(2) □□ OVERZICHT INHOUD

2 EW 5 FEBRUARI 2022

INHOUD EW; Eerst de feiten. De eerste Chinezen

Omslagfoto Joosep Martinson/International Skating Union/Getty Images

EW is als Elseviers Weekblad opgericht in 1945 en is een voortzetting In 1911 kwamen 26 Chinese
van Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift (1891-1940) zeelieden naar Nederland. Om te
voorkomen dat hun geschiedenis
wordt vergeten, zoeken jongere
Chinezen naar hun roots.

OMSLAGARTIKEL
Sportfestijn
met bijsmaak
Over de
Olympische Ali Keles
De Rotterdamse ondernemer
Winterspelen bracht een deel van zijn
hangt een kunstcollectie onder bij het
grauwsluier. Depot Boijmans Van Beuningen.
‘Ik voel me er onwijs thuis.’
Door corona en
het brute Chinese
regime. Maar
Nederlands
succes zal die
narigheid snel
doen vergeten

4 Brieven 38 Interview Rotterdamse ondernemer Ali Keles

6 Foto van de week
8 Commentaren Weldadige sport; Nee toch, VN?; Tegengas;
Limburgs pijn
VERHAAL VAN DE WEEK
10 Olympische Winterspelen Sportfestijn met bijsmaak
19 Cartoon Eliane Gerrits
NEDERLAND
20 Politiek Kamer wil vermogensongelijkheid verkleinen
23 Gerry van der List Graag meer consideratie met Vera Bergkamp
24 InTilburg; Stijger/daler; Quote; In Brussel; In Den Haag
26 Immigratie In 1911 kwamen de eerste Chinezen in Nederland
30 Essay Wie is er bang voor meer geschiedenis?
32 Gemeenteraadsverkiezingen Baarle-Nassau
35 Geerten Waling De bedenkelijke erfenis van Frits Bolkestein
36 EW Podium Pijnlijke confrontatie met het verleden
WERELD
42 Frontgebied Slag om de Zwarte Zee
44 Ingezonden brieven Ambassadeur van Rusland en voor­
gedragen ambassadeur van Oekraïne over conflict
47 Robbert de Witt Poetins onopvallende meesterstrateeg
48 In Khartoem; Op de kaart; 5 vragen over SPD als vijfde colonne
50 Royalty De eeuw van de Britse vorstin Elizabeth II
ECONOMIE
52 Inflatie Polen als groeiwonder hapert
56 Achter de komma; Op de ranglijst; Cijfer van de week; M/V van de
week Jean-Marie Tritant, Unibail-Rodamco-Westfield
58 11 vragen aan Ard Malenstein, Pets Place en Boerenbond
UW GELD
62 Inkomen Hoe werkt doorbeleggen van de lijfrente?
64 Mijn aankoop Tweedehands caravan
 □□ OVERZICHT INHOUD

5 FEBRUARI 2022 EW 3

NONSOLUS

Een (1) Rus

oor zijn eigen veiligheid krijgt hij

De eeuw van
Elizabeth
De Britse vorstin
V in dit stukje de willekeurige naam
‘Igor’. We kennen elkaar al meer
dan 35 jaar en hij is voor mij ‘Rusland’.
Al die jaren spraken we, of we nu in
langst zittende Nederland waren of in Rusland, nooit
monarch ooit, over politiek of over voetbal. Beide
werd zeven onderwerpen vond hij niet interessant,
decennia geledei ze bevonden zich in een andere wereld
Koningin. Een die niet de zijne was.
heus paleisdram Zijn wereld bestond uit zijn zoon,
gooide bijna nog zijn moeder, zijn broer, zijn vrienden en
roet in het eten. vooral zijn zakelijke projecten. Het ene
wat succesvoller dan het andere. Hij is
geen miljonair, maar heeft goed ge­
boerd en is het tegenovergestelde van
Afrekenen per consult een patser. Roken en drinken heeft hij
Het eigen risico in de zorg moet afgeleerd en hij eet ‘gezond’.
‘slimmer en betaalbaarder’, staat Sinds kort is hij veranderd in een
in het Coalitieakkoord. Dat blijkt nieuwe ‘Igor’. Hij is totaal bevangen
nog niet zo eenvoudig, want er is door de politiek en praat het liefst over
steeds meer discussie over. niets anders. Het is gekomen, zegt hij,
door de demonstraties in Wit-Rusland
en de vergiftiging en opsluiting van op­
70 1
positieleider Aleksej Navalny in 2020.
[llllll lllllK Voorheen liet Poetin hem onverschil­
■ ■iiiii lllll lig, nu noemt hij hem een leugenaar,
een autocraat en vooral een blokkade
Groeiwonder hapert , ..... , ■■■■■ voor de economische ontwikkeling van
Economische bloei stutte jaren Rusland. Al het geld gaat naar het leger.
het succes van de Poolse Onderwijs, ooit parel van Rusland, ligt
regering. Maar een mislukte op zijn gat. Net als de medische zorg.
belastinghervorming en hoge Igors engagement gaat zo ver dat hij
inflatie zorgen voor onzekerheid. al heeft meegedaan aan een anti-Poe-
tin-demonstratie. Net als met Trump in
de Verenigde Staten splijt het oordeel
over Poetin gezinnen, families en
65 Lezersvragen; Beurs vriendengroepen. Voor- en tegen­
KENNIS BTECH standers heb je in alle sociale la­
66 Wetenschap Nauwelijks onderzoek naar nut van studies gen, zegt hij. En dat we ons geen
68 Taal Turkije Spiritueel Revolutionaire barmhartigheid voorstelling kunnen maken van
69 Simon Rozendaal 25 Miljard om groei bramen te voorkomen de kracht van de propaganda.
GEZONDHEID In 2024 zijn er verkiezin­
70 Zorg Eigen risico moet slimmer en betaalbaarder; Corona kort gen. Een vriend van hem
CULTUUR kocht al een huis in
74 Pers Buitenlandse kranten door de week niet meer te koop | Spanje, om weg te
76 Brieven Zeer Fijne Boy van GerardReve Thuis kijken; Boekentips; kunnen als de uitslag
Film Munich - The Edge of War van Christian Schwochow ■ wordt gestolen, net als
79 Culinair Doe-het-zelfsteak Wijn Bordeaux-aristocraat H in Wit-Rusland. Igor
81 Sport Hugo Camps Topper met kaalplekken ■ blijft. Hij houdt le veel
83 Liesbeth Wytzes De hel - dat is echt iets anders M van zijn land.
84 Leven & dood Max Moszkowicz (1926-2022)
86 Bridge & puzzels Arendo Joustra,
hoofdredacteur

4 EW 5 FEBRUARI 2022
BRIEVEN
Brieven moeten gaan over recent
verschenen artikelen, niet langer zijn
dan 150 woorden en voorzien zijn van
naam en adres. Afzenders verlenen
onherroepelijk toestemming voor
redigeren en openbaarmaking.
EW • Postbus 11,1110 AA Diemen
of brieven@ewmagazine.nl. Graag uw
brief versturen in hete-mailberichten
niet als bijlage.
Koopkracht
Door de peperdure energie
worden we armer - met of zon­
der compensatie, nu of later.
Jeroen van Wensen slaat in zijn
commentaar ‘In de bedeling’
(29 januari, pagina 8) de spij­
ker op zijn kop. We worden
moreel ook armer, door onbe­
nullen, betweters, brallers, on­
tevredenen, complotdenkers
en relschoppers.
Maar wat wil je, het goede
voorbeeld, dat zich te veel be­
50 JAAR GELEDEN
IISI^JVS
Simon Carmiggelt
Hij haalde op school nooit een
voldoende voor Nederlands. Toch
ontwikkelde Simon Carmiggelt
zich tot de grootste cursiefschrij-
vervan Nederland. EW laat, na
urenlange gesprekken, Carmig-
geltzelf vertellen hoe hij aan stof
voor zijn cursiefjes komt. 'In bijna
ieder mens zit een verhaal. Maar
je moet er altijd iets aan doen,
aan de verhalen die je hoort. Je
kneedt aan de werkelijkheid van
het verhaal,'aldus Carmiggelt.
LEES HET ARTIKEL UIT 1972
www.ewmagazine.nl/50jaar
zighoudt met de waan van de
dag, zit op B67 - de Bezuiden-
houtseweg 67 in Den Haag.
Blijft de vraag naar de lo­
gica van 200 euro netto erbij
voor bijstandtrekkers die de
AOW in verouderen. Het ant­
woord op die vraag ligt ook in
Den Haag. De voorzitters van
niet-politieke Hoge Colleges
van Staat gaven vorig jaar al
het antwoord in EW: in het
kabinet en de Tweede Kamer
bevinden zich incompetente
en onbetrouwbare personen.
Ten slotte, als het kabinet
de rekenrente - gesteund door
president van De Nederland-
sche Bank Klaas Knot - niet zo
belachelijk laag had gehou­
den, zouden de gepensioneer­
den nu waarschijnlijk minder
hard om compensatie hebben
geroepen.
Ed van Zuidam, Voorburg
25 JAAR GELEDEN
De nieuwe emigrant
In de voorgaande tien jaar is het
aantal Nederlanders dat naar het
buitenland vertrok metfiendui-
zend gegroeid tot veertigduizend.
Opvallend is dat in de laatste vijf
jaar het aantal Nederlanders dat
emigreert, sneller stijgt dan het
aantal Nederlanders dat terug­
keert. Snelle vliegverbindingen,
open grenzen en moderne com­
municatiemiddelen vergemakke­
lijken de keuze om het geluk over
de grens te zoeken.
LEES HETARTIKEL UIT 1997
www.ewmagazine.nl/25jaar
Koopkracht (2)
Jeroen van Wensen gaat er in
zijn ‘berekening’ van uit dat
echtparen en/of samenwonen­
den tegelijkertijd de AOW-leef-
tijd bereiken. Dat is naïef en
onjuist. In huishoudens is het
leeftijdsverschil tussen man en
vrouw veelal enkele tot tiental­
len jaren. De AOW is dus tot de
al dan niet werkzame partner
(ook) de AOW-leeftijd bereikt
de laagste uitkering die Neder­
land kent.
J.P. Olykan, Amsterdam
Koopkracht (3)
In zijn commentaar stelt Jeroen
van Wensen dat de economi­
sche ratio achter het verzoek
aan het kabinet om terugval in
inkomen te compenseren ma­
ger is. Die inkomensterugval is
berekend door het Nibud en
ontstaat mogelijk mede door
10 JAAR GELEDEN
ELSEVIER
TWITTER
U l BIJKLUSKAMPIOEN
Twittergids
Ook wie niet twittert, wordt dage­
lijks geconfronteerd met dit
sociale medium. De groep actieve
twitteraars groeit snel, net als
het aantal tweets. In deze Twit­
tergids: zestig twitteraars die de
moeite van het volgen waard zijn,
hoe u meer volgers kunt verzame­
len, en het twitterjargon ver­
klaard. Plus vier bekende Neder­
landers die actief zijn op Twitter,
zoals wielrenster Marianne Vos en
oud-minister Maxime Verhagen.
LEES HET ARTIKEL UIT 2012
www.ewmagazine.nl/10jaar
□□ OVERZICHT INHOUt
het wetsvoorstel om de AOW
van het minimumloon te ont­
koppelen. Deze loskoppeling
zal naar schatting naar de
4 miljard euro gaan.
Me dunkt dat de ratio ach­
ter de 25 miljard voor bestrij­
ding van de stikstofcrisis en
zo’n 40 miljard aan overige kli-
maatkosten pas echt mager is
en volgende generaties zal op­
zadelen met torenhoge schuld.
Voorts lijkt de Nibud-bere-
kening dat burgers er een paar
tientjes per maand op achter­
uitgaan, afhankelijk van de in­
komens van huishoudens, ook
niet erg waarachtig. Gelet op
alleen al de fors gestegen ener­
giekosten zal de terugval eer­
der zo’n 125 euro per maand
belopen. Ergo, het is wellicht
beter om die ‘paar miljard’ ter
compensatie uit het Klimaat-
fonds te halen en zo de schade
voor toekomstige generaties te
beperken.
F. Paardekooper, Zandvoort
Poetin
Met veel genoegen lees ik altijd
de commentaren van Robbert
de Witt. In ‘Poker met Poetin’
(22 januari, pagina 9) noemt
hij de eisen van Vladimir Poe­
tin idioot. Dat is volkomen te­
recht. Anderzijds moet worden
erkend dat Rusland vanuit het
Westen een aantal keren is bin­
nengevallen (Napoleon, Hitler)
- niet andersom! Daarom wil
Poetin graag een bufferzone
tussen Rusland en het Westen.
Jan Vrijland, Alblasserdam
Poetin (2)
Op 22 oktober 1962 verhoogde
Amerika zijn staat van paraat­
heid naar DEFCON 2, waardoor
een onmiddellijk militair in­
grijpen in Cuba mogelijk werd.
Dit naar aanleiding van het
plaatsen van raketten met
nucleaire lading op dit eiland
door Sovjetleider Nikita
Chroesjtsjov. De Amerikaanse
president John F. Kennedy
speelde toen hoog spel en een

kernoorlog stond op het punt
te beginnen.
De NAVO doet nu hetzelfde
als de Sovjet-Unie destijds.
Geen wonder dat Rusland ner­
veus wordt. Dat voormalige
Sovjet-satellieten zich vrijwil­
lig bij het Westen aansluiten, is
hun zaak, maar de NAVO hoeft
die landen niet meteen vol te
zetten met kernraketten.
Met andere woorden: de pot
verwijt de ketel. Overigens heb
ik verder geen goed woord over
voor Poetin en zijn corrupte
handlangers.
E. Oterdoom, Amsterdam
Poetin (3)
Het Amerikaanse zakenblad
Forbes omschrijft Poetin als
een van de machtigste perso­
nen. Dankzij het nucleaire ar­
senaal van Rusland, niet door
de economie die volgens de
Wereldbank slechts 1,9 procent
van het wereldwijde bruto bin­
nenlands product bedraagt.
De oplopende spanning
langs de grens met Oekraïne
zou weleens kunnen zijn geor­
kestreerd om de gasprijs voor
Europa permanent op een ho­
ger niveau te brengen. In één
jaar tijd is de gasprijs op de
Europese spotmarkt vervier­
voudigd. Jan van Riezen, Assen
Simon Rozendaal
Ik lees EWal meer dan vijftig
jaar en het is altijd weer een
voorrecht om een column of
artikel van Simon Rozendaal te
mogen lezen. Zo ook ‘GL: prin­
cipes en hypocrisie kussen el­
kaar’ (8 januari, pagina 65).
Het is ongelooflijk hoe Rozen­
daal, gedegen natuurweten­
schappelijk onderbouwd, tel­
kens fabels van feiten weet te
scheiden. In deze column de
contradictie in de ‘principes’
van GroenLinks. Simon, laat je
niet pensioneren, er mag weer
worden gesproken over kern­
energie. Je bent een parel voor
£W! A.E. Bosman, Utrecht
Aziatische hoornaar
‘Een nieuwe vijand voor de
honingbij’ (Vooruitblik2022,
1 januari, pagina 22) is een
goed geïllustreerd verhaal dat
wel om een reactie vraagt. Ja,
natuurlijk moeten we deze
exoot bestrijden, maar om nu
te stellen dat we daardoor mis­
lukte oogsten en lagere voed­
selproductie tegemoet moeten
zien, is wel erg overdreven.
En dat in 2021 in Frankrijk
minder honing is geoogst door
de Aziatische hoornaar is on­
juist. Overal in Europa was de
honingoogst gehalveerd, door
□□ OVERZICHT INHOUt
5 FEBRUARI 2022 EW 5
het slechte weer en niet door
klimaatverandering, zoals
tegenwoordig alles hierdoor
schijnt te worden veroorzaakt.
Overigens neemt het aantal
bijenvolken mondiaal nog
steeds toe en is bestuiving van
bloemen door andere bijen­
soorten het probleem. De
Aziatische hoornaar als nieuw­
komer in Nederland zal geen
bedreiging voor de bijenhou-
derij zijn. Een gezond volk
heeft genoeg weerbaarheid,
hoogstens zal een zwak bijen­
volk hiervan last kunnen krij­
gen. Eventueel kan een stukje
gaas met de juiste diameter
voor het vlieggat van de bijen­
kast de Aziatisch hoornaar, die
een groter lijf heeft dan de
bijen, buiten de bijenkast hou­
den. Dr. ir. C. van Heemert,
oud-rijksbijenteeltconsulent,
Azewijn
(2) □□ OVERZICHT Q= INHOUD

NOORDZEE
Hartens Multimedia

Stuurloos
in storm
In de westerstorm van 31
januari brak vrachtschip
Julietta D voor IJmuiden
door zijn ankers en botste
op een olietanker. Met
een gat in de romp raakte
het 190 meter lange schip
op drift, en dreigde wind­
molens en een platform
te raken. De achttien be­
manningsleden werden
geëvacueerd. Stranding
van de Julietta D nabij
Scheveningen werd voor­
komen doordat helikop­
ters bergers aan boord
wisten te brengen die een
verbinding met een sleep­
boot tot stand brachten.
Sleper Sovereign bracht
het schip in veilige haven.
Bij de reddingsactie vie­
len twee lichtgewonden,
een sleper en een berger.
 □□
□□ OVERZICHT

5 FEBRUARI 2022 EW 7
8 EW 5 FEBRUARI 2022
COMMENTAREN
Weldadige sport
Winterspelen hoeven geen reclame
te zijn voor de Chinese dictatuur.
et was op Oudejaarsavond een aangename ver­
H rassing. Miljoenen televisiekijkers zagen zowaar
een cabaretier die zinnige dingen zei. Een zeld­
zaamheid. Peter Pannekoek legde onder meer uit hoe
onzinnig het is om van sporters te eisen dat ze de
Winterspelen in Peking boycotten. Laat die mensen die
zich opwinden over de mensenrechtenschendingen in
China, gewoon de olympische televisie-uitzendingen
mijden, zei hij. Dan dalen de reclame-inkomsten en zal
het Internationaal Olympisch Comité in de toekomst
wellicht minder snel dictatoriale re­
gimes aanwijzen als gastland. Ver­
standige taal van Pannekoek, die
wees op eigen verantwoordelijkheid.
Toen Peking in 2015 werd aangewe­
zen als olympische gaststad voor dit
jaar, was Lindsay van Zundert 10 jaar oud. Je kunt van
ï
de kunstrijdster onmogelijk verwachten dat ze het
grootste sportieve evenement ter wereld aan zich laat
voorbijgaan omdat sportbobo’s zeven jaar geleden niet
zo hebben gelet op de mensenrechtensituatie in hun
land van voorkeur. Je kunt van het meisje evenmin ver­
langen dat ze zich in Peking gaat uitspreken tegen de
onderdrukking van de Oeigoeren. Dat is haar taak hele­
maal niet. Laat sporters lekker sporten. Daar zijn ze
goed in, daar amuseren ze veel mensen mee.
De relatie tussen sport en politiek blijft ongemakke­
lijk. Het is evident dat de Chinese leider Xi Jinping de
Spelen wil gebruiken om propaganda te maken voor zijn
land. Net zoals de Duitse nationaal-socialisten dit de­
den met de Zomerspelen in Berlijn in 1936.
Dictaturen zijn ook relatief goed in het organiseren
van grootse evenementen. Ze kunnen maatschappelijke
krachten makkelijker mobiliseren dan democratieën,
draconische maatregelen nemen en de oppositie het
zwijgen opleggen. Een Chinese natuurliefhebber die
zich in een boom zou willen nestelen om te voorkomen
dat een bos moet plaatsmaken voor een stadion, weet
dat dan zijn laatste uur heeft geslagen.
et zal vast onaangenaam zijn om straks dictato­
H riale Chinese kereltjes glimmend van genoegen
in ereloges te zien zitten. Trots op de ijsbanen en
pistes die ze snel uit de grond hebben laten stampen,
want China is helemaal geen wintersportland. In het
medailleklassement van de Winterspelen in Zuid-Korea
eindigde het vier jaar geleden op de zestiende plaats.
Maar het is geen uitgemaakte zaak dat de Spelen het
imago van China goed doen. Het tegendeel is waar-
schijnlijken Grote sportevenementen doen de aandacht
voor misstanden in een land sterk toenemen. Zowat alle
Nederlanders weten nu wat voor een onguur land Qatar
is omdat het WK voetbal daar dit jaar plaatsheeft. Net
zoals zij, vanwege hetzelfde toernooi, in 1978 goed op
de hoogte waren van de misdadige praktijken van het
Argentijnse bewind. De met de Spelen samenhangende
berichtgeving over China heeft zeker geen positieve kijk
op het gastland bevorderd.
Daar komt bij dat isolement praktisch nooit gunstig
effect sorteert. Het is een illusie te menen dat veel in­
vloed kan worden uitgeoefend
op de gang van zaken in het
Chinese rijk. Maar het onder­
houden van contacten vergroot
eerder de kans op de versprei­
ding van verlichte denkbeelden
dan het afsnijden van banden. Hoe
meer de Chinezen worden geconfronteerd met
eigenwijze, liberale westerlingen, des te be­
ter. De Spelen bieden niet alleen topamuse-
ment, ze kunnen ook sociaal en cultureel
weldadig werken. Gerry van der List
Shorttracker Sjinkie Knegttijdens de training
in het Capital Indoor Stadium in Peking
Nee toch, VN?
Agressieve kernmacht Noord-Korea
mag anti-atoombomtop leiden.
et is op zich een mooi streven van de Verenigde
H Naties (VN) om vanaf eind mei vier weken te
gaan praten over de gevaren van kernwapens en
de verspreiding ervan tegen te gaan. Zulke massavernie­
tigingswapens kunnen immers enorme schade aanrich­
ten, zeker als de verkeerde landen ze in handen krijgen.
Zoals Noord-Korea bijvoorbeeld, het land dat nota
bene als voorzitter van de conferentie is aangewezen.
Dit land ‘was in het roulatiesysteem nu eenmaal aan de
beurt’. Maar er is geen ander land dat zo openlijk bezig
is een eigen atoombom te ontwikkelen. Tot ontzetting
van buurlanden worden er al sinds de jaren negentig
atoomproeven gehouden. Met steeds meer succes.
Noord-Korea tot voorzitter maken is geen handige zet
om Kim Jong-un met zijn eigen gedrag te confronteren.
Werkte het maar zo. Boevenstaten als China, Cuba en
Venezuela verbeteren hun gedrag ook nooit als ze zit­
ting mogen nemen in de Mensenrechtenraad van de VN.
De bizarre benoeming is eerder opnieuw een bewijs van
de diepe kloof tussen het uitgedragen ideaal en de wer­
kelijkheid op de VN-burelen. Robbert de Witt

Tegengas
Is alle somberheid over het Westen
in de Oekraïne-crisis wel terecht?
p het eerste gezicht is er weinig positiefs te mel­
O den over de crisis in Oekraïne. De algemene le­
zing luidt immers als volgt: de Koude Oorlog,
waarvan iedereen dacht dat die voorbij was, bleek al die
tijd nog te smeulen, diep in het Kremlin. En daardoor
zitten we nu met twee grote en omvangrijke legers die
elkaar in de ogen kijken aan de oostgrens van Europa.
Alom wordt ook geconstateerd dat Poetin het Westen
weer eens heeft klemgezet, want ‘wij’ moeten maar ra­
den wat hij precies van plan is. En dat Europa en de Ver­
enigde Staten zich opnieuw laten overrompelen en uit
elkaar spelen - net als in 2014, toen Rusland plots de
Krim van Oekraïne afpakte.
Het is een wel erg sombere visie op hetgeen zich ont­
vouwt. Want er zijn, ondanks alle oorlogsdreiging en de
benarde positie van Oekraïne, best nog lichtpuntjes.
Allereerst die westerse verdeeldheid. Ja, het klopt dat
er een groot verschil in aanpak is tussen de Angelsak­
sische landen enerzijds, en met name het softe, verzoe­
nende Duitsland anderzijds. Toch kun je die interne ver­
schillen ook opvatten als een weliswaar onpraktische,
maar tegelijk positieve eigenschap van westerse vrij­
heid. Want zo gaat dat nu eenmaal als elk land, hoe
klein ook, recht heeft op zijn eigen mening en zijn ei­
gen koers. Dit is nu precies waarin de vrije wes­
terse wereld verschilt van de onvrije Russische
invloedssfeer.
an de NAVO. De rol van deze eens op­
D permachtige en dominante mili­
taire alliantie leek na 1991, toen
het Sovjetrijk implodeerde, wel zo’n
beetje uitgespeeld. Wat moest het
immers, zonder directe vijand? De
Amerikanen deden nog wel een be­
roep op NAVO-bondgenoten toen er in
Afghanistan en Irak moest worden gevoch­
ten. Van harte kwam de bijstand niet.
Donald Trump vond de NAVO ‘overbo­
dig’, collega-president Emmanuel Macron
noemde de NAVO ‘hersendood’. Maar zie,
dankzij Poetins geschuif met legereenheden
is de NAVO plots weer relevant. De Russen wil­
len praten met de NAVO, niet met de EU.
Lichtpuntje is ook dat Europa wel is wakker
geschud wat betreft de energievoorziening. Was
Oekraïense soldaat loopt
wacht aan het oostfront
□□ OVERZICHT INHOUD
5 FEBRUARI 2022 EW 9
het nou verstandig om kernenergie zo snel in te ruilen
voor Russisch gas, zoals de Duitsers doen? Wel verstan­
dig blijkt dat (vooral oostelijke) landen als Polen en de
Baltische staten Ing-terminals hebben aangelegd om
vloeibaar gas uit andere delen van de wereld te kunnen
invoeren als de nood aan de man komt.
Zo heeft Rusland het straks geheel aan zichzelf te wij­
ten als grootste klant Europa steeds minder gas uit Sibe­
rië zal kopen wegens deze kwetsbare afhankelijkheid.
En zo heeft Poetin het straks aan zichzelf te wijten als de
toch al tanende steun voor zijn regime verder slinkt van­
wege sancties. En vast nóg verder als het inderdaad oor­
log wordt en Russen rouwen om hun gesneuvelden.
Al deze kanten van het Oekraïense drama worden
over het hoofd gezien door Vladimir Poetin louter als ge­
slepen strateeg, en het Westen als zwak en verdeeld te
beschouwen. Robbert de Witt
Limburgs pijn
Aantijgingen in pers en Provinciale
Staten tegen College onterecht.
ngelen bestaan niet. Dat is de titel van het onder­
E zoeksrapport (28 januari) dat de bestuurscultuur
in Limburg in de afgelopen tien jaar heeft doorge­
licht. Dit onderzoek is het vierde nadat in april 2021 het
Limburgse College aftrad wegens vermeende belangen­
verstrengeling, vriendjespolitiek en nog zo wat.
De kwestie draait om de Stichting Instandhouding
Kleine Landschapselementen (IKL), waar oud-gedepu­
teerde Herman Vrehen (CDA) sinds 2015 directeur was.
Deze stichting kreeg provinciale subsidies. Hij werd er
in NRCHandelsblad van beticht tonnen naar eigen be­
drijven te hebben doorgesluisd dankzij warme relaties
met CDA-gedeputeerden. Nadat de Staten niet ge­
loofden dat dit verhaal grotendeels ondeugdelijk
1' was, stapten eerst CDA-gedeputeerden Ger Koop-
•jJ mans en Hubert Mackus op en daarna het hele Col­
lege, inclusief gouverneur Theo Bovens (CDA).
Externe onderzoeken door het College, IKL, een
parlementaire enquête naar Koopmans en Engelen be­
staan niet trekken alle vier dezelfde conclusie: eigenlijk
niets aan de hand, al is niemand perfect. Johan Remkes
(VVD), waarnemend Commissaris, zei bij zijn afscheid
tegen de Staten in november: ‘Discussieer op basis
van feiten, niet op basis van fake news en soms door
journalisten gecreëerde beelden.’
Het is aan de Limburgse kiezer om 15 maart 2023
tijdens de Statenverkiezingen af te rekenen met de Sta­
tenleden die er alleen maar op uit waren om bestuur­
ders kapot te maken, in plaats van hun mooie provin­
cie vooruit te helpen. JelteWiersma
 □□ OVERZICHT INHOUt

VERHAAL
VAN DE WEEK

Over de Olympische Winterspelen

hangt een grauwsluier. Door een
virus en door een bruut regime
van het organiserende China.
Maar Nederlands succes zal die
narigheid snel doen vergeten.

Sportfestijn
met bijsmaak
Gerry van der List
(2) □□ OVERZICHT Q= INHOUD

5 FEBRUARI 2022 EW 11

oosheid en frustratie

B kunnen tot bijzondere

prestaties leiden. Kijk
naar Annie Borckink.
De boerendochter uit
de Achterhoek wist bij het langebaan­
schaatsen nooit echt grote indruk te ma­
ken. Ze eindigde bij kampioenschappen
doorgaans in de middenmoot. Haar ma­
gere prestaties inspireerden collega’s en
coaches tot denigrerende opmerkingen.
Alle aandacht ging uit naar een tien jaar
jongere spontane blondine, de mediage­
nieke Ria Visser.
Maar zie, de zich vaak vernederd voe­
lende Borckink bereikte in 1980 op Va­
lentijnsdag ineens een niveau dat nie­
mand voor mogelijk had gehouden. Tij­
dens de Olympische Winterspelen van
Lake Placid reed ze, terwijl het enorm
hard sneeuwde, de concurrentie aan flar­
den en vestigde een olympisch record.
Het gekonkel in de kernploeg was voor
haar een vorm van doping geweest, ver­
telde ze na afloop stralend, om daarna
geheel in de anonimiteit te verdwenen.
De ontgoochelde Visser stortte zich, op
zoek naar troost, in de armen van een ou­
dere sportjournalist die bekend stond om
zijn vlotte babbel, arrogante uitstraling
en opvallende truien, en bleef de rest van
haar leven mokken over het mislopen
van goud doordat een door haar gemin­
acht lelijk eendje op het ijs ineens in een
mooie zwaan was veranderd.
‘Het wonder van Annie Borckink’ is
een van die prachtige verhalen uit de ge­
schiedenis van de Olympische Winter­
spelen. Dit grootse evenement is bij uit­
stek het podium waarop wintersporters
willen schitteren. Ze mogen nog zoveel
nationale, Europese en mondiale titels
binnenhalen, olympisch goud is toch uit­
eindelijk datgene wat een carrière de
meeste glans verschaft. Drama’s liggen
op de loer. Schaatsers kunnen zich vier
jaar intensief voorbereiden op een race,
maar op het beslissende moment kan het
uiteindelijk misgaan.
Bijvoorbeeld door een stommiteit van
de coach. Zoals toen Sven Kramer in 2010
in Vancouver op de 10 kilometer door Ge-
rard Kemkers de verkeerde baan in werd
gedirigeerd. De verbijstering en woede
op het gezicht van de Fries toen hij be­
greep dat hij door een foute wissel het ze­
ker lijkende goud had verspeeld, staan in
het nationale geheugen gegrift. Net zoals
de juichend in de lucht gestoken armen
 □□ OVERZICHT INHOUt

12 EW 5 FEBRUARI 2022

Annie Borckink bereikte in 1980

ineens een niveau dat niemand
voor mogelijk had gehouden

Drama in 2010: Sven Kramer beseft

dat coach Gerard Kemkers hem de
verkeerde baan instuurde

Ard Schenk en Kees Verkerk

[rechts) zorgden een halve eeuw
geleden voor schaatseuforie

van Jan Smeekens, die in 2014 in Sotsji Jan Wolkers was zo geraakt door de minder bekende namen. Bobsleeërs en
een fraaie overwinning leek te hebben onverwachte triomf dat hij er een gedicht rodelaars bijvoorbeeld reizen naar Yan-
behaald. Helaas bleek Michel Mulder aan wijdde. ‘Wintervlucht’ eindigde met jing en schansspringers, langlaufers en
toch net iets sneller de 500 meter te heb­ de regels ‘De eindstreep krimpt van on­ snowboarders naar Zhangjiakou.
ben afgelegd. Het verschil tussen beide geloof/ Een schaduw niet te evenaren/ Wie live wil volgen hoe Adriana
Nederlanders bedroeg twaalfduizendste Daar sta ik half ontkleed/ En zie de snel­ Jelinkova het ervan af brengt, zal de wek­
van een seconde. heid van mijn vlucht.’ Van Velde toonde ker vroeg moeten zetten. De in Tsjechië
Memorabel is ook de striptease van zich hoogst vereerd door deze poëzie en geboren, maar voor Nederland uit­
Gerard van Velde. De langharige Wapen- bedankte mijnheer Wolkers beleefd. komende skiester begint op 7 februari
velder had de gewoonte op de om 03.15 uur aan de reuzenslalom. Ge­
vierde plaats te eindigen lukkig komen de schaatsers op meer
doordat hij een enorme snel­ Voor wintersporters is christelijke tijden in actie. Hun verrich­
heid op de rechte baan steeds
teniet deed door geklungel in
en blijft olympisch goud tingen kunnen ’s ochtends bij de koffie
worden gevolgd. Thuiswerken heeft zijn
de bochten. Maar in 2002 had het hoogst haalbare voordelen.
hij in Salt Lake City een Annie
Borckink-dag. In trance reed hij op de Het verhoopte, verwachte en soms De Winterspelen hebben altijd
1.000 meter naar een olympisch record. verrassende succes van nationale helden een stuk minder tot de verbeelding ge­
Omdat hij het tijdens het wachten op de zal Nederlanders ook van 4 tot en met 20 sproken dan de Zomerspelen. De namen
prestaties van de concurrentie heel be­ februari weer voor de buis doen plaats­ van zomerse medaillewinnaars als Mark
nauwd kreeg, ontblootte hij zijn indruk­ nemen. Dan hebben immers de Olympi­ Spitz en Michael Phelps bij het zwem­
wekkende bovenlijf. De vreugdetranen sche Winterspelen in Peking plaats. Al­ men en Carl Lewis en Usain Bolt bij het
kwamen toen duidelijk werd dat ‘Gerard thans, de hoofdstad van de Volksrepu­ hardlopen hebben wereldwijd een magi­
van Vierde’, zoals zijn bijnaam inmid­ bliek China vormt het decor voor de sche klank. Maar als bij een quiz als De
dels luidde, eindelijk eens eerste was ge­ meeste evenementen. Sommige sporters slimste mens zou worden gevraagd naar
worden. worden verwacht op twee plekken met een naam van een van die Noorse ijsko-
 □□ OVERZICHT

5 FEBRUARI 2022 EW 13

Nederlandse winnaars
van gouden medailles
1964INNSBRUCK
Sjoukje Dijkstra
kunstschaatsen
1968GREN0BLE
Ans Schut schaatsen
Carry Geijssen schaatsen
Kees Verkerk schaatsen
Sjoukje 1972SAPPORO
Dijkstra Stien Baas-Kaiser schaatsen
Ard Schenk schaatsen
1976 INNSBRUCK
Piet Kleine schaatsen
1980 LAKE PLACID
Annie Borckink schaatsen
1988 CALGARY
Yvonne van Gennip
schaatsen
1992ALBERTVILLE
Bart Veldkamp schaatsen
Yvonnevan 1998 NAGANO
Gennip Marianne Timmer schaatsen
Gianni Romme schaatsen
Ids Postma schaatsen
Zeer scherpe controle moet 2002 SALT LAKE CITY
coronabesmettingen voorkomen k Jochem Uytdehaage schaat­
sen
Gerard van Velde schaat­
sen
Commotie rond de mannenselectie 2006TURIJN
Ireen Wüst schaatsen
Schaatsers genieten in de Verenigde Sta­ stelling verwerken. De olympisch kam­ MarianneTimmer schaatsen
ten niet zo'n grote bekendheid. Maar Brit- pioen van 2018 op de 1.000 meter mag Gerard Bob de Jong schaatsen
tany Bowe werd vorige maand in de Ame­ door een zwakke prestatie op het laatste van Velde 2010VANCOUVER
rikaanse media bejubeld. Haar landge­ OKT niet uitkomen op deze afstand in Ireen Wüst schaatsen
note Erin Jackson had het hele seizoen Peking. Wel kan hij zijn titel op de 1.500 Sven Kramer schaatsen
gedomineerd op de 500 meter, maar op meterverdedigen. MarkTuitert schaatsen
het kwalificatietoernooi voor de Winter­ De samenstelling van de Nederlandse Nicolien Sauerbreij snow-
spelen ging ze de mist in door een mis­ afvaardiging was nog een heel gedoe. Elk boarden
slag. Winnares Bowe vond dit verdrietig land mag slechts een beperkt aantal 2014S0TSJI
en gunde haar ploeggenote de olympi­ schaatsers naar de Spelen sturen, zodat Sven Kramer schaatsen
sche startplek die ze zelf had veroverd. harde keuzes moeten worden gemaakt. Ireen Wüst schaatsen
Genereus. Tv-kijkers zagen tijdens het OKT steeds Michel Mulder schaatsen
Zo'n Olympisch Kwalificatietoernooi een ingewikkelde matrix in beeld ver­ Gouden Stefan Groothuis schaatsen
(OKT) is een zenuwslopende aangelegen­ schijnen met deelnemers die al dan niet team van Jorien ter Mors schaatsen
heid. Je kunt, zoals Jackson, de ene na de onder een fatale streep eindigden. mannen Jorrit Bergsma schaatsen
andere triomf boeken en dan door pech of Uiteindelijk moest bondscoach Jan Schaatsteam vrouwen
een foutje bij het allesbeslissende toer­ Coopmans een knoop doorhakken. Zijn Schaatsteam mannen
nooi toch de Spelen mislopen. Zenuwen besluit Patrick Roest niette laten starten 2018PYEONGCHANG
spelen een rol. Zoals bij de Nederlandse op de 1.500 meter, leidde tot commotie. Kjeld Nuis schaatsen
sprinter Dai Dai Ntab in 2017. De favoriet De normaal zo rustige Roest was erg boos Sven Kramer schaatsen
op de 500 meter bewoog in Thialf twee en commentatoren klaagden over een on­ Jorien ter Mors schaatsen
keerte vroeg bij de start en werd gedis­ begrijpelijk besluit. Een besluit dat het Ireen Wüst schaatsen
kwalificeerd. Hij wankelde het Friese ijs wel mogelijk maakt dat de verbaasde Carlijn Achtereekte
af, in het besef dat hij de Winterspelen in veteraan Sven Kramer op het onderdeel schaatsen
Zuid-Korea wel kon vergeten. massastart uitkomt. Samen met Jorrit IreenWüst Esmee Visser schaatsen
Deze keer moest Kjeld Nuis een teleur- Bergsma, niet bepaald een goede vriend. Suzanne Schulting shorttrack
 □□ OVERZICHT INHOUD

