुलम विषभागम ् च तत्समानम ् च केसरम ् l
प्रत्येकं कर्षमात्राणि कुर्यदे तानी बद्
ु धिमान ll सर्वं दृढं च समर्द्यं भङ्
ृ गराज रसै स्तथा ll
धान्यकम ् त्रिफला चव्यं विडङ्गं गजपिप्पाली l पलाशबिजं संमिश्रम ् उन्दरीरस भावितं l
सव
ु र्णमक्षिकं व्योषं द्वौ क्षारं लवणत्रयम ् ll ब्राम्हिरसं ततो दत्त्वा सिध्यैतकृमिकुठारकः ll
एतानि टङ्कमात्राणि संगह्नि
ृ यात पथ
ृ क् पथ
ृ क् l कुर्यात कृमिविनाशं च सर्वशः सप्तभिर्दिनैः l
द्विकर्ष हतलोहं स्यच्चतष्ु कर्षा सिता भवेत ll
शिलाजत्वष्टकर्ष स्यादष्टौ कर्षाश्च गुग्गुलोः l जातिफलादि गुटिका
विधिना योजितैरेतःै कर्तव्या गुटिका शभ
ु ा ll जतिफलं ल च पिप्पली सैन्धवं तथा l
चन्द्रप्रभेती विख्याता सर्वरोगप्रणाशिनि l शण्
ु ठी धत्तरु बीजं च दरद टङ्कणम ् तथा ll
निहन्ति विंशतिं मेहान कृच्छ्रम ् अष्टविधं तथा ll समं सर्व विचर्ण्य
ू थ जम्भनिरे ण मर्दयेत ् l
चतस्त्राश्मरी स्तद्विन्मत्र
ु ाघातान्त्रयोदशा l वटी जतिफला द्दे य अर्शो अग्निमान्द्य विनाशिनि ll
अण्डवद्
ृ धिं पाण्डुरोग कामलाश्च हलिमकम ् ll
कासं श्वासं तथा कुष्ठम ् अग्निमान्द्यमारोचकम ् l पर्ण
ू चन्द्रोदय रस (मकरध्वज)
वातपित्तकफ व्याधीम ् बल्या वष्ृ या रसायनी ll पलं मद
ृ ु स्वर्णदलं रसेन्द्रत्पलष्टकम ् षोडशं गन्धकस्य l
शोणैः सक
ु ार्पास भवप्रसन
ू ःै सर्वे विमर्द्यात कुमरिकाभिः ll
चन्द्रकला रस त्रिभव
ु न कीर्ति रस
हिङ्गुलं च विषं व्योषं टङ्कनम मागधी शिफाम ् l
प्रत्येकं कर्षमात्र स्यात्सत
ू ं ताम्रं तथाअभ्रकम ् l संचर्ण
ु भावयेत ् त्रेधा सरु साद्रक हे मभिः ll
द्विगुणं गन्धकश्चैव कृत्वा काज्जलिकां शभ
ु ाम ् ll रसस्त्रीभव
ु ने कीर्ति गुञ्जैकारद्रक द्रवैन वै ll यो र
मस्
ु तादाडीम दर्वो
ु त्त्थे केतकिमल
ु जद्रवैः l विनाशयेत ् ज्वरं सर्वान ् सन्निपातन त्रयोदशः ll
सहदे व्या कुमार्याश्च पर्पटस्य च वारिणा ll
रामशितलिकातोयैः शतावर्या रसेन च l नवायस ् रस
भावयित्वा प्रयत्नेन दिवसे दिवसे पथ
ृ क् ll व्योष अग्नि वेल्ल त्रिफला मस्
ु तै स्तल्
ु यम ्आयोरजः l
तिक्तागुडूचिका सत्वं पर्पटउशिर मागधी l चर्णि
ू तं तक्रमध्वाज्य काष्णामभोभिः प्रयोजितं ll
श्रीखण्डं सारिवा चैषा समानं सक्ष्
ु मचर्णि
ू तम ् ll कामला पाण्डु हृद्रोगं कुष्ठार्शो मेह नाशनम ् l
द्राक्षा फल कषायेण सप्ताधा परिभावयेत l
ततो धान्यश्रयं कृत्वा वट्यः कार्यश ् चनोपमा ll पन
