Berfin Yaymlan : 235

Ara§tirma-inceleme : 87

ISBN 978 - 605 - 4399 - 41 - 3

Yaymc1 Sertifika No: 10859
Matbaa Sertifika No: 12156

Arif Tekin : islam' da �iddet

Yaym Yonetmeni : ismet Arslan
Diizelti : GUzide Bulut
Kapak : Mehmet Ozalp
Bask! Cilt : Kayhan Matbaas1
(Merkezefendi Mah. Fazhpa§a Cad.
No: 8 I 2 Topkap1 I istanbul)
Birinci Bask1 : Kas1m 2015
ikinci Bask1 : Arahk 2015

© Yaym Hakki, Berlin Basm Yaym ve Tic. Ltd.�ti. / ©Arif T�kin

(Berlin Yaymlan, Berlin Basm Yaym ve Tic. Ltd. �ti.nindir.)
I

Berfm Basm Yaym ve Tic. Ltd. �ti.

Cagaloglu Yoku§u, Evren Han, No: 29 I 62
Kat: 3 Cagaloglu 34112 I istanbul
Tel: (0.212) 513 79 00 - Faks: (0.212) 512 37 20
www.berfin.net e-posta: berlin@berlin.net
 • •

ARIF TEKIN
islam' da �iddet

.---- *-
BERFIN
YA YINLARI
 ARiF TEKiN

Diyarbaku iline bagh Kulp il9esinin Gavgas koyilnde dogdu. Ko­

ytinde ilkokul olmad1gmdan medreselerde Arap9a tahsiline ba§lad1.
Birka9 y1l okuduktan sonra hastaland1 ve zorunlu olarak ogrenimine ara
verdi. Daha sonra kendi 9abas1yla, hocalara gitmeden kald1g1 yerden
devam etti; ozellikle islam felsefesi hakkmda bilgisini geli§tirmeye 9a­
h§tl. Zaman i9inde Latin alfabesini ogrendi. Tilrk9esini geli§tirdi ve
okul d1§mdan ilkokul diplomasm1 ald1. Bu arada bolge dtizeyinde yap1-
lan smav1 din gorevlisi olarak kazanarak Diyarbak1r merkeze bagh Ah­
c1k Koyil Camii imamhgma atand1. Stire9 i9inde smavlara hazn•land1
ve sonu9ta Diyarbakir imam Hatip Lisesi diplomasm1 yine okul di§m­
dan a,ld1. Girdigi smavlarda inonil Dniversitesi matematik boltimilnil
kazand1; ancak ailevi sorunlanndan dolay1 okumaktan vazge9ti. Daha
sonra yine smavlara girdi; bu kez izmir 9 Eyltil ilahiyat'1 kazand1 ve
1994'te mezun oldu. 1999 y1lmda "Kur'an 'in Kokeni" adh ilk 9ah§ma­
s1yla Turan Dursun Ara§tirma Odiilii'nii kazand1. Arif Tekin halen
Kur' an, hadis ve islami ilimler ilzerinde 9ah§malanm stirdilrmektedir.
Bu c;ai1$mam1, hie; kimsenin JTkma, dini­
ne, rengine, cinsiyetine... bakmaks1zm
tiim insanlann karde$1igi ic;in c;aba harca­
yanlara ithaf ediyorum...
 *Aptallara gore insanlar; uk, cinsiyet, milliyet, ya§, sta­
tii, renk, din ve dil olmak i.izere 8'den fazla kategoriye ay­
nhrlar. Halbuki olay bu kadar kan§Ik degildir. insanlar sa­
dece ikiye aynhrlar: iyi insanlar, koti.i insanlar. (Albert
Einstein, 1879-1955)

*Bir §ey bilmeyen cahildir; ama bilip de susan ahlaks1z­

du. (Bertolt Brecht, 1898-1946)

* Bana ABO rn;ag1 almayan bir tek islam i.ilkesini goste­

rin; soz ben de Mi.isli.iman olurum. (Vladimir Putin, Rusya
devlet ba§kam)

* Siz bana din ile refaha ula§mI§ bir devlet gosterin; ben
de size devrimle geri kalmI§ toplumu gostereyim. (Che Gu­
evara, 1928-1967)

*Bir toplum gen;eklerden ne kadar uzakla§ITSa ger9egi soy­

leyenlerden o kadar nefret eder. (George Orwell, 1903-1950)

* Bir i.ilkeyi tammak isterseniz o i.ilkede insanlann nas1l

Oldi.iklerine bakm1z. (Albert Camus, 1913-1960)
�

* Cellactma a§Ik olmU§Sa bir millet, ister ezan ister 9an

dinlet; itiraz etmiyorsa si.iri.i gibi illet, mi.istahaktlf ona her
ti.irli.i zillet. (Omer Hayyam, 1048-1131)

* Din kitaplanm okuyup anlayana ateist, okuyup anla­

mayana dindar denir. (Nikola Tesla, 1856-1943)
i<;iNDEKiLER

ONSOZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

I. BOLUM
iSLAMi iNAN<;TA �iDDE T HEP VARDI . . . . . . . . . . . . . . 13

II. BOLUM
ON Y ILLIK MEDiNE DONEMiNDE
GER\:EKLE�EN SAVA� V E BASKINLAR . . . . . . . . . . . . . 31

III. BOLUM
BEDiR, UHUD V E HENDEK SAVA�LARININ
ASIL NEDENi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
1. Sifi.i 'l Bahr Bask1m . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37. . . .

2. Batn-i Rab1g Seriyesi ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39. . . .

3. Sad b. Ebi Vakkas'm Harrar'a Yapt1g1 Baskm . . . . . .40

. . . .

4. Ebva Baskm1 . ...

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41
. . .

5. Btivat Baskm1 . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . .41
. . . .

6. U§eyre Baskm1 . . .. .....

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42
. . .

7. Ctiheyne Baskm1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44

. . . .

8. Batn-i Nahle Baskm1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45

. . . .

IV. BOLUM
HZ. MUHAMMED'iN BiZZAT KATILDIGI BASKINLAR 55
1. Kurz b. Cabir el-Fihrl'ye /Sefevan Baskm1 . . . . . . . . . . . . 57
2. Beni Kaynuka Baskm1 ... .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
3. Sevik Bask1m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
4. Keraretti-1 Ktidr Baskm1 . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
5. Gatafan/Necd Bi:ilgesi Ztiemer Baskm1 . . . . . . . . . . . . . . . . 65
6. Beni Stileym/Buhran Baskm1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
7. Hamrau'l Esed . . . . . . .. . . . . . . . . . . . ... . .. . . . . 67. . . . . .

8. Beni Nadir Ablukas1 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67

. .. . . . .

9. Zatilrrika' Baskm1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 '

10. Dumetil-1 Cendel Bask1m . . . . . . . . . . . . . .
. . . . 72 . . . . . . .

11. Beni Kureyza Katliam1 . . . . . . . . . . . ... . . . . . . 72

. . . . . . .

12. Beni Lihyan Seferi . .. .. . . . . . . . . . ... . .

. . . . . 74
. . . . . .

V. BOLUM
HZ. MUHAMMED'iN �AHSEN KATILDIGI
BASKINLARDA ELE GE<;EN GANiMETLER . . . . . . . . . 75.

1. Beni Mustahk Baskm1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75.

2. Beni Kureyza Baskm1 . .. . ..... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76.

3. Hayber Basklill . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77.

4. Mekke'nin Fethinden Sonraki Baskmlar . ... . . . . . . . . . 78.

VI. BOLUM
HZ. MUHAMMED'iN KATILMAYARAK
GOREV LENDiRME YAPTIGI BASKINLAR . . . . . . . . . 82
. .

1. Zeyd b. Harise'nin Yapt1g1 Baskmlar ve Sonw;lan . . . . . 82

.

a) Karede Baskm1 . .. ....

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
. .

b) Beni Siileym/Cemuh Bask1111 . . ... .... . . . . . . . . . . . . 84

. .

c) iys Baskm1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
. .

d) Taraf BOlgesine Baskm . . ... . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . 85 . .

e) Hisma Bask1111 . .. . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
. .

f) Vadi'l Kura Bask1111 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86

. .

g) Beni Fezare Baskm1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 . .

h) Medyen Bask1m . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 . .

i) Mute Harbi . . .. ... . . . . . ..

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 .

2. Hz. Ali'nin Komuta Ettigi Baskmlar .. .. . . . . . . . . . . . . 90 . .

a) Tayy Kabilesi/Fiils Seferi . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

.

b) Fedek/Beni Sad Kabilesine Yapllan Baskm .. . . . . . . . •. . 91

.

3. Ebu Seleme Abdullah b. Abdilesed-Katen Baskm1 . . . . . 91

. .

4. Reci Vak'as1 . .. ...

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 .

5. Bir-i Maune Facias1 . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 .

6. Muhammed b. Mesleme'nin Yapt1g1 Baskmlar . . . . . . . . 98

.

a) Kureta' Baskm1 . .. . . . .....

. . .. . .
. . . . . . . . . . . . . . . . 98 .

b) Zilkassa Baskm1 ... . ... . .. . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 . .

7. Abdurrahman b. Avf-Dumetii-1-Cendel Baskm1 . . . . . . . . 99
.

8. Ebubekir Baskm1 . . .. . . . . . . .. . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
9. Be§ir b. Sad-Fedek Baskm1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
10. ibni Ebi-1 Ev'ca'-Beni Selim Bask1m . . . . . . . . . . . . . . . 101
11. Ka'b b. Umeyr-Zat-ii Et'la' Baskm1 . . . . . . . . . . . . . . . . 102
12. Kedid Bolgesine Baskm . . . .. .. ... . . . . . . . . . . . .. . . 102
13. Hadire Bask1m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
14. Halit b. Velit-Cezime Katliam1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
15. Bu Baskmlarda Ele Ge9en Ganimetler . .. . . . . . . . . . . . 106

VII. BOLOM
iSLAM'DA iNANCA KAR�I �iDDET . .. . . . . . . . . . . . . . 112
1. inane; Ozgiirliigiinii Kabul Eden Ayetler . . . . . . . . . . . . . . 112
2. Farkh inanc;lara Yasak Getiren Ayetler . . . . . . . . . . . . . . . 113
3. Sava§l ve Oldiirmeyi Emreden Ayetler . . . . . . . . . . . . . . .121

VIII. BOLOM
HZ. MUHAMMED'i ELE�TiRMENiN V E
iSLAMiYET'TEN <;IKMANIN CEZASI . 136 . . . . . . . . . . . . .

A) Hz. Muhammed'in Talimatiyla Katledilen Ele§tirmenler: 142

1. Ebu Musa el-E§'ari Anlatlyor . . .. .. . 142
. . . . . . . . . . . . . . .

2. Cabir b. Abdullah Anlat1yor . .. .. .. .143

. . . . . . . . . . . . . . .

3. Hz. Ali Rivayetlerinden Ornekler 146 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4. Bera b. Azib Aktanyor . . . . . . 147

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5. Ziibeyir b. Avam'dan Bir Omek . . . . . . . . . . . . . 149 . . . . . . .

6. Halit b. Velit'in infazlarmdan Birkac; Ornek .. . . 150 . . . . . . .

7. Hz. Muhammed'i Ele§tiren Babalanm infaz Etmi§ler . . 150 .

8. ibni Abbas Aktanyor .. . . . . . . . . 151

. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

a) Ommiil Veled Cinayeti .. ... . . . . . . 151

. . . . . . . . . . . . . . . .

b) Ebu Afek Cinayeti .. . . . . . . ...

. . . .. 153
. . . . . . . . . . . . . . .

c) Asma binti Mervan'm infaz1 .. . . .. 154 . . . . . . . . . . . . . . . . .

d) Ommii Kirfe 'nin Feci Sonu . . 160

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

e) Hz.Ay§e Kisa Bir Olay1 Aktanyor . . . 163 . . . . . . . . . . . . . . .

f) Orene/Siifyan b. Halit Hiizeli Baskm1 . . . . . . . 164 . . . . . . . . .

B) Halife Ebubekir'den <;arp1c1 brnekler .. . 165 . . . . . . . . . . . .

C) Hz. Osman'dan Bir brnek . . . . 172

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

D) Hz. Ali'den Birkac; bmek . . . 173

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IX. BOLUM
HZ. MUHAMMED'iN MEKKE FETHiNDE
GER<;EKLE�TiRDiGi iNFAZLAR . 185 . . . . . . . . . . . . . . . . .

1. Abdullah b.Sad b. Ebi Serb . 186 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Abdullah b.Hatal . . . . . . . . .188

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3. Mikyes/Mukis b.Sebabe .. . ...191

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4. Huveyris b. Ni.ikeyd/Ni.ikeydir . . .182 . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5. ikrime b. Ebi Cehil . . ..... . . . .. . . .. ... . .. . . . . . . . .193

6. Safvan b. Omeyye . . ...... . . . . .. . ..... . .. . . . . . . . . 194
7.Hz. Muhammed'in Mekke Fethinde
infaz Edilmelerini Emrettigi Kadmlar .. . . . . .. . . .. . . ...200
8. Halit b. Velit ve Sad b. Zeyd'in Ger�ekle§tirdikleri infazlar 206

X. BOLUM
iSLAM'DA KADINA KAR�I �iDDET . . . . .. . . . ... . . . . 208
1. Fahrettin er-Razi ve Kurtubi'den Bir Ozet .. . .... . . . . . 220
2. islam Literati.iri.inde Saglam Olarak
Kabul Edilen Birka� Hadis . . . . . . ... .... .. . ... . . . . . . . 222
a) Erkek e§ini dovmekten sorumlu degildir .. . .. . . . . . . .. 222
b) Hammlanmz1 doverken bedenlerinde yara a�may1mz . ..223
c) Ailenize kar§I sopamz hep hazIT bulunsun . . .. . . . . . . . . 223
d) Cariye/kole dover gibi hammm1z1 dovmeyin! ... . . . . . . 225

XL BOLUM
KUR'AN'A GORE EMEK-SERMAYE iLi�KiSi .. . . . . . . 230

XII. BOLUM
HiCAZ BOLGESiNDE Y OK EDiLEN PUTLAR VE
MABETLER (KULTUREL SOYKIRIM) .. . . .. . . . . . . .. 247
1. Menat Putu .... .. . .... . . . ..... .. ..... . . . . .. . ...249
2. Lat Putu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250
. .
•
. .

3. Uzza Putu ... . .... ...... . ..... .. ..... . . . .... ...252

4. Vedd, Hi.imeme, Fi.ils, Hi.ibel, Zill Halasa... . . . . . . . .. . . . 253
5. Tagiye Putu254

BiTiRiRKEN . . . . . . .... . ...

. . . . 255
. . . . . . . . . . . . . . . . . .

KAYNAK<;A . .... ... . ... . . .. ... . . . . ..... . ... . ... .258

 ONSOZ

Bu <;ah�mamda islam'm �iddet ve inan<; ozgi.irli.igi.i konu­

sundaki bak1�1m, teorik bilgiler ve pratik orneklerle anlat­
maya <;ah�acag1m. Bunu yaparken de her zamanki gibi en
ba�ta Kur'an ayetlerine agirhk verecegim. Pratik ornekler
gosterirken de i slam aleminde bugi.ine kadar gi.ivenilir say1-
lan kaynaklan referans gosterecegim.
Siddet konusunu i�lerken zaman zaman dart halifeden
ornekler versem de asil i.izerinde durmak istedigim Kur'an
ayetleri ve Hz. Muhammed'in soyledikleriyle yaptikland1r.
Halifeler onun tarafmdan kurulan sistemin uygulay1cilan­
dir; onlar, gorevli memurlard1r. 0 yi.izden benim i<;in belir­
leyici olan sistemin yasalan ve liderin yapt1kland1r. Hele da­
ha sonra gelen dort mezhep ve Emevilerle Abbasi donem­
leri i.izerinde hi<; durmayacag1m.
islam hakkmda hangi Mi.isli.iman konu�ursa genelde �unu
soyler: Ah karde�im ah! islam nerde ... islam aleminde bugi.in
olup bitenler nerde? islam <;ok iyi bir sistemdir; ne yaz1k ki
bugi.in islam i.ilkelerinde yapilanlann islam'la alakas1 yok­
tur. .. Cevremizde hep bu ti.ir soylemlerle kar�ila�IrlZ. Halbu­
ki bunu diyenler Kur'an'm ne dedigini, neler i<;erdigini de bil­
mezler. En cahil Mi.isli.iman bile bunu rahathkla soyler; adeta
herkes bunu ezberlemi� durumda. i�te i�in en zoru da, bir fik-

11
rin/inancm mahiyetini (teori ve pratigini) bilmeden, ki�i­
nin/ki�ilerin gozlerini kapat1p rastgele inanmas1d1f.
Bilindigi gibi �iddet sadece dovmek, vurmak, birilerinin
kalbini k1fmak degil; alabildigince geni� kapsamh bir terim­
dir. Bu, fiziki oldugu kadar psikolojik de olabilir, inarn;:la, gi­
yim-ku�amla ilgili olabilir, i�c;:i i�veren arasmda olabilir, cin­
siyetle ilgili olabilir vs. Aslmda ic;:erigi geni� bir konu oldugu
ic;:in i slam'da Siddet-1 -2 ... �eklinde devam etseydim daha iyi
olabilirdi. Ancak omtir buna yetecek mi bilemiyorum! 0
ytizden bu c;:ah�mamda hayati onem arz eden �iddet c;:e�itle­
ri hakkmda bilgi sunacag1m.

12
 I. BOLOM

iSLAMi iNAN<;fA �iDDET HEP VARDI

islam kendi d1�mdaki inarn;lara, yonetim modellerine ge­

<;it vermiyor. Diyelim bir i.ilkede islam'a kar�1 alternatif bir
sistem ortaya konsa ( demokrasi, sosyalizm gibi); i�te bu,
Kur'an ve islam'a aykmdir. Hz. Muhammed, islam galiptir;
maglup olamaz. Yani islam hep iktidardir, muhalefet kabul
etmez diyor. 1 Zaten hadise de gerek yok; konuya ili�kin net
ayetler var. O rnek verelim:
* "Kim islam'dan ba�ka bir dine yonelirse, onunki kabul
edilmeyecektir. 0, ahirette de kaybedenlerdendir. Allah
katmda din ancak islam'dir."2
* "Bugtin size dininizi kemale erdirdim, tizerinizdeki ni­
metimi tamamlad1m ve size din olarak islam'1 se<;ip begen­
dim" diyor Kur'an'da Allah.3

1 Elbani, irvau'l Gali!, c. 5/106, no: 1268. Hadisi rivayet edenler, Hz.
Omer, Muaz b. Cebel, ibni Abbas ve Aiz b. Amr'd1r.
2 A l-i imran ayetler 19 ve 85.
3 Maide suresi, ayet 3.

13
 Ayetler zaten islam'a kar�1 alternatif kabul etmiyor; bu
bir yana. Bir de bu son ayette tannmn, ben size islam.'1 se­
yip begendim demesi ilgirn;:! Bu durumda islam'a inananlar­
da �u mantlk gec;:erli oluyor: Madem Kur'an Allah kelam1-
dir ve Allah da, en tisttin islam'dir diyor; o halde Kur'an'a
kar�1 insanlar tarafmdan ortaya atilan herhangi bir yonetim
modeli soz konusu olamaz ... Boyle bir sonuc;: ortaya c;:1k1yor.
Kim islam'dan ba�ka bir din edinirse onunki kabul edilmez
ve Allah katmda din ancak islam'dir soztine inamld1g1 an,
her �eyden once o toplum temelinden sarsilacak demektir.
Bu ba�hkta me�hur ve ozel bir konudan soz edecegim.
Me�hur diyorum, c;:tinkti daha once ben de kitaplanmda k1s­
men i�ledim, ba�kalan da i�lemi�lerdir. Burada tekrar ele
almamm nedeni, daha kapsamh, daha akademik ve daha
saglam temellere oturtarak takdim etmektir.
Ukl/Ureyne kabilesinden 7-8 ki�ilik bir grup Medine'ye
gelip Mtisltiman oluyorlar ve orada kalmaya karar veriyor­
lar. iklim degi�ikliginden olsa gerek belli bir stire sonra bun­
lar hastalamyorlar. Onlar farkh bir iklimden/Bahreyn'den
gelmi�lerdi. Hz. Muhammed onlan hazineye ait (sozde ha­
zineye ait, c;:tinkti hep talan mahyd1) stitlti develerin bulun­
dugu bir yere gonderiyor: Gidin, o develerin idranndan ve
stittinden ic;:in, iyile�irsiniz diyor. Bunlar belirlenen yere gi­
diyorlar ve sonunda c;:obam oldtirtip develeri gottiri.iyorlar.
Bunlann c;:obam oldtirtip develeri gottirdtikleri haberini
alan Hz. Muhammed, yakla�1k 20 ki�ilik bir grubu onlann
pe!?inden gonderiyor, yakalaym getirin diyor ve bunlar bir­
kac;: saat ic;:inde adamlan yakalay1p getiriyorlar.
Hz. Muhammed, demir !?i!?lerle-c;:ivilerle onlann gozlerini
c;:1kanyor. Aynca onlann kol ve bacaklanm kesiyor. Onlan
bu halde Medine dt!?mda "Harre" denilen kara ta�h bir yere
14
atlyorlar. Giine� o ta�lara vurunca ate� gibi olduklan ic;:in o
bolgeye 'Harre' ismi verilmi�. Harre, <;:ok s1cak demektir. Za­
ten Tilrkc;:ede kullamlan hararet kelimesi Arapc;:a olup bu
kokten gelmedir.4 Onlar o durumda iken su istiyorlar; Hz.
Muhammed buna izin vermiyor. Bunlar susuzluktan dilleriy­
le toprag1 ve ta�lan kemiriyorlar. Sonuc;:ta bu i�kenceyle can
veriyorlar. Hatta kimi kaynaklarda bunlar can verdikten son­
ra bu sefer cesetleri Hz. Muhammed'in talimatlyla ate�e atl­
hp yak1hyor. Bunlarm ate�e at1hp yaktld1gm1 Kur'an yorum­
cusu ve tarihc;:i Taheri (h.310.o) hem tefsirinde ilgili ayet k1s­
mmda, hem de ba�ka bir kitabmda i�lemi�tir.5
Hz. Muhammed, tarihte nerdeyse e�i-benzeri olmayan
bu infazlan i�lerken; kendini hakh c;:1karmak ic;:in olaydan
hemen sonra indirilen �u ayeti kullamyor: "Allah ve resu­
lilyle sava�anlarm ve yeryilzilnde bozgunculuk yapmaya c;:a­
h�anlann cezas1 �udur: Oldiiriiliirler yahut astlrrlar yahut el­
leriyle ayaklan �aprazlamasma kesilir ya da bulunduklan
yerden siiriiliirler. Bu, onlar ic;:in diinyada bir rezilliktir.
Ahirette de onlara biiyilk bir azap vard1r. " 6
Ayet c;:ok net ve a91k; sadece katledilenlerin isimleri gec;:­
miyor. Bir tarafta insanlan yaratan, merhametli tann; diger
tarafta insanlan oldiiriln, asm, c;:arm1ha gerin diyen bir tan­
n! Ayet c;:ok ac;:1k ve net oldugu i<;:in bunun ilzerine yorum
yapmak, ek bir �ey soylemek gereksizdir.
Az onceki infazlar konusuna saglam diye kabul edilen
hadislerde epey yer verilmi�tir. Benim tespitime gore (belki

4 Tecrid-i Sarih Diyanet tercernesi, hadis no: 172, c.11181, 2. dipnot.

5 Taheri, a) Tefsir, Maide 33, c. 8/36.3 b) Tehzibu'l Asar, Hz. Ali hadis­
leri bi:iliirnii, no: 1 5 1 .
6 Maide suresi, ayet 33.

15
daha fazla da ge<;;i yor; goziimden ka9m1� olabilir) bu olayla
ilgili sadece Enes b. Malik'in rivayeti Buhari'de on dort yer­
de gec;iyor. Buhari ba�ta olmak iizere <;;o gu hadis alimleri
bunu anlatirken ozel ba�hklar ac;m1�lard1r.
Buhari'nin konuya ili�kin ac;tig1 ba�hklardan birka91 �oy­
ledir: 'Kendileri can verene kadar Hz. Muhammed'in kanla­
nm durdurmak istemedigi mtirted ve Alla h d�manlan';7
'Can verene kadar kendilerine su verilmeyen miirtet ve Al­
lah dii�manlan';B 'Hz. Muhammed'in, sava�<;;tlann gozlerini
9t.k:ardlg;t boliimler'9 ve 'Deve sidigiyle hastayi tedavi etme
boliimii' gibi ba�hklar var Buhari'de ve tiim bu ba�hklarda
ilgili konu hakkmdaki hadisler i�lenmi�tir. 10
Diger hadis alimleri de boyle ozel ba�hklar a<;; arak konu­
yu ele alm1�lard1r. Diyanet terciimesi olan Tecrid-i Sarih'te
de bu olay sanki <;;o k normalmi� gibi, sogukkanhhkla izah
edilmi�tir. "Olacak i� mi, su<;;l an ne kadar da agir olsa Hz.
Muhammed bu �ekilde insanlan nasil katleder?" �eklinde
herhangi bir itiraz da yap1lmam1�tir. Yap1lsa da bo�tur, c;iin­
kii ortada az onceki ayet var, saglam kabul edilmi� kaynak­
larda bilgiler var. Durum bu iken, birilerinin kalk1p da 'B u
hadise olmami�hr' demeleri bir �ey ifade etmiyor.
Bu ac1 olaym hadis kiilliyatmda ne kadar yer ald1gm1 an­
lamak ic;in baz1 rakamlar vermek isterim. Alti hadis alimle­
rinden Nesai bunu 'Tahrim-i Dem' ba�hg1 altmda i�lerken;
hie; ara vermeden, farkh ravi zincirleriyle 20 kez i�lemi�tir.
Elbette ba�ka boliimlerde de konuyu ele alm1�tir.11 . Yine

7 B uhari, Hudut, bab 16/6803.

8 B uhari, Hudut, bab 117/6804.
9 Buhari, Hudut, bab 118/6805.
10 Buhari, Tip bi:iliimii, bab 6/5686.

16
Mezhep liderlerinden Ahmet b. Hanbel bunu Mtisnedinde
lO'dan fazla yerde ele alm1�t1r. islam'da Kur'an'dan sonra
saglamhk bakimmdan Buhari hadisleri gelir. Yukanda da
gec;:tigi gibi Buhari bununla ilgili Enes b. Malik rivayetini
en az 14 yerde i�lemi�tir. Hadis alimlerinden Ebu Avane
(h.316.o) bunu hie;: ara vermeden list tiste 35 sefer degi�ik
ravi zinciriyle aktarm1�tlr. Kisacas1; bu olay hem hadis ktil­
liyatmda ve diger birc;:ok islami kaynakta geni� yer tutmak­
ta, hem de bunun arkasmda zengin bir ravi kadrosu bulun­
maktadir.12
Diyanet i�leri eski ba�kanlanndan Silleyman Ate�, yaz­
d1g1 kitabmda bu olaya kar�1 �oyle bir savunma yap1yor: Bu­
nu aktaran sahabiler Enes b. Malik ve Ebu Hiireyre' dir. Hal
bu iken bu infazlar oldugu zaman Enes 15 ya�lannda bir c;:o­
cuk, Ebu Htireyre de hentiz gelip Mtisltiman olmam1�tl. Bir
de bu olayla ilgili ayetin ic;:inde bulundugu Maide suresi hic­
ri 4. yilmda inmi�tir; Ebu Htireyre ise Hayber fethinden
sonra hicri yedinci y1lmda gelip Mtisltiman olmu�tur diyor.

ll Nesai, Tahrim-i Dem, bab 7, 8 ve 9'da, hadis numaralan 4024'ten

4043'e kadar buna aynlm1�tir.
12 a-Diyanet Tercemesi Tecrid-i Sarih, c. 1/181, no: 172.
b-Buhari: Temizlik, bab 66/233; Zekiit, bab 68/1 501; Cihat, bab 152/3018;
Megazi, bab 36/4192-93; Tefsir, Maide suresi, 33. ayet, 5/4610; Tip, bab
5/5685-86, bab 29/5727; Hudut, bab 15, 1 6 ve 17/6802-5; Diyat, bab 22/6899.
c-Miislim, Kasame, bab 2/167 1 .
d-Ebu Davud, Hudut, bab 3/4364, 4369, 4370.
e-ibni Mace: Hudut, bab 20/2579; Cihat, bab 30/3503.
f-Tirmizi: Temizlik, bab 55/72-73; Hudut, bab 38/1845 ve Tip, bab 6/2042.
g-Ahmet b. Hanbel, Miisned, Enes b. Malik hadisleri boliimtinde, no:
12065, 12667, 12697,12767, 12850, 12967, 1 3076, 13159, 13160, 14132 hadisle­
rin tiimii bu konuyu i<;eriyor.
h-Miisned'ii Ebi Avvane, c. 4/78-89, hadis no: 6091-6125.

17
Durum boyle olunca Ebu Hi.ireyre'nin bunu anlatmas1 ger-
9ek9i olmuyor diyor. Bir kere saym hocamn, 'Maide suresi
hicri dordi.inci.i y1hnda inmi�tir' sozi.i ger9egi yans1tm1yor.
Malum Kur'an sureleri hemen bir defasmda inmemi�tir
(olu�turulmam1�tu). Duruma gore ayetler olu�mu�tur. Mai­
de suresi de boyledir. Usul'i.i tefsir uzmanlanna gore bu su­
reden ilk inen ayetin hicri dordi.inci.i y1lmda ba�lam1� olma­
s1 ve kalan ayetlerin duruma gore hicri dokuzuncu y1la ka­
dar devam etmi� olmas1 gerekir. Kald1 ki hangi ayetin ne za­
man indigi konusunda da kesin bir bilgi yoktur. Bu, Diyanet
yaymlannda da ge9iyor. Bunlar aynca Suyuti'nin 'el-itkan'
ve Zerke�i'nin 'el-Burhan' adh kitaplannda ve diger ilgili
kaynaklarda da anlatihyor. Y ani, agu ceza ic;eren az onceki
ayetin hicrinin falanca yilmda nazil olmu�tur diye net bir ta­
rih gostermenin kamtl yoktur.
Saym Ate� �unu yazmakla da sanki Enes yalan konu�­
mu�tur imaj1m yaratmaya c;ah�1yor. Sayle diyor: Enes b.
Malik, Hz. Muhammed'in bu uygulamas1m Emevi hi.iki.im­
dan Abdi.ilmelik'e anlatm1�; ancak ke�ke anlatmam1� olsay­
d1m demi�tir. Bir kere boyle bir ifade me�hur ve saglam ka­
bul edilmi� hadis ki.illiyatmda yoktur. Bir diger eksik; tbni
Kesir olsun, Suyuti olsun ibni Merdeveyh'ten (h.410.o) ri­
vayetler aktanrken kendisinin bunu nerde, hangi kaynagm­
da i�ledigini de belirtmemi�lerdir. Zehebi, bu adamm tefsir
kitab1 oldugunu ve bunun yedi ciltten olu�tugunu yaz!yor;
ama boyle bir kitap piyasaya si.iri.ilmi.i� degil; bunu da belirt­
mi� Qlayim. 13
Hele hele yalmz ibni Merdeveyh'in tek ba�ma i�ledigi
boyle bir ac;1klamanm degeri hie; yoktur. Zaten c;ogu islam

13 Zehebi, Siyer-i Alam, c. 17/310.

18
alimleri bu adamm ismini bile duymam1�lard1r. Bu, i�in tek­
nik tarafl! Bir diger eksik: Saym Ate� burada isimleri de bir­
birlerine kan�tum1�tlr. Emevi htiktimdan Abdtilmelik diyor
ve almt1y1 ibni Kesir'den yap1yor. Burada Enes'in kendisine
olay1 anlatmaktan pi�man oldugu ki�i, Zalim Haccac'du;
Abdtilmelik degildir. Kabul edelim ki Enes, ke�ke Zalim
Haccac'a bu infazlar hakkmda bilgi vermeseydim ifadesini
kullanm1� ve duruma bakilmca kulland1g1 da kesin. B urada
onemli olan pi�manhgm nedenidir! i �te bunu kendisi belir­
tiyor. Saym Ate�, Enes'in a<;1klamasm1 eksik vermi�tir.
Enes'in o sozlerini oldugu gibi aktanyorum. 14
Sunu da belirteyim ki, Abdtilmelik de konuya ili�kin
Enes'ten bilgi almak istiyor ve bununla ilgili ona mektup
gonderiyor ( <;tinkti aym yerde degillerdi). Enes ona yaz1yor,
yukanda gec;:en Maide suresinin ilgili ayeti ( oldtirtin, eller ve
ayaklan c;:apraz kesin, c;:arm1ha gerin ayeti) bu adamlar hak­
kmda inmi�tir diye ba�hyor ve anlat1yor: Bu katledilen in­
sanlar Ureyne'nin Becile kabilesindendi ve islam'dan c;:ik­
m1�lardi. Aynca c;:obam katledip develeri c;:alm1�lardi. Yol
gtivenligini tehdit etmi�, zina yapm1�lard1 (Elbette bu bilgi­
ler hadis ktilliyatmda gec;:miyor; ancak baz1 kaynaklarda i�­
lenmi� ). Bunlann durumu hakkmda Hz. Muhammed Ceb­
rail'den bilgi istedi. Cebrail'in verdigi yamt �u oldu: Bir in­
san hem c;:ahp hem yol gtivenligini tehdit ediyorsa bir elini
ve bir ayag1m kes. Birini oldtiri.iyorsa sen de onu oldtir; hem
oldtirtiyor, hem yol emniyetini tehdit ediyor ve hem de zina
yap1yorsa o zaman c;:arm1ha germek suretiyle sen oldtirecek­
sin �eklinde Emevi halifesi A. Melik'e yamt veriyor.
Ancak burada ke�ke bunu demeseydim diye ac;:1klamas1
yok. Burada normal bir �ekilde olay1 oldugu gibi anlatiyor

14 Dr. Osman Keskioglu, Niizulden itibaren Kur'an Bilgileri, s. 120-129.

19
ve bitiriyor. Ancak ayms1m Zalim Haccac icin anlatmca; so­
nunda pi:;;man oldugunu belirtiyor; bu ayn bir olay. Kendisi
:;; oyle anlatiyor: Bir giin Zalim Haccac Hz. Muhammed'in i:;;- '
ledigi en agir cezay1 benden sordu. Ben bu adamlann Hz.
Muhammed'in talimatiyla ne :;;ekilde infaz edildiklerini ona
detayhca anlatt1m. Bundan sonra Zalim Haccac agz1mdan
duydugu bu olay1 kamt gostererek halk1 tehdit ederek, 'Ba­
km Hz. Muhammed bile insanlan bu :;;ekilde infaz etmi:;;tir'
deyip bunu elinde kamt olarak tuttu diyor. Yani olay olma­
m1:;;tir demiyor; ke�ke Zalim Haccac'm eline boyle bir fusat
vermemi� olsayd1m demek istiyor. Saym Ate:;; 'in ibni Ke­
sir'den yaptlg1 almtmm gerc;:egi budur. 1 5
Enes'in, Haccac'a yaptlg1 a91klamadan daha sonra pi:;; ­
man olmasmm nedenini daha iyi anlamak icin :;;u bilgiyi ek­
lemekte fayda var: Zalim Haccac Irak valisiydi. Bir ara Me­
dine'ye giderken orada bulunanlara hakaret ediyor, zuliim
yap1yor, kar:;;ila�tlg1 sahabilerle alay ediyor; oyle ki onlann
ellerine ve boyunlanna miihiir vuruyor ( dovme gibi). Yani
adeta kolesiniz, elimden kac1�m1z yoktur demek istiyor.
Miihiir vurdugu ki�iler arasmda soz konusu olan Enes de
vardir.16 i:;;te bu yiizden Enes, "Ke�ke ben o olay1 Zalim
Haccac'a anlatmam1� olsayd1m" diyor. Bir konu anlatihrken
tespiti dogru koymak gerek. Ancak her �eye ragmen
Enes'le Zalim Haccac olay1 hadis kiilliyatmda gecmiyor; bu­
nu da belirtmi� olay1m. 17
Bu agir infazlann gercekle�tigi y1hn hicri altmc1 senesi ol­
dugu cogu islam tarihcileri tarafmdan belirtilmi�tir. Mesela

l's Prof. Dr. Si.ileyman Ate�, Gercek Din Bu-2, s. 57. ibni Kesir tefsiri,
Maide suresi, ayet 33, c. 3/96-97.
1 6 Suyuti, Tarihu-1 hulefa, s. 172, Abdiilmelik b. Mcrvan boliimiinde ge­
ciyor.
17 Suyuti, Diirrii'I Mensur, c.5/282.

20
ilk isl am tarih<;:ilerinden Valodi (h.207 .o) , tbni Sad (h.230.o)
ve daha soma gelen Niiveyri (h.533.o), bu infazlann ger<;:ek­
le�tirildigi tarihin Sevval, hicri altmc1 y1h oldugunu belirt­
mi�lerdir. 1 8 TDV islam Ansiklopedisi " Ureyne/ Beni Urey­
ne" maddesinde de bunun hicri altmc1 y1hnda meydana gel­
digi belirtilmi�tir. Tarih<;:i ve Kur' an yorumculan tbni Kesir
ve Taheri de Ukl/Ureyne infazmm hicri altmc1 y1lmda mey­
dana geldigini yazmi�lardir. 1 9
Diger yandan; bu insanlann yukanda anlatild1g1 gibi Hz.
Muhammed tarafmdan katledildiklerini aktaran raviler sa­
dece Enes b. Malik ile Ebu Hiireyre degiller. Bunun arka­
smda zengin bir ravi/�ahit kadrosu vard1r. Saym Ate� neden
sadece Enes ve Ebu Hiireyre isimlerini verip diger raviler­
den soz etmemi�; bunu anlam1� degilim. Olay1 aktaran ravi­
lerin ba�mda Hz. Muhammed'e on y1l yaverlik yapan Enes
b. Malik gelir. Bu zaten belirtildi. Yine bu raviler arasmda
Hz. Ay�e, Hz. Omer'in oglu Abdullah, ibni Hemmam'a go­
re Ebu Hiireyre, yine Cerir b. Abdullah Beceli, Cabir b. Ab­
dullah, Seleme b. Ekva' ve ibni Abbas gibi iinlii sahabiler
var. Hepsinden teker teker ornekler sunacag1m.
* ibni Kesir kendi tefsirinde, "tbni Merdeveyh'e gore; bu
olayi Hz. Muhammed'den aktaran sahabi kitlesi sadece az

18 a-Vak1di, Megazi, c.2/568.

b-ibni Sad, Tabakat, c. 2/89.
c-Niiveyri, Nihayetii-1 ereb, c. 17/151.
d-ibni Kesir tefsiri, Maide, 33. ayet c.3/96.
19 a-Siileyman Ate�, Gen;:ek Din Bu-2, s. 54-60.
b-Tabakat-i ibni Sad, c. 2/89.
c-ibni Kesir, Bidaye ve Nihaye, c. 6/243.
d-Taberi tarihi, hicri altmc1 y1h olaylan, c. 2/644.
e-Muhammed b. Taha, el-egsanii Nediyye, s. 318.

21
once isimleri ge�nler degil; bunlann listesi daha fazladrr"
diye not dti�mti�ttir. 20
* Ebubekir klZl, Hz. Muhammed'in hamm1 Hz. Ane 'nin
rivayeti, alti hadis kaynaklanndan ibni Mace ve Nesai'de
gec;iyor. Ki o da az onceki infazlan anlatanlar arasmdadir. 21
* Hz. Omer'in oglu Abdullah'm rivayetine Ebu Davud
ile eski hadis alimlerinden Taberani yer vermi�lerdir.22
* Cerir b. Abdullah Beceli'nin rivayetini, Kur' an yorumcu­
su ibni Kesir ve hadis alimlerinden Taberani i�lemi�lerdir.23
* Hz. Muhammed'in amcas1 oglu Abdullah b. Abbas'm
rivayetini imam Suyuti kendi tefsirinde i�lemi� ve Harai­
ti'nin bunu aktard1gm1 belirtmi�tir.24
* Sahabilerden Seleme b. Ekva 'nm rivayeti, Taberani ve
mtifessir ibni Kesir'in kaynaklannda gec;mektedir.25
* Cabir b. Abdullah rivayetine Beyhaki ve ibni Kesir yer
vermi�lerdir .26

20 ibni Kesir tefsiri, Maide suresi, 33. ayet ai;:1klamas1, c. 3/98.

21 a-Nesai, Siinen-i Kiibra, Muharebe, c. 3/435, no: 3486-87.
b-ibni Mace, Hudut, bab 20/2579.
22 a-Siinen-i Ebu Davud, Hudut boliimii, bab 3/4369.
b-Taberani, Mucem-i Kebir, c. 12/324, no: 13247.
23 a-ibni Kesir tefsiri, Maide suresi, 33. ayet, c. 3/96-98.
b-Taberani, Mucem-i Kebir, c. 2/358, no: 2509.
24 Suyuti, Diirrii'l Mensur, Maide 33, c. 5/286. Haraiti, h. 410'da v6fat et-
mi�tir.
25 a-ibni Kesir tefsiri, Maide 33, c. 3/97-98.
b-Taberani, Mucem-i Kebir, c. 717, no: 6.
26 a-Beyhaki, Delail-i Niibiivvet, c. 4/88.

b-ibni Kesir, el-Bidaye ve Nihaye, c. 6/246. Hicri 6. y1h olaylan bagla­

mmda.

22
 * Ebu Hilreyre rivayetini ibni Hemmam i�lemi�, ibni
Kesir de ondan ahnti yaparak kendi tefsirinde buna yer ver­
mi�tir.27
ibni Merdeveyh'in bu olaym ravileri konusunda daha ge­
ni� bir liste sundugunu yukanda belirttik. Bunu ibni Kesir
kendi tefsirinde yazm1�tir. Kimi kaynaklarda tabiilerden Sait
b. Milseyyeb'in de bu olay1 aktard1g1 belirtilir; ancak Sait'in
kimden ahnti yapt1g1 belirtilmemi�tir: Farkh bir sahabiden
mi, yoksa yukanda isimleri ge<;enlerden birinden mi almti
yapm1�; bu bellisizdir. Aynca tbni Kesir �u ifadeyi de kullam­
yor: Bu olay1 sahabilerden bir kitle anlatm1�tir diyor.28
Stileyman Ate� ten soz etmekle �uraya varmak istiyo­
'

rum: Demek ki bir insan inanmaya karar verirse illa ki bir

bahane bulmaya <;ah�ir; kolay kolay inancmdan vazge<;mez.
Mesela Saym Ate�; "Olay1 aktaranlar iki ki�idir. Bunlardan
biri <;ocuktur ona gtiven olmaz, digeri de me�hur Ebu Hti­
reyre'dir; onun da hadisleri gi.ivensizdir, sicili saglam degil­
dir. .. " demekle; boyle bir hadisenin meydana gelmedigini
iddia ediyor. Halbuki 15 ya�mda olan birinin bu olay1 gartip
anlatmas1 normaldir. Su an Ttirkiye'de bu ya�larda ceza­
evinde yatan c;:ocuklar yok mu? Kald1 ki Ebu Hi.ireyre zaten
bu olaym �ahidi degildir. Yalmz Abdurrazzak b. Hemm.am
(h.21 1 .o) onun rivayetini aktarmu�, sonradan gelen baz1
alimler de ondan almtl yapm1�lard1r.29
Diyelim ki Ebu Hi.ireyre 'yi saymad1k. Peki, olay1 aktaran
sahabilerden yukanda sundugum bu uzun listeyi ne yapaca­
g1z! Su ortaya c;:1k1yor ki, Saym Ate� ya konuya ili�kin tam

27 a-ibni Kesir tefsiri, Maide suresi, 33. ayet, c. 3/96-98.

b-ibni Hemmam, Musannaf, c. 10/107, no: 1 8541.
28 ibni Kesir tefsiri, Maide suresi, ayet 33, c.3/98.
29 ibni Hemmam, Musannaf, c. 10/107, hadis no: 18541 .

23
bir ara�tlfma yapmam1� veya i slam'a zarar gelmesin diye bi­
lerek boyle bir yontemi secmi�tir. Adetim degil; ben kimse­
nin isminden soz etmek istemem; ancak boylesine onerrlli
bir konuda yanh� bilgilendirme soz konusu olunca bunu be­
lirtmek durumunday1m. izah edildigi gibi bilgiler ve yaz1h
olduklan kaynaklar ortada.
Burada farkh bir olay daha var. Hz. Muhammed bu cina­
yetlerin vahametini bildigi icin; yaptiklanna kar�1 kurtulu�
yolunu ayetlerde buluyor ve hemen o iofazlardan sonra yu­
kanda anlam1 sunulan Maide suresinin me�hur 33. ayetine
dayanarak, 'Bakm tann yaptlguna onay veriyor' imajm1 ya­
ratmaya c;ah�1yor, ayeti kendine destek yap1yor. 1mam Su­
yuti, "Maide suresinden bu aglf cezay1 ic;eren ilgili ayetin o
katledilen ki�ilerin olay1 tizerine indigini belirtenler arasm­
da ibni Hemmam, imam Ahmet b. Hanbel, Buhari, Mus­
lim, Ebu Davud, Nesai, Tirmizi, ibni Mace, i bni-1 Mtinzir,
Nahhas ve Beyhaki vardir" diye belirtiyor.30
Zemah�eri bu infazlar hakkmda �u bilgiyi de veriyor:
" imam1 A'zam ve imam Muhammed'e gore bu insanlar
canh olarak 9arm1ha gerilip can verene kadar o �ekilde kal­
m1�lardlf" diyor. Zaten Kur'an'm az onceki ayetinde c;ar­
m1htan da soz ediliyor. Hz. Muhammed onlan c;arm1ha ger­
mi� ki ayet bundan bahsediyor. Ctinkti ayet onu hakh c;1kar­
mak icin inmi�tir (olu�turulmu�tur). Durum bu olunca,
onun o insanlara kar�1 yaptiklan arasmda c;arm1ha germek
de varm1� ki ayette bu da i�lenmi�tir diyebiliyoruz.31 •

10 Suyuti, Diirrii'l Mensur, Maide 33. ayet ac;:1klamas1, c. 5/281 ve burada­

ki 5. dipnot.
31 Zemah�eri, Ke��af'ta, c. 2/229. Vahidi, Esbab-i Niizul, ibni Kesir ve
Taberi tefsirleri ve daha birc;:ok tefsirde, Maide suresi 33 . ayet ac;:1klamasmda
bununla ilgili geni� bilgiler var.