14 EW 5 FEBRUARI 2022

Olympische vrouwenemancipatie
Het Internationaal Olym­ deelnemers vrouw zijn, een maal koek en ei. Wüst is, tot
SoenorChomid/ANP

Ontpopt Lindsay van Zundert
zich als de nieuwe Sjoukje?
pisch Comité heeft een poli­
tiek onguur land uitverko­
ren voor de organisatie van
de Winterspelen, maar aan
fraaie doelstellingen is er
verder geen gebrek. Duur­
zaamheid dient uiteraard
voorop te staan en er be­
staat het nadrukkelijke
streven gender equality te
bevorderen. Dat wil zeggen:
het aantal vrouwelijke deel­
nemers moet omhoog. Met
non-binairen wordt voorals­
nog geen rekening gehou­
den. Het zal nog een hele
olympische opgave worden
om die sporters tevreden te
stellen die zich man noch
vrouw willen noemen.
Met de olympische vrou­
wenemancipatie gaat het
de goede kant op. In Peking
zal 45,44 procent van de
record. Om dit mooie per­
centage te bereiken, is er
gesleuteld aan het pro­
gramma. Zo gaan bij de on­
derdelen skispringen en
snowboardcross nu ge­
mengde teams aan de slag,
met mannen én vrouwen.
Nederland heeft over de
inbreng van vrouwen nooit
te klagen gehad. Bij de Zo­
merspelen kwamen liefst
27 medailles op rekening
van een viertal vrouwen:
FannyBlankers-Koen,
Leontien van Moorsel, Inge
de Bruijn en Anky van
Grunsven. En in de winter
haalde IreenWüst elf plak­
ken binnen. Op haar 35ste
begintzein Peking aan haar
vijfde Olympische Spelen.
Net als bij de mannen is
het bij de vrouwen niet alle­
woede van bondscoach Jan
Coopmans, bijvoorbeeld
verweten dat ze in team­
verband, tijdens de ploe-
genachtervolging, steekjes
laat vallen. Aanstichter van
de beroering isTeamZaan-
landervan de eigenwijze
coach Jillert Anema, die
wel vaker voor opschudding
zorgt.
Naast het schaatsen
presteren de Nederlandse
vrouwen doorgaans weinig.
Met een eenzaam succes in
de sneeuw van Nicolien
Sauerbreij als uitzondering.
De snowboardster pakte in
2010 in Vancouver goud.
Hoopvol wordt nu wel geke­
ken naar Kimberley Bos, die
op 11 en 12 februari in actie
komt. De skeletonsterwon
in januari de wereldbeker.

nijnen die vier jaar geleden liefst 39 me­
dailles binnensleepten, zou vermoede­
lijk een langdurige stilte volgen. Noorwe­
gen is traditioneel de best presterende
natie op de Winterspelen, maar de enige
echt bekende sporter uit het land is een
voetballer, spits van Borussia Dortmund
Erling Haaland.
De interesse van de Nederlandse kij­
kers zal de komende weken dan ook niet
zozeer uitgaan naar het bobsleeën of
schansspringen, disciplines waarin
landgenoten nooit hebben uitgeblonken.
De focus zal gericht zijn op mogelijke
Oranje-successen. Goed beschouwd is
het een vreemde zaak. De belangstelling
voor een sport van een volk kan ineens
enorm toenemen als iemand in het natio­
nale tenue iets weet te presteren.
Praktisch geen Nederlander weet hoe
afgelopen zondag de topper in de volley-
balcompetitie tussen Draisma Dynamo
en Active Living Orion is geëindigd. Maar
kijkers van Studio Sport riepen een zege
in een volleybalwedstrijd uit tot het
mooiste sportmoment van de twintigste
eeuw. Het ging uiteraard om de histori­
sche prestatie van de ‘lange mannen’ van
coach Joop Alberda, de volleyballers die
op 4 augustus 1996, na jarenlange inten­
sieve training en teambuilding, in een
zinderende olympische finale Italië wis­
ten te verslaan.
Als iemand met de Nederlandse na­
tionaliteit op sportief vlak zich verdien­
stelijk maakt, hebben Nederlanders de
neiging ineens heel ruimdenkend te wor­
den. Zo dwepen zij met een in Afrika ge­
boren atlete die in het buitenland traint
en erg slecht Nederlands spreekt, Sifan
Hassan. En zij raken niet uitgesproken
over de wereldtitel van Max Verstappen,
ook al is de autocoureur in België, het
Schaatsen is een nationale
specialiteit die mondiaal
weinig aanzien geniet
land van zijn moeder, geboren en naar
school gegaan en woont hij in Monaco,
zodat hij niet zoveel belasting hoeft te
betalen over zijn verdiende miljoenen.
Op Nederlands olympisch suc­
ces in de sneeuw en op het ijs was het
overigens lang wachten. De Winterspe­
len begonnen in 1924 als een soort bij-
programma van de Spelen in Parijs. Maar
het evenement in het Franse winter-
sportoord Chamonix viel dermate in de
smaak bij de deelnemers en het publiek
dat het Internationaal Olympisch Comité
(IOC) besloot er een vierjaarlijkse tradi­
tie van te maken. De bedoeling was aan­
vankelijk dat de olympische gastheer in
de zomer dezelfde zou zijn als in de win­
ter. Maar dit plan liep al meteen spaak
toen Amsterdam in 1928 de Zomerspelen
mocht organiseren. In het platte Neder­
land kunnen skiërs bijvoorbeeld slecht
uit de voeten. Uitgeweken werd daarom
naar Sankt Moritz, waar het wel heerlijk
skiën was (en is). De twee
schaatsers en vijf bobsleeërs
uit Nederland wisten in de
Zwitserse wintersportplaats
evenwel geen potten te bre­
ken.
Pas in 1952 mocht een Ne­
derlander een winters olympisch erepo­
dium betreden. Kees Broekman eindigde
in Oslo op de 5 en 10 kilometer op de
tweede plek, achter de onverslaanbare
Noor Hjalmar Andersen. In hetzelfde jaar
daalden voor het laatst Nederlanders
olympische hellingen af. Het drietal deed
het niet best. De 39-jarige Margriet Pra-
joux-Bouma eindigde bij de reuzensla­
lom zelfs op de veertigste en laatste
plaats. Dit resultaat was zo bedroevend
dat werd besloten de kwalificatie-eisen

flink aan te scherpen. Adriana Jelinkova
heeft dan ook goede prestaties bij we­
reldbekerwedstrijden moeten laten zien
om in de skisporen van Prajoux-Bouma
te mogen treden.
Goud kwam er dan eindelijk in 1964.
Schaatser Lou Dijkstra was op de Spelen
van 1936 op vier afstanden uitgekomen
zonder een grote indruk achter te laten.
Maar zijn dochter Sjoukje was een na­
tuurtalent. De kunstrijdster werd zes
keer nationaal kampioen, vijf keer Euro­
pees kampioen en drie keer wereldkam­
pioen, maar het mooiste was toch wel de
gouden olympische plak. De koninklijke
familie reisde speciaal naar Innsbruck
om de prestaties van de belichaming van
Hollands welvaren gade te slaan. Na een
bijna volmaakt optreden op de ijspiste
zag Dijkstra de Koningin afdalen uit de
ereloge. Juliana gaf haar een zoen op
beide wangen en zei: ‘Geweldig, meid!’
Vanzelf bestaat de hoop dat Lindsay
van Zundert zich zal ontpoppen als de
nieuwe Sjoukje. De verwachtingen zijn
hooggespannen. Niet voor niets kreeg ze,
naast schaatser Kjeld Nuis, de eervolle
taak om tijdens de openingsceremonie in
China de Nederlandse vlag te dragen.
Maar bij de Europese kampioenschap­
pen in Tallinn vorige maand kwam Van
Zundert ten val bij de uitvoering van de
drievoudige rittberger en moest ze in
tranen genoegen nemen met een 27ste
plaats. Dat was geen bemoedigende ge­
nerale voor de Spelen.
Voorlopig zal Nederland het tra
ditiegetrouw van het schaatsen moeten
hebben. Dit is sinds de dagen van ‘Ard en
Keessie’, het duo Schenk en Verkerk dat
ruim een halve eeuw geleden voor eufo­
rie zorgde, een nationale specialiteit. In
2014 in Sotsji werden er van de 36 onder
langebaanschaatsers te verdelen medail­
les, zelfs 23 uitgereikt aan Nederlanders.
De dominantie was zo groot dat al werd
geklaagd over een gebrek aan competi­
tie. Die glorietijd is voorbij. De Zweed
Nils van der Poel bijvoorbeeld rijdt zo ir­
ritant hard dat een gouden plak voor
TeamNL op de 5 en 10 kilometer er niet in
lijkt te zitten. Maar onder anderen Tho­
mas Krol, Irene Schouten en Suzanne
Schulting moeten toch voor wat ereme­
taal kunnen zorgen. Wel jammer is dat
De Nederlandse ambitie
voor de Winterspelen gaat
‘richting 20 medailles’
□□ OVERZICHT INHOUD
5 FEBRUARI 2022 EW 15
schaatsen buiten de landsgrenzen wei­
nig aanzien geniet. Je stijgt op vakantie
niet echt in aanzien als je vertelt dat je uit
het land komt van Ireen Wüst. Terwijl zij
thuis toch echt elf olympische plakken
heeft liggen.
Over de Winterspelen van 2022 hangt
helaas een grauwsluier. Deze heeft voor
een deel een viraal karakter. Corona blijft
een spelbreker vormen. De tribunes blij­
ven noodgedwongen leeg, wat wedstrij­
den altijd een wat naargeestig karakter
geeft. Dit was goed te zien bij het OKT,
het Olympisch Kwalificatietoernooi voor
de Nederlandse schaatsers, eind decem­
ber vorig jaar in Thialf. Schaatsgrootheid
Sven Kramer reed toen zijn laatste rond­
jes uit een prachtige carrière in de
schaatstempel in Heerenveen zonder de
aanmoedigingen te horen die hij alleen
al vanwege zijn status verdiende. Het
was een droevig gezicht.
Ernstiger nog is dat de pandemie, on­
danks de ingrijpende voorzorgsmaatre­
gelen die China neemt, de wedstrijd­
resultaten kan beïnvloeden. Dat viel de
afgelopen tijd al te zien bij andere spor­
tevenementen. Hoewel de Nederlandse
handballers bij het Europees kampioen­
schap vorige maand verrassend goed
voor de dag kwamen, werd de selectie
fors verzwakt door besmettingen. Op het
laatste moment moesten nog een paar in­
vallers worden ingevlogen. En darter Mi-
chael van Gerwen hoopte in december
een teleurstellend seizoen enigszins
goed te maken door een klapper op het
WK in Londen, maar testte positief voor­
dat hij aan de derde ronde wilde begin­
nen.
Het is voor een sporter een bijna on­
draaglijke gedachte. Je leeft vier jaar toe
naar de dag die het hoogtepunt van je
loopbaan moet gaan vormen en dan loop
je kans niet in actie te mogen komen ten
gevolge van een rondvliegende omikron-
variant. Het spreekt voor zich dat spor­
ters risico’s zoveel mogelijk mijden. Zo
heeft de kleurrijke shorttracker Sjinkie
Knegt in december al huis en haard ver­
laten en de feestdagen alleen, zonder
vrouw en kinderen, in een apparte­
mentje doorgebracht om zo de kans op
besmetting te minimaliseren.
Maar de chef de mission van
de Nederlandse ploeg, oud-
schaatser Carl Verheijen, die
het vermoedelijk ook voor­
zichtig heeft aangedaan, raak-
 □□ OVERZICHT Ib

16 EW 5 FEBRUARI 2022

AFP/ANP
Het bekijken waard
5 februari
09.30 uur 3.000 meter vrouwen
6 februari
09.30 uur 5.000 meter mannen
7 februari
03.15 uur Reuzenslalom vrouwen
09.30 uur 1.500 meter vrouwen
8 februari
11.30 uur 1.500 meter mannen
10 februari
13.00 uur 5.000 meter vrouwen
11 februari
09.00 uur 10.000 meter mannen
10.00 uur Finales shorttrack
vrouwen (1.000) meter]
12 februari
09.53 uur 500 meter mannen
13 februari
14.56 uur 500 meter vrouwen
17 februari
09.30 uur 1.000 meter vrouwen
18 februari
09.30 uur 1.000 meter mannen
19 februari
08.00 uur Finales massastart
mannen, daarna finales
massastart vrouwen
20 februari
13.00 uur Sluitingsceremonie

te al voor de vlucht naar Peking besmet Een verre voorganger van

en moest in quarantaine.
Verheijen deed iets wat chefs de mis-
sion doorgaans liever nalaten. Hij specu­
leerde over het aantal plakken dat Oranje
zal behalen. Hij bleef wel aan de voor­
zichtige kant. Hij liet weten dat ‘onze am­
bitie richting 20 medailles’ gaat. Dat is
ook het aantal waarmee TeamNL vier
jaar geleden op een vijfde plek in het me-
dailleklassement eindigde. En het aantal
dat Gracenote aan Nederland toedicht:
vijftien voor de langebaanschaatsers en
vijf voor de shorttrackers. Maar de voor­
spellingen van het databureau, waarmee
journalisten tot ergernis van coaches en
sporters graag schermen, komen in de
regel niet zo goed uit en hun waarde
wordt nog dubieuzer door de onvoorspel­
bare effecten van COVID-19.
Dat het sportfestijn in Peking een
nare bijsmaak heeft, komt vanzelfspre­
kend ook door de politieke omstandighe­
den. China heeft een bruut regime. In­
middels is de hele wereld wel op de
hoogte van de genadeloze onderdruk­
NOC*NSF snapt van welke
praktijken een totalitaire
staat als China zich bedient
king van de Oeigoeren, de meer dan één
miljoen Turks sprekende moslims die in
heropvoedingskampen zijn opgeborgen.
Maar ook op andere manieren worden
de mensenrechten grof geschonden.
NOC*NSF snapt van welke praktijken
een totalitaire staat zich bedient. De
sportkoepel droeg de Nederlandse olym­
piërs op hun telefoons en laptops thuis
te laten, omdat de kans bestaat dat de
Chinezen daar vertrouwelijke informatie
vanaf pikken.
Het blijft lastig om een bevredigende
houding in te nemen ten aanzien van
sportevenementen in de - talrijke - lan­
den met mensenrechtenschendingen.
Ferme maatregelen sorteren in de regel
geen enkel gunstig effect. De ongure po­
litieke entourage negeren en alleen ron­
kende woorden spreken over de verbin­
dende waarde van sport, doet naïef aan.
Carl Verheijen als chef de mis-
sion, Karei Lotsy, zei in 1936 in
sport ‘dat heerlijke mooie,
neutrale terrein’ te zien. Dat
was het jaar waarin de Duitse
nationaal-socialisten van de Spelen in
Berlijn een gigantische propagandashow
maakten. Op het boek 1936 -Wij gingen
naar Berlijn van Auke Kok staat een veel­
zeggende foto van de Nederlandse me-
daillewinnares Rie Mastenbroek met
naast zich een andere zwemster die met
verbeten gezicht de Hitler-groet brengt.
De Amerikaanse regering toont zijn
afschuw van de mensenrechtenschen­
dingen in China door een diplomatieke
boycot. Nederlandse politici blijven ook
thuis, met corona als officiële reden. Ne­
derlandse tv-kijkers zouden zich princi­
pieel kunnen tonen door niet af te stem­
men op de uitzendingen uit China. Maar
dan missen ze een hoop spanning en
sensatie. Want hoeveel virussen er ook
rondwaren en hoeveel mensen er ook
worden onderdrukt, de Spelen blijven
een geweldig sportspektakel. ew
 □□ OVERZICHT INHOUD

5 FEBRUARI 2022 EW 19
Eliane Gerrits
 □□ OVERZICHT

NEDERLAND

Een meerderheid in de Tweede Kamer wil de Staatssecretaris Marnix

‘vermogensongelijkheid’ verkleinen. Na de jacht van Rij (CDA) op vrijdag 28
op multinationals volgt die op kapitaalbezitters. januari op het Binnenhof.
Als senatorvoorzag hij de
spaartaksproblemen die
hij nu zelf moet oplossen

Politiek jaagt
op vermogen
Carlajoosten
in Den Hoog

et hangt in de lucht. De ver­ Belastingdienst kon toch moeilijk voor

mogensongelijkheid in Ne­ alle beleggers en spaarders uitzoeken

n
derland moet kleiner en dat
moet worden geregeld via
het belastingstelsel. Steeds meer
men, ook in de politiek, vertolken
wens. Maar diezelfde politiek tast in het
duister over hoe dat precies moet. Dat
neemt niet weg dat na de voortgaande
jacht op de multinationals ook die op het
kapitaal van particulieren is geopend.
Immers: de rijkste 10 procent van de be­
volking bezit tweederde van het vermo­
gen. En dat kan niet, vinden politici.
Over de vraag hoe dat vermogen is
ontstaan - wellicht door hardwerkende
ondernemers die risico’s durfden te ne­
men of door de spaarzin van werknemers
- gaat het in het belastingdebat niet. De
lust om vermogens af te romen, is groot
in Den Haag. Maar de politiek stuit op
een belastingstelsel, dat piept en kraakt
onder affaires en door het arrest van de
Hoge Raad dat de spaartaks niet deugt.
Deze ‘ vermogensrendementsheffing’,
bedacht door het illustere duo op Finan­
ciën minister Gerrit Zalm (VVD) en
staatssecretaris Willem Vermeend
(PvdA), verving in 2001 de oude vermo­
gensbelasting. Het werd een heffing op
de fictieve opbrengst van vermogen. De
hoeveel rendement er echt was gemaakt.
Maar het fictieve rendement werd
wegens ­ almaar lagere echte rente als
stemde
onrechtvaardiger ervaren en be­
steedsdie
lastingbetalers wendden zich massaal
tot de rechter. En die bepaalde in decem­
ber dat de spaartaks inderdaad niet door
de beugel kan.
Kersvers staatssecretaris Fiscali­
teit en Belastingdienst Marnix van Rij
(CDA) mag de ‘puinhoop van Paars’ op­
ruimen. Miljardenclaims van aangesla­
gen spaarders hangen in de lucht. Van de Dit is allang geen wens meer van
1,3 miljoen in 2017 aangeslagen spaar­ linkse partijen alleen. D66 had in het ver­
ders maakten er 68.000 bezwaar. De re­ kiezingsprogramma zelfs 15 miljard euro
gering weet zich er geen raad mee. ingeboekt voor belastingen op vermo­
Het debacle met de spaartaks heeft de gen: ‘Voor vermogen hoger dan € 1 mil­
politiek niet kopschuw gemaakt voor ge­ joen voeren we een vermogensheffing in
draai aan andere knoppen in het belas­ van 1 procent.’ Ook Christenunie, CDA
tingstelsel en dan vooral aan die welke en WD boekten hogere opbrengsten
betrekking hebben op vermogen. Jesse aan vermogensbelasting in. Maar in de
Klaver (GroenLinks), die vermogenson­ formatie werden ze het niet eens of rea­
gelijkheid al jaren hoog op de politieke liseerden zich dat gesleutel aan het
agenda tracht te krijgen, sprak bij het de­ belastinggebouw niet handig is met de
bat over de Regeringsverklaring op 18 ja­ verouderde ICT-systemen die nieuwe be­
nuari over ‘de roze olifant in de Kamer’. lastingen er even niet bij kunnen heb­
Hij wist wel een oplossing, namelijk ben. En dus kwamen er in het Coalitie­
meer en hogere vermogensbelastingen. akkoord slechts kleine aanpassingen

Dat het concurrerende JA21
belastingverlaging bepleit,
is linke soep voor de VVD
aan bestaande vermogensbelastingen.
Maar de druk om kapitaal zwaarder te
belasten - zeker ook in relatie tot arbeid
- is groot. Net als afgelopen oktober
schaarde de Kamer zich bij het debat
over de Regeringsverklaring in januari
met 135 stemmen voor en 15 tegen achter
een SP-motie die de regering vraagt de
vermogensongelijkheid te verkleinen en
voor de zomer met maatregelen te ko-
□□ OVERZICHT INHOUD
5 FEBRUARI 2022 EW 21
men. Alleen FVD, Groep Van Haga, JA21
en SGP stemden tegen.
JA21 wil én de inkomsten- én de be­
staande vermogensbelasting zelfs verla­
gen. De vermogensbelasting voor parti­
culieren moet worden afgeschaft als het
aan de partij van Joost Eerdmans ligt. En
de vrijstellingen voor schenkingen en
erfbelasting worden verruimd.
Dat is linke soep voor de VVD. De par­
tij die opkwam voor de belastingbetaler
en in de peilingen almaar
zakt. De partij ook waarover
het toch al alom klinkt dat die
door vage miljardenuitgaven
voor klimaat en stikstof naar
‘links’ neigt.
De politieke jacht op bezit­
ters van kapitaal is ingegeven
door ideologische betogen als
die van de Franse econoom
Thomas Piketty, maar ook door rappor­
ten van wetenschappers en ambtenaren.
Die concluderen steevast dat de fiscale
regels bijdragen aan vermogensongelijk­
heid. De rijken zouden te veel profiteren,
dus moet aanwas van vermogen worden
belast. En dat in het land met de kleinste
inkomensongelijkheid ter wereld.
Met vermogensongelijkheid ligt dat
inderdaad anders en het werkt, aldus
voorstanders van belastingverhogingen,
kansenongelijkheid in de hand. Dus
moet vermogen zwaarder worden belast,
en moeten de erf- en schenkbelasting ho­
ger en de vrijstellingen op die taks lager.
Ook het belasten van vormen van vermo­
gen die nu niet of nauwelijks worden be­
last, is populair onder politici.
Ze loeren bijvoorbeeld naar beleggers
in vastgoed. Dat huuropbrengsten en
waardestijgingen onbelast zijn, wordt als
onrechtvaardig betiteld. En dan opperde
directeur van De Nederlandsche Bank
Klaas Knot ook nog om de overwaarde
van huizen te belasten. Wie in zijn huis
woont en wil blijven wonen, zal ervan
gruwen. Een fiscus die het heeft gemunt
op met hard werken opgebouwd vermo­
gen, of dat nu in stenen zit of op de bank
staat, vergroot de motivatie om van een
dubbeltje een kwartje te worden niet, ew
(2)
GERRYVAN
DER LIST
Graag wat meer
consideratie met
Vera Bergkamp
oen Khadija Anb in 2016 een gooi deed naar
het voorzitterschap van de Tweede Kamer,
werd geïnformeerd naar haar talenkennis.
Het PvdA-Kamerlid meldde ad rem dat ze
minder goed Engels sprak dan haar partijgenoot Frans
Timmermans, maar beter dan voetbalcoach Louis van
Gaal. Dit was een leuk antwoord dat Kamerleden extra
voor haar innam. Gevoel voor humor en charme waren
bij haar kandidatuur sterke punten, zeker ook omdat
concurrenten als Madeleine van Toorenburg (CDA) deze
kwaliteiten geheel ontbeerden.
Als voorzitter had Arib ook een relatief hoge gunfac-
tor. Ze maalde een sympathieke indruk en wist met grap­
jes te ontwapenen. Althans, voor de bühne. Verhalen
deden de ronde dat ze zich achter de schermen als een
feeks gedroeg en enorm ruzie maakte. Wat paste bij haar
vroegere reputatie als Kamerlid. Toen stond ze bekend
als lastpak en bezorgde ze haar fractievoorzitter, Diede-
rik Samsom, flinke hoofdpijn.
Het zou mooi zijn als parlementair journalisten en
historici eens wat meer betrouwbare informatie zouden
verschaffen over hoe Kamervoorzitters buiten het zicht
van de camera’s functioneren. Want ook daar hebben zij
belangrijke taken en verantwoordelijkheden.
oe het ook zij, geregeld wordt nu met weemoed te-
H
ruggeblikt op het voorzitter­
schap van Arib. Haar opvolgster
heeft het zwaar. Vera Bergkamp
spreekt vlotter dan Arib, die zeker
voor iemand met zo’n belangrijke
De voorzitter
.1 Tr
huldigt
-i 1
representatieve functie toch vaak en wil Kamerleden elkaar laten bestrij den
□□ OVERZICHT Q= INHOUD
5 FEBRUARI 2022 EW 23
opmerkelijk slecht uit haar woorden kwam. Maar de
René von Asselt
D66’er heeft de pech dat de indruk bestaat dat ze haar
baan te danken heeft aan afspraken in achterkamertjes
tussen de VVD en haar eigen partij. Wat haaks zou staan
op het plotseling beleden verlangen van deze partijen
naar transparantie en een nieuwe politieke cultuur.
Lastiger nog is dat Bergkamp het hoofd koel moet
zien te houden in een almaar rumoeriger parlement.
Van wederzijds respect is steeds minder sprake, de in­
houdelijke tegenstellingen lijken steeds groter te wor­
den. Met aan de ene kant bijvoorbeeld de wild om zich
heen slaande Geert Wilders (PVV), die collega’s rustig
voor ‘gek’ uitmaakt, en aan de andere kant de achter­
dochtige Sylvana Simons (Bijl), die overal racisten ont­
waart. Forum voor Democratie ontwikkelt zich boven­
dien in toenemende mate tot een antiparlementaire be­
weging die moeite heeft met het accepteren van de
beginselen van een rechtsstaat.
Bergkamp maakt tot nu een wat aarzelende indruk.
Dit kan nog goed komen. Gerdi Verbeet (PvdA) heeft er
geen moeite mee toe te geven dat ze in haar begintijd als
Kamervoorzitter met een steile leercurve te maken had
en flink aan het schutteren was. Geleidelijk kreeg ze het
werk meer in de vingers en oogstte ze waardering.
In het boek Boven de partijen vertelt Verbeet hoe in­
gewikkeld het was om met Wilders om te gaan. Van de
kant van de PVV kreeg ze de klacht te streng te zijn, door
andere partijen werd haar juist een te grote coulance
verweten. Ze besefte goed dat vermaningen van de voor­
zitter er bij Wilders juist toe leiden dat hij er een schepje
bovenop gooit. Er is altijd de mogelijkheid Kamerleden
het woord te ontnemen, met als uiterste consequentie
dat zij door een Kamerbode worden weggevoerd. Maar
het spreekt voor zich dat een voorzitter zo’n dramatisch
tafereel liever wil voorkomen.
ezien haar moeilijke positie zou Bergkamp wel wat
G meer consideratie verdienen. Ze huldigt in elk ge­
val een wijs uitgangspunt. Een voorzitter moet zoveel
mogelijk ruimte bieden en Kamerleden elkaar laten be­
strijden, meent ze. Maar ze wordt steeds vaker opgeroe­
pen harder in te grijpen. Jesse Klaver (GroenLinks) vindt
bijvoorbeeld dat Wilders journalisten geen ‘lakeien van
de macht’ mag noemen. En de zetelrover Pieter Omtzigt
wil dat de voorzitter rode kaarten uitdeelt.
Bergkamp lijkt zich de kritiek aan te trekken. Ze trad
op toen Forum voor Democratie aanspoorde tot burger­
lijke ongehoorzaamheid. De risico’s van dergelijke ve­
to’s zijn evident. De bestrafte Kamerleden zullen zich
wentelen in een martelaarsrol en nog meer klagen over
het ‘partij kartel’. De vraag is of de parlementaire demo-
cratie daarmee een dienst wordt bewezen.
EW
een wijs
11 1
uitgangspunt
-i •• 1
(2) □□ OVERZICHT Q= INHOUD

24 EW 5 FEBRUARI 2022

CDA'er Ger Koopmans (59) was

vanaf 2014 Limburgs gedeputeerde
en trad 2021 af na klachten over be­
langenverstrengeling. Een enquête
door Statenleden en een experï-
commissie pleit hem vrij, al had
hij de schijn moeten vermijden.

Tilburgers missen ambitie in het lokale bouwbeleid. Mag de nieuwbouw wat minder blokkerig?

Stad van hoog en hoekig D66-ministervan Financiën Sigrid

kaart, ziet een leeg plekje, en hop, bou­
IN TILBURG
wen maar.’ Projectontwikkelaars op hun
beurt gaan voor veel vierkante meters te­
Joppe Gloerich gen lage kosten, en hebben vaak weinig
oog voor esthetiek en het grotere geheel.
an Paulusse heeft het woord niet Neem het plan om in PuijAcker, een
Kaag (60) rekende op 6 miljard euro
uit het EU-Steunfonds. Brussel zegt
dat de economie minder hard is ge­
raakt doorcorona. Kaag meldde de
Tweede Kamer een fikse tegenval­
ler. Ze ontvangt 1,3 miljard minder.

J zelf bedacht, treffend vindt hij het

wel. Tilblokisme. Rijd een rondje
wijk tegenover het huis van Paulusse,
een hoog appartementencomplex te bou­
door de Brabantse universiteitsstad, en
je ziet wat de term behelst. Waar het sil­
wen. Jarenzestig-Oostblokarchitectuur,
noemt hij het. ‘Een belediging voor ieder­
CORRIEVAN DIJK

houet van Tilburg ooit werd getekend
door vele schoorstenen van textielfabrie­
ken, schoot de laatste jaren in razend
tempo nieuwe hoogbouw de grond uit.
Opvallend vaak ogen die nieuwe woon­
torens, tja, nogal rechttoe-rechtaan:
Tilblokisme. Hoort bij ons, vindt de ene
Tilburger, kaai-lillik volgens de ander.
De gepensioneerde hbo-docent Pau­
lusse (66) heeft er ook zo zijn gedachten
over. Wie beschermt de stad tegen de
‘foeilelijke woontorens’, schreef hij in
het Brabant Dagblad. Let wel, nuanceert
hij tijdens een autorit door het centrum:
hij is allerminst tegen hoogbouw en ver­
nieuwing. ‘Anders zouden we nu nog in
een houten stad wonen.’
Het is de onsamenhangendheid van
al die torens. De willekeur, de ambitie-
loosheid. De mooiste van Brabant is Til­
burg nooit geweest, en juist met die
hoogbouw zoekt de stad naar iets eigens.
Maar een visie? ‘De gemeente pakt de
Tilburg staat 297ste in ElV's Beste gemeenten
ewmagazine.nl/bestegemeenten/
een die ernaar moet kijken.’ Vreugdevol EERSTE VROUWELIJKE
was dan ook de ochtend, eind januari, METEOROLOOG KNMI
waarop hij las dat de gemeente het ont­ NAAMGEVER STORM
werp afwees: te fantasieloos. Waren de
omwonenden eerder betrokken, dan had ‘Ga lekker naar
dat veel gedoe gescheeld. Zijn bood­
schap: neem burgerparticipatie serieus.
buiten, zou ik
Rijdend door de Hart van Brabantlaan zeggen, een mooie
en de Spoorzone, waar het wemelt van
de hijskranen, herschikt Paulusse de ge­
wandeling maken’
bouwen. Het is zeker niet alleen kommer
en kwel. Maar die flat had echt elders ge­
moeten. En de Westpoint-toren (142 me­
ter) staat te ver van het centrum. En vol­
gens welke onberedeneerbare ‘Lambik-
logica’ kon dat gebouw daar verrijzen?
Recht van spreken heeft de opge­
wekte Brabander zeker, mocht daaraan
worden getwijfeld. De knipselmap die hij
thuis tevoorschijn haalt, puilt uit van de
berichten over zijn eenmansverzet tegen
de hermetische nieuwbouw in zijn wijk,
jaren geleden. Dat slaagde. Uiteindelijk
kwamen er veelal aantrekkelijke huizen.
Lachend: ‘Ik ben maar een eenvoudige
burger, maar ik houd wel heel lang vol.’

'Delete-gate'smet
voor Von der Leyen
IN BRUSSEL
Halverwege haar zittingstermijn van vijf
jaar heeft de voorzitter van de Europese
Commissie een geloofwaardigheids-
probleem. De zo onberispelijk ogende
Ursula von der Leyen (63) wordt achter­
volgd door haar eigen sms’jes. Of beter:
sms- of app-berichten die zij naar eigen
zeggen heeft gewist. ‘Delete-gate’ is al
een heus begrip in Brussel.
In april 2021 vertelden Von der Leyen
en Pfizer-topman Albert Bourla in The
New York Times uitvoerig sms-contact
te hebben gehad over de inkoop van
1,8 miljard coronavaccins. Dat contact
was doorslaggevend voor het veilig­
stellen van vaccins voor de EU, nadat
AstraZeneca minder doses had geleverd
dan toegezegd.
Een Oostenrijkse journalist vroeg die
sms-berichten op bij de Europese Com­
missie. Brusselse documenten die van
belang zijn voor besluitvorming, moe­
ten worden bewaard en op verzoek
openbaar gemaakt. Maar de journalist
kreeg nul op het rekest.
Tekstberichten worden niet
geregistreerd in het docu­
mentatiesysteem, zei de
Commissie, omdat ze
‘vluchtig’ zijn.
Eind vorige week ver­
wierp de Europese Om­
budsman Emily O’Reilly de
redenering van de Com­
missie om sms-verkeer vrij
te stellen van de regels
voor archivering en trans­
parantie. De relevante
stukken moeten alsnog bo­
ven water komen. De Com-
missie heeft drie maanden (tot 26 april)
om te reageren, maar hoeft dat niet per
se te doen. Zij kan het advies van de
waakhond naast zich neerleggen.
Europarlementariër Sophie in ’t Veld
(D66) ziet de openbaarheid in de EU
eerder af- dan toenemen sinds corona.
‘Eenmaal gegeven speelruimte laat zich
moeilijk beteugelen. Zolang het parle­
ment zich niet opwerpt als democrati­
sche controleur, voelt de Commissie
geen druk om democratische normen
zoals transparantie in acht te nemen.’
Minister
Robbert
Dijkgraaf
(DGG) van
Onderwijs in
zijn eerste
debat met
de Tweede
Kamer
EU-correspondent
Renévan
VVD door het
Rijckevorsel over
de verdwenen
appjes en sms’jes
stof om Sahla
van de voorzitter
van de Europese
IN DEN HAAG
Commissie.
Opmerkelijk
De ministerraad benoemde
voormalig GroenLinks-Kamer-
lid BartSnels als inspecteur-
generaal van de nieuwe In­
spectie belastingen, toesla­
gen en douane. Als Kamerlid
was de gepromoveerd eco­
noom initiator van de parle­
mentaire ondervraging in de
Toeslagenaffaire, waarover
Rutte III viel. Snels vertrok
onder meer uit onvrede over
de samenwerking van zijn par­
tij met de PvdA en de afreken-
cultuurindeKamer.
Soumaya Sahla
De VVD ging door het stof na
aanvallen van PVV-leider
Geert Wilders overVVD-lid
Soumaya Sahla. Premier Mark
Rutte (VVD) nam het zichzelf
Openbaarheid in kwalijk dat hij niet wist dat
EU neemt eerder Sahla nooit spijt betuigde voor
af dan toe, zegt haarterreuractiviteiten in de
Europarlementariër Hofstadgroep. Sahla deed dat
Sophie in't Veld alsnog. 'Het zijn zwarte blad­
zijden in mijn leven. Ik betreur
de keuzes die ik heb gemaakt
ten diepste... Ik constateer nu
dat het goed is deze spijt ook
publiekelijk uit te spreken,'
verklaarde de Leidse promo­
venda. Hetvoorzitterschap
van hetVVD-netwerk Justitie
& Veiligheid legde ze neer.
□□ OVERZICHT INHOUD
5 FEBRUARI 2022 EW 25
Peter Hilz/ANP
Gesprek
Wilders zelf sloot vrede met
minister van Justitie en Veilig­
heid Dilan Ye§ilgöz (WD). Ze
hadden 'zonder meer een goed
en prettig gesprek', twitterde
Wilders. 'Vond ik ook! dank je
wel,’ reageerde de minister.
Wilders had eerder Ye§ilgöz'
Turkse afkomst gehekeld.
Evacuatie
Het ministerie van Buiten­
landse Zaken evacueerde 35
Afghanen die naar Nederland
mogen komen. Ze waren over
land naar Pakistan gereisd en
aan de grens opgevangen door
ambassademedewerkers; 29
van de evacués waren tolk.
Abortus
Een Kamermeerderheid is voor
afschaffing van de vijf dagen
bedenktijd voor abortus. De
termijn kwam in 1984 in de
wet als compromis, maar stuit
al jaren op weerstand.
Weinig zin
De Inspectie Justitie en Veilig­
heid kan nog zoveel onderzoe­
ken, als de minister er niets
mee doet, heeft het weinig zin,
concludeerde deAlgemene
Rekenkamer na onderzoek. De
onderzoeken leiden ampertot
een betere uitvoering van wet­
ten en regels.
Carla Joosten

26 EW 5 FEBRUARI 2022
IMMIGRATIE
De eerste
In 1911 kwamen 26 Chinese zeelieden als
‘onderkruipers’ naar Nederland. Zij waren de
kwartiermakers van de huidige gemeenschap
Gerlof Leistra
n de vroege ochtend van 17 juni 1911
I
legde het stoomschip Batavier III
aan in Rotterdam. De boot onder­
hield een veerdienst met Londen. In
het halfduister liet een aantal mannenondergebracht in boarding houses, so­
zich via een touwladder aan boord van
een sleepboot zakken. ‘Uiteindelijk ston­ shipping masters die voor de rederijen
den er zesentwintig tengere, kleine man­
nen met hun bagage dicht opeengepakt
op het dek,’ schrijft Karina Meeuwse in
Het huis van Han. Honderd jaar Chinese
geschiedenis in Nederland.
De sleepboot bracht de mannen -
Chinese zeelieden - naar een loods op
het schiereiland Katendrecht, tussen de
Rijn- en Maashaven. Het waren zoge­
noemde onderkruipers, door rederijen
ingehuurd om een staking te breken.
De zeelieden waren geworven in Lon­
den en Liverpool, en kwamen uit de
Zuid-Chinese provincie Guangdong. Die
zomer haalde de Rotterdamse rederij
Lloyd honderd man op. Zij gelden als de
eerste Chinezen in Nederland, maar in
1898 had de Amsterdamse Maatschappij
Nederland al elf Chinese zeelieden in
dienst. In 1911 waren het er al bijna acht­ was doorgaans een opiumkit: veel zeelie­
honderd. Deze kwartiermakers van de la­
tere Chinese gemeenschap werkten als
stoker en kolentremmer op de grote
□□ OVERZICHT INHOUI
Chinese immigranten
spelen mahjong
vaart. Erg welkom waren de stakingsbre-
kers niet. De vakbond wilde zelfs ‘een
dam opwerpen tegen het Gele Gevaar’.
De zeelieden werden tegen betaling
bere logementen gerund door Chinese
het wervingsmonopolie hadden. In 1916
telde Katendrecht al zestien logementen.
Er kwamen Chinese winkels, restau­
rants, wasserijen, gokhuizen, een siga­
renzaak en een apotheek. In 1931 woon­
den er al bijna tweeduizend Chinezen en
was Katendrecht zelfs de grootste China-
town van Europa. In Amsterdam open­
den boarding houses in de Binnen Ban- Kong Hing (Verspreider van geluk), aan
tammerstraat, door de nieuwe bewoners de Binnen Bantammerstraat 11. Volgens
‘straat van de Chinezen’ genoemd. het visitekaartje werden in een gezellig
Chinees interieur VERRUKKELIJKE
De leefomstandigheden waren SCHOTELS geserveerd.
bedroevend. De zeelieden woonden op In het begin van de twintigste eeuw
elkaar gepropt in bedompte kamertjes kwamen overigens ook tientallen Chi­
met houten britsen. Ze sliepen op een nese studenten over uit Nederlands-In-
mat en gebruikten een vierkant stenen dië. Na de Eerste Wereldoorlog ging het
blokje als kussen. Hun kleren hingen aan jaarlijks om zo’n 150 studenten rechten,
een waslijn boven hun ‘bed’. In de kelder medicijnen, techniek en economie.
De zeelieden waren voor hun werk af­
den waren verslaafd aan opium. hankelijk van de Tongs, verenigingen die
Het eerste Chinese restaurant in Am­ kunnen worden gezien als voorlopers
sterdam opende in 1927 zijn deuren: van de triaden, de Chinese maffia. De fa-