ु र्नवा मण्डुर
अयं चंद्रकला नाम्ना रसेन्द्रः परिकीर्तितः l पन
ु र्नवा त्रिवत्त
ृ शण्
ु ठी पिप्पली मरिचानी च l
सर्व पित्तगदध्वंसी वातपित्तगदापहः ll विडङ्गं दे वकाष्ठस्य चित्रकं पष्ु करावयम ् ll
अन्तर्बाह्य महादाह विध्वंसनमहाक्षमः l त्रिफला द्वे हरिद्रे च दन्ति च चविका तथा l
ग्रीष्मकाले शरत्काले विशेषण
े प्रशस्यते ll कुटज स्य फलं तिक्ता पिप्पलीमल
ू ं मस्
ु तकम ् l l
कुरुते नाग्निमान्द्यं च महतापं ज्वरं हरे त ् l एतानि समभागानि मण्डुरम ् द्विगुणः ततः l
भ्रमं मर्च्छा
ू हरत्याशु स्त्रीणां रक्तं महास्त्रति
ु म ् ll गोमत्र
ू े अष्ट गुणे पक्वा स्थापयेत ् स्निग्ध भाजने l
ऊर्ध्वा अधो रक्तपित्तंश्च रक्तंवान्तिं विशेषतः l पाण्डु शोथः उदर अनाह शल
ु ार्श कृमि गुलमनत
ु ् ll
मत्र
ु कृच्छानि सर्वाणि नाशयेन्नात्र संशयः ll
सप्तामत
ृ लौह
मत्र
ु कृच्छानी सर्वाणि प्रमेहानपि दस्
ु तरं l मधक
ु ं त्रिफला चर्ण
ू अयोरज समं लिहं न ् l
प्रदरं चम्लपित्तम ् च दाहं दःु सहमश्मरिम ् ll मधस
ु र्पि् यत
ु ं सम्यग ् गव्य क्षीरं पिबेतु l
हन्ति श्रिशम्भन
ू ां प्रोक्तो रस चंद्रकलभिघः ll ब्र.ु यो.त ll छ सतिमिरं शल
ू ं अम्लपित्तम ् ज्वर क्लमम ् l
आनाह मत्र
ु संगश्च शोथम ् चैव निहन्ति हि ll
ताप्यादि लौह वसंतकुसम
ु ाकर रस
ताप्यादी जतु रौप्यायोमलाः पञ्चपलाः पथ
ृ क् l
चित्रक त्रिफला व्योषं विडङ्गं पालिकैः सहै ll द्विभागम ् हाटकं चन्द्रं त्रयो वंगाहिकान्तकाः l
शर्क रा अष्टोपलोन्मिश्रा चर्णि
ू ताः मधन
ु ा द्रत
ु ाः l चतर्भा
ु गं शद्
ु धंमभ्रं प्रवालं मौक्तिकंतथा ll
पाण्डु रोगम ् विषं कासं यक्ष्मानम ् विषंज्वरं l भावयेद गव्यदग्ु धेन भावनेक्षुरसेन च l
काष्ठानि ज मेहं शोफं श्वासं अरोचकं l वासालाक्षारसोदिच्य रम्भाकन्दप्रसन
ु कैः ll
विशेषाद् धन्त्यपस्मारं कामलां गद
ु जानि च ll आ.हृ शत्पत्रारसेनव
ै मालात्याः कुसम
ु ेन च l
पञ्चामद
ृ ै भाव्यं ससि
ु द्धो रसरान ् भवेत ् ll
कुसम
ु ाकरः इत्याखो वसंतपदपर्व
ू कः l
गुञ्जाद्वयेन संसेव्यः सिताज्यमधस
ु ंयत
ु ः ll
वली पलित हृन्मेध्य स्मति
ृ भ्रंशं विनाशयेत ् l
तष्टि
ु दो बलमायष्ु यं पत्र
ु प्रसवकारणः ll
प्रमेहान ् विशतिश्चैव क्षयमेकादशं तथा l
तथा सोमरुजं हन्ति साध्यसाध्यम्मथापि वा ll
पञ्चामत
ृ पर्पटी प्रवाळ पञ्चामत
ृ