24
 Kaynaklarda �oyle hadisler de var: Hz. Muhammed, siz
birini oldi.iri.irken 'Mlisle' yapmaym, yani kar�I tarafm yap­
t1klanna kar�1hk siz onun el, kol, bacaklanm kesmeyin de­
mi�. Durum bu ise nas1l olur da kendisi o insanlan i�kencey­
le oldi.irmi.i� olsun gibi bir itiraz yapilabilir.32 Bir kere az on­
ceki ayet Kur'an'da olduktan sonra (oldi.iri.in, <;:arm1ha ge­
rin, el ve ayaklanm kesin ayeti), hi<;:bir yorum fayda vermez.
Kald1 ki Hz. Muhammed'e bir siyaset<;:i gozi.iyle bakmak la­
z1m. Yani duruma gore <;:ok sert, duruma gore de yumu�ak
davranm1�tlr. Kendisinin homojen bir fikir yap1sma sahip
oldugunu di.i�i.inmek dogru degildir. Bunu gi.ini.imi.iz siyasi­
leri de yapm1yorlar m1? Bazen gi.izel �eyler soyli.iyor, bazen
de aym konuda <;:ok tehlikeli �eyleri hem soyltiyor, hem ya­
p1yorlar. Hz. Muhammed'in bir fark1 niye olsun ki?
Nasil bir yarat1c1 insanlara boyun kesmeyi, insanlan as­
may1, el ve bacak kesmeyi onerir! Aym korkun<;: ifadeler
Enfal suresinde de ge<;:iyor: 'Ben inkfil" edenlerin kalplerine
korku salacagun, artik onlann boyunlanm ve her parmagm.i
vurun' deniliyor. Tannnm bu sozti sava� amyla ilgilidir.33 i�­

te Kur'an'da bunlar varken kimilerinin kalk1p da vay efen­

dim Hz. Muhammed o insanlan i�kenceyle katletmemi�tir,
iftiradir, raviler o zaman <;:ocuktu, bilmem Ebu Htireyre gti­
vensiz biriydi gibi sozler one stirmeleri bir deger ta�1m1yor!
Bu infazlann ger<;:ekle�tigini zaten ta o zamandan beri
yazanlardan kimse inkar etmemi�tir. Hep soylenen �u ol­
mu�tur: Hz. Muhammed bir kere �tiphesiz bir �ekilde o in­
sanlan -yukanda belirtildigi gibi- i�kenceyle katletmi�tir.
(:i.inkti onlar da aymsm1 <;:obanm ba�ma getirmi�lerdir. Do­
lay1s1yla burada k1sas uygulanm1�tir. Durum boyle olunca
olay bir k1sas meselesidir denilmi� ve tartl�ma konusu olma­
m1�tlr. Malum Kur'an k1sas cezasm1 onaylami�tir.34

32 Buhari, Mezalim, bab 30/2474 ve Zebaih, bab 25/5516.

25
 Ornek vermek gerekirse; "Ey iman edenler! Oldfuiilen­
ler hakkmda iizerinize klsas yaztlmt�trr. Hiir ki�iye kar�thk
hiir, koleye k�thk kole, di�iye kar�thk �i... Ey akil sahip­
leri, klsasta sizin i�in hayat vardrr."35 ve "Onda (Tevrat'ta)
onlara, cana can, goze goz, buruna burun, kulaga kulak, di­
�e di� ve yaralara kar�thk klsas yazd.Ik (siz de ayms1m ya­
pm). " deniliyor Kur'an'da.36
Hemen $Unu da belirtelim ki az onceki ayette gec;:en cana
can, gaze goz ... cezas1 (begenilir veya begenilmez; bu ayn bir
�ey) Stimer kanunlanndan kutsal kitaplara aktanlm1$ bir ce­
za yontemidir. Hammurabi kanunlannda da ayms1 gec;:iyor.37
Yine Hz. Muhammed'in amcas1 Hamza Uhud harbinde
oldtirtiltince, kar$1 taraftan onun kulaklanm, burnunu kesi­
yorlar, karmm a9yorlar. Hz. Muhammed buna kar$I yemin
ic;:iyor, $ayet fusat elimize gec;:ip mii$riklerden yakalayacak
olursak, ben onlardan yetmi� ki$inin ba$ma bunu getirece­
gim (oldtirtirken <;e$itli organlanm kesecegim) diyor. Neden
yetmi$ say1s1? \:iinkti Uhud harbinde 64 ki$i Medineli Mtis­
ltimanlardan, 6 ki$i de Mekkelilerden katledilmi�ti de on­
dan. Bu hadisi aktaranlar arasmda ibni Abbas, Ata b. Yesar
ve Ebu Hti.reyre vardir.38

33 Enfal suresi, ayet 12.

34 Miislim, Kasame, no: 1671.
35 Bakara suresi, aye tier 178-179.
36 Maide suresi, ayet 45.
•37 Hammurabi Kanunlan, md. 196,197, 200 ve 210.
38 a-Darekutni, Siyer boliimii, c. 3/352, bab 42/4130.
b-Vahidi, Esbab-i Niizul, Nahl, 126. ayetin a"1klamasmda.
c- Suyuti, Diirrii'l Mensur, Nahl suresi, ayet 126, c. 9/134.
d-Begavi tefsiri, Nahl 126. ayetin a"1klama k1smmda.

26
 Bu konuda ayetler de vard1r. Mesela, "Eger ccza verc­
cekseniz, size yap1lan i�kencenin misliyle ceza verin. Ama
sabrederseniz, elbette daha haylfhdlf" deniliyor Kur'an'da.
Ayet aynen k1sas ayetleri gibi bir anlam ic;eriyor: Kar�1 taraf
size nas1l bir ceza uygularsa siz de onlara aymsm1 uygulaym;
ama sabrederseniz bu daha iyidir deniliyor. Bu ayet Uhud
harbinden hemen soma inmi�tir. Burada �u soylenebilir.
Efendim bu ayetin ic;inde bulundugu Nahl suresi Mekke'de
inmi�; Uhud sava�1 ise Medine doneminin tic;tincti y1lmda ol­
mu�tur. Hal bu iken ayetle Uhud harbi arasmda ne alaka
var gibi sozler soylenebilir. Bir kere Nahl suresinden son tic;
ayetin (ki az onceki ayet de bunlardan biridir) Medine'de
Uhud harbi baglammda indigine dair alimler hemfikirdir.
Dolay1s1yla az onceki itirazm bir gec;erliligi yoktur.39
Burada �unu da eklemek isterim ki, o insanlar develeri
almak ic;in -olsa olsa- adam1 oldtirmti�ler. Ben onlann ada­
mm gozlerini ate�te k1zdmlm1� c;ivilerle c;1kard1klanna inan­
m1yorum ve ihtimal de vermiyorum, c;tinkti buna gerek ve
neden yok. Rivayetlerde c;obanlann iki ki�i olduklan, bun­
lardan birinin kac;tig1 da ifade ediliyor. Tuhfet'ul Ahvezi, il­
gili hadisin ac;1klamasmda bunu da belirtiyor. Ke�ke Hz.
Muhammed'in talimatiyla i�kenceyle katledilenler yalmz
bunlar olsa! 6rnekler c;ok; kitapta bu gibi cinayetlere epey
yer verecegim.
islami kesim bazen olaylan c;arp1tarak anlatiyor. Mesela
bir sava�ta Hz. Muhammed katledilmi� bir kadmm cenaze­
sini yerde gortince sormu�, bu da kim? Efendim malum sa­
va�tlr, bu kadm Mtisltimanlar tarafmdan vurulmu�tur de­
mi�ler. Kendisi buna olumsuz tepki gostermi� ve sava�larda-

39 Nahl suresi, ayet 126.

27
baskmlarda kadmlan katletmeyin demi�tir.40 Yine i;:ocuklar
hakkmda 'Sav�larda �cuklan oldUrm.eyin' diye hadis var.
i�te burada, 'Hz. Muhammed ne kadar da merhametliymi9.
Sava� halinde bile kadm ve <;:ocuklan di.i�i.inmi.i�ti.ir' gibi laf­
lar soylenebilir. i�in geri;:egini bilmeyenler bunu olumlu ola­
rak algilayabilirler. Halbuki hie;: ilgisi yoktur. insanm, o za­
manlar Mi.isli.imanlar tarafmdan esir alman kadm, k1z ve <;:o­
cuklann ba�ma gelenlere bakmca; ke�ke bu esir kadm ve
<;:ocuklar oldi.iri.ilseydi de 0 hale gelmeselerdi diyesi geliyor.
<;i.inki.i klz ve kadmlar cariye stati.isi.ine tabi tutulup Mi.isli.i­
manlar tarafmdan kullamhyordu ve hatta mal gibi satihyor­
du; erkek i;:ocuklar da dev�irilerek fi.ituhat ad1 altmda <;:e�it­
li cephelere/sava�lara, Orta Asya'ya kadar gonderiliyordu.
Oyle ki bazen ele gec;:en kadmlar azd1/her erkege bir ta­
ne bile di.i�mi.iyordu. Bu durumda 2-3 erkegin ortak oldugu
tek bir cariye de oluyordu.41
Kadm ve c;:ocuklann korunmas1yla ilgili hadisler yine en
ba�ta Buhari'de ge<;:iyor; bu dogrudur. Buhari ve Milslim bu
konuda ozel ba�hklar da a9m1�lardir: Sava�larda i;:ocuklar
ve kadmlan oldiirmeyin diye.42 Ancak islami kaynaklarda,
'Sava�larda ya�h erkekleri oldUrm.eyin' diye bir ba�hk yok­
tur. Satir aralarmda bazen ya�hlar da i�lenmi�tir; ancak ha­
dis alimleri bu ti.ir rivayetleri saghkh bulmam1�lard1r.
Az once de deginildigi gibi ele ge<;:en erkekler kole stati.i­
si.ine tabi tutuluyordu. Hal boyle olunca ya�hlan kimse satm
almazdi. Ostelik zararlan da olabilirdi: Muhammed oizden

40 a-Buhari, Cihad, bab 147/3014 ve 148/3015.

b-Tirmizi, Siyer boliimii, no: 1583.
41 Ebu Davud, Merasil, 5/435, no: 2611 .
42 Buhari, Cihad, bab 147/3014 v e 148/3015.

28
ne istiyor diye olumsuz propaganda yapabilirlerdi. Dolay1-
s1yla cocuk ve kadmlar icin gortintirde bir tolerans gortinti­
yorsa da; bunun temelinde Hz. Muhammed ve taraftarlan
icin c1kar mevzu bahistir; bu gozden ka9mamahd1r. Kadm­
lan cariye olarak kullanmak ve 9ocuklan da dev�irip islam
ftituhatl ad1 altmda talanlara, kiy1mlara gondermek o
zamanlarda olagan gortiltiyordu. Onlar oldtirtilseydi ordu­
suna nerden sava�c1 saglayabilirdi?
Sava�larda, baskmlarda ya�hlan katledin diye Hz. Mu­
hammed'in ac;:1klamalan da vard1r. Sahabilerden Semi.ire b.
Ctindtip anlatiyor: Hz. Muhammed, 'Bas.km ve sava�larda
mi.i�riklerin ya�hlanm katledin; ancak �cuklanna ve kadm­
lanna kan�maym' diyordu. Hatta kimi hadis kaynaklannda
cocuklan oldtirmemenin nedeni bile belirtilmi�tir: Onlann
kalbi yumu�aktlf, kolay yola gelirler/dev�irilirler diye. Dog­
rudur; cocuk kti9tik ya�ta bir �ey bilmez. Zaman icinde ona
ne ogretilirse ona gore �ekillenir.43 Ani baskmlarda gayri ih­
tiyari olarak kadm ve cocuklar da oldtirtilecekler ne dersin
diye Hz. Muhammed'den soruldugunda, o 9ocuklar da on­
lardandlf, sorun degildir demi�tir. Bu da yine Buhari ve
Mi.islim'in ortak hadislerindendir.
K1sacas1, sava� ve baskmlarda kadm ve cocuklara mtim­
ktin derece dokunmamak, saglam hadis olarak kabul edil­
mi�tir; ancak ya�hlara kan�maym hadisi hem saglam kay­
naklarda yok; hem de ge9tigi bir iki yerdeki rivayet de zay1f

43 a-T1rmizi, Siyer boli.imil, bab 29/ 1583.

b-Ebu Davud, Cihad, bab 1112670.
c-Ahmet b. Hanbel, Milsned, no: 20407 v p 20493.
d-Taberani, Mucem-i Kebir, c. 71262, no: 6900-6903-6932 ile 7037.
e-Askalani, Telhisu'l Habir, c.41194, no: 2217. Burada i;ocuklan b1rak-
mamn nedeni de belirtiliyor.

29
olarak degerlendirilmi�tir. Bu konuda en detayh bilgiyi tbni
Hazm vermi�tir. Kendisi, ya�hlar katledilmesin hadisiyle il­
gili rivayetleri s1ralad1ktan soma neden bu rivayetlefin zay1f
olduklanm teker teker izah etmi�tir. Bununla ilgili Tevbe
suresindeki ayeti de kamt gostermi�tir.
Ayetin anlam1 �u: "Haram aylar (Hicri takvime gore Zil
Kade, Zil Hicce, Muharrem ve Recep aylandu) �ca Al­
lah'a ortak ko�anlan arttk buldugunuz yerde oldilrii.n , onla­
n yakalayip hapsed.in ve her gozetleme yerine oturup onla­

n gozetleyin. Eger tOvbe eder, namaz lo.hp zekatI verirlerse,

onlan serbest brrakm."44 Yani madem ayet mutlaktu; ya�h­

lardan soz etmiyor o halde onlar da oldi.iri.ilebilir diye bir so­
nm;: c;:1kanyor ibni Hazm. Ya�hlara dokunmaym hadisi hak­
kmda Askalani, tbni Harrat ve tbni Kattan da ibni Hazm gi­
bi bu hadis zay1ftu demi�lerdir.
Evet; bu 7-8 ki�ilik grubun hikayesi boyle. Unutmayahm
ki, bu olaym vuku bulmasmdan daha onemlisi; Maide sure­
sinin yukanda gec;:en ayetidir (oldi.iri.in, el ve bacaklan c;:ap­
raz kesin, c;:arm1ha vurun diye). Ayet, Kur'an'm bak1�1m net
bir �ekilde ortaya koyuyor. Aynca Enfal suresinde (ayet,12)
boyunlanm ve parmaklanm dograym denmesi aym cezay1
teyit ediyor. Bu ayetler varken artik ba�ka soze ne hacet!45

44 Tevbe suresi, ayet 5.

45 a-ibni Hacer Askalani, Telhisi.i-1 Habir, c. 4/194, no: 2218.
' b-ibni Kattan, el-vehrn ve'l iharn, c. 5/561, no: 2786.
c-ibni Hazrn, Muhalla, c. 7/296-299, no: 926-927.
d-Tevbe suresi, ayet 5. Buhari, Cihad, bab 146/3012, Mi.islirn, Cihad, bab
9/1745.
d-Askalani, Telhisi.i-1 Habir, c. 4/194, no: 2214.
e-ibni Harral, Ahkarnu'I Vusta, c. 3/43.

30
 II. BOLUM

ON YILLIK MED1NE DONEMiNDE

GER�EKLESEN SAVAS VE BASKINLAR

Hz. Muhammed Mekke'de tutunamaymca Medine'ye

gitmek zorunda kahr/hicret eder. Medine'de kald1g1 10 y1l­
hk stire i<;:inde hem bir<;:ok sava� ve baskma kendisi fiilen ka­
t1hr, hem de bunlar d1�mda arkada�lanm bir<;:ok sava�a ve
baskmlara gonderir.
Kaynaklarda bu on yilhk stire zarfmda meydana gelen
sava� bilan<;:osu hakkmda farkh rakamlar var. ibni ishak
(h.151 .o), Hz. Muhammed ya�ad1g1 on yilhk Medine done­
minde 38 baskm gen;:ekle�tirmi�tir �eklinde bilgi vermi�tir.
Hafiz Muhammed b. Nasr (h.294.o), bu say1y1 70 olarak yaz­
m1�tir. Hafiz Abdullah el-Hakim (h.405.o), bu baskmlann
say1s1 lOO'ti ge<;:mi�tir diye belirtmi�tir. ibni Abdilber
(h.463.o) , bunlann say1s1 47'dir �eklinde bilgi vermi�tir.
Mes'udi (h.346. o) Mtiruc-ti Zeheb adh kitabmda, kimileri
bu baskmlann say1s1 35'tir; ancak 66 diyenler de vardlf diye
yazm1�tlf. Ba�ka bir kaynagmda (et-tenbih ve'l e�raf'ta) bu
saymm 73 oldugunu yazanlar da vardlf diye not dti�mti�ttir.
31
Vak1di (h.207.o) kitabm hemen ba�mda bu sava� ve baskm­
lan s1ralarken 84'e kadar <;1karm1� ve daha sonra tiimii hak­
kmda teferruath bilgi vermi�tir. Vak1di'nin sunmu� oldugu
say1y1 ibni Sad (h.230.o) da detayh bir �ekilde sunup teker
teker izah etmi�tir. ibni Hi�am (h.187.o) toplam say1 83 di­
ye belirtmi�tir. Ahmet b. Hanbel (h.241.o), 19'u sava�, 24'i.i
baskm olmak i.izere toplam 43 diye yazm1�tir. Say1 konusun­
da en detayh bilgiyi Salihi (h.942.o) vermi�tir. Kendi zama­
mna kadar onceki yazarlardan kim ne demi�se hepsini bir
araya getirip farkh bir say1 ortaya koymu�tur. Hz. Muham­
med'in �ahsen kattld1g1 sava�lar 27'dir. B aztlan bu saymm
29 oldugunu belirtmi�lerdir. Bunun 25, 26 oldugunu yazan
tarih<;:iler de vardir diyor. Hz. Muhammed'in kattlmay1p da
gorevlendirme yapttg1 baskmlar hakkmda da detayh bilgi
veriyor. Onun listesine bak1ld1gmda sava� ve baskmlann
toplam say1s1 lOO'i.i gec;:iyor.46
Saytlan yi.izden fazladir diyen ba�ka yazarlar da vard1r.
Mesela ibni Hacer Askalani (h.852.o) Buhari i.izerine yazd1-
g1 �erh kitabmda, 'Mugultay'a gore bu say1 yi.izdi.ir' diye be­
lirtmi�tir.47 Buhari ve Mi.islim'de bu konuda �u bilgiler ortak
olarak i�lenmi�tir: Zeyd b. Erkam aktanyor: Hz. Muham­
med 19 sava�a-baskma kattldi. Ben ise onunla birlikte bu
baskmlardan 17'sinde vard1m. Bera b. Az1b, ben Hz. Mu­
hammed'le birlikte 15 sava� ve baskma kattld1m; Bi.ireyde,
ben Hz. Muhammed'le beraber 16 sava� ve baskma kattl­
d1m diyor. Verdigim bu son ornekler Buhari'de birk.ac;: yer­
de ve Miislim'de gec;:iyor.48
I

46 ibni Sad, Tabakat-i Kiibra, c. 2/5 ve Salihi, Siibiil'iil Hilda, c. 4/18.

47 Askalani, Fethu'l Bari, Megazi boliimii, bab 89, no: 4473, c. 9/624.
48 a-Buhari, Megazi, bab 113949, 77/4404 ve 89/4471-73 .
b-Miislim, Cihad, no: 1814-1815, Hae boliimii no: 1254.

32
 Yaygm olan gorti� �udur ki; Hz. Muhammed'in �ahscn
katlld1g1 sava� say1s1 9, yine kendisinin bizzat katild1g1 bas­
km say1s1 27'dir. Ancak kendisinin katilmay1p da gorevlen­
dirme yapt1g1 baskmlarda ufak farklann olmas1 muhtemel­
dir. Bunun da degi�ik nedenleri vard1r. Diyelim bir noktaya
baskm yapm1�lar; bunlar gidip gelene kadar birkac yere ug­
ram1�lar (il, ilce, koy dti�i.inelim). Daha sonra o olay hakkm­
da bilgi verilirken, kimisi aym baskmla ilgili farkh bir isim
vermis, kimisi ba�ka bir isim vermi�tir. Halbuki ikisi de ay­
md1r. Ya da kimi baskmlarda bir �ey yapilmadan geri dontil­
mti� veya ufak caph bir baskm olmu� diyelim; baz1 yazarlar,
bu ttir onemsiz baskmlara yer vermemi�lerdir. Ancak ben
�ahsen boyle bir ornege rastlamad1m. Boyle bir varsay1m
mtimktindtir demek isterim. Bir de az once sunulan rakam­
lar arasmda ihtilaf gortilmemeli. C:::tinkti kimi yazarlar Hz.
Muhammed'in yalmz savas ve baskmlanm alm1�, kimileri
onun sava�lanyla diger baskmlan alm1�. Durum boyle olun­
ca elbetteki rakamlar birbirlerini tutmaz. Arna her �eyden
once bu on yilhk sure icinde ne gibi sava� ve baskmlar yap1l­
m1ssa; bir kere hepsinin detay1 kaynaklarda mevcuttur.
Ben bu cah�mamda Hz. Muhammed'in on y1lhk Medine
doneminde gerceklestirdigi baskm ve savaslardan ytizi.in
iizerinde bir liste sunacag1m. Benim avantaj1m �u: Biz bilgi,
internet cagmda yas1yoruz. Dolay1s1yla konuyla ilgili nerde
bir kitap varsa rahathkla ula�abiliyoruz. 0 zamanlar boyle
bir imkan yoktu, yaz1hp cizilenler hakkmda herkesin bilgisi
olmayabilirdi. Bu nedenle o zamanki baskmlarla ilgili bilgi­
ler her yazarda aym olmayabilir. Bu cah�mamda can ve mal
kaybmm oldugu sava� ve baskmlar hakkmda yeterince bilgi
sunacag1m; ancak zayiat olmadan biten baskmlar hakkmda
33
fazla detaya girmeyecegim. istedigim mesaj1 vermek i<;:in i�­
leyeceklerim yeterli gelir.49
Bu baskmlara siyer ve tarih kitaplannda 'Seriye' denir.
Kimileri seriye ile su kelimesi arasmda ili�ki kurmu�, bu
baskmc1lar genelde geceleyin veya gizlice eylem ger<;:ekle�­
tirdikleri i<;:in bu ismi alm1�tlr demi�lerdir.50 B ir de Hz. Mu­
hammed adamlanm baskmlara gonderirken belli bir yere
kadar onlara e�lik eder, talimatlar verir, aynhrken de Allah
yard1mcm1z olsun diye dua ederdi. Siz oldi.irilrken Allah i<;:in
oldi.iriln, Allah i<;:in sava�m diyordu. Evet; islam'da Allah
i<;:in oldtirmek, insanlann birbirlerini bogazlamas1 da bir
ger9ektir!Sl
Kimileri Hz. Muhammed 9ok merhametliydi, o bu bas­
km ve sava�lan idare ediyordu; ancak kendisi kimseyi ol­
di.irmilyordu gibi savlar one stirebilir. Ancak bu dogru de­
gildir. Ci.inkil veriler boyle bir iddiaya imkan tamm1yor.
Kald1 ki ister kendisi �ahsen oldi.irsiln ister oldtirmesin; bu o
kadar onemli degildir. Bunca baskm ve sava�m, hatta kimi
�ahsi cinayetlerin (ilerde bunlan anlatacag1m) emri ondan
91kt1ktan soma i�in asil faili kendisidir. Hani gilnilmi.izde de
me�hurdur: Ozellikle siyasi bir cinayet i�lendiginde hep soy­
lenir; bunun arka planmda kim/kimler var? Tetik<;:iden ziya­
de tetik 9ektiren onemlidir. Arna yine de kendisinin bizzat
k1h9 kulland1gma dair k1sa bir ornek verelim. Uhud sava�1
donil�ilnde klZI Fatma'ya, 'Klzt.m al �u kihcnm, ilzerindeki

I
49 Salihi, Siibtil'iil Hilda, c. 6/10 ve bu sayfanm 3. dipnottaki bilgiler. Va-
kidi, Megazi 112-7; ibni Sad, Tabakat, 2/5; ibni Hi�am, Sireti Nebi, c. 4/304,
no: 201 1 .
5 0 Salihi, Siibiil'iil hiida, c . 6/12.
51 Salihi, Siibiilii'I hiida, c. 6/10-19.

34
kam temizle' diyor. Hatta bu hadis metninde, kihc1 o kadar
kullanm1�t1 ki bir yerleri kmlm1�t1/btikiilmti�tti bilgisi de
var. Bunu anlatanlar arasmda Kur'an yorumcusu ve tarihc;i
Taheri de var. Yine Hakim Nisaburi, Safii mezhebi tinliile­
rinden imam Remeli ve Kur'an yorumcusu ve tarihc;i ibni
Kesir ve Salihi de var.52
Bu boliimde Hz. Muhammed'in, on y1lhk Medine done­
minde icra ettigi sava� ve baskmlann sayilan hakkmda baz1
bilgiler sundum. ilerde bu sava�larla ilgili ozel ba�hklar a<;1p
detayh bilgiler verecegim. Burada baskmlann tasnifiyle ilgi­
li k1sa bir bilgi vermek isterim. Baz1 baskmlar Bedir, Uhud
gibi sava�lara neden olmu�; bunlan ozel bir ba�hk �eklinde
ele alacag1m. Yine Hz. Muhammed, kimi muhalif �ah1slan
ortadan kaldirmak ic;in adamlanm gorevlendirmi� ve onlar
da gidip ilgili ki�ileri infaz etmi�ler. Bu durumda olanlann
say1s1 da hayli fazla; bunlan da bag1ms1z bir ba�hkta ele ala­
cag1m. Hz. Muhammed'in �ahsen katild1g1 baskmlardan
onemli gordtiklerim hakkmda yeterince bilgi sunup ayn bir
ba�hkta anlatacag1m. Aym zamanda Hz. Muhammed'in ba­
z1 baskmlanndan <;1kan sonu<;lar ( ele ge<;en cariye, deve,
mal gibi) hakkmda baz1 onemli bilgileri ozetleyerek bag1m­
s1z bir ba�hk altmda sunacag1m. Diger baskm ve sava�lar
hakkmda da aym bilgileri ozel ba�hklar halinde sunmaya
devam edecegim.

52 a-Taheri tarihi, c. 2/533, Uhud harbi k1smmda.

b-Hakim, Miistedrek, Siyer boliimii, bab 1 4/4310, c. 3/27.
c-Salihi, Siibiilii-1 hiida, c. 4/18.
d-ibni Esir, Usd-iil Gabe, Simak b. Hare$e ba$hg1 altmda, no: 6, c. 2/551.

35
 III. BOLOM

BEDiR, UHUD VE HENDEK

SAVA�LARININ ASIL NEDENi

Hz. Muhammed'in Medine'ye gecmesiyle (hicretle) ba�­

layan sava�lann nedenleri hakkmda onemli bilgiler var; on­
lan payla�mak isterim. Bunlardan birini ilk kitab1mda de­
tayhca i�lemi�tim. Ancak farkh birkac sebep daha var; bu
ba�hkta onlar i.izerinde duracag1m. Saglam islami kaynak­
lardan derleyip sunacag1m bu bilgiler; aym zamanda halk
nezdinde var olan algmm yanh� oldugunu da ortaya koya­
caktu. Hz. Muhammed ve Mi.isli.imanlar islami kesimce bu
sava�lar konusunda masum gosterilmi�; ancak gercek hie de
boyle degildir.53
Hz. Muhammed, ilerde Medine'ye yapilacak bask1qlarda
kar�1 tarafa yard1mc1 olabilecek bir muhalefet kalmasm di­
ye Medine'de ya�ayan ti.im kesimlerle sozle�me yap1yor.
Bunu yapt1ktan k1sa bir si.ire soma Hz. Muhammed'in tali­
mat1yla Mi.isli.imanlar, Mekke'den gelip ticaret icin Sam ta-

53 Kur'an'm Kokeni, s.1 19.

36
rafma giden kervanlann ontinti kesmeye ba�hyorlar. Her
gecen gtin Mtisltimanlann baskmlan artmca Mekkeliler
bundan endi�e duymaya ba�hyorlar ve sonuc;:ta iki kesim
arasmda ilk defa Bedir harbi meydana geliyor. Bunu taki­
ben Uhud, Hendek sava�lan ba�hyor. B akahm Mtisltiman­
larla kar�1 taraf arasmdaki sava�lara kim sebebiyet vermi�;
islami kaynaklardan takip edelim.

1. Sifii'l Bahr Baskrm (Ramazan, h.7. ay):

Hz. Muhammed, Ebu Cehl'in de icinde bulundugu Mek­

ke ticaret kervamnm Sam tarafmdan gelip memleketlerine
donmek tizere olduklan haberini ahyor. Bunlann onlerini
kesmek, mallanm almak icin tizerlerine amcas1 Hamza ko­
mutasmda silahh bir grup gonderiyor. Tarih, Mart 623. Bas­
kmc1lar Sifti'l Bahr denilen yere gelince bak1yorlar ki ker­
vandaki insanlar cok fazla. 0 ytizden korkuyorlar, onlarla
ba� edemeyeceklerini anhyorlar. Su kesin ki Mtisltimanlann
gticti olsayd1 o kervam rahat b1rakmazlard1. C:tinkti onlann
say1s1 30, kervandaki insanlann say1s1 ise 300 idi. Sonunda
Mecdi b. Amr Ctiheni admda biri araya giriyor ve carp1�ma
olmadan herkes yoluna devam ediyor. Onlan ban�t1ran ki­
�i her iki kesim nezdinde saygm biriydi.
Bu baskm, Hz. Muhammed Medine'ye goc ettikten yedi
ay sonra gercekle�iyor. .. Her ne kadar burada bir zayiat ol­
mad1ysa da bir kere baskm haberi etrafa yay1hp olumsuz et­
ki yap1yor: Hakh olarak Mekkelilerin kafasmda, Muham­
med Medine'ye yerle�ti; anla�Ilan bundan sonra bizde huzur
b1rakmaz, Sam tarafma gidecek olan ticaret kafilelerimize
s1kca salduacaklar diye endi�e olu�maya ba�hyor. Nitekim
37
dedikleri de dogru 91k1yor. <:;tinkti bundan sonra Mtislil­
manlarm baskmlan artarak devam ediyor. Kaynaklarda
Mtisltimanlann baskm nedeni, Mekkeli tilccarlann onilnil
kesmek, mallanna el koymak olarak belirtiliyor.54
Bu konuda Buhari'de birka<;: kez tekrarlanan �oyle bir
bilgi var: Enes b. Malik ve ibni Omer anlattyorlar. Hz. Mu­
hammed ilk Medine'ye geldiginde kimi Medineli Mtislti­
manlar, ilrtinlerini kullansm diye hurma bah9elerini/aga9la­
nm ona verdiler. Muhammed, Yahudi kabilelerini Mek­
ke'den silrilp mallanna el koyunca zengin oldu. Bu ytizden
daha once Medinelilerin kendisine verdikleri bah9eleri iade
etti diyorlar. Bir kere Hz. Muhammed ve taraftarlannm ge­
lir kaynag1 zaten ganimet, hara<;, cizye ve fidyeden ibaretti.
Kim iddia edebilir ki Hz. Muhammed agtr sanayi hamlesini
ba�latm1� da onun etrafmdakiler bundan dolay1 varhkh ol­
mu�lar! Bu konuyu ilerde somut orneklerle ele alacag1m. ss
Yukanda anlat1ld1g1 gibi; Mekkeliler haks1zd1 demek an­
cak bir 9arp1tmadtr! i�te bu baskm nedeniyle iki kesim ara­
smda meydana gelen zincirleme sava�lann ilk k1v11c1m1 ba�­
hyor. Bundan bir ay sonra Mtisltimanlar bu kez Batn-i Ra­
b1g denilen bask1m ger9ekle�tiriyorlar. Yalmz �unu da belir­
telim ki, bu baskmlardan hangisi once, hangisi sonra olmu�
konusunda kimilerinde -az da olsa- ihtilaflar vard1r. Burada
onemli olan olaylardtr; yoksa hangisi once hangisi sonra ol­
mu�; bu pek sorun degildir. Dedigim gibi; kim ba�latm1�, ni­
<;:in ba�latm1� ve sonu ne olmu� bunlar onemli.56

54 a-Vak1di, Megazi, c.1/9.

' b-Taberi tarihi, 1/402.
55 Buhari: Hibe, bab 35/2630, Megazi, bab 14/3031 ve bab 30/4120.
56 a-ibni Kayyirn el-Cevziyye, Zadii'l Mead, c. 3/147.
b-ibni Sad, Tabakat, c. 2/6.
c-ibni Abdilberr, ed-diirer, s.104.

38
 2. Batn-i Rab1g Seriyesi (Sevval, h. 8. ay):

Hz. Muhammed yine Mekke'den �am tarafma ticaret

i<;:in gelen kervanm ontinti kesmek, onlan yakalay1p malla­
rma el koymak i<;:in Ubeyde b. Haris komutasmda altm1� ki­
�ilik silahh bir grup gonderiyor. Bu, az once ozeti sunulan
ilk baskmdan hemen soma ba�hyor. Bunlar Batn-i Rab1g
denilen yerde kar�1 kar�1ya geliyorlar. Bu baskmda da ker­
vandaki insanlar daha fazla, 200 ki�i. i<;:lerinde Ebu Stifyan,
Ebu Cehl'in oglu ikrime gibi tinltiler de vardi. Mtisltimanla­
rm say1s1 az oldugu i<;:in sava�maya cesaret edemiyorlar.
Kar�1 taraf da mahm1z ortahkta zayi olmasm dti�tincesiyle
sava�mak istemeyince herkes yoluna devam ediyor. Ancak
yine de ufak tefek baz1 yaralamalar oluyor. Mesela sahabi­
lerden Sad b. Ebi Vakkas kih<;: darbesiyle yara ahyor; ancak
agu bir yara degil. Oyle ki bundan bir ay soma Harrar'a ya­
pllan baskmda bu adam silahh baskm grubunun sorumlusu
olarak <;:atl�maya katihyor. Ancak unutulmamahdu ki, bu
baskm1 ger<;:ekle�tiren taraf yine Mtisltimanlard1 ve baskma
ugrayanlar da tticcarlar, sivil insanlardi. Btittin bunlar ve da­
ha soma anlatacag1m baskmlar, Mtisltimanlarla Mekkeli
muhalifler arasmda meydana gelen onemli sava�lann ne­
denleridir. 57

57 a-ibni Kayyim el-Cevziyye, Zadii'l Mead, c. 3/147. Burada aynca dip-

notta bin;ok kaynak gosterilmi�tir.
b-ibni Sad, Tabakat, c.2/6-7.
c-Vak1di, Megazi, 1/10.
d-Taberi tarihi, c. 2/402.
e-ibni Abdilberr, ed-dlirer, s. 104.

39
 3. Sad b. Ebi Vakkas'm Harrar'a Yapt1gi Baskm
( Zilkade, h.9. ay) :

Burada da yine Mekke'den gelip Sam tarafma giden tica­

ret kafilesinin oniinii kesmek ic;in Hz. Muhammed, Sad b.
Ebi Vakkas komutasmda muhacir denilen Mekkeli Miislii­
manlardan yirmi ki�ilik silahh bir siivari grubunu gorevlen­
diriyor. Bu olay hicretten 9 ay soma may1s aymda meydana
geliyor. Baskmc1lar be� giin yol ald1ktan soma Harrar veya
Hazzar denilen bolgeye vanyorlar. Bunlar buraya gelene
kadar kervan c;oktan oray1 terk edip gitmi�tir. Bu sefer de
bir �ey elde edemeden geri doniiyorlar. Su da bir gerc;ek ki,
kervandakilerin de istihbarat1 vard1; Miisliimanlarm onleri­
ni kesmeye gelecekleri bilgisini ahyorlardi. Bu yiizden ya
yollanm degi�tirip ba�ka giizergah1 takip ederlerdi, ya da
acele ederek biran once bulu�ma noktasm1 terk ederlerdi.
Diger baskmlarda vurguland1g1 gibi burada da belirtmek is­
terim ki, Hz. Muhammed'in bu silahh insanlan o sivil, tica­
ret ic;in yola c1km1� insanlar iizerine gondermesinin tek ne­
deni ganimet ve bolgede soz sahibi olmakti. Daha yeni Me­
dine 'ye yerle�mi�; nerdeyse her ay yol kesme, baskmlar ger­
c;ekle�tirmi�tir. Bunun ba�ka bir izah1 olamaz! SS

58 a-ibni Sad, Tabakat, c. 2/7.

b-ibni Kayyim el-Cevziyye, Zadu'l Mead, c. 3/147.
c-Salihi, Siibiilii-1 hiida, c. 6/25.

40
 4. Ebva Basktm (Safer, h. 12. ay) :

Bu baskma Hz. Muhammed �ahsen katihyor. Baskm,

Medine 'ye yaptlg1 hicretten 12 ay sonra Miladi 623 y1hmn
Eyltil aymda gen;:ekle�iyor. Grubun sancaktarhgm1 Hz. Mu­
hammed'in amcas1 Hamza yap1yor. Bunlann hedefi, az on­
ceki baskmlarda oldugu gibi Mekkelilerin ticaret kervamm
ele ge<;irmek, mallanna el koymaktir. Ancak Ebva denilen
yere gelince kervanm oray1 terk ettigini anhyorlar. Hz. Mu­
hammed ve arkada�lanmn bu seferki yolculuklan 15 gtin
stirtiyor ve eli bo� olarak Medine'ye dontiyorlar. Bu yolcu­
luktaki tek kazan<;lan, Hz. Muhammed'in donti�te B eni
Dtimre b. Abdi Menat ile bir ban� antla�mas1 yapmas1dir.
Ba�ta da soyledim; kimi baskmlara fazla yer vermeyecegim;
ancak oz ve k1sa baz1 bilgiler vermekle yetinecegim. Benim
i<;in ttim baskmlarda �u noktalar onemli: Kim ba�lattl, ni<;in
yaptl, sonrn;: ne oldu? Tarih tek tarafh yazild1g1 halde bunlar
yine de az <;ok anla�ihyor.59

5. Biivat Basktm (R.evvel, h. 13. ay):

Hz. Muhammed Medine doneminin 13. aymda (Ekim

623.m) yanma iki ytiz ki�ilik bir silahh grup ahp Buvat deni­
len bolgeye dogru yola <;:ik1yor. Hep vurgu yap1yorum; ttim
bu baskmlarda hedef Mekke'den gelen kervanlann ontinti

59 a-ibni Kayyim el-Cevziyye, Zadti'l Mead, c.3/148.

b-ibni Esir, el-Kami!, c. 2/9-12.
c-Vak1di, Megazi, c.119-19.
d-Salihi, Stibtilti'l Hilda, c. 4/25.
e-ibni Abdilberr, ed-dtirer fi ihtisari-1 megazi, s. 103.

41
kesip e�yalanna el koymak.60 Kar�1 tarafm ticaret kafilesin­
de bu kez ytiz ki�i var. Bunlar arasmda 0-meyye b. Halef de .
vardi. Az sonra anlatacag1m Batni Nahle vakasmda Dm�y­
ye'nin �ahsma ait altm 2000 dinar idi (yakla�1k 10 kg altm).
Bu adam, daha sonra meydana gelen Bedir harbinde, Mtis­
ltimanlardan A. Rahman b. A vf'a teslim olur. Sahabiler bu­
nun haberini ahnca gelip adam1 infaz ediyorlar. Buvat ola­
ymda ticaret mah hayli fazlaydi. Mal sadece kervana katilan
ki�ilere ait degildi. Mekkelilerde adetti: Kervana katilan
bin;:ok akraba ve dostun mahm da satmak i<;:in yanlanna ahp
gottiriirlerdi. Bu kervanda iki bin be� ytiz ytiklti deve vardi.
Ele ge9irselerdi gen;:ekten iyi bir para: Ne demek 2500 deve
ytikti! Elbetteki ba�arabilselerdi o develer de ganimet ola­
cakti. Hz. Muhammed ve yanmdaki silahhlar Buvat'a var­
d1klan zaman kervan art1k oray1 9oktan ge<;:mi�ti. Bu sefer
de bir �ey elde edemeden geri donmek zorunda kaldilar. 61

6. U�eyre Baskrm (R.ahir, h. 16. ay) :

Hz. Muhammed 0-�eyre baskmmda da �ahsen vardi. Bu,

Medine doneminin 16. aymda meydana gelir. Hz. Muham­
med 150-200 ki�ilik silahh bir grubu yanma ahp yine ticaret
i<;:in Sam taraflanna giden Mekkeli tticcarlann oniinti kes­
mek, mallanm el ge9irmek i<;:in yola 91kar. 62 D �eyre denilen

60 Vak1di, Megazi, 1/2.

61 a-ibni Kayyim el-Cevziyye, Zadti'l Mead, c.3/148.
b-Salihi, Stibtilti'l Hilda, c. 4/27.
c-Vak1di, Megazi 1/2.
62 ibni Kayyim el-Cevziyye, Zadti-1 Mead, c.3/149.

42
bolgeye vard1klannda kafilenin oray1 c;:oktan terk ettigi bil­
gisini ahr ve bir �ey elde edemeden arkada�lanyla birlikte
geri donmek zorunda kahr. Dikkat edilirse yukandan beri
anlatilan bu baskmlann c;:ogunda Mtish.imanlar kervanla
kar�1la�mam1�lar. Daha once de ifade edildigi gibi bu da o
tticcarlann istihbaratmm ne denli gtic;:lti oldugunu gosteri­
yor. Bir diger nokta; hani Hz. Muhammed her �ey biliyordu,
keramet sahibiydi. Peki, bilseydi ki bu kervanla bulu�ama­
yacak; o zaman bo�una yola c;:1kar m1yd1? Demek ki bu ko­
nularda insan otesi bir yard1m, mtidahale, keramet ve muci­
ze soz konusu degildir.
Burada bir �ey daha eklemek isterim. islami yazarlar bin
dereden sular getirip Mtisltimanlann o gtinkti baskmlanm
hakh c;:1karmaya c;:ah�abilirler. Bu bilgileri, tek tarafh yazil­
m1� islami kaynaklardan saglad1g1m halde; yine de Mtislti­
manlan hakh c;:1karacak bir neden gormtiyorum. Mesela
�oyle diyebilirler: Efendim Hz. Muhammed Medine'ye kac;:­
tig1 halde yine de onu orada rahat buakm1yorlardi. 0 ytiz­
den Hz. Muhammed de mecbur kahp onlann ticaret gtizer­
gahlanm kontrol altma almak istedi, onlann ekonomilerine
zarar vermeye c;:ah�tl gibi laflar. Bunlar saglam islami kay­
naklarda bir kere yok. Bu ttir yak1�tumalar her zaman yap1-
hr. Demin de vurgu yapild1g1 gibi bu ttir bilgiler zaten isla­
mi kesimce kabul gormti� kaynaklarda yoktur/gec;:miyor.
Bunlan soyleyenler olsa da kafadan konu�mu� olurlar.63

63 a-ibni Esir, el-Kamil, c. 2/9-12.

b-ibni Kayyim el-Cevziyye, Zadi.i'I Mead, c.3/149.
c- Salihi, Si.ibi.ili.i'I Hi.ida, c. 4/29.
d-ibni Sad, Tabakat, c- 2/9.
e-Vak1di, Megazi, 1/12.

43
 7. Ciiheyne Baskrm (Recep, h.17. ay) :

Bu baskm �oyle geli�iyor: Hz. Muhammed Medine'ye

hicret edince Ci.iheyne ileri gelenleri ona gelip �u teklifi su­
nuyorlar: Sen aram1za geldin. Oyle yap ki biz sana gelelim,
sana uyahm. Hz. Muhammed de onlara soz veriyor, kimse
size kan�maz diyor. Bu olup bitenlerden sonra bunlar Mtis­
ltiman oluyorlar. Sad b. Ebi Vakkas anlatmaya devam edi­
yor: Hz. Muhammed bizi Ctiheyne'ye yakm Kenaneogulla­
nna bagh bir yerlqim birimi tizerine gonderdi. Say1m1z yilz
ki�i yoktu. Biz onlara kar�1 saldmya gec;:tik; ancak onlar faz­
layd1 biz ba� edemedik. Sonw;:ta Ctiheynelilere s1gmd1k; an­
cak onlar bizi kabul etmediler: Bu ayda (Recep ay1) sava�
haramdir, neden baskmlara c;:1kiyorsunuz dediler. Biz de de­
dik ki onlar da bizi boyle bir ayda memleketimizden stirdti­
ler. Dolay1s1yla biz hakhy1z. Sonuc;:ta biz Mtisltimanlar ken­
di aram1zda ikiye boltindtik. Kimisi bu ayda baskm olmama­
hyd1, kimisi olabilir derken; durumu Hz. Muhammed'e bil­
dirdik. Kendisi bize k1zd1, neden aynhga dti�tiyorsunuz/bir­
lik olmuyorsunuz dedi. Bunun tizerine baskm ic;:in yeni bir
sorumlu gonderdi: Abdullah b. Cah�. Bunun hikayesini,
olup bitenleri bundan sonraki �1kta anlatacag1m. Mezhep li­
deri Ahmet b. Hanbel, ibni Ebi Seybe, Heysemi, Salihi bu
konuyu i�lemi�lerdir. B a�ka kaynaklarda da gec;:iyor.64

64 a-Salih-i Stibiil-til htida, c. 6/27.

I
b-Heysemi, Meeme-ti Zevaid, c. 6/67, no: 9938, Megazi, bab 25/17.
c-ibni Ebi Seybe, Musannaf, Megazi, Bedrti-1 ula bashg1 altmda.
d-Ahmct b. Hanbcl, Sad b. Ebi Vakkas hadisleri k1smmda, no: 1539.
e-Siret-i Halebi, Seriyeler boltimi.i, Sad b. Ebi Vakkas'm Harra baskm1
bashg1 altmda.