Katendrecht, 1922: 'John
Chinaman' poseert met
zijn dochtertje voor een
reportage over Chinatown
in het weekblad Het Leven
milie Ng runde zowel in Rotterdam als in
Amsterdam de Bo On. De Amsterdamse
tak zetelde boven restaurant Kong Hing.
Grote concurrent was Drie Vingers.
In 1918 vielen bij liquidaties onder
Chinezen in Amsterdam drie doden. Het
eerste slachtoffer was een oudere man
die voor de politie werkte als tolk. Blijk­
baar bestond de angst dat hij zijn landge­
noten verraadde.
De drievoudige liquidatie was de
voorbode van de Tong-oorlog in de zo­
mer van 1922. Bij schiet- en steekpartijen
vielen één dode en een aantal gewonden.
Inzet van de strijd was vermoedelijk de
'Op'Katendrecht
kwamen steeds meer
Chinese winkels
dominantie over de zeelieden, maar ship-
ping masters waren onder meer ook be­
trokken bij smokkel van opium, wapens
en verstekelingen.
Politie en justitie werden verrast door
de onderlinge oorlog. De rechtszaak dat
najaar illustreerde het gebrek aan ken­
nis. Niemand sprak het Zuid-Chinees van
de verdachten. De Nederlandse tolk was
Bij liquidaties onder
Chinezen in Amsterdam
vielen in 1918 drie doden
□□ OVERZICHT
5 FEBRUARI 2022 EW 27
Chong Kok Low,
eerste Chinese
restaurant
de horeca
vonden veel
Chinezen
volop werk
Chinatown in Rotterdam groeide in de
jaren twintig al snel uit tot grootste van
Europa. Handel in Fruit Chong Wha stond
bekend als de winkel van ome Sam
maar één dag beschikbaar vanwege een
benoeming op de ambassade in China.
De verdachten kregen een nummer, om­
dat ‘ze allemaal op elkaar leken’.
Vanwege het onderlinge geweld tus­
sen de Tongs waren de autoriteiten de
Chinezen liever kwijt dan rijk. Op 7 au­
gustus 1922 werd in Amsterdam een
heuse razzia georganiseerd. De verslag-
gever van De Telegraaf sprak
van ‘uitschot’ en ‘een zeer
onontwikkeld, laagstaand
volkje. Wat echter geenszins
wil zeggen dat zij niet ge­
wiekst zijn’. Die dag pakte de
 □□ OVERZICHT °

28 EW 5 FEBRUARI 2022

Chinese immigrant is niet

alleen afkomstig uit China
Eind 2021 telde Nederland
officieel 81.735 inwoners
met een Chinese migratie­
achtergrond. Het gaat om
mensen die in China zijn ge­
boren (eerste generatie) en
om inwoners die in Neder­
land zijn geboren en van
wie ten minste één van de
ouders immigrant was
(tweede generatie).
Toch is dat maar een
deel van het verhaal. Inde
loop der tijd kwamen ook
'Chinezen' uit andere lan­
den naar Nederland, onder
meer uit Indonesië, Hong­
kong, Suriname, Maleisië,
Taiwan, Vietnam en Singa­
pore. In werkelijkheid ligt
het aantal Nederlanders
met een Chinese achter­
grond veel hoger dan die
81.735. De schattingen
lopen uiteen van 100.000
tot 150.000. De mogelijk
vele duizenden illegalen
zijn dan nog niet eens mee­
gerekend.
De meeste Chinezen
wonen in Amsterdam, Rot­
terdam en Den Haag, maar
ook die aantallen zijn niet
exact bekend. Vermoedelijk
zijn het er - ook afhankelijk
van de gehanteerde defini­
tie - in de genoemde steden
meer dan tienduizend.

politie bijna zeshonderd Chinezen op.
Veel arrestanten krabbelden nog haastig
een afscheidsbriefje aan hun Neder­
landse vriendin. Eén van hen mocht on­
der begeleiding de deur uit om voor ie­
dereen postzegels te kopen.
Een prominent lid van Bo On kreeg als
officiële werver van de Maatschappij Ne­
derland de taak om de ‘goeden’ en de
‘slechten’ van elkaar te scheiden. Ruim
tweehonderd Chinezen werden gedepor­
teerd, niet toevallig allemaal gelieerd
aan Drie Vingers. Bij het vertrek op 19 au­
gustus stonden hun huilende
vriendinnen hen op de De
Ruyterkade uit te zwaaien.
De politie stak minachting
De eerste Chinezen leef
den geïsoleerd. Het waren
voor de Chinezen niet
vooral mannen. Bescheiden onder stoelen en banken
waren zij geliefde klanten
voor de hoeren op Katendrecht. Hoewel
zij zich met handen en voeten verstaan­
baar moesten maken, kwam het soms tot
een huwelijk met Nederlandse vrouwen
en stichtten ze gezinnen.
Volgens een rapport uit 1936 over de
Chinese gemeenschap op Katendrecht
waren er al dertien huwelijken gesloten
en leefden negentien Chinezen samen.
In Het Vaderland schreef de auteur, so­
cioloog Frederik van Heek: ‘Niettegen­
staande de vele minder gewenschte ver­
schijnselen die zich bij het samenleven
van Nederlandsche vrouwen met Chinee-
zen voordoen is het toch een gunstig tee-
ken, dat van de dertig vrouwen die met
Chinezen gehuwd zijn of in concubinaat
leven, zich slechts een drietal geregeld
aan prostitutie schuldig maakt.’
Begin jaren dertig zaten Rotterdam en
Amsterdam in hun maag met tweedui­
zend werkloze Chinese zeelieden. Over­
bodig geworden doordat de rederijen
overgingen op motorschepen. De over­
heid sprak onomwonden van een ‘Chine-
zen-probleem’. Volgens een aantekening
van het ministerie van Justitie uit januari
1931 ging het om ‘Chineezen en ander
Aziatisch ongedierte’. Het werd de titel
van een in 1986 verschenen boek van
H.J.J. Wubben over de lotgevallen van
Chinese immigranten in Nederland tus­
sen 1911 en 1940. Zwart-witfoto’s verster­
ken het troosteloze beeld van een onder­
klasse die met de nek werd aan gekeken.
De politie stak haar minachting voor
de Chinezen niet onder stoelen en ban­
ken. De Rotterdamse hoofdcommissaris
Adriaan Sirks spande de kroon. Op de
vraag van de burgemeester of Chinezen
in aanmerking moesten komen voor on­
dersteuning, antwoordde hij op 28 okto­
ber 1932 in een brief: ‘Verstrekte gelden
zullen vrees ik hoofdzakelijk naar de
speeltafel verhuizen of voor het aan­
schaffen van opium worden benut.’
Armlastige Chinezen verkochten op
straat pindakoeken, vandaar hun bij­
naam pinda-Chinees. Minister van Justi­
tie Jan Donner (ARP) noemde het ‘bede­
larij’ en bepleitte een verbod.
Tijdens de crisis slonk de Chinese ge­
meenschap op Katendrecht snel. Zo’n
twaalfhonderd zeelieden werden op de
boot naar China gezet. Begin 1939 trof de
politie slechts 209 Chinezen aan. ‘China-
town was ter ziele,’ schreven de kranten.
Chinatown in Amsterdam is re­
delijk overeind gebleven. Rondom de
Nieuwmarkt en de Zeedijk wemelt het
nog altijd van Chinese restaurants, su­
permarkten en winkels. Verder zijn er
reisbureaus, een administratiekantoor,
boekhandels, een medisch centrum, een
indrukwekkende tempel, een bakker en
een modezaak. Onder de Nederlandse
straatnamen staan de Chinese.
In de jaren zestig en zeventig kwam
een nieuwe lichting naar Nederland,
aangetrokken door werk in de horeca. De
grootste groep kwam uit China, op de
voet gevolgd door Hongkong, maar later
ook uit Maleisië, Singapore en Suriname
(zie ‘Chinese immigrant is niet alleen af­
komstig uit China’ op deze pagina).

Jaren dertig:
viste koop KAPSALON
op de
Nieuwmarkt,
„Oost em West"
Amsterdam
Kinderen
uitoosten
West vonden
elkaar in
het spel
op straat
Honderdelf jaar na de komst van de
eerste Chinezen telt Nederland tussen de
ioo.ooo en 150.000 inwoners van Chi­
nese komaf. De onderlinge verschillen
zijn groot. Vaak spreken ze niet eens de­
zelfde taal. In China bestaan meer dan
duizend dialecten.
De eerste generatie Chinezen is uiter­
aard al lang dood, de tweede generatie
stokoud of ook al overleden. Om te voor­
komen dat hun geschiedenis in de verge­
telheid raakt, zijn jongere Chinezen op
zoek naar hun roots.
Neem filmmaakster Julie Ng (42). Ze is
geboren in Nederland. Haar
ouders kwamen begin jaren
zeventig van Hongkong naar Jongere Chinezen zijn op
Nederland en begonnen een
Chinees-Indisch restaurant in
zoek naar hun roots en
Brabant. Na zijn scheiding duiken in de geschiedenis
Gastvrijheid
maakte de
Chinese
horeca
populair
had haar vader met zijn tweede vrouw tot
twee jaar geleden een restaurant in Ro­
zenburg. Julie en haar broer hielpen mee,
zoals veel Chinese jongeren, maar had­
den geen interesse om de zaak over te ne­
men.
De Ng’s vormen een grote clan met
een gecompliceerde migratiegeschiede­
nis, vertelt Julie. Haar over-overgrootva-
der kwam rond 1911 vanuit Hongkong
naar Katendrecht, maar veel meer heeft
ze niet kunnen achterhalen.
Als kind wilde Julie net als haar klas­
genoten wit zijn, krullen hebben. ‘Ik
□□ OVERZICHT INHOUt
5 FEBRUARI 2022 EW 29
dacht steeds: er klopt
iets niet.’ Met haar
ouders sprak ze nooit
over hun verleden.
‘Ze raken het verle­
den nooit aan. Kenne­
lijk is dat te pijnlijk.
Zes jaar geleden
schaamde ik me dat ik
me schaamde voor
mijn afkomst, en besloot ik
me te verdiepen in de geschie­
denis van de Chinezen in Ne­
derland. Het boek van Wub-
ben kon ik niet uitlezen. Te
pijnlijk.’
Sinds 2016 is Ng een van
de drijvende krachten achter
de Stichting Meer Dan Babi
Pangang, een creatief plat­
form voor de diverse Aziati­
sche gemeenschappen. Met
Maria Lam publiceerde ze het
kook- en verhalenboek Maan-
cake & Jasmijn -100 geheime
recepten van Chinese moeders.
Later dit jaar moet haar docu­
mentaire Meer Dan Babi Pan­
gang klaar zijn. Ze wil laten
zien hoe de Chinese gemeen­
schap zich heeft ontwikkeld
en meer te bieden heeft dan
lekker eten.
Tijdens een wandeling
door Chinatown vertelt Ng
over haar zoektocht naar het
(familie)verleden. Startpunt is
Toko Dun Yong, op de hoek van de Zee­
dijk en de Stormsteeg. De grootvader van
de huidige eigenaar Kin Ping Dun kwam
in 1918 naar Nederland. Zijn vader begon
in 1959 op de plek van een knopenwinkel
een klein winkeltje. Het familiebedrijf
telt inmiddels vijf verdiepingen verdeeld
over meerdere panden en geldt als de
‘Bijenkorf’ van Chinatown. Julie komt er
geregeld, maar voelt zich ook thuis op de
West-Kruiskade in Rotterdam. ‘Daar ko­
men veel meer Chinezen.’
Samen met het Rotterdamse Verha-
lenhuis Belvédère heeft Stichting Meer
Dan Babi Pangang een expositie samen­
gesteld die vanaf 1 februari te zien is in
Museum Beeld en Geluid Den Haag: Een
zee van geluk. 111 jaar Chinese migratie en
familieverhalen in Nederland.
De Chinese geschiedenis leeft. ew

30 EW 5 FEBRUARI 2022
ESSAY
Wie is er bang voor
meer geschiedenis?
Nationale herinnering kantelt onder druk van nieuwe ‘perspectieven’
op het verleden. Dat dit tot controverses leidt, is helemaal niet erg.
Gertjan van Schoonhoven
Illustratie Peter ter Mors
oen Jan Romein in 1962 stierf, had de histori­
T
cus scherp voor ogen hoe geschiedenis, om
het zo te zeggen, werkt. In een lezing die hij
in zijn laatste levensjaar schreef, maar niet
meer zou uitspreken, haalde hij een herinne­
ring op aan zijn jeugd in Rotterdam. Daar, in de oude
Diergaarde, zag hij het ‘symbool van de geschiedenis’.
Het jongetje Romein bracht vaak uren door in de tro­
pische kas, starend naar een vernuftig tuimelmecha-
niekje dat het water in de grote tropische vijver in bewe­
ging hield. Het bestond uit twee aan elkaar geklonken
bakjes op een draaibare as, die om en om werden gevuld
met een waterstraaltje uit een kraantje erboven. Was het
bovenste bakje vol, dan kiepte het door zijn gewicht
plotseling omlaag en loosde zijn lading in de vijver. Te­
gelijk floepte, in één vloeiende beweging, het onderste,
lege bakje omhoog en liep dat vol water. Enzovoorts, en­
zovoorts - tot in het oneindige.
Dat, schrijft Romein, is wat geschiedenis is. Een on­
eindige reeks ‘kleine “omslag”-processen’ die uiteinde­
lijk verantwoordelijk zijn voor alle grote veranderingen
in de geschiedenis, zowel geestelijk als materieel. Ge­
schiedenis is de golfslag in die vijver: voortdurende be­
weging. Ook aan ogenschijnlijk ‘plotselinge en onver­
wachte’ omslagen gaat gestage verandering vooraf: het
waterstraaltje dat het bakje vult.
Aan het slot van Romeins lezing over het ‘mecha­
nisme van historische verandering’ breekt het kind van
toen prachtig door alle geleerdheid heen. ‘Ik zie weer de
bakjes, ik voel weer in tegelijk vreugdevolle en angstige
spanning het moment naderen waarop het bovenste
□□ OVERZICHT □
plotseling het onderste en het onderste het bovenste zal
worden en ik hoor weer de plons die het zich leegstor-
tende bakje in het water maakt.’
Op een bepaalde manier zijn dat tuimelaartje en die
spanning bij het jongetje Romein zestig jaar later heel
erg van toepassing op deze tijd. Omdat dit een tijd
van heel zichtbare historische veranderingen is, zeker.
Er kantelt wat af in de wereld. Maar misschien nog
wel meer omdat ook de manier waarop ‘we’ gewend
zijn naar ‘onze’ nationale geschiedenis te kijken en die
te waarderen, onder druk staat. Op kantelen staat. Soms
lijkt het wel of dat mensen méér angst aanjaagt dan die
historische kantelingen in de wereld om ons heen.
ie de verhitte discussies over slavernij en koloni­
Z
ale tijd, zoals recent over Gouden Koets en Ber-
siap. Het vertrouwde perspectief wordt uitgedaagd
door nieuwe, kritische perspectieven. Soms van binnen­
uit, door mondige minderheidsgroepen. Soms van bui­
tenaf. Hoe dan ook, de nationale herinnering verandert.
Het bakje loopt vol met heel andere herinneringen aan
het Nederland van ooit - minder rooskleurige.
Iedereen die geïnteresseerd is in nationale geschie­
denis kan zien dat er een kantelmoment nadert. Het mo­
ment dat - zie Romein - ‘het bovenste plotseling het on­
derste wordt, en het onderste het bovenste’. De natio­
nale herinnering gaat over de kop. Dat dit leidt tot
spanningen is duidelijk. Historische controverses alom.
En echt niet alleen ‘onder professoren’. De nationale
herinnering is voor heel veel betrokken Nederlanders
een belangrijk onderwerp. De nationale geschiedenis,

blijkt bij elke controverse steeds weer, is ook echt natio­
naal bezit. Wee degene die er aan durft te komen om aan
die herinnering te tornen. Handen thuis!
Zelfs voorheen vrijwel onaantastbare instituties als
het Rijksmuseum moeten op eieren lopen als ze kiezen
voor een ander ‘perspectief’ dan het vertrouwde. De
emoties lopen hoog op, tot in de Tweede Kamer aan toe.
ets anders valt ook op. Veel betrokkenen kijken heel
I verkrampt - ‘angstig’ om met Romein te spreken -
naar alle dynamiek. De professionals - historici,
conservatoren, museumdirecteuren - vinden het soms
maar lastig dat de mondige burger ook op dit punt mon­
dig is en zijn mond opendoet als het nieuwe ‘perspec­
tief’ op Gouden Koets of Bersiap hem niet
bevalt. Historische debatten zijn geen
hooggeleerde onderonsjes meer, maar de­ ‘Historicus kan nooit
batten van Jan en alleman.
Aan de andere kant van het spectrum tegen historisch
is er de roep om juist die kritische nieuwe
perspectieven te kielhalen. Waren ze
onderzoek zijn,’
er nog maar: ‘tophistorici’ als wijlen zei wijlen Wesseling
5 FEBRUARI 2022 EW 31
Cees Fasseur en wijlen Henk Wesse-
ling! Die zouden - schreef EW-colum-
nist Roelof Bouwman onlangs - wel
raad weten met al die ‘woke-waanzin’.
Zou het? Het is waar dat Wesseling
in 2018, in de bundel Daverende din­
gen dezer dagen, kritische kantteke­
ningen plaatste bij de in zijn ogen
soms ‘overdreven opwinding’ over sla­
vernijverleden en koloniale tijd. Maar
in een interview in EW vlak voor zijn
dood in hetzelfde jaar zei hij óók dat
het aan de ‘gekoloniseerden zelf’ is
om de balans van het kolonia­
lisme op te maken. Het goede,
het slechte. ‘Ik vind het onge­
past, onsmakelijk, als ik dat zou
gaan doen.’
Zo dacht Wesseling ook over het
slavernijverleden. ‘Ik vind het belang­
rijk dat er een goed historisch insti­
tuut komt dat het slavernijverleden
bestudeert. Door mensen met ver­
schillende perspectieven, vanuit ver­
schillende culturele en etnische ach­
tergronden. Je kan er niet twintig
blanke mannen neerzetten. Het moet
gemengd zijn.’
Zo brak dus óók de naar zijn zeggen
conservatieve Wesseling een lans voor
die nieuwe ‘perspectieven’. ‘Als histo­
ricus kun je nooit tegen historisch on­
derzoek zijn.’
ij alle angstige verkramptheid in het historische
B debat is dit nog steeds een verfrissend geluid. Wie
is er nou bang voor meer geschiedenis? Histori­
sche verandering is spannend, verandering van het per­
spectief op de nationale geschiedenis zeker ook. Maar
het jongetje Romein keek niet alleen met ‘angstige’
spanning naar het tuimelaartje, maar ook met ‘vreug­
devolle’. Dat is misschien weer te veel gevraagd, maar
met iets meer open vizier is niks mis.
Er is zeker woke gekkigheid in het historische debat
geslopen. Maar de nieuwe perspectieven leveren ook
feiten en verhalen op die de blik op het verleden juist rij­
ker, dieper en completer maken, zij het niet altijd roos­
kleuriger. De grootste bedreiging van de wijde blik op
het verleden zijn niet die nieuwe perspec­
tieven op zich. Dat is het klakkeloos - mo­
dieus - inruilen van het ene perspectief
voor het andere. En andersom: dat het
oude perspectief zo geharnast raakt dat
elk nieuw inzicht erop afketst. Maar zo­
lang iedereen zijn mond opentrekt als iets
niet bevalt, kan er weinig misgaan. ew
 □□ OVERZICHT INHOUD

32 EW 5 FEBRUARI 2022

Op 16 maart zijn de
gemeenteraadsverkiezingen.
Elke week belicht EW de politieke
kwestie in een gemeente.

Enclave zonder Noord-Brabant

partijvlaggen Tweede Kamer (2021)

Groenlinks 2,3---------- 1— 1.7 50Plus
BBB2.6-------
JA213.1
Partij voor 3.1
Eén dorp, twee nationaliteiten. Baarle-Nassau de Dieren
PvdA 3.7
VVD

puzzelt en blijft zelfstandig. Windmolens en Forum voor

Democratie
plastic apartheid als decor van lokale fracties.
D66 CDA
Eric Vrijsen in Baarle-Nassau
Foto's Mischa Keijser PVV
Gemeenteraadsverkiezingen (2018)
Vooruitstrevende
Partij Baarle

an van Tilburg (68) staat
op een fietsviaduct over de
ringweg van Baarle-Nassau
en wijst naar de bossen en
akkers bij het buurtschap Boschoven.
‘Het is een no go,’ bezweert hij, ‘225 me­
ter hoge windmolens komen hier niet.’
Hij was 24 jaar geleden mede-oprich-
ter van de lokale partij Keerpunt '98 en
zit sindsdien in het Baarlese bestuur. ‘Ik
gen de trend in. Maar hij is ervan over­ BAARLE!
tuigd dat Baarlese kiezers zich weinig Fractie
Ulicoten 11.9 39,4
gelegen laten liggen aan het Haagse
CDA, omdat ze weet hebben van zijn
lokale gevecht tegen de windmolens.
In Baarle-Nassau zien kiezers weinig
partijvlaggen. Ze beoordelen raadsle­
den op hun lokale merites. In Brabant Keerpunt 98
wordt sowieso veel lokaal gestemd en
Baarle-Nassau is een van de koplopers: BRON VfRKIEZINGENSm Ml

kom niet uit een politiek nest, maar als
je eraan begint, raak je het virus nooit
meer kwijt.’ Vorig jaar echter, verliet hij
zijn partij uit onvrede met de Regionale
Energie Strategie en het voornemen om
met buurgemeenten Alphen en Chaam
acht windturbines te bouwen.
Zijn partijgenoten en het college van
B en W zeiden dat die molens pas na
2030 worden gebouwd. Maar juist
daarom wilde Jan van Tilburg zich niet
vastleggen. Hij werd eenmansfractie en
staat 16 maart voor oppositiepartij CDA
op de lijst. Keerpunt '98 doet bij gebrek
aan kandidaten dit keer niet mee.
Opvallend, want met een schuin oog
naar de peilingen kun je voorspellen
dat veel CDA-kiezers - teleurgesteld in
hun landelijke partij - straks uitwijken
naar lokale lijsten. Van Tilburg gaat te­
in de raad zitten twee CDA’ers en, in zes
andere fracties, elf‘onafhankelijken’.
Baarle is een gemeente als geen an­
dere. Eén gemeenschap, twee nationali­
teiten. Het dorp grenst aan België.
Binnen gemeentelijk territoir ligt de
Vlaamse enclave Baarle-Hertog, waarin
ook weer stukjes Nassau liggen. Het is
dat de huisnummers en lantaarnpalen
een rood-wit-blauw of zwart-geel-rood
vignetje hebben, anders weet je niet in
welk koninkrijk je nu weer staat.
Tegelijkertijd schept de chaos ook
kansen. Er zijn mensen die in de zijge­
vel van hun huis een voordeur laten uit­
hakken, want dan vallen ze voortaan
onder de Belgische fiscus. Bij de entree
van het dorp hebben de leaserijders
hun Nederlandse benzinestation. Maar
moet je de brandstof zelf betalen, dan
kun je beter je tank aan de andere kant
van Baarle volgooien, niet voor 2 euro
per liter, maar voor slechts 1,65.
Omgekeerd rijden mensen uit Turn­
hout en verre omgeving naar hier voor
hun boodschappen. In Nederland con­
curreren de supermarkten heftiger dan
in België en dat merk je al bij de Jumbo
aan het pleintje tegenover het gemeen­
tehuis van Nassau. Blokker, Kruidvat en
andere ketens, ze hebben allemaal hun
filialen in deze Vlamingenfuik.
Naast de gemeenteraad kent Baarle
een ‘enclaveraad’. Daarin moeten de
raadsleden van Nassau, de raadsleden
van Hertog en de schepenen van Hertog
met dubbele meerderheden besluiten
 □□ OVERZICHT °

5 FEBRUARI 2022 EW 33

VEILIGER VERKEER EN PRETTIGER WINKELEN

WW Wethouder Hans van Tilborg zat ooit voor de VVD in de

gemeenteraad, maar is sinds 2014 raadslid en sinds
2018 wethouder voor BAARLE!. Hij werkte aan een
verkeersplan en herinrichting van het centrum. Geen
sinecure, want de straten gaan door twee landen.

nemen. Dat vergt tijd. Bij de vorige ver­ tie. In rode letters staat er nog bij: ‘i rol’. trekt zich van landsgrenzen niks aan.
kiezingen in 2018 was de afvalverwijde­ Anders geven buren ze gemoedelijk aan Zo’n Europese unie van dorpsom-
ring een hete kwestie. Wethouder Hans elkaar door en is het snel gedaan met standigheden laat zich lastig besturen,
van Tilborg (66), tevens lijsttrekker van het plastic apartheidsbeleid. al garandeert dat ook zelfstandigheid,
de partij BAARLE! legt uit hoe het bijna Het illustreert hoe milieuregimes want welke grote buurgemeente wil
vier jaar duurde om het zo te regelen soms ontaarden in gekunstelde oplos­ deze onmogelijke puzzel opslokken? En
dat één Belgische vuilniswagen weke­ singen. Verderop is een nieuwbouw- behoud van zelfstandigheid - daar is
lijks in alle straten gescheiden huisvuil wijkje Limfa-terrein, waarvan de Bel­ wethouder Hans van Tilborg erg van.
komt ophalen. Hij denkt dat de kiezers gische huizen met subsidie op het Zijn kiezers trouwens ook.
zijn partij daarvoor zullen belonen. aardgasnet worden aangesloten, terwijl Raadslid Lonneke Verbunt (47) ver­
Bij het raadhuis van Nassau krijg je dat voor de Nederlandse huizen niet trok bij BAARLE!, ook vanwege die
gratis vuilniszakken voor plastic afval, meer mag. Bizar, want het klimaat windmolens: ‘Den Haag verzint iets. De
maar bij het raadhuis van provincie kookt voor. Dan laten ze de
Hertog moet je ze betalen. gemeente het afbakken.’ Ze komt nu uit
Dus hangt een mededeling ‘Den Haag verzint iets, voor de lijst van kerkdorp Ulicoten.
op de Nassau-deur: zakken
alleen verkrijgbaar op ver­
provincie kookt voor, Kandidaten zat! Verjonging! De lijst­
trekker is 21. Op de valreep wil de partij
toon Nederlandse legitima­ gemeente moet afbakken’ nog een 18-jarige kandideren. ew

De bedenkelijke
erfenis van
Frits Bolkestein
e opvallende vriendschap tussen de jonge
D
ex-terroriste Soumaya Sahla en VVD-cory-
fee Frits Bolkestein staat volop in de aan­
dacht, hoewel EWal in 2019 een uitgebreid
dubbelinterview met hen publiceerde.
Dat ‘de Bolle’ zich graag omringt met intelligente jon­
geren is geen nieuws. Daarmee doet hij niemand kwaad,
zelfs niet als zijn nieuwste armsnoepje een gederadica-
liseerde jihadiste is, die drie jaar in de cel zat voor haar
werk voor de extremistische Hofstadgroep. Het siert Bol­
kestein zelfs dat hij Sahla begeleidde op het rechte pad
dat zij sinds de gevangenis heeft ingeslagen: het pad van
de democratie en de rechtsstaat.
Het is wellicht niet netjes om kritisch te zijn over een
hoogbejaarde staatsman (88), met een broze gezond­
heid bovendien, maar het moet even - en wachten tot
na zijn overlijden maakt het er niet chiquer op. Immers,
Bolkestein mag dan een geleerde, veelzijdige en mar­
kante man zijn, hij is ook iemand met een stug karakter.
Hoewel hij voor Nederland en Europa, evenals voor zijn
partij (VVD), veel goeds heeft gedaan, is het niet al goud
wat er blinkt in zijn erfenis.
Met de woorden van Bolkestein was zelden iets mis.
Hij benoemde al vrij vroeg de problemen, individualise­
ring, mondialisering en massa-immigratie, vooral in
combinatie met het uitblijven van een zelfbewust en sa­
menbindend verhaal (het ‘bezie­
lende verband’). Benoemen kon
hij goed, problemen oplossen veel
minder.
Als lid van de Europese Com­
Zwabberkoers VVD kon alleen de kop worden
missie stelde hij de Europese in­ ingedrukt door de antipolitiek van Rutte
□□ OVERZICHT °
5 FEBRUARI 2022 EW 35
terne markt open voor betalingen en diensten, waarmee
hij weliswaar de economie en het bedrijfsleven veel kan­
sen bood, maar ook het leven van veel Nederlanders on­
zekerder maakte.
Eerder doorbrak hij als VVD-leider weliswaar succes­
vol de vanzelfsprekendheid van de christen-democrati-
sche politiek, door het vormen van de paarse kabinet­
ten - die het nodige achterstallig progressief onderhoud
deden - maar ook daar is een keerzijde. De erfenis van
het paarse tijdperk werd vooral zichtbaar in de massale
privatisering van de nutsvoorzieningen, waardoor de
onzekerheid van individuele burgers toenam en van
enige zorg om een ‘bezielend verband’ wederom geen
spoor te bekennen viel.
In de Tweede Kamer was Frits Bolkestein een scherp
en bij vlagen humoristisch debater, die ook bewust zijn
partij vanuit het parlement bleef aanvoeren en daar zijn
eigen regering kritisch bleef controleren. Een goed voor­
beeld van ‘dualisme’, dat maar mondjesmaat navolging
heeft gekregen, en met wisselend succes, door bijvoor­
beeld PvdA-voorman Diederik Samsom en Christen-
Unie-leider Gert-Jan Segers.
n een ander politiek krachtenveld had Bolkestein
I best premier kunnen worden. Dat heeft hij zelf vast
ook gewild. Toen dat in 1998 weer niet was gelukt, ver­
trok hij abrupt uit de Haagse politiek. Zijn benoeming
tot lid van de Europese Commissie in 1999 was presti­
gieus en niet onlogisch, maar achteraf kan die stap ook
worden gezien als verraad aan de kiezer, die hem in 1998
net had herkozen, en vooral aan zijn partij.
Die VVD belandde onder Bolkesteins zwakke opvol­
ger, Hans Dijkstal, in een zwabberkoers en een richtin­
genstrijd die alleen de kop kon worden ingedrukt door
de opzichtig visieloze antipolitiek van Mark Rutte. Ka­
mercentrales in de regio werden opgeheven, partijcon­
gressen werden festivals. De ooit bruisende denktank,
de Teldersstichting, staat al jaren op een roestig zijspoor
en politici met heldere, doordachte liberale overtuigin­
gen, zoals Tweede Kamerleden Ulysse Ellian en Zohair
El Yassini, zijn zeldzaam.
Al deze puinhopen van Bolkestein doen niets af aan
zijn vertoonde eruditie, intellect en bereidheid tot in­
houdelijk debat, maar dat maakt het nog wranger dat
juist door zijn keuzes zulke kwaliteiten amper nog te
vinden zijn in de VVD en het landsbestuur.
De partij die Bolkestein nog altijd als een heilige ver­
eert, de partij van Mark Rutte en Sophie Hermans, is ver­
worden tot een gedachtenloze en waardenloze kliek car-
rièrepolitici en voorlichters. Voor die WD is het lidmaat­
schap van een geslepen doch ongevaarlijke ex-terroriste
nog wel de minste zorg. ew

36 EW 5 FEBRUARI 2022
PODIUM
EWPodium publiceert opinies van jonge schrijvers, die vanuit eigen onderzoek, expertise of werk­
ervaring bijdragen aan het debat. Plaatsing hoeft geen redactionele instemming te betekenen.
Pijnlijke confrontatie
met het verleden
Pas afgelopen week betuigde Soumaya Sahla, de omstreden oud-adviseur
van de VVD, spijt over de extremistische daden waarvoor zij is veroordeeld.
Spijtbetuiging is noodzakelijk, schrijft oud-lid van terroristische Hofstadgroep.
Jason Walters
n zijn werk Also sprach Zarathustra presenteert de fi­
I
losoof Friedrich Nietzsche (1844-1900) een parabel
van een gedaanteverandering: de mens als kameel
die verandert in een leeuw en vervolgens in een kind. De
kameel draagt lasten die hem worden opgelegd door zijn
meester, een draak met gouden schubben waarop ‘gij
zult’ staat geschreven. Om zijn eigen meester te worden,
transformeert de kameel in een leeuw die ‘ik wil’ zegt en
de draak te lijf gaat. Na het doden van de draak is de
leeuw weliswaar zijn eigen meester, maar nog niet vrij:
hij wordt nog gedefinieerd door zijn verleden. Om de Jason Walters J
verandering compleet te maken, moet hij een kind wor­ (36)
den: het symbool van een nieuw herwonnen onschuld bekeerde zich
en een nieuwe start. alstienertotde
Het is een metafoor die goed beschrijft wat het bete­ islam. Werd lid
kent om te deradicaliseren en uit een radicale beweging van de Hofstad­
te stappen, zoals ik zelf heb ervaren na mijn lidmaat­ groep, waarvoor
schap van de terroristische Hofstadgroep. Ik veranderde hij in 2006 werd
van een door religieuze en politieke dogma’s gedreven veroordeeld tot
extremist in iemand die zich probeert los te worstelen vijftien jaar.
uit het extremistische milieu, om daarna een nieuw per­ Tijdens zijn
soon te worden. Deze strijd gaat diep: hij richtte zich niet gevangenschap
alleen tegen het milieu waarin ik verkeerde, maar ook nam hij afstand
tegen de ideologie die mij definieerde en waarin ik vol­ van zijn vroe­
ledig vastzat. Het was een strijd om opnieuw een indi­ gere, radicaal-
vidu te worden - om mijzelf te kunnen terugwinnen. islamitische
Dit proces is niet zonder valkuilen. Zo heb ik een val­ denkbeelden.
kuil ontdekt bij mezelf toen ik bezig was om mij los te Sinds zijn vrijla­
worstelen uit het islamitisch extremisme. Het begon met ting in 2013 zet
het stellen van kritische vragen, met het bestuderen van hij zich in als
de wetenschap en de filosofie om nieuwe manieren van adviseur op het
denken en naar de wereld kijken aan te leren. Er is gebied van ter­
sprake van een intellectuele afrekening met de ideolo­ rorisme en (de)-
gie - een ideologie waardoor ik jarenlang werd gedre- radicalisering.
□□ OVERZICHT INHOUt
ven, die mijn wereldbeeld bepaalde en waaraan ik emo­
tioneel vastzat. Maar er was meer nodig: om mezelf op­
nieuw uit te vinden en een andere persoon te worden,
moest ik ook met een schone lei kunnen beginnen: ik
moest van een leeuw opnieuw kind kunnen worden,
alsof ik opnieuw werd geboren en een nieuwe start
maakte.
In dit proces is het vergeten van het verleden nood­
zakelijk. Het moet worden losgelaten om er niet langer
door te worden gedefinieerd. Een noodzakelijke stap om
een nieuw leven te beginnen. Maar daarin schuilt ook
een valkuil, zoals ik merkte toen ik een aantal jaren na
mijn arrestatie als lid van de Hofstadgroep - een paar
maanden voordat ik vrij zou komen - oude processtuk­
ken en tapgesprekken uit mijn extremistische periode
teruglas.
Ik was toen al jaren uit de islam en vastbesloten een
nieuw leven te beginnen. In de loop der jaren was onbe­
wust mijn herinnering aan die periode langzaam aange­
past : ik beschouwde mijzelf als een rationeel en moreel
persoon, als iemand die een diepe waardering kon op­
brengen voor het gedachtegoed van de Verlichting en re­
ligieus fanatisme verafschuwde. Daardoor was geleide­
lijk - en voor mijzelf onmerkbaar - de gedachte in mij
geslopen dat ik zelf nooit echt radicaal was geweest, dat
het allemaal een misverstand was en dat ik mijzelf wel
zou bewijzen als ik vrij zou komen.
Het teruglezen van de oude tapgesprekken - een con­
frontatie met hoe ik tien jaar daarvoor was - was pijn­
lijk. Ik herkende mijzelf er niet in terug: zoveel waanzin
en duisternis, dat is toch niet wie ik ben? Was ik echt zo
geweest? Het was een confronterend moment. Ver­
vreemdend. Maar tapgesprekken liegen niet. Het was

een confrontatie met een verleden dat ik geleidelijk uit
mijn geheugen had verdrongen.
Ik leerde iets wezenlijks en belangrijks: het geheugen
is niet een fotocamera die de dingen accuraat vastlegt,
maar meer een soort psychologisch stabiliserings-
mechanisme, dat de illusie van een gelijkblijvend ‘ik’
schept. Ofwel: de manier waarop je je dingen herinnert,
past zich aan aan de persoon die je nu bent.
Het was een cruciaal moment, in de loop der jaren
was deze verandering onmerkbaar binnengeslopen. Het
was op zich een goede ontwikkeling: juist door te verge­
ten, kon ik een nieuw persoon worden. Maar het was
van cruciaal belang om niet langer te vergeten, maar het
verleden en de persoon die ik was ook te accepteren.
Hoe zou ik anders rekenschap over het verleden kunnen
afleggen? Hoe pijnlijk het ook was, ik moest accepteren
dat de persoon die ik tegenkwam in de dossierstukken
ook een deel uitmaakt van wie ik ooit was.
Inmiddels ben ik van mening dat het vergeten en on­
derdrukken van een verleden waaraan ik het liefst wil
□□ OVERZICHT INHOUt
5 FEBRUARI 2022 EW 37
Soumaya Sahla legde afgelopen
week haar functie bij de VVD
neer als expert deradicalisering
ontsnappen, onderdeel is van een ver­
anderingsproces. Dat is prima natuur­
lijk, alleen moet je, als je er ver genoeg
vanaf staat, wel die reflex loslaten en
opnieuw de confrontatie aangaan met
het verleden, omdat je als persoon mo­
reel verplicht bent om verantwoorde­
lijkheid te nemen voor je daden - voor
wie je nu bent en wie je vroeger was.
Tegelijkertijd kan ik mij voorstellen
dat zo’n proces niet bij iedereen die
‘deradicaliseert’ helemaal wordt vol­
tooid. De confrontatie met het verleden
is erg pijnlijk en vereist grote psycholo­
gische stappen om te komen tot accep­
tatie en erkenning van verantwoorde­
lijkheid. Toch moet iemand die deradi­
caliseert die stappen nemen, dat hoort
bij het afscheid nemen van een extre­
mistische beweging.
Vandaar dat ik mij afvraag of bij
deradicaliserende spijtoptanten die het
verwijt krijgen onvoldoende spijt te be­
tuigen - terwijl uit hun handel en wan­
del blijkt dat ze wel degelijk radicaal
hebben gebroken met hun verleden en
zich hebben ontwikkeld tot construc­
tieve en maatschappelijk betrokken
burgers - dit mechanisme een rol
speelt. Ik weet uit eigen ervaring hoe
onbewust het gaat en hoe moeilijk het
kan zijn om te worden herinnerd aan je
extremistische verleden. Is het vermeende gebrek aan
spijt daadwerkelijk een gebrek aan spijt, of is het een on­
fortuinlijk neveneffect van een veranderingsproces?
Ik begrijp dat de samenleving niet zit te wachten op
dergelijke zielenroerselen die zich in een persoon afspe­
len. De misdaden die je hebt gepleegd en waarvoor je
bent veroordeeld, behoren tot het publieke domein en
de samenleving verwacht - terecht - dat je helder en
duidelijk verantwoording aflegt, spijt betuigt en duide­
lijk maakt waar je nu staat als persoon. Rehabilitatie en
een tweede kans vereisen het tonen van berouw en het
nemen van verantwoording.
Daarvan kun je je niet losmaken, ook niet als je als
persoon zelf het idee hebt dat je dat al lang geleden voor
jezelf hebt afgesloten en het bent ontgroeid. De laatste
stap in een proces van vrijmaking is niet ‘het kind’ van
Nietzsche, dat als een onbeschreven blad in volle on­
schuld zichzelf kan ontwikkelen, maar juist een pu­
blieke confrontatie en afrekening met het verleden, zo­
dat je je ook in de ogen van je medeburgers kunt rehabi­
literen en opnieuw kunt beginnen. ew
F
‘Ik wil impact
hebben, dat is
mijn vurige wens
 5 FEBRUARI 2022 EW 39