लोह अभ्राक ताम्र रसं समं द्विगुणित गंधं पचेत्कोलिका l प्रवालं मक्
ु तफल शङ्ख शक्ति
ु कपर्दिकाना च समांशकं l
प्रवालमत्र द्विगुणं प्रयोज्यं सर्वेः समांशं रविदग्ु धमेव l
स्यात्पञ्चामत
ृ पर्पटी ग्रहनिका यक्ष्मा अतिसार ज्वर।
स्त्रिरुक पाण्डुः गर आमलापित्त गुदज क्षुद्मान्द्य अनाहागुल्म उदर प्लिहकासाश्वासाग्निमान्द्यं कफमारुतोत्थान ्
विध्वंसनि ll l
गह
ृ ण्यां मनप
ु ानं हि हिङ्गु सैन्धव जीरकं l अजीर्णे उद्गार हृदमयाघ्न ग्रहन्यतिसार विकार ना ll
जीरकं पाण्डु गरयोरितरे षु स्वयक्ति
ु तः ll मेहामयं मत्र
ु ारोगे मत्र
ु कृच्छ्र तथाश्मरीं l
नाश्येन्नात्रसंदेहो सत्यं गुरुवचो यथा l
पष्ु पधनवा रस पथ्यश्रितम ् भोजनमादरे ण समाचरो निर्मलचित्तवत्ृ यः l
हरज (पारा) भज
ू ग लौहं साभ्रकं वङ्ग चर्णे
ू l प्रवालं पञ्चामत
ृ नामधयो योगोत्तम ् सर्वगदपहारी ll
विजय कनक यष्टी शाल्मली नागवल्याः ll
घत
ृ मधु पय खण्डम ् पष्ु पाधनवा द्विवल्लो l बोलबद्ध रस
रामयाति बहुकान्ता दीर्घमायःु नराणाम ् ll पारदं गन्धकं चैव अमत
ृ ासत्व मेव l
एतानि समभागानि बोलं सर्वसमं तथा l
मर्दयेत ् शाल्मलितोये वटिका शाण मानिका l
मधन
ु ा चैव दातव्या बोलबद्धो रसः स्मत
ृ ः ll
प्रदरं च प्रमेहम ् च मत्र
ु कृच्रश्मरी जयेत ् l
(महा)योगराज गुग्गुलःु वटी त्रयोदशांग गुग्गुलःु
नागरं पिप्पलीमल
ू ं पिप्पली चव्यचित्रकौ l आभा अश्वगन्धा हाबष
ु ा गुडूची शतावरी गोक्षुर वद्
ृ धादारुम ् l
भष्ृ टं हिङ्गवजमोदा च सर्षपो जिरकद्वयं ll रास्नाशताह्वा सशटी यमानि सनागरा चेति समैश्च चर्ण
ु म ् ll
रे नक
ु े न्द्रयवाः पाठा विडङ्गं गजपिप्पली l तल्
ु यं भवेत ् कौशिकमत्र मध्ये दे यं तथा सर्पिरथार्ध भागम ् l
काटूकातिविषा भार्गी वचा मर्वे
ु ति भागतः ll सार्द्धाक्ष मात्रन्तु ततः प्रयोगात ् कृत्वानप
ु ानं सरु या अथ यष
ु ै ll
प्रत्येकं शाणीकानि स्यर्द्र
ु व्याणीमानि विंशतिः l मद्येन वा कोष्णजलेन वा अथः क्षीरे ण वा मांसरसेन वापि l
द्रव्येभ्यः सकलेभ्यश्च त्रिफला द्विगुणा भवेत ् ll कटीग्रहे गध्र
ृ सिबाहूपष्ृ ठे हनग्र
ु हे जानन
ु ी पादयग्ु मे ll
एभिश्चर्णी
ू कृतैः सर्वे समो दे यश्च गुग्गुलःु l संधिस्थिते चास्थिगते च वाते मज्जश्रिते स्नायग
ु ते च कोष्ठे l
रोगान ् जयेत ् वातकफानवि
ु द्धान वातेरितान ् हृद्ग्रहे योनिदोषान ्
(वङ्गं रौप्यम ् च नागं च लौहसार स्त अभ्रकम ् l l