44
 8. Batn-i Nahle Baslom (Recep, h.17. ay) :

Bu baskm az oncekinin devam1d1r. Burada Hz. Muham­

med sahsen yok; aynca bu baskma kadar Mtisltimanlarla
Mekkeli muhalifler arasmda bir savas da meydana gelmi� de­
gildi. Yukandaki baskmlar olmus; ancak zayiat olmam1sti.
Hz. Muhammed hicretten on yedi ay soma Abdullah bin
� komutasmda on iki kisilik bir silahh grubu Batn-i Nah­
le denilen bolgeye gonderiyor. Bunlann say1s1 konusunda
farkh bilgiler de var. On tic;, on iki ve hatta sekiz diyenler var­
dir; ancak yaygm gorti�, bunlarm on iki kisi oldugu yontinde. 65
Bu bolge Mekke'ye yakm bir yer. Kaynaklarda su bilgi
de gec;:iyor: Bunlann oraya gidis amac;lan, Mekkelilere ait ti­
caret kafilesini gozetlemek. Y ani burada kars1 taraftan gele­
bilecek herhangi bir baskm soz konusu degildi. Baskmcila­
rm esas amac1 c;apulculuk yapmakti. Madem bizi Mek­
ke'den goc;: ettirdiler, o zaman biz de onlann rahatm1 boza­
hm diyorlardi. Aylardan 'Recep' ay1ydi. Bunlar oraya varm­
ca dort kisilik bir Mekkeli ticaret kafilesiyle karsilas1yorlar.
Tticcarlar Taif'e mal gottirtip satm1s, Mekke'ye geri donti­
yorlardi. Bu dort kisi, o silahh Mtisltimanlan gortince kor­
kudan birbirlerini tiras etmeye bashyorlar. Buradaki amac;­
lan, kendilerinin 'Umre' ibadetini ifa ettiklerini, boylece ih­
ramdan c;:1kmak istediklerini, dolay1s1yla hic;bir kotti niyetle­
rinin olmad1g1m gostermekti. (Gerek Hae, gerekse Umre
ibadetinde tiras olmak islam'dan once de bir gelenekti.)
K1sacas1, bu tiras eylemiyle Mtisltimanlara bans mesaj1
vermek istiyorlard1 ve gerc;:ekten de bunlar suc;:suz insanlar-

65 Vakidi, Megazi, 1/19.

45
di. 0 bolgeye yabanc1 olan dart ki�iden kottiltik adma ne
beklenebilir ki? Zaten bunu kimse iddia etmemi�tir. Arna
maalesef korktuklan ba�lanna gelir: Mtisltimanlar onlara
saldmp Hadremioglu Amr'1 oldtirtiyorlar. (Bu �ah1s Mek­
ke'nin ileri gelenlerindendi.) Osman ve Hakem adlannda
iki ki�iyi de esir ahyorlar. Nevfel isminde dordtincti ki�i ise
kac;may1 ba�anyor. Bu baskmlann amacmm ganimet elde
etmek oldugu islami kaynaklarda ac;1k bir �ekilde belirtili­
yor. 66 Mtisltimanlar aynca onlann mallanna da el koyuyor­
lar. Bunlar Taif'e gidip orada ah�veri� yapm1�lard1. Hatta o
maim ne oldugu konusunda detayh bilgi de var: Deri, icki ve
kuru tiziim. Tabii bunlann develerine de el koyuyorlar.67
Ele gec;irilen o ic;kilere Hz. Muhammed ne yaptl konu­
sunda pek bilgi yok. Daha sonra o ganimetleri dag1tuken
muhakkak onu da kendi aralannda dag1tm1�lard1r. �tinkti o
zaman hentiz ic;ki konusundaki ayetler inmemi�ti. Mtifreze
sorumlusu Abdullah , o mallan arkada�lan arasmda pay­
la�tmyor ve be�te birini de Hz. Muhammed'e aymyor; an­
cak bu konuda haks1zhk diz boyu oldugu ic;in Muhammed
ilk etapta o ganimetleri dag1tm1yor. �tinkti hem ganimetle
ilgili ayet hentiz inmemi�ti, hem de durum vahimdi/btiytik
bir haks1zhk yapllm1�ti.
Talan payla�1m1yla ilgili ayet, bu baskmdan k1sa bir stire
sonra meydana gelen Bedir harbinden hemen sonra geliyor.

66 a-Taheri, Tarih, c. 2/403-415.

q-ibni Kesir, Bidaye- Nihaye, c. 5/26-36.
c-Vak1di, Megazi, c.1/13-19.
d-ibni Kayyim el-Cevziyye, Zadu'l Mead, c. 3/150.
67 a-ibni Sad, Tabakat, c. 2/10
b-ibni'l Cevzi, el-Muntazam fi tarih, c. 3/91.
c-Vak1di, Megazi, c. 1/16.

46
Gerek Bedir'de ve gerekse ondan soma meydana gelen sa­
va� ve baskmlarda ele gecen mallann statilsil hakkmda ayet
gerekiyordu. 0 ytizden Bedir harbinden soma ganimet aye­
ti iniyor. ilkin, "Artik elde ettiginiz ganimetlerden helal ve
temiz olarak (kemali afiyetle) yiyin" anlammda geneli ilgi­
lendiren bir ayet geliyor.68 Daha soma da Hz. Muhammed'e
ve ailesine bu ganimetlerden pay aynlmas1 icin bu kez ozel
ayet iniyor. "Eger Allah'a ve (hak ile bat1hn) aynlma gti­
ntinde, o iki toplulugun kar�tla�tigi (Bedir) gtintinde kulu­
muza (Muhammed'e) indirdigimize (ayetlere) ina�samz
bilin ki ald.Igunz ganimetlerin be�te biri Allah'a, peygambe­
re ve onun akrabasma, yetimlere, yoksullara ve yolcu(lar)a
aittir. Allah her �eye kadirdir." anlammdaki ayet geliyor.
Hz. Muhammed bu ayete dayanarak hem kendine, hem de
akrabasma -sava�larda elde edilen ganimetlerden- maa�
baghyor: bzel odenek aymyor. 69
Hz. Muhammed bu ayet inince, daha once beklettigi o
mah ilgili arkada�lan arasmda dag1tiyor ve 1/5'ini de kendi­
ne ahyor. Ctinkil artik fetva yukanlardan gelmi�, o talan
malmm kullamlmasmda sakmca yoktur diye Allah tarafm­
dan izin verilmi�tir. Diyelim bu ganimet mahndan kendine
maa� baglamas1 normaldir; peki yakm akrabasm1 niye bu i�e
kan�tmyor? Bugiln iktidan elinde bulunduranlann kendi
cevrelerine dag1tt1klannm ayms1m o da yapm1�; ilstelik de
bunu tann buyrugu olarak halka duyurmu�tur. Yine bugiln
eger kimi devlet yoneticileri devletin mahm yiyorsa, bunlar
zalimliklerinden bunu yap1yorlar; ancak Hz. Muhammed'in
yaptig1 daha farkh: Talanlara kutsalhk ortilsil giydiriyor.

68 Enfal suresi, ayet 69.

69 Enfal suresi, ayet 41.

47
 Batn-i Nahle vakas1yla Bedir harbi arasmda zaten pek
silre yoktur. Batn-i Nahle bask1m arahk aymda oluyor, Be­
dir ise bundan iki ay sonra martta meydana geliyor. Sahabi
tbni Abbas'tan soruyorlar, katledilen Hadremioglu'nun kan
bedeli odendi mi? Kendisi, hayir odenmedi diyor. Ashnda
verilse de verilmese de bir �ey ifade etmiyor. Burada sorun,
neden sen defalarca silahh adamlanm Mekkeliler ilzerine
saldirtlyorsun ve sonunda Bedir, Hendek, Uhud gibi sava�­
lara neden oluyorsun sorunu!70
Burada su soylenebilir: Hz. Muhammed ve Mekke'den
gelen diger Mtisliimanlar mallanm Mekke'de birakm1�lardi.
Madem Mekke'den milsriklerin bask1s1yla go<;: etmek zo­
runda kaldilar, o halde Mekkelilerin mah onlara helaldir gi­
bi bir mantlk yilriltillebilir. Ben de derim ki, madem Allah
Ebabil kuslan gonderip insanlan yok etmis, madem Hz.
Muhammed ve Mtislilmanlann kazanmas1 icin de binlerce
melegi yard1ma gondermi� (bunlar Kur'an ayetlerinde anla­
tihyor); o zaman niye Mekke'de Hz. Muhammed ve yandas­
lanm korumad1? Hep soyliiyorum: Her sey maddi gilce go­
redir; tann inanc1 topluma kars1 sadece kullamlm1st1r.
Dikkat edilirse hicbir yaz1mda yaratic1yla ilgili bir izah1m
yoktur. Ben, basta islam olmak ilzere diger kutsal dinlerin
tannsal boyutu olmad1g1m; tann inancmm, bu dinlerin lider­
leri tarafmdan kendi siyasetleri icin kullamld1g1m hep belir­
tiyorum. Yaratic1 konusunu dinlerin d1smda tutuyorum. Bu­
rada bunu bir daha hatirlatmak isterim ! .

Az once de belirtildigi gibi, bu olaym meydana geldigi ay

'Recep' ay1yd1 ki, oteden beri Araplann geleneginde bu ay­
da cinayet islemek, savasmak haramd1/gtinahti. Hatta bir in­
san bu ayda babasmm katiliyle kars1Iassayd1, ona sesini bile

70 Vak1di, Megazi, c. 1/18.

48
<;:1karamazd1. Bu baskmla Mtisliimanlar ban�a golge dti�tir­
dtiler ve daha sonra meydana gelen Bedir, Uhud, Hendek
gibi zincirleme sava�lann da nedeni oldular. Soyle ki, Mtis­
liimanlar tarafmdan Recep aymda meydana gelen bu haks1z
cinayet ve masum insanlan esir alma, mallanna el koyma,
bOlge insanlan tarafmdan kayg1yla kar�1land1. Bolge halkm­
da, bu aylarda (Zilkade, Zilhicce, Muharrem ve Recep ay­
lan) cinayet i�lemek yasak; ancak 'Muhammed geldi ban�
vesilesi olan bu gelenegi ortadan kaldrrdi, bundan sonra vay
halimize! ' gibi endi�eler olu�tu.
i�te bu baskmda yap1lanlann hem haks1zhk olmas1, hem
de boylesine kutsal bir ayda meydana gelmesi, Mekke hal­
k1yla (Muhammed'e muhalif olanlanyla) Muhammed ve
Mtisltimanlann aras1m iyice a9t1. Bu olay tizerine Mekkeli
muhalifler Bedir harbi i<;:in hazuhk yapmaya ba�ladilar. Bu
vakadan iki ay sonra Bedir harbi ba�lad1. Burada olup bi­
tenler aym zamanda Hz. Muhammed'le antla�ma yapan
Medineli muhalifleri de endi�elendiriyordu. Ctinkti hem
haks1z yere, hem de kutsal bir ayda yapilm1�tl. Bu olaym
Bedir harbine neden oldugu konusunda tarih<;:i ve Kur'an
yorumcusu ibni Kesir, 'Bedir harbine neden olan Batn-i
Nahle vakas1' diye ozel bir ba�hk atm1�tlr. Muhammed Re­
�it Rlda (m.1935.o) da, 'Bedir harbinin nedeni Batn-i Nahle
bask1mdu' �eklinde bilgi vermi�tir.71
Batn-i Nahle olay1 Hz. Muhammed'i bolgede zor durum­
da b1rakt1. 0 ytizden konuya ili�kin bir <;:oztim bulmahyd1.
Nitekim ilk etapta kendi adamlanna k1Zlyormu� gibi yapt1.
Hatta ele ge<;:irdikleri ganimetten kendi payma dti�eni alma­
d1. (Bunu az once de ifade ettik. Biraz sonra anlatilacag1 gi-

71 ibni Kesir, Bidaye-Nihaye, c. 5136. Muhammed Re�it R1da, "Muham­

med'tin Resultillah", Bedir harbi ba�lig1 altmda.

49
bi zaman i<;:inde o ganimetlerden payma di.i�eni yine ahr.)
Bu arada oteden beri gelenek haline gelen Recep aymm
kutsalhg1, yeni indirilen ayetle de onaylandi. Arna<;:, muha­
lifleri odi.illendirip susturmakt1: Bakin eskiden beri si.irdi.ir­
di.igi.ini.iz bu gelenek o kadar onemli ki, Allah bile onay ve­
riyor deme olanagm1 buldu. Kisacas1, burada siyaset yi.iri.it­
ti.i. Soz konusu ayetin ilgili kism1 �oyledir: "Senden, kutsal
ayda sav�mayt soruyorlar. De ki, onda sava� biiyiik giinah­
trr. Fakat Allah yolundan �evirmek, ona ve kutsal Mescide
nankorliik etmek ve halkrm oradan (Mekke'den) �armak
Allah yanmda en btiyiik gtinahtrr."72
Di.i�i.ini.in ki tann, senenin aylan arasmda bile fark koyup
�u aylarda sava� haramdu diyor! Sava� ti.im zamanlar i<;:in
koti.idi.ir. Sava�m �u ay1 bu ay1 olmaz! Hz. Muhammed bu
ayetle aym zamanda �u mesaj1 da vermek istiyordu: "Evet,
Recep aymda sava� gtinahtir/ bizimkiler yanh� yapm1�hr;
ancak sizin Mi.isltimanlara yaphgm1z ise bi.iyi.ik gi.inahtir."
Y ani haks1zhklanm, kar�1 tarafm yanh�lanm emsal gostere­
rek telafi etmeyi hedeflemi�tir. Halbuki her iki olay arasm­
da hic;bir benzerlik yoktur. Bir kere yukanda hikayeleri an­
latilan o insanlar masumdu, onlann bir kusuru yoktu, onlar
ti.iccardi. Daha da ilginci, bu baskm1 gerc;ekle�tiren grubun
ba�mdaki ki�i (Abdullah), Hz. Muhammed'in olup bitenler
hakkmdaki icraatma, gonderdigi ayetlere bakmca cesaretle­
nir ve 'Ey Muhammed ! i�ledigimiz bu cinayette bize gi.inah
yoksa peki Allah'tan sevap bekleyebilir miyiz veya yapt1g1-
m1z i� cihad say1hr m1? ' diye bir soru sorar. Buna kar�1hk
Muhammed Bakara Suresinden, "iman edenler ve hicret
ed.ip All ah yolunda cihad edenler var ya, �te bunlar Al-

72 Bakara, 217.

50
lah'm rahmetini umabilirler" ayetinin indigini belirterek
adeta o canileri odiillendirir.73
Gortildiigti gibi Hz. Muhammed ilkin adamlanm kismen
haks1z bulur; ancak kar�1 tarafm da yanh�lan vardu demek­
le bir orta yol izler. Daha sonra ortam yumu�aymca veya na­
s1l olsa art1k aram1z a9ld1, bunun telafisi mtimktin degil; ba­
ri adamlanm1 saglama alay1m dti�tincesine kap1hr. Bu sefer
onceki ayetten farkh bir ic;:erik ta�1yan, o katilleri odtillendi­
ren, onlan mticahit ilan eden yeni bir ayet gelir. Bir kere bu
vakaya kadar Mi.isli.imanlarla kar�1 taraf arasmda herhangi
bir c;:ati�ma olmam1�ti. Hal boyle iken ayetteki cihattan ka­
s1t Baht-i Nahle vakas1d1r. Yani Hz. Muhammed'in adamla­
n tarafmdan o masum insanlara kar�1 yap1lanlar bu ayetle
kutsal cihat olarak degerlendirilir.74
Hz. Muhammed Bedir harbi hentiz ba�lamadan arkada�­
lanm, Ebu Stifyan'm da ic;:inde bulundugu Mekkeli tticcarla­
rm oni.inti kesmeye davet ediyor: Haydi c;:1km, kervam ele
gec;:irmeye gidelim. Ola ki kismet olur da bu mah onlardan
ahr ganimet olarak kullamnz diyor. Evet; onun bu ac;:1kla­
mas1 bin;:ok saglam kaynakta gec;:iyor. Bunlar arasmda tarih-

73 Bakara, 218.
74 a-Suyuti, D iirrii'l Mensur, c. 21536-544, B akara suresi 217-218. Ayetler
tefsirinde.
b-Tiirkiye Diyanet Vakf1'nm hamlad1g1 islarn Ansiklopedisi; Batn-i
Nahle rnd.
c-Diyarbekiri, Tarihi Harnis, 1/365-367.
d-Vahidi, Esbab-i Niizul, Bakara suresi 217-218. ayetler ac1klarnasmda,
s. 70-72.
e-Kurtubi tefsiri, Bakara suresi 217-218. ayetler ac1klarnasmda, c. 3/40-51.
f-Taberi tefsiri, Bakara suresi 217-218, c. 3/647-669.
g-Fahrettin er-Razi, Tefsiri Kebir, Bakara suresi 217-218, c. 6/30-46 ve
tiirn uzun tefsirler.

51
<;:i ve milfessir Taheri ile yine tarih<;:i ve Kur'an yorumcusu
ibni Kesir, Kur'an yorumcusu Suyuti var. Kafile ba�karn
Ebu Silfyan bu baskmm haberini ahr ve normal yoldan de­
gil de; farkh bir yol ahp oradan giderek mallanrn kurtanr­
lar. Aynca baskmla ilgili Mekke 'ye de haber gonderirler.
Bu olay artlk bardag1 ta�Iran son damla olur ve sava� i<;:in
hazirhklara ba�larnr. Bunun sonucu olarak da Bedir harbi
meydana gelir. Az once de ifade edildigi gibi; bu kervanda
tilm Mekkelilerin mah vardi. Aynca nerdeyse her kabileden
insan katdm1�ti. Gaye, herhangi bir sorun oldugunda her ka­
bile rahathkla kendini sava�m i<;:inde bulmu� olsun. Dogrusu
mantikh bir taktik !75 Burada bir bilgiyi daha payla�mak iste­
rim. Kurey� kervanmda elli bin dinar altm ile mal tas1yan bin
deve vardi. Bunlann basmda da yetmis kisi bulunuyordu.76
Az once Hz. Muhammed'in arkadaslanna, 'haydi gidelim;
ola ki o mah ele ge<;:irir, ganimet olarak dag1tmz' dedigini be­
lirttim. Ashnda baska kaynaga gerek yok. <;:tinkil Kur'an'da
anlatihyor. Bu konuda net ayet var: "Allah size, iki topluluk­
tan birinin sizin oldugunu vaat ediyordu; siz de kuvvetsiz ola­
mn sizin olm.aslDl istiyordunuz. Oysa Allah, sozleriyle hakkl

ger<;:ekle�tirmek ve (kuvvetli olan taraf1 yok ederek) kafirle­

rin ardlDl kesmek istiyordu" deniliyor Kur'an'da.77
Peki, neymis Allah'm vaat ettigi o iki taraf? Olay su: Or­
tahkta kolay yoldan elde edilen mal soz konusu! Hz. Mu­
hammed'in yandaslan onca altm ve bin deve yilkil olan mah

75 a-Taberi tarihi, Bedir harbi boltimti, c. 2/421 ve 427.

1;>-ibni Hi�am, Sire, c. 21250.
c-ibni Esir, el-Kami!, c. 2/14.
d-Vak1di, Megazi, s. 20.
e-ibni Kesir tefsiri, Enfal 7. Ayet, c. 4/15.
76 a-Salihi, Stibtilti-1 Hilda, c. 4/31 , Bedir harbi boltimti.
77 Enfal suresi, ayetler 7-8.

52
ele gecirselerdi kolay yoldan zengin olurlard1 ve onlann kay­
b1 da olmazdL i�te ilk ba�ta Miisliimanlar bunu istiyorlard1 ve
nitekim de bunun icin yola c1km1�lardL Arna ba�aramad1lar,
sava�a girdiler. Sava�ta da yetmi� ki�iyi katlettiler, bir o ka­
danm da esir aldilar. i�te nedense harpten soma olu�an bu
ayetle deniliyor ki: Siz i�in kolay tarafm1 (kervandaki mah)
istiyordunuz; zor olam (ki sava�1dir) istemiyordunuz. Ben ise
size soz vermi�tim: Ya sava�ta kazamrs1mz ya da o ticaret
mah sizin olacak. Ancak ben Allah olarak kafirlerin ardm1
kesmek ic;in; o kolay olam yerine zor olam size ba�ard1m di­
yor. Zaten Bedir sava�ma katilma konusunda Mtisltimanlar
arasmda mtinaka�alar da c;1km1�tl ilk ba�ta.
Hz. Muhammed sava�1 kazamnca rehavete gelir. Ayet tize­
rine ayet iner. Nerdeyse Enfal suresinin hemen ttim ayetleri
ve AI-i imran suresinden de bin;ogu Bedir'le ilgilidir. Sava�­
tan somaki ayetlerden bir ikisi �oyledir: "Ger�k apa� orta­
ya �ttktan sonra, sanki goz gore gore oli.ime sUrii.kleniyor-
1� gibi seninle o konuda tart�1yorlardi (Muhammed'in
arkada�lanm kastediyor). Hani, rabbin seni hak ugrunda
evinden sava� icin �lk�tI, oysa Mtislii.manlarm bir klsrm
bundan ho�lanm�tI" deniliyor. Dikkat edilirse ayetlerde
hep mi�/m1� gec;mi� zaman kipleri kullamlm1�tlr. Hz. Muham­
med zaferi kazanmca; bu ayetlerle arkada�larma moral ver­
meye, onlan ilerisi ic;in sava�a te�vik etmeye cah�1yordu. 1s
Ayetlerin daha soma olu�tugu zaten ilgili ctimlelerden
net anla�1hyor: Hani Allah size iki topluluk vaat etmi�ti (Bu
vaadin �ahidi kim, nerde vaat etmi�, kim gormti� ! ) ve zor
olam (sava�1) size kazand1rd1 deniliyor.79 Ostelik bu sava�
Ramazan aymda oluyor.80

78 Enfal suresi, 5-6.

79 Enfal suresi, ayet 7.
80 Suyuti, D tirrti-1 Mensur, Enfal suresi, ayet 7-8, c. 7/35.

53
 i�te bir yil i<;:inde meydana gelen ttim bu baskmlar ve en
son Batn-i Nahle hadisesi, art1k bardag1 ta�1ran son damla
oluyor ve Mekkeliler harbe haz1rhk yapmaya ba�hyqrlar.
Bu olup bitenler yilztinden Mart 624 Ramazan aymda Hz.
Muhammed'le Mekkeliler arasmda ilk sava� olan Bedir har­
bi ba�lam1� oluyor ve daha sonra Uhud, Hendek derken
aralarmda adeta zincirleme sava�lar silrilyor. 81 Burada ola­
ya bag1ms1z bir gozle baktld1gmda gortiltiyor ki Mekkeliler
gayet hakh. Ctinkti onlann nerdeyse Sam'dan ba�ka takip
edebilecekleri ticaret gilzergahlan yoktu. Sam o zaman Bi­
zans imparatorluguna baghyd1, o tarafta her �ey vardt. Gti­
neyde Afrika vardt. 0, �imdiki gibi geli�memi�ti. Yukanda
anlatild1g1 gibi Hz. Muhammed'in de baz1lannda �ahsen yer
ald1g1 bu baskmlar (Ebva, Buvat, O �eyre gibi), Mekke ker­
vanlanna kar�1 gen;ekle�tirilen bir y1lhk bilan<;:oydu. Sor­
mak laz1m; bu durumda Mekkeliler ne yapmahyd1?
Hz. Muhammed Medine'ye yerle�tikten hemen sonra
Mekkelilerin yollanm kesmeye ba�ladt. Nerdeyse baskms1z
ge<;:en ay hemen hemen yoktu. Boyle olunca da Mekkelile­
rin elinde sava�tan ba�ka <;:are yoktu. insanlar olaylara yil­
zeysel bakttklan i<;:in, vay efendim Mekkelilerin ne i�i vard1
Medine'de diye kar�1 taraf1 haks1z gosterebilirler. Halbuki
yapilan sava�lann sebeplerine baktld1gmda a<;:1k bir �ekilde
ortaya 91k1yor ki durum tam tersi. Kald1 ki c;:ogu islam alim­
leri ba�ta Bedir harbi olmak tizere Bedir'den sonra meyda­
na gelen birc;:ok sava�m nedenini, yukanda anlattlan baskm­
lan (ozellikle Batn-i Nahle'yi) a<;:1k bir �ekilde beyan etmi�­
lerqir. Biraz once tbni Kesir ve Muhamme d Re�it Rida'y1
ornek gosterdim ki, bunlar; Bedir harbinin gerc;:ek nedeni,
Mtisltimanlann bu baskmlandu diye belirtmi�lerdir.

81 Miibarekfuri, Rahiku'lk Mahtum, s.180.

54
 IV. BOLOM

HZ. MUHAMMED'iN BiZZAT KATILDIGI

BASKINLAR

Hat1rlanacag1 iizere daha once bu sava� ve baskmlann

sayilanyla ilgili kisa baz1 bilgiler vermi�tim. Burada bunlar­
dan sadece Hz. Muhammed'in katihp sevk ve idare ettigi sa­
va� ve baskmlardan onemli gordtiklerim hakkmda baz1 bil­
giler sunacag1m.
Hz. Muhammed Medine doneminde maddi gti<; elde edin­
ce; ilkin baskm ve sava�lar i<;in yasal zemin haz1rlamaya <;ah�1-
yor, sava� ve baskmlarm me�ruiyeti noktasmda Kur'an'da yer
a<;maya ba�hyor. Mesela Hae suresinde ilk defa, "Kendilerine
sava� a¢an Miisliimanlara, zulme ugramalan nedeniyle cihad
i� izin verildi" �eklinde bir ibare ge<;iyor. Hz. Muhammed
sava�1 tai:m adma me�rula�tirmakla i�e ba�hyor.82
13 yilhk Mekke doneminde sava�m me�ruiyetiyle ilgili
Kur'an'da herhangi bir i�aret yoktur. <;unki.i sava� maddi
gtice dayamr. Kendisi Mekke doneminde askeri bak1mdan

82 Hae suresi, ayet 39.

55
haztrhkh degildi ki ayet indirip sava�m yasal zeminini haztr­
lam1� olsun. Bu �u demektir: Sava�ta belirleyici olan maddi
gii<;:ttir; tann yard1m1 falan cahil-ctihelay1 etkileyip onlan sa­
va�a sevk etmek ic;:in bulunan bir formiildiir.
Gerek bu ba�hkta, gerekse diger ba�hklarda bu baskmlar­
la ilgili anlatilanlar bir araya getirildiginde; gerc;:ekten Hz. Mu­
hammed'in on yilhk Medine doneminin korkunc;: bir �ekilde
kanh ge<;:tigi gozler oniine serilmi� olur. Bu baskmlan iki liste
halinde dipnot olarak ekliyorum. Biri, Hz. Muhammed'in �ah­
sen katild1g1 baskmlar, digeri de kendisinin gorevlendirme
yaptig1 baskmlar �eklinde. Bunlarm toplam1 lOO'ii gec;:iyor.83
Simdi de konumuz olan Hz. Muhammed'in �ahsen katil­
d1g1 baz1 baskmlanndan kronolojik s1raya gore bilgiler ver­
meye gec;:elim.

83 A) Hz. Muhammed'in bizzat katihp sevk ve idare ettigin sava� ve bas­

kmlar: 1) Ebva, 2) Buvat, 3) Sefvan/Bedrii-1 ilia, 4) O�eyre, 5) Bedir, 6) Karka­
retii-1 Kiidr, 7) Sevik, 8) Gatafan/Necd bi:ilgesi, 9) Buhran/Fer'i, 10) Beni Kay­
nuka, 1 1 ) Uhud, 12) Hamrau-1 Esed, 13) Beni Nadir, 14) Bedriil Mev'id, 15)
Dumetii-1 Cendel, 16) Beni Mustahk, 17) Hendek, 18) Beni Kureyza, 19) Beni
Lihyan/Asfan, 20) Hi.ideybiyye, 21) Gabe/Zi-Kared, 22) Hayber, 23) Zat'i.i-r­
rika, 24) Umreti.i-1 Kaza, 25) Mekke fethi, 26) Hi.ineyn, 27) Taif, 28) Tebuk.
B) Hz. Muhammed'in kat1lmay1p gi:irevlendirme yapt1g1 sava� ve baskm­
lar: 1) Sifi.i-1 Bahr, 2) Batn-i Rab1g, 3) Hazzar, 4) Harrar, 5) Batn-i Nahle, 6)
Asma binti Mervan, 7) Ebu Afek, 8) Ka'bu-1 E�raf, 9) Karede, 10) Katen, 1 1 )
Si.ifyan b. Halit/Arene, 12) Reci vak'as1, 13) Bir-i Maune facias1, 14) Kur­
ta/Kureta, 15) Akka�e, 16) Zilkissa-1 , 17) Zilkissa-2, 18) Cemuh, 19) iys, 20)
Taraf, 21) Hisma, 22) Beni Fezare, 23) Vadi-1 Kura-1, 24) Dumetii-1 Cendel,
.
25) Medyen, 26) Vadi-1 Kura-2, 27) Ommi.i Kirfe, 28) Fedek-Hz. Ali, 29) Ebu
Rafi, 30) Hayber-Esir b, Rezan, 31) Ureniyyun baskm1, 32) Ebu Siifyan-Amr
b. O �eyye, 33) Necd-Sait b. As, 34) Tiirbe, 35) Beni Kilab, 36) Fedek-Be�ir,
37) Meyfaa, 38) Yemen-Be�ir, 40) Beni Selim-Ehrem, 41) Kadid, 42) Musab,
43) Beni Amr-Seca', 44) Zet-i.i Etl'a, 45) Mute, 46) Zat-i.i Selasil, 47) Kurey�,
48) Hadere-Ebu Katade, 49) Batn-i idem-Ebu Katade, 50) Harekat-Osame b.
Zeyd, 51) Uzza y1k1m1-Halit b. Velit, 52) Suva' y1k1m1-Amr b. As, 53) -->

56
 1 . Kiirz b. Cabir el-Fihri'ye/Sefevan Baslum
(R.evvel, h. 13. ay) :

Hz. Muhammed'in Ebva, Biivat ve O �eyre baskmlanm,

Bedir, Uhud ve Hendek sava�lannm nedenleri arasmda
gordliglim ic;:in bunlan o bollimde i�ledim. Demek istedigim
kendisi bu lie;: baskma da katilm1�tlr.
Medine'ye yakm Cumma otlagmda Hz. Muham­
med'e/hazineye ait deve slirlisli otlatihrken; Kttrz bin Cabir
admdaki �ahsm sorumlulugundaki bir grup gelip bunlan go­
tlirliyor. B unun bilgisini alan Hz. Muhammed, ic;:inde Hz.
Ali'nin de bulundugu birkac;: Mlisllimanla birlikte c;:alanlara
kar�1 baskm dlizenliyor. Bedir kuyusuna yakm Sefevan de­
nilen yere kadar gidiyorlar; ancak adamlan bulamaymca ge­
ri donliyorlar. Bu olay Bedir kuyusu bolgesinde meydana
geldigi ic;:in, islam tarihinde buna Birinci Bedir Baskm1 da
denir. K1sacas1, bu baskm bir c;:alma olay1 yliziinden gerc;:ek­
le�iyor. Hz. Muhammed o s1rada Buvat baskmmdan yeni
donmli�tli. B unun haberini ahr almaz c;:alanlann pe�ine taki­
hr; ancak bir �ey yapmadan geri donerler.
Burada farkh bir noktaya dcginmek isterim. Kimileri sa­
myorlar ki o cografyadaki insanlar Hz. Muhammed'den

Menat y1klm1-Sad b. Zeyd, 54) Beni Cezime-Halit b. Velit, 55) Evtas-Ebu

Amlf, 56) Ziilkeffeyn-Tufeyl, 57) Yemen-Kays, 58) Beni Temim-Uyeyne,
59) Beni Harise-Abdullah, 60) Has'am-Kutbe b. Amr, 61) Beni K1lab-Dah­
hak, 62) Habese-Alkama, 63) Fiild-Hz. Ali, 64) Ozre/Cebab-Akkas, 65)
Okeydir-Halit b. Velit, 66) Tagiye y1k1m1-Ebu Siifyan, 67) Yemen-Muaz b.
Cebel ve Ebu Musa, 68) Beni Abdilmedan-Halit b. Velit, 69) Bir Arap kabi­
lesi-Mikdda, 70) Hemedan-Halit b. Velit, 7 1 ) Yemen-Hz. Ali, 72) Beni Abes,
73) Reiyet-ii Siiheymi, 74) Bahile-Ebu Emame, 75) Zilhalese-Cerir, 76) Ye­
men-Halit b. Velit ve Hz. Ali, 77) Has'am-Halit b. Velit, 78) Ebu Siifyan b.
Harise-Amr, 79) Belha-Osame b. Zeyd.

57
olumlu bir sey gordi.ikleri icin islamiyet'i benimsemisler. Bi,i
di.isi.ince kesinlikle gen;:egi yans1tm1yor. K1sa bir ornek vere­
lim. Yukanda ilk boltimde anlattld1g1 gibi 7-8 kisilik bir grup
Medine'ye gelip Mi.isltiman olduklanm soyli.iyorlar. Ancak
Medine havas1 onlara iyi gelmedigi icin Hz. Muhammed on­
lan baska bir bolgeye gonderiyor. Bunlar gittikleri yerde
coban Y esar'1 oldi.iri.ip 14-15 deveyi ahp goti.iri.iyorlar. Hz.
Muhammed onlan yakalamak icin silahh birkac kisi gonde­
riyor. iste o baskmdaki Mi.isltimanlann basmdaki sorumlu
kisi konumuz olan Ktirz b. Cabir idi. 0 baskm hicri altmc1
y1hnda oluyor; buradaki ise nerdeyse Medine doneminin
heni.iz bir y1h bitmisken oluyor. iste bu adam ilk basta ken­
di adma capulculuk yap1yor; zamanla Hz. Muhammed gi.ic­
lenince K1l19 Mi.isli.imam oluyor ve bu kez islam ad1 altmda
yine baskmlanna devam ediyor. Degisen bir sey yok; sade­
ce formi.ili.in ismi degisik. Bunlannki boyle: Gile;: ve fusatlar
nerdeyse bunlar orda.
Hudeybiye Antlasmasmda (h.6. y1h) bu adamm Hz. Mu­
hammed'in yanmda bulunmas1 goz oni.ine ahmrsa; aslmda
kendisinin o Sirada heni.iz yeni Mi.isli.iman oldugu muhte­
mel. Dogrusu, ne zaman islam'a girdigi konusunda net bir
bilgi yok. Bu adam Mekke'nin fethinde Halid b. Velit ko­
mutasmdaki birlikte gorev ahr, arkadas1 Hubeys'le birlikte
Handeme denilen yerde bir grup Kureys savasc1s1yla girdik­
leri c;:attsmada ikisi de oldi.iri.ili.ir (Ocak 630.m).84

84 a-Taberi tarihi, c. 2/407.

'
b- ibni Sad, Tabakat, c. 2/8.
c-Vak1di, Megazi, 1/12.
d-ibni Kayyim el-Cevzi, Zadti-1 Mead,2/149.
e- ibni Kesir, Bidaye, c. 5/33.
f-ibni Esir, Osd, c. 4/443, no: 4449.

58
 Uyeyne b. H1sn da bunun gibi ornek verilebilir. Adam
"K1hc Miisltimam". Miisliiman olur olmaz da Hz. Muham­
med onu baskmlara gonderiyor. Yeri gelince onun hakkm­
da aynca bilgi sunacag1m. 0 zaman, islam Allah'tan gelmi�,
bize inandmc1 geliyor da bundan Miisliiman oluyoruz diyen
yoktu. Ya Muhammed ve askerleri gelip bizi vurur ve mah­
m1z1 ahp ganimet olarak, kadm ve k1zlanm1Zl da cariye ola­
rak kullamrlar korkusundan; ya da baskmlar bir nevi gelir
kaynag1 oldugu icin islamiyet'i kabul ediyorlardi. Hele Hz.
Muhammed o bolgede giderek giiclenince bunlar c1karlan­
m bu sefer o tarafta goriirler: N asil olsa bu taraf giiclii, bas­
kmlarda kazamr, biz ganimet toplanz dii�iincesinden yola
c1karak Miisliiman olurlardi. K1sacas1, korku ve c1kar onem­
li iki etkendi. Bir kitab1mda belirtmi�tim; Hz. Muhammed
oldiikten sonra Miisltimanlar kitlesel bir �ekilde islamiyet'i
terk ediyorlar. Ebubekir tekrardan k1hc zoruyla i�i kurtara­
biliyor. (:iinkii onun zamanmda art1k organize ve sava�lar­
da deneyim kazanan bir askeri kuvvet vardi.

2. Beni Kaynuka Baskrm (Sevval, h.20. ay) :

Beni Kaynuka halk1 Yahudi idi ve Medine'nin yerlilerin­

dendi. Bunlar aym zamanda Hz. Muhammed'e inanmayan
Abdullah b. O bey b. Selul'e bagh ki�ilerdi. Bedir harbinden
sonra bunlar Muhammed'e kar�1 tavlf ahrlar; iddia bu ! Bu
nun iizerine �oyle bir ayet iniyor: "Eger bir topluluktan htya­
net ku�k:usu duyarsan, antl�maya bagh kalmayacagiru aym
�ekilde sen de onlara bildir" diye.ss Hz. Muhammed bu aye-

85 Enfal suresi, ayet 58.

59
t indikten soma, ben onlara gtivenmiyorum diyor ve da,ha
once onlarla yaptig1 ban� antla�mas1m bozuyor. Medine do­
neminin 20. aymda Sevval'de onlara kar�1 harekete ge<;:iyor.
On be� gtin muhasaradan soma onlan, kadmlanm, <;:oluk <;:o­
cuklanm esir ahp ellerini baghyorlar. 86 Ancak bunlar ibni
Selul'tin adamlan olduklan i<;:in kendisi devreye giriyor ve
onlan kurtanyor. Adam Hz. Muhammed'in yakasma yap1�1-
yor, b1rakacaksm diyor. Sonuc;ta Hz. Muhammed lanet olsun
diyor ve onlan b1rak1yor. Bunlann say1s1 700 idi. Aslmda Be­
ni Kureyza bir bak1ma da �anshydi. Ctinkti bu olay oldugun­
da Hz. Muhammed Medine'de hentiz tam hakimiyet kurma­
m1�tl, daha bir yllhk bir Medine ikameti vardi. Somaki y1llar­
da, tam hakim oldugu donemdc olsayd1 daha beter olurdu,
Beni Kureyza gibi onlan da kesip <;ukurlara doldururdu.87
Hz. Muhammed bunlan serbest b1rak1yor; ancak onlann
mahna el koyuyor ve Medine'den gitmelerini �art ko�uyor.
Bunlar zorunlu olarak mallanm b1rak1p Medine'yi terk edi­
yorlar. Hz. Muhammed mallanna ganimet olarak el koyu­
yor. ilkin bundan kendine ozel bir �ey sec;iyor ve ondan son­
ra be�te birini kendine, akrabasma, yetim ve yolculara ay1-
nyor. Kalam da yanda�lanna dag1t1yor. Burada k1sa bir ha­
tirlatma yapmadan ge9emeyecegim. islami kesim bunlan
haks1z c;:1karmak ic;:in �oyle bir bahane one stirmti�ler: Bu in­
sanlar daha once Hz. Muhammed'le antla�ma yapm1�lard1;
ancak Bedir harbinden soma yap1lan antla�may1 bozdular.
DolaylSlyla Hz. Muhammed bu konuda hakhyd1 gibi .bir sa­
vunma soz konusu. Bir kere bu insanlar Medine'nin yerlile-
,

riydi. Hz. Muhammed ise buraya yakla�1k 20 ay once gelip

86 Salihi, Siibiilii-1 Hiida, c. 4/266.

87 Salihi, Siibiilii-1 Hiida, c. 4/267.

60
yerlesmisti. Hal boyle olunca yabanc1 birinin gelip yerlilerle
pazarhk yapmas1 bir kere esyanm tabiatma aykmdir. Sayle
dtistinelim: Bugtin dtinyanm en super insam diyelim kalk1p
Ttirkiye'ye gelse ve bir yll sonra da pan;ala yut misali basla­
y1p insanlan rahats1z etse ve hatta onlan oldtirmeye basla­
sa, kiz ve kadmlanm cariye olarak kullansa ve kusura bak­
maym ben tanndan gelirim dese kimse bunu kabul eder mi?
Etmez! Kald1 ki Hz. Muhammed olumlu olarak o insanlara
bir sey de gostermemis ki ikna olup inansmlar.
0 doneme bak1yoruz; Hz. Muhammed'i fikren en <;ok
zorda birakan Yahudi kesim. Kendisi bunu bildigi ii;in gele­
cekte kendine potansiyel rakip olarak bunlara bakiyordu.
Hz. Muhammed'in dump dururken aralanndaki antlasmay1
bozmas1 da <;evre tarafmdan iyi kars1lanm1yordu. 0 ytizden
ilkin ayetlerle bunun altyap1sm1 olusturuyor, daha sonra da
ben bunlara gtivenmiyorum, tizerlerine gidiyorum diye ka­
rar ahyor ve onlann tizerine gidiyor. Ashnda Yahudiler sa­
y1 olarak fazla degildi ki askeri olarak tchlike olustursunlar!
Belki tekrar olur ama yinelemekte fayda var: Bunlar dtistin­
ce ve inan<; noktasmda daha elit bir kesim olduklan i<;in on­
lardan <;ekiniyorlard1. Bu konuda Hz. Muhammed'in en
basta Buhari'de ge<;en soyle bir sozti vardir: Yahudilerden
on ki�iyi ikna edebilseydim/on ki�i bana inansaych tiim Ya­
hudilerin bana inanmas1 kolay olurdu diyor. iste bunu bildi­
gi ve gordtigti i<;in de onlann koktinti kaz1d1.88
Yahudilerin o zaman da zorlu rakipler olduklan bir ger­
i;ek. brnegin Hayber baskmmda Zeynep admda bir Yahudi
kadm, Muhammed'i oldtirmek ii;in ona zehirli yemek veri­
yor. Hz. Muhammed olmtiyor; ancak bu zehir onun ii; or-

88 Buhari, Menak1b-i Ensar, bab 52/3941 .

61
ganlanna etki yap1yor ve olene kadar acmm c;:ekiyor. Hatta
dudaklannda yaralar meydana geliyor. Bu olay hem Buha­
ri, hem de Miislim'de ortak olarak i�lenmi�tir. 89
14 asu once Yahudi bir kadmm gerc;:ekle�tirmi� oldugu
bu eylem, onun i�inin ne denli zor oldugunu gosteriyor. Yi­
ne Hz. Muhammed'i ele�tiren birc;:ok Yahudi erkek ve kad1-
nm kendisinin emriyle vurulmas1; onun onlara ne kadar kiz­
gm oldugunun kamt1d1r. Yeri gelince bunlan anlatacag1m.
Mesela; Kab b. E�raf, Ebu Afek, ibni Ebi'l Hukayk, kadm­
lardan da Asma binti Mervan Yahudi idi ve hepsi de Hz.
Muhammed'in talimat1yla infaz edildi. Hz. Muhammed bu
tehlikeyi bildigi ic;:in ilkin Yahudilerden Beni Kaynuka kabi­
lesinin i�ini bitirdi. Daha soma Beni Nadir Yahudilerin mal­
lanna el koyup onlan da Medine'den 91kardi. Zamanla gi­
dip hem onlan, hem de daha once Hayber'de ya�amm1 silr­
dtiren yerli Yahudileri kmp doktil, bir de Fedek Yahudile­
rinin i�ini bitirdi. Suas1 gelince onlar hakkmda aynca bilgi
sunacagim.90
Konuya ili�kin Buhari'de gec;:en bir hadis �oyledir: En­
sar'dan olan Milslilmanlar/Medineliler gelir getiren hurma­
hklanm Muharnrned'e- kendi masraflanm kar�1lasm diye­
hediye ediyorlar. Buna k1saca yukanda da bir yerde degin­
dim. Zaman ic;:inde Hz. Muhammed Beni Kurayza ve Beni
Nadir Yahudilerinin mallanna el koyunca; daha once ken­
disine verilen bu hurmahklan sahiplerine iade ediyor; Ayn­
ca Hayber'i Yahudilerden almca, daha once Medineli Mils­
lilmanlann kendi mallanndan Mekkeli Mtislilmanlara hibe

89 a-Buhari, Hibe, 28/2617.

90 a-ibni Sad, Tabakat, 2/27.
b-Mtislim, 18/2190.

62
ettiklerini de iade ediyor. Medine'den/yurtlanndan ilk stirti­
len, stirgtine gonderilen Yahudi kabilesi bunlard1f.91
Beni Kaynuka baskmma neden olan veya bahane goste­
rilen bir olay da �oyledir: Mtisltimanlardan bir kadm bir Ya­
hudi dtikkamna gidiyor. Orada bulunanlar kadmla alay edi­
yorlar. Oyle bir durum oluyor ki kadmm avret yeri ortaya
<;1kiyor. Bunu duyan bir Mtisltiman gidip mtidahalede bulu­
nunca da kavga <;:1kiyor ve bu adam orada oldtirtiltiyor. Bu­
nun tizerine yukanda anlam1m sundugum, 'Bir topluluktan
hlyanet ku�kusu duyarsan, antla�maya bagh kalmayacagm.t
onlara bildir' ayeti burada iniyor. Hz. Muhammed onlan
muhasara altma ahp daha sonra teslim ahyor ve yukanda
anlat1ld1g1 gibi Medine' den stirtip mallanna da el koyuyor.92

3. Sevik Bask:t.m (Zilhicce, hicretten 22 ay sonra):

Bu baskm Medine doneminin 22. aymda, Bedir harbin­

den sonra ger<;:ekle�iyor. Olay �oyle geli�iyor: Medine done­
minin 19. aymda Ramazan'da meydana gelen Bedir harbin­
de Mekkeliler yenilince; bunun octinti almak i<;:in Ebu Stif­
yan iki ytiz stivariyi yanma ahp Medine'ye dogru yola <;:1k1-
yor. Bunlar Ureyd denilen yere vannca orada Mtisltimanla­
ra ait bag-bah<;:e ne varsa yak1p y1k1yorlar, iki adam1 da ol­
dtirtip geri dontiyorlar. Bunu duyan Hz. Muhammed, yam­
na 200 ki�ilik bir stivari grubu ahp o bolgeye dogru yola <;:1-
k1yor. ilgili yere vard1klannda art1k Ebu Stifyan ve arkada�-

91 Buhari, Hibe, bab 35/ 2630; Farzu'l humus, bab 12/3128; Megazi, bab
12/4030 ve 1 4/4120.
92 Salihi, Si.ibiili.i-1 Hilda, c. 4/266.

63
Ian geri dontip gitmi�lerdir. Burada iki taraf arasmda temas
kurulmuyor. Sonuc;ta Mtisltimanlar daha fazla ileri gitme­
den geri dontiyorlar. Orada kar�1 taraftan arda kalan 'Sevik.'
kmntilanm buluyorlar. Sevik, az1k olarak kullamlan kavrul­
mu� un demektir. i�te Mtisltimanlar bu kavrulmu� un anla­
mma gelen Sevik parc;alannm oldugu yere geldikleri ic;in; bu
baskma Sevik ad1 verilmi�tir. Sans i�te; bazen ganimet ad1
altmda binlerce deve ile k1z ve kadmlarla geri donmti�ler,
bazen de un kirpmtis1yla kar�1la�m1�lar. Bu baskmla ilgili
onemli notlar bunlar.93

4. Keraretii-1 Kiid.r Baskrm

(Muharrem, hicretten 23 ay son ra) :

Genel kam, bu olaym hicretten 23 ay soma Muharrem'de

meydana geldigi yontindedir. Meydana geldigi tarih hakkm­
da ba�ka gorti�ler de vard1r. Bununla ilgili var olan bilginin
ozeti �oyledir: Hz. Muhammed duyum ahyor ki, Stileym ve
Gatafan kabilelerinden insanlar toplanm1�lar. Belki kendile­
rine sald1racaklar dti�tincesiyle; yamna 200 silahh ki�i ahp
oraya dogru yola c;1k1yorlar. ic;lerinde Hz. Ali de vard1 ve ay­
m zamanda kendisi bu baskmda sancak ta�1yordu. ilgili yere
gidince bir c;obandan ba�ka kimseyi gormtiyorlar. Demek ki
ald1g1 istihbarat yanh�m1� veya belki de hie; sebep oJmadan
ganimet ic;in gitmi�ler zaten. Orada bulunan develeri gani­
rriet ad1yla ahp geri dontiyorlar. Bunlar daha Medine'ye var-

93 a-ibni Sad, Tabakat, c.2/28.

b-Salihi, Si.ibi.ili.i-1 hi.ida, c. 4/258.
c-Vak1di, Megazi, 11181-82.