De Rotterdamse ondernemer Ali Keles Ron Kosterman

Foto's Guido Benschop
(38) bracht een deel van zijn
kunstverzameling onder in het Depot
Boijmans Van Beuningen. Hij bevraagt
zichzelf continu. ‘Wat wil de mens Ali?’

li Keles woont hoog

A in een toren aan het

Weena in Rotter­
dam. Vanuit zijn ap­
partement kijkt hij
uit op het Depot Boijmans Van B
gen bij het verderop gelegen M
park. Keles - investeerder en kunstverza­
melaar - heeft sinds enkele maanden
een compartiment in dat depot. Daar is
een deel van zijn verzameling heden­
daagse kunst opgeslagen. Zo nu en dan
kan het publiek werk uit die Lakeside
Collection in de bijbehorende toonzaal
zien. En is er een werkplek gecreëerd
voor een artistin residence. Momenteel is
dat schilderes Marloes Roeper.
In zijn kantoorvilla in de Rotterdamse
buitenwijk Overschie zegt Keles: ‘Ik heb
op het Erasmiaans Gymnasium gezeten
aan de Wytemaweg, vlak bij het depot.
Als jongetje stond ik op het ijs van de be­
vroren vijver in het Museumpark. Eigen­
lijk wilde ik hier in de tuin een onder­
grondse opslag laten bouwen, maar toen
kreeg ik de kans om in het Boijmans te
huren.
‘Dat overtreft alles. Dat het in Rotter­
dam is, is van belang, ja. Het is mijn ge-
 □□ OVERZICHT INHOUD

40 EW 5 FEBRUARI 2022

Ali Keles (Rotterdam, 1983] is

boortestad, ik ben er opgegroeid. Ik voel
me onwijs thuis bij het Boijmans. Vorige
week hebben we zes doeken opgehan­
gen. Dan word je geweldig ondersteund
door medewerkers van het museum -
mensen met een groot hart voor kunst.’
Keles praat rustig. Hij denkt vaak lang
na. ‘Het laatste wat ik wilde, was dat dat
compartiment een elitaire plek zou wor­
den. Dat is niet wie ik ben en wat ik ver­
tegenwoordig. Ik wilde mezelf verant­
woorden, ik zocht naar een legitimatie.
Ik wilde de ruimte ook tot leven brengen.
Niet alleen maar werk ophangen en af en
toe rouleren. De legitimatie is voor mij
dat er een jonge kunstenaar kan werken.
Ik heb van tevoren gecheckt bij een aan­
tal van hen of ze het leuk zouden vinden
om daar te werken. Maak je een grap of
zo, vroegen ze. Nee, zei ik, ik ben bloed­
serieus. Ik merkte aan ze dat ze het een
inspirerend idee vonden.
‘Nu werkt Marloes er, voor tien maan­
den. Daarna komt er een ander. Over der­
tig jaar kan ik, hoop ik, terugkijken en
zeggen: we hebben met jonge kunste­
naars dertig verhalen gecreëerd.’
Zijn investeringsmaatschappij heet
Lakeside Capital Partners. De villa, zijn
hoofdkwartier, heet Villa Lakeside. Er­
achter ligt een plas. Keles kocht het
pand, lang geleden gebouwd door een
Overschiese ondernemersfamilie, en
wilde het aanvankelijk Villa aan de Plas
noemen. Maar hij heeft internationale
zakenrelaties, dus daar zag hij maar van
af.
In de villa hangt en staat werk uit de
collectie. Zo ook, vertelt hij, bij hem thuis
en in de panden van de bijna dertig be­
drijven die onder Lakeside Capital Part­
ners vallen. Een belangrijke deelneming
is Tandheelkunde Groep Nederland -
volgens Het Financieele Dagblad een van
’s lands snelst groeiende ondernemin­
gen. Keles is daar ook CEO. Hij heeft ver­
der belangen in bedrijven in onder meer
duurzame energie, informatietechnolo­
gie, financiële dienstverlening en vast­
goed. In totaal werken er bij de investe­
ringsmaatschappij en de deelnemingen
zo’n tweehonderd mensen.
De Lakeside Collection telt ruim tach­
tig werken van zo’n vijftig kunstenaars.
‘Ik heb echt een affectieve relatie met
‘Ik ben een soort architect,
een puzzelaar’
investeerder en kunstverza­
melaar. Hij was gemeente­
raadslid in Barendrecht. Op­
richter van het Rode Tulp Film
Festival. Steunt met de Keles
Foundation maatschappelijke
projecten.
kunst. Ik word verliefd en wil
het dicht bij me hebben. Daar
begint het mee. Ik kijk er vaak
naar. Soms raak ik ontroerd,
soms moet ik lachen.
‘De villa is, op afspraak, in
beperkte mate open voor pu­
bliek. We zijn onderdeel van de
Art Index Rotterdam. Ik loop
met mensen door het pand en
vertel de verhalen achter alle
werken. Zo wil ik het ook in het depot
doen. Ik wil er twee of drie keer per
maand een dagdeel zijn en iedereen te
woord staan. In de week voor de ope-
ning, in november, stond de deur open
voor vrienden van het museum en men­
sen uit de kunstsector. Het gaf me enorm
veel energie om over de werken te vertel­
len. Ik haalde daar veel persoonlijke vol­
doening uit. Ik zie kunst niet als eigen­
dom. Je betaalt ervoor, maar eigenlijk
ben je bezig met conserveren.’
raag Keles wat hij is en hij zegt:
V een enabler - ofwel: iemand die
dingen mogelijk maakt. ‘Ik ben
een soort architect, een puzzelaar.inIkNew York op straat vond. Daarop
breng ideeën, mensen en middelen bij
elkaar en zorg voor een structuur. We
hebben geen exit-strategie. Het gaat me
om de lange termijn, om bedrijven bou­
wen, samen met directies.
‘Met alle bedrijven in mijn portfolio
heb ik enige vorm van bemoeienis. Ik ben
betrokken. Dat betekent ook dat ik
dienstbaar ben. Hoe gaat het? Wat heb je
nodig? Iemand die alleen financiering
zoekt, moet niet bij mij zijn. Ik wil impact Rotterdam, toen ze acht was. Zijn vader
hebben, dat is mijn vurige wens. Dit is
een professie. Het vergt heel veel. Aan
capaciteiten, aan denkwerk.’
Er zijn vele redenen om kunst te ko­
pen. Voor hem is het ondersteunen van
kunstenaars er één van. ‘De vrijheid van
expressie is belangrijk. Een
kunstenaar moet ook eten en
geld kunnen verdienen. Als je
begint met kunst kopen, heb je
het misschien niet zo door,
maar het kunstenaarsbestaan is niet al­
tijd makkelijk. Los van het geld: hoe
wordt je werk ontvangen, heb je toe­
komst? De symboliek van een kun­
stenaar die in armoede leeft, is niet aan
mij besteed. Je kunt ervoor zorgen dat
een kunstenaar in zijn bestaan kan voor­
zien. Dat beroep kiezen, is al moedig ge­
noeg.’
De Lakeside Collection bevat twee
werken van Alexander Kaletski, een Sov­
jet-Rus die in 1975 naar de Verenigde Sta­
ten vluchtte. Kaletski is inmiddels een
gevierd kunstenaar. ‘Aanvankelijk kon
hij geen kunst maken. Uit pure armoede
verzamelde hij kartonnen dozen die hij
schilderde hij. De beste man weigerde
zich neer te leggen bij het feit dat hij de
middelen niet had om te doen wat hij
wilde doen.
‘Zo wil ik ook in het leven staan. Mijn
hart volgen, mijn instinct. Ik weiger te
zeggen: ik accepteer de status quo.’
Dat is ook het adagium van zijn moe­
der, Melek. Zij kwam met haar ouders
vanuit Centraal-Anatolië in Turkije naar
Huseyin kwam later. Hij was achttien en
kwam om met Melek te trouwen. De fa­
milies kenden elkaar uit de stad Aksaray.
Keles was zes, zeven, toen zijn ouders
scheidden. Hij is enig kind. Zijn vader
bleef in Rotterdam, maar speelde geen
rol in de opvoeding van Ali. Pas sinds
een jaar of tien hebben ze wat vaker con­
tact. Hij groeide op in de multiculturele
wijk Bloemhof in stadsdeel Feijenoord,
Rotterdam-Zuid. Zoals hij het omschrijft:

I___________ I

‘Een dynamische buurt.’ Bloemhof wordt
doorsneden door de Lange Hilleweg, een
singel, ook wel ‘de sloot’ genoemd. Na de
scheiding besloot zijn moeder binnen de
wijk te verhuizen. ‘Ze wilde vooruitko­
men. Ze wilde naar de overkant van de
sloot. Waar we woonden, woonden vrij­
wel alleen maar allochtonen. Ze wilde
niet dat ik daar zou opgroeien. Ze wilde
kansen voor me creëren.
‘De overkant was een “witte” wijk.
Onze buurman daar heette Dik, een Fey-
enoord-supporter. Als Feyenoord moest
spelen, stonden zijn ramen open en
hoorde je de hele dag Feyenoord-liedjes.
Ik vond het er enerverend. Het was ruw
en hard. Maar je had er ook veel lieve,
zachtaardige mensen. Als mijn moeder
aan het werk was, paste buur­
vrouw Thea op mij.’
Moeder was eerst schoon­ ‘Als ik mijn ogen sluit, wil
maakster in het Ikazia Zieken­
huis. Ze liet zich omscholen
ik het gevoel hebben dat ik
tot medisch receptioniste en wat zinnigs heb gedaan’
later tot tandartsassistente.
Keles kwam als jongen vaak in de prak­
tijk waar ze werkte. Hij keek mee op rönt­ turen te denken, wat de mechanismen
genfoto’s. ‘Mijn moeder onafhankelijk
maken was de reden om in de tandheel­
kundige zorg te investeren.’ Ze is nu ope­ langzaamaan van een jurist een finance
rationeel manager van Tandheelkunde
Groep Nederland, een landelijke keten.
e bracht grote offers voor hem,
Z weet hij. Ze stond er alleen voor, er
waren schulden uit het huwelijk.
was twaalf, toen mijn moeder zei: “Ga
‘Ik heb jong mijn roze bril afgedaan. Ik
maar bij de groenteboer werken.” Dat
ben ik gaan doen. Op woensdagmiddag,
vrijdagavond en zaterdag. Ik kreeg 25
gulden per week. Voor 20 gulden kocht ik
boodschappen, 5 gulden hield ik zelf.
Pas op mijn achttiende vertelde mijn
moeder dat zij die 25 gulden telkens aan
de groenteboer had gegeven en dat hij
me daarmee betaalde. Ik moest ervaren
hoe het is om zelf muntjes te verdienen.’
Zijn basisschool stond in Vreewijk, te­ Esthetiek kan natuurlijk een goede reden
gen Bloemhof aan. Het Erasmiaans Gym­
nasium ligt aan de overkant van de Maas.
Hij deed ook Turks als eindexamenvak.
‘Dat raadde mijn decaan me aan. Als een
vak niet goed zou gaan, kon ik dat inzet­
ten. Mijn Turks was niet goed. Ik moest
een privéleraar zoeken. Nu spreek ik het
vloeiend, ja. Ik heb een identiteit die ik rug.
niet wil negeren, maar in de basis, daar
begint het mee, voel ik me Nederlander.
‘Ik heb op het Erasmiaans lang getwij­
feld over wat ik wilde worden. Arts, plas­
tisch chirurg, tandarts. Ik ging uiteinde­
lijk rechten doen. Ik heb tijdens mijn stu­
die netjes voor de Rechtswinkel en het
Justitieel Klachten Buro in Rotterdam ge­
werkt om mezelf klaar te stomen voor
een loopbaan in de advocatuur.’
Keles rondde de studie af, maar die
loopbaan kwam er niet. Hij ontdekte tij­
dens zijn studie het ondernemerschap.
Hij verdiende geld als beëdigd tolk en
richtte wat bedrijfjes op. Keles leerde de
vader van een van zijn beste vrienden
kennen. Die Floor Mouthaan had een in­
vesteringsmaatschappij, Greenfield Ca­
pital Partners. Mouthaan legde Keles uit
hoe je bedrijven opbouwt en financiert.
‘Ik vond dat heel interessant. Ik dacht al­
tijd in ideeën. Van hem leerde ik in struc­
zijn en uit welke elementen een bedrijf
moet bestaan om te groeien. Zo ben ik
guy geworden.’
Met kunst was Keles op het Erasmi­
aans in aanraking gekomen. Op zijn ne­
gentiende bezocht hij voor het eerst een
kunstbeurs, PAN Amsterdam. Op advies
van dezelfde Mouthaan die daar presi-
dent-commissaris was. ‘In het begin was
kunst één groot vraagteken voor me. Ik
vond het vooral verwarrend. Ik had geen
idee wat ik ervan moest vinden. Waar
kijk ik nou naar? Wat voel ik?
‘Het heeft me veel tijd gekost om daar­
achter te komen. En nog steeds vraag ik
het me weleens af. Pas de afgelopen vijf
jaar, sinds ik de Lakeside Collection ging
opbouwen, begrijp ik het beter. Daarvoor
kocht ik mondjesmaat kunst, voor thuis.
Dat was werk dat ik gewoon mooi vond.
zijn om iets te kopen.
‘Aan alle werken die ik voor de collec­
tie heb aangeschaft, hangt een persoon­
lijk verhaal. Ik heb ze aangekocht, omdat
ze iets met me deden. Ik heb allerlei ge­
voelens en gedachten die ik niet kan dui­
den of uiten. In die werken zie ik die te­
‘Een voormalige assistent van me zei
eens: “Ali heeft geen uitknop.” Ik moest
erom lachen, maar ik snapte wat er werd
□□ OVERZICHT INHOUt
5 FEBRUARI 2022 EW 41
bedoeld. Vóór corona vloog ik naar aller­
lei kunstbeurzen in de wereld. Daar, in
een museum of een galerie heb ik die uit­
knop wel. Voor mij zijn dat feestjes.
‘Ik ben echt heel dankbaar dat ik dat
allemaal heb mogen ontdekken.’
ijn favoriete vak op school was filo­
Z sofie. ‘Vooral wetenschapsfiloso­
fie. Ik ben een groot aanhanger van
Karl Popper, van het kritisch rationa­
lisme. Ik heb dat heel persoonlijk ge­
maakt. Ik bevraag mezelf continu. Dat zit
inmiddels in mijn DNA. Elke dag sta ik op
en denk ik: waar doe ik het voor en doe
ik wat ik doe wel op de juiste manier?
‘Ik sta nu voor een heel cruciale be­
vraging. Halverwege vorig jaar dacht ik
ineens: ik ben 37, stel dat ik op de helft
van mijn bestaan ben, waar sta ik dan en
hoe gaat deel 2 eruitzien? Voor mijn ge­
voel heb ik eindelijk de mentale ruimte
om daarover na te denken en keuzes te
maken.
‘Ik heb het afgelopen jaar veel ver­
driet gevoeld. Ik ben overrompeld door
huilbuien. Waarom ik huilde? Je kijkt te­
rug, ziet wat je hebt gerealiseerd, maar
ook wat je hebt gelaten. Dat zijn triggers.
Dan word ik emotioneel. Ik eis veel van
mezelf.
‘Ik ben niet teleurgesteld. Ik weet ook
niet of ik iets mis. Ik heb geen gezin, nee.
Ik heb wel een labrador, Bruno. Ik heb
daar geen spijt van. Het is gegaan zoals
het is gegaan. Bovendien kan het nog al­
tijd. En in hoeverre is een gezin zaligma­
kend? Je hoeft niet per se kinderen te
hebben voor een volwaardig leven.
‘Misschien had ik wel naar het buiten­
land gewild. Ik ben in Rotterdam geble­
ven. Ik houd van kunst, maar ben daarin
niet academisch onderlegd. Had ik geen
kunstgeschiedenis moeten studeren?
Moet ik mezelf dat alsnog gunnen?’
De financiële onafhankelijkheid die
hij nastreefde - ook voor zijn moeder - is
bereikt. Keles ontvangt vaak biedingen
op zijn bedrijven, vertelt hij, maar heeft
tot nu toe niets verkocht. ‘Ik vind het nog
hartstikke leuk om te doen. Deel 2 speelt
zich ook in het bedrijf af. Als ondernemer
voel ik me maar net volwassen.
‘Het gaat om de mens Ali. Wat wil die?
Ik wil, als ik mijn ogen ooit sluit, het ge­
voel hebben dat ik wat zinnigs heb ge­
daan. Ik ben volop in discussie met me­
zelf. Ik ben er bijna uit. Ik begin de vrij­
heid te voelen die ik nodig heb om me te
bewegen zoals ik wil.’ ew

WERELD
Sla
Zwar ee
Nergens wordt duidelijker dat de Koude Oorlog voor
de Russen nog helemaal niet voorbij is, dan op en rond
de Zwarte Zee. Twee werelden botsen er voortdurend
op elkaar. Frontgebied onder het vergrootglas.
Robbert de Witt
Graphic Jelrik Atema
Van Warschaupact naar NAVO
Roemenië en Bulgarije waren lid van Warschau­
pact en behoorden dus tot Sovjet-invloedssfeer.
Sinds 2004 NAVO-lidstaten. Op vrijdag 21 januari
liet het Russische ministerie van Buitenlandse
Zaken weten dat NAVO terug moet naar de situatie
van vóór 1997 en dat alle buitenlandse troepen,
wapens en militair materieel uit deze twee landen
moeten worden teruggetrokken.
Westerse aanwezigheid
Sinds 1996 is er een jaarlijkse NAVO-oefening in
de Zwarte Zee onder de naam Breeze. Afgelopen
jaren is er ook geoefend met de Oekraïense en
Georgische marine, Sea Breeze.
Britten worden bestookt
Russen vuren waarschuwingsschoten af als hel
Britse marineschip HMS Defender op 23 juni 2021
langs de zuidkust van de Krim vaart. Volgens de
Russen omdat dat 'een provocatie' is.
□□ OVERZICHT INHOUD
Afgepakt schiereiland
Schiereiland waar de Zwarte
Zee-vlootvan deSovjet-Unie
lag, bij Sebastopol. Werd in 1991
Oekraïens. Na een referendum,
afgedwongen door schimmige
'groene mannetjes' (Russische
militairen die zogenaamd vrij­
willigers waren) geannexeerd
door Rusland. Sindsdien wordt
Russische militaire aanwezig­
heid in hoog tempo opgevoerd.
Moldavië
Roemenië
NAVO
Bulgarije
Bosporus
Istanbul
Turkije
De poortwachter van de Zwarte Zee
De positie van Turkije is cruciaal, want de Bos­
porus is voorschepen de enige in- en uitgang van
de Zwarte Zee. Dat maakt Turkije poortwachter.
Poetin vreest dat het nog aan te leggen Kanaal
van Istanbul, een miljarden kostend prestige­
project van Erdogan, het Verdrag van Montreux
omzeilt. Door dat verdrag ligt sinds 1936 de door­
vaart door de Bosporus aan banden van marine­
schepen uit landen die niet aan Zwarte Zee liggen.
 □□ OVERZICHT INHOUt

5 FEBRUARI 2022 EW 43

Legenda
— Grens Sovjet-Unie tot 1991
| NAVO-lidstaat

NAVO-partner
Zwarte Zeevloot
“ Pro-Russische separatisten/
Wordt versterkt vanuit de
geannexeerd
Kaspische Zee via Wolga-

Donbas
►
Wolga-Donkanaal

Marioepol
Berdjansk. Russen sluiten Zee van Azov af
Gecontroleerd door Rusland, dat spreekt van een
Oekraïne
'interne binnenzee'. Vanaf de Zwarte Zee alleen
toegankelijk via Straat van Kertsj. Vladimir Poetin
liet een 19 kilometer lange brug bouwen om Rus­
Zee van Azov
land te verbinden met de Krim, geopend in 2018.
Deze verbinding maakttegelijk de Oekraïense
havens Marioepol en Berdjansk ontoegankelijk
Rusland voor grote schepen en hindert daarmee de Oekra­
ïense export. In november 2018 nam de Russische
* ■“' Straat van
kustwacht drie Oekraïense marineschepen in 'aspische
Kertsj
Sebastopol beslag nabij de Straat van Kertsj, 24 Oekraïense
zeelieden zijn acht maanden vastgehouden.

Abchaziê

Zwarte Zee

Evertsen is doelwit
Op 24 juni 2021 voeren Rus­
sische Soekhoi-gevechts-
vliegtuigen urenlang schijn-
aanvallen uit op Nederlands
fregatZr.Ms. Evertsen. Rus­
sen lossen schoten en hac­
ken apparatuur. De Evertsen
is onderweg naar Georgië,
een tussenstop op langere
missie naar Azië als deel
van grote westerse vloot,
de UK Strike Carrier Group.
Georgië
Zuid-Ossetiê
Bevroren conflicten
Regio's in handen van pro-Russische
separatisten, 'bevroren conflicten'.
Ze worden heimelijk of openlijk ge­ Armenië
steund door het Kremlin, dat zo ver­
deeldheid zaait in Zwarte Zee-landen
waar het officieel de baas was.

Invloedssfeer krimpt
De grens van de Sovjet-Unie,
Turkse wapens voor Oekraïne totdat het uiteenviel in 1991
In 2016 waarschuwde de Turkse president Recep en voormalige Sovjet-Repu-
Tayyip Erdogan al dat de Zwarte Zee 'geen Rus­ blieken onafhankelijk wer­
sisch meer’ mag worden. Turkije is sinds 1952 lid­ den. Met het verlies van
staat van de NAVO en was ten tijde van de Sovjet- Georgië en Oekraïne verloor
Unie het enige land aan de Zwarte Zee dat tot het Moskou dus controle over
westerse kamp behoorde. Turken leveren onder een groot deel van de Zwarte
meer drones aan Oekraïne. Zeekust.

44 EW 5 FEBRUARI 2022
RUSLAND
‘Wij stellen geen
ultimatums’
De Russische ambassadeur in Den Haag, Alexander
Shulgin, waarschuwt voor oorlogshitsers. Het is juist
de regering van Oekraïne die de spanning opdrijft.
X’ et lijkt of de laatste maanden elke
V B I Nederlandse krant, website of analyti-
cus zijn zorgen heeft geuit over “span­
ningen aan de Russisch-Oekraïense
grens”. Jammer genoeg laat het niveau
van “deskundigheid” in dit geval veel te wensen over.
Meestal lijken de opvattingen van allerlei commentato­
ren te blijven steken in de tijd van de Koude Oorlog. Er
is absoluut niks nieuws aan al die beschuldigingen te­
gen ons land.
Blijkbaar is er een agressieve campagne tegen Rus­
land. Het doel daarvan is noch het oplossen van het in­
terne conflict in Oekraïne, noch het bereiken van vrede
en rust in Donbas of het beschermen van Oekraïense
burgers tegen het discriminerende beleid van de autori­
teiten in Kiev op grond van taal en nationaliteit.
Het benoemen van een externe vijand is een populair
argument van degenen die van een oorlog profiteren. Es­
calatie is vooral profijtelijk voor de legerkringen en de
wapenlobby. Onder het mom van vermeende dreigingen
vanuit Rusland wordt verklaard dat “er geen tijd meer is
voor discussie en dat je alle krachten moet bundelen in
de strijd tegen een gemeenschappelijk vijand”. Tegelij­
kertijd wordt stil gehouden wie echt de stabiliteit onder­
mijnt in Europa en voor minder transparantie zorgt op
het gebied van veiligheid. Het wordt bijvoorbeeld stil ge­
houden dat de Verenigde Staten internationale wapen-
controle van regimes (het INF-verdrag en het Open Skies-
verdrag) proberen te ondermijnen.
et moet nog eens worden benadrukt dat Rusland
H niet van plan is om Oekraïne “binnen te vallen”.
Door ons land te beschuldigen van een “ge­
plande invasie” probeert men de publieke aandacht af
te leiden van wat er in werkelijkheid ge­
beurt. De situatie verergert. Dit gebeurt
door de autoriteiten in Kiev, die grote ‘ Blijkbaar is er een
troepenmachten concentreren aan de
grens met Donetsk en Loehansk. Meer
agressieve campagne
dan dat, tot dergelijke gevaarlijke stap­ tegen Rusland’
□□ OVERZICHT
De volledige
ingezonden brieven
van de beide
vertegenwoordigers
zijn te lezen op
www.ewmagazine.nl
pen zijn Oekraïense autoriteiten geneigd onder meer
door beloftes van NAVO-lidmaatschap als ook daadwer­
kelijke leveranties van buitenlands militair materieel,
drones en vliegtuigen.
e autoriteiten in Kiev proberen de Minsk-akkoor­
Alexander
Shulgin
(70) is
D den te ondermijnen. Zij willen geen directe dia­
loog met de leiders van Loehansk en Donetsk. In
plaats van onderhandelen, zien we een Oekraïense troe­
penmacht van 125.000 man in Donbas. De helft van het
ambassadeur hele Oekraïense leger is er al, met zware wapens.
van Rusland in Bovendien verdoezelen westerse landen de acties
Nederland. van de autoriteiten in Kiev. Ze flirten met toetreding van
Oekraïne tot de NAVO en leveren wapens. Tegelijkertijd
bedreigen ze Rusland. Momenteel zijn er rond de 10.000
NAVO-militairen gestationeerd in Oekraïne. Er zijn plan­
nen om dit jaar negen oefeningen uit te voeren met deel­
name van buitenlandse militairen (in 2021 waren er
slechts zeven). Dit is een directe schending van de
Minsk-akkoorden, op grond waarvan alle buitenlandse
troepen het Oekraïens grondgebied dienen te verlaten.
Vanaf 2014 heeft Kiev in totaal 2,5 miljard dollar aan
militaire steun ontvangen van de Verenigde Staten. Zou
dit geld misschien beter kunnen worden gebruikt voor
vreedzame, humanitaire doelen?
Bovendien, in Oekraïne worden de rechten geschon­
den van de Russischtalige bevolking en wordt het ge­
bruik van de Russische taal beperkt (ook al beschouwt
ongeveer 30 procent van de Oekraïners het Russisch als
zijn moedertaal). Helaas, in het geval van Oekraïne
knijpt de westerse gemeenschap, die meestal zo gevoe­
lig is voor de geringste schendingen van vrijheid van
meningsuiting, liever een oogje dicht.
Daarom hebben we voorstellen gedaan omtrent vei-
ligheidsgaranties. Wij stellen geen ulti­
matums. Ons streven is om een con­
creet resultaat te bereiken en te voor­
komen dat besprekingen zich
voortslepen. Er is hoop dat gezond ver­
stand zal overwinnen in Europa.’ ew

‘Deze keer zijn
we er klaar voor’
De voorgedragen Oekraïense ambassadeur in Den
Haag, Maksym Kononenko, reageert en vraagt Europa
I om steun en hulp - Nederland in het bijzonder.
<D
X usland heeft gekozen voor het imperiale
V I ■ paradigma en dat gaat simpelweg niet
zonder Oekraïne. Denk aan de woorden
van de Amerikaanse politicoloog Zbig-
^^niew Brzezinski: “Zonder Oekraïne is
Rusland geen rijk meer. Mét Oekraïne, omgekocht en
vervolgens ondergeschikt, wordt Rusland automatisch
een rijk.” Maksym
Zonder de geschiedenis van het Kievse rijk krimpt de Kononenko
Russische geschiedenis tot een handjevol eeuwen. Zon­ [41] is de
der Kiev als spirituele bakermat kan Moskou niet wor­ voorgedragen
den beschouwd als een religieus centrum van ortho­ ambassadeur
doxie. Zonder Oekraïense kunstenaars wordt de bij­ van Oekraïne in
drage van Rusland aan de Europese en mondiale cultuur Nederland.
onnoemelijk veel kleiner. Hoe kunnen een demografi­
sche ramp en economische ineenstorting worden voor­
komen zonder arbeidskrachten uit Oekraïne?
Moet het Oekraïense volk zijn eigen land opgeven al­
leen omdat het niet beantwoordt aan de geopolitieke be­
langen van Moskou? Moeten we weigeren om terug te
keren naar het gemeenschappelijke Europese huis - en
integreren in de Europese Unie en de NAVO - om het ego
van de Kremlin-elite te behagen, gekwetst door de ne­
derlaag in de Koude Oorlog? Oekraïners zullen hiermee
nooit akkoord gaan en daarom strijden wij, tegen alle
voorspellingen in, al acht jaar voor onze onafhankelijk­
heid. Het is 2022 en de winter is dichterbij dan ooit. Rus­
sische troepen worden systematisch naar onze grenzen
gestuurd. Tegelijk begrijpen we dat Rusland desgewenst
in een paar dagen nog veel meer kan inzetten.
aar wat noch wij, noch onze westerse partners
M begrijpen, is het doel van het plaatsen van deze
troepen, aangezien Rusland tot
nu toe heeft geweigerd om zijn militaire
activiteiten op transparante wijze uit te
leggen in overeenstemming met zijn in­ ‘Moet Oekraïense volk
ternationale verplichtingen.
Met andere woorden: het land dat be­
eigen land opgeven
weert een “vredestichter” en “bemidde­ omwille van Moskou?’
□□ OVERZICHT °
5 FEBRUARI 2022 EW 45
OEKRAÏNE
laar in het conflict tussen Kiev en Donetsk en Loehansk”
te zijn, bewapent en financiert niet alleen illegale gewa­
pende groepen in die laatstgenoemde gebieden, maar
vormt ook openlijk een militaire dreiging aan de Oekra­
ïense grens. We weten het niet, maar kunnen wel aan­
nemen dat het ofwel een geopolitieke chantage van het
Westen is, om de invloedssferen in Europa opnieuw te
verdelen. Ofwel is het een voorbereiding op een gewa­
pende bezetting van Oekraïne.
In beide gevallen is de Europese veiligheid in het vi­
zier van Russische soldaten die gereed staan om elk
agressief bevel van het Kremlin uit te voeren.
Maar deze keer zijn we er klaar voor. Hoewel Oekraï-
ners onvoorwaardelijk de voorkeur geven aan diploma­
tie, zijn we standvastig en voorbereid op een militaire
afweer. Maar is het verenigde Europa vandaag klaar om
het land te helpen dat vecht voor zijn Europese koers?
Een land dat bereid is met het leven van zijn burgers te
betalen voor Europese waarden en idealen?
e begrijpen dat jullie soldaten niet gaan vech­
W ten in de Oekraïense loopgraven, maar jullie
kunnen veel doen: een duidelijk politiek sig­
naal geven dat verdere agressie ontoelaatbaar is, een
pakket van pijnlijke sancties aan de Russische econo­
mie opleggen, Oekraïne versterken door ons van wapens
en militaire uitrusting te voorzien. Als we elke stap van
een Russische soldaat op Oekraïense bodem ontzettend
duur maken, en de economische gevolgen ondraaglijk,
dan is de kans groot dat Rusland het niet aandurft om
een grootschalig militair avontuur in het midden van
Europa aan te gaan. We wachten op jullie beslissing, we
wachten op deze hulp.
Nederland moet zich uitspreken als
de vijfde economie van de EU en een be­
langrijk en gerespecteerd lid van EU en
NAVO. Ik hoop dat dankzij jullie steun
duizenden verdedigers van Oekraïne in
staat zullen zijn om tegen de dood te zeg-
gen: “Niet vandaag!