मण्डुरं रससिन्दरु ं प्रत्येकं पलसम्मितं ) भग्नास्थि विद्धेषु च खंजवाते त्रयोदशांग प्रवदन्ति तज्ञः ll
शङ्ख वटी
सार्धकर्ष रसेन्द्रस्य गंधकस्य तथैव च l
विषं कर्षत्रयं दद्यात ् सर्वतल्
ु य मरीचकं ll चित्रकादि वटी
दग्धशङ्खं च ततल्
ु यं पञ्चकर्षानि नागरात l चित्रकं पिप्पलीमल
ू ं द्वौ क्षारो लवणानिच l
स्वर्जिक्षारामठा कणा सिन्धु सौवर्चलं विडम ् ll व्योषं हिङ्गु अजमोदाश्च चव्यम ् चैकत्र चर्ण
ू येत l
सामद्र
ु औद्भिदाचैव भावयेन्निबक
ु ाद्रवैः l गुटिका मातल
ु ङ्
ु गस्य दाडीमस्य रसेन वा l
वटी ग्रहन्यामलापित्तम ् शल
ु घ्णी वन्हि दीपनी ll कृता विपाचयत्यामं दिपायत्याशु चानलम ् ll
वंहिमान्द्यं कृतान ् रोगान ् सामदोष विनाशयेत ् l
सत
ू शेखर रस जात्यादि तैल
शद्
ु धं सत
ू ं मत
ृ ं स्वर्णं टङ्कणम ् वत्सनाभकम ् l जातिनिंब पटोलानां नक्तमालस्य पल्लवा l
व्योष ् मन्
ु मत्त बीजं च गन्धकम ् ताम्र भस्मकम ् ll सिक्थकं मधक
ु ं कुष्ठं द्वे निशे कटुरोहिणी ll
चातर्जा
ु तं शङ्ख भस्म बिल्व मज्जा कचोरकम ् l मञ्जिष्ठा पद्मकं लोध्रमभया पद्मकेशरं l
सर्व समं क्षिपेत्खलवे मर्दयं भङ्
ृ गरसैर्दि नं ll तथ्
ु यकं सारीवा बीजं नाक्तमालस्य दापयेत ् l
गुञ्जमात्रां वटी कृत्वा द्विगंज
ु े मधस
ु र्पि्षि ll एतानि समभागानि पिष्टवा तैलं विपाचयेत ् ll
रसो अय अमल्पित्तघ्णो वान्तशल
ु ांमयापः l
पञ्चगुल्मान पञ्चकासान ग्रहणय्ह आमयानाशन l विषव्रणे समत्ु पन्ने स्फोटके कुष्ठ रोगिनि l
त्रिदोषोत्थातिसारघ्न ् श्वासे मन्दाग्नी नाशनः l दद्र ु विसर्प रोगेषु किटदं शष
े ु सर्वथा ll
उग्रहिक्का उदावर्त दाह याप्य गदापह ll सद्यः शस्त्रप्रहारे षु दं ष्ट्रा विद्धेशु चैव हि l
मण्डलानन्न सन्दे ह सर्वरोग हरः परः l नखदन्तक्षते दे हे दष्ु ट मांसापकर्षणं ll
राजयक्ष्मा हरः साक्षाद्रसो अयं सत
ु शेखरः ll
पन
ु र्नवाष्टक क्वाथः
लीला विलास रस पन
ु र्नवा निंबा पतोलशण्
ु ठीतिक्ता अमत
ृ ा दार्वि अभया कषायः l
रसो बलिर व्योम रविस्तु लौहं धात्र्या अक्ष निरै स्त्रिदिनं सर्वांगशोथ उदर पार्श्वशल
ु श्वासान्वितं पाण्डुगदम ् निहन्ति ll
विमर्द्य l
तदल्य घष्ृ टं मद
ृ म
ु ार्क वेन समर्दयेदस्य हि रत्तिमात्रम ् ll
तन्त्य आम्लपित्त्तम ् विविधं प्रकारम ् लिलाविलासो
रसराज एषः l
छर्दि सशल
ु ा हृदयस्य दाहं निवारयेत ् दोष न संशयो अत्र ll
दग्ु धं सकुष्मांड रसं सधात्री फलं समेतं ससितं गजेद्वा l