64
madan yan yolda ganimeti payla�ahm diye teklif sunuyorlar.
Hz. Muhammed teklifi kabul ediyor ve o develeri Medi­
ne'den ii<;: mil uzakta bulunan 'Sirar' bolgesinde payla�1yor­
lar. Ganimetin 1/S'ini Muhammed kendine ahyor (sozde
kendi maa�1, akrabasmm maa�1 ve hazine mah). Bu baskm­
da onun payma dii�en develerin say1s1 100. Kalan develeri de
diger katihmcilara dag1tlyor. Onlardan her birine 2 deve dii­
�ilyor. Bu durumda develerin say1s1 500 oluyor demek ki.
Ancak farkh rivayet de var ki, adam ba�1 7 deve dii�ilyor. Bu
yolculuk on be� giln silrilyor. Bu seferki baskmcilann tilmil
Medine 9evresinden; i<;:lerinde Mekkeli yoktu.94

5. Gatafan/ Need Bolgesi Ziiemer Baskml

(R.evvel, hicretten 25 ay sonra) :

Bu baskm hicri ikinci y1h ba�mda Rebiu-1 evvel ay1, Me­

dine doneminin 25. aymda meydana geliyor. Burada one sil­
rillen neden �u: Hz. Muhammed bilgi ahyor ki, Du'sur b.
Haris admda bir ki�i Sa'lebogullanndan baz1 insanlan top­
lam1�, Medine etrafma (talan gibi bir �eyler almak i<;:in) hti­
cum edeceklermi�. Hz. Muhammed kendi yerine Hz. Os­
man '1 Medine'de vekil b1rakip i<;:lerinde silvarilerin de bu­
lundugu 450 ki�ilik bir silahh grupla o tarafa dogru yola c;:1-
k1yor. Zilk:assa denilen yere gelince; Cebbar admda bir
adamla kar�Ila�1yorlar. Kendisinden soruyorlar, hi<;: kimseyi
buralarda gordiln mil? Adam, Du'sur'la birlikte baz1 insan-

94 a-D. bekiri, Tarihu'l Hamis, c. 1/408.

b-ibni Sad, Tabakat, c. 2/28.
c-Vak1di, Megazi, 1/184.

65
larm te�ebbtislerini biliyorum ama bunlar geldiginizi duyun­
ca korkudan daglara ka<;:tllar diyor. Mtisltimanlar Ziiemerr
denilen yerdeyken �iddetli bir yagmur ba�hyor. Bu yolculuk
on bir gtin devam ediyor ve bu baskmdan talan elde edeme­
den eli bo� olarak Medine'ye geri dontiyorlar. Burada baz1
mitler anlatthr. Bunlann yalan ve uydurma olduklan belli.
Mesela adam k1h9la gelip Hz. Muhammed'i vurmak istemi�;
ancak kar�1smda Cebrail'i gormti�, ttim gayretine ragmen
Hz. Muhammed'i vurmay1 ba�aramam1�. 0 ytizden Mtislti­
man olmu� gibi rivayetler.95

6. Beni Silleym!Buhran Baskmt

(C.ahir, hicretten 27 ay sonra):

Medine doneminin 3. y1h/hicretten 27 ay soma C.ula

aymda Hz. Muhammed, yanlarma ald1g1 300 ki�iyle birlikte
Buhran denilen bolgeye baskm ger9ekle�tiriyor. Burada da
Hz. Muhammed bilgi ahyor ki Stileymogullanndan baz1 in­
sanlar toplanm1�lar. Belki de Mtisltimanlara kar�1 bir baskm
ger<;:ekle�tirecekler endi�esini ta�1yor. Y ola 91kmca bir
adamla kar�tla�1yorlar ve ondan, sen kimseyi gordtin mti di­
ye soruyorlar. Adam, evet toplanm1�lard1; ancak herkes da­
g1ld1 diyor. Adami yanlanna ahyorlar. Etraf1 yokluyorlar;
ancak kimseyi goremeyince adam1 b1raklp geri dontiyorlar.
Bu baskmda ganimet ele ge9miyor/eli bo� dontiyorl!J.r. Bu
yolculukta Medine'den on gtin uzak kahyorlar.96
I

95 a-ibni Sad, Tabakat, c. 2/31-32.

b-Vak1di, Megazi, 11193-96.
96 a-ibni Sad, Tabakat 2/32.
b-Vak1di, Megazi 1/196-97.

66
 7. Hamrau'l Esed (Sevval, hicretten 32 ay sonra):

Uhud harbinde Hz. Muhammed'in az1 disi kmlm1s, ya­

naklanndan ve alnmdan yara alm1sti. Aynca alt dudag1 ya­
nlm1s, dizlerinden ve sirtmdan incinmisti. Bu haliyle hicret­
ten 32 ay sonra Sevval aymda Uhud harbinden hemen son­
ra (Zaten Uhud savas1 da bu ayda meydana gelmisti) Mek­
keliler gidince; belki tekrar firsat bulup geri donerler dtistin­
cesiyle Hz. Muhammed arkadaslanndan bir grubu yanma
ahp gozetleyici olarak kars1 tarafm gtizergahma dogru yol
ahr. Muhammed gozcti olarak tic;: kisiyi onden gonderir.
Bunlardan ikisi Mekkeliler tarafmdan katledilir. Sonra faz­
la uzamadan herkes yoluna devam eder. Burada ganimet
ele gec;:mez; tistelik iki Mtisltiman da katledilir. Bu yolculu­
gun gidis gelisi bes gtin stirer.97

8. Beni Nadir Ablukas1

(R.evvel, hicretten 37 ay sonra):

Bunun meydana geldigi tarih hakkmda ihtilaflar vard1r.

Buhari, bir rivayete gore Bedir harbinden alti ay sonra,
Uhud harbinden once olmustur diye yazm1s; diger bir riva­
yette ise Uhud ve Bir-i Maune'den sonra meydana gelmistir
seklinde bilgiler var. Vaktdi, tbni Sad gibi eski tarihc;:iler da­
ha farkh bir zamanda oldugunu yazmislardir.98 Olay soyle

97 a-ibni Sad, Tabakat 2/45-46.

b-Vak1di, Megazi 11334.
98 Buhari, Megazi, bab 14.

67
anlatihyor: Miisliimanlardan Amr b. Omeyye, Beni ;,\miro­
gullanndan bo� yere iki ki�iyi -hem de uykuda iken- oldiirii­
yor ve iizerlerinde ne gibi e�yalan varsa ahp Hz. Muham­
med'in yamna geliyor. Zaten Hz. Muhammed'in, bir bas­
kmda kim gayrimiislimden birini oldiiriirse, onun i.izerinde
ne varsa oldiirenin hakk1 olacak diye ac1klamas1 var. Adam
da bu niyetle i.izerlerinde ne varsa ahp gottiri.iyor. Hz. Mu­
hammed adamm bu yapt1klanm tasvip etmiyor, neden cina­
yet i�ledin; bizimle onlar arasmda gi.ivenlik sozle�mesi var.
Bu adamlar bize kars1 olumsuz bir sey de yapmam1�lardir
diyor. Arna olan artik olmu�tur. Bu meseleyi halletmek, kan
bedellerini odemek icin Hz. Muhammed kendi arkada�la­
nyla birlikte Yahudi kabilesi olan Beni Nadir'e gidiyor.
Bunlar o iki kisinin davas1m konustuklan bir s1rada bir
k1s1m Yahudiler Hz. Muhammed'i katletmek icin planlar
yapmaya bashyorlar ( eger islami kaynaklardaki bilgi ger­
cekse ). Biz onu oldi.iriirsek pesinde oldugu projesi coker di­
yenler oluyor; ancak baz1 Yahudiler de buna kar�1 c1k1yor­
lar: Oldi.iri.irsek daha da me�hur olur ve etrafmdakiler dava­
sm1 takip edip ilerletirler diyorlar. Yahudilerden biri Mu­
hammed'in oturdugu yerin yukansma c1k1p onun i.izerine
bi.iyiik bir tas atahm ve bu yolla onu oldi.irelim �eklinde
planlanlar yap1yor. Bu olup bitenleri Miisliimanlar fark edi­
yorlar. Ciinkii onlardan da epey kisi vard1 orada. Mesela
Hz. Ebubekir, Hz. Ali, Hz. Omer ve bircok i.inlii sahabi var­
d1. Bunlar olay1 sezince veya birileri tarafmdan bunlara bil­
gi ,verilince; Hz. Muhammed kalk1p oray1 terk ediyor. Bu­
nun i.izerine Hz. Muhammed onlara haber gonderiyor, Me­
dine'den c;:1km ba�ka bir yere gidin diyor. Onlar bu teklifi ilk
ba�ta kabul etmiyorlar ve kalelerinde kalmaya karar veri­
yorlar. Hz. Muhammed ve Mi.isli.imanlar onlann etrafmda

68
nobet tutuyorlar, muhasara altma ahyorlar. Onlarm bah<;e­
lerini yak1p y1k1yorlar.
On bes giinliik bir muhasaradan sonra Beni Nadir Yahu­
dileri Medine'yi terk etmeyi kabul ediyorlar. Ciinkii bakI­
yorlar ki onlara yard1mc1 olabilecek baska kimse yok; iistelik
Muhammed tarlalanm da yerle bir etmis, yak1p y1km1s. Ar­
tik Medine'de kalma sanslan yok. Hatta direnirlerse baslan
da gidecek. Bu yiizden boyle bir teklifi kabullenmek zorun­
da kahyorlar. Hz. Muhammed gitmelerine izin veriyor; an­
cak develerinize yiikleyebileceginiz kadar esya alabilirsiniz
diyor. Arazi olsun, baska gayrimenkul olsun ne varsa izin ve­
rilmiyor. Kalanlara ganimet (Fey') olarak el koyuyor. Bir
kere bu olay Kur'an'da anlatild1g1 i<;in baska kaynaga gerek
yok. Kamtlan en gii<;lii olan baskmlardan biri budur.99
Konuya iliskin hem Muslim, hem de Buhari'de su ortak
bilgi vardir: Hz. Muhammed Beni Nadir'e ait hurma bah<;e­
lerini yak1p kesiyor; hatta yakilan yerin ad1 Bfueyde diye
belirtiliyor . 100
Hz. Muhammed sadece bu olayda yakm1yor. Ona gore
nerede gerekmisse yakm1stir. Mesela daha sonra Mekke 'yi
almca etraftaki yerlesim yerlerine baskm diizenliyorlar. On­
lardan biri de Taif'tir. Taifliler kolay teslim olmuyorlar; ka­
lelerine s1gm1yorlar. Burada Selman-i Parisi Hz. Muham­
med'e bir oneri getiriyor: Bizim iran'da bazen baskmlarda
mancm1k kullamyoruz. Samnm burada manc1mk uygulasak
iyi olur diyor. Hz. Muhammed onun dedigini yap1yor ve bu

99 Vak1di, Megazi, 11363.

100 a-Miislim, Cihad, bab 10/1746.
b-Buhari: Hars boliimii bab 6/2326; Cihad bab 149/3021 ; Megazi, bab
14/4031-32 ve Tefsir, Ha�ir, bab 2/4884 101 Vak1di, Megazi, 3/927-29.

69
sayede Taif'i ele ge<;iriyorlar. Burada �u notu da eklemek is­
terim: Bu formtilti Cebrail getirmiyor; bunun mucidi Sel­
man-i Farisi 'dir! Bu muhasara esnasmda Hz. Muhammed
Mtisltimanlara talimat veriyor, bunlann baglanm yakm di­
ye. Hatta kim bir aga<; keserse bunun kar�1hgmda Allah ona
cennette mtikafat verir deyince; kesim i<;;i n Mtisltimanlar
adeta s1raya giriyorlar. Hatta Valocli gibi en eski islam ta­
rihc;isi bu konuda say1 da veriyor: Hz. Muhammed, her Mtis­
ltiman be� agac; kessin diye talimat vermi�tir diyor. 101
Yahudilerin Medine'den c;1kart1lmas1 konusunu ic;eren
hadislerden bir ozet aktarmak isterim. Hz. Muhammed ta­
raftarlanna seslenerek, "Haycli Yahudilerin mahallesine yi.i­
riiyliniiz!" diyor. Mlisltimanlar onunla birlikte o tarafa dog­
ru gidip Beytu-l Midras'a (Yahudi alimlerin bulundugu ve
Tevrat okutuldugu yere) vanyorlar. Hz. Muhammed orada
onlara hitaben; "(Ey Yahudi toplulugu! ) Miisliiman olun da
giivende kahn. �unu iyi biliniz ki, diinya/yer ancak Allah'a
ve resuliine aittir. Ben sizleri bu ara.ziden �t.karmak istiyo­
rum. �u halde sizden her kim kencli mahndan ta�1yamayaca­

gi bir �eyi olursa onu satsm. Size soylecligim sozii dinlemez­

seniz iyi bilin ki yer ancak Allah'a ve resuliine aittir" diyor.
Bu hadis Buhari'de ti<; ayn yerde ve Miislim'de gec;iyor.
ibni Abbas anlatlyor: Hz. Muhammed Bedir harbinden he­
men soma (ki Bedir harbi Medine doneminin 19. aymda ol­
mu�tur) Yahudileri Beni Kaynuka'da toplay1p �un!1 dedi:
Gordtintiz i�te Bedir'de Mekke'den gelenlerin ba�ma neler
g�tirdik. Boyle bir �ey hentiz ba�m1za gelmeden gelin Mtis­
ltiman olun; ancak onlar bu toplantlda kar�1 c;1ktilar, kabul
etmediler. Diger taraftan Muhammed'le Bedir'de sava�an

101 Vak1di, Megazi, 3/927-9.

70
Mekkeliler de Yahudileri yard1ma davet ediyorlard1; hatta
bu konuda tehdit bile ediyorlard1. Medine Yahudileri adeta
ortada kalm1� ne yapacaklanm �a�um1�lardi. Muhammed il­
kin Nadirogullanm 15 gtinltigtine muhasara altma ald1 ve
daha sonra onlan stirgtin etti. Ondan sonra tist tiste Yahudi­
leri ortadan kaldudi. Ben �u sava� veya bu baskmda hangi
taraf acaba hakh, hangisi haks1zd1 sorusuna yamt aramak­
tan ziyade; farkh bir sonuca varmak istiyorum. Bunu, ttim
bu baskmlan anlatt1ktan sonra belirtecegim. 102

9. Zatilrrika' Baskmt
(Muharrem, hicretten 47 ay sonra):

Bu baskm hicretten 47 ay sonra Muharrem'de meydana

geliyor. Medine'ye gelen bir hayvan tticcan, ben Need bol­
gesinden gelirken orada Enmar ve Sa'lebe kabileleri hazu­
hk yap1p Medine'ye baskm dtizenleyeceklerdi diyor. Bunun
tizerine Hz. Muhammed 400'lle 800 arasmda silahh bir gru­
pla oraya dogru yola <;:1k1yor. ilgili yere vannca kimseyi gor­
mtiyorlar. Megerse erkekler haberi almca korkudan ka<;:1p
daglara <;:1km1�lar. Hz. Muhammed ve arkada�lan orada bul­
duklan kadmlan ahp Medine'ye dontiyorlar. Burada ele ge­
<;:en kadm ka<;: taneydi, ak1betleri ne oldu konusunda yete­
rince bilgi yok. Ancak �u k1sa bilgi var: 0 kadmlar arasmda
c;ok gtizel biri varm1�, e�i onu <;:ok seviyormu�. Adam yemin
i<;:iyor ki ben Muhammed'i bulsam ba�ma bir �eyler getire-

102 a-Buhari: Cizyc, bab 6/3167; ikrah, bab 2/6944 ve itisam, bab 1 817348.
b-Mi.islim, Cihad, bab 20/1765.
c-Ebu Davud, Harac, 22/3002-4.

71
cegim. Valodi de tbni Sad da bu baskmda Hz. Muhan;imed
ve arkada�lan kadmlar ele ge<;irip Medine'ye getirmi�ler di­
ye bilgi aktarmi�lardu. 103

10. Dumetii-1 Cendel Baslnm

(R.evvel, hicretten 49 ay soma):

Burada bask1 nedeni �oyle anlatihyor: Hz. Muhammed,

Dumetti-1 Cendel bolgesinde insanlar grup halinde toplan­
m1�, gelen ge<;ene hakaret ediyorlar, soyuyorlar; hatta Medi­
ne'ye yakm yerlere de baskm yapmalan muhtemel diye bir
bilgi ahyor (baskm1 hakh 91karmak ic;:in uydurulan senaryolar
<;ok). Bunun tizerine Hz. Muhammed arkada�lanm toplay1p
�u karan ahyor: Hemen silahlanm, oraya gidelim. Yanma
1000 ki�ilik silahh adam ahp oraya dogru yola 91k1yor. ilgili
bolgenin insanlan bunlan gortince kac;:1yorlar. Orada ellerine
ne gec;:erse ganimet olarak toplay1p geri dontiyorlar. Bu bas­
km hicretten 49 ay soma meydana geliyor. 104

11. Beni Kureyza Katliarm (Zilkade, h.5. y1h) :

Beni Kureyza katliamm1 daha once kitaplanmda i�ledim.

Burada k1sa bir bilgiyle yetinecegim. Bunlar da Yah!-1di idi.
Zaten daha once Hz. Muhammed Beni Kaynuka ve Beni

103 a-Vak1di, Megazi, c. 1/397.

b-ibni Sad, Tabakat, c. 2/268.
104 a-ibni Sad, Tabakat, c. 2/59.
b-Vak1di, Megazi, 1/402.

72
Nadir Yahudilerini Medine'den silrmils, mallanna el koy­
mustu. Bu, Yahudilere kars1 yapilan il<;:ilncil baskm oluyor.
Daha soma Hendek Yahudileri de bas1hyor, onlardan bir
kism1 da katlediliyor ve topraklanna el konuyor. Ger<;:ekten
Yahudiler i<;:in bir temizlik harekatI. Sozde Hendek savasm­
da bunlar milsriklere yard1m etmisler de ondan ilzerlerine
gidilmis. Hendek biter bitmez Hz. Muhammed yanma 300
ki�ilik bir silahh grup ahp kars1 saldmya geciyor. Onlan
yakla�1k iki hafta muhasara altmda tutuyorlar.
Sonunda Yahudiler teslim olmak zorunda kahyorlar.
Mi.isli.imanlar onlan baghyor. Hz. Muhammed'in talimatiy­
la Medine'de cukurlar ac1hyor ve bunlar kafileler halinde o
cukurlara yanastmhp kafalan kesilerek oraya at1hyorlar.
Cocuklar ve kadmlarla k1zlan da esir-cariye olarak kendi
aralannda dag1tiyorlar. Hz. Muhammed ba�ka baskmlarda
yaptig1 gibi burada da kendine bir kadm seciyor. Adi Rey­
hane. Kalanlan da arkadaslanna dag1tiyor. Bu kadmlardan
belli bir k1sm1 da Need, Sam ve Ti.ihame taraflanna gonde­
rilip yabancilara satihyor. 0 parayla da ordu icin silah ve
malzeme satm ahmyor. Hz. Muhammed bu insanlarm bas1-
na bunu getirdikten soma; onlara ait bag, bahce, deve ne
varsa her seylerine el koyuyor. 105
Hz. Muhammed'in sahsen katild1g1 savas ve baskmlan is­
lerken bi.iti.inli.ik ac1smdan k1saca buna da degindim. Y oksa
az once de ifade edildigi gibi bunu baska yaz1lanmda isledi­
gim icin burada ilzerinde fazla durmayacag1m. Bu olaym ka­
mtlan saglam; tilm bunlar ilgili kaynaklanmda vard1r. K1s­
men zaten Ahzab suresinde anlatihyor. ilgili ayetlerin anla-

105 Arif Tekin: 1) Kur'an'm Kokeni, s. 106 ve Kur'an'da Kadm ve Mu­

hammed'in Hammlan, s. 161.

73
m1 �oyle: "Allah, kitap ehlinden olup mti�riklere yarchm
edenleri kalelerinden indirdi ve kalplerine btiytik bir korku
said.I. Siz onlann bir lasmIIll oldtirtiyor, bir lasmIIll da esir
ediyordunuz. Allah, sizi onlann topraklanna, yurtlanna,
mallanna ve heniiz ayak basmadigunz topraklara varis lal­
d.I. Allah, her �eye haklayla gticil yetendir." Ayette <;arp1c1
bilgiler var. Neymi�; onlan Allah kalelerinden indirmi�,
kalplerine Allah korku salm1� ve onlann Mi.isliimanlar tara­
fmdan katledilmesi, mallanna el konmas1 tanny1 sevindir­
mi�. Bunlar ayette ge<;en a<;1k bilgiler. 106

12. Beni Libyan Seferi (R.evvel, h. 6. y1h):

Daha soma anlatacag1m Reci olaymda katledilen Milslii­

manlann ocilnil almak i<;in Hz. Muhammed yanma 200 ki�i­
lik bir silahh grup ahp onlann ilzerine gidiyor. Bu baskmda
14 giln d1�anda kahyorlar; ancak kimseyi goremeyince eli
bo� geri donilyorlar. Olay hicri altmc1 y1h R.evvel aymda
meydana geliyor.101
Dikkat edilirse B edir, Uhud, Hendek, Tebilk gibi Hz.
Muhammed'in �ahsen katild1g1 me�hur sava�lardan hi<; bah­
setmedim. Yukanda belirtmi�tim ki, Hz. Muhammed'in
�ahsen katild1g1 sava� ve baskmlann toplam1 36. Oysa ben,
birka<;1 hakkmda ozet �eklinde bilgi sundum. Simdi de bu
�
baskmlarda ele ge<;en ganimetler hakkmda bir ozet tablo
su,nmak isterim.

106 Ahzab suresi, ayetler 26-27.

1 07 a-ibni Sad, Tabakat 2/75.
b-Vak1di, Megazi,2/535.

74
 V. B OLOM

HZ. MUHAMMED 'iN �AHSEN KATILDIGI

BASKINLARDA ELE GE<;EN GANiMETLER

1. Beni Mustahk Basklm:

Hz. Muhammed Arahk 626/h.5. y1lmda 700 ki�ilik silahh

bir grupla Beni Mustahk iizerine gidiyor. Kar�1 taraftan 10-
12 ki�i katlediliyor. Miisliimanlardan ise yanh�hkla biri vu­
ruluyor. Sonrn;ta kar�1 taraf teslim oluyor. Hz. Muhammed
ve arkada�lan burada 2000 deve ile 5000 koyun ele ge<;iri­
yorlar. Aynca 200 aileyi de esir ahyorlar. Cariyelerden Ha­
ris klZl Ciiveyriye, ilkin Sabit b. Kays'a dii�iiyor; ancak Hz.
Muhammed onun giizelligini goriince arkada�mdan ahp
kendine se<;iyor. Kadm 20 ya�lannda, Hz. Muhammed ise
58 ya�mda ve ba�ka kadmlan da vardi. Koyunlan, develeri
ve kadmlarla <;ocuklan kendi aralannda dag1tiyorlar; ancak
kimi rivayetlere gore Hz. Muhammed onlan Ciiveyriye'nin
hatm i<;in serbest b1rak1yor. Kimi kadmlar dag1tild1ktan
sonra sahipleri art1k onlan geri vermiyorlar, kimi esir kadm-
75
lar ic;:in sahipleri fidye veriyor, bu �ekilde serbest birak1h­
yorlar. Bu baskrna Hz. Muhammed hammlanndan Ay�e ve
Ommii Seleme'yi de gotiirmii�tii. Hz. Ay�e'nin ifk diye bili­
nen zina olay1 bu seferin donii�iinde meydana geliyor. Ayn­
ca Hz. Muhammed bu baskrnda arkada�lanna, iizerinizde
ne varsa bu yabanc1 kadrnlara bir �eyler verin, onlarla cinsel
ili�kide bulunabilirsiniz diye iicretli cinsellik ic;:in izin veri­
yor. Bunu daha once detayhca bir kaynag1mda i�lemi�tim.
Evet; bu baskmm Hz. Muhammed'e getirisi, gene; bir kadm
ile 2000 deve ve 5000 koyun. 108

2. Beni Kureyza Baslam:

Hicretin 5. y1h Hendek sava�mdan hemen sonra Beni

Kureyza'ya baskm yap1hyor. Bunu yukanda belirttim. 0 s1-
rada oldiiriilen oldiiriiliir; kalanlar esir ahmr. Eli silah tutan­
lar Medine'de kazilan c;:ukura yana�tmhp kafalan kesilir ve
toplu halde oraya atihrlar. Hz. Muhammed bu esir kadmlar­
dan kendine Reyhane'yi sec;:er, kalan kiz ve kadmlan adam­
lanna dag1tir: Bunlardan bir kismm1 da, satsmlar diye adam­
lanna teslim edip Sam, Tiihame ve Need bolgesine gonde­
rir. Onlar bu bolgelerde bilinmeyen ki�ilere satihr. Aynca
Beni Kureyza'nm nesi varsa hepsine el koyarlar. Cukura
at1lan erkeklerin say1s1 hakkmda ihtilaf vard1r. Bu s-ay1 400
ile 900 arasmda degi�iyor. 109
I

10 8 Arif Tekin, islam'da Cinsellik; ibni Sad, Tabakat 2/60.

1 09 Bu konuda Kur'an'm Kokeni adh yap1t1mda geni� bilgi vard1r.

76
 3. Hayber Basktm:

Hicretin 7. y1hnda meydana gelen Hayber baskmmda

Hz. Muhammed ele ge<;irdigi kadmlardan kendine Safiye
admda bir Yahudi kadm se<;iyor. Kadm 17, Hz. Muhammed
ise 60 yasmda. Aynca Hayber'in tiim arazisine el koyuyor­
lar. Katledilen gidiyor, kalan Yahudiler de amele gibi Hay­
ber'i isletip Miisliimanlara yediriyorlar. Oyle ki Hz. Mu­
hammed'in tiim hammlannm y1lhk masraflan Hayber geli­
rinden saglamyor. Bu savasa Miisliimanlardan 20 kadm; ya­
rahlan tedavi etmek, yemek haz1rlamak gibi gorevler i<;in
katihyorlar. Hz. Muhammed ganimet dag1tirken onlara nor­
mal pay vermiyor; ancak Yahudi kadmlardan ele ge<;irdik­
leri kolye, yiiziik gibi kiymetli ziynetlerden onlara veriyor.
i<;lerinden bir kadm anlatiyor: Ben de bu baskma katllm1s­
tlm. Hz. Muhammed, onlardan ele ge<;irdigi ziynet esyasm­
dan bogaz1ma kendi eliyle bir kolye takti diyor. Kadm ye­
min i<;iyor ki, ben hayat boyu bunu bogaz1mdan c;;1karmaya­
cag1m ve olsem de benimle birlikte mezanma birakm diyor.
Yine adamm biri anlat1yor: Hamm1m da bu baskma gelmis­
ti ve hamileydi. Dogum yapti. Hz. Muhammed hamm1ma
pay vermedi; ancak ona ve yeni dogan c;;ocuguma o ganimet­
lerden hediyeler verdi diyor. 110
Hz. Muhammed Hayber'in tiim topragm1 36 par<;aya bo­
ltiyor. Bunun 18 parc;; asm1 (yansm1) kendine, ailesine, akra­
basma, -sozde- fakir fukaraya aymyor. Kalan ikinci yany1

1 10a-ibni Kesir, Bidaye, c. 57.

b-Vak1di, M egazi 2/686.
c-Halebi, insanu'l uyun, 3. cilt, Hayber ba�hg1 altmda.

77
da kat1hmcllara dag1tiyor. Hz. Muhammed'in Hayber arazi­
sini kendi ve Mtisltimanlar arasmda dag1tt1gm1 en basta Bu­
hari kac; yerde anlat1yor. Bunu aktaranlar arasmda Hz.
Omer de var. 111

4. Mekke'nin Fethinden Sonraki Baskmlar:

Mekke fethinden hemen sonra etrafa yonelen Hz. Mu­

hammed ve arkadaslan, c;evreden 6 bin esir topluyorlar. Co­
gu kadm ve cocuk! Hz. Muhammed hemen bashyor o ka­
dmlan dag1tmaya. Adamlanmn pek c;ogu hemen orac1kta o
kadmlarla cinsel iliskide bulunuyorlar. Bunlar arasmda Hz.
Osman, Hz. Omer, Hz. Ali var; var da var. Soma baz1 se­
beplerden dolay1 tekrar bu insanlan serbest birak1yorlar.
Konuya iliskin Buhari'de gec;en bir hadis var; onu da ekle­
mek isterim. Bu baskmda Hz. Muhammed, Hz. Omer'e iki
cariye veriyor. Bunlar Mekke'de iken Omer sokaklarda bir
kalabahk oldugunu gortiyor. Oglundan nedenini soruyor.
Oglu, Hz. Muhammed bu baskmda bize dag1tt1g1 kadmlan
tekrar serbest b1rakm1s, bunlar artlk cariye degil diyor. Bu
ytizden Omer de bu iki cariyeyi serbest birakiyor. 112
iste burada 24 bin deve ile 40 binden fazla ktic;tikbas hay­
van ve dart bin ukkiye gtimils ele gec;iriliyor. Hz. Muham­
med bu mallan kisinin agirhgma gore dag1tmaya bashyor.
Oyle ki Ebu Stifyan ve iki ogluna 300 deve ile 120 ukkiye

1 1 1 a-Buhari: Mtizaraa, bab 14/2334; f. Humus, bab 9/3125 ; Megazi, bab

38/4235-36.
b-Ebu Davud, Harac boltimti, bab 23-24/3010-3020.
1 12 Buhari, Farzu'l humus, bab 19/3144.

78
gtimti� veriyor. Burada k1sa bir liste sunay1m. Hakim b. Hti­
zam'a 100 deve veriyor. Adam daha fazla isteyince Hz. Mu­
hammed 100 deve daha veriyor. Nadr b. Haris, D seyd b. Ca­
riye, Haris b. Hti�am, Safvan b. Dmeyye, Kays b. Adiy, Sti­
heyl b. Amr, Huveyt1b b. Abdiluzza, Malik b. Avf, Ek'ra b.
Rabis, Uyeyne b. H1sn ve Abbas b. Mirdas adlarmdaki oto­
riter ki�ilere lOO'er deve dag1tlyor. Ondan sonra her Mtislti­
mana 4'er deve, 40'ar koyun dag1tiyor. Buhari de kimi in­
sanlara 100 deve verdi diye belirtiyor. Ancak kimilerine
lOO'er deve verdi derken bunlardan ornek olarak Ek'ra b.
Rabis ve Uyeyne b. H1sn'1 gosteriyor; bunlara lOO'er deve
verdi diyor. 113
Uyeyne b. H1sn'la ilgili k1sa bir bilgi daha eklemek iste­
rim. Bu adam hicri 6. y1lmda Hz. Muhammed'e ait 20 slit de­
vesini bir baskmda ahp gottirtiyor. Baskm s1rasmda orada
bulunan Ebu Zer-i G1fari'nin oglunu da oldtirtiyorlar. Hz.
Muhammed be� ytiz veya yedi ytiz silahh grubu yamna ahp
o yone dogru yola c;:1k1yor. Sonuc;:ta oraya vard1klannda o
yirmi deveden on tanesini kurtanyorlar. Bunlar daha fazla
bir �ey yapmadan be� gtin sonra Medine'ye dontiyorlar. i�­
te Mekke fethinden once Uyeyne ile Hz. Muhammed ara­
smda boyle bir ili�ki vardi. Tarihte Hz. Muhammed'in bu
seferine Gabe seferi denir. Sam ile Medine arasmda bir yer.
Arna Mekke fethinde bu adam zorda kalmca Mtisltiman
oluyor ve hem torpillilerden say1hp ganimetten ytiz deve ah­
yor, hem de bundan sonra islam adma baskmlara, talan top­
lamaya gidiyor. Burada sormak laz1m: Uyeyne olsun, Ebu

1 13 a-ibni Sad, Tabakat, 2/141 .

b-Buhari, Farzu'l humus, bab 1 9/3147 ve 3150; Megazi, bab 56/4331 ; Me­
gazi, bab 56/4336.

79
Stifyan'la oglu Muaviye olsun, Safvan b. O meyye gibileri ol­
sunlar; Mekke fethinde yeni olarak Hz. Muhammed'de ne
gordtiler de islamiyet'i kabul ettiler? Bunlar "KI119 Mtislii­
manlan". Hz. Muhammed de bunu biliyordu; ancak oldtir­
mek yerine onlan c;:1kannda kullanmak istedi. Onun verdigi
karar siyasi bir karar.114
Hz. Muhammed'in sahsen katild1g1 baskmlardan birkac;:1
hakkmda ozet baz1 bilgiler verdim. Aynca ele gec;:irdigi ga­
nimet ve cariyeler hakkmda ozet bir tablo sundum. Burada
artlk sorma zamam gelmistir: Peki nasil bir tann insanlann
katlini helal kilar, mallanm ve kadmlanyla (evli de olsalar)
klz c;:ocuklanm baghlanna helal sayar?
Dtinyada oliimlere en cok sebebiyet verenler kutsal din­
lerdir. Sadece Hach seferlerini dtistinelim: iki asir stiren bu
savasta milyonlan asan insanlar katledildi. Oyle bir tann
dtistinelim ki, belli bir asamaya kadar Yahudilik diyor ve
hatta tatil giinlerini bile belirliyor; cumartesi diyor. Arna bir
giin geliyor; hayir hen bu sistemi kabul etmiyorum, sistem
lacka olmus; bunu ortadan kaldmyorum ve Hz. isa'y1 farkh
bir dinle gonderiyorum diyor. Tann o eski dine (Yahudili­
ge) veya mensuplanna o kadar klZlyor ki, daha once belir­
ledigi cumartesi tatilini pazar'la degistiriyor. Yaklas1k bes
asir bu yeni sistemle idare ediliyor. Ondan sonra bunu da
begenmiyor. Bu sefer Muhammed'i farkh bir formiille gon­
deriyorum diyor ve haftahk tatil gtintinti (oyle diyelim) yine
degistiriyor/ cuma gtinti diyor ve artik benim tann olarak si-

1 1 4 a-ibni Sad, Tabakat, c. 2176.

b-Vak1di, Megazi, 2/537.
c-Salihi, Si.ibi.ili.i-1 hi.ida, 5/149.
d-Ni.iveyri, Nihayeti.i-1 ereb, 171 1 43.

80
ze Muhammed formiiltinden ba�ka da formtiltim yoktur;
sonsuza kadar bununla idare edeceksiniz, bir daha da ben­
den bir �ey istemeyin diyor ve gtintimtizde de bu sistem pek
c;:ok taraftar buluyor. Dahas1 var; anlatacag1m ki on y1lhk
Medine doneminde neler olmu� neler... Peki, tannnm incit­
meden, kan dokiilmeden onerebilecegi gtizel bir formtilti
yok mu, sistemini kanla m1 ayakta tutmaya c;:ah�1yor? Var
da, biz mi bilmiyoruz? Burada filozof olmaya gerek yok.
Dedigim gibi; boylesine basit c;:1kanmlarla aslmda bu kutsal
dinler denen sistemlerin tannsal merkezli olmad1g1 rahathk­
la anla�dabiliyor. Arna maalesef degi�ik nedenlerden dolay1
varhklanm stirdtirtiyorlar.

81
 VI. BOLOM

HZ. MUHAMMED 'iN KATILMAYARAK

GOREVLENDiRME YAPTIGI BASKINLAR

Bu baskmlara en 9ok Zeyd b. Harise gonderilmi�. Bu

ytizden onun komuta ettigi baskmlardan ba�lamak isterim.
Benim ic;:in Zeyd'in baskmlan aynca c;:ok manidardir; bolti­
mtin sonunda bunun nedenine ac;:1khk getirecegim.

1. Zeyd b. Harise'nin Ger�kle�tirmi� Oldugu Bas­

kmlar ve Sonuc;lan:

a) Karede Basktru (C.ahir, hicretten 28 ay sonra):

Hz. Muhammed, hicri tic;:tincti y1lm ba�mda C.ahir aymda

Zeyd b. Harise komutasmdaki 100 ki�ilik bir stivari b 1rligini
Ne,cd bolgesi Karede mmtikasma gonderiyor. Hedef, ora­
dan ge<;en Mekkeli ticaret kafilesinin ontinti kesmek, malla­
nna el koymak! Kurey�iler Bedir harbinden sonra gtivensiz­
lik nedeniyle Medine-Sam yolu yerine; uzak da olsa Irak
tizeri Sam'a gitmeyi tercih etmeye ba�hyorlar. Hz. Muham-

82
med bilgi ahyor ki bunlar bi.iyi.ik bir malla bu gi.izergah1 ta­
kip etmek i.izere Sam'a dogru gidiyorlar. Kendisi hemen
Zeyd b. Harise komutasmda 100 ki�ilik bir si.ivari birligini o
yone gonderiyor. Bu seferde kafilede mal epey fazlayd1;
nerdeyse Mekke'nin ti.im sermayesi bu ticaret kervamnday­
d1. Oyle ki, yalmz Safvan b. Dmeyye'nin bu kervandaki ma­
h otuz bin dirhem degerinde ve aynca <;:e�itli gi.imi.i� mamul­
leri vard1. Ebu Zem'a gelmemi�ti; ancak kendisi 300 miskal
altm (yakla�1k 1,5 kg) ve gi.imi.i� mamulleri gondermi�ti. Ay­
nca bir<;:ok Mekkeli de mallanm bu kafiledeki insanlara tes­
lim etmi�lerdi; bizimkini de satm demi�lerdi.
Ebu Si.ifyan, Safvan b. Dmeyye gibi i.inli.iler de �ahsen
kervanda vard1. Bunlar d1�mda ileri gelenlerden Huvetib b.
Abdiluzza, Abdullah b. Ebi Rebia gibi isimler de vard1. Bas­
km grubu onlara yakla�mca korkudan mallanm b1rak1p ka­
<;:1yorlar. Zeyd ve arkada�lan o talan mahm ahp Medine'ye
Hz. Muhammed'in yanma getiriyorlar. Bunun be�te biri Al­
lah adma Hz. Muhammed'e veriliyor: onun pay1, akrabas1-
nm pay1, yetimlerin, yoksullarm ve yolculann pay1 olarak
(artik hangi yoksula vermi�se!). Elbette Hz. Muhammed ve
akrabasmm maa�1 bu ganimetlerden odenir hi.ikmi.i
Kur'an'da var; bunu hep belirtiyorum (Enfal suresi, ayet
41). Ona verilen tutar 20 bin dirhem gilmil� degerinde. Bir
dirhem yakla�1k ti<; gram agirhgmda ki ona di.i�en 60 kg olu­
yor. Bunun dort kati olan digerini de dirhem olarak hesap­
lasak seksen bin dirhem tutuyor ki, gram olarak yakla�1k
240 kg gi.imi.i� demektir. Buna Hz. Muhammed'in pay1 da
eklenirse toplam 300 kg gi.imi.i� tutar.115

1 15 a-ibni Sad, Tabakat 2/33.

b-Vak1di, Megazi 1/198.
c-Salihi, Siibiilii-1 hiida, c. 6/51 .

83
 b) Beni Silleym/Cemuh Baskmt (R.ahir h. 6. y1h):

Hicri altmc1 y1h R.evvel aymda Hz. Muhammed yine

Zeyd komutasmda bir grup silahhy1 Stileymogullan tizerine
Ciim.eyh bolgesine gonderiyor. Bunlar yolda bir kadm1 ya­
kalay1p ondan bilgi ahyorlar. Kadm -korkusundan- insanla­
rm yerini, hayvanlann yerini onlara gosteriyor. Bunlar gidip
deve, koyun ve insan ne varsa hepsini ahp getiriyorlar. 0
esirler arasmda, baskmctlara yard1mc1 olan kadmm kocas1
da vard1. Kadm yard1mc1 olmu� diye kocas1m serbest birak1-
yorlar; ancak deve, koyun gibi o talan mahm Hz. Muham­
med'le birlikte kendi aralannda paylas1yorlar. 1l6

c) iys Baskmt (C.ula, hicri 6.y1h) :

Bu baskm az onceki Ciimeyh baskmmdan bir ay sonra

gen;ekle�iyor. Hz. Muhammed bu sefer Zeyd b. Harise ko­
mutasmda 170 ki�ilik silahh bir grubu, Sam'dan dontip
Mekke'ye gecmekte olan Mekkeli ticaret kafilesi tizerine
gonderiyor. Yer, "iys" denilen bolge. Hedef, onlann mahm
ele gecirmek/talan etmek. Bu amacla gonderildigini zaten
islami kaynaklar net olarak belirtiyor; bu bir yorum degil­
dir. Bunlar gidip hem o insanlan hem de e�yalanm ele geci­
rip Medine'ye getiriyorlar. Tutulanlar arasmda Hz. Mu­
hammed'in damad1 Ebu'l As b. Rabi' de vard1. Hz. Muham- .

med'in klZl/ bu esir adamm hamm1 hemen ortaya c1kip e�i­

me ,kan�maym diyor. Muhammed'in bu klZl evliydi ve cok­
tan Medine'ye gelmi�ti, buna ragmen e�ini seviyordu. Dini

1 1 6 a-ibni Sad, Tabakat 2/82.

b-Ntiveyri, Nihay�tti-1 ereb 17/146.

84
inarn;: boyledir iste: (:iftlerin aras1m bile acar. Hz. Muham­
med k1zmm ricas1m kabul edip adam1 serbest b1rak1yor. Bu
seferki baskmda cok say1da gi.imi.is ele geciriyorlar. Ancak
az da olsa kimi rivayetlerde Muhammed, damad1 Mi.isli.iman
olunca, bu baskmda ele gecen mallan ona verip Mekke'ye
gonderiyor, herkesin mahm kendine iade et diyor. Vakidi
ve :tbni Sad gibi eski i slam tarihcilerinin kaynaklannda ma­
lm geri verildigi bilgisi yok; ancak Niiveyri gibi baz1 yazarlar
bu malm geri verildigi yoni.inde bilgi aktarm1slard1r. l17

d) Taraf Bolgesine Baskm (C. ahir, hicri 6. y1h):

ilginc; Zeyd'in seferleri i.ist i.iste devam ediyor. Az once­

ki baskmdan (iys baskm1) hemen bir ay sonra Hz. Muham­
med yine Zeyd komutasmda on bes kisilik silahh bir grubu
Taraf denilen bolgeye gonderiyor. Bu sefer pek kazanch
donmi.iyorlar: Ele gecirdikleri deve say1s1 yalmzca yirmi.
Bunlan ahp Medine'ye getiriyorlar , 118

e) Hisma Baskmi (C.ahir, hicri 6. y1h):

Zeyd'in seferleri cok/daha bitmedi. Az onceki baskmm

hicri altmc1 y1h C.ahir aymda gerc;:eklestigini belirttik. His­
ma baskm1 da aym ayda meydana geliyor. bzeti su: Dihye
admda diplomat bir sahabi Hz. Muhammed tarafmdan Bi-

1 17 a-Niiveyri, Nihayetii-1 ereb, 17/146.

b-ibni Sad, Tabakat, 2/83.
c-Vak1di, Megazi, 2/553.
1 1 8 a-ibni Sad, Tabakat, 2/84.
b-Niiveyri, Nihayetii-1 ereb, 17/147.
c-Vak1di, Megazi, 2/555.

85
zans imparatorluguna gonderiliyor. Bizansh yetkililer; Mu­
hammed 'e verilmek tizere ona baz1 hediyeler veriyorlar.
Adam Medine'ye dontince yolda baz1lan onun oni.ini.i kesip
hediyeleri ahp gottirtiyorlar. Dihye Medine'ye gelince duru­
mu Hz. Muhammed'e anlatiyor. 0 da yine Zeyd b. Harise
komutasmda be� yilz ki�ilik bir silahh grubu olay yerine
gonderiyor. Bunlar kar�1 tarafla Hisma denilen bolgede kar­
�Ila�1yorlar. Onlardan birka<;: ki�i oldi.iri.ip 1000 deve ile 5000
koyun ve 100 kad1m esir ahp Hz. Muhammed'e getiriyorlar.
Soma adamlar araya girince Muhammed o yi.iz kad1m geri
veriyor; ancak mallanna el koyuyor.119

f) Vadi'l Kura Baskml (Recep ay1, hicri 6. y1h):

Az onceki baskmdan bir ay soma Hz. Muhammed yine

Zeyd sorumlulugunda bu sefer silahh bir grubu Vadi'l Kura
denilen bolgeye gonderiyor. Aylardan Recep. Yani sava�m
haram oldugu ay. Bu sefer bir �ey ele ge<;:iremeden geri do­
ni.iyorlar. Burada �u soyleniyor: Mi.isli.imanlar bilgi alm1�lar
ki, bu bolgede Mezhac, Kudaa ve diger baz1 kabilelerden in­
sanlar toplanm1�, ola ki Mi.isli.imanlar i.izerine baskm yapa­
caklar endi�esiyle boyle bir sefer yap1lm1�; ancak ilgili bol­
geye gidince bakm1�lar ki boyle bir �ey/te�ebbi.is yok. 0 yi.iz­
den geri donmi.i�ler. Yukandan beri anlatt1g1m <;:ogu baskm­
larm nedeni, baskmlar olacakm1� diye Mi.isli.imanlann hep
duyum alm1� olmasi. i lgin<;: bir tesadi.if, ilgin<;: bir gere k<;:e ! 120

1 1 9 a-ibni Sad, Tabakat, 2/85.

b-Niiveyri, Nihayetii-1 ereb, 17/147.
c-Vak1di, Megazi, 2/556.
120 Salihi, Siibiilii-1 hiida, c. 6/148.