Poetins
onopvallende
meesterstrateeg
atuurlijk is de opkomst van ‘sterke man­
N nen’ de afgelopen jaren onmiskenbaar,
maar de term is ook een beetje misleidend.
Leiders als Xi Jinping, Recep Tayyip Erdo-
gan en Vladimir Poetin wijzen openlijk vrijheid en de­
mocratie af en proberen de invloed van het Westen ver­
der terug te dringen. Maar ‘sterke mannen’ suggereert
ook dat zij alles in hun eentje bepalen.
Dat leidt soms tot gepsychologiseer. Wat wil Xi? Hoe
moeten we Erdogans provocaties duiden? Wat gaat er
om in het hoofd van Poetin? Momenteel stelt zeker de
laatste het Westen voor raadsels, met zijn blufpoker
waarbij hij schijnbaar achteloos honderdduizend man
naar de grens dirigeert. Maar zijn invloedrijke secondant
wordt daarbij over het hoofd gezien.
Want er is geen minister van Buitenlandse Zaken van
een groot land met meer dienstjaren dan Sergej Lavrov.
De man die oogt als een boekhouder die toevallig ook de
vuile zaakjes van Poetin opknapt, draait in werkelijk­
heid internationaal al sinds de jaren zeventig mee.
adat hij was afgestudeerd aan de prestigieuze di-
N plomaten-fabriek in Moskou, de Staatsuniversiteit
voor Internationale Betrekkingen, ging het maar één
kant op met Lavrov: omhoog. Terwijl het Sovjetrijk in de
jaren tachtig begon te wankelen, klom hij van 1981 tot
1988 in de rangen van de Russi­
sche VN-vertegenwoordiging. Van
1994 tot 2004 was hij de Russische
ambassadeur bij de VN. Een func­
tie waarin hij zich bekwaamde in
Sergej Lavrov mag dan saai ogen, hij vindt
het ‘njet' zeggen, als er weer eens altijd de zwakke plek van zijn tegenstander
□□ OVERZICHT °
5 FEBRUARI 2022 EW 47
een voorstel in de Veiligheidsraad moest worden geblok­
keerd. Hard, zakelijk en zonder scrupules.
Een befaamde anekdote vertelt hoe hij Kofi Annan af­
snauwde toen die hem wees op het rookverbod in de VN-
gebouwen. ‘De lidstaten zijn de baas van dit gebouw, de
secretaris-generaal is slechts een ingehuurde manager.’
us toen Vladimir Poetin hem in 2004 benoemde
D tot zijn minister van Buitenlandse Zaken, was La­
vrov al een doorgewinterde diplomaat. Een senior die
de jongere Poetin internationaal kon bijstaan. Lavrov
oogt dan wel saai, maar hij vindt altijd de zwakke plek
van de tegenstander. En toont zich bij confrontaties met
Europese landen of (liever nog) de Verenigde Staten een
meester in het omkeren van beschuldigingen.
Rusland annexeert de Krim illegaal? Lavrov wijst op
de westerse steun voor de afscheiding van Kosovo. En
toen separatisten in het oosten van Oekraïne zich in 2015
wilden aansluiten bij Rusland, vond Poetins topdiplo­
maat dat heel begrijpelijk: de Oost-Duitsers wilden zich
in 1989 toch ook herenigen met de West-Duitsers? Dat
argument herhaalde Lavrov vorige week op een perscon­
ferentie over de bijna-oorlog nu met Oekraïne.
Ook al gaan zulke vergelijkingen mank, veel Russen
smullen ervan. Hun minister die dat arrogante Westen
stoïcijns wijst op de eigen tekortkomingen. Lavrov (71)
is al jaren een van de populairste politici in Rusland.
Westerse ministers en diplomaten die Lavrov tegen­
over zich hadden, zijn het vaak eens: de rijzige Rus is on­
verstoorbaar, heeft altijd zijn argumenten paraat en
heeft alleen oog voor het Russische belang.
Het was niet Poetin, maar Lavrov die na de recente
gesprekken met de Amerikanen over Oekraïne eiste dat
zij met schriftelijke toezeggingen zouden komen. Daar­
mee legde hij de bewijslast bij de ander. Hij wil ermee
benadrukken dat deze crisis niet gaat om Russische
agressie, maar om de opmars van de NAVO.
In een interview onlangs op de zender Russia Insight
(te zien op YouTube, Engels ondertiteld) zegt Lavrov dat
het Westen lang heeft geprobeerd om Rusland ‘aan te
lijnen’. Maar Russen kunnen beter leven volgens hun
eigen cultuur en geschiedenis. De westerse ergernis
hierover heeft volgens Lavrov geleid tot ‘Russofobie’.
Ook zei hij kalmpjes, met zijn zwaar doorrookte stem:
‘Iedereen die iets weet van internationale politiek weet
al lang dat wij ons niet met sancties laten dwingen.’
Russia Insight is een door het Kremlin betaald ka­
naal. De titel van het interview zegt alles: ‘Geweldige Do­
cumentaire over de Beste Diplomaat ter Wereld’. Pure
propaganda dus. Maar onderschat de man niet. Sergej
Lavrov is een vlijmscherp, en vaak over het hoofd gezien
wapen in de handen van Poetin. ew
 □□ OVERZICHT INHOUt

48 EW 5 FEBRUARI 2022

IN KHARTOEM

Dove Chon/AFP/ANP
Heel wat crises Verplichte

doorstaan vaccinatie leidde

tot grote woede
onder Canadese
OP DE KAART

Een rondvraag langs collega’s levert een eensge­
zind advies op: in Khartoum kun je het best loge­
ren in het Acropole Hotel. Opgericht in 1952 is dit
het oudste nog operationele hotel in de hoofd­
stad van Sudan. Een zandkleurig gebouw, drie
verdiepingen hoog, gelegen in het hart van de
stad en met op het dak de Griekse vlag pronkend
naast die van Sudan.
Bij aankomst heet Thanasis - grijze haren, ge­
bogen rug, kalei broek, geruit hemd - de bezoe­
ker welkom. Hij is de oudste van drie Griekse
broers die het hotel van hun vader hebben over-
genomen. Met behoedzame bewegingen neemt
hij je paspoort aan en leidt je naar je kamer. In
de ontbijtzaal hangt een schilderij van Jezus.
Zijn vader vestigde zich in Sudan, dat toen
nog onder Brits bestuur viel, ten tijde van de bur­
geroorlog in Griekenland, zegt Thanasis. Zijn
moeder was een Griekse Alexandrijn. Thanasis
en zijn broers werden in
Alexandrië naar school ge­
stuurd, het prestigieuze Victo­
ria College. ‘Zoals Parijs, veel
bioscopen,’ herinnert Thana­
sis zich het Alexandrië uit zijn
jeugd.
In 1956, Thanasis was 12
jaar, kwam daar een einde
aan. Britten, Fransen en Isra­
ëliërs vielen Egypte binnen
om de nationalisatie van het
Suezkanaal tegen te houden.
Dat mislukte, Egypte raakte in
de ban van het nationalisme
en buitenlanders verlieten
massaal het land.
Een omgetrokken, halfverbrande palmboom
voor de ingang verraadt de actuele onrust in
Sudan. Bij de receptie staat steevast een bordje
met in grote rode letters een datum en daaron­
der: ‘Protesten met wegversperringen en ver­
stoorde communicatie. Verboden om je op de
balkons te begeven. Wees behoedzaam.’
Veel zorgen lijkt Thanasis zich niet te maken.
Acropole Hotel heeft door de jaren heen een
veelvoud aan staatsgrepen, burgeroorlogen,
revoluties en de invoering van de sharia door­
staan. Deze protestgolf kan daar ook nog wel bij.
truckers. Premier Canada
Justin Trudeau Vanuit het hele land reden
is de kop van Jut vrachtwagens in konvooi naar
hoofdstad Ottawa. Daar blok­
keerden tientallen trucks de
toegangswegen en kwamen
duizenden demonstranten
Eduard Cousin bijeen voor het parlements­
verblijft in een gebouw. De truckers en hun
historisch Grieks aanhang zijn het niet eens met
hotel te midden het coronabeleid van de Cana­
van de onlusten dese regering. Aanleiding voor
in Sudan. het protest is de verplichte vac­
cinatie voor chauffeurs die naar
de Verenigde Staten rijden. Pre­
mier Justin Trudeau en zijn ge­
zin moesten uit veiligheidsover­
wegingen hun huis verlaten.
5VRAGEN
over de SPD als ‘vijfde
colonne’ van Rusland.
Rob Savelberg in Berlijn
Wat is de kritiek op de Duitse rege­
I ringspartij? De SPD verzwakt de
Europese positie tegenover Rusland. Ze
is tegen militaire NAVO-hulp aan Oekra­
ïne en neemt het opvallend vaak op voor
Het oudste nog Moskou. Verscheidene hooggeplaatste
bestaande hotel sociaal-democraten spelen een dubieuze
Acropole is een rol.
icoon in de
Sudanese De SPD kan zich niet losmaken
hoofdstad
2 van Gerhard Schröder? Daar lijkt
het op. Oud-bondskanselier Schröder,
Vladimir Poetins trouwe vriend, speelt
nog altijd een grote rol. Hij zat in de
Bondsdag naast Olaf Scholz’ familie toen
zijn ‘leerling’ kanselier werd. En de
nieuwe partijvoorzitter, Lars Klingbeil,
die ooit in Schröders kiesdistrict werkte,
weigert zijn vroegere chef af te vallen.
 □□ OVERZICHT INHOUt

5 FEBRUARI 2022 EW 49

Portugal
Zittend premier António Costa
won overtuigend de parle­
mentsverkiezingen. Zijn Socia­
listische Partij kreeg 42 procent
van de stemmen en behaalde
daarmee de meerderheid. Het in
2019 opgerichte rechts-radi-
cale Chega werd de derde partij
van het land. Volgens Costa be­
tekent een absolute meerder­
heid geen absolute macht. De
premier is bereid samen te
werken met andere partijen.
De nieuwe regering heeft
16,6 miljard euro uit het corona-
herstelfonds van de Europese
Unie te verdelen.
Syrië
Bij dagenlange gevechten rond
een IS-gevangenis in het noord­
oosten van Syrië zijn bijna 400
slachtoffers gevallen, schatten
waarnemers. Zo'n 45.000 men­
sen zouden zijn gevlucht. De
door Koerden geleide Syrische
Democratische Strijdkrachten
beweren de gevangenis te heb­
ben heroverd. Op 20 januari vie­
len IS-strijders de gevangenis
aan, met daarin duizenden jiha-
disten. Hoeveel gevangenen zijn
ontsnapt, is niet bekend. Vol­
gens deskundigen is de aanval
bewijs voor een heropleving van
IS in delen van Syrië en Irak.
STEMRONDES
8
waren nodig voor
herverkiezing
Australië vanSergio
Premier Scott Morrison belooft Mattarella (80).
ruim 625 miljoen euro te inves­ Eigenlijkwilde
teren ter bescherming van het de president
Great Barrier Reef. De regering van Italië niet
probeert te voorkomen dat het meer.
koraalrif op de lijst van bedreigd
werelderfgoed terechtkomt. Dat
zou slecht zijn voor het toerisme
in het land. Volgens Morrison
zijn 64.000 banen gelieerd aan
het rif. Wetenschappers zijn kri­
tisch over de plannen. Australië
zou niet genoeg doen om kli-
maatopwarming tegen te gaan.
Doordat de zeeën opwarmen,
verbleekt het koraal.
Max de Haan

staan.’ Ook mocht de Oekraïne-crisis

‘niet met Nord Stream 2 worden ver­
mengd’.

En hoe zit het in de Bondsdag?

4 SPD-fractievoorzitter Rolf Mütze-
nich praat Poetin na. Hij fantaseert over
een Europese vredesorde, samen met
Veel partijgenoten Rusland, en hanteert exact dezelfde toon
van kanselier als Poetin in 2007, toen die vergoelijkend
Scholzverkiezen sprak van ‘gemeenschappelijke veilig­
partnerschap heid tussen Vladivostok en Lissabon’.
Gettylmoges

boven sancties Een jaar later doodde een Russische

tegen Rusland Iskander-raket de Nederlandse camera­
man Stan Storimans bij een aanval op

Partij is Poetin trouw Gori, Georgië.

Wat is de rol van kanselier Scholz?

3
Welke andere SPD’ers nemen het
op voor Rusland? Manuela Schwe-
sig, minister-president van de deelstaat premier van Brandenburg, Matthias Plat-
Mecklenburg-Voor-Pommeren, is tegen
de Europese sancties tegen Rusland.
De Oost-Duitse vreest voor de handels-
betrekkingen. Niet toevallig heeft het be­
drijf achter de omstreden gaspijpleiding
Nord Stream 2 net een dochteronder­
neming in zijn thuisstad Schwerin opge­
zet, om sancties te omzeilen. Ook de oud-
zeck, roeptoetert als voorzitter van het
‘Duits-Russische Forum’ het Kremlin na.
Kevin Kühnert, de uiterst linkse secreta-
ris-generaal, zegt ondanks Poetins con­
tinue dreigingen vergoelijkend: ‘We mo­
gen geen kunstmatig conflict laten ont­
5 Hij was secretaris-generaal onder
kanselier Schröder, die sinds 2005 werkt
voor het Russische staatsbedrijf Gaz-
prom. Scholz was als jonge socialist lid
van de radicaal-marxistische vleugel van
de SPD. Daar werd gepleit voor staats-
ingrijpen om monopolistische bedrijven
te beschermen. Nu ziet hij Nord Stream 2
puur als ‘economisch project’.

50 EW 5 FEBRUARI 2022
ROYALTY
De eeuw van
Elizabeth
Britse vorstin - de langstzittende monarch uit
de wereldgeschiedenis - werd zeven decennia
geleden Koningin. Hoe ging dat destijds?
Patrick van IJzendoorn
in Londen
e Britse troonopvolging is
een wrede aangelegenheid.
Voor de nieuwe monarch
vallen twee uiteenlopende
emoties samen. Vreugde over het koning­
schap en verdriet over het verlies van een
vader of moeder. Met deze gemengde ge­
voelens had de 25-jarige Elizabeth Wind­
sor op 6 februari 1952 te maken toen haar
op de savanne van Kenia het nieuws be­
reikte dat haar vader, koning George VI,
was overleden. Van het ene op het an­
dere moment was de kroonprinses Ko­
ningin, wat ze zeventig jaar later nog
steeds is.
Het overlijden van de 56-jarige Koning
kwam niet geheel onverwacht. De ro­
kende, en stotterende, vorst leed aan
longkanker, wat een publiek geheim
was. Zijn landgenoten wisten dat hij ziek
was, maar niet dat het terminaal was. Bij
het vertrek had Elizabeth, die dol was op
haar vader, voor alle zekerheid rouwkle­
ding meegenomen. Deze had ze aan toen
ze weer voet op Britse bodem zette. Een
stoet zwarte auto’s stond klaar. ‘Kijk, ze
hebben de lijkwagens gestuurd,’ zei ze
tegen haar echtgenoot, Philip.
De jonge Elizabeth trof een rouwende
natie aan. Haar vader was een populaire
□□ OVERZICHT
Op 2 juni
1953 werd
Elizabeth
gekroond
Koning. Samen met zijn pre­
mier Winston Churchill had
George VI de Britse natie door
de Tweede Wereldoorlog geleid.
De dankbaarheid bleek uit de
6 kilometer lange rij die zich
had gevormd voor Westminster
Hall, waar de overleden vorst
lag opgebaard.
Een van de indrukwekkend­
ste momenten van de rouwpe-
riode was het bezoek van doch­
ter Elizabeth, weduwe Elizabeth
(de latere Queen Mum) en moe­
der Mary aan de wake. Zelfs de
republikeinse politicus Richard Met echtgenoot Philip op reis in Kenia
Crossman was ontroerd bij de
aanblik van drie rouwende koninginnen, Huize Mountbatten regeert. Meteen
die hij vanwege hun zwarte sluiers verge­ informeerde ze premier Churchill hier­
leek met moslima’s. Negen dagen na de over, om Huize Windsor te redden. Beslo­
dood volgde de uitvaart waarbij de kist ten werd dat de koningskinderen de ach­
naar Paddington Station werd vervoerd, ternaam Windsor zouden krijgen. Philip
waar een treinrit naar Windsor begon. ervoer dit als een krenking. ‘Ik ben
Daar werd hij bijgezet in St. George’s slechts een verdomde amoebe,’ bulderde
Chapel. hij.
Achter de schermen voltrok zich tij­
dens de rouwperiode een paleisdrama. Bewonderaars had de kleine en
Het was Mary ter ore gekomen dat Lord knappe Koningin genoeg. De modefoto­
Mountbatten, de oom van Philip, had graaf Cecil Beaton vergeleek haar met ac­
gezegd dat na de dood van de Koning trice Greta Garbo.’De puurheid van haar

De drie rouwende koninginnen in zwarte sluiers
George VI werd populair in de oorlog
uitdrukking,’ ronkte hij, ‘de ongerepte
kinderlijkheid van haar lach, de on­
schuldige deugdzaamheid van haar roze
en witte teint maken allemaal deel uit
van een verschijning die individueel is
en de indruk geeft van een volledige een­
heid.’ Tegenover zijn lijfarts zei Churchill
dat als er iemand op de aardkloot ge­
Prins Charles, hier in 1952
mettrapauto, is de eerste in
lijn van Britse troonopvolging
De jonge Elizabeth met haarvader
schikt is voor de rol van Koningin, het
deze kleine dame is.
De kroning op 2 juni 1953 moest een
spectaculaire, traditionele ceremonie
worden met alle toeters en bellen, waar­
onder Handels opzwepende kronings-
lied Zadok the Priest.
In zijn Elizabeth-biografie schrijft Ro-
□□ OVERZICHT INHOUt
5 FEBRUARI 2022 EW 51
Viering in de zomer
Op 6 februari zit koningin Elizabeth zeven­
tig jaarop de troon, maar haar platina jubi­
leum wordt gevierd in juni.
Donderdag 2 juni 1.400 soldaten, 200
paarden en 400 musici zullen deelnemen
aan Trooping the Colour, de militaire parade
die zich altijd op de tweede zaterdag van
juni afspeelt, ter viering van de verjaardag
van de vorstin.
Vrijdag 3 juni Speciale dienst in St Paul's
Cathedral in Londen.
Zaterdag 4 juni De Koningin bezoekt de
Derby, de beroemde paardenraces op
Epsom Downs. In de avond is er een live
concert bij Buckingham Palace.
Zondag 5 juni The Big Lunch, waarvoor de
bevolking massaal aanschuift voor een
lunch metvrienden, familie en buurtgeno­
ten. Rondom het paleis is een optocht met
vijfduizend deelnemers uit alle hoeken
van het Verenigd Koninkrijk en het Britse
Gemenebest.
bert Lacey dat de kroning een uitgesteld
overwinningsfeest had moeten worden
voor de Tweede Wereldoorlog. In het ka-
potgebombardeerde en tot naoorlogse
armoede gereduceerde Verenigd Konink­
rijk was daar nooit een echt gelegenheid
voor geweest. Dankzij de vooruitstre­
vende Philip zou de magische, drie uur
durende ceremonie in Westmin-
ster Abbey rechtstreeks op tele­
visie worden uitgezonden, op de
Heilige Communie en zalving -
de meest intieme momenten -
na.
Het aantreden van Elizabeth
betekende het begin van de
Nieuwe Elizabethaanse Eeuw.
De Oude was die van koningin
Elizabeth I in de tweede helft
van de zestiende eeuw, toen de
eerste stappen werden gezet
naar een Brits wereldrijk. Onder
Elizabeth II verkruimelde datzelfde we­
reldrijk, Brits-India was al verloren en
andere gebieden zouden volgen. Eliza­
beth was de stuwende kracht achter het
Gemenebest, een substituut dat zeven
decennia later een sleutelrol speelt bij de
Global Britain-dxoom van de churchil-
ÜaanBoris Johnson. ew
 □□ OVERZICHT INHOUD

ECONOMIE

Economische bloei
stutte jarenlang
het succes van de soki Nagoje
Poolse conservatief-
populistische regering
Maar inflatie en een praso

mislukte belasting­
hervorming storten de
Polen in onzekerheid.
Michiel van Blommestein
in Warschau

Groeiwonder

at? Dat meen je

W
toch niet?’ Toen
grafisch ontwerp­
ster Maria Zienie-
wicz (42) eind decemberal zo’op
stond een bakje koffie te
favoriete café in Warschau, werd ze ge­
beld door haar makelaar. ‘Hij gaf me
door dat alle drie de banken waar ik een
hypotheekaanvraag had lopen, me de
wacht hadden aangezegd. Ik ben freelan­
cer, en ze wisten nog niet wat het effect
van het nieuwe belastingstelsel vanaf
1 januari zou zijn. Ik was zo kwaad. Na
een half jaar non-stop zoeken, had ik
eindelijk een huis gevonden. Maar eerst
ging de rente opeens omhoog, en nu dit.’
Inmiddels is de aanvraag weer gedaan.
Het is de nieuwe dagelijkse onzeker­
heid die bij miljoenen Polen de twijfel
doet toeslaan. De groeiende welvaart is
n twintig jaar voor de meesten een
het punt
bij haar
drinkenMaar
gegeven. door de inflatie van boven
de 8,5 procent - het hoogste cijfer sinds
2001 - en een nieuw belastingstelsel
heerst voor het eerst het gevoel dat ieder­
een een stap terug moet doen. Van de
kantoortuin tot de typisch Poolse melk­
bar met goedkope maaltijden, overal zijn
de stijgende prijzen en de belastingen
het gesprek van de dag. Sommige mid­
denstanders zijn de discussies met klan­
ten zo beu dat ze hun stijgende kosten op
een bordje op de toonbank melden.
Dat terwijl Polen in economisch op­
zicht nog altijd een ongekend succes is,
met een gemiddelde groei van 4 procent
per jaar sinds 1996. Zelfs de Europese
Commissie, waarmee de Poolse regering
bijna continu overhoop ligt, is in haar
economische ramingen uiterst positief.
Het begrotingstekort is onder controle.
De groei is ondanks corona weer ingezet
en met die inflatie loopt het wel los, zo
verwacht de Europese Commissie.
Het gaat allemaal lijnrecht in tegen
de onheilstijdingen die de critici van de
rechtse regeringspartij Recht en Recht­
vaardigheid de Polen al jaren voorhou­
den, maar die geen realiteit leken te wor-
 § OVERZICHT °
INHOUD

/kuty sypkie
Keurige cijfers...
Raming Poolse economie in 2022
PROCENT

Economische groei

przetworyX Begrotingstekort -l,s|

zióla
preparaty zi Staatsschuld

Werkloosheid
prasa praso

...op de inflatie na
Geldontwaarding in EU-landen
PROCENT

° Eurozone Nederland Polen

SEW BRON: EUROSTAT

Steeds rijker...
Gemiddeld jaarinkomen Pool
DOLLAR
16.000

Bloomberg/Getty Images
12.000

Toetreding EU
8.000

Sinds 2001 was de Poolse inflatie - 8,5 procent - niet meer zo hoog
4.000

den. Een ruimhartige kinderbijslag - om­ hoogleraar economie aan de Kozminski O

1990 --------- 2020
gerekend 10 miljard euro per jaar - en Universiteit in Warschau en auteur van BRON: WERELDBANK
het terugdraaien van de verhoogde pen- Europe’s Growth Champion (Europa’s
sioenleeftijd zouden Polen in een finan­ groeikampioen), dat gaat over de econo­
ciële afgrond storten, riep de oppositie. mische successen van Polen sinds de val
...maar nog weg te gaan
Dat bleek niet het geval. Sterker: sinds van de Muur. ‘Vooral met het zaaien van Gemiddeld jaarinkomen EU-inwoners
de enorme verkiezingsoverwinningen angst over nieuwe sociale uitgaven zaten
van Recht en Rechtvaardigheid in 2015 de critici er echt naast.’ Het is de basis
lijkt het economisch alleen maar beter te voor de reeks verkiezingsoverwinningen
gaan, iets wat ook buitenlandse inves­ van Recht en Rechtvaardigheid.
teerders merken (zie ‘De lonen stijgen Tot frustratie van de oppositie. Zij ziet
heel hard’ op pagina 54). De
combinatie van een lage rente
en regeringsbeleid om de con­ ‘Al zijn het misschien
sumptie aan te jagen, heeft de
economie enorm geholpen,
schurken, economisch
zegt Marcin Piatkowski (46), doen ze wel het juiste’
 □□ OVERZICHT INHOUD

54 EW 5 FEBRUARI 2022

dat de afbraak van de rechtsstaat, de
continue ruzie met Brussel en de afluis-
terschandalen amper invloed hebben op
de peilingen: altijd weet Recht en Recht­
vaardigheid de grootste te blijven.
‘Politici van die partij zijn op sommige
terreinen misschien schurken, maar ze
hebben economisch wel de juiste dingen
gedaan,’ zegt Piatkowski. Volgens Woj-
tek Paczos (37), als econoom verbonden
aan de Universiteit van Cardiff en gespe­
cialiseerd in overheidsfinan­
ciën, waren de extra uitgaven
verantwoord, omdat de over­ ‘Jonge economen maken
heidsinkomsten ook stegen
door de groei. ‘De overheids­
beleid, maar hebben geen
schulden dalen juist, doordat bedrijf van binnen gezien’
de economie zo enorm is ge­
groeid.’ Het binnenlands nationaal pro­
duct (bnp) per persoon is sinds 1989 ver­
tienvoudigd.
Ook het bedrijfsleven, van oudsher
kritisch over sociale uitgaven en nivelle­
ring, klaagt niet over de economie. Per
persoon is het bnp van Polen nu een­
derde van dat van Duitsland. Dat lijkt be­
scheiden, maar in de geschiedenis is dat
uniek. ‘Nog nooit is Polen de grootste
economie van Europa zo dicht gena­
derd,’ zegt Tomasz Wróblewski (62),
voorzitter van het Warsaw Enterprise In-
stitute, een conservatieve, klassiek-libe-
rale denktank. Toch klinkt er uit deze
hoek ook veel kritiek. Het bevalt hun
vooral niet hoe Recht en Rechtvaardig­
heid hen amper betrekt in de besluitvor­
ming. ‘Economisch beleid wordt uitge­
voerd door jonge economen op ministe­
ries die nog nooit een bedrijf van binnen
hebben gezien,’ zegt Wróblewski, die de
regering wel steunt op cultureel-conser-
vatief vlak.
Hij waarschuwt ook dat de situatie
minder rooskleurig is dan ze lijkt. ‘Een
groot deel van de uitgaven wordt uit
fondsen gehaald die niet in het budget
zijn meegenomen.’ Omgerekend 45 mil­
jard euro zit in wat hij ‘verborgen schul­
den’ noemt, zoals het Poolse Ontwik­
kelingsfonds waaruit de regering onder
meer de coronahulp betaalt. Volgens
Lukasz Bernatowicz (45) van werkge­
versorganisatie Business Center Club,
gaat de overheidsbegroting voor 2022 uit
van een inflatie van 3,5 procent, terwijl
die meer dan het dubbele is. ‘Belache­
lijk,’ zegt hij.
Ook vindt het bedrijfsleven dat de
successen niet alleen te danken zijn aan
het regeringsbeleid. Wróblewski schrijft
die vooral toe aan de vele toeleveranciers
van voornamelijk Duitse bedrijven, die
de lessen uit West-Europa succesvol naar
Polen haalden. ‘Dat er geld was voor
meer sociale uitgaven, had vooral te ma­
ken met het solide beleid van de vorige
regering,’ zegt Bernatowicz. ‘We zijn niet De reden is volgens Wróblewski dat er
tegen kinderbijslag, maar beperk die wel altijd prioriteit is gegeven aan het stimu­
tot gezinnen die het echt nodig hebben. leren van de consumptie op korte ter­
Het moet betaalbaar blijven.’ mijn. ‘Het wordt niet hardop gezegd,
maar iedereen vermoedt dat de Centrale
Voor het eerst krijgen critici ook echt Bank alles afstemt met de regering.’ De
munitie. De Poolse inflatie is hoger dan president van de Centrale Bank, Adam
in de rest van Europa. Dat komt door de Glapinski, is een vertrouweling van Ja-
stijgende energieprijzen en het rentebe- roslaw Kaczynski, de partijleider van
leid van de Poolse Centrale Bank. ‘We za­ Recht en Rechtvaardigheid.
gen de inflatie vorig jaar al aankomen, Maar nog veel meer kritiek is er op een
maar toch bleef de rente praktisch op nul grote belastinghervorming die in de zo­
procent,’ zegt Bernatowicz. Pas aan het mer van 2021 werd aangekondigd, en
eind van het jaar is de rente rap verhoogd sinds 1 januari van kracht is. Die hervor­
naar 2,25 procent. ming moest nivelleren, waarbij lagere in-

‘De lonen stijgen heel hard’

De Nederlandse ondernemer
Mauk Smit (51) opende vijftien
jaar geleden de eerste Poolse
werkplaats van Content
Gordijnenateliers. Intussen zijn
het ervier, met bij elkaar meer
dan tweehonderd werknemers in
dienst. 'Alles leek toen we hier
kwamen veertig jaar achterte lo­
pen. De infrastructuur, de gebou­
wen, de volgzame mentaliteit.
Werknemers deden vaak alleen
het hoogst noodzakelijke.'
Dat laatste is nu helemaal an­
ders. 'Ze nemen hier echt meer
initiatief en zijn ook bereid iets
extra's te doen.' Maar de salaris­
sen zijn, net als andere kosten,
enorm gestegen. 'Gemiddeld met
zo'n 10 procent per jaar. Het
wordt nu deels gecompenseerd
door de zwakke munt, maar dat is
ook wel eens anders geweest.'
0 m de zoveel tijd wordt Smit ge­
waarschuwd voor mogelijke peste­
rijen door de regering. 'Maar ik heb
er nooit iets van gemerkt. Het enige
wat de laatste zeven jaar is veran­
derd, is dat er op het laatste mo­
ment nieuwe administratieve re­
gels worden ingevoerd, en dat dit
onvolledig is gecommuniceerd.'

L 1

Tienduizenden Polen gingen de straat op om steun uitte spreken voor het EU-lidmaatschap
komens minder belastingen en sociale
premies betalen, en de hogere inkomens
meer. Op papier althans, want zowel ge­
wone Polen als het bedrijfsleven weten
nog steeds niet waar ze aan toe zijn. Deze
‘Poolse Deal’ is door de regering ver­
noemd naar de Amerikaanse New Deal,
een groot anticrisisprogramma. Daar zit
meteen al een groot communicatie­
probleem: zit Polen dan in een crisis?
Nog niet, zeggen economen, maar op
veel vlakken kan het wel beter. ‘Het
Poolse belastingstelsel is een van de
minst progressieve van Europa,’ zegt
Piatkowski. Paczos van de Universiteit
van Cardiff gaat zelfs nog een stap ver­
der: hij noemt het oude belastingstelsel
zelfs ‘regressief’, door de lage tarieven en
vele aftrekmogelijkheden voor hoge in­
komens. Hoge inkomens profiteerden
daardoor onevenredig veel van de econo­
mische groei. ‘De Poolse Deal biedt een
juiste diagnose van wat er nog schortte
aan het belastingstelsel.’
Maar de hervormingen verlopen cha­
otisch. ‘Het is al januari en ik weet nog
niet goed hoe het zit,’ zegt Robert Dus-
zynski (49), een boekhouder die vooral
voor kleine bedrijven en eenmanszaken
werkt. ‘Normaal is dit de drukste tijd
van het jaar, maar ik kan niets. Elke
dag verandert er wel wat. Als klanten
bellen, kan ik alleen algemeen advies
geven.’
Begin januari kregen ambtenaren ook
opeens minder loon, terwijl hun uitga­
ven door de inflatie sterk toenemen. Kin­
derziektes en boekhoudfouten, zo zegt
‘De regering overlegt
niets. Ze hecht geen
waarde aan expertise’
de regering. ‘Het is een goed idee met ca­
tastrofale uitwerking,’ zegt Piatkowski.
Er is te veel haast gemaakt, zo oordeelt
hij. ‘Ik denk dat de regering niet wilde
dat de zakelijke lobby te veel invloed zou
uitoefenen op het plan,’ zegt hij. ‘Dat is
niet geheel gelukt, want het oorspronke­
lijke plan was veel progressiever. Er is
water bij de wijn gedaan, met allerlei uit­
zonderingen voor bepaalde bedrijven.
Dat had tot gevolg dat het allemaal veel
ingewikkelder is geworden.’
Vertegenwoordigers van het bedrijfs­
□□ OVERZICHT INHOUD
5 FEBRUARI 2022 EW 55
leven klagen juist. ‘We zijn helemaal
niet gehoord,’ zeggen Bernatowicz en
Wróblewski beiden. De haast zit er vol­
gens hen vooral in dat Recht en Recht­
vaardigheid een wit voetje wil halen bij
haar electoraat: gepensioneerden, men­
sen met een laag inkomen en het platte­
land. Dat mag de stedelijke midden­
klasse, die massaal op oppositiepartijen
stemt, betalen, zegt Wróblewski. ‘Recht
en Rechtvaardigheid is zo populair bij
haar kiezers omdat ze elke keer met een
radicaal idee komt. Ook nu, maar dit
keer lijkt het voorlopig tegen de partij te
werken.’ Volgens Paczos komt het
vooral door de stijl van Recht en Recht­
vaardigheid. ‘Transparantie is altijd een
probleem geweest. Ze overleggen niets,
vooral omdat ze geen waarde hechten
aan expertise.’
Zelfs al weet Recht en Rechtvaardig­
heid de belastinghervorming te repare­
ren, dan nog blijft er een groot econo­
misch risico voor Polen: het conflict met
de Europese Unie. De 36 miljard euro die
Polen uit het coronaherstelfonds zou
krijgen, staat door de conflicten over de
rechtstaat op losse schroeven. Ook an­
dere uitstaande boetes, zoals voor het
openhouden van een kolenmijn aan de
Tsjechische grens, ondanks het bevel
van het Europees Hof, worden ingehou­
den op de Europese betalingen.
Volgens Wróblewski heeft Recht en
Rechtvaardigheid een punt als het gaat
om het in zijn ogen veel te radicale kli­
maatbeleid dat het aan kolen verslaafde
Polen extra hard raakt. ‘Maar
dat beleid is mede zo gewor­
den doordat de regering zo in­
effectief heeft onderhandeld.’
Daarnaast flirt Recht en
Rechtvaardigheid openlijk
met eurosceptici als Marine Le
Pen in Frankrijk, overigens zonder zelf
het Poolse lidmaatschap in twijfel te
trekken. Gevaarlijk, zo vinden de eco­
nomen. Zonder EU-lidmaatschap had
Polen zich nooit zo snel kunnen ontwik­
kelen. ‘Natuurlijk is er ruimte voor debat
over de ruimte die pan-Europese institu­
ten horen te hebben om nationaal beleid
te sturen,’ zegt Piatkowski. ‘Maar Polen
hoort de fundamenten niet aan te vallen.
Ze horen vanuit hun belangen juist aan
te sturen op een Verenigde Staten van
Europa.’ ew

56 EW 5 FEBRUARI 2022
Pinautomaten
zijn al gebundeld
Wat te doen
met digitale
achterblijver
ACHTER DE KOMMA
Joris Heijn
anken maken er graag reclame
B mee: het gemak waarmee je tegen­
woordig digitaal kunt bankieren.
Betalen? Gewoon je slimme horloge
langs de pinautomaat halen. Grote be­
dragen overmaken? Dat kan op je mo­
biele telefoon. En een hypotheekgesprek
kan met videobellen vanaf de eigen keu­
kentafel.
Wat ooit heel normaal was - het
bankkantoor, de cheque, zelfs de pinpas
- is in rap tempo overbodig aan het wor­
den. Voor de meesten althans. Maar een
grote groep mensen gaat niet mee in deze
digitaliseringsslag. Bij Rabobank heeft
eenderde van de particuliere klanten de
OP DE RANGLIJST
In het krijt bij de fiscus
Nicolette van den Hout
Winkeliers hebben het zwaar door de
coronacrisis en de bijbehorende lock-
downs. De meesten hebben flink geïnves­
teerd in hun online-kanaal, maar dat is niet
voldoende om het verlies in de stenen win­
kel op te vangen. Vooral de winkels in de
stadscentra die het moeten hebben van
dagjesmensen, funshoppers of toeristen,
krijgen grote klappen. De overheid probeert
ze de crisis door te loodsen met steunpak-
ketten en belastinguitstel. Maar dat laatste
is nu voorbij.
Sinds 1 februari is het bijzonder uitstel
van belastingbetaling voor ondernemers
afgelopen drie maanden niet online ge­
bankierd. Een deel zal erop vertrouwen
dat het saldo voldoende is, maar een
deel is überhaupt niet online. En on­
danks alle nieuwe betaalmethodes is de
acceptgiro nog lang niet uitgestorven.
Probleem is wel dat het voor banken
steeds duurder wordt om al die ‘oude’
diensten in stand te houden voor een
slinkende groep klanten. Diverse banken
laten klanten al betalen als zij de flap-
pentap vaak gebruiken. Maar hoever kun
je gaan in het op kosten jagen van de
digitaal zwakkeren in de maatschappij?
Hoeveel filialen kun je sluiten tot het di­
gitale achterblijvers te hard raakt?
In België hebben banken onlangs de
‘universele bankdienst’ geïntroduceerd.
afgelopen. Alle nieuwe betalingsverplich­
tingen en aangiften na die datum moeten
weer op tijd worden betaald. Bovendien
moeten de schulden vanaf 1 oktober in
maximaal vijf jaartijd worden terugbe­
taald.
Bij de ene winkelier zal dat makkelijker
gaan dan bij de andere. Supermarkten en
drogisterijen staan er beter voor dan cos­
metica-, schoenen- en elektronicawinkels,
blijkt uit cijfers van ING en het Centraal
Bureau voor de Statistiek. De hoogste
belastingschuld hebben ondernemers
die cosmetica en parfum verkopen. Hun
schuld is gemiddeld 233.000 euro per be­
drijf. Voor drogisterijen ligt die schuld veel
□□ OVERZICHT INHOUD
Egbert Honmon/ANP
Banken beloven voor maximaal 60 euro
per jaar een minimum aan diensten
beschikbaar te stellen, zoals papieren
afschriften en 24 keer per jaar gebruik
van de geldautomaat. Dat voorkomt een
neerwaartse spiraal zoals die in Neder­
land is ingezet.
Maar waarom bieden die banken deze
‘universele’ dienst eigenlijk elk afzonder­
lijk aan? In Nederland hebben banken
hun pinautomaten al gebundeld (de gele
geldmaat) en worden ook mogelijke cri­
minele geldstromen in een gezamenlijk
instituut onderzocht. Hoelang nog tot
ook de dure dienstverlening aan niet-di-
gitale klanten apart wordt gezet in één
gezamenlijk bedrijf en de laatste bank­
filialen allemaal geel worden geverfd?
Hoge rekening
Gemiddelde belastingschuld winkeliers
lager, op gemiddeld op 43.000 euro.
De verwachting is dan ook dat de ko­
mende jaren meer bedrijven zullen omval­
len dan in de afgelopen twee jaar. In de
twee coronajaren waren er mede door de
steunpakketten minder faillissementen
dan in de jaren ervoor.
(2)
CIJFER VAN DE WEEK
De Nederlandse landbouwexport
naar het Verenigd Koninkrijk heeft
last van de Brexit en stagneerde
het afgelopen jaar, blijkt uit cijfers
van het Centraal Bureau voor de
Statistiek (CBS). Het aantal pro­
ducten dat Nederland importeerde
en vervolgens naarde Britten ex­
porteerde - de wederuitvoer - nam
af met 35 procent.
Sinds het vertrek uit de ge­
meenschappelijke Europese in­
terne markt is het voor de Britten
goedkoper om goederen van buiten
de Europese Unie direct naar het
Britse vasteland te vervoeren, dan
eerst via Nederland. Naast de in-
voerkosten speelt de enorme pa­
pieren rompslomp - denk aan de
files bij Calais voor het invullen van
douanepapieren - een rol.
HetVerenigd Koninkrijk daalde
de afgelopen jaren op de ranglijst
van landen waar Nederland de
meeste landbouwproducten naar­
toe exporteert. In 2019 stond het
na Duitsland en België nog op de
derde plek. Inmiddels hebben de
Fransen de Britten ingehaald.
Het goede nieuws: de export van
Nederlandse landbouwproducten
naar het Verenigd Koninkrijk groei­
de in 2021 nog wel: met 14 procent.
Wat exporteert Nederland dan
zoal? Vlees, groenten en fruit, zui­
vel, eieren en sierbloemen. Hierbij
moet wel worden aangetekend dat
veel Britse douanecontroles op
dierlijke en plantaardige producten
waren uitgesteld tot 1 januari van
dit jaar. Het CBS verwacht dat deze
controles dit jaar een nadelig effect
zullen hebben. Fleur Verbeek
□□ OVERZICHT Q= INHOUD
5 FEBRUARI 2022 EW 57
M/V VAN DE WEEK
Fransman moet gaten van
huurverlagingen dichten
Nicolette van den Hout
Romon van Aymen/ANP
Op 10 februari komt Jean-Marie
Tritant met de jaarcijfers van Uni-
bail-Rodamco-Westfield (URW). Hoe
staat het vastgoedbedrijf ervoor?
Het bedrijf kreeg aardig wat te verduren
tijdens de coronacrisis. Zo heeft het di­
verse keren zijn grote overdekte winkel­
centra in onder meer Frankrijk en Ne­
derland moeten sluiten, wat direct van
invloed is op de huurinkomsten voor
het Frans-Nederlandse bedrijf. Als de
winkels open mogen zijn, gaat het goed
en ziet Tritant de bezoekersaantallen
flink stijgen. Tot Frankrijk een corona-
pas invoerde voor het winkelend pu­
bliek - tot grote ergernis van Tritant. Vastgoedbaas
Daardoor zag hij zijn verkoopcijfers in
Frankrijk weer dalen, waar hij de Jean-Marie Tritant
meeste winkelcentra heeft.
De terugvallende huurinkomsten
(54) ergert zich aan
wist URW in de loop van het jaar weer Franse coronapas
iets te compenseren, maar het blijven
tegenvallende cijfers. In de eerste negen het eerste half jaar van 2021 schold het
maanden van 2021 had het bedrijf een 220 miljoen euro aan huurinkomsten
omzet van 1,6 miljard euro, 15 procent kwijt, blijkt uit de halfjaarcijfers.
minder dan in dezelfde periode in 2020,
wat ook al een coronajaar was. Wat is de achtergrond van Tritant?
Hij ging naar Burgundy School of Busi­
Wat voor vastgoed heeft URW in ness en Université Paris-Sorbonne in
Nederland? Frankrijk, waar hij zijn master commer­
URW is onder meer exploitant van de cial real estate haalde. Hij begon zijn
Citymall in Almere en de Westfield Mali carrière bij URW in 1997 als project­
of the Netherlands in Leidschendam, manager. Tritant werkte zich via diverse
nabij Den Haag. Dat overdekte winkel­ managementfuncties, baas van de
centrum met 280 winkels opende - na URW-tak in de Verenigde Staten (waar
enige vertraging door corona - vorig hij ook ging wonen) en chief operating
jaar maart voor het eerst zijn deuren. officer op tot CEO, wat hij nu ruim een
Het grootste overdekte winkelcentrum jaar is.
van Nederland trekt per maand - als
het open mag zijn - rond de één mil­ Wat doet Jean-Marie Tritant aan
joen bezoekers. de teruglopende inkomsten?
Maar URW lag ook onder vuur door De Fransman heeft de dividendbetalin-
zijn eigen huurders. Die zaten door co­ gen over 2020,2021 en 2022 opgeschort
rona vaak in de problemen en klaagden en nieuwe projecten in de ijskast gezet.
dat URW die pijn onvoldoende wilde Ook heeft hij vastgoed verkocht in
delen door huren te verlagen. Volgens onder meer de Verenigde Staten en
URW klopt dat niet. Zo had het in 2020 Europa. Zo werd in december vorig jaar
de tarieven verlaagd, of werd er uitstel bekend dat hij het Solna Centrum in de
verleend. Daardoor werd maar 80 pro­ Zweedse hoofdstad Stockholm heeft
cent van de huren geïncasseerd. Ook in verkocht voor circa 272 miljoen euro.