86
 g) Beni Fezare Baslom (Ramazan ay1, hicri 6. y1l):

Zeyd baz1 arkada�lanyla birlikte ticaret ic;:in Sam'a gidi­

yor. Donil�te bunlar Vadi-1 Kura denilen yere gelince baz1-
lan onlann yolunu kesiyorlar. Zeyd ve arkada�lanm dovilp
mallanm gotilrilyorlar. Bunlar Medine'ye varmca; Zeyd ye­
min i<;iyor: Ben Beni Fezare ile 9arp1�madan/onlar ilzerine
gitmeden cilnilp de olsam ba�1ma su dokmem diyor. Bu
olup bitenlere kar�1 Hz. Muhammed yine onun komutasm­
daki bir birligi o bolgeye gonderiyor; bir de uyanyor: Gtin­
dtiz saklanm, gece yol alm diyor. Bunlar oraya vannca
Mes'ade b. Himet admdaki ki�iyi esir ahp iki oglunu da kat­
lediyorlar. Aynca Ommil Kirfe kilnyesiyle me�hur Fatma
binti Rebia ile klZlm da esir ahyorlar. Kadm o Slfada evliy­
di. Onun oglu Kirfe Hz. Muhammed tarafmdan oldtirill­
mil�til. Kadmm on iki oglu vardi. Hepsi Ebubekir zamamn­
da irtidat (din den <;1kma) olaylan yilzilnden katledilir. Zeyd
bu kadm1 feci bir �ekilde oldilrilr. Bunu detayhca ba�ka bir
bolilmde anlatacag1m. Zeyd'in baskmlanm anlatirken; hep­
si bir arada olsun diye buna da biraz degindim; yoksa ba�ka
bolilmde i�leyecegim i<;in tekrar etmek istemem. 121 Yukan­
da anlatilan baskmlann hepsi bir yil ic;:inde gerc;:ekle�iyor.
Y almz birinci sirada anlat1lan Karede baskm1 haric;:; bu bas­
km hicri ilc;:tincti y1lmda oluyor.

h) Medyen Baslom:

ibni Hi�am ve Salihi gibi kimi islam tarihc;:ileri Zeyd'in

baskmlanyla ilgili Medyen'i de saym1�lard1r. Zeyd b. Harise

121 Salihi, Siibiilii-1 hiida, 6/158.

87
ile Hz. Ali'nin azath kolesi Dtimeyre ve karde�i, Medyen ta­
rafma baskm gen;ekle�tiriyorlar. Orada kadmlar ve c;:ocuk­
lar ele gec;:iriyorlar. Bunlan getirip kole ve cariye olarak sa­
tarken anne ile c;:ocugu birbirlerinden aymyorlar. Esirler
tiztinttiden aglamaya ba�hyorlar. Hz. Muhammed onlann
sesini duyunca; bu ne aglama sesidir diye soruyor. Arkada�­
lan, biz bunlan satarken c;:ocuklarla annelerini birbirlerin­
den ayud1k, ayn mti�terilere satt1k, bu ytizden aghyorlar de­
yince; Hz. Muhammed, bunlan ayn ayn satmaym; birlikte
satm diyor!122

i) Mute Harbi (C.ula hicri 8. y1h):

Hz. Muhammed Zeyd'i en son hicretin 8. y1h C.ula aym­

da 3 bin ki�ilik bir askeri birlikle Mute bolgesine gonderi­
yor. Burada yine askerin sorumlusu Zeyd'dir. Ancak Zeyd
btittin bu baskmlardan sonra Mute'de oldtirtiltiyor.123
Peki; Zeyd neden bu kadar yogun olarak baskmlara gon­
deriliyordu? Burada herhalde bir �eyler yazma zamam gel­
di. Malum Hz. Muhammed'le Zeyd'in e�i Zeynep'in evlilik
hikayesi me�hurdur. Ben burada o hikayeyi anlatm1yorum.
Burada farkh bir �ey yazacag1m. Zeynep Hz. Muhammed'in
halas1 O meyme binti Abdulmuttalip k1Zlyd1. Hz. Muham­
med onunla evlenmeden bir y1l once onu Zeyd'le evlendir­
mi�ti. Su da var ki Zeynep'in Hz. Muhammed tarafmdan

122 Salihi, Si.ibi.ilti-1 hi.ida, c. 6/153; ibni Hi$am, Siret-i Nebi, c. 4/334, no:
•

2045.
123 Merak edenler olur diye Kameri aylan da s1ralayahm: Muharrem,
Safer, Rebiulevvel, Rabiulahir, Cumaziyelula, Cumaziyelahir, Recep, Saban,
Ramazan, Sevval, Zilkade ve Zilhicce aylan.

88
Zeyd'e verilmesi de zorakiydi, Zeynep onu kabul istem iyor­
du. Hz. Muhammed hicri be�inci y1lmda onu Zeyd'den ahp
nikahma ahyor. Bu evliligin hicri il<;:ilncil yilmda ger<;:ekle�­
tigini yazanlar da vardu. 124 :tbni Sad, :tbni Esir, Taheri, :tbni-
1 Cevzi gibi yazarlar ise bunun hicri be�inci y1h Beni Kurey­
za baskmmdan sonra ger<;:ekle�tigini yazm1�lard1r. Kur'an
yorumcusu ve tarih<;:i :tbni Kesir de, dogrusu hicri be�inci y1-
hdu �eklinde bilgi vermi�tir. 125
Burada �unu sormak laz1m: Acaba Zeynep'i Zeyd'den
<;:ok naho� bir �ekilde ahp da bu tarihten hemen sonra yuka­
nda ge<;:tigi gibi Zeyd'i list ilste sava�lara gondermesi ve so­
nunda da onun sava�ta can vermesi bir rastlantl m1? Ben
�ahsen olup bitenlere bakmca bunun bilerek oldugunu, Hz.
Muhammed'in, biran once gidip vurulsun, gozilmiln oniln­
den kaybolsun niyetiyle onu gonderdigine inamyorum. T1p­
ki Hz. Davud'un Uruya'nm kansma a�1k olup da onunla
ili�kiye girmesi ve "Adam hayattayken Davud e�ini zorla al­
m1�" denilmesin diye, onu donmesi zor bir sava�a gonder­
mesi gibi. Ger<;:ekten de adam gidince orada vurulur ve bir
daha geri donmez. Dogrusu aym senaryoyu burada da gori.i­
yorum. <;:tinkil aym ki�iyi her ay sava�a gondermenin bence
ba�ka izah1 yoktur. Hele bu olaydan sonra bu baskmlara
gondermesi anlamhd1r. Bu konuyu ilk kitab1mda detayh i�­
ledigim i<;:in burada fazla uzatm1yorum. Zeyd'in baskmlan­
m anlatmca, bi.ittinliik olsun diye k1saca degindim. 126

124 Ornegin, Halife b. Hayyat, Ebu Ubeyde ve ibni Mende, evlilik y1h
hicri 3. y1hdu demislerdir. ibni Kesir Bidaye, c. 6/150.
125 ibni Kesir, Bidaye, 6/150.
126 David-Uriya olay1m Kur'an'm Kokeni adh kitab1mda isledim.
Elbetteki Tevrat'ta anlatihyor.

89
 2. Hz. Ali'nin Komuta Ettigi Baskmlar:

Malum nerdeyse Hz. Ali, Hz. Muhammed'le birlikte ti.im

sava�lara katilm1�t1r. Burada anlatacaklanm, Hz. Muham­
med'in kattlmay1p da Hz. Ali'yi grup sorumlusu olarak ta­
yin ettigi baskmlard1r.

a) Tayy Kabilesi Fiils Seferi (R.ahir, hicri 9. y1h) :

Hz. Muhammed Hz. Ali emrine 150 si.ivari veriyor, bun­

lan Tayy kabilesine ait Fills putu i.izerine gonderiyor. Hz.
Ali gidip o putu yak1p y1k1yor ve orada ya�ayan kadm, de­
ve, koyun ne varsa ahp Medine 'nin yolunu tutuyor.
Ganimetin be�te birini Hz. Muhammed'e aytrd1ktan sonra
kalam kendi aralannda dagittyorlar. 127 islam tarihi o kadar
karanhk bir tarihtir ki gen;ekler tam yaz1lmam1�. Mesela
hicbir tarihci Hz. Ali'nin cocuklanmn annelerini tam olarak
bilmiyor. 0 kadar cariye kullanm1� ki kimse cocuklannm
hangi kadmdan oldugundan emin olam1yor. Seferlere git­
mi�ler, ellerine gecirdikleri kadmlan payla�1p cariye olarak
kullanm1�lar. Seferler de hie eksik olmam1� ki, cariyelerin
say1s1 bilinsin! 128

1 27 Vaktdi, Megazi, c. 3/984.

128 Kur'an'da Kadm ve Hz. Muhammed'in Hammlan adh kitabtmda Hz.
Ali boliimiine bakilabilir.

90
 b) Fedek/Beni Sad Kabilesine Yaptlan Baskm
(Saban ay1, h. 6. y1h):

Fedek o zaman Hayber'e komsu bir yerdi. Hz. Muham­

med bilgi ahr ki bunlar Hayber Yahudileriyle birlikte bir
hazirhk i<;indeler, silahlamyorlar. Bu yi.izden endise duyu­
yor. Hemen Hz. Ali sorumlulugunda 200 kisiyi onlann i.ize­
rine gonderiyor. Bunlar yolda onlardan bir adamla kars1la­
s1yorlar, ondan bilgi edinmek istiyorlar; ancak adam bir sey
bilmedigini soyli.iyor. Sonunda oli.imle tehdit edilince onlan
gotilri.ip hayvanlanm gosteriyor. Bunlar kimseye gori.inme­
den ganimet diye o hayvanlan ahp Medine'ye doni.iyorlar.
Ganimeti yolda aralannda paylas1yorlar. Beste birini yani
Hz. Muhammed'in paym1 aymyorlar. Bu seferde ele ge<;ir­
dikleri deve say1s1 500, koyun say1s1 2000 . Meshur bir soz
vard1r: Ahmak odur di.inya i<;in gam <;eker; kim bilir kim ka­
zamr kimler yer! 129

3. Ebu Seleme Abdullah b. Abdilesed/Katen Baskim

(Muharrem, hicretten 35 ay soma):

Adamm biri Medine'ye geliyor. Onun kardesinin klZl bir

Medineliyle evli, onun evine misafirlige geliyor. Bu arada Hz.
Muhammed'e, Tayy kabilesinden Ti.ileyha ve Seleme kardes­
ler Muhammed aleyhine olumsuz propaganda yap1p milleti
ona kars1 silahlandirmaya tesvik ediyorlar. Su an onlardan
3000 insan silahlanm1s hazir bekliyor. Ancak Mi.isli.imanlar­
dan 300 kisi de gitse yeterlidir/onlan yenerler diyor. Bunun

129 a-Salihi, Siibiilii-1 hiida 6/1 54.

b-Vak1di, Megazi, c. 2/562.

91
i.izerine Hz. Muhammed, Ebu Seleme Abdullah b. Abdilesed
admda bir sahabiyi gorevlendiriyor. Mi.isltimanlardan 150 ki­
�ilik bir silahh grup yola 91kiyor. Bunlar, Need bolgesinden
Katen denilen yere vanyorlar ama kimseyle kar�1la�m1yorlar.
0 bolgenin c;:obanlanndan deve, koyun ne varsa ahp Medi­
ne 'ye getiriyorlar. Yolda o talan mahm payla�irken -Muham­
med'in pay1 d1�mda- her birine 7 deve di.i�i.iyor. Bir de onlara
haber getiren ve onlara gozctili.ik eden adama da pay veriyor­
lar. Bu olay, hicretten 35 ay soma Muharrem ay1 ba�mda
meydana geliyor. Malum bu ay da sava�m haram oldugu ay­
lardan. Demek ki Hz. Muhammed'in pay1yla birlikte bu bas­
kmda ele gecen deve say1s1 yakla�1k 1500'i.i buluyor.
Bunlann bu baskmdaki gidi� geli�leri yakla�1k on gi.in si.i­
ri.iyor. Bunlar Medine'ye gelince, kafile komutam Ebu Sele­
me vefat ediyor. (:i.inki.i bu adam daha once Uhud harbinde
yaralanm1�t1, gitgide durumu koti.iye gidiyordu. Sonunda
Uhud'da ald1g1 darbeden dolay1 vefat ediyor. Onun oli.imi.i
i.izerine Hz. Muhammed dul kalan e�i Ummii Seleme ile ev­
leniyor. 0 s1rada Muhammed 57, kadmsa 29 ya�lannda. 130
Sonuc;:ta bu baskmdan Mi.isli.imanlar eli bo� donmi.iyor­
lar/avm1 yap1yorlar, harc;:hk c;:1kanyorlar! 131 O c bin insan si­
lahlanm1� hazir beklerken yi.iz elli ki�i gidiyor ve kimse on­
lan gormi.iyor ve bulduklan develeri ahp getiriyorlar! Bu
tarz ic;:i bo� nedenler gostermi�ler; ancak 3-4 ya�larmdaki
c;ocuklar bile bunlara inanmazlar!

130 Arif Tekin, Kur'an'da Kadm ve Hz. Muhammed'in Hammlan, s. 150 .

•

Muhammed 0. Seleme evliligi.

13 1 a-Salih-i, Stibiilti-1 htida, c. 6/54.
b-Vaktdi, 1/340-44.
c-ibni Sad, Tabakat, c. 2/46.
d-Ntiveyri, Nihayetti-1 ereb, c. 17/92.

92
 4. Reci Vak'as1 (Safer ay1, hicretten 36 ay sonra):

Hicri 4. y1h Safer aymda gen;:ekle�en bu olaym ozeti �oy­

ledir: Si.ifyan b. Halit Hi.izeli Mi.isli.imanlar tarafmdan katle­
dilince; a�iretine bagh Beni Libyan, Adal ve Karra kabilele­
rine giderek su teklifi one si.iri.iyorlar: Size i.icret veriyoruz;
aramzdan bir heyet se<;ip Muhammed'e gonderin, ondan ir­
sat ekibi olarak baz1 sahabiler isteyin. Onlar gelirlerse i<;le­
rinde adamlanmlZl katleden varsa biz infaz ederiz, kalanla­
nm da goti.iri.ip Mekkelilere satanz. Medineliler de eger
bunlann arasmda Bedir'de adamlanm oldi.irenler varsa is­
kenceyle katlederler seklinde bir oneri. Evet; bu teklif ka­
bul edilir ve Adal ile Karra kabilelerinden yedi kisilik bir
heyet kalk1p Hz. Muhammed'in yanma gider ve islam bizde
de yayild1, kabul ettik; ancak hocalara ihtiyac1m1z var diye
Mi.isli.i m anlardan bir egitici grup isterler. Muhammed teklif­
lerini iyi kars1lar ve sahabilerden Asrm b. Sabit baskanhgm­
da on kisilik bir grubu onlara gonderir. Kimisine gore gru­
bun reisi As1m b. Sabit, kimisine gore de Mersed b. Ebi
Mersed imis. Bu on kisi, Hi.izeyl kabilesine ait Reci mevkii­
ne vannca; onlan isteyen kabilelerden olusan silahh kisile­
rin baskmma ugrar. Bu sahabilerden sekiz kisi orada katle­
dilir, Zeyd ve Hi.ibeyb adlannda iki kisi ise onlara esir di.i­
ser. Bunlan goti.iri.ip Mekkelilere kole olarak satarlar. Veri­
len karar i.izerine Zeyd infaz edilir. C:i.inki.i bu adam daha
once Bedir harbinde Mekkelilerden O meyye b. Halef'i kat­
letmisti. Hi.ibeyb de Haris b. Amir'i vurmustu. Haris'in ya­
kmlan onu satm ahrlar ve Mekke d1sma <;1kart1p katleder­
ler. Boylece o on kisiden kimse kurtulmaz.
93
 Selafe admda Mekkeli bir kadmm dort ogluyla e�i daha
once Mi.isli.imanlar tarafmdan katledilmi�ti. Bunlardan ikisi­
ni bu kafile ba�kam Aslm Uhud harbinde oldi.irmi.i�ti.i. 0 Za­
man Selafe yemin icmi�ti ki; eger gi.ini.in birinde As1m elime
gecerse onun kafasm1 kesip kap olarak kullamr, icine icki
doldurup icerim demi�ti. Bir de, kim bana onun kellesini ge­
tirirse ben yi.iz deve i.icret veririm demi�ti.132 Hatta o s1rada
kadm diyor ki; madem As1m'1 katletmi�siniz, gidin kafasm1
getirin. Adamm cenazesi bozuldugu icin getirme imkam ol­
muyor. Bu on ki�ilik Mi.isli.iman grubun -nerdeyse hepsi- sa­
b1kahyd1. Sanki bu cezay1 odemek icin bilerek secilip infaza
gonderilmi�ler gibi bir manzara ortaya 91k1yor. ibni Hi�am
gibi baz1 tarihciler hadiseyi bu �ekilde alm1�lar. Y ani birile­
ri gelip Hz. Muhammed' den ir�at ekibi istemi�ler ve o da is­
teklerini kabul edip bu insanlan gonderince kendileri bun­
lara komplo kurup oldlirmli�lerdir �eklinde. 133
Ancak Buhari gibi islam'da saglam kabul edilen baz1
kaynaklarda olay farkh bir �ekilde anlat1hyor. Ozeti �u: Hz.
Muhammed, As1m b. Sabit ba�kanhgmda bir grubu gozci.i
olarak Mekke taraflanna gonderiyor. Bunlar Reci mevkiin­
de iken kar�1 taraf onlar hakkmda bilgi ediniyor. Sayilan
yi.iz ila iki yi.iz arasmda bir silahh grup gelip onlan oldi.iri.i­
yor; ancak Zeyd ve Hi.ibeyb'i esir ahyorlar. Hiibeyb Bedir
harbinde Haris b. Amir'i katlettigi icin bu adamm akrabala­
n onu kole olarak satm ahyorlar ve baba katilidir diye onu

132 a-ibni Hi�am Siret-i Nebi, c. 3/22, no: 1 1 07.

b-Taberi tarihi, c. 2/516.
' c-Beyhaki, Delalil-i Niibiivve, c. 3/94.
d-Niiveyri, Nihayetii-1 ereb, c. 17/97.
e-Salihi, Siibiilii-1 hiida, 6/63.
133 a-ibni Hi�am, Siyer-i Nebi, c. 3/148-151.
b-Vak1di, Megazi, c. 1/354-56.

94
katlediyorlar. As1m aynca Bedir harbinde onemli bir Mek­
keliyi (Ukbe b. Ebi Muayt'1) katletmi�ti. 134 Az once de gec;:­
tigi gibi bu yi.izden As1m'm kellesini istiyorlardL Ancak bo­
zuldugu ic;:in kelle getirilmiyor. Zeyd ise Bedir harbinde
Omeyye b. Halef'i vurdugu ic;:in; Omeyye'nin akrabas1 onu
satm ahyor ve ona k1sas uyguluyor/6ldi.iri.iyorlar. Her iki ri­
vayet arasmdaki fark, kimisine gore Hz. Muhammed kand1-
nhp bunlan ir�at ekibi olarak gondermi� ve sonuc;: boyle ol­
mu�. Kimi rivayetlere gore de bunlar bir nevi etrafI gozetle­
me, casusluk gorevi yapma amac1yla gonderilmi�ler ve so­
nuc;:ta ba�lanna bunlar gelmi� �eklinde bilgi veriliyor,135
Yukanda sozi.i edilen Selafe admdaki kadmm, As1m eli­
me gec;:erse kafas1m kopanp kap olarak kullamr, ondan ic;:ki
ic;:erim diye yemin ettigini yazm1�tlm. i�te soz ic;:kiden ac;:1hr­
ken burada enteresan bir hadis payla�mak isterim. Bu Bu­
hari'de ii<; yerde tekraren ge<;:iyor. Anlatan Cabir b. Abdul­
lah: Uhud harbi sabahmda kimi sahabiler i<;:ki i<;:tiler, soma
da oldiiriiliip �ehit say1ldilar diyor. Evet; sahabiler sava�
hattmda bile i<;:ki i<;:mi�ler ve aym gi.in vurulup �ehit sayilm1�­
lar. Uhud harbi hicretin ii<;:iinci.i yilmda olmu�. Burada,
efendim o zaman i<;:ki daha yasaklanmam1�tl. Dolay1s1yla i<;:­
melerinde bir sakmca yok gibi savunmalar yap1labilir. Arna
ne olursa olsun bunu helal k1lan da, yasak eden de Hz. Mu­
hammed'in kendisi; bunun otesi yok. Sahabilerin Uhud har­
binde i<;:ki i<;:tiklerini boylece hatulatm1� olahm. 136

134 Vak1di, Megazi, 1/148.

135 Buhari: Cihad, bab 1 70/3045; Megazi, bab 10/3989, bab 28/4086 ve
Tevhid, bab 1417402. Vak1di, Megazi, 11148, ibni Hemmam, Musanaf, Mega­
zi boli.imi.i, c. 51354, hadis no: 9730.
136 Buhari: Cihad, bab 1 9/2815; Megazi, bab 1 7/4044 ve Tefsir, Maide
bab 1 9/461 8. Daha geni� bilgi i�inbkz. "islam'da kki" adh kitab1m.

95
 Aynca hem bu cinayetler, hem de az soma anlatacag1m
Bir-i Maune hadisesi, ac;;1k bir �ekilde ispathyor ki ortahkta
abartild1g1 gibi hic;;b ir mucize, bir keramet yoktur. Zaten bu
gibi �eyler ilme, mantiga aykmdu ve kesinlikle olmam1�tlr.
Olsa da bir �ey ifade etmez zaten. Benim ic;;i n onemli olan
sistemdir, insanhga ne getirmi� bu onemlidir.Yoksa kera­
met gostermi�, biiyii yapm1�, iifiiriip piifiirmii� gibi masalla­
n biz ne yapacag1z?
i�te Medine doneminde gerc;;ekle�tirilen baskmlardan bi­
rinin ac1 sonu.

5. Bir-i Maune Facias1 (Safer, hicretten 36 ay sonra):

Hicretten 36 ay soma Safer aymda Necid Reisi Ebu Be­

ra Medine'ye gelir. Adam heniiz Miisliiman olmam1�ti ve
Hz. Muhammed'in o anki teklifine ragmen islamiyet'i yine
kabul etmez; ancak radikal bir �ekilde kar�1 da c;;1kmaz. Ken­
disi Hz. Muhammed'e �oyle bir teklif getirir: Kavmime va­
az vermek iizere bir ir�at ekibi gander. Ola ki hepsi Miislii­
man olur (veya Miisliiman olmu�lar) ancak hocalara ihti­
yac;lan vardu diyor. Onun bu teklifi iizerine Hz. Muham­
med Mtinzir b. Amr ba�kanhgmda ashabmdan yetmi� ki�i­
lik bir heyet gonderiyor (kimi rivayetlere gore kuk·ki�i ge­
c;;iyorsa da saglam olan garii�e gore say1lan yetmi� diye be-
'

lirtilmi� ). Meger burada kurulan sadece bir komploymu�;

vaaz-nasihat sadece bir kandumacaym1�. Davet edenler,
bunlan Biri-i Maune denilen yerde k1hc;tan gec;iriyorlar.
Ka'b b. Zeyd admda sakat bir ki�i kurtuluyor. Ancak bun-

96
dan bir yil sonra meydana gelen Hendek sava�mda bu da ol­
d ilrtililyor. 1 37
Burada ilgirn;: bir durum soz konusudur. Bu yetmi� ki�i
hunharca katledilince o s1rada bir ayet iniyor. Ayeti de Al­
lah o insanlar namma gonderiyor, onlann agz1yla gonderi­
yor. i<;erigi �oyle: "insanlarumza duyurun ki biz rabbimize
kavu�tuk. 0 bizden memnun, biz de ondan memnunuz" di­
ye. Arna daha sonra durum yat1�mca tann tekrar o ayeti ge­
ri ahr/nesh eder/ortadan kaldmr. Yani �u an var olan
Kur'an nilshalannda boyle bir ayet yok. Evet; bu a<;1klama
ilk ba�ta Buhari ve Mtislim'de var. 138
Bu adamlar katledilince Hz. Muhammed yakla�1k bir ay
sabah namaz1 i<;inde Kunut duas1 ile o katillere bedduada
bulunur. Az onceki ayet gibi; bunu da zamanla terk
eder/okumaktan vazge<;er. Bu da Buhari'de defalarca gecen
bir hadis. Bu katil adamlar da Ri'l, Zekvan, Usayya ve Be­
ni Libyan kabilelerindendi, 139 Rec-i vakasmda ifade ettigim
gibi hem o olay hem de Bir-i Maune olay1 Hz. Muhammed
i<;in kmlma noktaland1r. Bence bu iki ornek gosteriyor ki,
Hz. Muhammed'de bir keramet yok. Olsayd1 onceden bunu
bilir, bu insanlan o komploya kurban etmezdi. Keramet di­
ye bir �ey zaten yok; balk tabiriyle soylilyorum.

137 a-Buhari: Vitir namaz1, bab 7/1002-1002. Cenaiz, bab 40/1 300. Cihad,
bab 9/2801 . Cihad, bab 1 9/2814, bah 1 84/3064. Cizye, bab 8/31 70. Megazi, bab
28/4088-4098.
b-Vak1di, 1/346.
c-Salih-i Si.ibtili.i-1 hi.ida 6/91.
d-ibni Sad, Tabakat 2/48.
138 a-Buhari: Cihad, bab 9/2801 , bab 19/2814.
b-Mi.islim, Mesacid, bab 54/677.
139 Buhari: Vitir namaz1, bab 7/1002-3, Cenazeler k1sm1, bab 40/1300. Ci­
had, bab 9/2801 . Cihad, bab 19/2814, bab 1 84/3064, Cizye, bab 8/3 170. Mega­
zi, bab 28/4088 ve 4089-4098'e kadar.

97
 6. Muhammed b. Mesleme'nin Ger�kle�tirdigi
Baskmlar:

a) Kureta' Basktm (Muharrem, hicretten 59 ay soma):

Bu baskm hicretten 59 ay soma Muharrem aymda ger­

c;:ekle�mi�tir. Elbette bu ayda da sava� haramd1. Hz. Mu­
hammed, Muhammed b. Mesleme komutasmda 30 silahh
stivariyi Kureta' denilen bolgeye gonderiyor ve gece ytirti­
ytin, gtindtiz de bir yerlerde durun, gizlenin diye tembih
ediyor. Baskma ugrayan bu insanlar Bekirogullanndand1r.
0 bolge ile Medine aras1 yedi gecelik bir yaya mesafesi ka­
dard1. Vard1klan yerde gordtikleri insanlara saldmyorlar. 0
suada kar�1 taraftan biri oldtirtiltiyor, digerleri kac;:1yor. Da­
ha sonraki bir baskmda yine on ki�i katlediliyor. Onlann
hayvanlanm toplay1p dogruca Medine'ye getiriyorlar. Gi­
di�-geli� bu yolculuk 19 gtin stirtiyor. Getirdikleri hayvan­
lardan 150'si deve, 3000 ' i koyun-kec;:i. Her zamanki gibi
bunlann be�te biri Hz. Muhammed'in �ahsmda hazineye,
kalam da katihmcilara dag1tihr. Burada kar�1 tarafm kusuru
neydi, Mtisltimanlar niye gittiler diye bir neden yok. Konu
sadece c;:apulculuk, ganimet ele gec;:irmek. Evet; bu baskmm
bilanc;:osu, bo� yere on bir insamn katledilmesi ve sayilan
yukanda belirtilen deve ve koyunlann talan edilmesi.140

140 a-Vak1di, Megazi, c. 2/ 353.

b-ibni Sad, Tabakat, 2/74.
c-Salihi, Siibiilii-1 Hiida, 6/122.

98
 b) Zilkassa Basknn (h. 6. y1h R.evvel ay1):

Hz. Muhammed hicri altmc1 y1h R.evvel aymda yine Mu­

hammed b. Mesleme komutas1rtdaki on kisilik bir silahh
grubu Beni Uval ve Beni Mua'viye i.izerine gonderiyor.
Bunlar gidip Zilkassa denilen yerde oramn insanlanyla kar­
silas1p catis1yorlar ve kars1 taraftan yilz kisi katledip orada
bulduklanm ganimet ad1yla toplayarak Medine'ye getiri­
yorlar. Burada kafile reisi Muhammed b. Mesleme de yara­
lamyor. 141 Muhammed b. Mesleme aynca Ka'b b. Esraf'm
oldi.irtilmesinde de gorev alm1st1, baskm yapanlann basm­
daydL Bunlar Hz. Muhammed'in talimatiyla gidip Yahudi
olan Ka'b'1 katlediyorlar. Onun tek sucu Muhammed'e
inanmamak, onu elestirmek. Buna ilerde baska boli.imde
genis yer verecegim. 142

7. Abdurrahman b. Avf-Dumetii-1 Cendel Baslam

(Saban ay1, hicri 6. y1h) :

Malum daha once Hz. Muhammed'in sahsen katild1g1

baskmlan anlatirken orda da Di.imeti.i-1 Cendel admda bir
baskmdan soz etmistik. iki olay farkhdir; bunu belirtmis ola­
y1m. Bu sefer baskm yapilan yer bir Hiristiyan yerlesim biri­
mi. Hz. Muhammed Abdurrahman b. Avf baskanhgmda 700

141 a-Vak1di, Megazi, 2/551 .

b-ibni Sad, Tabakat, 2/82.
c-Niiveyri, Nihayetii-1 ereb, 17/145.
d-Salihi, Si.ibiilii-1 hiida, c.6/127.
1 42 Hz. Muhammed'i ele�tirme ve islamiyet'ten <;1kmanm cezas1 ba�hg1
altmda buna yer verecegim.

99
kisilik bir silahh birligi onlann iizerine gonderiyor. Bunlar
oraya vannca ilkin islamiyet'i kabul edin diyorlar. 09 gtin bu
propaganda ile ge9iyor; ancak kimse Mtisltiman olmaymca
bu sefer tehdit ediyorlar; Mtisltiman olmazsamz sizi oldtirtir
cariye, ganimet diye her seyinizi almz diyorlar. Bu tehditten
sonra o insanlann reisi Esbag b. Amr Kelbi Miisltiman olu­
yor. Onunla birlikte bin;:ok insan -korkudan- Mtisltiman olu­
yor. Kalanlar da haraca/cizyeye baglamyor. Elbette onlar
Mtisliimanlar ic;:in artik tehlike arz etmedikleri ic;:in kansm1-
yorlar. Amac;: c;:1kar ve c;:apulculuksa zaten cizyeye baglam1s­
lar, onlar c;:ahs1p Mtisltimanlara vermek zorunda. A. Rah­
man b. Avf bu baskmda Esbag b. Amr'm k1Zl Ttimadir ile
evleniyor. (Bunun ad1 evlilikse !) Zaman ic;:inde A. Rahman
bunu bosaymca bu sefer Hz. Osman onunla evleniyor. Os­
man'dan sonra da Ztibeyir b. Avam bu kadmla evleniyor. Ne
diyelim ! Osman da, Ztibeyir de Abdurrahman da Hz. Mu­
hammed'den cennet mtijdesini alan se9me sahabiler! l43

8. Ebubekir Baskrm (Saban ay1 h. 7. yil):

Seleme anlatlyor: Hz. Muhammed Ebubekir'le birlikte

bizi Need bolgesi/ Havazin'e gonderdi. Bu baskmda ben ye­
di kisi oldtirdtim diyor. Adam, oldtiriilenlerin say1s1 bu ka­
dard1 demiyor; bu kadanm ben oldtirdtim diyor. Bir de bu­
rada parolam1z 'oldiir oldi.ir' idi diyor. 144

' 143
a-Vak1di, Megazi, c. 21560.
b-ibni Sad, Tabakat, c. 2/85.
c-Salihi, Siibiilii-1 hiida, c. 6/149-150.
d-ibni Kesir, Bidaye, c. 6/243.
144 Vak1di, Megazi, 2/722.

1 00
 9. Be�ir b. Sad-Fedek Baskrm (Saban ay1, h. 7. y1h):

Hz. Muhammed 30 ki�ilik bir baskm grubunu Fedek bol­

gesi Mtirreogullan tizerine gonderir. ilk grup burada mag­
lup olur. Hz. Muhammed bu sefer Ztibeyir b. Avam komu­
tasmda 200 ki�ilik bir kuvvet daha gonderir. Ancak o suada
Galip b. Abdullah ba�ka bir baskmdan gelince; Hz. Mu­
hammed Ztibeyir yerine onu gorevlendirir. Bu iki ytiz ki�i­
lik kuvvet istenilen yere gidince kadm, deve, koyun ne var­
sa toplay1p Medine'ye gottirtirler. Bu hayvanlardan her bi­
rine ya 10 deve ya da bunlara e�degerde olan 100 koyun dti­
�er. Elbetteki btittin bu baskmlarda can kay1plan da olur;
ben sadece ganimetler hakkmda rakamlar veriyorum. 145

10. ibni Ebi-1 Ev'ca'-Beni Selim Baskrm

(Zilhicce ay1, hicri 7.y1h):

Hz. Muhammed Kaza umresinden dontince ibni Ebi'l

Ev'ca' ile birlikte 50 ki�ilik bir silahh mtifrezeyi Beni Selim
tizerine gonderir. Kar�1 taraf bunlann geldigi haberini ahnca
tedbirini ahr. Mtisltimanlar onlann <;:okluguna bakmca bir ne­
vi ir�at ekibi gibi kendilerini gosterirler, onlan islamiyet'e da­
vet etmeye ba�larlar. Kar�1 taraf bizim sizin dininize ihtiyac1-
m1z yoktur der ve aralarmda <;:atl�ma <;:1kar. Bu 50 ki�ilik Mtis­
ltiman gruptan yalmz bir ki�i kurtulur; hepsi katledilir. Hz.
Muhammed'in kerameti burada da kendini gostermez. 146

145 Vak1di, Megazi, 21725.

146 Vak1di, Megazi, 21741 .

1 01
 11. Ka'b b. Umeyr-Zat-ii Et'la' Bask:tm (R.evvel, h. 8. y1h):

Sadece islam'1 yaymak ic;:in hicri sekizinci y1lmda Hz.

Muhammed Ka'b b. Umeyr sorumlulugunda 15 ki�ilik bir
grubu Sam tarafma dii�en Zat'ii Et'la' bi:ilgesine gi:inderir.
Bunlar orada c;:at1�maya girerler. Kar�1 taraf daha giic;:lii ol­
dugu ic;:in Mtisliimanlar yenilir ve bu gruptan tek bir ki�i
kurtulur. K1sacas1, bu seferki baskm hiisranla sonuc;:lamr.
Burada da Hz. Muhammed bir keramet gi:istermez. Sanmm
kerameti olsayd1 adamlanm i:iltime gi:indermezdi.147

12. Kedid Bolgesine Baskm (Safer ay1 h. 8. y1h):

Galip b. Abdullah'm da ic;:inde bulundugu bir silahh grup

Hz. Muhammed tarafmdan Leysogullanna bagh Kedid de­
nilen yere gi:inderilir. Bunlar oraya vannca her iki kesim
arasmda c;:atI�ma c;:1kar ve i:ilenler olur. Sonunda Mtisltiman­
lar onlardan kadmlar, deve ve koyunlar ahp Medine'ye ge­
tirirler. Adam anlatiyor; bu seferki parolam1z 'Oldiir oldiir'
idi ve say1m1z da on civanndayd1 diyor. 148

13. Had.ire Bas.lam (Saban ay1, h. 8. y1h) :

Abdullah b. Ebi Hadre anlatiyor: Bir kadmla evlenmi�­

tim ve onu c;:ok seviyordum. Ona mehir ticreti vermem gere­
kiyordu ama ekonomik ihtiyac1m vardi. Belki yard1mc1 olur

147 a-ibni Kesir, Bidaye, c. 6/4 1 1 .

b-Vak1di, Megazi, c . 21752.
148 Vak1di, Megazi, 21750-52.

1 02
diye durumu Hz. Muhammed'e ilettim. 0 bana dedi ki, �u
an sana verebilecegim bir �ey yok. Ancak Ebu Katade ko­
mutasmda on be� ki�ilik bir grubu baskma gonderecegim.
Sen de gitmek istersen git. Ola ki ganimet elde edersiniz sen
de boylece ihtiyac1m kar�1lam1� olursun dedi. Biz Need bol­
gesi Gatafan mmt1kasma gittik. Bana bir adam rastlad1, ben
onu oldi.iri.ip k1hcm1 kendime ald1m. Soma deve, koyun, ka­
dmlar ne varsa toplad1k. ic;lerinde c;ok gi.izel bir kadm vardL
Anlad1m ki oldi.irdi.igi.im adamm e�idir. Kocas1m oldi.irdi.igi.i­
mi.i ona soyleyince agladl. Soma biz o deve ve koyunlan
aram1zda payla�tik. Adam ba�1 12 deve di.i�ti.i. Kadmlar pay­
la�iluken kafile sorumlusu Ebu Katade c;ok gi.izel bir kad1m
kendine aldL Hz. Muhammed'in yamna gcldigimizde bir ar­
kada� bu kadmm hikayesini ona anlatt1 ve dedi ki: Ey Mu­
hammed! Hani sen bana demi�tin, eger sava�ta cariyeler ele
gec;erse birini sana verecegim; peki nerde? Hz. Muhammed
o suada Ebu Katade'yi c;agud1, o kadm1 ondan ahp �ikayet­
c;i ki�iye verdi. Ben de bu baskmda pay1ma di.i�eniyle ihtiya­
c1m1 kar�Ilam1� oldum.149

14. Halit b. Velit-Cezime Katliann (Sevval, h. 8. y1h):

Halit b. Velit'in baskmlanyla ilgili bilgilere gec;meden

once onun hakkmda biraz bilgi vermek isterim. Kendisi da­
ha once mi.i�rik denilen Hz. Muhammed'e kar�1 sava�anla­
rm safmdaydL Bedir harbinde yoktu; ancak ondan soma
meydana gelen Uhud ve Hendek sava�lannda vardL Hz.

149 a-ibni Kesir, Bidaye, c. 6/364-66.

b-Vak1di, Megazi, c. 21780.

1 03
Muhammed'in Uhud'da yaralanmasmda onun roli.i bi.iyi.ik.
Nerdeyse katild1g1 ti.im baskm ve sava�larda hi<; kaybetme­
mi�tir. Zaman i<;inde bak1yor ki Hz. Muhammed'in y1ld1ZI
parhyor; hi<;bir neden yokken keyfi olarak gelip Mi.isli.iman
oluyor: Mart 628 Hudeybiye antla�mas1 zamamnda. Bu ta­
rihten soma Mi.isli.imanlann safmda yer ahp baskm i.izerine
baskm yap1yor. Bununla ilgili birka<; ornek verelim. 1 50
Halit b. Velit, Eyli.il 629'da Mute harbine kat1hr. Goster­
digi taktik sayesinde Mi.isli.iman ordusu kurtulur; yoksa bel­
ki hepsi yok olurdu. Tebi.ik seferinden hemen soma Hicri 9.
y1h Recep aymda Halit b. Velit Hz. Muhammed emriyle 420
si.ivari ile birlikte Di.imeti.i-1 Cendel'e gonderilir. Bu bolge
insanlan Huistiyandu. Onlann lideri O keydir'i yakahyor­
lar. Onlardan 2000 deve, 800 at, 400 ' er adet ok ve zuh ah­
yorlar. Aynca bunlan cizyeye baghyorlar. Cok agu bir ceza
kesiyorlar onlara. Neleri varsa her yil ondan Mi.isli.imanlara
cizye vermek zorunda kahyorlar. Halit b. Velit daha soma
Ocak 630'da meydana gelen Mekke fethinde aktif gorev
ahyor. Burada list i.iste baskmlar gen;:ekle�tiriyor. Onlardan
bir iki ornek verelim.
Hz. Muhammed Mekke fethinden soma degi�ik gruplan
etrafa gonderir; gidin islamiyet'i teblig edin der. Halit b.
Velit sorumlulugunda 350 ki�ilik bir silahh grubu Cezimeli­
ler lizerine gonderir. Bu askerlerin bir k1sm1 Muhacir (Mek­
keli Mi.isli.imanlardan), bir k1sm1 da Ensar (Medineli �i.isli.i­
manlardan). Bunlar soz konusu yere gidince Halit oradaki
ins,anlara, 'Mi.isli.iman olun' diye <;agnda bulunur. Onlar,
hem olumlu yamt verirler, hem de zaten daha once Mi.isli.i­
man olduk derler. 0 zamanlar biri Mi.isli.iman olsayd1 o <;ev-

150 ibni Kesir, Bidaye, c. 6/405.

1 04
rede ona Sabi' olmu� derlerdi. Dolay1s1yla Halit onlara bu
teklifi sununca onlar "Sebe'na" diyorlar. Yani halk tabiriy­
le Mtisltiman olduk demeye geliyor. Elbette bunlarda silah
da vardi. Halit b. Velit soruyor: Madem Mtisltiman olmu�­
sunuz bu ne silahtlf? Onlar, kendimizi korumak i<;:in bulun­
duruyoruz diyorlar. Halit onlara, silahlanmz1 yere atm di­
yor; onlar da kabul ediyorlar. Halit bunlan o 350 ki�ilik
Mtisltiman grup arasmda dag1tiyor ve onun emriyle ellerini
baghyorlar.
Sabahleyin Halit her Mtisltimana esirlerinizi oldtirtin di­
ye talimat veriyor, kendisi de yamndakileri oldtirtiyor. Mek­
keliler esirlerini oldtirtiyorlar; ancak Medineli Mtisltimanlar
Halit'e kar�1 <;:1k1yorlar: "Bunlar daha once Mtisltiman ol­
mu�lar, sen niye katlediyorsun?" diyorlar. Halit itiraz edi­
yor: "Mtisltiman olduklanm nasil biliriz?" diyor. Medineli
Mtisltimanlar, "Baksana bunlann camileri bile var ve tiste­
lik sen adamlara teklif sundun, onlar da kabul ettiler" diyor­
lar. Sonu<;:ta orada bir katliam ya�amyor; ancak Medineli
Mtisltimanlar esirlerini serbest b1rak1yorlar. Durum Hz.
Muhammed'e aktanhnca sadece tiztinttistinti bildiriyor; ba�­
ka da bir �ey yapm1yor. Bu olay en ba�ta Buhari'de iki yer­
de ve ilgili ttim islami kaynaklarda ge<;:iyor. 1 51
Daha sonra putlar k1smmda anlatacag1m gibi; Halit b.
Velit Mekke fethinden sonra hemen aym gtinlerde Hz. Mu­
hammed tarafmdan Uzza putunu y1kmaya gonderilir. Hem
putu yerle bir edip i<;:inde ne gibi hediyeler varsa ahr, hem
de orada bulunan bir kad1m k1h<;:la ortadan ikiye bolmek su-

1 5 1 a-Buhari, Megazi, bab 58/4339 ve Ahkam, bab 3517189.

b-Vak1di, Megazi, 3/874.
c-Askalani, Fethu'l Bari, c.8/57, Megazi, bab 58/4339.

1 05
retiyle katleder. 1 52 Hicri onuncu y1lmda Hz. Muhammed
onu bu sefer Necran bolgesine gonderir. Ora halkma isla­
miyet'i teblig eder. Anlatild1gma gore bu sefer halk Mtish.i­
man olunca Halit bir �ey demez. 1 53
Hz. Muhammed'in on yilhk Medine doneminde sava� ve
baskmlann c;:ok fazla oldugunu daha once de belirttim. On­
lardan bir boh.im hakkmda baz1 bilgiler sundum. Sanmm sa­
dece bunlara bakilmca islam'm ne kadar �iddet ic;:erdigi ve ni­
c;:in hizla yayild1g1 konusunda bir fikir olu�mu�tur. Kald1 ki ya­
pilan baskmlardan Sifu'l Bahr, Asma binti Mervan cinayeti,
O mmti Kirfe, Ebu Rafii, Meyfaa ve Batn-i idem baskmlan,
Uzza ve Suva' putlannm y1kim1, Hz. Ali'nin Yemen'e yaptig1
baskm; ttim bunlar Ramazan aymda olmu�tur. 154

15. Bu Baskmlarda Ele Gecren Ganimetler

* Zeyd b. Harise'nin hicretten 28 ay soma C.ahir aymda

Karede baskmmda ele gec;:irdikleri bakir, gtimti� ve diger
mallann degeri 100 bin dirhemdi (glimti� para). Bunun be�te
biri olan 20 bin dirhemi Muhammed tann adma kendine ve
ailesine ahr, kalam da sava�a katilan 100 si.ivariye dagitir. 1 55
* Hz. Muhammed'in talimatiyla Ebu Seleme b. Abdi-I
Esed'in hicretten 35 ay soma Muharrem aymda Katen bol-

152 a-ibni Hi�am, Siyer, 11128, no: 78.

' b-ibni'l Kelbi, Kitabul Asnam, s.19-30.
c-Vak1di, Megazi, 3/873.
153 ibni Kesir, Bidaye, 7/376.
154 Vak1di, Megazi, 1/6.
155 ibni Sad, Tabakat, 2/30.

1 06
gesine yaptig1 baskmda 700 deve ele gecirilir. Bu baskma
150 stivari kat1hr. Alman develerin be�te biri Muhammed'e
aynhr, kalam da katihmcllar arasmda payla�ihr. 1 56
* Hz. Muhammed'in emriyle Muhammed b. Mesleme
sorumlulugunda hicretten 59 ay sonra Muharrem aymda
Kurta'a 'ya yapllan baskmda; ganimet olarak 150 deve, 3000
koyun ele gecirilir . 1 57
* Hicri altmc1 y1h R.evvel aymda Hz. Muhammed, Okka­
!le b. Mihsan komutasmdaki kirk ki�ilik bir miifrezeyi, Ese­
dogullanna bagh Gamr/Merzuk bolgesine gonderir. Bunlar
buradan ganimet olarak 200 deve ele gecirirler. Medine'ye
geri dondtiklerinde bu mallan aralannda payla�irlar. 158
* Hz. Muhammed hicri altmc1 y1hnda Ebu Ubeyde ko­
mutasmdaki bir grup Mtisltimam bu kez Zilkassa bolgesine
gonderir. Baskm haberini alan halk kacar. Mtisltimanlar on­
lann b1rakt1klan hayvanlan, hatta ev e�yalanm bile ahp
Medine'ye geri donerler. Hz. Muhammed ve Mtisltimanlar
bunlan kendi aralannda payla�Irlar. 1 59
* Hz. Ali komutasmda hicri altmc1 y1lmda Fedek'e yap1-
lan baskmda 500 deve ile 2000 koyun-keci talan edilir. 160
* Hz. Muhammed hicri altmc1 yllmda R.evvel aymda
Muhammed b. Mesleme komutasmdaki on ki�ilik bir silah­
h grubu Beni Uval ve Beni Ma'viye tizerine gonderir. Bun-

156 Vak1di, Megazi, 1/345.

157 ibni Sad, Tabakat, c. 2174.
158 a-Salihi, Siibiilii-1 hiida, c. 6/123.
b-ibni Sad, Tabakat, 2/81 .
c-ibni Kesir, Bidaye, c . 6/240.
159 ibni Sad, Tabakat, 2/82 ve Vak1di, Megazi, 2/552.
160 a-Salihi, Siibiilii-1 hiida, c. 6/154.
b-Vak1di, Megazi, c. 2/562.

1 07
lar Zilkassa denilen yerde kar�1 kar�1ya gelip <;:ati�irlar. Kar­
�1 taraftan yilz ki�i katledilir ve onlann orada bulunan mal­
lanm toplay1p Medine'ye getirirler. 161
* Hz. Muhammed hicri altmc1 y1hnda R.ahir aymda Ebu
Ubeyde b. Cerrah komutasmda kirk silahh grubu Zilkassa
bolgesine gonderir. Bunlar yerli halka ok atmca onlar kor­
kudan yerlerini terk edip ka<;arlar. Bu baskm grubu orada
ne bulduysa ganimet olarak ahp geri doner. Bu gibi baskm­
larda hep �oyle denir: Efendim Mtisltimanlar duyum alm1�­
lar; o bolgelerin insanlan silahlamp bilmem Mtisltimanlann
neresine sald1racaklarm1� gibi safsatalar. .. Peki, eger boyle
bir hazirhklan varsa, nas1l oluyor da onlann say1smdan on
kat eksik olan silahh gruplar gidip rahat bir �ekilde onlann
mallanm talan edip getirebiliyorlar? Hani onlar silahlan­
m1�t1, hazirdilar ve baskm yapacaklard1 ! Demek ki boyle bir
iddia as1ls1zd1r. Hep vurgu yap1yorum; kahir ekseriyetle bas­
kmlann amac1 talan ve ilerde rakip olma ihtimali varsa bu
gibi ki�i ve ki�ileri ortadan kaldirmak. 1 62
* Ebu Katade hicri 8. y1h Saban aymda on be� ki�ilik bir
silahh grupla Gatafan bolgesi 'Hadire' mmtikasma gonderi­
lir. Bunlar kabilenin ileri gelenlerini oldtirilp 200 deve ile
2000 koyun-ke<;i ahp geri donerler. Kat1hmc1lardan her biri­
ne on iki deve dti�er. Her deve o s1rada on koyun degerinde
kabul edilir. Elbette her zaman ganimetlerin be�te birini
Hz. Muhammed i<;in ayird1ktan soma kalanlar pa�la�1hr.

161 a-Vak1di, Megazi, 2/551.

'

b-ibni Sad, Tabakat, 2/82.

c-Niiveyri, Nihayetii-1 ereb, 171145.
162 a-Vak1di, Megazi, 2/552.
b-ibni Sad, Tabakat, 2/82.
c-Niiveyri, Nihayetii-1 ereb, 171146.

1 08
Ele gec;irdikleri arasmda cariye ve esirler de vard1r, onlan
da getirirler. Bu baskmda Ebu Katade ' ye gtizel bir cariye
dti�er (grup sorumlusu oldugu ic;in elbetteki yetkisi var,
kendine sec;er). Medine'ye gelince Hz. Muhammed ondan
ahp Mahmiyye b. Cez'a admdaki adamma verir. 163
* Mekke fethinden sonra Sticaa b. Veheb komutasmda­

ki 24 ki�ilik bir mtifreze Havazin bolgesine bir yere gonde­

rilir. Ele gec;irdikleri develerden her birine 15 tane dti�er.
Bu �u demek oluyor ki bunlara dti�en toplam deve say1s1
360. Sayet Hz. Muhammed'e verilmesi gereken be�te bir
pay1 da hesaba katarsak, o zaman ganimet toplam1 450 de­
ve tutar. Aynca olay baglammda �u da anlat1hr: Bu grup on­
lann kadmlanm esir ahp getirirler. Bunlardan biri c;ok gti­
zelmi�. Bunu grup komutam Sucaa kendine ahr ta olene ka­
dar onda kahr. Baz1 rivayetlere gore Hz. Muhammed onla­
ra, kadmlan birakm demi�. Bunun tizerine kimisi b1rakm1�,
kimisi b1rakmam1�. ille de iade edeceksiniz diye Hz. Mu­
hammed bir �art ko�mam1�: Onlann takdirine b1rakm1�.164
* Hz. Muhammed, Safer ay1 hicri 9. y1lmda Kutbe b.
Amr'1 yirmi ki�iyle birlikte Tebale'ye yakm Has'am bolge­
sine bagh bir yerle�im birimine gonderir. Orada ilk kar�ila�­
tiklan adam1 oldtirtirler. Muhbirlik teklif ederler ama adam
bunu kabul etmez. 0 ytizden infaz ederler. Sonuc;ta burada
da deve, koyun, kadmlan ele gec;irip Medine'ye getirirler.
Bu yolculugun has1latmdan herkese dorder deve dti�er. 165

1 63 ibni Sad, Tabakat, 2/123.

164 a-ibni Kesir, Bidaye, c.6/409.
b-Vak1di, Megazi, 21753.
165 Vak1di, Megazi, c. 21755.

1 09
 * Hz. Omer'in oglu Abdullah anlatir: Hz. Muhammed bi­
zi Need bolgesine baskma gonderdi. Burada ele ge<;:irdigi­
miz develerden her birimize 12 deve dti�ti.i. Hz. Muhammed
bize birer tane daha verdi. Boylece her birimize on ti<;:er de­
ve dti�tti diyor. Bu olay Buhari'de ge<;:iyor. 1 66
* Halit b. Velit Tebtik seferinden hemen soma 420 ki�i­
lik bir stivari birlikle Uk:eydir tizerine gider. Onlan esir ahp
cizyeye baglarlar. 2000 deve, 800 at, 400 ' er adet ok ve zirh1
onlardan ahrlar. Payla�1hrken adam ba�1 10 deve dti�er. 1 67
* Hz. Muhammed'in ibretlik bir sozti vardir: "Kim bir
kafiri oldtirtirse onun tizerinde ne varsa (silah, elbise, yti­
ztik, bindigi hayvan) hepsi oldtirene aittir" der. 1 68
Buhari bu talanlarla ilgili �oyle bir ba�hk a9m1�: Hz. Mu­
hammed'le birlikte sava�an Mtisltiman gaziler hayatta olsa­
lar da olseler de mallannda hep bereket/artl� vard1r. Bu, va­
li ve komutanlar i<;:in de ge<;:erlidir der ve bunu Ztibeyir b.
Avam'dan somut bir ornekle izah eder.
Malum Ztibeyir Hz. Muhammed'den cennet mtijdesini
alan on ki�iden biri. Ztibeyir oldtigtinde ondan Gabe mev­
kiinde btiytik bir arazi, Medine' de on bir ev, Basra'da iki ev,
Kfife'de ve M1sir'da da birer ev miras kahr. Sozde onun tize­
rinde iki milyon iki yiiz bin dirhem bor<;: varm1�. Ztibeyir ve­
fat edince ondan dort kadm da dul kahr. Oyle ki, adamm
oltimtinden soma bor<;:lan odenir ve kalan maldan bu dart
kadmdan her birine bir milyon iki ytiz bin dirhem para dti­
�er. Ki bunlar kalanm sekizde birini ahyorlardi. Cunkti

166 a-Buhari, Farzu'l humus, bab 15/3134 ve Megazi, bab 57/4338.

b-Askalani, Fethu'l Bari, c. 9/470, bab 57/4338.
167 Vak1di, Megazi, c. 3/1030.
168 Buhari, F. Humus, bab 18/3141-42.

110
adam oldtigtinde c;:ocuklan varsa; o zaman ttim hammlan
malm sekizde birini ahp kendi aralannda payla�1rlard1. De­
mek ki her dart kadma dart milyon sekiz ytiz dirhem dti�tti­
gtine gore; toplam miras yakla�1k 40 milyon dirhem tutar, 1 69
Bu baskmlardan c;:1karmaya c;:ah�t1g1m sonuc;: �u: Bir kere
Hz. Muhammed Medine'ye misafirdi/yabanc1ydi. Bir ya­
bancmm gelip y1l bitmeden c;:evreyi rahats1z etmesi, saga so­
la saldirmas1 herhalde kimsenin tasvip edebilecegi bir anla­
y1� degildir. Bugtinkti tabirle Hz. Muhammed'in Medine'de
oturma izni yoktu; ama gelip yerli halkla pazarhklar yap1-
yor, yonetime el koyuyor ve onu dinlemeyenin de gortildti­
gti gibi cam dahil her �eyini ahp gottirtiyordu.

169 Buhari, Farzu'l humus, bab 13/3129.

111
 VII. B O LOM

iSLAM'DA iNANCA KARSI SiDDET

islami kesim tarafmdan s1kc;:a dile getirilen 'islam'da zor­

lama yoktur' sozii acaba ne kadar gen;:ekc;:idir? Degi�ik bir
ifadeyle; islam'm kendi d1�mdaki inanc;:lara bak1�1 nasrldir?
Bu ba�hk altmda bunun gibi sorulara ac;:1khk getirmeye c;:ah­
�acag1m. inane;: ozgiirliigii hakkmda Kur'an'da birbirleriyle
c;:eli�en pek c;:ok ayet var. Ba�ka yazrlanmda bu farkhhkla­
rm nedeni iizerinde az c;:ok durdum. Burada fazla detaya gir­
meden birbirlerine zit bu ayetlerin neden boyle olduklan ve
bunlardan hangisinin gec;:erli oldugu hususunda somut baz1
ornekler vererek bir ozet sunmaya c;:ah�acag1m. ilkin her iki
k1s1mla ilgili bir tespit yapmakla ba�layahm:

1. inan� Ozgiirliigiinii Kabul Eden Ayetler:

,* "(Ey Muhammed) de ki ey kafirler! Ben sizin tapt1kla­

nmza tapmam; siz de benim taptlg1ma tapmazsm1z. Sizin di­
niniz size, benim dinim de bana." 170

170 Kafirun suresi.

1 12
 * "(Ey Muhammed) rabbin dileseydi, elbette yerytiztin­
de bulunanlann hepsi iman ederdi. Hal boyleyken sen mi
inansmlar diye, insanlan zorlarsm! " 1 71
* "(Ey Muhammed) artlk sen ogtit ver! Sen ancak ogtit ve­
ricisin. Sen, onlar tizerinde bir zorba degilsin." "Sen onlara
kars1 zorba degilsin" ifadesi baska bir ayette de gec;;iyor. 172
* " (Ey Muhammed) de ki hak, rabbinizdendir. Artlk di­
leyen iman etsin, dileyen inkar etsin. " 1 73
* "(Ey Muhammed) de ki, ben ihlasla Allah'a ibadet
ederim. Siz de ondan (Allah'tan) baska istediginize ibadet
edin/edebilirsiniz. " 1 74
* "Dinde zorlama yoktur. Dogruluk, sap1khktan sec;;ilip
belli olmustur." 175
Evet bu ayetler ve daha niceleri inarn;: ozgtirltigtinti kabul
eden, baska inanclara sayg1 duyan ayetler. Gortildtigti tizere
kimi ayetlerle Hz. Muhammed'in kendisi bile uyanhyor; "Sa­
km hie kimseye dini zorla kabul ettirmeye kalk1sma, senin
gorevin ancak insanlara anlatmaktlf! " deniliyor. Gortintirde
bunlar kulaga hos geliyor; ama gercek boyle mi bakacag1z.

2. Farkh inan�lara Yasak Getiren Ayetler:

Simdi de yukandakilerin tam tersini soyleyen ayetlere

bakahm.

171 Yunus suresi, ayet 99.

172 G a�iye suresi, ayetler 21 -22, Kehf 45.
173 Kehf suresi, ayet 29.
1 74 Ztimer suresi, ayetler 14-15.
175 Bakara suresi, ayet 256.

1 13
 * "Fitne kalmaymcaya ve din tamamen Allah'm olunca­
ya kadar onlarla sava�m! " 1 76 (Bu ayet Kur'an'da iki ayn su­
rede tekrarlamyor.)
* "Ey Peygamber! Kafir ve miinafiklara kar�1 cihad et,
onlara kar�1 sert davran. Onlann varacag1 yer cehennemdir.
Ne kotii bir yerdir. " 1 77
Burada bir not dii�mek isterim. Kur'an'm bir problemi
de aym ayetlerin/ciimlelerin degi�ik yerlerde harfiyen tek­
rar edilmesidir. Az once sundugum ornek Kur'an'da degi�ik
iki surede tekraren ge<;iyor. Bazen ayetlerin i<;erigi aymdir;
ancak terimleri farkhdu; e�anlamh kelimeler kullamlm1�1Ir.
Bu iki ayette ise kelimeler ve dizili�leri virgiiliine kadar ay­
md1r. Halbuki bir tane yeterliydi. Diyelim ki demokratik bir
iilkede anayasada veya yasalarda, 'Milletvekilleri halk tara­
fmdan se<;ilir' ciimlesi defalarca ve farkh maddelerde i�len­
se; buna bir anlam vermek miimkiin mii? Konumuz bu de­
gil; ancak az once ge<;en iki ayetin aym olmas1 nedeniyle
boyle bir hatulatmada bulundum.
* "Kendilerine kitap verilenlerden Allah' a ve ahiret giinii­
ne inanmayan, Allah'm ve resuliiniin yasaklad1gm1 haram
saymayan ve hak dini din edinmeyenlerle, boyun egerek ken­
di elleriyle cizye verecekleri zamana kadar sava�m." 1 78
* "Haram aylar 91kt1gmda, mii�rikleri buldugunuz yerde
oldiiriin, yakalaym, ku�atm, ge<;ecekleri tiim yollan tutun.
Eger tovbe eder, namaz kilar ve zekatI verirlerse, onlaia ka­
n�111aym ! " Buna benzer bir ayet de �oyledir: "Eger tbvbe

176 Bakara suresi, ayet 193 ve Enfal suresi, ayet 39.

177 Tevbe suresi, ayet 73 ve Tahrim suresi, ayet 9.
178 Tevbe suresi, ayet 29.

114
edip namaz kllar, zekat1 verirlerse, artik onlar sizin din kar­
deslerinizdir. " 1 79
* "Allah katmda hak din islam'du, Kim islam'dan baska
bir din ararsa, bilsin ki, (o din) ondan kabul edilmeyecek ve
o, ahirette kaybedenlerden olacaktir. " 180
* "Bugtin sizin ic;;in dininizi kemale erdirdim, tizerinizdeki
nimetimi tamamlad1m ve sizin i<;in din olarak islam'1 se<;tim. "
Maide suresinin b u 3. ayeti, hemen hemen Kur'an'm son
ayetidir. Gortildtigti gibi Kur'an'da inan<; ozgtirltigtiyle ilgili
birbirleriyle 180 derece 9elisen ayetler <;ok. Bunlar inanc;;l a
ilgili genel ayetlerdir. Bir de Kur'an'da degisik yerlerde bas­
ka inanc;;l an hedef alan, hatta bu konuda isim bile belirten
ayetler var. Ornegin, Yahudiler ic;;i n; "Biz onlara asag1hk
maymunlar olun dedik, onlan domuz ve maymunlara <;evir­
dik" 181 ve "Mtiminlerin az1h dtismanlan Yahudilerdir" gibi
savasa ovgtiler dtizen sert ayetler de var Kur'an'da. 1 82
inan<; ozgtirltigtinti ortadan kalduan ayetlerden sundu­
gum bu birkac;: ornek yeterli olabilir; ancak Kur'an'da isla­
miyet'i yaymak i<;in savas1 oneren ve hatta oven, daha da
ileri giderek 'oldtirtin' diyen ayetler de var. ilerde bunlar­
dan da bahsedecegim. i�te bunlar da goz ontine almmca da­
ha vahim bir durum ortaya <;1kiyor. Baska inan<;lara sayg1
gostermeyen, hatta onlan hedef gosteren saglam hadisler­
den birka<;1m sunup daha sonra boylesine karma�1k bir ya­
p1dan nas1l bir sonuc;: ortaya <;1kar; ona bakahm.

179 Tevbe suresi, ayetler 5 ve 1 1 .

1 80 A I-i imran suresi, ayetler 1 9 v e 85.
181 Bakara suresi, ayet 65, Maide suresi, ayet 60 ve Araf suresi, ayet 166.
1 82 Maide suresi, ayet 82.

115
 Hz. Muhammed, "Allah'tan bana talimattu ki, iflsanlar
Allah'm varhk ve birligini ve benim peygamberligimi kabul
etmedikleri, namaz kilmad1klan ve zekat vermedikleri silre­
ce ben onlarla sava�mm" diyor. Bu hadisi Buhari ve Muslim
ittifakla islemislerdir. Hadisin baz1 versiyonlannda, "insan­
lar Allah'a inanana, islam'm k1blesini benimseyene, namaz
kilana ve Miisliimanlann hayvan kesimini kabul edene ka­
dar ben Allah'tan emir ald1m ki onlarla sava�mm! " diye ge­
ciyor. Baz1 versiyonlannda ise, savasm nedeni yalmz Al­
lah'a inanmak olarak geciyor. 183 K1sacas1, insanlar ya bu sa­
y1lanlan kabul edecekler ya da ben Muhammed olarak on­
larla sava�mm; bu Allah'm bana talimat1du diyor. Hz. Mu­
hammed'in bu ac1klamas1 bircok sahabi tarafmdan aktanl­
m1�tu. Bunlarla ilgili uzun bir listeyi ekliyorum. 184
Hz. Muhammed baska bir soziinde, Arap yanmadasmda
iki din olmaz diyor. Basta Hz. Omer olmak iizere bircok sa­
habinin Hz. Muhammed'den aktard1g1 �oyle bir hadis de
var: "And olsun ki ben Yahudi ve H1ristiyanlan, milsrikleri
(k1sacas1, Miisliiman olmayanlan) Arap yanmadasmdan c1-

183 a-Buhari, iman, bab 17/25; Namaz, bab 28/391 -93; Cihad, bab
102/2946.
b-Mtislim, iman 8/21, no: 22.
c-Tirmizi, Tefsir, Ga$iye suresi, bab 78/3341 .
d-ibni Mace, iman, bab n o : 71 v e Fiten, bab 1/3929.
e- Taberani, Mucemi Kebir, 11218, no: 592-595, 2/307, no: 2276, 111200,
no: 1 1487 ve Mtisnedi Samiyyin. c. 4/130, no: 2916, c. 6/132, no. 5746.
f- Askalani, ithafu'l Mehre, c. 6/338, no. 6598-99.
'
g-Ebu Davud, Cihad, bab 95/2641 .
1 8 4 Hz. Ebubekir, Hz. Omer, ibni Omer, Ebu Htireyre, Enes b . Malik,
Cabir b. Abdullah, Evs b. Htizeyfe, Muaz b. Cebel, Hz. Ay$e, Numan b. Be­
$ir, Evs b. Evs, Tank b. E$'yem Es'cai, Sehl b. Sad, Cerir b. Abdullah ve ib­
ni Abbas gibi.

116
karacag1m. Oyle yapacag1m ki bu cografyada sadece Milslil­
manlar kalsm." Bu hadis de en ba�ta Buhari ve Miislim'de
olmak ilzere bin;:ok kaynakta ge<;:iyor. Aynca bunu aktaran
sahabiler listesi de hayli kabank. Bunlann onemli bir k1sm1-
m a�ag1ya ahyorum. 1ss
Gorilldilgil gibi bir taraftan inan<;: ozgilrlilgilnden soz
eden, diger taraftan farkh inan<;:lan kabul etmeyen, bunlann
mensuplanm ortadan kaldirmak i<;:in de sava� talimati veren
bir dinle kar�1 kar�1yay1z! Bu ikinci k1s1m ayetler (Medi­
ne'de inenler) inanc;lar arasmda tahrik edici, diger inan<;:lan
kil<;:ilk dil�ilrilcii ve hatta ac;1k<;:a sava� kI�kir1Ic1hg1 yapan
ayetler. Bir tarafta herkes inancmda ozgiir, diger tarafta be­
nimki kutsal ve tanndan gelmedir demek, ban�m temeline
dinamit koymak demektir.
Evet; yukanda her iki bolilmde ge<;:en ayetler, 180 dere­
ce birbirlerine zit. Birinde herkes inancmda ozgilr, digerin­
de ise din Allah'm oluncaya kadar sava�m deniliyor. Sava­
�m bir nedeni olarak da namaz1 gosteriyor ve bu birden faz­
la ayette ge<;:iyor! Bu durumda yonetim Milslilmanlann eli­
ne gec;se vay inanmayanlann haline ! Ya i slam'1 kabul ede­
cekler veya sesini <;:1karmay1p islam'1 ele�tirmeden islam
i<;:inde ya�amay1 kabul etmek zorunda kalacaklar; ancak bu
durumda bile boyun egerek ve kendi elleriyle cizye vererek

1 85 a-Hz. Omer rivayetine ornek: Milslim, Cihad bolilmil, bab 21/1767.

b-ibni Abbas rivayetine ornek: Buhari: Cihad, bab 176/3053; Cizye, bab
6/3168; Megazi, bab 83/4431 . Milslim, Vasiyet bolilmil, bab 5/1637. Ebu Da­
vud, Harac, bab 28/3029.
c-Hz. Ayse rivayetine bir ornek. Taberani, Mucemi Evsat, c. 2/12, no: 1066
d-Ebu Hilreyre rivayeti. Heysemi, Ke�ful Estar, Buyu bolilmil, c. 2/94,
no: 1289. Aynca bunu aktaranlar arasmda Cabir b. Abdullah, Semilre b.
Cilndilb, Hilzeyfe klZI Hind ve Amir b. Abdullah var.

1 17
ya�ayabilecekler. Sava� ayetleri de Mtisltimanlann lehine
olunca (melek yard1m1, talan-ganimet ve Mtisltimanlara
cennet vaadi gibi) onlar bundan da cesaret ahrlar. Ctinkti
inananlara gore bu bir tann emridir. insan Kur'an'daki bu
birbirlerine zit ayetleri yan yana getirince; adeta iki tann
profili kar�1m1za 91kar: Biri ozgtirltiklerden yana; digeri sa­
va� yanhs1, sava�1 kutsayan bir tann.
Konuyla ilgili �oyle bir ornekle devam edelim: 8-10 ya�la­
rmda birkac; c;ocuk ahp iki gruba ay1rahm ve her gruba ayn
bir sm1f verelim. Birine inane; ozgtirltigtinti kabul eden ayet­
leri ogretelim ve stirec; ic;inde anlata anlata onlara ic;selle�ti­
relim. Diger gruba da inane; ozgtirltigtinti kabul etmeyen, is­
lam'm hakim olmas1 ic;in sava�1 farz k1lan, insanlarm el-kol,
bacaklanm kesin, 9arm1ha gerin diyen ayetleri ogretelim,
onlan bu konuda iyice egitelim ve bu gorti�ti onlara benim­
setelim. Bir de bu egitim stiresi ic;inde bu iki gruptan hic;biri
digerine anlatllanlan duymasm, bilmesin. Sonunda her iki
grup da kendi dersini kavrad1ktan soma bu sefer onlan bti­
ytik bir salona alahm, inane; ozgtirltigti hakkmda Kur'an'm
bak1�1 nedir diye bir panel olu�turup her iki grup bildiklerini
anlatsm diyelim, biz de izleyelim. Bu durumda kar�1m1za na­
s1l bir tablo 91kacak herhalde tahmin edilir: Hele eger bunlar
a�m derecede davalarma inanm1�larsa (el-Kaide, ISiD gibi);
o zaman her grup benim fikrim gerc;ektir diyecek ve digerini
kafir ilan edip onunla kavga etmeye ba�layacaktlf. P �ki, is­
lam'a gore hangisi hakh veya Nasrettin hoca misali; her ikisi
de. mi hakh? Hayir; bu Nasrettin hoca fikrasma benzemez:
Yalmz bir grup hakh. Nasil m1? Anlatacag1m ...
Gerc;ek �udur: i nane; ozgtirltigtinden soz eden ayetler
Mekke'de olu�an ayetlerdir. Bunu kabul etmeyen ayetlerle
ba�ka inanc;lan ortadan kaldirmaya yonelik Kur'an'da yer

1 18
alan sava� k1�kirt1c1 ayetler ise Medine'de olu�mu�tur. Bilin­
digi gibi Hz. Muhammed'in Mekke'de ordusu yoktu, dava­
smm temelini yeni ortaya atm1�tl, hentiz hazirhk a�amasm­
daydi. Bu durumda inarn;: ozgtirltigtine klSltlama getirmek
ve hele hele sava� ilan etmek i�in tabiatma aykmydi. 0 ytiz­
den ozgtirltiklerden soz eden ayetlere agirhk vermek zorun­
daydi. Buna ragmen Mekke'de tutunamad1: Medine'ye go<;:
etmek zorunda kaldi. Medine'ye gec;:ince ilk etapta Yahudi­
leri Medine'den c;:1karmaya ba�ladi. Daha sonra etrafa bas­
kmlar yaptl, ganimetler toplad1 ve sonuc;:ta askeri olarak
gtic;:lenmeye ba�ladi. Hele Bedir, Uhud, Hendek ve Hayber
gibi sava�lan da atlatmca onun ic;:in parlak bir donem ba�la­
d1: Adeta ytikseli� devri. i�te bu a�amadan sonra sertlik
ayetleri arahks1z inmeye ba�ladi.
Bu taktik zamamm1zda da gec;:erlidir. Diyelim ki Ttirki­
ye'de bir parti kuruluyor. Topluma bunu iyi gostermek ic;:in
yoneticileri gtizel, begenilen vaatlerde bulunuyorlar ve so­
nuc;:ta vaat edilen o gtizel programlar ytiztinden halk onlan
iktidara ta�1yor. Bir kaza olmasm diye de belli bir stire baz1
gtizel �eyler de yap1yorlar. Ancak yonetime tam hakim ol­
duklan a�amaya gelince; 180 derece donti� yaparak daha
once soyledikleriyle ters dti�en, hatta topluma ve kom�ula­
nna kan kusturan uygulamalara ba�hyorlar. Biz boylelerini
c;:ok gordtik.
i�te inane;: ozgtirltigtiyle ilgili Kur'an'daki farkh ayetlerin
hikayesi bundan ibarettir. Elbetteki bu durumda islam'da
gec;:erli olan inane;: ozgtirltigtinti ortadan kald1ran ayetlerdir.
(:tinkti �u evrensel bir kuraldir ki, toplumlarda son yasalar
gec;:erlidir. Mesela 1982 Anayasas1 (kotti olmakla birlikte)
kabul edildikten sonra 1961 Anayasas1 ilga edildi/ gec;:ersiz
kilmdi. Simdi yeni bir anayasa c;:1ksa bu sefer 1982 Anayasa-
119
s1 ortadan kaldmlm1� olur. Kur'an'da da aym konuda farkh
iki gori.i� varsa (mesela inanc;: ozgi.irli.igi.i konusu gibi), bura­
da belirleyici olan, daha sonra olu�an Medine ayetleridir.
c;:unki.i zaman olarak bunlar en son olu�mu�tur. Sonuc;:ta
inanc;: ozgi.irli.igi.inden soz eden ayetler gec;:ici ayetlerdir. Ge­
c;:erli olanlar, inarn;: ozgi.irli.igi.ini.i ortadan kalduan ve bunun
ic;:in sava�1 �art ko�an ayetlerdir.
Burada �oyle bir soru sorulabilir. 'Dinde zorlama yoktur'
ayeti Medine ayetlerindendir. 1 86 Dolay1s1yla Hz. Muham­
med inane;: ozgi.irltigtinti Medine'de de savunmu�tur. Hal
boyle olunca Mekke'de kabul etmi�, Medine'de radikalle�­
mi� gori.i�i.i yanh�tu gibi itirazlar yapilabilir. Hemen buna da
ac;:1khk getirelim: Bir kere inanc;: ozgi.irltigi.ini.i k1s1tlayan
bunca ayet varken; Medine ayetlerinden yalmz bir tanesinin
boyle olmas1 bir �ey ifade etmiyor. ikincisi, �u unutulmama­
hdu ki her ayetin bir ini�/olu�um hikayesi vardu: Durup du­
rurken ayet ortaya atilmam1�tlr. Az onceki ayetin de bir ini�
hikayesi vardu. Soyle ki:
Medine'de baz1 aileleri c;:ocuklan olmad1gmda; adakta
bulunarak/yemin ederek, 'Eger �ocugumuz olursa onu Ya­
hudi veya Huistiyan yapacagiz ki ya�asm' diyorlardi. Bu o
zaman ic;:in gec;:erli bir inane;:, bir gelenekti. Gelgelelim Hz.
Muhammed Yahudileri Medine'den temizlemeye ba�laym­
ca bu i� ters tepmeye ba�ladi. ilk etapta Yahudilerden Na­
dirogullanm Medine'den c;:1kartti. Bunlar gidince; az �nceki
adete gore Medineli Mtisltimanlardan adakta bulunup da
c;:rn;uklanm Yahudi ailelere verenler c;:ocuklanm geri iste­
diklerinde Yahudiler vermemeye ba�ladilar, beraberimizde
gottirecegiz dediler. c;:ocuklann as1l sahipleri bu durumu

186 Bakara suresi, ayet 256.

1 20
Hz. Muhammed'e aktannca, kendisi nas1l eozerim diye bi­
raz duraksad1 ve o s1rada az onceki ayetin indigini soyledi
(Dinde zorlama yoktur diye ).
Bu ayet Mi.isli.imanlann bu gibi eocuklanm kurtarmaya
yonelik ozel bir ayettir, bunun boyle bir hikayesi vardu.
Ayet genel degildir; ozeldir. i�te bu olup bitenler bilinme­
den ayetin sadece d1� goriini.i�i.ine bak1hrsa gereek anla�1l­
maz. Dedigim gibi yukanda geeen bunca ayet varken, yalmz
bir ayet ortahkta varsa bir �ey ifade etmiyor. Bu ayetin ni­
cin ve ne zaman indigine ili�kin Kur'an yorumcusu Suyuti
bireok rivayeti bir araya getirmi�; nerdeyse hepsinin ana te­
mas1 aymd1r. Kurtubi, Taheri, tbni Kesir gibi teferruath tef­
sir sahipleri de, ayetin az onceki adak gelenegi i.izerine indi­
gine dair geni� bilgiler aktarmi�lardu, 1 87
bte Kur'an'a gore dinde zorlama yoktur soylemiyle yu­
kandan beri inane ozgi.irliigi.iyle ilgili sundugum iki farkh
ieerikteki ayetlerin gereek hikayesi. Bir de buna az sonra
ele alacag1m boli.imdeki bilgiler ve kitaptaki ti.im konular
eklenirse konu daha da berrakla�u.

3. Sava�1 ve Oldiirmeyi Emreden Ayetler

Bu konu bundan oncekinin devam1 �eklindedir. Hani

Hz. Muhammed Mekke doneminde gi.iesiiz iken inen ayet­
lerde genelde inane ozgiirliigi.inden soz edilmi�; ancak Me-

187 Tevbe suresi, ayet 73 ve Tahrim suresi, ayet 9.

a-Suyuti, Di.irri.i'I Mensur, Bakara, 256, c. 3/195-200.
b-Taberi tefsiri, Bakara, 256, c. 4/446-455.
c-Kurtubi tefsiri, Bakara, 256, c. 3/279-281 .
d-ibni Kesir tefsiri, B akara, 256, c. 1/682.

121
dine'ye ge<;:ip maddi olanaklara sahip olununca bu sefer fit­
ne kalmaymcaya ve din tamamen Allah'm oluncaya kadar
inanmayanlarla savasm gibi sert ayetler indirildiginden bah­
setmistik. Bu bashkta ele alacag1m ayetlerde de aym durum
soz konusudur. Yani savas1 tesvik eden ayetlerin tiimii Me­
dine' de inmistir. 13 y1lhk Mekke doneminde inen ayetlerde
savasla ilgili hi<;:bir ornek yoktur. Kur'an'da Allah'm savas­
<;:1 melekleri Miisliimanlann yard1mma gonderdigi konusun­
da baska ayetler de var. Hatta kimilerinde gonderilen me­
leklerin say1lan bile belirtilmistir. Bakahm nas1l bir tabloy­
la kars1lasacag1z? Ornekler verelim:
* "Hani Rabbin meleklere, ben sizinle beraberim. iman
edenlere sebat verin. Ben kafirlcrin kalplerine korku sala­
cag1m. Vurun boyunlarmm iistiine, vurun onlann biitiin
parmaklanna diye vahyediyordu." 1 88 (Kur'an'da Allah'm
savas<;:1 melekleri Miisliimanlann yard1mma gonderdigi ko­
nusunda baska ayetler de var. Hatta kimilerinde gonderilen
meleklerin say1lan bile belirtilmistir.)
* "Ben Allah olarak size bin, ii<; bin, bes bin melek yar­
d1ma gonderdim. " 1 89
* "Eger -Allah yolundan- yiiz <;:evirirlerse onlan yakala­
ym, nerede bulursamz oldiiriin ve onlardan ne dost edinin
ne de yard1mc1. " 1 90
* "Ey Peygamber! Kafir ve miinafiklara kars1 cihad et,
onlara kars1 sert davran. Onlann varacaklan yer cehennem-
dir. 0 ne kotii yerdir. " 1 91
•

1 88 Enfal suresi, ayet 12.

189 Enfal suresi, ayet 9 ve A l-i imran suresi, ayetler 124-125.
1 90 Nisa suresi, ayet 89.
1 91 Tevbe suresi, ayet 73.

1 22
 * "(Ey Muhammed!) Allah yolunda sava� ... Mtiminleri de
sava�a te�vik et. Urnulur ki Allah inkar edenlerin gtictinti k1-
rar. Allah'm gticti daha tisttindtir, cezas1 daha �iddetlidir." 1 92
* "Ey peygamber, rntiminleri sava�a te�vik et. Eger siz­
den sabreden yirmi ki�i olursa, iki ytiz (kafir)i yener. Sizden
ytiz ki�i olursa, bin kafiri yener! " 1 93
* "Dtinya hayatlm ahiret hayat1 kar�1hgmda satanlar, Al­
lah yolunda sava�smlar. Kim Allah yolunda sava�lf da oldti­
rtiltir veya galip gelirse, biz yakmda ona btiytik bir mtikafat
verecegiz. irnan edenler, Allah yolunda sava�1rlar. inkar
edenler de tagut (�eytan) yolunda sava�1rlar. 0 halde, siz
�eytanm dostlanna kar�1 sava�m. " 194
* "Onlan (Bedir harbinde oldtirtilen rnti�rikleri) siz 61-
dtirmediniz; Allah oldtirdti. Att1gm zaman da sen atmadm,
Allah atti." Evet; ne yaz1k ki oldtirmekten ho�lanan, hatta
oldtirme talimati d1�mda bazen adeta kavga edip Mtislti­
manlann oldtirdtigti insanlan ben oldtirdtim diyen bir tan­
nyla kar�1 kar�1yay1z. 195
Ayetlerin sava� ilan ctmesi bir yana; Kur'an'da bazen
usul yontinden <;:ok garip terimler kullamhyor: Yukandaki
bir ayette Kur'an'da Allah, "umulur" diyor. Yani ey Mu­
hammed sen benim i<;:in <;:arp1�, inananlan da sava�a te�vik
et. Bu durumda kar�1 tarafm gtictinti klfmam muhtemeldir
diyor. Demek ki Kur'an'da Allah kar�1 tarafm gtictinti kmp
klfmama konusunda emin degildir/garanti vermiyor! Emin
degil. (tinkti kazanmak da kaybetmek de insanm elindedir;
insan otesi bir mtidahale soz konusu degildir ki.

1 92 Nisa suresi, ayet 84.

193 Enfal suresi, ayet 65.
194 Nisa suresi, ayet 74 ve 76.
195 Enfal suresi, ayet 17.
1 23
 Burada �oyle bir soru sormak uygun olur: Tann Mtislti­
manlann kazanmas1 icin hep maddi gti<;ten soz ediyor. Arna
diyelim ki bir yerde bir milyon masum insan var. Onlann
ba�mda da gaddar bir yonetim ve onun emrinde elli bin as­
keri gtic var. Yoneticiler bu silahh ki�ilere talimat verse ki,
bu bir milyon masum insam oldtirtin diye. Bu suc;:suz insan­
larm elinde de hic;:bir silah yok, ba� edemiyorlar. Peki, bu in­
sanlann elinde maddi gti<; yoksa bu durumda tanndan yar­
d1m gelir mi? Maalesef gelmez. i�te bu gibi <;1kmazlarda
"Ben zalimlere cehennem verecegim" denilerek bu �ekilde
i�in icinden cikilmaya cah�1hyor. Bunun anlam1 �udur: Bu­
rada belirleyici olan maddi gti<; ve askeri taktiklerdir. Ka­
zanmak durumunda tann kazandird1, kaybetmek durumun­
da teknik eksikti gibi laflar artlk hikaye.
Daha once kol-bacak kesmekten, c;:arm1ha germekten
soz eden ayeti sunup izah etmi�tim. Bir de devammda �u ifa­
deler vard1: Kol-bacak kesmek, carm1ha germek, oldtirmek
bu dtinyadaki cezalandir; hele ahirette ise bunlar ic;in btiytik
azap vard1r deniliyordu. Yani bu dtinyada onerilen bu agir
cezayla yetinilmiyor; buna ilaveten ahirette daha beterini
verecegim deniliyor.
Muhammed ismini alan surede ge<;en ayet de korkunc
ayetlerdendir. Sayle deniliyor ilgili ayette:
* "(Sava�ta) inkar edenlerle kar�1la�tlgm1z zaman bo­
yunlanm vurun. Nihayet onlan cokertip etkisiz hale ietirdi­
ginizde bag1 s1k1 baglaym (sag kalanlanm esir alm) . Artik
bundan sonra ( esirleri) ya kar�1hks1z ya da fidye kar�1hg1 sa­
hverin. Sava� sona erinceye kadar htiktim budur. Eger Al­
lah dileseydi, onlardan oc;: ahrdi. Fakat sizi birbirinizle dene­
mek icin boyle yap1yor. Allah yolunda oldtirtilenlere gelin­
ce, Allah onlann amellerini asla bo�a cikarmayacaktlr."
1 24
 Aym surenin bir ba�ka ayeti daha da ilginc;:tir:
* "Ey iman edenler! Eger siz Allah'a yard1m ederseniz, o
da size yard1m eder ve ayaklanmz1 saglam bastmr. " 1 96
Simdi de Medine'de inen ve aym zamanda Kur'ari'm en
uzun suresi olan Bakara (inek) suresinden konuya ili�kin
birkac;: ayet sec;:elim:
* "Allah yolunda oldi.irtilenlere 'oli.idi.irler' demeyin. Ha­
yir, onlar diridirler. Ancak siz bunu bilemezsiniz." (Aym
ayet ba�ka bir Medine suresinde de gec;:iyor. ) 1 97
* "Onlan nerede yakalarsamz oldi.iri.in. Sizi c;:1kard1klan
yerden (Mekke'den) siz de onlan 91kann." 198
* "Fitne kalmaymcaya ve din yalmz Allah'm oluncaya
kadar onlarla c;:arp1�m. Eger 9arp1�maktan vazgec;:erlerse ar­
t1k zulme sapanlardan ba�kasma di.i�manhk edilmez. " (Bu
ayet aym zamanda Medine surelerinden olan Enfal suresin­
de de gec;:iyor. ) 1 99
* "Sava� ho�unuza gitmedigi halde, size farz kihndl."200
* "Allah yolunda sava�m ! "201
* "Allah dileseydi onlann arkasmdan gel en milletler (es­
ki toplumlardan bahsediyor), kendilerine ac;:1k deliller gel­
mi� olduktan sonra birbirlerini oldi.irmezlerdi. Fakat anla�­
mazhga di.i�ti.iler, onlardan kimi inand1, kimi de inkar etti.
Allah dileseydi, birbirlerini oldi.irmezlerdi. Arna Allah dile­
digini yapar."

1 96 Muhammed suresi, ayet 4.

197 Bakara 1 54, AI-i imran suresi, ayet 169.
198 Bakara 191.
199 Bakara suresi ayet 193, Enfal suresi, ayet 39.
200 Bakara 216.
201 Bakara 244.

1 25
 Bu ve buna benzer ayetlerde ac;:1kc;:a belirtiliyor ki, is­
lam'm programmda ban� yok. Benzer bir ayet Yunus sure­
sinde de gec;:iyor. Daha once de deginmi�tim. Orada denili­
yor ki: "Rabbin dileseycli yeryiiziindekilerin hepsi inamrch."
Bunun anlam1 �udur: Hz. Muhammed'in rabbi insanlann
inanmasm1 istemiyor. Aynca ayette usul yontinden/yaz1h�
bic;:imi bak1mmdan da ac;:1k bir eksiklik var. Sayle ki, aym
ctimle ic;:inde iki sefer, "Allah dileseycli, birbirlerini oldiir-
"
mezlercli deniliyor.
Halbuki bu tekrara ne gerek var? Bundan c;:1ksa c;:1ksa ba­
n� ic;:in isteksiz olundugu c;:1k1yor/ben sulh ic;:inde ya�ayan bir
dtinya dtizeni istemiyorum deniliyor. Aym tekrar demek ki
bunun ic;:indir.202
Evet; verdigim bu birkac;: ornek, Medine doneminde inen
i nek suresinde gec;:iyor. Bilerek i nek suresi diyorum. (:tinkti
Bak.ara Arapc;:ada inek demektir. Bu surede israilogullan­
nm inege tapma hikayesi anlatdd1g1 ic;:in bu ismi alm1�tlr.
Y orum degil; i�in gerc;:egi bu.
* Al-i i mran suresinin bir yerinde, "Eger Allah yolunda
oldtirtiltir, ya da oltirseniz, Allah'm bag1�lamas1 ve rahmeti,
onlann toplad1klan(dtinya mah)ndan daha hayirhdlf" deni­
liyor.203
* "Eger sizden uzak durmaz, sulh teklif etmez ve ellerini
c;:ekmezlerse onlan yakalaym, rastlad1gm1z yerde oldtirtin.
i�te onlar hakkmda (oldtirmeleri konusunda) sizin i9in apa­
c;:1k
I
yetki verdik" de deniliyor Kur'an'da.204

202 B akara 253, Yunus suresi, ayet 99.

203 AI-i imran suresi, ayet 157.
204 Nisa suresi, ayet 91.

1 26
 i lgirn; ayetlere devam edelim:
* "Eger onlar tizerine, 'Kendinizi oldtirtin yahut yurtlan­
mzdan c;:1km ! ' diye yazm1� olsayd1k, ic;:lerinden pek az1 haric;:,
bunu yapmazlardi. "205
Dikkat edilirse burada: 'Stikredin ki ben Allah olarak si­
ze, 'kendinizi oldtirtin' demedim. Ya bunu deseydim ne ola­
cakt1?' demeye getiriliyor. Bunun nedeni de �oyle belirtili­
yor: '(:ok az ki�i bu durumda beni dinler ve kendini oldti­
rtirdti' deniliyor. ilginc;: ve bir o kadar da korkunc;: bir durum.
* "Allah, sava�ta mtiminlere kafi geldi.206 Lanetlenmi�
olarak, nerede bulunsalar yakalamp oldtirtiltirler. "207 Bu da
Medine ayetlerinden biridir.
* "Hz. Musa'mn kavmi ona, 'Sen ve Rabbin gidip onlar­
la sava�m. Biz burada oturacag1z! ' demi�ler."
Boyle denilerek adeta bunun iyin onlar ele�tiriliyor. As­
lmda boyle diyenler hakh. Allah kimi insanlann oltimtinti
istiyorsa o zaman degil ki sava�; kolay yoldan onlan yok
edebilir. Niye insanlan bu cinayetlere bula�tirsm, onlan
kar�1 kar�1ya getirsin ki?ZOS
* "Ey inananlar, sava�mak tizere kafirlerle kar�ila�tlmz
m1 onlara arkamz1 donmeyin. -Sava� taktigi olarak dti�mam
vurmak ic;:in c;:ekilme, ya da diger bir birlige katilma durumu
haric;:- boyle bir gtinde her kim onlara arkasm1 donerse mut­
laka o, Allah'm gazabma ugram1� olur. Onun varacag1 yer
de cehennemdir."

205 Nisa suresi, ayet 66.

206 Ahzab 25.
207 Ahzab suresi, ayet 61.
208 Maide suresi, ayet 24.

1 27
 Dikkat edilirse tann sava� ic;:in detayma kadar mtidaha­
lede bulunuyor. Sava�tan kac;:maym, cesaretli olun diyor.
Ancak daha iyi bir mevzi alay1m veya falanca birlige katil­
sam daha yararh olur dti�tincesi varsa bu olabilir; bu durum­
da yerinizi degi�tirebilirsiniz; aksi takdirde sava�tan kac;:ar­
samz varacagm1z yer cehennemdir diyor.
Benzer bir ba�ka ayet ise soyledir:
* "Ey mtiminler, bir sava� birligi ile kar�1lastigm1zda di­
reniniz, Allah'1 <;ok ammz ki, ba�anya eresiniz."
Kur'an'm en son inen/olu�an ayetlerinden biri olan Tev­
be suresi, ba�tan son kadar sava�tan bahseder.209 Tevbe su­
resinin hemen bastaki ayetlerden biri �oyledir:
* "Haram aylar c;:1kmca Allah'a ortak kosanlan buldugu­
nuz yerde oldtirtin, onlan yakalay1p hapsedin ve her gozet­
leme yerine oturup onlan gozetleyin. Eger tovbe eder, na­
maz1 k1hp zekati da verirlerse, kendilerini serbest bira­
km ! "210
* "Onlarla savasm ki, Allah onlara sizin ellerinizle azap
etsin, onlan rezil etsin, onlara kar�1 size yard1m etsin, mti­
min toplulugun gontillerini ferahlatsm ve onlann kalplerin­
deki ofkeyi gidersin. "211
* "Stiphesiz Allah mtiminlerden canlanm ve mallanm,
onlara verecegi cennet kars1hgmda satm alm1�tlr. Artik, on­
lar Allah yolunda savas1rlar, oldtirtirler ve oltirler. Allah,
bunu Tevrat'ta, incil'de ve Kur'an'da kesin olarak vaat et­
mi�tir ! "212

209 Enfal suresi, ayetler 15-16, Enfal suresi, ayet 45.

210 Tevbe suresi, ayetler 1-6.
211 Tevbe suresi, ayetler 14-15.
212 Tevbe 1 1 1 .

1 28
 Simdiye kadar genel sava� durumundan soz eden ayet­
lerden ornekler verdim. Medine sureleri benzer ayetlerle
doludur. Ancak bunun otesi de var. Kur'an'da Allah ic;in
baba ile ogul ve diger akrabalar kar�1 kar�1ya getiriliyor, be­
nim ic;in evlatlanmz1, anne-babamz1 bile dost edinmeyin
deniliyor.
ilgili ayetlerden bir ikisini sunay1m:
* "Ey iman edenler! Eger ktifrti imana tercih ederlerse,
babalanmz1 ve karde�lerinizi bile dost edinmeyin. i<;inizden
kim onlan dost edinirse, i�te onlar, zalimlerin ta kendileri­
dir. De ki (Ey Muhammed), eger babalanmz, ogullanmz,
karde�leriniz, e�leriniz, a�iretiniz, kazand1gm1z mallar, kesa­
ta ugramasmdan korktugunuz bir ticaret ve begendiginiz
meskenler size Allah'tan, peygamberinden ve onun yolunda
cihattan daha sevgili ise, artlk Allah 'm emri gelinceye kadar
bekleyin. Eger Allah, yolunda sefere <;1kmazsamz, sizi elem
dolu bir azap ile cezalandmr. " 213
* "Ey iman edenler! Kafirlerden (oncelikle) yakmm1zda
olanlarla sava�m ve sizde bir sertlik bulsunlar. " 214
* "Ey inananlar, size ne oldu da Allah yolunda sava�a c;1-
km dendigi zaman oldugunuz yerde m1hlamp kaldm1z. Ahi­
reti biraktm1z da dtinya ya�ay1�ma m1 nza gosterdiniz! An­
cak dtinya hayatmm faydas1, ahirete oranla pek azd1r. " 215
* "Genciniz, ihtiyanmz, hep beraber sava�a c;1km ve mal­
lanmzla, canlanmzla Allah yolunda sava�m, bilirseniz bu,
sizin ic;in daha hayirhd1r. Eger davet olunduklan seferde pe­
�in bir ganimet bulunsa ve orta yollu bir mesafe olsayd1,

2 13 Tevbe suresi, ayet 23-24.

2 14 Tevbe 123.
2 15 Tevbe suresi, ayet 38-39.