58 EW 5 FEBRUARI 2022
11 VRAGEN AAN
ARD MALENSTEIN
EIGENAAR EN DIRECTEUR VAN PETS PLACE EN BOERENBOND
'Ik ben niet zo van
het aanharken’
Jeroen van Wensen
Foto's Olivier Middendorp
Wat voor jeugd hebt u gehad?
I
‘Ik heb een prettige jeugd gehad.
Onbezorgd. Ik ben geboren in
Spakenburg, waar ik tot mijn ne­
gende heb gewoond. En toen verhuisd
naar Lunteren. Altijd gesport, en gezel­
lige vriendjes en vriendinnetjes gehad.
‘Oorspronkelijk zat onze familie in
het transport. Het transportbedrijf is
verkocht, daarna heeft mijn vader in
bedrijven en in vastgoed geïnvesteerd.
We hadden een pianofabriek, en nog
wat kleinere investeringen. Maar die
hebben we in de loop der tijd allemaal
verkocht. We zijn echt gaan focussen op
de huidige business.
‘Mijn moeder was niet actief in de
zaak, maar natuurlijk wel altijd betrok­
ken en op de hoogte. Ze was huisvrouw.
Ik heb een twee jaar oudere zus. Mijn
vader is helaas overleden in 2003. Vrij
vroeg. Ik was toen dertig jaar.’
U was al directeur van het
2
familiebedrijf toen uw vader
overleed. Wat veranderde er?
‘Ik had altijd het gevoel dat ik
me nog wat fouten kon permitteren. ken en jong zijn en de wereld verken­
Maar dat gevoel was wel in één keer
weg. Nu was ik degene die ook de eind­
verantwoording droeg, en moest zorgen
dat alles goed bleef lopen.’
Wanneer bent u in het bedrijf
begonnen?
‘Ik ging rechten studeren in Lei­
den. Dat heb ik niet afgemaakt,
ARD MALENSTEIN (48)
Geboren in Spakenburg.
Studeerde rechten aan de
Universiteit Leiden, maar
staakte in 1994 de studie
om in de groothandel van
zijn vader aan de slag te
gaan. Begin 2000 nam
de familie Pets Place en
Boerenbond over. Leidt
sinds 2003 samen met
zijn zus het familiebedrijf.
ook niet veel gestudeerd, maar wel een
heel leuke tijd gehad... Haha.
‘In die tijd nam mijn vader een groot­
handel in dierbenodigdheden over.
Daar zou ik tijdelijk gaan werken. Want
ik wilde na rechten ook geschiedenis
studeren. Maar het werk beviel zo goed,
dat ik ben blijven plakken, en een soort
managementtraineeship heb gevolgd.
‘Ik ben in die periode verhuisd naar
Amsterdam, met vier jaarclubgenoten.
Toen heb ik een soort tweede studen­
tentijd beleefd. Ook heel gezellig. Wer­
nen.’
Van groothandel naar
4
marktleider op het gebied
van dierenwinkels.
‘We zagen dat de markt zich
ontwikkelde naar ketenvorming. Of we
moesten achterwaarts integreren naar
fabrikant. Of we moesten voorwaarts
□□ OVERZICHT
integreren. We hebben voor dat laatste
gekozen. Vanuit de groothandel hebben
we overnames gedaan, waaronder Pets
Place, onze grootste klant. Dat was toen
nog van Laurus. We zijn de winkels zelf
gaan exploiteren. In 2003 namen we
Boerenbond over. Zo zijn we gemigreerd
van groothandel naar retailer.’
Hoe steekt het bedrijf
5
in elkaar?
‘Onder Ijsvogel Holding hangt
Ijsvogel Retail. Daarin hebben
mijn zus en ik samen 80 procent van de
aandelen. De andere 20 procent is van
een private-equityclub. En we hebben
vastgoed. Mijn zus houdt zich vooral
bezig met de vastgoedportefeuille, en
de investeringen daarin. Zo hebben we
de taken verdeeld.
‘We hebben 175 winkels, waarvan 70
een combinatie zijn van Pets Place en
Boerenbond. Boerenbond richt zich op
verantwoord tuinonderhoud. Hoe kun
je op een duurzame manier genieten
van je tuin? We gaan weg van bestrij­
dingsmiddelen, naar bemesting toe.
‘Boerenbond zit van oudsher in
Zuid-Nederland. Maar we hebben on­
langs in Zutphen ook nog een combina-
tie-winkel met Pets Place geopend. En
in Enschede en Groningen. Dit jaar gaat
er een grote winkel in Deventer open.
‘Wij hebben vorig jaar ongeveer 240
miljoen euro consumentenomzet be­
haald. Daar zit nog aardig de groei in.
Op kantoor werken 110 mensen, in het
 □□ OVERZICHT INHOUD

5 FEBRUARI 2022 EW 59

‘Je ziet dat

mensen anders
met hun huisdier
omgaan dan tien
jaar geleden. De
humanisering
van het huisdier
is een trend’

6o EW 5 FEBRUARI 2022
Ard Malenstein: ‘We hebben aan de
formule gesleuteld, en die slaat goed aan’
magazijn 190, in totaal 1.400. De meeste
mensen werken in de winkels.’
Corona moet de zaak goed
hebben gedaan.
‘Sinds corona hebben heel veel
mensen een huisdier genomen.
Dus het is best wel druk geweest tijdens
de coronaperiode. Maar ook hier is het
een versterking van trends die voor
corona al gaande waren. Toen mensen
thuis zaten en niet meer met vakantie of
naar de horeca gingen, hebben veel
mensen gedacht dat het een mooie tijd
is om een hond, een kat of een vogel te
nemen.
‘Maar je ziet ook dat mensen anders
met hun huisdier omgaan dan tien jaar
geleden. Terwijl je vroeger zag dat men­
sen veel bij supermarkten kochten, ko­
pen ze nu veel meer in gespecialiseerde
winkels. Bij de supermarkt heb je toch
minder exclusieve spullen. Bij gespecia­
liseerde winkels is het aanbod vele ma­
len groter. Het maakt nogal uit of je een
Deense dog hebt, of een chihuahua. Bij
een grote hond past een andere samen­
stelling van de brok dan bij een kleine.
Oudere honden hebben een andere voe-
dingsbehoefte dan puppy’s.
‘De mensen die bij ons werken, zijn
liefhebbers, en hebben affiniteit met
dieren. Dat wordt toch wel heel erg op
prijs gesteld. Corona heeft bij ons zeker
voor een versnelling van de groei ge­
zorgd. Online is heel hard gegroeid. Ook
mochten we open blijven, omdat we
een essentiële winkel zijn. Daardoor
hebben we geen problemen gehad. Het
zou voor ons heel vervelend worden,
met dierenvoeding die over datum gaat.
En nog vervelender is natuurlijk dat de
dieren dan geen eten hebben. We prij­
zen ons gelukkig!’
Hoe speelt u in op de trend
7 9
dat er steeds meer geld
naar het huisdier gaat?
‘De humanisering van het huis­
dier is een trend. Honden en katten
worden gezien als lid van het gezin. De
hond moet lekker ruiken, de mand
maakt onderdeel uit van het interieur
en de halsband gaat met het seizoen
mee. Je kunt het zo gek niet bedenken.
Het is steeds meer een soort hobby. Ik
heb zelf ook een hond. Je gaat er toch
anders mee om dan tien jaar geleden.
Het is echt een maatje.
‘Wij spelen daarop in door te ontzor-
gen. Vets Place is de dierenartspraktijk
in de winkel, Dogwash de wasstraat
voor honden, en er is de trimsalon. Het
zijn diensten die het houden van huis­
dieren makkelijker maken. Je kunt de
hond in de winkel wassen of laten was­
sen, laten trimmen, of langsbrengen
voor een health check.
‘We hebben nu tien winkels waar we
een dierenartspraktijk inpandig heb­
ben, en dat willen we verder uitbreiden.
Het is wel een probleem om dierenart­
sen te krijgen, want er is veel vraag naar
dierenzorg. Dat wordt de uitdaging.’
Wat was voor u de
8
moeilijkste periode in
de afgelopen dertig jaar?
‘Dat is toch wel de periode tus­
sen 2012 en 2017. De hele retail had het
moeilijk met nieuwe online-toetreders
die onder kostprijs verkochten om maar
marktaandeel te krijgen. Dan is het een
moeilijke keuze. Ga je daarin mee, en
accepteer je dat je een aantal jaren niets
verdient? Of zeg je “nee”. Wij hebben
voor het eerste gekozen en gezegd: “We
zullen mee moeten!”
‘We zijn gaan volgen in de prijzen,
en tegencyclisch gaan investeren. Een
combinatie van winkels en online von­
den we het meest interessante model.
Het heeft een tijd geduurd voordat het
winstgevend was. We hebben én moe­
ten toeleggen, én moeten blijven inves­
teren in digitalisering. Dat was een paar
jaar de tering naar de nering zetten.’
□□ OVERZICHT INHOUt
Hoe zou u uw stijl van
leidinggeven willen
omschrijven?
‘Wij komen uit een onderne­
mersfamilie, en zijn van de nieuwe din­
gen. We proberen altijd elke dag beter te
worden. Managen kun je op een aantal
manieren doen. Ik ben niet zo van het
aanharken, ik wil uitdagingen krijgen.
‘We proberen mensen te vinden die
dat ook leuk vinden. Mensen moeten
self-propelled zijn: iedereen pakt zijn
eigen verantwoordelijkheid, en vindt
het leuk om zich aan te passen aan de
wensen van de klant.’
Hoe denkt u over het
ondernemersklimaat
I in Nederland?
‘Er wordt al jaren gespro­
ken over minder regelgeving en minder
regeldruk. Maar ik heb het gevoel dat
het zo langzamerhand alleen maar toe­
neemt, en dat er wel heel veel compli-
ance is. Het lijkt me zeker voor kleinere
ondernemers een obstakel om een be­
drijf op te zetten, als er zoveel vergun­
ningen en wetten en regels zijn. Kom je
dan nog wel toe aan je werk?’
Hoe ziet de toekomst
van Boerenbond en
Pets Place eruit?
‘De winkels zijn verbouwd
en vergroot, en op betere plekken neer­
gezet. We hebben aan de formule ge­
sleuteld, en die slaat goed aan. Ons
plan is om naar 250 winkels te groeien.
Er komen dus nog 75 winkels bij. Zeker
de helft daarvan zal een combinatie van
Pets Place en Boerenbond zijn.
‘We doen via Bol.com zaken in Bel­
gië, waar we ook met onze eigen web­
site zijn begonnen. We hebben de ambi­
tie om in alle landen waar Nederlands,
Frans of Duits wordt gesproken in elk
geval online te beginnen. En daar later
ook winkels te openen.
‘We doen heel veel nieuwe dingen in
de winkels en online. Wij vinden de di­
gitalisering positief spannend. Dat geeft
veel energie.’ ew
(2)
UW GELD
Meer inkomen
met risico’s
Door de lage rente
keert de lijfrente
weinig uit.
Biedt beleggen
de oplossing?
Jeroen van Wensen
e lijfrente is een populaire
D
manier om zelf een aan­
vullend pensioen op te bou­
wen. Alleen gooit de ex­
treem lage rente roet in het eten
aankomt op uitkeren van dat pensioen.
Want hoe lager de rente, hoe lager de uit­
keringen. Wie zijn lijfrentekapitaal van
bijvoorbeeld 100.000 euro medio januari
in tien jaar wilde laten uitkeren, kreeg
daar bij pensioenbank Brand New Day
een schamele 0,2 procent rente voor. Dat
levert gedurende tien jaar een uitkering
op van 10.100 euro per jaar.
Toch was dat medio januari een van
de betere aanbiedingen. Bij de meeste
andere banken en verzekeraars kreeg je
een nog lagere uitkering. Zou de rente­
vergoeding 4 procent zijn geweest, dan
keert de lijfrente tien jaar lang 12.100
euro per jaar uit. Over de hele looptijd
bezien, is dat 20.000 euro meer. Zowel re­
latief als absoluut een groot verschil.
De lage rente verklaart de opkomst
van het ‘doorbeleggen’ tijdens de uit-
keerfase. De hoogte van de uitkering
hangt af van het beleggingsrendement,
en niet van de rente. Dat rendement kan
hoger liggen, en daardoor ook een ho­
gere uitkering opleveren. ‘Ik krijg veel
vragen over het doorbeleggen met de lijf­
rente,’ zegt financieel adviseur Jeroen
Wolfsen (51) van vergelijkingssite Mo-
neywise.nl, die zijn bedenkingen heeft.
‘Ik raad het niet af, maar een aanbieder
die glashelder is over kosten, rendement
en risico, heb ik nog niet gezien.’
Tien partijen bieden de mogelijkheid
aan om in de uitkeerfase van de lijfrente
door te beleggen. De grotere banken en
verzekeraars houden zich afzijdig. Ban­
ken verkopen vaak uitkeringen met een
looptijd van vijf jaar. Doorgaans is dat
een te korte horizon om het lijfrentekapi­
taal te beleggen. Vooral vermogensbe­
heerders begeven zich op deze markt.
‘Ze adverteren er flink voor, wat vaak een
indicatie is dat het om veel geld gaat en
datalserhet
goede marges op deze producten
kunnen worden gemaakt,’ zegt Wolfsen,
die al tijden bezig is om de markt in kaart
te brengen. ‘Ik wil eenvoudige dingen
weten. Met welk rendement wordt er ge­
rekend en met welke kosten krijg je als
klant te maken?’
Bij de aanbieders stuit Wolfsen vooral
op lastig te doorgronden rekenvoorbeel­
den. Waarom de financiële toezichthou­
der dit laat gebeuren, begrijpt hij niet.
‘Het gemak waarmee sommige aanbie­
ders rekenvoorbeelden laten zien, zon­
der deugdelijke onderbouwing. De Auto­
riteit Financiële Markten kauwt bij alle
andere producten zo ongeveer alles voor.
Hier doet ze niets!’
Hoe werkt doorbeleggen van de
lijfrente? Het opgebouwde kapitaal
wordt gestort in één of meer beleggings­
fondsen met aandelen, obligaties en mo­
gelijk vastgoed. De verdeling over de
beleggingscategorieën hangt onder meer
af van de looptijd. Hoe langer de uit­
keringsduur, hoe meer risico met het
J
□□ OVERZICHT Q= INHOUD
vermogen kan worden genomen.
De aanbieder gaat uit van een ver­
wacht rendement, en stelt op basis daar­
van de jaarlijkse of maandelijkse uitke­
ring vast. Hoe hoger het verwachte ren­
dement, hoe hoger de uitkering. Maar de
beleggingsresultaten kunnen natuurlijk
ook tegenvallen. Daarom beweegt de uit­
kering mee met de beleggingsresultaten.
Hoger bij een beter dan verwacht resul­
taat, lager bij tegenvallers.
Een tegenvaller is bij een lange beleg-
gingshorizon niet zo erg, dat hoort bij be­
leggen, legt Wolfsen uit. Het probleem
ontstaat als er weinig tijd is om het koers­
verlies goed te maken. ‘Realiseer je goed
dat een koersdaling van 20 procent bete­
kent dat je het jaar daarna 25 procent
rendement moet halen om weer op de
oude koers terug te komen,’ rekent Wolf­
sen voor. ‘Een rendement van 4 procent
klinkt niet hoog, maar haal je dat een
paar jaar niet, dan moet het rendement
in de jaren erna fors hoger liggen.’
De aanbieder die de hoogste uitkering
voorspiegelt, is niet automatisch de
beste aanbieder. Het betekent alleen
maar dat die aanbieder door de jaren
heen dat hoge rendement moet waarma­
ken, om de beloofde aanbieding te kun­
nen volhouden. Dat maakt het vergelij­
ken lastig.
Ook liggen de kosten in de regel vrij
hoog. Onder meer omdat het belegde ver­
mogen moet worden beheerd, zegt Wolf­
sen. ‘Denk bij kosten aan minimaal 1 tot
1,5 procent over het kapitaal per jaar, nog
los van de transactiekosten.’
Doorbeleggen met de lijfrente kan een
interessant alternatief zijn voor de uitke­
ring met een vaste rente. Alleen verschaf­
fen niet alle aanbieders even heldere in­
formatie over de kosten en opbrengsten
van hun product. ew
 □ □ OVERZICHT INHOUD

5 FEBRUARI 2022 EW 63

Hoe werkt de lijfrente?

Bij pensionering keert een verzekeraar,
bank of vermogensbeheerder het opge­
bouwde lijfrentevermogen in termijnen uit.
Naar eigen keus van de gepensioneerde in
bijvoorbeeld vijfjaar, tien jaar of 'levens­
lang'. Hoe langer de looptijd, hoe lager de
uitkering. Over de uitkeringen betaal je be­
lasting, maar de inleg in de lijfrente was (en
is) fiscaal aftrekbaar. U mag 'winkelen' met
het lijfrentevermogen. De financiële instel­
ling die uitkeert, kan een andere zijn dan die
waar u het vermogen hebt opgebouwd.

Op en neer
Jaarlijkse uitkering lijfrentevermogen
van 100.000 euro
EURO
16.000
14.000 -X.
12.000
10.000-------------------
8.000
1 2 3 4 5 6
JAAR
— Bij werkelijk rendement
— Bij verwacht rendement van 4%
Aanbieders
— Bij vaste rente van 0,2% Baloise Vie Luxembourg
De Goudse
Doelbeleggen (Velthuyse)
Index People
Jouw Pensioen
NNEK
PostVermogensbeheer
Stan&Wende
Synvest
VryvanFintessa

Getty Images
 □□ OVERZICHT INHOUD

64 EW 5 FEBRUARI 2022

'Als ik in bed lig, stoot

ik mijn voeten, maar
dat neem ik voor lief'

Jette Pellemans
Foto Guido Benschop

/ I k moest me even over het

I idee heen zetten dat ik-
I een vrouw van veertig -
werkelijk een caravan ging ko­
pen. Een sleurhut. Dat vond ik
altijd iets voor burgerlijke men­
sen die met pensioen waren. Nu
ben ik zelf zo iemand geworden
die zegt dat een mover - zo’n ap­
paraat waarmee je met een af­
standsbediening de caravan op
z’n plek zet - best handig is. Tja.
‘Dat we een caravan wilden
kopen, kwam door de woonsi­
tuatie van mijn vriendin en mij.
We wonen nu in Amsterdam
boven het huis van mijn ouders.

‘Van de woningmarkt
word je moedeloos’
Die verdieping verhuurden ze
altijd al, maar toen het zes jaar
geleden uitging met mijn ex en
het toevallig net leeg stond, trok
ik erin.
‘Nu woon ik hier alweer een
tijd met Kirsten, mijn huidige
vriendin, en onze twee kinderen
van 4,5 en 9. Ongeveer twee jaar
geleden besloten we iets voor
onszelf te zoeken, los van mijn
ouders. Maar toen we met een
accountant gingen praten over
onze financiële mogelijkheden,
bleken we helemaal tussen wal
en schip in te vallen. We verdie­
nen te veel voor sociale huur,
voor kopen te weinig en bij de
huurprijzen in de vrije sector
denk je: waar gaat dit over?
‘Dus kwamen we op het idee
MIJN om een vaste plek op een cam­
AANKOOP ping te huren. Dan zouden we in
elk geval in de weekeinden bui­
ten kunnen zijn. Na twee jaar op
een wachtlijst, hebben we net
gehoord dat we zijn ingeloot
voor een plek op een camping
Tweedehands vlak bij Castricum. Alle moeders
caravan uit 1998 op het schoolplein jaloers. Nu
€4.500 was het tijd om een caravan te
kopen.
Y0RARIENSTRA(40) ‘Bij vrienden met caravans
Theater- en hebben we gevraagd waarop we
televisiemaker moesten letten. Ieders tip was
dat je vooral moet letten op
vocht en schimmel. Dus lag ik
daar, onder een gepimpte twee­
dehands caravan in Den Bosch,
met mijn vinger te prikken in de
bodem. En ja hoor, het was
zacht. Zo hebben we nog wel
tien caravans bekeken, ook bij
zo’n officiële caravanboer waar
ik zó een bovenkastje van de
muur trok. Dat was allemaal
niet zo best.
‘Uiteindelijk hoorden we van
kennissen dat ze hun caravan
wilden verkopen omdat ze ’m te
weinig gebruikten. Een prima
caravan uit 1998 die altijd bin­
nen heeft gestaan. Perfect voor
ons! Als ik in bed lig, stoot ik
met mijn 1 meter 83 mijn voeten
tegen de kast, maar dat neem ik
gewoon voor lief.
‘Misschien zeg ik over een
half jaar dat ik gék word van de
gillende kinderen en dat er niks
idyllisch aan is. Maar voor nu
zie ik mezelf en Kirsten in het
zonnetje voor de voortent zitten,
de kinderen zijn lekker aan het
spelen, ’s Avonds kijken we naar
de sterren en slapen we in ons
eigen mini-hutje.’ ew

LEZERSVRAGEN
Onder redactie van
Heidi Klijsen
Elke week geven
deskundigen
antwoord op
vragen van lezers
over financiële en
juridische kwesties.
RENTEJAREN
LATER INHALEN
In 2006 en 2009 hebben wij
onze dochter schenkingen op
papier gedaan. Daarover beta­
len wij jaarlijks rente. Maar in
2012 hebben wij de jaarpremie
van haar kapitaalverzekering
overgenomen en rechtstreeks
overgemaakt aan ASR. Daar­
door hebben wij dat jaar geen
rente aan haar overgemaakt.
Kunnen en moeten wij die rente
alsnog voldoen?
R.V., Vleuten
RITTEN NAAR
HETZIEKENHUIS
In 2020 heb ik veel reiskosten
gemaakt voor bestralingen in
het ziekenhuis. In hoeverre kan
ik die kosten, in het bijzonder
voor benzine, opvoeren in mijn
belastingaangifte en hoe doe ik
dat? En mag ik ook de parkeer-
kosten aftrekken?
F.C., Tilburg
Maakt u door uw ziekte (ex­
tra) vervoerskosten, dan kunt
u de werkelijke uitgaven voor
vervoer naar een arts, zieken­
huis of apotheek als zorgkos-
ten aftrekken in uw belas­
tingaangifte. U mag deze kos­
ten aftrekken als u aanne-
Hebt u ook een vraag?
Stuur uw vraag naar Lezers vragen
EW Postbus 11,1110 AA Diemen.
Of mail de vraag naar
lezersvragen@ewmagazine.nl
prof.mr.dr. Bernard Schols is
hoogleraar successierecht aan
de Radboud Universiteit
Nijmegen
Belangrijk bij de fiscaal cor­
recte uitvoering van de pa­
pieren schenking is (naast
de notariële vorm) dat u voor­
komt dat u het genot hebt
van de als schenking schul­
dig erkende bedragen.
Over deze schulden moet
u daarom jaarlijks daadwer­
kelijk (!) 6 procent rente aan
uw dochter betalen. Als u
geen rente vergoedt, al is dat
maar één keer, dan hebt u
zelf nog enig genot van het
geschonken bedrag.
De strenge sanctie is dan
mr. Marcel van Kooten ffp mfp
cfp® Fiscaal/financieel planner
0CM3, parttimedocent
Hogeschool Arnhem Nijmegen
melijk kunt maken dat u door
uw ziekte hogere vervoers­
kosten had dan vergelijkbare
personen (qua gezin, vermo­
gen en inkomen) die niet ziek
zijn.
Bij autokosten gaat het om
kosten voor bijvoorbeeld de
Beantwoording kan enkele weken duren en wij kunnen niet alle
vragen beantwoorden. Aan de antwoorden kunnen geen rechten
worden ontleend. Individuele situaties en omstandigheden kunnen
afwijken van de vragen zoals hier beantwoord. Wij adviseren u
daarom altijd zelf deskundig advies in te winnen.
□□ OVERZICHT INHOUD
5 FEBRUARI 2022 EW 65
BEURS
dat de schuld bij overlijden Onder redactie van
geen fiscale aftrekpost ople­ Jeroen van Wensen
vert in uw nalatenschap. En
daar was het bij het schenken
op papier nu net allemaal om KPN weet omzet
te doen. op peil te houden
Het overnemen van de
premie is geen daadwerke­ KPN kampt al jaren met omzet­
lijke rentebetaling, dus u dalingen, onder meer door de
hebt een jaartje gemist. Maar tanende interesse in de vaste
de fiscus is soepel en staat telefoonlijn. Maar die dalende
zogenoemde ‘inhaalbetalin- trend heeft het telecombedrijf
gen’ van de rente toe. weten te stuiten. De omzet was
Dit betekent wel dat u over in 2021 met 5,3 miljard euro net
de later betaalde rente ook zo hoog als in het jaar ervoor.
weer rente moet vergoeden.
Pas op: de rente mag niet
worden bijgeschreven op de In mineur
lening, maar dient u ook (tij­ AEX-index
dens leven) daadwerkelijk te
betalen.
Een kanttekening: voor de
papieren schenkingen van
vóór 2010 geldt dat u niet
6 procent hoeft te vergoeden,
maar de rente die destijds is
afgesproken. Mits die in alle
redelijkheid zakelijk te noe­
men is.
1 januari 2022 — 31 januari
Goede resultaten
brandstof, motorrijtuigen­ Aandeel KPN
belasting, verzekering en ook EURO 5.8%
afschrijving. Verzamel de
kosten van uw auto en deel
dat op het totale aantal gere­
den kilometers om te komen
tot een prijs per kilometer.
U kunt kiezen of u de par-
keergelden die u hebt uitge­
geven bij uw artsenbezoeken
2.70
meeneemt in de kilometer-
1 januari 2022 — 31 januari
prijs. Doet u dat niet? Dan
kunt u de parkeerkosten
apart optellen bij de aftrek­ Grote concurrent
bare autokosten. Aandeel Vodafone
Of dit daadwerkelijk zal pence 13,9%
leiden tot een aftrek in uw
aangifte, hangt af van de
vraag of de kosten uitkomen
boven de inkomensafhanke­
lijke drempel.
ljanuan2022 — 31 januari
 □□ OVERZICHT INHOUD

KENNIS 8TECH

Nuttig of
nutteloos
Ruud Deijkers

Eenmaal toegelaten
tot de onderwijsmarkt,
wordt amper nog
omgekeken naar
studies. Wat gaat de s=
minister daaraan doen? §
s
2

ls een hogeschool van plan

A
In 2020 gaf de CDHO 107 keer zo’n ad­ beschikbaar komt om tekorten in secto­
is om, bijvoorbeeld, een vies aan de minister (zie ‘Groeiend aan­ ren zoals zorg, onderwijs en techniek op
opleiding tot maatschap­ bod’ op pagina 67). Dat advies wordt te vangen. Op dit moment vindt bijna ie­
pelijk werker te beginnen meestal overgenomen. Zestien procent dereen met een bachelor- of masterbul
van moet
bij een vestiging in Tilburg, dan de aanvragen werd afgewezen, de werk, maar niet per definitie in een baan
rest goedgekeurd.
daarvoor eerst goedkeuring worden ge­ Het aanbod van ruim die aansluit bij de gevolgde opleiding.
vraagd bij de minister van Onderwijs, drieduizend opleidingen groeit zo door.
Cultuur en Wetenschap. Want die nieuwe Door vooraf te toetsen of een oplei­ Opmerkelijk is dat nut en nood­
studie moet straks worden betaald met ding aansluit op de arbeidsmarkt en op zaak alleen worden onderzocht voor
publiek geld. En de betaler bepaalt. de maatschappelijke en wetenschappe­ nieuwe opleidingen. Eenmaal toegelaten
De minister laat zich op zijn beurt ad­ lijke behoefte - de zogeheten ‘macro­ tot de onderwijsmarkt wordt hooguit
viseren door een commissie van zeven doelmatigheid’ - kan worden voorko­ gekeken naar de kwaliteit van oplei­
dames en heren onder leiding van de men dat studenten vol goede moed be­ dingen, niet of Nederland nog behoefte
door de wol geverfde onderwijsbestuur- ginnen aan een studie, maar na hun heeft aan de afgestudeerden van die op­
der Paul Rullmann. De hogeschool moet afstuderen geen werk vinden. leidingen.
deze Commissie Doelmatigheid Hoger Het is niet de bedoeling dat studenten De vorige ministers van Onderwijs, In-
Onderwijs (CDHO) met cijfers en onder­ voor veel onderwijsgeld worden opgeleid grid van Engelshoven (D66) en haar
zoeksrapporten zien te overtuigen dat er voor een baan onder niveau, maar ook voorganger Jet Bussemaker (PvdA), op­
voldoende vraag is op de arbeidsmarkt niet dat er te weinig opgeleid personeel perden om ook bestaande opleidingen
naar afgestudeerden en dat regelmatig door een onafhankelijke par­
de samenleving zit te wach­ tij tegen het licht te laten houden. Niet
ten op die maatschappelijk Zestien procent van de duidelijk werd hoe dat dan zou moeten.
werkers. En ook moet worden
aangetoond dat er niet al vol­
aanvragen voor nieuwe Na de val van het vorige kabinet bleef het
onderwerp op de plank liggen. De krapte
doende opleidingen zijn. studies werd afgewezen op de arbeidsmarkt is er nog.
 □□ OVERZICHT INHOUt

5 FEBRUARI 2022 EW67

Groeiend aanbod
Behandelde aanvragen nieuwe studies

igWI Dearbeidsmarktvoorarcheologen isslecht

Groen licht
Besluiten over nieuwe studies [2020]

Tussen de afronding
van een kunststudie
en werk op niveau zit Lang op zoek
doorgaans driejaar Van alle afgestudeerden zoeken dansers
het langst naar een geschikte baan Studies met langste tijd tussen
afstuderen en werk op niveau
Hbo Maanden
De zoekduur laat zoekduur laat nauwkeuriger verschillen
zien tussen opleidingen dan de simpele
1 Dans
2 Kunstacademie
66,7
35,7
nauwkeuriger vaststelling hoeveel alumni na een jaar 3 Toerisme 21,1
wel of niet werken. 4 European studies 16,0
verschillen zien Hiernaast staan de studies met de 5 Fashion en Lifestyle 15,7
tussen opleidingen langste mediane zoekduur, gerekend in
maanden. Daarbij gelden als criteria: de
6 Communicatiesystemen
7 Sporten bewegen
15,3
15,3
afgestudeerden zijn niet verder gaan stu­ 8 Toneel 15,1
Hoe bepaal je of een opleiding er nog deren of geëmigreerd - anders heeft de 9 Leisure management 14,7
toe doet? Je kunt een ondergrens stellen Nederlandse arbeidsmarkt er niets aan. 10 Communication and
voor het aantal werkenden, zoals Van Zzp’ers en uitzendkrachten blijven bui­ multimedia design 13,7
Engelshoven voorstelde: heeft minder ten beschouwing. Het gaat om minstens
dan 70 procent van de afgestudeerden na drie werkdagen per week voor een uur­ Universiteit
een jaar werk en de helft niet op het loon dat minstens 40 tot 50 procent ho­ 1 Letterkunde 24,5
juiste niveau, dan rinkelen alarmbellen. ger ligt dan het minimumloon. 2 Kunst-en cultuurwetenschappen 23,0
Helaas zegt dat weinig, blijkt uit analyse Afgestudeerden van de dansacade- 3 Archeologie 22,4
van de CDHO: de meeste afgestudeerden mie zoeken bijna 67 maanden naar werk 4 Cultuurstudies 17,7
vinden werk, ongeacht welk werk. op niveau, van de kunstacademie bijna 5 Mediastudies 14,6
Beter is het om studies te vergelijken 36 maanden. Universitair letterkundigen 6 Taalwetenschappen 14,4
op basis van de tijd tussen afstuderen en zoeken 24,5 maanden. 7 Geschiedenis 13,5
werk: een pijler in Studie & Werk, het ge­ Wat te doen met kansarme studies? 8 Culturele antropologie 12,8
zamenlijke arbeidsmarktonderzoek van Aanpassen aan de wensen van de markt? 9 Theologie en Levensbeschouwing 12,6
EW en SEO Economisch Onderzoek, dat Rem op instroom? Aan de nieuwe minis­ 10 Filosofie 11,4
ook geregeld ter sprake komt in debatten ter, Robbert Dijkgraaf (D66), om het pro­
en rapporten over doelmatigheid. De bleem weer op de agenda te zetten, ew © EW Bron: Studie S Werk 2021. EW/SEO Economisch Onderzoek (2021)

68 EW 5 FEBRUARI 2022
TAAL
Turkije
Hoe een Indische
vogel Erdogan tart.
René van Rijckevorsel
at de Engelse vertaling
D van Turkije ‘Turkey’ is
- en dus kalkoen bete­
kent - steekt Recep Tayyip
Erdogan nogal. Daarom wil
de Turkse president, die
graag de gebraden haan uit­
hangt, de internationale
naam van zijn land verande­
ren in ‘Türkiye’. Hij gaat een
verzoek indienen bij de Ver­
enigde Naties, die kennelijk
ook over landennamen gaan.
Een aandoénlijk bericht.
Maar waarom is een kalkoen
een turkey in het Engels? Bij
ons komt hij uit India: uit
Calcutta om precies te zijn
(Calicut). In de zestiende
eeuw maakte de ‘calcoensche
haan’ zijn entree in het Ne­
derlands. Ook de Turken zelf
(hindi) en de Fransen (dinde)
vernoemden de vogel naar
zijn ‘Indische’ oorsprong.
Indië stond toen voor alles in
oost (en west) wat ver weg
was. Dat de Nederlanders
aan nauwkeuriger plaatsbe­
paling deden, komt wellicht
door de zeevaart en dus gro­
tere topografische kennis. En
turkey? Het klokkende hoen
diende zich rond 1550 aan in
Engeland. Omdat het was
geïmporteerd via Ottomaans
Noord-Afrika, werd het ver­
noemd naar zijn vermeende
land van herkomst: Turkije.
Net als ‘Turkey’ binnen­
kort, bestaat ook Calcutta
niet meer. De Oost-Indische
stad nam in 2001 afscheid
van de - geanglificeerde -
naam Calcutta en noemt zich
(weer) Kolkata.
□□ OVERZICHT Ih
Getty Images
SPIRITUEEL
Revolutionaire
barmhartigheid
Een levendige studie over het
vroege christendom toont
de kracht van naastenliefde.
Gerry van der List Jezus ontfermde zich over behoeftigen
et is goed beschouwd het grootste suc­ dom en het jodendom. De Waele gaat in op
H cesverhaal uit de geschiedenis. Twintig allerlei praktische zaken zoals onderwijs, ge­
eeuwen geleden stond een Joodse sekte­ zinsleven, huisvesting en uitvaartrituelen, en
leider op wiens woorden en daden zoveel laat
in­ dan zien hoe de diverse levensbeschou­
druk maakten, dat ze de wereld fundamenteel wingen daarmee omgingen. Zo ontstaat een le­
hebben veranderd. Het blijft speculeren over vendig beeld van cultuur en maatschappij
de vraag waarom deze Jezus van Nazaret zo­ rond het begin van de jaartelling.
veel invloed kon uitoefenen. De inspanningen Uiteraard maakt Ontluikend christendom
van de apostel Paulus en de bekering tot het nog eens duidelijk hoezeer Jezus uit de Joodse
christendom van de Romeinse keizer Constan- traditie komt. De Waele staat in het bijzonder
tijn hebben zeker een rol gespeeld. stil bij de invloed van een groepering die geen
Omdat er weinig historisch betrouwbare heel grote bekendheid geniet: de hillelieten. Zij
kennis over Jezus is, heeft de aard van lieten zich leiden door de wijsheden
zijn persoonlijkheid ook tot veel van de wetgeleerde Hillel (circa 50
speculaties geleid. In een einde­ voor Christus-circa 10 na Chris­
loze reeks boeken plaatsten
auteurs hun eigen accenten.
Van meet tus). Een man van vrede die
gemoedelijker en gematigder
Zo betoogde Paul Verhoeven af aan zetten was dan andere Joodse lera­
dat Jezus een stevige inne-
mer was die werd geplaagd
christenen ren. Hij hield zijn volgelin­
gen voor dat de Thora in
door een enorme vraatzucht. zich in voor dienst staat van de mens.
School maakte de filmregis­
seur niet met deze theorie, wat
behoeftigen Barmhartigheid was ook
te maken gehad zal hebben met wat Jezus predikte. Zijn denken
het geheel ontbreken van bewijzen was in veel opzichten revolutionair.
voor zijn verrassende stelling. Voor hem was iedereen gelijk. Zoals Pau­
lus het uitdrukte: ‘Er zijn geen Joden of Grieken
Dat het toch mogelijk is om een interessant meer, slaven of vrijen, mannen of vrouwen - u
boek aan de zeer omvangrijke Jezus-biblio- bent allen één in Christus.’
theek toe te voegen, bewijst Daniël De Waele. Het was niet zo dat christenen dit radicale
De Belg stamt uit een niet-gelovig gezin, maar gelijkheidsbeginsel steeds in praktijk brach­
raakte op jonge leeftijd gegrepen door het ten, zoals hun houding ten aanzien van vrou­
Nieuwe Testament. Nu is hij docent aan het Ho­ wen en slaven liet zien. Als een van oorsprong
ger Instituut Protestantse Godsdienstweten­ revolutionaire beweging een gevestigde religie
schappen in Brussel en maakt hij zijn studen­ wordt, merkt De Waele op, neemt ze nu een­
ten wijzer over deze, hem zo inspirerende, ver­ maal meestal de in een maatschappij vige­
zameling godsdienstige geschriften. rende patriarchale structuren over.
Zijn kennis etaleert hij eveneens in het door Wel maakten christenen zich van meet af
Kokboekencentrum uitgegeven Ontluikend aan verdienstelijk door hun inzet voor behoef­
christendom. Het boek biedt een cultuurge­ tigen. Zij kwamen op voor verschoppelingen,
schiedenis van een nieuwe religie in de Grieks- wat hun aanzien en populariteit vergrootte.
Romeinse wereld. Het laat zien hoe het chris­ Hun praktische naastenliefde vormt een deel
tendom zich onderscheidde van het heiden­ van het succes van de vroege christenen.