1 29
mutlaka senin pe�inden gelirlerdi; fakat me�akkatli yol on­
lara pek uzak geldi. Bununla beraber, 'Eger gilcilmilz yet­
seydi muhakkak sizinle beraber sefere 9kard1k' diye yemin
edeceklerdir. Onlar bu yalanlanyla kendilerini mahvediyor­
lar, <;ilnkil Allah onlann yalanc1 olduklanm kesinlikle bil­
mektedir. "21 6
Ayetin ozil �u: TopyekG.n sava�a katilm. Mahmzla, cam­
mzla sava�m. Pahahya mal olmayan; ancak ganimet kazan­
diran sava�-baskm olsa giderler; ama zor bir sava� olsa git­
memek i<;in bahane bulurlar. Onlardan, "Bana izin ver, be­
ni fitneye (isyana) sevk etme" diyen de vardlf. Bilesiniz ki
onlar (boyle diyerek) fitnenin ta i<;ine dti�ti.iler. Stiphesiz ki
cehennem, kafirleri elbette ku�atacaktlf deniliyor. Yani,
Milslilmanlardan sava� i<;in seferberlik isteniyor. Bu ayetler
Tebilk seferinden bahsediyor. Bu sefer <;ok tehlikeli ve s1-
cak bir zamana denk geldigi i<;in <;ogu sahabiler gitmek iste­
miyorlardi. Bu ayetlerle onlann ba�ma tehdit ilzerine tehdit
yagdmhyor. 21 7
Devam edelim:
* "Allah, kitap ehlinden olup mil�riklere yard1m edenle­

ri kalelerinden indirdi ve kalplerine btiyilk bir korku saldi.

Siz onlarm bir k1smm1 oldilrilyor, bir kismm1 da esir ediyor­
dunuz." 21 8
* "Kim bir milmini bilerek oldilrilrse, cezas1, i<;inde ebe­
di kalacag1 cehennemdir."21 9 (Bir milmini/islam'a ip anam
deniliyor. Ya milmin degilse ne olur? Hic;bir �ey olmaz! )

2 1 6 Tevbe suresi, ayet 41-42.

2 1 7 Tevbe suresi, ayet 49.
2 1 8 Ahzab suresi, ayetler 26.
2 19 Nisa suresi, ayet 93.

1 30
 * "israilogullanna �oyle yazd1k: Kim, bir cana k1ymam1�,
ya da yeryilzi.inde bozgunculuk yapmam1� olan bir insam 61-
di.irilrse, sanki bi.iti.in insanlan oldi.irmil� gibidir. Kim de bir
cam ya�ahrsa, bi.itiln insanlan ya�atm1� gibi olur."220 (Bir ta­
raftan iyi ci.imle; ama anlatt1g1m1z bunca ayetlere kar�1hk
bunun bir degeri yok. Kald1 ki burada eskiden ahnti yap1h­
yor. israilogullan ilzerine bunlan farz k1ld1k, sw;:suz yere
kimseyi oldi.irmeyin dedik, deniliyor. Hem ge<;:mi�ten bir
ahntidu, hem de �imdi ge<;:erli mi bu belirtilmiyor. inan<;:la
ilgili tilm ayetlere bakihnca, islam'da milmin olmayan biri­
ni oldi.iren i<;:in bu ayet ge<;:erli degildir diyebiliriz.)
Sava�1 emreden bunca ayet varken art1k hadislere gerek
kalmaz; ama yine de Hz. Muhamme d'in saglam kabul edil­
mi� hadislerden birkac;: ornek verip konuyu toparlamaya c;:a­
h�ay1m.
* "Mi.isli.iman ki�inin katli �u ii<;: nedenden biri oldugunda
helal olur: Evliyken zina yapmas1, bir Mi.isli.imam oldi.irmesi
(k1sas) ve dinden c;:1kmas1/aynhga sebebiyet vermesi."221
* "Allah'tan bana talimat verilmi�tir ki, insanlar Allah'm
varhk ve birligini, benim peygamber oldugumu kabul etme­
dikleri, namaz k1lmad1klan ve zekat vermedikleri si.irece
ben onlarla sava�1nm. "222
Demin de vurgu yaphm; bu kadar ayet varken hadis li.i­
zumsuzdur. Mesela o ayetlerden birinde, "Kim islam'dan
ba�ka bir din ararsa/edinirse ondan kabul edilmeyecek ve o
ahirette zarara ugrayanlardan olacaktir" deniliyor.223 Din-

220 M aide suresi, ayet 32.

221 M tislim, Kasame boltimti, no: 1676.
222 B uhari, iman ba�hg1 altmda, bab 17/25, Tevbe suresi, ayet 28.
223 Al-i imran suresi, ayet 85.

1 31
den 91kma konusunda zaten, "ic;:inizden kim dininden do­
nerse kafir olarak oltir. Boylelcrinin amelleri di.inyada da
ahirette de bosa gitmis olur. Onlar ates ehlidir, orada ( ce­
hennemde) si.irekli kalacaklard1r." diye a yet var.224
Bir hadiste, "Miisliimamn kam, rrzi ve mah haramdrr"
deniliyor. Peki ya Mi.isli.iman olmayanm? Bunun mefhumu
muhalifi sudur: Mi.isli.iman olmayanlannki helaldir.225 Bir
baska hadiste ise, 'Dinden yikam oldiirtin' deniliyor. 226
Az da olsa Medine surelerinde farkh birkac;: ayet vardu.
brnegin Miimtehine suresi soyledir: "Allah, din ugrunda si­
zinle savasmayan, sizi yurdunuzdan i;:1karmayan kimselere
iyilik yapmamz1 ve onlara kars1 adil davranmamz1 yasak k1l­
maz." Benzer bir cilmle Al-i imran suresinde de ge<;iyor:
"Allah'm rahmetinden dolay1, sen onlara kars1 yumusak
davrandm. Eger kaba ve kati kalpli olsaydm, si.iphesiz etra­
fmdan dag1hr giderlerdi. Onlan affet, onlara magfiret dile,
is hakkmda onlara dams, fakat karar verdin mi Allah'a gil­
ven, dogrusu Allah gilvenenleri sever. "227
Evet; bu iki ayetin ii;:inde bulundugu sureler Medine su­
releridir. Burada denilebilir ki, bakm Kur'an ayetleri Medi­
ne'de de kimi zamanlarda yumusak i<;erikli inmistir. Bunlar
hem duruma gore inen ayetlerdir, hem de pasifize edilmis,
islam'a kars1 siyasi aray1slar ic;inde olmayan zarars1z insan­
lar i<;in ge<;erlidir. Ci.inkil kadmlar bile Hz. Muhammed'i
elestirdigi i<;in kendisi adamlanm gonderip onlan ortadan
.

kaldutm1sttr. Kitapta bunlarla ilgili epey ornek sundum.

224 B akara suresi, ayet 217.

225 Muslim, Birr, no: 2564.
226 B uhari, Cihad, bab 1 49/3017.
227 M timtehine suresi, ayet 8 ve Al-i imran suresi, ayet 159.

1 32
 Bir ayette, "iyilikle kotiiliik bir olmaz. (Sen koti.ililgi.i) en
giizel olan �eyle sav. 0 zaman bir de bakarsm ki, seninle
arasmda dii�manhk bulunan kimse, sanki s1cak bir dosttur"
deniliyor.
Yukandan beri anlatilan ayetlere ve Hz. Muhammed'in
pratigine bakild1g1 zaman az once sozi.i edilen yumusak
ayetlerin bir degeri olmaz. Belirttigim gibi; bunlar duruma
gore inen ayetlerdir. Acaba ne zaman, hangi olaydan dolay1
azmhkta olan bu gibi yumusak ayetler gonderilmis, bunu
goz ontine almak laz1m. Kendisi zaten: Sen katl olsaydm on­
lar dagtlrrdi diyor. Hz. isa da biri senin sag tarafma vursa so­
lunu da goster, yumusak ol diyordu. Yani benzer sozler es­
kiden beri vardi. Hatta Hz. isa daha farkh seyler de
soyli.iyordu. Birkac;:m1 buraya da alahm:
* "Deniliyor ki komsunu sev, dtismanmdan nefret et. Bu
dogru degildir. Hem di.ismanlanmz1 sevin, hem de size ezi­
yet edenlere dua edin. Bakm Allah da gi.inesini hem iyiler
hem de koti.iler i.izerine dogurur; aymm yapmaz. Keza yag­
muru da hem iyi, hem de koti.iler i.izerine yagdmr. " 228
* "Duymussunuz ki goze kars1 goz c;:1kanhr, dise kars1 dis
kmhr (yani k1sas gerekir)."229
* "Eger biri seni mahkemeye verip gomlegini almak iste­
se sen abam da ona ver, kim seni bir mil gitmeye zorlarsa
sen iki mil onunla git, senden dileyene ver, odi.inc;: isteyen­
den yi.iz c;:evirme ! "230

228Matta 5/43-47.
229 Matta 5/39-42.
230 Maide 32.

1 33
 Hz. isa'nm bu a91klamalan net bir sekilde Kur'an ve Tev­
rat'a terstir. Halbuki Kur'an'da k1sas var; daha once Tev­
rat'ta da var oldugu kabul ediliyor. Hani Muhammed, Musa
ve isa'nm tanns1 aymyd1? Aralarmda 180 derece fark var.
Burada bir yanhsa meydan vermemek i<;:in k1sa bir hatir­
latmada bulunmak isterim. Ben Hz. isa farkhdir derken, o
tanndan gelmedir veya gortisleri yerindedir diye bir alg1
olusmasm. Hz. isa'mn a91klamalan, yumusakhg1 Hz. Mu­
hammed'in Medine donemi indirdigi ayetlerine benzer. 0
zaman gti<;:stizdti, ozgtirltikten soz eden ayetler indiriyordu.
Dogrusu da buydu zaten. Zay1fsa; elinde ordu, kuvvet yok­
sa sertlik neye yarar? Medine'de imkanlar olusunca tam ter­
si istikamette ayetler indirilir. Acaba Hz. isa da boyle bir
gtice sahip olsayd1 ne olabilirdi? Kosullar farkh olunca tak­
tikler de farkh olmustur. Y oksa Hz. isa baska bir seydir ve­
ya projesi uygundur diye bir sey yok.
Konuyla ilgili birkac;: soz soylemek i<;:in sundugum bunca
ayet ve hadis yeterli. Ashnda her sey o kadar ac;:1k ki baska
bir soz ilave etmek fazlahk olur; ancak yine de bir nevi ha­
tirlatma olsun diye sundugum ayetlerden bir ozet eklemek
isterim.
Her seyden once Kur'an'da inanmayanlar hakkmda kul­
lamlan dil fevkalade k1skirt1c1d1r. Ne deniliyor inanmayanlar
(Yahudiler) hakkmda? Onlan domuz ve maymuna c;:evirdim
deniliyor. isin mant1k tarafl bir yana (ki tiftirme ptiftirmeyle
ne insan maymun olur ne de domuz); ctimle hakarei ic;:erik­
li9ir. Peki, bu ifadeler Kur'an'da olunca bans mtimktin mti?
Baz1 ayetlerde insana hayvan ve hatta hayvandan da beter
deniliyor. Hatta daha da somutlastlrarak insana kopek ve
e�ek deniliyor. Daha ilginci, insana zenim deniliyor. Yani
soysuz, soyu bozuk kisisin demek. Diyanet ve Yasar Nu-
1 34
ri'nin Kur'an terciimelerinde de ayete aym anlam verilmi�­
tir. Bir diger ayette hi9 yak1�mayan bir ifade kullamhyor: Biz
onun burnunu stirtecegiz deniliyor. Diger bir ayette, mii�rik­
ler necistir/pistir deniliyor. Boyunlanm vurun, parmaklanm
dograym deniliyor. Nerede bulursamz oldiiriin, onlara kar�1
sert davramn deniliyor. Yine Allah yolunda sava�Irsamz
miiminlerin de gonlii rahat olur, sizden on ki�i olsa onlardan
yiiz ki�iyi yener deniliyor. Diinya nedir ki! Diinyamz1 ahire­
te satm, Allah i9in sava�m, inkar edenlerin boynunu vurun
deniliyor. Sava� size farz k1hnd1, ben Allah olarak istesey­
dim birbirinizi bogazlamazdm1z. Bununla sizi imtihan ede­
rim deniliyor. Allah i9in oldtiriilenlere oliidiirler demeyin;
onlar ya�1yorlar. i nanmayanlan oldiirme konusunda ben
Allah olarak size tam yetki verdim deniliyor. Sava�tan kac;­
maym, hatta Allah i9in anne-babamz1 ve her �eyinizi feda
edin, terk edin. Size ne oldu da Allah ic;in sava�a gidin denil­
digi zaman gitmezlik ediyorsunuz, topyekun sava�a katihn
deniliyor. Hatta bir iki ayette, sava� nedeni olarak namaz
k1lmamak da gosteriliyor. Demek ki iktidar Miisliimanlann
eline gec;se diinyadaki tiim insanlara namaz kild1racaklar;
yoksa k1lmayanlann kelleleri gidecek.231
Buradan ne c;1k1yor ortaya? Din ve tann inanc1 her za­
man insanlara kar�1 kullamld1g1 gibi maalesef islam'da da
kullamlm1�tir.232

231 Tevbe suresi, ayet 12.

232 Kalem, 13 ve 16; Cuma suresi, ayet 5; En'am suresi, ayet 179; A'raf
suresi, ayet 176.

1 35
 VIII. BOLUM

HZ. MUHAM:MED'i ELE�TiRMENiN VE

iSLAMiYET'TEN <;IKMANIN CEZASI

Ashnda Hz. Muhammed'i ele�tirmenin htikmti ile islami­

yet'ten 91kma konusu ayn iki ba�hk �eklinde de i�lenebilirdi;
ancak konular i<;: i<;:e oldugu i9in bir ba�hk altmda toparlama­
ya 9ah�acag1m. Yukanda sundugum bir hadisi tekrarlayarak
konuya girmek isterim. Hz. Muhammed, "Kim dinini degi�ti­
rirse/islam'dan �arsa onu oldiiriln" diyordu. Bu hadisi ak­
taran sahabiler Hz. Osman, ibni Mesut, ibni Abbas, Muaz b.
Cebel, Hz. Ali ve oglu Hasan, Hz. Ay�e, Ebu Htireyre, Mu­
aviye b. Hayde, Ebu Musa el-E�'ari, Ebu Burde ve Abdullah
b. 6mer'dir. Aynca bu hadis ba�ta Buhari ve Mtislim olmak
tizere bir<;:ok kaynakta ge<;:iyor. Ben her ravi i<;:in birei; ornek­
le birlikte baz1 kaynaklan a�ag1ya ahyorum.233

233 a-Buhari: Hz. Ali ve ibni Abbas'tan i:irnek. Cihad, bab 149/3017 ve
istiabe, bab 2/6922.
b-Nesai, Tahrim-i Dem, bab 1 5/4063. Hz. Hasan rivayet ediyor. Busayri,
Tuhfetii-1 Hayre, c. 5/21 1 , no: 4686. ->

1 36
 islam'da Hz. Muhammed'i ele�tirip sovme konusunda
<;ok ag1r cezalar ongortilmii�tiir. ilkin bu ele�tirinin smm
konusunda bilgi vermekle ba�layahm. Konuya ili�kin he­
men hemen aym bilgileri payla�an Kaw iyad (h.544.o), Kur­
tubi (h.671 .o) ve Seyhtilislam ibni Teymiye'den (h.728.o)
ozet bir bilgi aktarmak isterim.
Bunlar soze, "Her kim Hz. Muhammed'e herhangi bir ku­
sur isnat ederse onun cezas1 oliimdiir. islam alimleri arasmda
bu konuda ihtilaf yoktur" diye ba�lay1p �oyle detaylandm­
yorlar: "Hz. Muhammed'e atfedilen eksiklik, kusur/elestiri is­
ter onun �ahs1yla ilgili olsun, ister getirmi� oldugu dinle ilgili
olsun bunun cezas1 oliimdiir. Yine kim onu lanetlerse, ona
beddua ederse, herhangi bir zaranm isterse; boyle bir ki�inin
cezas1 tiim islam alimlerinin ittifak1yla oliimdiir." Hatta
imam Malik ve daha sonra Kaw iyad, "Kim kotii niyetle Hz.
Muhammed'in abas1/ gomlegi kirlidir, kotiidiir diyorsa cezas1
yine oliimdiir" diye yazm1�lard1r.234
i�te bu Kadi iyad ki, Beditizzaman Sait Nursi onu kendi
kitaplannda i�lerken ove ove bitirememi�tir. ibni'l Heyte­
mi, "ez-Zevacir an iktirafi'l Kebair" adh yap1tmda, adamm
biri Hz. Muhammed'le ilgili 'Sizin arkada�lillZ' ifadesini kul­
land1g1 i<;;i n Halit b. Velit onu katletmi�tir diyor. Yani ona
arkada� diye hitap etmek bile oliim nedenidir.235 Seyhiilis-

c-ibni Mace, Hudut, bab 112534. ibni Mesut aktanyor.

d-Ebu Musa el-E�'ari rivayet: 1) Buhari, Megazi, bab 60/4341 ; istitabe,
bab 2/6923; Ahkam, bab 1217157. 2) Miislim, imare, bab 3/1833.
e-Hz. Ay�e rivayeti: ibni Hemmam, Musannaf, c. 10/1 14, no: 18563 ve
Taberani, M. Evsat c. 9/95, no: 9230.
f-Hz. Osman rivayeti: ibni Hemmam, Musannaf, c. 10/167, no: 18701-2.
234 ibni Teymiye, Sarimu'l Meslul, c. 3/979, dordiincii mesele k1smmda.
235 Said Nursi, Mektubat, s. 179.

1 37
lam ibni Teymiye konuya ili�kin, "Hz. Muhammed'i ele�ti­
ren ister Miisltiman olsun ister kM:ir infaz edilir" �eklinde
ba�hk atm1�t1r. Aynca, "Hz. Muhammed'e soven, aleyhinde
konu�an, ele�tiren kisi oldiirtilmelidir. Boyle biri ceza ola­
rak kale statiisilne tabi olmaz, fidye verip de kendini kurta­
ramaz ve bag1�lanmaz" diye farkh bir ba�hk daha atm1�tir.
ibni Teymiye, Hz. Muhammed'e sovmenin/ele�tirmenin ce­
zas1 infazdir derken; bununla ilgili kamt olarak on be� fark­
h hadis gostermi�tir. Bu, Kach iyad'm yazd1klan i<;:in de ge­
<;:erlidir ve elbetteki par<;:a par<;:a bir<;:ok yazar da bu rivayet­
leri aktard1klanm yazmi�tir.236
ibni Teymiye d1smda baska islam alimleri de benzer ba�­
hklar atm1�lardir. Konuyla ilgili birka<;: ornek verelim:
* ibni Ebi As1m (h.287.o): "Hz. Muhammed'i ele�tireni
oldiiren katile ne Iosas gerekir, ne de kan bedeli" �eklinde
ba�hk atmi�tir.237
* ibni Miinzir (h.318.o): "Ttim islam fili.mleri hemfikirdir
ki Hz. Muhammed haklonda kotii �eyler soyleyenin, onu
ele�tirenin cezas1 oliimdiir" demi�tir.
* ibni Rahiiveyh: "Hz. Muhammed haklonda olumsuz
herhangi bir �ey soyleyenin cezas1 hem oliimdiir hem de bu
ki�i kM:ir sayihr. Bu, aym zamanda tiim filimlerin de gorii�ii­
diir . . " de mis tir.
.

* Muhammed b. Sahnun (h.265.6):238 "Tiim islam filim­

leri miittefikler ki Hz. Muhammed'e hcrhangi bir eksiklik
isnat edenin cezas1 oliimdiir ve bunu yapan ki�i aym zaman­
daI kafir sayihr; gidecegi yer de cehennemdir" demi�tir. ibni

236 ibni Teymiye, Sarimu'l Meslul, s. 467; Takrib'ii Sarimi'l Meslul, s. 41.
237 ibni Ebi Kas1m, Kitab'ii Diyat, s. 533.
238 Kimi yerlerde ibni Suhnun diye gei;:iyor.

1 38
Sahnun daha da ileri giderek, "Sayet birileri sovmenin ceza­
s1 nas1l oltim olur, bunu diyen ki�i nasil kafir say1hr deyip
kar�1 gorti� belirtirse onlar da kafir say1hr" da demi�tir.
* i bni Teymiye: "Hz. Muhammed aleyhinde konu�ma

cezaslDlil olilm oldugu hem sahabiler, hem de tabiiler (saha­

bileri gorenler) nezdinde tart1�masizdrr" bilgisini de ekliyor.
Yine imam Malik, i mam Ahmet b. Hanbel, i mam Safii,
Hanefi mezhebi, Leys b. Sad Fehmi (h. 175.o), i shak b. Ra­
htiveyh (h.238.o), Ebubekir Parisi (h.350.o), Hattabi
(h.388.o) gibileri "Hz. Muhammed'i ele�tirmenin cezas1
oltimd1ir" demi�lerdir. Ancak Hanefi mezhebine gore bunu
yapan kafir sayilmaz; mtirted ( dinden 91km1�) stattistine ta­
bi olur. Burada degi�en bir �ey yok: Sonuc;:ta her haltikarda
ceza yine infazd1r. Ancak, Hz. Muhammed'e herhangi
olumsuz bir �ey diyen ki�i ic;:in tovbe/pi�manhk teklif edilir
mi yoksa hemen infaz mi edilir konusunda ihtilaf vardir.
Mesela Ah.met b. Hanbel, kesinlikle pi�manhk fayda ver­
mez; bunu diyen infaz edilmelidir gorti�tinti benimsemi�tir.
Kamt olarak da Hz. Muhammed'i ele�tiren birinin Halit b.
Velit tarafmdan infaz edilirken Halit'in ona, pi�manhk du­
yar m1sm diye sormam1� olmasm1 ve hemen onu oldtirmesi
ornegini gostermi�tir.239
islam tilkelerinde ya�ayan gayrimtislimler de Hz. Mu­
hammed'i ele�tirdikleri vakit, genel gorti� onlann da cezas1-
nm oltim olacag1d1r. K1sacas1, Hz. Muhammed ve onun ge­
tirmi� oldugu dine kar�1 herkes suskun kalmah, aleyhte her­
hangi bir ses 91karmamah; aksi takdirde islam'a gore hem
infaz edilir hem de cehennemi boylar.

239 a-ibni Teymiye, Sarimu'l Meslul, ikinci mesele, s. 551.

b-Abdullah b. Malik, Mesailul imam Ahmet, s. 431 i no: 1557.

1 39
 Kach tyad ile Seyhtilislam :ibni Teymiye su ornekleri de
veriyorlar: Endtih.is alimlerinden :ibni Hatem bir sohbette,
"Muhammed yetimin biriydi (hafife almak niyetiyle)" dedi­
gi ic;:in bolge alimleri onun hakkmda oh.im fetvas1m vermis
ve adam1 c;:arm1ha germek suretiyle infaz etmislerdir. Yine
sair :ibrahim Fezari Hz. Muhammed'i ele�tirdigi ic;:in, basta
Kadi Ebu'l Abbas olmak tizere donemin alimleri onun oh.im
fermamm vermis; ilkin b1c;:aklam1s, soma kaynar suyla has­
lay1p c;:arm1ha vurmuslar; daha soma da onu c;:arm1htan indi­
rip ateste yakm1slard1r.240
Denilebilir ki o donemin islam alimleri bu sivri ornekle­
ri kendi ic;:tihatlanyla icra etmi�ler, ola ki yanhshk yapm1�­
lar/islam'dan anlamam1slar. Arna sonuna kadar sunacag1m
bilgiler bunun hie;: de boyle olmad1gm1; tam da islam'm ger­
c;:egini anlatt1klanm gorecegiz. Sunu da eklemekte fayda
var: Diyelim ki bir tilkede iktidar Mtisltimanlarda ve orada
gayrimtislimler de yas1yorsa; bunlar Hz. Muhammed'e her­
hangi bir ele�tiri yonelttikleri zaman kay1ts1z �arts1z infaz m1
edilirler yoksa pi�manhk ic;:in uyan gerekiyor mu? i�te bu
konuda islam alimleri arasmda ihtilaf vard1r. Kimileri hie;:
uyan yap1lmadan, tovbe et yoksa infaz edilirsin demeden
bunlar oldtirtiltirler demi�; kimileri, boyleleri once uyanhr­
lar; pi�manhk duymad1klan takdirde infaz edilirler demi�­
lerdir. K1sacas1, onlar da ya susacaklar ya da oh.ime mah­
kfim olacaklar. Bunun baska yolu yoktur.
Madem cumhura gore Hz. Muhammed'e sovmeni,n, onu
elestirmenin cezas1 infazdir; o zaman bir de bunun kamtla­
nna bakahm. ilkin Kur'an'dan birkac;: ornekle ba�layahm:

240 a-ibni Teymiye, Sarimu'l Meslul, s.13-18, mesele 1 .

b-Kad1 iyad, e�-Sifa, c . 2/214-219.
c-Kurtubi tefsiri, Tevbe suresi, ayet 12, c. 8/82...

1 40
 "Allah'a ve Resuli.ine kars1 gelenler, ic;inde ebedi kala­
caklan cchcnnem atesinin oldugunu bilmediler mi? Bu, bti­
yi.ik bir rezillik/rtisvahktir."; "Allah ve resuli.ine kafa tutan­
lar/kars1 gelenler en asag1hk/alc;ak kisiler arasmdad1rlar. ";
"Allah ve peygamberine kars1 savasanlann cezas1 oliimdiir,
c;amnha germektir, ellerin ve ayaklann c;:apraz kesilmesidir"
gibi ayetler var.
ibni Kesir kendi tefsirinde Tevbe suresi 1 1 . ayetin ac;1k­
l amasmda sunlan yaz1yor: "Baz1 islam alimleri, bu ayete go­
re Hz. Muhammed'i elestiren veya islam'da bir noksanhk
bulmaya c;ahsan kisiler infaz edilir demislerdir, diyor."241
Kald1 ki bu ceza sadece kafirlere verilir denmiyor; Allah ve
peygamberine kars1 gelenler deniliyor (mutlak ifade: Kafir,
<linden c;1kan Mtisli.imanlar, herkes buna dahildir).
Ayetlerde ic;erik kadar kullamlan terimler de onemlidir:
Asag1hk, rezillik, alc;akhk, ri.isvahk gibi terimler bolca kul­
lamlmaktad1r. Bunu da hatirlatm1s olay1m. Benzer nahos
ifadeler Kur'an'da pek c;ok yerde gec;er. Bundan onceki bo­
li.imde de nahos orneklerden soz etmistim.242
iste bu ve bunlara benzer ayetlere gore Hz. Muham­
med'e herhangi bir sekilde elestiri getirenler infaz edilmeli­
dir diye kamt gosterilmistir. C:tinkti ayetlerde gec;en Hz.
Muhammed'le savasmak ve ona kars1 gelmek genis kapsam­
h terimlerdir. Bunlara sovme de, elestiri de rahathkla dahil
edilebilir. Dahas1, somut ve saglam ornekler vardlf ki Hz.
Muhammed'i yalmz diliyle elestirenler bile onun talimat1y­
la infaz edilmislerdir. K1sacas1, islam'da Hz. Muhammed'i
elestirmeye ge<;it yoktur. ..

241 ibni Kesir tefsiri, Tevbe 1 1 , c . 4/1 16.

242 Tevbe suresi, ayet 63; Mi.icadele suresi, ayet 20-2 1 ; Maide suresi, ayet
33. Kur'an'da Allah adh kitab1m.

1 41
 A) Hz. Muhammed'in Talimatiyla
Katledilen Ele�tirmenler:

ilkin bunlarla ilgili Buhari ve Muslim'de ortak i�lenen

bir-iki ornekle ba�lay1p devam edelim.

1. Ebu Musa el-E�'ari Anlat1yor (h.42.o):243

Hz. Muhammed tarafmdan Yemen'e vali olarak gorev­

lendirilmi�tim. Benden once Muaz b. Cebel de Yemen'e va­
li olarak atamp gitmi�ti. (Her birinin gorev bolgesi aynyd1).
Muaz'a vard1g1mda baktim ki bir adam orada s1k1 bir �ekil­
de baglanm1� duruyor. Olaym ne oldugunu, adamm ni<;:in
bagland1g1m Muaz'dan sordum. Kendisi, "Bu adam daha
once Y ahudi iken Miisliiman olmu�tu; ancak tekrardan is­
lam '1 b1rak1p Yahudilige ge<;:mi�. Bunun i<;:in biz baglad1k
bakahm ne yapacag1z? " dedikten sonra bana (Ebu Mu­
sa'ya), "Buyur, hayvandan in ! " dedi. Ben de, "Hayu; siz bu
adam1 oldiirmeden ben inmem, <;:iinkii adam islam'dan <;:1k­
m1�, cezas1 infazdu! " dedim. Bunun iizerine Muaz'm talima­
tiyla adam1 orada infaz ettiler.
Evet; adamm tek kusuru din degi�tirmek. Bu olay sua­
smda Hz. Muhammed daha hayatta ve imnunla ilgili olum­
suz herhangi bir �ey de demiyor. Kendisi bundan ancak•

m �mnuniyet duymu�tur. Ciinkii ba�tan beri anlatilanlar ve

bundan sonra anlatilacaklara bakild1gmda onun bu tiir in­
sanlann infazmdan memnuniyet duydugu kesin. Zaten ken-

243 Zehebi, Siyer-i Alam, c. 2/382.

1 42
disi de boyleleri hakkmda infaz emri vermi�tir. Bunlan an­
latacag1m. Az onceki hadise Buhari'de birka9 kez, Miis­
lim'de ve diger bir9ok gtivenilir islami kaynakta anlatihr.244

2. Cabir b. Abdullah Anlatiyor (h.78.o):24s

a) Yahudi olan �air Ka'bu'l E�raf Muhammed'in Al­

lah'tan gelmedigi konusunda propaganda yaptlg1 i<;:in Hz.
Muhammed bir gtin arkada�lanna, "Kim bunun cezasrm ve­
recek?" diye sordu. Buna kar�1 Muhammed b. Mesleme,
"Ey Muhammed; sen onu oldtirmemi mi istiyorsun?" dedi.
Hz. Muhammed, "Evet" kar�1hg1m verince; Muhammed b.
Mesleme bir gece Ka'b'm kalesine baskm dtizenleyip onu
oldtirdti ve kafas1m kesip Hz. Muhammed'e getirdi. Bu olay
hicri ti9tincti y1h ba�mda, R.evvel aymda, Medine donemi­
nin 25. aymda meydana geliyor.246
Bunun da az onceki hadise gibi kamtlan gti9lti. En ba�­
ta Diyanet terctimesi olan Tecrid-i Sarih'te, Buhari'de bir­
ka9 yerde, Muslim ve diger hadis ktilliyatmda anlatilmakta­
dir. Ka'bu'l E�raf, Muhammed'den once Medine'de ya�a­
yan, Muhammed gelince onlan oradan 91kartlp ba�ka yerle­
re stirgtin eden Beni Nadir Yahudilerindendi. Yani Hz. Mu­
hammed Medine'ye gitmeden once bu adam oranm as1l yer­
lilerindendi. Kaynaklarda �u detay da var: Hz. Muhammed

244 a-Buhari, Megazi, bab 60/4341 ; istitabe, bab 2/6923; Ahkam, bab
1217157.
b-Miislim, imare, bab 3/1833.
245 Zehebi, Siyer-i A'lam, c. 3/192.
246 ibni Sad, Tabakat, c.2/29.

1 43
be� ki�ilik bir baskm grubunu onun iizerine gonderirken;
kendisi de belli bir yere kadar onlara e�lik ediyor; Bekiu'l
Gardek denilen semte kadar geliyor. Onlardan aynhrken;
gidin oldiiriin Allah sizinle beraber olsun, diyor. Bunlar
adama vard1klarmda kendisi o suada arkada�lanyla birlikte
bir yerde oturuyormu�. Ka'b soruyor, hay1rdu neye geldi­
niz? Onlar, biz senden yard1m istiyoruz, biz de Muham­
med'in aleyhine cah�1yoruz diyorlar. Adam, size yard1m
ederim diyor.
Bunlar gece kap1y1 cahnca Ka'b'm e�i korkuyor, ne isti­
yorlar diye soruyor. 0 da, ihtiyaclan var onun icin gelmi�ler
diyor. Bunlar iceri girince Ebu Abes admdaki Miisliiman
onun bogazma yap1�1yor; Muhammed b. Mesleme de k1hcla
onu oldiiriiyor.
Sunu bir daha yineliyorum ki, tiim kaynaklarda bu adam
�airdi ve �iirleriyle Hz. Muhammed'i ele�tiriyordu, insanlan
onun aleyhine k1�kutiyordu bilgisi vardu; tek sucu bu! Ba�­
ta da belirttim; bu ornekler Buhari ve Miislim'de mii�terek
i�lenmi�tir. Hele Buhari bunu birkac yerde tekrar ederek
yazm1�tlr. Diger hadis kaynaklannda da geciyor. Aynca �u
da belirtiliyor ki bu adam sadece Hz. Muhammed'i ele�tiri­
yordu, herhangi bir silahh te�ebbiiste bulunmas1 soz konusu
degildi.247

247 a-Buhari, Rehn, bab 3/2510; Cihad, bab 158/3031 ve 3032;. Megazi,
bab 1 5/3037.
b- Mi.islim, Cihad/ 1 801.
c Tecrid-i Sarih, Diyanet tercemesi, hadis 1578; c. 10/174.
d-Ebu Davud, Cihad, bab 1 69/ 2768 ve Harac, bab 21-22/3000.
e-Heysemi, M. Zevaid, Megazi boliimii, c.6/291 , no: 10330.
f-Taberani, Mucem-i Kebir, c. 1 9/76, no: 154.
g-A.Razzak, Musannaf, Cihad boli.imi.i c. 5/203, no: 9388.

1 44
 b) Ebu Davut ve diger baz1 i slami kaynaklarda farkh bir
Yahudi cinayeti daha anlatihyor. Hz. Muhammed, 'Yahudi­
leri nerede yakalarsamz oldtirtin' deyince; Mtiheysa b. Me­
sut admda biri gidip Siineyne admda Yahudi bir tticcan kat­
lediyor. Bunu goren Mtihaysa'nm agabeyi Hilveysa, katil
karde�ini dovmeye ba�hyor ve neden bunu yaptm, bu ada­
mm senin etinde emegi vardlf diyor (hani adam tticcar oldu­
gu i<;:in ondan herkes yararland1g1 gibi sen de yararlandm
demek istiyor). 0 s1rada katil adam agabeyine, "Beni onun
katline yonlendiren (Hz. Muhammed'i kastederek) bana
dese ki git agabeyini (Htiveysa'y1) oldtir seni de oldtirece­
gim" diyor. Bunu aynca bu adamm klZl da anlatiyor.248
c) Cabir farkh bir ornek daha veriyor: Bir kadm Hz. Mu­
hammed zamanmda islam'dan <;:1km1�ti. Kadm tavbe etme­
yince (bir daha islamiyet'i kabul etmeyince), Hz. Muham­
med'in emriyle katledildi. Cabir aynca, Hz. Muhammed'in,
bir kadm islam'dan <;:1karsa oldtiriln sozilnil de aktanyor.
Bunu Hz. Ay�e ve Hz. Ali de rivayet etmislerdir.249
d) Zeynep admda bir Yahudi kadm Hayber bask1m Slfa­
smda Hz. Muhammed'e zehirli bir yemek yedirince; Muham­
med, neden boyle yaptm diye ondan soruyor. Kadm, bu eyle­
mi gen;ekle�tirmekle seni oldtirmek istedim ki toplum sen-

248 a-ibni Kesir, Bidaye-Nihaye, c. 5/334. Burada dipnotta ibni ishak ve

ibni Hi�am da referans gosterilmi�lerdir.
b-ibni Esir, el-Kami!, c. 2/40.
249 Darekutni, Hudut bOliimii, c. 3/319, bab 1 25/3178 ve ibni Teymiye
Sarimu'l Meslul, c. 3/602, ii<;iincii mesele. Ancak kimi rivayetlerde �u �ekilde
geciyor: Muhammed, gidin ona soyleyin donsiin; yoksa katledin diye. Yani
katlcdip etmedikleri bellisiz. Bu cinayetleri kald1ramayan kimi Miisliiman
yazarlarsa, bunu anlatanlar arasmda yalanc1lar var deyip �ilphe uyand1rmak
istemi�ler. Madem giivensiz; o zaman niye kitaplanmza ahyorsunuz?

1 45
den kurtulsun diyor. Hz. Muhammed bu kadm1 <;:arm1ha ger­
dirmek suretiyle katlediyor. Baz1 kaynaklarda Muhammed'i
merhametli gostermek i<;:in; kendisinin kadm1 affettigi yazd­
m1�tlr. Aslmda Hz. Muhammed'in �iddet konusundaki genel
durumuna bakdd1gmda kadmm <;:arm1ha gerdirildigi kolay
anla�1hr. Zaten onu ele�tirenlerin kendi talimatiyla infaz edil­
diklerine ili�kin somut ornekler <;:ok; anlatmaya devam ede­
cegim. insan bu orneklere bakmca Hz. Muhammed'in o ka­
d1m serbest b1raktigma ihtimal bile vermez.250

3. Hz. Ali Rivayetlerinden Omekler (h.63.6) :251

a) Yahudi bir kadm Hz. Muhammed hakkmda kotti konu­

�up ele�tiride bulundugu i<;:in bir adam onu katlediyor. Daha
soma Hz. Muhammed bu konuda bilgilendirilince, "O kach­
mn kan bedeli adama d�mezfkadm oltimii hak e�tir" di­

yor ve katil ki�iye herhangi bir yaptmm uygulam1yor.

Elbani bu rivayeti degerlendirirken, bu hadisin isnad1
Buhari ve Muslim �artlanna uygundur diyor. Su da var ki,
mezhep lideri Ah.met b. Hanbel, Hz. Muhammed'i ele�tirip
sovenin cezas1 oli.imdi.ir derken; kamtlanndan birinde de bu
olay1 gostermi�tir. Bunun gibi infaz edilen bir kadm daha
var; onu ilerde ibni Abbas boli.imi.inde i�leyecegim.252

250 Si.inen-i Darekutni, Hudut boliimi.i, c. 3/120, bab 130/3183.

151 Zehebi, Siyer-i Alam, c. 28/251 , Halifeler k1smmda gec;:iyor.
252 a-Takrib'i.i Sarimi'l Meslul, s.42.
b-Ebu Davud, Hudud boli.imi.i, bab 3/4362.
c-ibni Kayyim el-Cevziyye, Ahkam'i.i Z1mme, s. 1398.
d-Elbani, irvau'l Gali!, c. 5191, no: 1 251.

1 46
 b) Bir adam, "Muhammed peygamber degildir, yalanc1-
dir" diye aleyhte propaganda yap1yordu. Hz. Muhammed,
onu oldiirmek i<;in Hz. Ali ve Ziibeyir b. Avam'1 gorevlendi­
riyor, onu yakalarsamz oldiiriin diyor. Arna sonu ne olmu�,
gidip yakalayabilmi�ler mi? i�te bu sorunun yamtl hadis met­
ninde ge<;miyor. Burada onemli olan, Hz. Muhammed'in
ele�tiriye kar�1 sert tavn ve verdigi oltim fetvas1d1r.253

4. Bera b. Azib Aktanyor ( h.72.6 ) :254

ibni Ebi'l Hukayk (Ebu Rafii ) Hz. Muhammed aleyhine

propaganda yapan, onun peygamber olmad1gm1 etrafa an­
latan onemli bir Yahudi idi. Burada �u da soyleniyor: Bu
adam Gatafan ve Arap mii�riklerden olu�an baz1 insanlan
Muhammed aleyhine k1�kut1yormu�. i�te hem �iirleriyle
Hz. Muhammed'i ele�tirdigi, hem de bu k1�k1ftma nedeniy­
le; Hz. Muhammed onu oldiirmek i<;in Medineli Miislii­
manlardan (Ensar) bir grubu onun iizerine gonderiyor.
Bunlann ba�mda da Abdullah b. Atik var. Bunlar gidip
adam1 oldiiriiyorlar.
Bu olay Buhari'de birka<; yerde, Milslim'de, Diyanet'in
terciimesi olan Tecrid-i Sarih'te ve diger hadis kaynaklann­
da ge<;iyor. Olay, hicretin altmc1 y1h Ramazan aymda ger­
<;ekle�iyor ve elbetteki Hayber'de oluyor. Bu adam aslen
Nadirogullan Yahudilerindendi ve bunlar Hz. Muhammed
tarafmdan Medine'den 91kartihp siirgiin edilmi�lerdi. i�te

253 a-Kadi iyad, Sifa, c. 2/222.

b-ibni Hemmam, Musannaf, c. 5/308, no: 9707.
254 Zehebi, Siyer-i Alam, c.3/195.

1 47
adam siirgiin yerinde de rahat b1rakilmad1 ve Hz. Muham­
med'in emriyle insanlar gelip onu infaz ettiler.255
Bu adam uykuda iken onu infaz ediyorlar. Bu yiizden Bu­
hari, 'Uykuda olan mii�rik birinin oldtiriilmesi' ad1yla ozel bir
bashk ac;:m1s ve bu adamm hikayesini ornek olarak gostermis­
tir.256 is bununla da bitmiyor. Bu adam Hayberli Yahudilerin
lideriydi. Kendisi katledilince Yahudiler onun yerine Oseyir
b. Rizan admda bir Yahudiyi lider sec;:iyorlar. Burada su soy­
leniyor: Bu adam etraftan insanlar toplam1stl ve Hz. Muham­
med'e saldm yapacaklardi. Hz. Muhammed bunun bilgisini
almca Abdullah b. Revaha sorumlulugunda dart kisilik bir
casus grubunu Ramazan aymda gonderiyor. Bunlar gizlice
Hayber'e gelip tic;: giin onlan dinliyorlar, neler olup bitenleri
ogreniyorlar. Arkasmdan Miisliimanlardan 30 kisilik bir si­
lahh grubu Abdullah b. Revaha baskanhgmda onlara gonde­
riyorlar. Bunlar gidip 29 Yahudiyi katledip Hz. Muhammed'e
geri doniiyorlar. Hz. Muhammed buna kars1 onlara, "Allah
sizi zalim bir topluluktan kurtard.I" diyor.257
Dikkat edilirse verilen orneklerde katledilenlerin c;:ogu
Yahudi idi. Zaten Hz. Muhammed'e kars1 fikir bazmda en
c;:ok miicadele veren, onu zor durumda b1rakan da Yahudi­
lerdi. Onun ic;:in hem pratik olarak onlara yoneliyordu, hem
de teorik olarak onlar aleyhine ayet iizerine ayet geliyordu.
Miisliimanlann az1h diismanlan Yahudilerdir, biz onlan da-

255 a-Buhari, Cihad, bab 155/3022 ve 3023; Megazi, bab 1 6/4038 4040.
b-Tecrid-i Sarih, c. 10/180, no: 1 579.
' c-Milslim, no: 1833, ibni Sad, Tabakat c.2/87.
d-Askalani, Fethu'l Bari Serh'il Sahihi'l Buhari, Megazi boli.imi.i, c.
9/101, bab 1 6/4039.
256 Buhari, Cihad, bab 155/3022.
257 Salihi, Siibilli.i-1 hi.ida, c. 6/176-178.

1 48
ha once domuz ve maymunlara cevirdik gibi hakaret icerik­
li ve onlan Mtisltimanlar gozi.inde potansiyel suclu gosteren
ayetler gibi.258
Bu sivri ornekleri Buhari, Mi.islim ve diger hadis kaynak­
larmdan verdikten soma, �imdi de ba�ta ibni Hazm
(h.456.o), Kad.I iyad (h.544.o) ve Seyhillislam :tbni Teymiye
(h.728.o) ve ba�ka da bin;:ok islam aliminin i�ledikleri carp1-
c1, ti.iyler i.irpertici orneklere gecelim.

5. Zubeyir b. Avam'dan Bir Omek:

Adamm biri Hz. Muhammed'i ele�tiriyor, aleyhinde ko­

nu�uyor, peygamber olmad1gm1 soyli.iyor. Buna kar�1hk Hz.
Muhammed arkada�lanndan bir fedai istiyor. Bu sefer cen­
net mi.ijdesi alan on ki�iden biri olan Zi.ibeyir b. Avam, ben
giderim diyor ve gidip onu infaz ediyor. Hz. Muhammed bu­
na kar�1 oldi.iri.ilen ki�i i.izerinde bulunan e�yay1 (elbise, zirh,
k1hc, kemer o giinkii �artlarda ne varsa) Ziibeyir'e veriyor.
islam terminolojisinde buna seleb denir. Bu, insanlan sava­
�a te�vik icin one siiriilen bir pirimdir. Zi.ibeyir'in rivayet et­
tigi bir ornek daha var: Bir adam, Muhammed peygamber
degildir, o yalanc1dir deyince; Hz. Muhammed onun i.izeri­
ne Hz. Ali ve Halit b. Velid'i gonderiyor, gidin oldi.irtin di­
yor. i�te bunlar da Hz. Muhammed' den cennet mlijdesi alan
�ahsiyetler arasmdadirlar.259

258 Maide, ayet 60 ve 82; Bakara, ayet 65; Araf, ayet 1 66.
259 a-Kadi iyad, Sifa, c.2/221-22.
b-ibni Teymiye, Sarimu'l Meslul, s. 287.
c-ibni Hemmam, Musannaf, c. 5/237, no: 9477.
d-Ebu Nairn Esbehani, Hiiliyyetii-l Evliya, c. 8/45.

1 49
 6. Halit b. Velit'in Gerc;ekle�tird.igi infazlar:

Hz. Muhammed, kendisini ele�tiren bir adam hakkmda,

"Kim gerekeni yapar/gidip onu oldfuiir?" diye arkada�la­
nndan gontillti ister. Halit b. Velit, "Ben gerekeni yapanm"
der ve gidip o adam1 infaz eder. Halit b. Velit bir kad1m da
katlediyor. Kadmm suc;u, Hz. Muhammed aleyhinde konu­
�up onu ele�tirmek, peygamber olmad1g1m one stirmek. Bu
ytizden Hz. Muhammed Halit b. Velit'i onun tizerine gon­
deriyor; Halit gidip kadm1 infaz ediyor.260

7. Hz. Muhammed'i Ele�tiren Babalanm

1nfaz Etm.i�ler:

Bir adam Hz. Muhammed'in yamna gelip babam senin

aleyhine konu�tugu ic;in onu infaz ettim diyor. Hz. Muham­
med adama hic;bir �ey demiyor ve tiztilmtiyor da. Zaten
Kur'an'da, "Allah'a ve ahiret giinilne inanan bir milletin, ba­
balan veya oguilan veya karde�leri ya da akrabalan olsa bile
Allah'a ve Peygamberine k�1 gelenlere, sevgi beslediklerini
gormezsin" diye ayet var. Kur'an'da boyle gec;erken, Hz. Mu­
hammed kalk1p da gen;ekle�en o infazlara kar�1 tiztinti.i duyar
m1? ibni Teymiye, Hz. Muhammed'i ele�tirdigi ic;in ogullan
tarafmdan katledilen insanlardan da iki ornek veriyor.261

260 a-ibni Hallal, Ahkam'ii Ehlil'I milel, no: 731-732.

b-Kad1 iyad, Sifa, c. 2/221.
, c-ibni Hemmam, Musannaf, c. 5/307, hadis no: 9705.
d-ibni Hazm, Muhalla, c. 1 1/413.
e-ibni Teymiye, Sariimu'I Meslul, s. 287.
261 a-Miicadele suresi, ayet 22.
b-ibni Teymiye, Sarimu'l Meslul, s. 288.
c-Kad1 iyad, Sifa, c. 2/222.