SIMON
ROZENDAAL
25 Miljard om
groei bramen
te voorkomen
et Nederlandse stikstofbeleid is merk­
H
waardig. We geven 25 miljard uit aan de
strijd tegen een substantie waaraan alles
wat leeft behoefte heeft.
Het zijn niet de geringsten die hierover hun wenk­
brauwen fronsen. Ronald Plasterk, gepromoveerd mo­
leculair geneticus en voormalig minister (PvdA), knip­
oogt in De Telegraaf dat het kabinet 25 miljoen wilde re­
serveren voor dit ‘ambtelijk gecreëerd schijnprobleem’
maar zich vergiste: ‘miljoen of miljard, wat zou het?’
Wetenschapsjournalist en fysicus Arnout Jaspers
noemt het op Wynia’s Week een ‘obsessie om armetierige
natuur op voedselarme gronden te behouden’. Paul Bor-
dewijk, gepromoveerd fysisch-chemicus en voormalig
wethouder (PvdA) in Leiden, twittert: ‘Bramen kun je
ook plukken, leuk! In ieder geval is het onzin om miljar­
den uit te geven om de groei van bramen te voorkomen.’
Zodra iemand zijn twijfel uitspreekt over het beleid,
schiet Franciska de Vries, hoogleraar earth surface
Science en volgens haar website een ‘nuchtere Fries &
soil lover’, uit haar slof op Twitter: ‘zombie-argumen­
ten’. Dat wil niemand - redeneren als een levende dode
- en dus baseer ik me op Stikstof De sluipende effecten
op natuur en gezondheid van onder anderen Jan Willem
Erisman, hoogleraar milieu en duurzaamheid.
Het boek, waaraan ook Franciska de Vries mee­
werkte, wordt aangeprezen als het
eerste ‘diepgaand overzicht van
het stikstofprobleem’ en is volgens
De Vries een ‘prachtige samenvat­
ting van de wetenschap’.
En wat is er in ’s hemelsnaam mis met de
Dus mochten er nu toch nog bochtige smele, vlier en het pijpenstrootje?
□□ OVERZICHT °
5 FEBRUARI 2022 EW 69
‘zombie-argumenten’ langsfietsen, dan was ik mijn han­
den in onschuld. Ok, daar gaan we. Bladzijde n: ‘Stik­
stofverbindingen vormen de basis voor aminozuren, die
essentieel zijn voor alle vormen van leven die we ken­
nen. Deze stikstofverbindingen zijn in de natuur maar
beperkt beschikbaar.’ Iets verder: ‘In grote delen van
Afrika is er een stikstoftekort, waardoor de opbrengsten
beperkt zijn. Mede daardoor heersen er honger en on­
dervoeding.’
tikstof heeft dus de zegen van boven. Het is goed,
S het is zelfs cruciaal, alleen hebben wij te veel van
dit goede. ‘Tot een bepaalde waarde is stikstofdepositie
gunstig voor de planten en de biodiversiteit, maar daar­
boven niet meer.’ De grond wordt dan zuurder en mine­
ralen spoelen weg. Er ontstaat een ‘onbalans’ zoals pro­
fessor Franciska het op Twitter noemt.
Planten die daar minder last van hebben ‘zoals bra­
men en brandnetels, verdringen plantensoorten
die goed gedijen op een stikstofarme en minder zure
grond’. Elders in het boek worden ook de vlier, het pij-
penstrootje en de bochtige smele genoemd als voorbeel­
den van planten die hiervan profiteren.
Dat mensen niet van brandnetels houden: logisch,
alhoewel de dagpauwoog (een vlinder) er dol op is. Maar
wat is er in ’s hemelsnaam mis met een bramenstruik?
En de bochtige smele lijkt me ook niet zo’n monster dat
we 25.000.000.000 euro (pakweg drie James Webb-tele-
scopen) uit de kast moeten trekken. Ik lees dat het een
‘sierlijk gras’ is met ‘licht zilverig kleurende aartjes’. Fijn
dat zo’n schatje dankzij stikstof groeit en bloeit.
Op bladzijde 26 schrijft hoogleraar Erisman (in kran­
ten vaak opgevoerd als dé stikstofexpert) dat de emissie
door landbouw, industrie en verkeer sinds 1990 met 60
procent is afgenomen, ‘een hele prestatie’. Elders valt te
lezen hoe: omdat boeren mest in de grond injecteerden,
automotoren een driewegkatalysator kregen en door de
hr-ketel, dat wonder van efficiëntie die we nu vervangen
door een warmtepomp, die hapert als het vriest.
Even wat basale logica. Als het nu 60 procent minder
erg is dan in 1990, dan was het toen tweeënhalf maal zo
erg. Dan is stikstof zelfs giftig, staat op bladzijde 55: ‘De
concentraties van stikstofoxiden en ammoniak zijn ech­
ter in Nederland tegenwoordig niet meer zo hoog, waar­
door dit directe effect bij vaatplanten nauwelijks meer
voorkomt.’
Dat de vaderlandse natuur destijds dit bombarde­
ment met gifgas overleefd heeft, is een mirakel. Klaar­
blijkelijk kunnen onze planten, vlinders en niet te ver­
geten onze bodem wel tegen een stootje. Wat de vraag
prangender maakt waarom we dan toch 25 miljard (nee,
geen miljoen) aan stikstofbeleid uitgeven. ew

GEZONDHEID
Afrekenen
per co
Het eigen risico in de
zorg moet ‘slimmer en
betaalbaarder’, staat
in het Coalitieakkoord.
Maar dat blijkt nog
niet zo eenvoudig.
Marieke ten Raten
Illustraties Jelrik Atema
e zorg kent nogal wat hete
D
hangijzers. Het eigen risico
is er een van. Als het onder­
werp op de politieke agenda
staat, leidt het geheid tot heftige
sies in de Tweede Kamer. Weg met
‘boete op ziek zijn’, zeggen bijvoorbeeld
SP en PvdA, want het is oneerlijk dat
vooral chronisch zieken elk jaar weer
worden verplicht om de eerste 385 euro
aan zorgkosten zelf te betalen. Niet zo­
maar afschaffen, stellen VVD en D66,
want het is een belangrijk instrument om
de almaar stijgende zorgkosten enigszins
in bedwang te houden.
Het eigen risico in de zorg is ingevoerd
in 2008 onder toenmalig minister van
Volksgezondheid Ab Klink (CDA). Doel is
onder meer de burger bewuster te maken
van de zorgkosten, die maar blijven stij­
gen. Het eigen risico zou een remmend
effect moeten hebben op vooral onnodig
gebruik van de zorg. Daarnaast is het een
zogenoemde financieringsverschuiving
tussen de collectieve en private uitgaven
in de zorg: doordat patiënten eerst een
deel van hun zorgkosten zelf betalen,
kan de premie voor de zorgverzekering
lager blijven.
discus ­
Datdesysteem leek lange tijd goed te
functioneren, maar de afgelopen jaren
ontstond er meer en meer discussie over
het eigen risico. Het bedrag steeg con­
form de zorgverzekeringswet mee met de
zorgkosten van 150 euro per jaar in 2008
naar 385 euro nu, en dat leidde tot on­
rust. Onder meer de SP beklaagde zich
dat mensen noodzakelijke zorg gaan mij-
Er is meer en meer
discussie ontstaan
over het eigen risico,
mede door de stijging
van het bedrag
□□ OVERZICHT INHOUD
min i
■
ZIEKEnilUIS
den omdat zij de rekening niet meer kun­
nen betalen. In 2016 stemde een meer­
derheid in de Tweede Kamer uiteindelijk
in met een ‘bevriezing’: voor het eerst
sinds de invoering steeg het eigen risico
niet meer in het jaar erna, en tot nu toe in
alle daaropvolgende jaren.
Maar daarmee is niet alle kritiek ver­
dwenen. Zo vragen sommigen zich af of
het eigen risico in de praktijk wel zo goed
functioneert. Behandelingen in het zie­
kenhuis zijn vaak zo duur dat een patiënt
na een eerste bezoek het eigen risico al
heeft besteed. Daarmee is het beoogde
remmende effect in één klap verdwenen.
Daarnaast is er iets opmerkelijks aan
de hand: het eigen risico geldt pas als ie­
mand zich meldt bij een specialist, bij­
voorbeeld in een ziekenhuis. Daar komt
een patiënt in de regel alleen na een ver­
wijzing van de huisarts, voor wie de kos­
ten dan weer niet onder het eigen risico
vallen. Kortom: het eigen risico wordt
pas van kracht als de huisarts heeft ge-

Eer/te hulp ƒ/ bezoek oon de
eerste hulp
ê>e>
zegd dat bepaalde zorg nodig is. Dat zou
het positieve effect van het eigen risico
weleens teniet kunnen doen, denken on­
derzoekers, omdat de huisarts al voor­
komt dat patiënten zich onnodig in het
ziekenhuis melden. Bovendien kan het
leiden tot een verkeerde prikkel: patiën­
ten zijn mogelijk vaker geneigd noodza­
kelijke zorg te mijden en dat kan op ter­
mijn duurder uitpakken als patiënten
daardoor in een later stadium veel meer
zorg nodig blijken te hebben.
Een ander probleem is dat het eigen
risico is gekoppeld aan het declaratiesys-
teem in de zorg waarbij wordt
gerekend met een vast bedrag
voor een behandeltraject - ge­
vat in een zogeheten diag-
nose-behandelcombinatie
(DBC) - en dat heeft voor de
patiënt nogal wat nadelen.
Vooraf is meestal onduide­
lijk of voor een behandeling
het hele eigen risico moet wor­
den betaald. Ook volgt de rekening vaak
pas maanden later, als de behandeling al
lang en breed is vergeten. Daarnaast is
het bekostigingssysteem dusdanig com­
plex dat patiënten door administratieve
regels soms een eigen risico moeten be­
talen in een jaar waarin zij helemaal
geen zorg hebben gebruikt, bleek in de­
cember 2019 uit een uitzending van con­
sumentenprogramma Kassa. Dat leidt al
met al tot een hoop onbegrip.
Het was voor het ministerie van Volks­
gezondheid destijds aanleiding om de
Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) om ad­
□□ OVERZICHT INHOUD
O o_____ o
Een alternatief voor het huidige eigen
risico is een systeem met een vaste
eigen bijdrage per 'zorggebeurtenis' in
het ziekenhuis. De genoemde bedragen
in deze illustraties zijn fictief.
Toezichthouder
NZa ziet ‘ruimte en
noodzaak’ voor een
betere inrichting
van het eigen risico
vies te vragen. Die concludeerde in 2020
dat de problematiek zoals geschetst in de
Kassa-uitzending maar beperkt voor­
komt - sterker nog, voor een grotere
groep blijken de regels positief uit te val­
len - maar de toezichthouder zag wel
duidelijk ‘ruimte en noodzaak’ voor een
betere inrichting van het eigen risico.
Opties genoeg, maar niet alle vari­
anten zijn even haalbaar. Zo wordt in we­
tenschappelijke onderzoeken bijvoor­
beeld gekeken naar een vast percentage
per ingreep dat de patiënt zelf moet be­
talen of een onderscheid in de hoogte
van de eigen bijdrage afhankelijk van de
aangetoonde effectiviteit van een be­
paalde behandeling.
Dat lijkt op papier eerlijker en effec­
tiever, in de praktijk maakt het de admi­
nistratie complex. En de vraag is of zo’n
verfijnd systeem voor de patiënt nog wel
te begrijpen is. Zelfs het relatief simpele
eigen risico - één vast bedrag voor vrij-
 □□ OVERZICHT INHOUt

72 EW 5 FEBRUARI 2022

Wel of geen eigen risico?

wel alle typen zorg (zie ‘Wel of
geen eigen risico?’ op deze pa­
gina) is niet voor iedereen
duidelijk. Onderzoeksinsti­
tuut Nivel concludeerde eens
dat één op de zes verzekerden
niet weet dat het eigen risico
niet geldt voor de huisarts.
Daarnaast is niet elke vari­
ant even populair. Zo is er ge-
zondheidseconomisch best
wat te zeggen voor een eigen
bijdrage voor de huisarts, zo­
als in België gebeurt (zie ‘Elk
land een eigen systeem’ op
deze pagina), omdat relatief vaak onno­
dig bij de huisarts wordt aangeklopt.
Maar hiervoor is politiek geen draagvlak.
In een ambtelijke verkenning be­
perkte het ministerie van Volksgezond­
heid zich afgelopen zomer tot twee con­
crete alternatieven in de medisch specia­
listische zorg: een vaste eigen bijdrage
per behandeltraject (gekoppeld aan de
eerder genoemde DBC) of een vaste eigen
bijdrage per ‘zorggebeurtenis’, zoals een
consult, operatie of opnamedag, tot een
maximumbedrag per jaar. Beide vormen
zouden een patiënt vooraf meer duide­
lijkheid moeten bieden over de te ver­
wachten kosten die uit eigen zak moeten
worden betaald. Bovendien zou zo het
remmende effect langer in stand blijven,
omdat de vaste eigen bijdragen per keer
lager zijn dan 385 euro en patiënten dus
niet meer in één keer het eigen risico
hebben verbruikt.
De Vereniging van Kwaliteitszorgver-
zekeraars (VRZ), waarin een aantal klei­
nere zorgverzekeraars zijn verenigd, pleit
al jaren voor een eigen risico met derge­
lijke duidelijke vaste bedragen per keer.
‘Het belangrijkste is dat het voor mensen
voorspelbaar is,’ zegt Ton van Houten
(64), voorzitter van de VRZ en bestuurs­
voorzitter van zorgverzekeraar Zorg en
Zekerheid. ‘Het huidige eigen risico ver­
oorzaakt al jaren financieel leed en ook
stress bij verzekerden. De nota komt
vaak laat, het is onduidelijk wat je moet
Wel voor:
> spoedeisende hulp
> opname in het ziekenhuis
> bezoek aan een medisch
specialist in het ziekenhuis
> geestelijke gezondheidszorg
Nietvoor:
> kinderen onder de 18 jaar
> huisarts en huisartsenpost
> verloskunde en kraamzorg
> wijkverpleging
betalen en soms zijn de bedragen niet re-
eel als je kijkt naar welke zorg er is gele­
verd. Het moet echt transparanter en
voorspelbaarder.’ Bij Zorgverzekeraars
Nederland, de overkoepelende branche­
vereniging van zorgverzekeraars, bestaat
geen consensus over het onderwerp.
Het nieuwe kabinet lijkt aan te sturen
op de eerste van de twee verkende op­
ties: een eigen bijdrage van 150 euro per
DBC, tot een maximum van 385 euro per
jaar. Dat staat niet met zoveel woorden in
het Coalitieakkoord. Daar staat: ‘een be­
taling per behandeling’. Volgens een
woordvoerder van het ministerie van
Volksgezondheid moeten de precieze de­
tails van de plannen nog worden uitge­
werkt, maar het Centraal Planbureau re-

Elk land een eigen systeem

In internationaal perspec­
tief betalen Nederlandse
verzekerden relatief wei­
nig zorgkosten zelf, blijkt
uit een overzicht van de
Organisatie voor Econo­
mische Samenwerking en
Ontwikkeling (OESO). De
totale 'out-of-pocket-uiï-
gaven', zoals de OESO de
eigen bijdragen noemt,
liggen hier rond de 10 pro­
cent van de totale zorg­
kosten, terwijl dat in
OESO-lidstaten gemid­
deld rond de 20 procent
ligt. Voor welke zorg een
eigen bijdrage moet wor­
den betaald, verschilt per
land. Zo betalen Belgen
een paar euro 'remgeld' bij
de huisarts en een flink
hoger bedrag per'ver-
pleegdag' in het zieken­
huis. Ook in Duitse en
Franse ziekenhuizen be­
talen patiënten afhanke­
lijk van hun verzekering
een vast bedrag aan 'lig­
geld'. En voor veel andere
vormen van zorg geldt
daar ook een vaste eigen
bijdrage. Zwitserland kent
een systeem dat vergelijk­
baar is met Nederland. En
zelfs in hetVerenigd Ko­
ninkrijk, waarde meeste
zorg 'gratis' is, is een
eigen bijdrage vereist voor
bijvoorbeeld tandheelkun­
dige ingrepen.
Eén ding hebbende
meeste landen gemeen:
vrijwel overal is discussie
over de eigen bijdragen.

‘Het huidige eigen
risico veroorzaakt
al jaren financieel
leed en ook stress
bij verzekerden’
kende op advies van het ministerie van
Financiën deze optie wel al door.
Opmerkelijk, want de NZa pleitte juist
tegen deze variant. Er zijn namelijk al
langer serieuze plannen om in de zieken­
huiszorg af te stappen van de financie­
ring op basis van DBC’s, omdat deze sys­
tematiek tot te veel productieprikkels
zou leiden. Het reële gevaar bij dit scena­
rio is dat flinke inspanningen worden
verricht om het eigen risico aan te passen
op een systeem dat binnen afzienbare
tijd wordt vervangen.
Toezichthouder NZa ziet dan ook
meer in de optie van een vast bedrag per
‘zorgactiviteit’. Maar ook die variant kent
nadelen. Een vast bedrag voor bijvoor­
beeld een consult of operatie is welis­
waar duidelijker voor de patiënt, maar
het vraagt ook om een aparte administra­
tie voor het innen van deze bedragen,
naast het systeem van declaraties tussen
ziekenhuizen en zorgverzekeraars op ba­
sis van DBC’s. Dat kan weleens flink wat
geld en tijd gaan kosten.
Een ‘onbegaanbare weg’ noemden
brancheverenigingen Zorgverzekeraars
Nederland en Nederlandse Vereniging
van Ziekenhuizen deze optie dan ook.
Het ‘vergt grote ICT-investe-
ringen die zij niet in verhou­
ding vinden staan tot de pro­
blematiek’, zo staat in de ver­
kenning van het ministerie.
In de verkenning zit in
een bijzin nog een andere op­
lossing verscholen: afschaffen
van het eigen risico zou de
problemen ook verhelpen. Na­
deel is dat dit volgens het Cen­
traal Planbureau 6,2 miljard
euro per jaar kost: zo’n 3,6 mil­
jard door het wegvallen van
inkomsten via het eigen risico en 2,6 mil­
jard aan extra zorgkosten door het ver­
dwijnen van het remeffect. De kosten ko­
men voor rekening van de premiebetaler.
Ook het opknippen van het eigen ri­
sico zorgt voor een premiestijging. De
voorkeursvariant van het kabinet - 150
euro eigen bijdrage per DBC - leidt tot
0,6 miljard euro aan extra kosten, te in­
nen via de premie, zo rekende het plan­
bureau voor. Dat komt niet alleen door­
dat minder mensen zo het eigen risico
vol maken, maar ook doordat in de kabi­
netsplannen een tweede maatregel zit
verpakt: de bevriezing van het eigen ri­
sico op 385 euro wordt gehandhaafd.
Doordat het bedrag niet meer meestijgt
met de zorgkosten, neemt het remmende
effect van het eigen risico verder af.
Bovendien verschuift zo stilletjes een
steeds groter deel van de zorgkosten van
het private naar het collectieve deel -
de zorgpremie - omdat de toenemende
zorgkosten ergens van moeten worden
betaald. Een premiestijging is uitein­
delijk ook geen fijne politieke bood­
schap.
Het aanpassen van het eigen risico is
‘geen gemakkelijke ingreep’, schreef mi­
nister Tamara van Ark (VVD) in juli 2021
in een brief aan de Tweede Kamer. Ze liet
die schone taak dan ook graag over aan
een volgend kabinet. Wanneer het on­
derwerp op de agenda staat, kan de
woordvoerder van het ministerie niet
zeggen. ‘Er zijn heel veel onderwerpen
die nu op behandeling wachten, zoals je
je misschien kunt voorstellen.’ ew
□□ OVERZICHT INHOUt
5 FEBRUARI 2022 EW 73
CORONA KORT
Registratie toevallige
coronapatiënten
en flink meertests
Registratie toevallige patiënten
Sinds afgelopen week registreren ziekenhui­
zen bij opgenomen coronapatiënten of de
coronasymptomen de belangrijkste reden zijn
voorde opname. Sommige patiënten worden
om een andere reden opgenomen, maar testen
in het ziekenhuis toevallig positief en komen
zo toch in de coronastatistieken terecht. Het is
dan ook belangrijk, zo zei directeur Jaap van
Dissel van het Centrum Infectieziektebestrij-
ding van het RIVM, om deze aantallen apartte
registreren, omdat de overheidsmaatregelen
onder meer hierop zijn gebaseerd. Volgens
schattingen zou tot wel één op de drie geregis­
treerde coronapatiënten in het ziekenhuis zo'n
'toevallige besmetting' kunnen zijn.
Ruim 1 miljoen tests
In de week van 24 tot en met 30 januari wer­
den in de GGD-teststraten 1.026.753 corona-
tests afgenomen. Het is voor het eerst sinds
het begin van de pandemie dat dit aantal bo­
ven een miljoen uitkomt, aldus de overkoepe­
lende organisatie GGD-GHOR Nederland. Het
aantal positieve tests steeg tot boven de
100.000 per dag. Ook bij de locaties voor
Testen voorToegang was het druk: in de eerste
week sinds de versoepelingen voor onder meer
horeca en theaters maakten 334.000 mensen
een testafspraak. Zaterdag was met ongeveer
79.000 testafspraken de drukste dag volgens
Stichting Open Nederland, de organisatie ach­
ter het Testen voorToegang.
Meer aandachtvoor long covid
Er moet meer aandacht komen voor mensen
met langdurige coronaklachten, ook wel long
covid genoemd. Nu worden diagnoses onder
meer te laat gesteld en krijgen patiënten ten
onrechte te horen dat de klachten een psychi­
sche oorzaak hebben. Dat stelt de Patiënten­
groep Long Covid Nederland. Ook is ervolgens
de organisatie bij onder meer UWV en werkge­
vers te weinig kennis over de chronische
klachten waarmee coronapatiënten te maken
krijgen. Patiënten met long covid zijn 'niet of
nauwelijks meer in staat om te werken, kun­
nen niet meer voor hun kinderen zorgen, hun
sociale leven komt tot stilstand, en zelfs basis­
taken in huis zijn soms te zwaar', aldus de
patiëntenorganisatie tegen persbureau ANP.
Marieke ten Katen

CULTUUR
Buitenlandse kranten zijn sinds dit jaar door
de week niet meer te koop. ‘We verkochten
minder dan één exemplaar per dag.’
De geur van
ei en spek
Jelte Wiersma
erard Balk (65) weet het
G
nog goed. ‘Toen ik in 1975
begon in de Lektuurhal
van mijn broer Arnold in
Sneek, kwamen de buitenlandse
ten om 13.00 a 14.00 uur per trein. Die
werden in Amsterdam meegegeven aan
de conducteur. Je wist niet precies met
welke trein ze kwamen en soms moest
ik twee keer fietsen. Maar dat gaf niets.
Begin jaren tachtig stapte toenmalig
distributeur Van Gelderen over op een
koeriersdienst en werden de kranten
met een auto gebracht door iemand die
boven de lijn Zwolle een vaste route
reed. Zo’n tien jaar geleden waren er al
de eerste tekenen dat ze wilden bezuini­
gen. Boven Zwolle telde je nauwelijks
mee en kwamen de kranten een dag
later.’
Sinds dit jaar is het helemaal afgelo­
pen. Alleen in de Randstad en alleen in
de weekeinden zijn in kiosken en boek­
handels nog buitenlandse kranten te
koop. En in het zomervakantieseizoen
ook nog in de weekeinden in Noord-
Nederland en Zeeland, waar veel toeris­
ten komen.
‘We stoppen met pijn in het hart,’
zegt Noud Bex (59), woordvoerder van
□□ OVERZICHT INHOUD
de Audax Groep, het moederbedrijf
van distributeur Betapress uit Gilze in
Noord-Brabant, dat het door Balk
genoemde Van Gelderen heeft over­
kran­
genomen.
‘De afgelopen zes jaar liepen de aan­
tallen verkochte buitenlandse kranten
rap terug. Van vele buitenlandse kran­
ten verkochten we gemiddeld minder
dan één per dag. Mensen consumeren
kranten meer online. We hebben gepro­
beerd het zo lang mogelijk in de lucht te
houden, maar het was al jaren structu­
reel verliesgevend. En de verliezen lie­
pen op. Het was niet meer verantwoord
daarmee door te gaan.’
Bij Gerard Balk bestaat dan ook alle
begrip voor het besluit van Betapress.
‘Betapress doet zijn stinkende best,
maar ik kan me goed voorstellen dat ze
deze stap nemen. Jammer is het wel. ten steeg als het ware op uit de kranten.
Ik ben een man van papier.’ Het gaf de provinciesteden Leeuwarden
Wat heet. Arnold Balks Lektuurhal en Sneek een plekje met internationale
in Sneek en diens zusterwinkel in Leeu­ allure. Immigratie maakte de sfeer in de
warden, waar Gerard sinds 1981 werkt, winkels soms kosmopolitisch.
waren vensters op de wereld. Decennia­ Balk: ‘We verkochten tientallen
lang puilden de rekken uit met kranten exemplaren per dag. Aan Turken, Koer­
overal vandaan. De geur van een Engels den, Arabieren en in de jaren negentig
ontbijt, Franse croissants met koffie en Joegoslavische, toen ze daar in oorlog
specerijen uit het nabije en verre Oos­ met elkaar waren en Joegoslaven naar

Nederland kwamen. Dan moest je een
Servische en een Kroatische krant heb­
ben. Die lagen gebroederlijk naast el­
kaar. Wij zorgden voor verbinding. Maar
je moest nooit een Turk en een Koerd
samen in de winkel hebben. Als dat
toch gebeurde, schoten de ogen vuur.’
Ook al kwam Balk soms nauwelijks
uit zijn kleine winkeltje in Sneek, hij
zou zo als buitenspecialist kunnen aan­
schuiven bij actualiteitenprogramma’s.
‘Je hoorde veel van klanten en leerde zo
veel. Ik las de buitenlandse kranten ook
graag. Als je leest van papier, kom je
meer te weten dan als je leest van een
schermpje. En de buitenlandse kranten
geven een blik op de wereld.’
De meeste buitenlandse kranten
werden volgens Balk door Nederlanders
gekocht. ‘Ik had altijd twee Azftjes met
□□ OVERZICHT INHOUt
5 FEBRUARI 2022 EW75
reserveringen van klanten voor buiten­
landse kranten. Een klant wilde de
Gazet van Antwerpen, vooral voor het
wielrennen. Het was jammer dat we dat
niet meer konden aanbieden. Maar je
hield er niet veel aan over. Het was een
service-artikel. Sommige klanten heb­
ben een digitaal abonnement genomen
op een buitenlandse krant, maar dat is
mondjesmaat. De meesten zijn afge­
haakt. Die willen een papieren krant.
Zij hadden een post-abonnement kun­
nen nemen, maar dan heb je de krant
een dag te laat en de postbezorging is
onbetrouwbaar.’
Hij heeft nog wel klanten die het
Duitse weekblad Der Spiegel lezen.
Viermaal per week bezorgt Betapress
tijdschriften, waaronder internationale.
‘Dat is dik in orde.’
Arnold Balks winkel in Sneek sloot
vijftien jaar geleden. Hij vond geen op­
volger voor broer Gerard, die sindsdien
afbouwt in Leeuwarden. De Leeuwarder
zaak wordt overgenomen door Gerards
zoon Niels (32). ‘We hebben drie poten:
lectuur, we zijn stripboekenspecialist
en tabak. Zo kunnen we ervan bestaan.
Zonder tabak krijgen we het moeilijk.’
Noud Bex van Audax meldt dat er
ooit vijfhonderd verkooppunten waren
van buitenlandse kranten, maar dat
was teruggelopen tot ruim honderd.
Britse kranten zoals de Daily Mail,
The Daily Telegraph en The Guardian,
de Italiaanse La Gazzetta dello Sport,
de Spaanse krant El Pais en de Duitse
Kölnische Express verkochten nog vrij
goed, maar de uitgevers stopten met
aanleveren, zegt Bex.
Wat goed verkoopt en in het week­
einde wel in de Randstad te koop blijft,
zijn onder meer de Britse Financial
Times, de Amerikaanse The New York
Times, de Franse Le Monde en het
Duitse Bild. Bex: ‘Voor The New York
Times heeft de uitgever een oplossing
gevonden. Die gaat via het netwerk van
De Telegraaf. Voor de Financial Times is
dat niet gelukt, want die komt te laat
binnen.’
Zo’n vijftien kranten blijven over -
alleen op zaterdag dus, en alleen in de
Randstad. ew
76 EW 5 FEBRUARI 2022
Aartsontregelaar
Gerard Reve trakteert de
lezer van Zeer Fijne Boy
op virtuosetaal
‘Nieuw’
brievenboek van
Gerard Reve
toont hoezeer de
volksschrijver
wordt gemist.
BRIEVEN
Onweerstaanbaar
Jeroen Vullings
/ en boek van de heer Reve is nooit te duur,’
dicteerde Gerard Reve aan een van zijn be-
wonderaars. Ware woorden bij Zeer Fijne
Boy. Brieven aan JefR. (1986-1997), een postume
brievenbundel van Reve, bijna zestien jaar na zijn
verscheiden. Het is een liefdevolle uitgave, maar
het vele wit, de bijgevoegde kiekjes, de
regeltjes handschrift die alle ruimte krijgen, het
voorwoord door de uitgever en de drie gedienstige
stukken óver Reve van de door hem aangeschre­
ven Jef Rademakers en twee andere Revianen ver­
hullen niet dat het leeuwendeel kwantitatief be­
scheiden is: de negentien brieven tellende corres­
pondentie met televisieregisseur Rademakers.
Reve schreef legio brieven. De beste zijn die
waarbij hij de aangeschrevene serieus nam en/of
iets te verhapstukken had. Zo correspondeerde hij
over geloofszaken en esoterische rimram met
Josine Meyer (Brieven aan Josine M.). Het meest
exuberant en provocatief zijn Reves brieven aan
‘kunstbroeder’ Simon Carmiggelt (Brieven aan
Simon C.). Binnen dit spectrum is Rademakers
slechts een passant, met wie Reve ondiep en in­
strumenteel correspondeerde. De schrijver werkte
met hem samen bij diverse aan Reve gewijde tele­
visieprogramma’s. Joop Schafthuizen, de weduw­
naar van Gerard Reve, benoemde de aard van de
waardering voor Rademakers aldus: ‘Wat ik vooral
belangrijk vond, was dat jij altijd goed was voor
je centen.’ De regisseur betaalde Reve grif voor
zijn bijdragen aan de programma’s.
Dan de brieven zelf. De aanhef van
Reves eerste brief in 1986 luidt ‘Beste
Jef ’ en bij de laatste in 1997 is dat
‘Zeer Fijne Boy’. Meer ontwikkeling
ontbreekt; de toon blijft mild, harte­
lijk en op Reves zakelijke belangen
gericht.
De hijgerige berichten in de
media dat deze correspondentie nooit
eerder vertoond zou zijn, dienen te
worden gerelativeerd. Nop Maas heeft
in zijn driedelige Reve-biografie
(2009-2010) al fors geciteerd uit de
brieven aan Jef R. Maar de opwinding
over een ‘nieuwe’ Reve moeten we se­
rieus nemen. Die toont hoe uniek de
‘volksschrijver’ was, in woord en ge­
schrift, en hoe zijn brille wordt ge­
mist. Zelfs in zijn brieven aan Jef R.,
waarin de aangeschrevene geen reliëf
krijgt, trakteert de aartsontregelaar
Reve de lezer continu op taalvirtuo­
siteit en een bevrijdende lach. Dat ge­
beurt al direct op de vierkante milli­
meter. Zo schrijft Reve ‘mijn’ in plaats
van ‘mij’ in navolging van de fervente
‘hij heb’-zegger Schafthuizen (‘Ma­
troos Vos’). De versluierende aandui-
ding ‘puur staatkunde’ geldt zijn rassenboutades.
GERARD REVE De schrijver meldt dat hij injecties krijgt tegen zijn
[1923-2006] be­ ‘trombone’. Een vrouw van de televisie kakelt vol­
hoort, samen met gens hem met ‘een schildklierstem’. En dan deze
Willem Frederik genotzin: ‘Met het oog op mijn rug stuur ik je deze
Hermans en Horry brief in dubio, opdat tenminste één van beide je
Mulisch, tot'de linea rectum bereike.’
Grote Drie'van de Erg serieus is Reve niet in Brieven aan JefR.: de
naoorlogse Neder­ brieven zijn vooral eenrichtingsverkeer vol ‘gelul
landse literatuur. waar Gods zegen op rust’. Maar de inzichten die
Gerard Reve
Reve, hoeder van zijn zelfontworpen imago, geeft
Zeer Fijne Boy over het medium televisie, zijn ronduit zinnig.
Brieven aan IrfR.
Daarnaast ‘behandelt’ Reve in deze brieven
diverse ‘belangwekkende’ kwesties, ongeremd
woordspelig. Zoals wat de juiste kledingdracht
voor hem is; zijn overtuiging dat God een Vrouw
is, al was Hij oorspronkelijk een eendenei (waar­
bij ‘ze verzuimd hadden Hem 10 minuten te ko­
ken’); hoe je vlekken uit kleren krijgt; hoe het le­
ven diepte verliest: ‘Ik bedoel: men koopt voor een
Gerard Reve krats miljoenen eitjes van legbatterijkipjes op, om
Zeer Fijne Boy. er in gigantische montagehallen door gasarbei­
Brieven aan JefR. ders bij oorverdovende wajangmuziek valselijk
(1986-1997) vedertjes op te laten plakken, op elk eitje één ve­
(Borgerhoff & dertje, dat in het geheel niet van het kipje afkom­
Lamberigts] stig is dat het eitje zelf gelegd heeft. Ons moderne
111 pagina's bestaan heeft iets gebrokens.’
€19,99 We willen dat nochtans allemaal weten.
Waarom? Omdat Reve blijvend onweerstaanbaar
aan het woord is.
 □□ OVERZICHT INHOUD

5 FEBRUARI 2022 EW 77

THUIS KIJKEN
Gerry van der List Joppe Gloerich

GESCHIEDENIS
DE ROARING
NETFLIX Ad van Liempt FIFTIES
De Roering Fifties
Authentieke 304 pagina's
€ 21,99
Joden in knappe
Turkse soap Mooi familiedrama
speelt zich af in Waren de jaren vijftig echtzo
hetlstanbul van slaapverwekkend als vaak wordt
Een abonnement op streaming- de jaren vijftig beweerd? Nee, schrijft Ad van
diensten kan de blik zeer ver­ Liempt, die aan de hand van elf
ruimen. Het maakt het mogelijk pioniers een decennium van ver­
om op aangename wijze inzicht te krijgen in de tiendelige serie staat een Joodse ge­ nieuwing en volharding schetst.
in de cultuur van tal van landen. Het ene meenschap in het Istanbul van de jaren
moment leef je mee met jongeren in Zuid- vijftig. Met als hoofdpersoon een vrouw
Korea, het andere moment vergroot je je die zich, na lang in de gevangenis te heb­ ESSAYS

kennis over de economie in Colombia. ben gezeten, probeert te verzoenen met Godfried Bomans
Leerzaam zijn zeker ook de Turkse se­ haar rebelse tienerdochter. In alle ernst
ries op Netflix. Zij hebben terecht een Het drama maakt een authentieke in­ 260 pagina's
goede reputatie. Zo schetst BirBa^kadir druk, mede door het gebruik van het La- €25
een indringend beeld van de grote kloof dino, de Romaanse taal van Sefardische
tussen moslims en seculieren. Joden. Gelukkig wordt het, met soap-ach-
Zeker de moeite van het bekijken tige intriges, smeuïg opgedist en heeft het Bomans-adept Joost Prinsen ver­
waard is ook Kulüp/The Club. Centraal uitstekende actrices in de hoofdrollen. zamelde diens beste beschou­
wingen, die inderdaad veel lees­
plezier bieden. Een aanzienlijk
DISNEY* MYLUM DISNEY* deel van de stukken verscheen
eerder in Elsevier Weekblad.
Geheime liefde
Koning Gustaaf V van Zweden GESCHIEDENIS DE
NEDERLANDEi
(1858-1950) was getrouwd met Auke van der Woud
Victoria van Baden, bij wie hij De Nederlanden
drie zonen verwekte. Maar 576 pagina's
zijn voorkeur ging uit naar de €35
Prachtige rol van Michael Keaton herenliefde. Zo had hij een ge­ Mirabel: geen magische
als misleide arts in Dopesick passioneerde verhouding met krachten, toch een heldin
een restauranthouder. Van der Woud beschreef in Hef
De Zweedse dramaserie lege land (1987) de negentiende-
Verslavend goed A Royal Secret belicht in vier
Bijzonder schattig eeuwse voorgeschiedenis van
De farmaceutische industrie delen het lot van deze Kurt Wie uit is op kijkplezier, kan modern Nederland. De Nederlan­
komt er in Amerikaanse films Haijby. Toen de affaire aan het niet blindvaren op de Golden den is een sterk 'gerenoveerde'
en series meestal niet zo goed licht dreigde te komen, werd Globes. Zo werd vorige maand versie van dit standaardwerk.
vanaf. De kritische inslag van de koninklijke minnaar bruut The Power of the Dog onder­
Dopesick is overigens wel be­ terzijde geschoven en zelfs ge­ scheiden, een echt heel verve­
grijpelijk. Het is het waarge­ vangengezet. Een zware straf lende film. Het ook met een NON-FICTIE

beurde verhaal over het in de
markt zetten van OxyContin
door Purdue Pharma. Het opi­
aat werkte zeer verslavend en
maakte veel slachtoffers.
Regisseur Barry Levinson
brengt knap de impact in een
mijnwerkersgemeenschap in
beeld. Met een prachtige rol
van Michael Keaton als de
misleide huisarts die de pijn­
stiller gaat gebruiken.
voor het liefdevol dienen van
een vorst.
Koning Gustaaf Vvan Zweden
was erg dol op jongemannen
Globe bekroonde Encanto is
daarentegen wel heel leuk.
De animatiefilm van Dis­
ney draait om een gezin in Co­
lombia met magische krach­
ten. Uit de toon valt Mirabel,
die deze gaven mist. Toch
blijkt het schattige bebrilde
meisje een heldin. Vaardig
verteld verhaal met een mooie
moraal: ook zonder grote ta­
lenten kun je bijzonder zijn.
Chris De Stoop
Hemelrijk
176 pagina's
€19,99
De Stoop hervertelt de gebeurte­
nissen in een Vlaams bejaarden­
huis in 2020. Een bezoek van
Sinterklaas, tevens mantelzorger
van zijn moeder, leidde er tot een
corona-uitbraak.

78 EW 5 FEBRUARI 2022
Onderhoudende
thriller over de
Conferentie van
München in 1938,
waar Chamberlain
zich liet piepelen.
FILM
De 'wat als? '-truc
Rob van Scheers
ok in Nederland zijn de historische thrillers
O van de Britse auteur Robert Harris (64) po­
pulair. Hij bedient zich graag van de ‘wat
als...?’-techniek, waarmee hij een draai geeft aan speelde ruim hon­
de geschiedenis. Speculatieve fictie, spelen met
historische feiten. Door Harris vaak gesitueerd in
het Romeinse Rijk of de Tweede Wereldoorlog.
De werken van de oud-BBC journalist werden
al diverse keren verfilmd - denk aan: Fatherland,
met Rutger Hauer. Daar komt met München - lm
Angesicht des Krieges een episode bij. Deze Duits-
Britse coproductie is zojuist geplaatst op Netflix,
de Engelse titel luidt Munich - The Edge of War en
de film beleefde zijn première afgelopen oktober
op het London Film Festival.
Het jaar is 1938. Adolf Hitler heeft Oostenrijk al
geannexeerd en heeft nu zijn oog laten vallen op
Sudetenland, die economisch belangrijke regio in
Tsjecho-Slowakije. De Britse conservatieve pre­
mier Neville Chamberlain vreest voor een nog gro­
ter drama dan de Eerste Wereldoorlog. Dat wil hij
zijn bevolking niet aandoen, oorlogsmoe als die
is. Chamberlain zet in op diplomatie. Na bemidde­
ling van de Italiaanse premier Benito Mussolini
vliegt hij naar München voor een conferentie met
Frankrijk, Italië en Duitsland. Het verdrag, gete­
kend op 30 september 1938, staat Hitler toe Sude­
tenland in te pikken, in ruil voor vrede. Triomfan­
telijk keert Chamberlain terug naar Londen en
doet zijn legendarische uitspraak: ‘Peaceforour
□□ OVERZICHT INHOUD
time.’ Iedereen blij, maar partijgenoot
Churchill ziet de bui al hangen.
Chamberlain (1869-1940) ging de
geschiedenis in als de schlemiel die
zich door Hitler liet piepelen, want
een jaar later begon die toch zijn oor­
log. Niettemin weet topacteur Jeremy
Irons hem zo te spelen dat we zowaar
empathie kunnen opbrengen voor de geplaagde
De Britse acteur
JEREMY IRONS (73)
derd rollen in films
premier. Een keurig heerschap van tachtig, uitge­
sproken Brits, onderlegd in cultuur en met een
scherp analytisch vermogen, al zou juist dat laat­
ste hem tijdens de conferentie in de steek laten.
en series. Het grote
publiek leerde hem Net als in Harris’ thriller München 1938 beleven
kennen als Charles we het verhaal door de ogen van twee jongelin­
Ryder in Brides- gen. Aan Britse zijde is dat Hugh Legat (George
head Revisited. MacKay), secretaris van Chamberlain. Aan Duitse
zijde treffen we Paul von Hartmann (Jannis Nie-
wöhner), tolk bij de Reichstag. De twee kennen el­
kaar van hun talenstudie in Oxford, maar hun
vriendschap is bekoeld. Tijdens een gezamenlijke
vakantie, zes jaar eerder, bleek Paul nogal geïm­
poneerd door Hitler (Ulrich Matthes) die ‘de Duit­
sers hun trots ging teruggeven’. Nu lopen ze elkaar
tijdens de conferentie weer tegen het lijf.
Dit is het moment waarop het ‘wat als...?’-ele-
ment zijn entree maakt. Paul is allang Hitler-aan-
hanger af, sterker: hij heeft de geheime notulen in
handen van een vergadering van Hitler met diens
generale staf waarin hij zijn plannen ontvouwt
voor een veroveringsoorlog die heel Europa raakt.
Christian De München-conferentie is een wassen neus, weet
Schwochow Paul, en Chamberlain moet vooral niet tekenen.
Munich - Krijgt Hugh die notulen op tijd bij zijn premier?
The Edge of War Ziedaar de spanningsboog van deze onderhou­
★★★☆☆ dende film. Niet briljant, wel ruim voldoende, en
met Jeremy Irons die ver uitstijgt boven de rest.
 □□ OVERZICHT INHOUD

5 FEBRUARI 2022 EW 79

Bram Hahn

u de hopelijk laatste cier voor de tophoreca, maar

N lockdown voorbij is, rijst

de vraag hoe restaurants
de draad weer oppakken. De
eerste week na de heropening
was er in elk geval bijna ner­
gens meer een tafeltje vrij, zo
leert de ervaring, maar dat wil
nog niet zeggen dat het overal
ook echt vol zat in de horeca.
Dat komt uiteraard door het
maximumaantal gasten per
vierkante meter, maar ook
door opstart- en personeels­
problemen. Restaurateurs in
het hogere segment was er veel
aan gelegen om hun goed op­
geleide personeel ook tijdens
de coronaperiode in dienst te
houden. Maar in de wat een­
voudigere restaurants, die het
vaak moeten hebben van jon­
geren die de horeca als bijbaan ranthouders met hun concept.
zien, lag dat heel anders.
Velen ruilden de horeca de
afgelopen twee jaar in voor on­ haalmenu, anderen ontdekten
der meer het callcenter van de
GGD, waar ze tot hun verba­
zing meer verdienen dan met
keihard buffelen in een restau-
CULINAIR
Doe-het-zelfsteak
rant. Het wordt een helse klus
om die groep weer te rekrute­
ren als horecapersoneel.
Daarnaast worstelen restau­
Sommigen konden hun menu­
kaart niet omzetten in een af-
juist een groeimarkt in de ver­
koop van volledig of deels zelf
thuis te maken maaltijden op
restaurantniveau.
THUISMAAKMENU
Frieten kogelbiefstuk
van de Lindenhoff
En het lijkt erop dat dat
blijft, naast het klassieke uit
eten gaan. Want terwijl restau
rants weer gasten ontvangen,
komen er nog steeds nieuwe
thuisboxen bij. Bijvoorbeeld
de Steak & Frites Box. Dat is
een samenwerking van Joris
Bijdendijk, de Amsterdamse
chef van restaurants Rijks en
Wils, en Lindenhoff, dat ooit
begon als een kleine leveran­
inmiddels ook een begrip is
onder gewone burgers met
goed ontwikkelde smaakpapil­
len en een stevig budget.
De Steak & Frites Box biedt
voor 36,95 euro (2 personen)
uitstekende kogelbiefstuk,
ruige frieten en de ingrediën­
ten voor bearnaisesaus naar
recept van Bijdendijk. Daar­
voor moet de thuiskok echt wel
even aan de slag: eerst zelf
gastrique maken met de gele­
verde wijnazijn en kruiden,
dan de boter klaren, eidooiers
met gastrique mengen en tot
een saus monteren met de ge­
klaarde boter. Klassiek en on­
overtroffen als begeleider van
een steak. Goed te doen voor
de thuiskok, want zodra het
sausklusje is gedaan, kan hij
zich volledig richten op het
bakken van de steaks en friet.
Het smaakt zoals in het restau­
rant, maar je beseft meteen
ook dat de reuring van een res­
taurant vol gasten alles nog
beter doet smaken.

Bordeaux-aristocraat
WIJN

n de Nieuwe Wereld, de wijnlanden Na de verontwaardiging komt de

I buiten Europa, ontstond enkele de­

cennia geleden het idee om wijnen
overzichtelijk naar de druif te noemen.
Hoef je niet meer te tobben over de sub­
tiele verschillen tussen pomerol en la-
lande-de-pomerol of puisseguin-saint-émilion
en lussac-saint-émilion en de status van de
diverse grands cru’s van saint-émilion zelf: het
heet allemaal naar de belangrijkste druif al­
daar, merlot. Heel handig. Tot de prille wijn­
liefde zich wat verdiept en menigeen tot z’n ver­
bazing ontdekt dat onder dezelfde naam een
wereld aan smaken schuilgaat.
vreugde: dat dat juist het fascinerende
van wijn is, die oneindige verschei­
denheid. De ene merlot heeft wat
droppigs, de deftigere geuren naar duur
leer. In Australische uitvoeringen, zoals
bijvoorbeeld de Rawson’s Retreat (Albert Heijn,
€ 7,99) is tussen leer en fruit een opgewekt
karakteristiek vleugje munt te bespeuren, in de
vriendelijk geprijsde bordeaux-aristocraat
Ronan is de zorgvuldige houtopvoeding te ge­
nieten, het rijpe fruit, een vleug handgemaakte Ronan by Clinet,
schoenen, ferme doch minzame tannines. Nu bordeaux 2016 €11,50
heerlijk, en nog zeker een paar jaar bewaarbaar. colaris.nl

SPORT
Topper met
kaalplekken
De dertigers triomfeerden
deze week. Afscheid van
Ranomi en Wim Jansen.
Hugo Camps
ijn verdiensten voor Feyenoord zijn ongekend groot.
Z Wim Jansen was jarenlang het brein van de Rotter­
damse club. Wat Johan Cruijff was voor Ajax, was Wim
Jansen voor Feyenoord. Identiteitsbepalend. Wimpie over­
leed op 75-jarige leeftijd. Bij zijn uitvaart gooiden Rotterdam­
mers bloemen op de lijkwagen. Zoals ze dat ook deden bij
Pim Fortuyn.
Jansen speelde 422 competitieduels voor de club en
52 Europacupwedstrijden. Speler, trainer, technisch direc­
teur: hij was jarenlang het gezicht van Feyenoord. Hij maakte
op de eerste rij de glorieperiode en nadien de donkere dagen
van zijn grote liefde mee. Feyenoord was voor hem het begin
en het einde van het leven. Wim was geen prater, hij deed
ook niet aan populaire opsmuk. Maar wel een van de beste
middenvelders die Oranje ooit heeft gekend.
Hij kon met zijn boezemvriend Jan Boskamp uren
over voetbal praten, maar over zichzelf had hij Zeg
weinig te zeggen. Jansen was nog van de arbei­
dersklasse. Hij had geen trek in een persoons-
niet dat
het geen kunst
cultus. Hij was even zwijgzaam als zijn idool
Ernst Happel. Hij was een voetballer zonder
kongsi’s in de media. Eerder een schuwe is wat Nadal
doet. Liever een
man die zijn privéleven strikt privé heeft ge­
houden. Zonder mysterie te willen zijn. De
smash dan een
Feyenoordfamilie heeft een oervader verloren.
Het was een week van weemoed en triomf van
dropshot
de dertigers, de ‘oudjes’. Weemoed is er bij het af­
scheid van Ranomi Kromowidjojo als zwemster. De 31-ja-
rige zette een punt achter haar indrukwekkende zwemcar-
rière. Met drie keer goud en één keer olympisch zilver staat
Kromowidjojo negende op de lijst van beste Nederlandse
olympiërs. Op haar eerste Spelen in 2008 won ze goud met
de Nederlandse estafettevrouwen op de 4x100 vrij. In 2012
werd ze de koningin van Londen na haar dubbelslag op de
50 en 100 meter vrij. Op de kortebaan won ze in totaal acht
individuele wereldtitels. Toch oordeelde ze altijd hard over
haar persoonlijke prestaties. Het kon altijd beter. Het top-
zwemmen had haar nochtans veranderd: het verlegen
meisje, dochter van een Surinaams-Javaanse vader en een
□□ OVERZICHT INF
5 FEBRUARI 2022 EW 81
Jeroen Jumelet/ANP
Nederlandse moeder, stond almaar zelfbewuster in het le­
ven. Aanvankelijk had ze geen flauw idee wat ze moest doen
om de top te halen. Een natuurlijk watergevoel had ze wel.
Ze wil mensen gaan begeleiden op het gebied van persoon­
lijke groei. Als vrouw is ze gegroeid naar een sterk onafhan-
kelijkheidsgevoel. Kromowidjojo wil geen zwemtrainer wor­
den, ze gaat zich richten op het bedrijfsleven.
Marianne Vos (34) is in het Amerikaanse Fayetteville we­
reldkampioen veldrijden geworden. Voor de achtste keer! De
verwachting was dat Lucinda Brand haar superjaar met de
wereldtitel zou bekronen, maar ze werd door Vos geklopt in
een nijdige sprint. Marianne is een fenomeen. De beste ren­
ster die Nederland ooit heeft gehad. Zelfs een zware depres­
sie kon haar carrière niet fnuiken.
Zowel op de weg als in het veld degradeert ze de concur­
rentie tot meelopers. Ze heeft nog steeds niet geleerd
goed met triomfen om te gaan. Ze staat nog altijd
zo verlegen als een schoolmeisje op het po­
dium. Het veldrijden voor dames is exclusief
in handen van een Nederlandse kolonie.
Rafael Nadal stond een half jaar aan de
kant met een ingewikkelde voetblessure. De
Australian Open wou hij voor geen goud mis­
sen. Omdat daar zijn 21ste grandslamtitel in
het geding was. Een record waarop ook Federer
en Djokovic aasden. Nadal is de tweede tennisser
sinds de invoering van het proftennis die kans maakte
om alle vier grandslams minimaal twee keer te winnen. Te­
gen Daniil Medvedev, die tien jaar jonger is, had hij een
zware vijfsetter nodig. De Spaanse kampioen is een aange­
name verschijning op de tennisbaan. Ogen als karbonkels
en dat geblokte lichaam geven hem fysieke présence. Met
zijn kleurrijke shirts roept hij iets exotisch op.
Testamentair is zijn vechtlust en daarbij het bewijs dat je
ver kan geraken op karakter. Dan hoeft de schoonheidsprijs
niet eens te worden uitgereikt. Het vechttennis van Rafael
Nadal is van sublieme makelij. En zeg niet dat het geen kunst
is. Liever een smash dan een dropshot. Jammer van die ka­
lende plekken in zijn haar. Daar begint een oude man. ew

ONLINE
Affaire-Soumaya Sahla • Mijlpaal in Washington
• Wat doet de VVD wel goed? • Bitcoin in de ban
• Philip van Tijn blikt deze
week terug op de affaire-
Soumaya Sahla. Hier en daar
wordt de vergelijking getrok­
ken tussen haar en PVV-leider
Geert Wilders. Beiden achten
zich slachtoffer van een poli­
tiek proces. Daarbij wordt
dan wel een belangrijk ver­
schil over het hoofd gezien.
• De Amerikaanse president
Joe Biden gaat de eerste
zwarte vrouw voordragen
om rechter in het Hoogge­
rechtshof te worden. Een
bijzondere mijlpaal, maar de
koers van het Hof zal op korte
termijn ongewijzigd blijven,
schrijft Victor Pak.
• Al meer dan tien jaar
schrijft Zihni Özdil kritische
artikelen over de WD van
Mark Rutte. Nu wordt het
hoog tijd om toch ook eens
te vertellen wat de liberale
partij wel goed doet.
Wat we kunnen leren van
Neil Youngs boycot van strea-
mingdienst Spotify. Waar­
schuwing! Dit stukje is ge­
schreven door een oudere
man met een cd-speler.
• De aangeklaagden in het
schandaal rond The Voice ver­
nederden en onderwierpen
hun slachtoffers. Maar het pro­
bleem zit dieper en gaat over
meer dan alleen dit televisie­
programma of deze indivi­
duen, schrijft Afshin Ellian.
De showbizz kent al veel lan­
ger een exhibitionistische ver-
□□
□□ OVERZICHT
nedercultuur die machtsmis­
bruik in de hand werkt.
£ Het Internationaal Monetair
Fonds (IMF) wil dat El Salva­
dor de bitcoin niet meer als
wettelijk betaalmiddel ge­
bruikt. De Turkse president
Recep Tayyip Erdogan wil,
net als China eerder, de munt
zelfs in de ban doen. Voor de
inwoners van instabiele lan­
den is de bitcoin juist een
zegen, schrijft Nicolette van
den Hout.
£ Waarom maken de mensen
die het hardst roepen hoe
onverdiend hun privilege is
geen plaats, vraagt Constan-
teyn Roelofs zich af. Laat het
podium aan de schlemielen.
• Een meerderheid in de
Tweede Kamer is voor een
nieuwe vermogensbelasting.
En dat terwijl de inkomens­
ongelijkheid in Nederland tot
de laagste van de wereld be­
hoort en de vermogensonge­
lijkheid volgens het CBS af­
neemt. Dat de Tweede Kamer
toch voorsorteert op het extra
belasten van vermogens, is een
slecht idee, schrijft Carla Joos-
ten. Het is onrechtvaardig om
zuinige spaarders nog eens
extra te pakken.
• Knokpartijen, een oproep
tot revolutie, fractievoorzitters
die aan handen en voeten
worden weggesleept: wie
denkt dat Tweede Kamer­
leden zich steeds vaker op­
gepast gedragen, kent de
geschiedenis niet, schrijft
Roelof Bouwman.
De artikelen kunt u vinden op
ewmagazine.
nl/dezeweek
of door deze
QR-codete
scannen.

De hel -
dat is echt
iets anders
n mijn eigen blad lees ik dat ‘alle mannen autis­
I
tisch zijn’. Ergens anders staat dat het zangpro-
gramma The Voice ‘de hel’ was. Weer iemand
vindt het van ‘ongelooflijke moed’ getuigen dat
een horecaondernemer de overheidsregels aan zijn laars
lapt en gewoon opengaat. Wie een ongevraagde betas­
ting meemaakt, noemt zich ‘overlevende’ van seksueel
geweld. En Geert Wilders (PVV) is volgens de media al­
tijd, altijd ‘woest’.
Dat kan allemaal natuurlijk helemaal niet. De woord-
inflatie neemt sneller toe dan de financiële inflatie. Kom
op jongens, zo heeft toch niets meer enige betekenis?
Laten we het rijtje eens afgaan. Autisme is een seri­
euze diagnose en een vervelend probleem voor degene
die het heeft en voor diens omgeving. Het kan allerlei
vormen aannemen, maar het is vaak lastig, vooral in het
sociale contact, en iets waarmee men moet leren leven.
Het maakt het bestaan er niet makkelijker op en het is
ook een term die je niet klakkeloos zomaar op iedereen
kunt plakken. Net zo min als de term ‘nareist’, die nu zo­
wat voor iedereen die even aan zichzelf denkt, wordt ge­
bruikt. Ik vind het vreemd dat mensen die er niet voor
hebben doorgeleerd, met zulke termen smijten. Maar het
zal wel onder de vrijheid van meningsuiting vallen.
En dan het veelbekeken en smadelijk beëindigde pro­
gramma The Voice, waar kennelijk uitbundig en lang­
durig sprake was van masculien
machtsmisbruik. Het was sowieso ______________
een saai programma. Maar de hel
- dat is echt iets anders. Lees eens
de boeken van de Rus Varlam Sja­
Het moment lijkt aangebroken om ook de
lamov (1907-1982) die vanwege een woordontwaarding aan banden te leggen
□□ OVERZICHT °
5 FEBRUARI 2022 EW 83
‘foute’ opmerking over een andere schrijver, voor de
duur van zeventien jaar (!) werd verbannen naar de
kampen des doods in Siberië. De boeken die hij daarover
schreef - Berichten uit Kolyma bijvoorbeeld - zijn bijna
niet te lezen, zo ontzettend gruwelijk en triest en wreed
en verdrietig. Als je mij vraagt wat de hel op aarde was,
dan zou ik die kampen aanwijzen, van God verlaten oor­
den in de ijzige vrieskou van Siberië waar mensen on­
voorstelbare ontberingen ondergingen, al hun waardig­
heid verloren en meestal hun leven ook.
En dan die ‘moedige’ horecaondernemer die de deu­
ren van zijn restaurant opengooit, midden in de pande-
mie. Niet onvoorstelbaar, maar dat is toch echt geen
moed, hooguit wanhoop met onverschilligheid. Ik
hoopte vroeger vaak op een gelegenheid die mijn moed
zou aantonen: een kind van de verdrinkingsdood red­
den, een op hol geslagen paard tot stilstand en rust
dwingen. Want moed is op een onverwacht moment je
doodsangst overwinnen, dus instinctief iets doen wat je
met je eigen leven zou kunnen bekopen. Deze onderne­
mer riskeert hooguit een boete. Ik vind politieagenten,
brandweerlieden en bergbeklimmers ook heel dapper
en ik zou nooit durven wat zij doen, maar die kiezen zelf
voor hun riskante bezigheden.
Wie wel eens onzedelijk is benaderd - en wie is dat
niet - kan toch echt niet zeggen dat die een ‘overle­
vende’ is van geweld. Mensen die in de concentratie­
kampen hebben gezeten, mogen dat woord wel gebrui­
ken, want die kampen waren erop gericht je te doden.
Dus als dat dan niet lukte, ben je een overlevende. Dat
geldt dus ook voor iemand als Sjalamov.
En dan Wilders. Natuurlijk is die niet altijd, de hele
dag door, woest. Zulk gedrag is alleen maar politiek. Hij
doet alsof en soms zal hij ook wel eens, zoals iedereen,
boos of verontwaardigd zijn. Maar om nou elke keer in
de krant te zetten dat die man - of wie dan ook - bij
voortduring ‘woest’ is, slaat nergens op.
o verliezen dergelijke woorden elke betekenis en
Z
moet je met steeds krachtiger termen komen om
nog enige indruk te maken. ‘Enorm woest’ wordt het
dan, of ‘zwaar autistisch’. Bovendien beledig je door dat
frequente en zinloze gebruik, de mensen die echt iets
vreselijks hebben overleefd, of werkelijk autistisch zijn.
In landen waar de inflatie zo uit de hand loopt dat
mensen ten slotte een brood moeten kopen met een em­
mer vol geld, wordt uiteindelijk ingegrepen, de geldont­
waarding aan banden gelegd en worden die enorme sta­
pels bankbiljetten ingeruild voor geld met minder nul­
len. Het moment lijkt ruimschoots aangebroken om ook
de woordontwaarding eens aan banden te leggen. Iets
rustiger kan ook wel. ew

84 EW 5 FEBRUARI 2022
TALENT
MAHMUTMAZLUM (21)
Werd Studentvan hetJaar2021
en runt drie bedrijven. Hij zit in
het derdejaar van de studie
commerciële economie aan de
Hogeschool Rotterdam. Hij is
eigenaarvan een online-marke-
tingplatform, verkoopt mas-
sageproducten en heeft begin
februari zijn eigen onderwijs­
programma gelanceerd.
Wie inspireren je?
'Gary Vaynerchuk. Hij heeft het
grootste online-marketingbu-
reau ter wereld, maar blijft heel
realistisch en bescheiden.'
Belangrijkste gebeurtenis?
'Door een scooterongeluk be­
sefte ik dat ondernemen niet al­
les is. Toen ben ik gaan doen wat
MENSEN
Carla Joosten
EW ECONOMIE-LEZING
Bestuursvoorzitter van uitgeve­
rij Wolters Kluwer Nancy McKin-
stry (63) houdt 10 maart de vijfde
ElVEconomie-lezing over ‘de toekomst
van werk; transformeren in een snel verande­
rende samenleving’. De Amerikaanse geldt
als een van de machtigste zakenvrouwen en
een van de succesvolste CEO’s ter wereld.
FLORIADE
Oud-burgemeester van Haarlem Bernt
Schneiders (62) werd voorzitter van
de raad van commissarissen van
de Floriade. Schneiders is
directeur van het VSBfonds.
GALAPAGOS
Paul Stoffels (59) wordt CEO
van biotechbedrijf Galapagos.
De Belgische arts, viroloog en
industrieel was wetenschappe­
lijk bestuurder van het Ameri­
kaanse farmaconcern Johnson
8< Johnson.
kantie was. Het was midden in
de nacht, maar ik heb alles op
alles gezet om een kabel te vin­
den. Ik moet echt bereikbaar
zijn.'
Beste advies?
'Geld bepaalt nietwieje bent of
‘Geld bepaalt hoe je bent. Je persoonlijkheid is
veel belangrijker dan watje hebt.
niet wie je bent Ik vind heel jonge kinderen daar­
of hoe je bent’ van een goed voorbeeld. Bij hen
speelt materialisme geen rol.'
ik leuk vond. Morgen kanje laat­
ste dag zijn. Dan moetje trots Over vijf jaar?
kunnen zijn op watje tot nu toe 'Organiseer ik grote evenemen­
hebt neergezet.' ten voor scholieren, om ze te in­
spireren. En ik wil echt een fami-
Kan niet zonder? liemens blijven.'
'Mijn telefoon. Laatst was ik mijn
opladervergetentoen ik met va­ Lisette van Dalen
Angela Eijlandertrad aan als
directievoorzitter van SNS
CEOSNS
Angela Bijlander (38) trad aan
als directievoorzitter van SNS. Ze
komt van Centraal Beheer en had er
leidinggevende functies. De bank wil
zich met de benoeming van de jonge CEO on­
derscheiden en meer jonge klanten trekken.
P.A.VANRUTTE
Maarten Michon Bello (33) volgde Caroliene
Hermans op als politiek adviseur van premier
Mark Rutte (VVD). De jurist vervulde die rol al
voor andere VVD-bewindslieden, ook
voor Rutte toen hij staatssecretaris
was. Hermans werd zorgmanager
in Hilversum.
RADBOUD
Hoofd Landelijke Coördinatie
Infectieziektenbestrijding van
het RIVM Aura Timen (55) ver­
trekt naar Nijmegen. Ze wordt
hoofd Eerstelijnsgeneeskunde
Aura Timen vertrekt bij RIVM van Radboud universitair me­
en gaat naar Radboudumc disch centrum en hoogleraar.
□□ OVERZICHT INHOUD
OVERLEDEN
Voormalig partijleider van
het Gereformeerd Politiek
Verbond (GPV) Gert Schutte
(82) stierf dinsdag 25 januari.
Hij leidde de partij van 1981
tot 2001. Toen ging de GPV
op in de Christenunie.
Hoogleraar en seksuoloog
Ellen Laan (59) stierf zater­
dag 22 januari. Ze werkte
voor de afdeling Seksuologie
en Psychosomatische Gynae­
cologie van Amsterdam UMC
en deed onderzoek aan de
Universiteit van Amsterdam
naar seksuele gezondheid.
Oud-topvoetballer Wim Jan­
sen (75) stierf dinsdag 25 ja­
nuari. De middenvelder won
in 1970 met Feyenoord de
Europa Cup 1 en de wereld­
beker voor clubs. Hij speelde
65 interlands en verloor de
WK-finales in 1974 en 1978.
LeoVogelzong/ANP
Journalist Hummie van
der Tonnekreek (76) stierf
woensdag 19 januari. In 1999
werd ze hoofdredacteur van
realitysoap Big Brother. Eer­
der werkte ze voor de bladen
Story, Privé en Weekend.
OVER LEVEN 8 DOOD
Om een bericht in deze rubriek
te krijgen (talent, mensen,
necrologie] stuurt u uw
suggesties en informatie naar
mensen@ewmagazine.nl

Max Moszkowicz 1926-2022
Geslepen
strafpleiter en
grijze nestor
Gerlof Leistra
arenlang gold Max Moszkowicz als de nestor van de
J strafrechtadvocatuur. Zijn pleidooien doorspekte hij
met wijsheden uit de Talmoed (het Heilige Boek der
Joden). Naast zijn vier zonen leerden later grote namen als
Theo Hiddema, Piet Doedens en Geert-Jan Knoops bij hem
het vak. ‘Zijn charisma en wijsheid hebben mij mede ge­
vormd,’ zegt Knoops (61). ‘Zijn kennis van de Talmoed ge­
bruikte hij ook in zijn zaken. Hij is de founding father van
het vak van strafpleiter in de naoorlogse periode.’
Aanvankelijk runde Moszkowicz een maatschap met zo­
nen David, Robert (Baruch), Max jr. en Bram. Nadat Robert
uit de maatschap was gezet wegens verslavingsproblemen
en financieel wanbeheer, verbrak senior alle contact met
zijn tweede zoon en diens gezin. Pas in 2000 werd de band
hersteld. De val van Bram in 2013 heeft hij vermoedelijk niet
meer meegekregen: sinds zijn beroerte in 2004 was de oude
Moszkowicz steeds meer in zichzelf gekeerd. De laatste
kwart eeuw leefde hij in België met de Australische Elka.
Max Moszkowicz werd geboren in Essen (Duitsland). Zijn
joodse ouders kwamen uit Polen. Zijn vader had een manu-
facturengroothandel. In 1933 vluchtte de familie voor Hitler
naar Nederland en vestigde zich in Maastricht. In 1942 werd
het hele gezin via Westerbork op transport gesteld naar ver­
nietigingskamp Auschwitz in Polen. Zijn moeder, jongere
zusje en broertje werden meteen vergast, zijn vader later.
Max overleefde en kwam drie jaar later terug in Nederland.
In Limburg werd hij opgenomen in het boerengezin Bes-
sems. In recordtempo - vier klassen in één jaar - maakte
Moszkowicz het gymnasium af. Hij begon een lingerie­
winkel in Maastricht en bestierde al snel vier zaken. In 1948
trouwde hij met Berthe Bessems.
Na zijn studie opende Moszko­
wicz in 1958 een praktijk in Maas­
tricht. Hij verdedigde criminelen ‘Juridisch was hij niet
als ‘Zwarte Joop’, ‘Heer Olivier’,
Klaas Bruinsma, de Heineken-
sterk, maar hij had
ontvoerders en ‘De Hakkelaar’. overtuigingskracht’
□□ OVERZICHT INHOUt
5 FEBRUARI 2022 EW 85
Zijn optreden wekte vooral bewondering, zegt burge­
meester van Maastricht Annemarie Penn-te Strake (68). Zij
was eerder procureur-generaal, rechter en hoofdofficier.
‘Max was heel betrokken bij zijn cliënten en sluw in het
naar voren brengen van de kwetsbaarheden van de tegen­
partij. Maar hij was altijd beschaafd. Juridisch was hij niet
sterk, maar hij had overtuigingskracht.’
In de jaren tachtig en negentig schreef Moszkowicz
voor De Telegraaf een veelgelezen column als mr. Raab.
Vlotte stukjes, gebaseerd op zaken uit zijn eigen praktijk.
Op zijn 48ste meldde hij zich na doodsbedreigingen
aan zijn adres bij sportschool Zenden in Maastricht voor
judoles. ‘Ik heb hem twintig jaar privéles gegeven,’ zegt
Pierre Zenden (82). ‘We trainden drie, vier keer per week
anderhalf uur voor het werk en gingen elke vrijdag samen
lunchen in Luik, Antwerpen, Brussel of Düsseldorf. Max
haalde uiteindelijk de zwarte band, tweede dan.’
Moszkowicz speelde sousafoon en trombone in de King
Zulu Brass Band. Voormalig hartchirurg Olav Penn (77),
saxofonist: ‘Hij was onze publiekstrekker. Soms zette hij
een zonnebril op om niet te worden herkend. Max was een
heel bescheiden mens. Hij was getekend door zijn kamp­
tijd. Hij wilde altijd sterk en krachtig overkomen.’
Naast platen verzamelde Moszkowicz onder meer
antiek en schoenen, en was hij verzot op snelle auto’s. In
Maastricht kreeg hij les van sterrenkok Toine Hermsen.
Van 1963 tot 1967 zat hij in het hoofdbestuur van de VVD,
en van 1970 tot 1978 was hij fractievoorzitter in Maastricht.
Yehudi (41) - zoon van Robert - heeft een eigen kan­
toor in Utrecht: Moszkowicz Advocaten. Door alle nega-
tieve publiciteit rond zijn vader
en Bram is de naam Moszkowicz
onmiskenbaar beschadigd, er­
kent hij. ‘Ik voel mij geroepen
de naam die mijn opa met bloed,
zweet en tranen groot heeft ge­
maakt, in ere te herstellen.’
 □□ OVERZICHT INHOUt

86 EW 5 FEBRUARI 2022

CRYPTOGRAM
BRIDGE & PUZZELS HORIZONTAAL 4. Een straat als een
steeg (4] 6. Toch beperkt houdbaar (8]
2262 8. Platte variant van 10 verticaal met vier
poten (13) 9. Leerstuk (4) 11. Per kano
BRIDGE verplaatst tot er niets meer over is (7)
12. Amputeren zonder nut zorgt voor een
♦ V65
eenheid (6) 13. Meisje met bepaalde ma­
VHB32
♦ B32 ten (5) 14. Geen (on)geluk (4) 15. Wat
♦ V43 moeders deden kunnen vaders dragen (7)
4 432 4 B8 18. Zo gepassioneerd musiceren is niet
N
zonder risico (6+3+4) 19. (Familie van) Dik
V A1075 W O V V986
♦ V10964 ♦ 85 (Voormekaar) (7) 20. Buitenlandse ruimte
♦ 8 Z ♦ B10975 voor koffie (4)
4 AH 10 97
VERTICAAL 1. Afgevallen (6) 2. Met zulke
*4
♦ AH7 onbetrouwbaarheid is het lastig afspraken
♦ AH62 te maken (9+6) 3. Uit liefde van streepjes
voorzien (8) 5. Schakelde een incassobu­
Het bieden verliep met zuid gever en reau in, hoe ongeloofwaardig dat ook
allen kwetsbaar onder passen van klinkt (5+8) 6. Poes die aangepast is in de
OW: zuid één schoppen(minimaal tijd (7) 7. Uit dat kippengedrag kan lekkage
vijfkaart) - noord twee schoppen - ontstaan (7) 10. Blaasinstrument (9)
zuid drie klaver - noord vier schop­
15. Ruzie om de nota is vrolijk bedoeld
pen - zuid zes schoppen - allen
(3+3) 16. Ze gaan in het buitenland het
passen.
Zuid speelt zes schoppen en west water in, maar wel verschillend (6) 17. 't Is
komt uit met klaveracht. Hoe wint me wat, twee momenten (3+3)
zuid het contract tegen het beste te­ 1 2 3 4 5 6 7 e 9 10 11
genspel? Gaarne twee varianten DOORLOPER
aangeven al naar gelang het tegen­ 2
spel. HORIZONTAAL 1 vervoermiddel 2 tennis­
term; vogel; tennisterm 3 voorwerp; bier; 3
Oplossing bridgeprobleem 2258: plaats in Gelderland 4 fraaie kleding; mug­
genlarve; oosterse filosofie; 5 lichtgevoeli­ 4
4 32 ge laag; vuur 6 treuren; makker 7 liefde
VV32 van je leven; politieke partij; naschrift; 5
♦ H10 7 2 persoonlijk voornaamwoord 8 onaange­
♦ 7654 paste; bloem; kleur 9 edelsteen; lus; berg 6
4 VB107 N 14 9654 op Kreta 10 plaats in Noord-Holland; vie­
V B976 V 10 8 zigheid; gevangenis 11 onzin; lucht.
W 0 7
♦ 6543 ♦ AB8
♦ 10 z VERTICAAL 1 vervoermiddel 2 wieler­
♦ VB98
bond; voorzetsel; vruchtbare plek; noot 8
4 AH8
VAH54 3 staatstoezicht; land in Azië 4 neerslag;
♦ V9 arbeid; zenuwziekte 5 vervoermiddel; 9
♦ AH32 tijdseenheid 6 deel van een korset; stekel
7 stond; schortje; gebakje 8 schrijfteken; 10
Tegen drie SA startte west schop­
penvrouw. Zuid kan gemakkelijk speelgoed; vogel 9 muziekinstrument;
bloem; nakomeling 10 groot water; heisa 11
acht slagen maken, de negende
moet er komen door twee ruitensla- 11 kaartterm; lichaamsdeel.
gen te maken. Het is niet moeilijk
als men het eenmaal ziet maar het OPLOSSINGEN EN PRIJSWINNAARS
Studio Steenhuis
gevaar is dat zuid de ruiten verkeerd
CRYPTOGRAM 2258 FILIPPINE 2258
aanpakt. Als zuid begint met ruiten-
vrouw laat oost de slag aan zuid en A knikkebollen, 8 Zoeloe. C hecht,
zijn de ruiten dood. Als zuid naar O jute, E tequila, F afschuw,
schoppenvrouw gaat en naar ruiten- G romp, H quiche, I Beesd,
negen snijdt neemt oost de tweede J bont, K zwanger, L wegrace, Winnaar Cryptogram 2258:
(of eerste) ruitenslag en komt zuid M vaas. N nieuwsgierig, 0 kluns, P.W. Mulder, Rotterdam
ook niet verder dan één ruitenslag. P werkje. Q strafzitting, R flets.
Winnend is het in de tweede slag S Soedan. T eendagsvlieg,
Winnaar Filippine 2258:
spelen van ruitennegen. Als oost U geest. V melken, W Kant,
J. de Ruiter, Elspeet
tweemaal duikt wordt ruitenvrouw X spreeuw, Y dikte, Z fanaat
de negende slag. Neemt oost ruiten- Iets in geuren en kleuren vertellen
boer dan neemt zuid later ruiten­
vrouw over met ruitenheer en is
schoppenvrouw de entree voor twee
ruitenslagen. Bridge: Onder de goede inzenders wordt een speciale editie of titel uit het fonds van EW verloot. De oplossing uiterlijk
Merk op dat zuid de uitkomst direct tien dagen na verschijning sturen aan m.jrebattu@freeler.nl. Vermeld bij de oplossing het bridaenummer en uw adres.
moet nemen anders is een switch Puzzels: Onder de goede inzenders wordt twee keer een speciale editie of titel uit het fonds van EW verloot. Stuur uw
naar klavertien dodelijk. oplossing (bij rebuskrakers en filippines: inclusief de gevonden zin) ondervermeldinq van hetouzzelnummeren uw
adres per briefkaart of in een voldoende gefrankeerde envelop met auzzelnummer naar Puzzelredactie EW, Postbus
Winnaar bridgeprobleem 2258:
11, lllOAADiemen. Of per e-mail naarpuzzels@ewmagazine.nl met in de onderwerpregel het puzzelnummer. De in­
Henri van der Lugt, Noordwijk
zendtermijn sluit twee weken na verschijning. Oplossingen en prijswinnaars worden vier weken later gepubliceerd.
Max Rebattu jr.