1 50
 8. ibni Abbas Aktanyor:

a) Ummii'l Veled Cinayeti:

Kor bir adamm O mmti'l Veled denilen cariye asilh bir

e�i vardi. Adamm o kadmdan aynca iki c;;ocugu da vardi.
Kadm Hz. Muhammed aleyhine konu�unca, onu ele�tirince,
ona inanm1yorum deyince; bu, kor adamm zoruna gidiyor.
Hammm1 birkac;; kez uyanyor; ancak kadm bildigini okuyor
ve Hz. Muhammed'i ele�tirmeye devam ediyor. Sonunda
adam bir gece eline sivri bir demir parc;;as1/�i� ahp kadmm
gogstinden gec;;irerek arkasmdan c;;1kanyor onu katlediyor.
0 srrada c;;o cuk kadmm iki bacaklan arasma dti�tiyor. Ha­
diste, c;:ocuk daha once vard1 da onun kucagmdayd1 ve o s1-
rada dii�tti denilmiyor. Oyle anla�1hyor ki, kadm hamiley­
mi�. Adam k1hc1 onun karnma vurunca c;:ocuk ortaya c;:1km1�.
Bu durumda kor adam iki cinayet birden i�lemi� oluyor.
Birc;;o k kaynakta, adam k1hc;:la kadmm karnma vurunca
c;:ocuk onun iki bacag1 arasmda kald1 �eklinde bilgi var. An­
cak Taberani ve Beyhaki aktanmlannda �oyle bir bilgi var:
Adam kadma vurunca onun iki c;:ocugu kan revan ic;:inde ka­
dmm bacaklan arasmda kald1 �eklindedir. Arna �u var ki
kadmm katledilmesinde ihtilaf yoktur. Sonuc;:ta bu cinayet
Hz. Muhammed'e anlat1hnca, ilkin morali bozuluyor, "Ne­
den e�ini katlettin?" diyor. Adam, "E�im seni hep ele�tiri­
yordu. B en uyard1g1m halde vazgec;;m edi. Bu ytizden bir ge­
ce yans1 onu infaz ettim" deyince; Hz. Muhammed onun bu
ac;:1klamasmdan sonra, "�ahit olun! Kad.Imn kam bo�una
gitti/Oldiiren ki�iye herhangi bir ceza, giinah yoktur" kar�1-
hgm1 veriyor ve konu boylece kapamyor.
1 51
 Su onemli bilgiyi de payla�mak isterim: Dmmii 'l Velet
denilen o kadm sava�ta ele ge<;:irilip cariye stati.isiine tabi tu­
tulmu� ve bir nevi kurban gibi o kor adamm eline ge<;:mi�ti.
Ostelik bu <;:iftten iki <;:ocuk di.inyaya gelmi�ti. Boylece onlar
da annesiz kald1lar. Denizde bogulan yilana sanhr misali; is­
lami kesim zorda kald1 m1; vay efendim hadis zay1ftu, uy­
durmadu gibi yontemlere ba�vuruyorlar. 0 yi.izden hadisle­
ri analiz eden islam alimleri bu olay hakkmda ne demi�ler
bir de buna bakahm.
ibni Hacer Askalani: Bu cinayeti aktaran raviler gi.iveni­
lirdir �eklinde not di.i�mi.i�ti.ir. Hakim Nisaburi ve Elbani:
Bu hadis Mi.islim'in �artlanna gore sahihtir demi�lerdir.
Mezhep lideri Ah.met b. Hanbel: Hz. Muhammed'i ele�ti­
ren, hakkmda koti.i konu�an katledilir derken; kamtlann­
dan birini de bu olay1 gostermi�tir. Seyhi.ilislam ibni
Teymiye: Bu olay hakkmda net konu�mu�tur; cinayetle ilgi­
li bu hadis saglamd1r demi�tir.
Bu olaym yazild1g1 kaynaklardan uzunca bir listeyi dip­
nota ekliyorum.262

262 a-Ebu Davud, Hudud, bab 2/4361-4362.

b-Nesai, Slinen-i Sugra (Mlicteba)Tehrim-i Dem, bab 1 6/4070.
c-ibni Ebi Kas1m, Kitab'ti Diyat, s. 533, no: 299.
d-Hakim Nisaburi, Mlistedrek, Hudut ba�hg1 altmda, c. 4/354, no: 8044.
e-Taberani, Mucem-i Kebir, c. 1 1/351 , no: 1 1984.
f-Darekutni, Stinen, Hudut bollimti, c.3/1 12, bab 1 02-103/3155-3156. Ay­
nca Kaza ve Ahkam, bab 47/4423 ve 4425.
I
g-Ahmet b. Muhammed Halla!, Ahkam'li Ehl'il Mile! s. 257, no: 723, 725.
h-ibni Hacer Askalani, Btilugu'l Meram s. 369, no: 1215.
i-Elbani, irvau'l Gali!, c. 5/91, no: 125 1 .
j-ibni Teymiye, Sarimu'l Meslul, c . 2/142.
k-Makdisi, Ehadisi Muhtare, c. 2/169, Hz. Ali hadisleri ba�hg1 altmda.

1 52
 Hz. Muhammed'den izin almadan i�lenen bu cinayetler
gosteriyor ki, herhangi bir Miisltiman Hz. Muhammed'e so­
veni katledebilir. Yani ille de islam mahkemesi bunu icra
etsin diye bir kural yoktur. ibni Teymiye de bunu net olarak
belirtmi�tir.263

b) Ebu Afek Cinayeti:

Bu adam az soma hikayesini anlatacag1m Asma binti

Mervan'dan once katledilir. Anlatild1gma gore Hz. Muham­
med Medine'ye hicret ettigi suada bu adam 120 ya�larmda,
cok ya�h biridir. Elbette bu da Yahudi idi. Hz. Muhammed
Medine'ye yerle�tikten soma Mekke'den gelen ti.iccarlann
oniini.i keser; cevreye baskmlar yapar; Yahudi dininin artik
gecersiz oldugunu anlatir. Biiti.in bunlar Y ahudilerin ho�una
gitmedigi gibi; aym zamanda onlan cok da korkutur. Hele en
son Bedir harbi meydana gelince bunlar geleceklerinden da­
ha fazla korkmaya ba�larlar. Bu yi.izden de Ebu Afek, �iirle­
riyle Hz. Muhammed'i ele�tirmeye, onun aleyhinde konu�­
maya ba�hyor. Hz. Muhammed onun bu tutumunu hazme­
demiyor. Sonucta Salim b. Umeyr admda bir sahabi/Mi.isli.i­
man, ben onu oldiirecegim diye yemin iciyor. Adam hazuh­
g1m yap1p bir gece ac;1k bir havada gidip Afek'i cadmnda
katlediyor. Bu olay i.izerine Asma admdaki kadm onun hak­
kmda �iir yaz1yor. Bu oliim hikayesi ozetle boyledir.264

263 ibni Teymiye, Sarimu'l Meslul, s. 290.

264 Vak1di, Megazi, 1/174-175; D.bekiri, Tarihu-1 Hamis, 1/408.

1 53
 c) Asma binti Mervan'm 1nfazI:

ibni Abbas; Asma binti Mervan Hz. Muhammed'i ele�ti­

riyordu, aleyhinde konu�uyordu, diyor. Kadmm yakmlann­
dan Umeyr b. Adiy bunu ogrenince yemin i<;:iyor; Muham­
med Bedir harbinden dontince ben bu kad1m oldtirecegim
diyor. Bedir harbinden soma adam bir gece kadmm evine
baskm dtizenliyor ve neler yapt1gm1 kendisi anlat1yor: Ka­
dm uyuyordu, kucagmda stitte olan <;:ocugu vardi. Ben onu
bir tarafa itip k1hc1 hemen kadmm karnmdan ge<;:irip sutm­
dan <;:1kard1m ve <;:1k1p Medine'ye geldim. Sabah namazm1
Muhammed'le birlikte k1ld1m. Namazdan soma durumu
Muhammed'e bildirdim.
Buraya kadar adamm kendisi anlatiyor. ibni Abbas, o s1-
rada Hz. Muhammed, "Bu tart1�1lacak bir konu degildir (iyi
ki katlettin) dedi" diyor. Ancak Hz. Omer katil adamla alay
edercesine, "Hele �u kor adama bakm ! " deyince; Hz. Mu­
hammed, "Adama kor demeyin, <;:tinkti adam gortiyor" di­
yor ve �u ilgin<;: climleyi kullamyor: "Allah ve peygamberine
samimi bir �ekilde yarchm eden birini gormek isterseniz i�te
bu adama bakm!" diyor. Soma adam dontip gidince yolda
kadmm ogullanm, yakmlanm kadmm kabri ba�mda gorli­
yor. Onlar kadm1 daha yeni gomliyorlardi. 0 sirada katilden
soruyorlar, sen mi annemizi oldtirdlin diye. 0, "Evet" diyor
ve "Eger siz de onun gibi yaparsamz/Hz. Muhammed'e
ele�tiri getirirseniz aymsm1 size de yapanm" diyor.
·�eyhtilislam tbni Teymiye bu konuda ba�hk atm1�: Kadm
insanlan sava�a tahrik etmiyordu; sadece Hz. Muhammed'i
ele�tiriyordu ve oliim nedeni ele�tiriydi diyor. ibni Teymiye
adeta olay1, 'Ke�ke kadm dirilseydi ben de onu o �ekilde in-
1 54
faz etseydim' der gibi anlatiyor.265 Valodi ise kadmm sm;:unu
�oyle suahyor: "Asma binti Mervan Yezit b. Zeyd ile evliydi.
Bu kadrn Muhammed'e eziyet veriyordu, islam'1 ele�tiriyor­
du ve sozleriyle Muhammed aleyhine k1�kirtmada bulunu­
yordu" diyor. Bunun otesi yok ! Bu olay, Ramazan ayrnrn bi­
timine be� giin kala meydana gelmi�. Tarih, Medine donemi­
nin 19. ay1, hemen Bedir harbi bitiminde gen;ekle�iyor.266
Burada k1sa ve somut bir ornek vereyim. Sa'bi Hz.
Ali'den aktanyor: Yahudi bir kadm Hz. Muhammed'e so­
viip ele�tirdigi i<;:in, bir adam onun bogazma as1hp onu kat­
lediyor. Hz. Muhammed burada adam aleyhine herhangi bir
yaptmm uygulamad1g1 gibi; iistelik a<;:1k bir �ekilde olay1 sa­
vunuyor, ona kachmn kan bedeli du�mez diyor. Mezhep li­
deri Ah.met b. Hanbel bunu kamt gostererek Hz. Muham­
med'i ele�tirenin katli vaciptir diye sonu<;: <;:1karm1�tlr. tbni
Teymiye, katledilen ba�ka bir Y ahudi kadm ornegini de ve­
riyor. 0 da sadece Hz. Muhammed'i ele�tirdigi i<;:in katledil­
mi�tir, diyor.267 Kimileri bu olay1 inkar etmek i<;:in, 'Efen­
dim; Sa'bi Hz. Ali'yi gorm.emi�tir; dolayl.Slyla onun bu sozu
Hz. Ali'ye mal etmesi gen;:egi yans1tnnyor' �eklinde savun­
ma yapm1�lar. Ben burada fazla detaya girmiyorum; k1sa bir
bilgi aktaracag1m ki gen;ekler ortaya 91ksm.
Sa'bi dogrudan dogruya Hz. Ali'den aktanyor: "Hz. Ali
zina yapan bir kadrn1 Cuma gi.inil ta�lam1� ve bunu Hz. Mu-

265 a-Vak1di, Megazi, c. 11173.

b-ibni Asakir, Tarih'i.i Medinet-i D1ma$k, c. 51/224.
c-ibni Teymiye, Tekrib'i.i Sarimi'l Meslul, s. 42-50.
266 Vak1di, Megazi 11172-174.
267 Seyhi.ilislam ibni Teymiye, Sarimu'l Meslul, c. 2/125; Ebu Davud,
Hudud, no: 4362.

1 55
hammed'in siinnetine gore yaptlm demistir" diyor. Burada
gayem bu recim olay1 degil. Burada sunu demek istiyorum:
Bu ornekte de Sa'bi dogrudan dogruya Hz. Ali'den almti ya­
p1yor. Niye bu kabul ediliyor ve iistelik de islam'da
Kur'an'dan soma gelen Buhari'de yer ahyor da; baska bir ko­
nuda Ali'den ahyorsa niye olmasm? iste bunun ad1 firsatc1hk­
tlr. Kald1 ki diyelim bir olayda boyle usul bak1mmdan baz1 ge­
rekceler one siiriildii; peki yukandan beri sunduklanm ve
sunacag1m bunca ornek nas1l savunulabilir? Hele hele hadis­
lerden ziyade aglf ceza iceren ayetler var. brnegin insanlann
kol ve bacaklanm kesin, oldiiriin, c;arm1ha gerin, parmaklan­
m dograym gibi ayetler! Peki, bunlar nasd savunulabilir?268
Kald1 ki Sa'bi'nin Hz. Ali'yi gormedigi iddias1 da dogru
degildir. Zehebi birkac rivayet getirmistir ki Sa'bi Hz. Ali'yi
gormiis, arkasmda namaz kdm1stir. ibni Teymiye, Sa'bi Hz.
Ali ile epey kalm1stlf ve aktard1g1 olay gercektir diye not diis­
miistiir. Bu adam Halife Omer doneminde diinyaya gelmis­
tir. Aynca Zehebi elli civannda sahabe ismi veriyor ki, Sa'bi
bunlan goriip onlardan hadis alm1stlf ve hatta daha fazla sa­
habeden hadis aktarm1stlf diyor. Demek ki 'Sa'bi Hz. Ali'yi
gormemistir, dolay1s1yla ondan hadis almas1 dogru degildir'
sozii gen;:egi yans1tm1yor. 269 Kald1 ki yukandaki hadisi yalmz
Sa'bi aktarmam1s ki. Bunun baska ravileri de vard!f. Mesela
ibni Sad soyle bir liste sunmustur: Kabisa admdaki ravi Yu­
nus'tan, o da babas1 Ebu ishak'tan, kendisi Abdullah b.
Ma'kd'dan alm1st1r. Abdullah ise Hz. Ali'yi cok gormiis
oqunla yasamistJr.270 Rivayetlerde; Yahudi kadm Hz. Mu-

268 Buhari, Hudut, bab 21/6812; ibni Teymiye, Muhtasar'i.i Sarim, s. 52.
269 Zehebi, Siyer-i A'lam, c. 4/295-96.
270 ibni Sad, Tabakat, c. 4/195.

1 56
hammed'i ele�tirdigi ic;in sahabi ibni Ommi Mektum'un zo­
runa gidiyor ve kalk1p kad101 katlediyor. Hz. Muhammed bu­
nu duyunca, kadmm kan bedeli sana dii�mez diyor.271
Akla, kadm sadece Hz. Muhammed'i ele�tirdigi ic;in na­
s1l infaz edilmi� diye bir soru gelebilir. Evet; yukandan beri
hikayeleri anlatilanlann hepsi aymdu: Sozlii olarak Hz. Mu­
hammed'e kar!'.)I c;1kmak, ona inanmamak, biat etmemek.
ibni Teymiye yukanda cinayeti anlatilan iki c;ocuk sahibi
kadm ic;in !'.)unu belirtiyor: Bu kadm, sadece Hz. Muham­
med'e sovmii!'.); degil ki, Hz. Muhammed'in dii!'.)manlanm sa­
va!'.)a tahrik etmi!'.) veya onlara bir oneride bulunmu!'.)/akil
gostermi!'.) gibi ba!'.)ka herhangi bir kusuru yoktu diyor.272
Ben burada ibni Om.mi Mektum hakkmda k1sa bir bilgi ver­
mek isterim, c;iinkii onemlidir. Bu adamm iki gozii de kor;
ancak Hz. Muhammed ic;in onemli bir isim. Oyle ki Hz. Mu­
hammed Medine d1!'.)ma c;1ktigmda kendi yerine onu vekil b1-
rakud1. 0 kadar sec;me sahabeler vard1; onlara degil de bu
adama vekalet b1rak1yordu. Tam on tic; sefer ona vekalet b1-
rakm1!'.)tir. Aynca bu adam da Bilfil-i Habe�i gibi Hz. Mu­
hammed'e miiezzinlik yapiyordu.273
Ba!'.)ka bir kitab1mda i�ledigim ic;in bir daha tekrarlamak
istemiyorum. K1sa bir hatirlatmada bulunup konumuza de­
vam edelim: Bir heyet Hz. Muhammed'i ziyarete gelir. 0 s1-
rada bu kor adam da Muhammed'in yamnda ve o da Mu­
hammed'den bir !'.)eyler soruyor. 0 ileri gelenler orda. Hz.
Muhammed onlarla sohbete dald1g1 ic;in ama adamla hie; il-

271 ihni Sad, Tahakat, c.4/1 95.

272 ibni Teymiye, Sarimu'I Meslul, s. 5 1 6.
273 ibni Sad, Tabakat, c. 411 9 1 : ibni D mmi Mektum k1smmda.

1 57
gilenmiyor, onun sorulanna yamt vermiyor. Soma onlar
kalk1p gidince Muhammed bak1yor ki adamm kalbi kmlm1�
ki; tam o s1rada Abese suresinden yakla�1k on ayet ( ctimle)
birden iniyor. Ozet olarak Hz. Muhammed bu ayetlerle
ele�tiriliyor, kor adamla ilgilenmemi� diye. Bu formtille
adamm gonlti ahmyor.
K1sacas1 bu i�, Dimyat'a pirince giderken evdeki bulgur­
dan olma hikayesine benzer: Madem o adamlara o kadar
konu�tum bir �ey elde etmedim/inanmad1lar; bari kor ada­
m1mdan olmayay1m dti�tincesi bu olaya hakim oluyor. Daha
da enteresam: Bir gtin Hz. Muhammed bir ayetten soz edi­
yor, yeni indi diyor. Ayette mtiminlerden oturanlarla cihat
edenler aym degildir; cihat edenler oturanlardan kat kat tis­
ttindtir deniliyor. 0 s1rada bu ama ki�i de orda; hemen itiraz
ediyor: Ben ki:irtim, sava�a gidemiyorum. Peki, bu mazere­
time kar�1 nasil cihat eden benim gibi mazeret sahiplerinden
kat kat tisttin olur? Hz. Muhammed hemen orda �u ifadenin
ayete eklendigini soyltiyor: Mazeret sahipleri bunun d1�m­
dadu, diyor ve Cebrail'in bu eksik kelime ic;:in tekrardan ge­
lip dtizeltme yaptlg1m belirtiyor. i�te kendisi ki:ir; ancak
boylesine etkili bir isim.274
Bu rivayetin kaynaklan saglam: En ba�ta Buhari ve Miis­
lim'de gec;:iyor bu olay. Buhari bunu en az alh yerde i�lemi�
ve hadisi Bera b. Azim ile Zeyd b. Sabit'ten aktarm1�hr.
Mtislim de bu iki sahabiden aktarm1�tu. Mezhep lideri Ah­
mpt b. Hanbel bunu be� alh sefer i�lemi�tir ve diger hadis
kaynaklannda da gec;:iyor. i�te bir taraftan Hz. Muham­
med'i ele�tirdi diye Yahudi kad1m katleden, diger taraftan

274 Nisa suresi, ayet 95.

1 58
defalarca Hz. Muhammed yerine Medine'de vekalet eden,
onun ic;:in ozel ayetler inen bir ki�i.275
Burada daha ilgirn;: bir olay anlatmak isterim. Konuyla ya­
kmdan ilgilidir. Hadisi aktaran Ebu Sait Hudri, Cabir b. Ab­
dullah, Enes b. Malik ve Ebubekre'dir. Hadisin farkh versi­
yonlan var. B en mti�terek bir ozet c;:1karmaya c;:ah�ay1m.
Bir gtin Hz. Muhammed yoldan gec;:erken bakiyor ki ada­
mm biri namaz k1hyor. Donti�te bak1yor ki adam hata orda
namaza devam ediyor. Hz. Muhammed Ebubekir'e, 'Git
adam1 oldtir' diyor. Ebubekir gidince bak1yor ki adam iba­
detine devam ediyor. Ona kan�madan geri geliyor ve ibadet
eden birini nasil, niye oldtireyim diyor. Bu sefer Hz. O mer'i
gonderiyor. 0 da gidince bak1yor ki adam namaza devam
ediyor. Kendisi de bir �ey yapmadan geri dontiyor. Bu sefer
Hz. Ali'yi gonderiyor. Ancak Hz. Ali oraya vannca bak1yor
ki adam yok; gitmi�. 0 da eli bo� dontiyor. Hz. Muhammed
orada �unu soyltiyor: Bu ve bunun arkada�lan, Kur'an oku­
yorlar; ancak etki yapm1yor. Bunlar dtinyamn �er insanlan­
dir; oldtirtin diyor. Hadisi, mezhep lideri Ahmet b. Hanbel
i�lemi� ve olumsuz bir �ey de dememi�tir. Yine Heysemi bu­
nu Taberani'den aktarm1�; o da olumsuz bir �ey �oyle dur­
sun 'Aktaranlar gilvenilir ki�ilerdir' demi�tir. Heysemi bu
konuda birc;:ok rivayet list tiste aktanyor.
Son ornekleri �unun ic;:in ekledim: Hz. Muhammed, her
ne kadar cami cemaatinden de olsa birilerini kendine ilerisi

275 a-Buhari: Cihad, bab 3112831-32, Tefsir boliimii; Nisa suresi, ayet 95,
bab 18/4592-94 ve F. Kur'an, bab 4/4990.
b-Miislim, Cihad, hadis no: 1898.
c-Ahmet b. Hanbel, Bera b. Az1b hadisleri. No: 18677, 1 8702, 18755,
18851 , 18856 ve 18883. Aynca ilgili ayetin tefsirlerinde de bununla ilgili epey
bilgi vard1r. Ornegin; Suyuti, Taheri, ibni Kesir, Kurtubi gibi.

1 59
i<;:in potansiyel tehlike gordtigti zaman ttirlti sebeplerle etk­
isiz hale getirmek istemi�tir. Bir kere namaz k1lan adamm
daha once bir sab1kas1 olsayd1 Ebubekir, Omer ve Ali bunu
bilirdi ve gittikleri zaman hemen onu infaz ederlerdi. De­
mek ki ilerisi icin Hz. Muhammed ondan ku�kulanm1� ki or­
tadan kaldmlmasm1 istemi�tir. Adam zeki biriymi�, Hz. Mu­
hammed ondan cekinmi�.276

d) Um.mil Krrfe'nin Feci Sonu:

Ramazan ay1 hicri altmc1 ytlmda meydana gelen bu men­

fur olaym ozeti �oyledir: Deniliyor ki Zeyd baz1 arkada�­
lanyla birlikte Sam tarafma ticarete gidiyor. Bunlar Vadi'l
Kura denilen yere gelince Beni Fezare kabilesinden baz1 in­
sanlar onlann ontinti kesiyor. Bunlar Zeyd ve arkada�lanm
dovtip mallarma el koyuyorlar. Zeyd kurtulup Medine'ye
gelince; Hz. Muhammed Zeyd b. Harise komutasmdaki ba­
z1 Mtisltimanlan, olay yeri olan Vadi'l Kura ve Beni Feza­
re ye gonderiyor. Onlardan Dmmti Kirfe (Fatime binti Ra­
'

bia) admda bir kad1m klZlyla birlikte esir ahyorlar. Kadm,

cevresinde onemli biri. Zeyd onun bir bacag1m bir ata, dige­
rini de ba�ka bir ata baglay1p her ati ba�ka yone stirtiyor, ka­
dm ortadan ikiye boltinerek o �ekilde can veriyor. Baz1 kay­
naklarda onun bir bacagm1 bir deveye digerini de ba�ka bir
deveye baglay1p onlan ters istikamete dogru ko�tur}lyorlar
ve boylece kadmcag1z ortadan ikiye boltintiyor diye geciyor.
Baskm s1rasmda bu kadmm klZlm Seleme b. Ek'va ele ge­
cirdigi icin usulen onun hakk1ym1�.

276 a-Ahmet b. Hanbel, Milsnet, Ebu Sait bi:ililmil, no: 1 1 1 35.

b-Heysemi, Begiyyet'il Raid, c. 6/226, no: 1 0399-10405.

1 60
 Bundan somasm1 Seleme'den dinleyelim: Ben Muham­
med'le beraber sabah namazm1 k1hyordum. Namazdan soma
baktim bir el omuzlanma degdi. Doniip baktim ki Muham­
med' dir. 0 s1rada bana, sen o km bana hibe eder misin dedi.
Ben evet dedim ve verdim. Sonw;:ta Muhammed onu benden
ahp Hazn b. Ebi Veheb'e verdi (cariye olarak) diyor.
K1zla Hazn ciftinden Abdurrahman admda bir de cocuk
diinyaya geliyor. Bu olaym Ramazan aymda meydana geldi­
gini de hatulatmak isterim. Hani Kur'an'da bir sure var: Ka­
dir suresi. Orada deniliyor ki Kur'an Kadir gecesinde inmis
ve bu gecenin degeri-k1ymeti bin ayhk ibadete bedeldir.
Arna Hz. Muhammed ve yandaslan boyle bir ayda kadm1
elden ele dolastmyorlar. Aynca Zeyd b. Harise yemin ici­
yor ki ben bu kadmm isini bitirmedigim siirece ciiniip de ol­
sam boy abdesti almayacag1m. Yani k1sa zamanda onu oldii­
recegim demek istiyor. Burada uydurulan gerekce su: Zeyd
b. Harise ve arkadaslan ticaret icin Sam taraflanna gidince
Ommii Kufe taraftarlan onlann oniinii kesip mallanm al­
m1slar; hatta Zeyd yaralanm1s o s1rada.
Bu rivayete gore baskmm nedeni capulculuk. Baz1 riva­
yetlere gore de kadm Hz. Muhammed'i elestirdigi/muhalif
oldugu icin onun infaz emrini vermis. Kimi rivayetlerde ka­
dm katledildikten soma kafas1 kesilip Medine cars1smda
as1lm1s, bazilanna gore onun zuh1 cars1da as1lm1s. Dogrusu
kafasmm kesilip asild1g1 konusunda ciddi bir kaynak bula­
mad1g1m icin buna bir sey diyemeyecegim. Yalmz kaynak­
larda kadmm bir bacagmm bir deveye/ata, digerinin de bas­
ka bir deveye/ata baglamp hayvanlann ters yonde siiriildii­
gii ve boylece kadmm ikiye boliindiigii anlatihyor. Yine ka­
dmm esir alman k1zmm cok giizel oldugu ve Hz. Muham­
med'in onu bir Miisliimana hediye ettigi ve bu ciftten bir co-
1 61
cuk da oldugu anlatihyor. Baz1 kaynaklarda kadmm c;:ok na­
ho�/ feci bir �ekilde katledildigi yaz1h. Kadmm ya�ad1g1 yer
ile Medine arasmdaki mesafenin yedi gecelik bir uzakhkta
oldugu da ifade ediliyor. Baz1 kaynaklarda da kadmm oz
ogullanyla torunlanndan olu�an 30-40 ki�ilik bir grup Mi.is­
li.imanlara kar1;11 silahlamyormu�; o yi.izden Hz. Muhammed
onun oli.im fermamm vermi� diye belirtiliyor. Diyelim ki
bunlann nezdinde kadm haks1z; ama insan bu �ekilde mi in­
faz eder? Annesi bu �ekilde katledilen kizm aym yerde biri­
ne verilmesi kiz ic;:in ayn bir i�kence.
Zeyd bu seferden doni.ip kap1y1 c;:almca Hz. Muhammed
c;:1plak olarak ayaga firhyor, hemen i.isti.ine bir �eyler c;:ekip
kap1y1 ac;:1yor ve Zeyd'i kucaklay1p opi.iyor. Hz. Ay�e anlati­
yor: Hayatimda yalmz bu sefer Hz. Muhammed'in c;:1plak
fulay1p ayaga kalktigm1 gordi.im diyor. Burada �u soylenebi­
lir: Efendim Zeyd o kadm1 bu �ekilde infaz etmi�se Hz.
Muhammed ne yapsm? Ben Hz. Muhammed'in ona, kadm1
yakalarsan boyle infaz et dedigini iddia etmiyorum. Ancak
bunlara kar�1 katil adamma bir �ey dememesi bir kere yap1-
lam onaylamak demektir. Kald1 ki bin;:ok ornek verdim ki
Hz. Muhammed bizzat talimat vermi1;1, gidin falanca kadm­
lan oldi.iri.in diye. Hz. Muhammed'in, Zeyd'in geldigi habe­
rini almca c;:1plak bir �ekilde yataktan firlamas1 ve onu ku­
caklay1p opmesi varken hic;:bir savunma bunu kurtanr mi?
Burada hakh olarak �u soylenebilir: Malum islam :a gore
sava�larda ele gec;:irilen kiz ve kadmlar cariye stati.isi.ine tabi­
dir, Hal boyle iken Zeyd nasil k1ym1� da o kadm1 katletmi�­
tir? Bir kere kaynaklarda bu kadmm c;:ok ya�h oldugu hatta
on tic; erkek c;:ocuk sahibi oldugu belirtiliyor. Hal boyle olun­
ca onu sag b1rak1p da ne yapsmlar? i�lerine gelmiyordu ki!
Eger 15-20 ya�lannda olsayd1 o zaman durumun c;:ok farkh
1 62
oldugunu goriirdiik. Mesela Hz. Muhammed 58 ya�mda iken
1 7 ya�mdaki Yahudi Safiye'yi cle gec;:irip kendine sec;:erken;
acaba bu kadm bu ya�ta degil de 80 ya�mda olsayd1, diyecek
miydi; kadm ya�hdir, giinahtir ona bir ev tahsis edelim de
besleyelim! Ya da Yahudi Reyhane'yi ele gec;:irirken onu ca­
riye statiisiine tabi tutup kendine sec;:tigi vakit; �ayet kadm
gene;: degil de yiiz ya�mda olsayd1, giinahtir ona bakahm diye­
cek miydi? Asla! Bunun hic;:bir ornegi yoktur!277

e) Hz. Ay!?e Ktsa Bir Olayi Aktanyor:

Hicri iic;:iincii y1h meydana gelen Uhud harbinde bir ka­

dm islamiyet'ten c;:1ktI. Muhammed, gidin soyleyin tOvbe et­
sin; bir daha donmezse oldiiriilecektir dedi. Anlatilan bu ka­
dar. Arhk donmii� mii infaz m1 edilmi� bunun devam1 yok.
ilginc;;tir ki bunu i�leyen Darekutni (h.385.o), bununla ilgili
bir yorum yapmam1�ken; daha soma gelenler, efendim bu­
nu aktaranlar arasmda giivensiz ki�iler var gibi itirazlarla
i�in ic;:inden c;:1kmaya c;:ah�mak istemi�lerdir. Yani ic;:erikten
ziyade i�in usul yanma itirazlar olmu�tur. Elbetteki is­
lam'daki �iddete bir biitiin olarak bakmak laz1m. Tek bir
olayla ne lehte ne de aleyhte bir sonuc; almamaz. tbni'l Cev­
zi. Hz. Ay�e'nin bu anlatlmm1 yerinde bulmu�/buna itiraz et-

277 a-ibni Hacer Askalani, Fethu'l Bari, Megazi boli.imi.i, bab 42/4250, c.
9/350.
b-Taberi tarihi, h. 6. y1h olaylan baglammda, c. 2/643.
c-ibni Habib, Muhabber, s. 1 19.
d-ibni Hi�am, Siyer, c. 4/313.
e-ibni Sad, Tabakat, c. 2/87.
f-Vak1di, Megazi, c. 2/564.
g-Salihi, Si.ibi.ili.i-1 hi.ida, c. 6.

1 63
memistir. Belirtildigi gibi, kimi islam alimleri bu infazlan
zevkle anlat1p ses c;:1karmam1slar, kimileri de kurtulus yolu­
nu ravilere c;:atmakta bulmuslard1r. Arna ne olursa olsun
bunlan yazan islam alimleridir. Yabancilar bunlan yazma­
m1slard1r. 21s
Hz. Muhammed'in Taif seferi donilsil yolda Bilceyir b.
Zilheyir, kardesi Ka'b'a haber gonderip sunlan soylilyor:
Hz. Muhammed, bir grup insan hakkmda olilm fermam ver­
mis ve hatta ele gecirilen bir k1smm1 katletmistir. Kureys'in
kalan elestirmen sairlerinden ibni Zibe'ra ve Hilbeyre b.
Ebi Veheb kacmay1 basarm1slar. Senin c;:aren (bu da elestir­
menlerdendi) ya gider Hz. Muhammed'e teslim olup af di­
lersin, ya da kac;:arsm diyor. Adam bu sefer siirleriyle Hz.
Muhammed'i dvmeye bashyor ve i slam toplumunda mes­
hur olan Banet Suade kasidesini ortaya c;:1kanyor ve elbette­
ki bu durumda Hz. Muhammed ona kansmiyor.279

f) Siifyan b. Halit Hilzeli/Orene BaskmI

(Muharrem, hicretten 35 ay sonra):

Simdiyc kadar sundugum drneklerde, infaz edilenlerin

sm;u Hz. Muhammed'i elestirmekti. Burada farkh bir neden
anlatihyor; ama sonm;ta bu da Hz. Muhammed'in talimatly­
la katlediliyor. i nfaz1 gen;eklestiren Abdullah b. Dneys'tir.
Olaym dzeti su: Hz. Muhammed bilgi ahyor ki Sil!yan b.
Halit Hilzeli admda biri baz1 insanlan toplam1s, Orene'ye
girmisler. Hz. Muhammed, belki bize kars1 bir saldm ger-

278 a-ibni Teymiye, Sarimu'l Meslul, c. 3/602, 3. mesele ba�hg1 altmda.

b-Darekutni, c. 3/1 18, bab 121/3174.
279 ibni Teymiye, Sarimu'l Meslul, s. 284.

1 64
c;ekle�tirecekler diye endi�e duyuyor. Bu ytizden Abdullah
b. Dneys'e 'Git adarm oldiir' talimatm1 veriyor. 'Git Oldiir'
ifadesi Hz. Muhammed'indir; bir yorum degildir. Abdullah,
ben onu tamm1yorum ki oldtireyim deyince; Hz. Muham­
med ona tarif ediyor. Sonunda Abdullah gidip Stifyan'1 ol­
dtirtiyor, kafasm1 kesip ahyor, dogruca Medine'ye Hz. Mu­
hammed'in yamna vanyor. Hentiz Hz. Muhammed olup bi­
tenleri ogrenmeden, adamm kopanlan kafasm1 gormeden
Abdullah'a, 'Keyiflisin/anla�tlan i�i bitirmi�sin' diyor. Ada­
mm bu plam 12 veya 18 gtin stirtiyor. Burada ganimet yok;
dti�man bilinen bir ki�inin infaz1 soz konusudur. Hem bu
olaym hem de diger baz1 baskmlann meydana geldikleri ta­
rihlerde fark var. Ancak konunun ozti aymd1r. Hep vurgu
yap1yorum; onemli olan olaydu. Yoksa �u tarih veya bu ta­
rihte olmu�; bu pek o kadar onemli degildir.280
Yukandan beri anlattlg1m infazlar Hz. Muhammed za­
mamnda ve c;ogu onun emriyle gerc;ekle�tirilmi�tir. Simdi de
ondan sonra dart halifenin aym maksatla gerc;ekle�tirdikle­
ri infazlardan birkac; ornek sunmak istiyorum.

B) Hallie Ebubekir'den <;arp1c1 Omekler:

Ben en c;ok Kur'an ve Hz. Muhammed'in sozleriyle ic­

raat1 tizerinde duracag1m; benim ic;in sistem onemlidir. Dort
halite ve sonras1 ancak Hz. Muhammed'in birer mtiritleri

280 a-ibni Sad, Tabakat, 2/47-51 .

b-Vakidi, Megazi, 2/531 -33.
c-Nilvcyri, Nihayetil-1 ereb, 17/92.
d-Salihi, Siibillii-1 hiida, 6/59.
e-ibni Kesir, Bidaye, c. 6/136.

1 65
durumundad1r; o yi.izden Hz. Muhammed d1�mdakileri pek
onemsemiyorum demi�tim. Burada onlardan da k1sa birka<;
ornek verip konumuza devam edecegim. <;i.inki.i dort halife
hakkmda inananlann kafasmda farkh bir imaj var. Bu ima­
jm asils1z oldugunu vurgulamak ic;:in birka<; ornek vermenin
yararh olacagm1 di.i�i.ini.iyorum.
a) Muhacir b. Ebi Omeyye Yemen'den halife Ebubekir'e
haber gonderiyor: B urada iki kadm var. Biri �iirleriyle Hz.
Muhammed'i elqtiriyor, digeri de Mi.isli.imanlara kar�1 tah­
rik edici sozler kullamyor. Buna kar�1 ben de ceza olarak
her birinin birer elini kestim ve birer az1 di�ini <;ektim; ne
dersin? Ebubekir, sen artik ceza vermi�sin; yoksa onlan in­
faz ederdik kar�1hgm1 veriyor. Bir de, bu olaym anlatild1g1
islami kaynaklara bakahm. Bunu yazanlar arasmdan imam
Suyuti, Seyhi.ilislam ibni Teymiye, Kadi iyad, Alauddin el­
Mi.itteki gibi isimler var. Bunu i�lerken de savunma amac;:h
herhangi bir yorum da yapm1� degillerdir. 281
b) Halife Ebubekir, irtidat (Hz. Muhammed'den sonra
islam'dan c1kmak) hareketlerini bastumakla me�hurdur.
Onun zamanmda binlerce insan katledilmi�tir. Ben onun
ti.im yaptiklanm i�lemiyorum; sadece birka<; somut ornegi
payla�mak isterim. Halifeligi zamanmda hicri 12. y1hnda
Irak talan edilmeye ba�lamr. Halit b. Velit komutandu ve
baskmdan sorumludur. Ulleys bolgesinde ele ge<;irilen in­
sanlardan 70 binini k1h9tan ge<;irirler. Bu kesim i�i gttnlerce
devam eder.

281 a-Suyuti, Tarihu'l Hulefa, Ebubekir boliimii, s. 8 1 .

b-Kad1 iyad, E�-�ifa, c . 2/222.
c-ibni Teymiye, Muhtasar'ii Sarimi'l Meslul, s. 78.
d-Hindi, Kenzu'l Ummal, c. 5/568, no: 13992, Hudut boliimiinde.

1 66
 Bunu Dicle nehri kenannda yap1yorlar ki nehir o kan ve
cenazeleri gottirtip temizlesin. Nehirdeki su kan haline geli­
yor. insan iskeletlerinden dolay1 nehrin onti kapamyor, ade­
ta baraj gibi oluyor ve su ba�ka yone dogru ak1p gidiyor.
Bundan dolay1 Dicle nehrine "Kan nehri" diyorlar o zaman.
Oyle ki, o kanla degirmenler dondtirtilebiliyormu�. Savasa
katilan her ki�iye ganimet ad1 altmda yiizlerce hayvan diisii­
yor. Her taraf1 talan ediyorlar. Ebubekir bu sava�m ba�any­
la sonucland1gm1 ogrenince sevincten, "Halit b. Velit gibi
bir insan hentiz annesinden dogmus degildir" diyor. Miifes­
sir (Kur' an yorumcusu) ve tarihci :tbni Kesir bunlan anlatu­
ken de hicbir sey demiyor, sanki gayet normal bir hadisey­
mis gibi sogukkanhhkla anlatiyor.282
c) Bir gtin Ebubekir'in babas1 Ebu Kuhafe Hz. Muham­
med'i ele�tirince; Ebubekir ona oyle bir tekme vuruyor ki
adam yere y1g1hyor. Sonra Ebubekir gidip Muhammed'e
babas101 dovdiigiinii anlatmca; Hz. Muhammed, 'Babana
kansma' diyor. Ebubekir, "Yem.in ederim ki o srrada elim­
de kth� olsaydl onu oldiiriirdiim" diyor. Ebubekir yalmz ba­
basma kars1 boyle yapmam1�tl. Bedir harbinde Ebubekir
Miisltimanlar tarafmda yer ahrken; bir oglu da kars1 taraf­
tayd1. Sava� s1rasmda Ebubekir ogluna meydan okuyor, gel
de seninle teke tek vurusahm diyor. Ancak Hz. Muhammed
bunu kabul etmiyor. Oyle anlas1hyor ki kabul etmeyisinin
nedeni, Ebubekir yashdu, oglu tarafmdan vurulursa kendi­
si icin biiyiik kay1ptu kayg1sm1 ta�1mu�tu.
Ebubekir'in Hz. Muhammed'e bu kadar bagh olmasm1
takdir amac1yla Miicadele suresi 22. ayeti iniyor diye tefsir­
lerde bilgi vard1r. Ayetin ozii su: "Gercek miiminler Allah

282 ibni Kesir, Bidaye-Nihaye, c. 9/519-521 . Hicri 12. y1h olaylan bagla­
mmda.

1 67
ve Muhammed'i her �eyin iistilnde tutarlar. Evlatlan, anne­
babalan da olsalar; Allah ve Muhammed'i onlara tercih
ederler. .. " Burada ayet yalmz Ebubekir'in kendi babas1 ve
ogluna yaptiklanna kar�1 inmi�tir demek dogru degildir.
Evet; onun yapt1klan da ayetin ini� nedenidir; ancak tek ne­
den o degildir.283 Hz. Muhammed'den cennet miijdesini
alan Ebu Ubeyde Amir b. Cerrah da babas1 Abdullah b.
Cerrah'1 Bedir harbinde katletmi�ti. Yine Mus'ab b. Ume­
yir oz karde�i Ubeyd b. Umeyir'i, Hz. Omer kendi oz day1-
s1 As b. Hii�am'1, Hz. Ali ile Hz. Hamza da Seybe ve Utbe
karde�lerle Utbe'nin oglu Velid'i katletmi�lerdi. Biitiin
bunlar Bedir harbinde olmu�tu. i�te Ebubekir'le birlikte
ba�ka se<;:me sahabiler de Allah ve Muhammed adma en ya­
km akrabalanm vurduklan i<;:in az onceki ayet bunlan tak­
dir anlammda inmi�tir demek daha ger<;:ek<;:i olur. Bunu,
Usuli.i't-Tefsir uzmanlan ve Kur'an yorumculan boyle i�le­
mi�lerdir; bu bir yorum degildir.284
d) Seleme anlatiyor: Hz. Muhammed Ebubekir komuta­
smda bizi bir baskma gonderdi. Kaynaklarda bunlarm gittigi
yer de belli: Mekke fethinden sonra Havazm kabilesine yap1-
lan baskm diye ge<;:iyor. Ornegin ibni Asakir boyle i�lemi�.
Adam devam ediyor: Biz bir gece onlara saldird1k. Parolam1z
da "Oldilr oldi.ir! " idi. Ben �ahsen kendim 0 gece yedi �iyi
katlettim diyor. Cogu kaynaklar yedi ki�i diyor; ancak Tabe­
rani dokuz ki�iydi diye yazm1�. Cogunluk yedi olduguna gore
Taberani rivayetinde yanh�hk olabilir diye dii�iiniiyorum.285

283 Kurtubi tefsiri, Miicadele suresi, ayet 22, c. 1 7/307-308.

284 Kurtubi tefsiri, Miicadele suresi, ayet 22, c. 1 7/307.
285 a-Siinen-i Ebu Davud, Cihad boliirnii, bab 93/2638.
b-Taberani Mucern-i Kebir, c. 7/16, no: 6239. __.

1 68
 e) ibni Kayyim el-Cevziyye anlatiyor: Halife Ebubekir,
Halit b. Velit, Abdullah b. Ztibeyir ve daha sonra Hlisam b.
Abdulmelik, ozellikle lutilik yapan (kendini kadm gibi his­
sedip erkeklerle cinsel iliski yasayan) erkekleri ateste yak­
mak suretiyle katlediyorlard1 ve bu, aym zamanda diger sa­
habilerin de gortistidtir diyor.286
f) Hz. Muhammed vefat edince Mtisltimanlar kitlesel bir
sekilde islamiyet'i birak1yorlar. Bu meshur bir hadisedir.
Ctinkti Hz. Muhammed zamanmda insanlann Mtisltiman
olmas1 talan, ganimet ve cariye korkusundand1: Mtisltiman
olmazsak Muhammed bizi oldtirtir, her seyimizi ahp gottirtir
ve kadmlanm1z1 da cariye olarak yandaslanna dag1tir diye
korkuyorlardi. Bu korkudan dolay1 insanlar Mtisltiman ol­
mak zorundaydi. Hz. Muhammed vefat edince, bunlar kitle­
sel bir sekilde islamiyet'ten aynhyorlar. ibni Teymiye 'den
k1sa bir ctimle ekleyeyim bu konuda: "Hz. Muhammed ve­
fat edince yalmz Mekke, Medine ve Taif Mtisltimanlan ka­
hr; digerleri dinden <;:1karlar. Oyle ki dinden qkanlann say1-
lan belirsizdi. "2Kl Ebubekir bunlan bastirmaya baslaymca;
Filcae Sillemi (iyas b. Abd Ya'lil) admda bir kisi gelip ben
de sana yard1mc1 olur, muhalifleri bastmnm diyor. Ebube­
kir ona yetki veriyor ve bir bolgenin de sorumlusu yap1yor.
Arna oyle oluyor ki adamm ontine kim gelirse (ister dinden
<;:1kanlar, ister Mtisltimanlar; aymm yapmaks1zm) mallanm
zorla ahyor, <;:apulculuga bashyor. Bunun tizerine Ebubekir

c-Sahih-i ibni Hibban, c. 1 1/46, no: 4744. Buradaki dipnotta bin;:ok kay-
nak veriliyor.
d-ibni Asakir, Tarih'ti Medinet-i D1ma�k, c. 22/91 -92.
286 ibni Kayyim el-Cevziyye, et-Turuku'l htikmiyye, s. 38.
287 ibni Teymiye, Sarimu'l Meslul, c.3/591 , 3. mesele ba�hg1 altmda.

1 69
talimat veriyor, onu yakalay1p bana getirin diyor. Getiriyor­
lar. Ebubekir'in emriyle Medine'de cami ic;:inde ate� yak1h­
yor ve adamm ellerini, kollanm baglayarak ate�e atmak su­
retiyle katlediyorlar.
Burada farkh bir �ey daha anlatihyor: Ebubekir oltim
amnda hayatmda yaptig1 ve yapmad1g1 baz1 �eylere pi�man­
hk duydugunu belirtiyor. Yap1p da pi�manhk duydugu �ey­
lerden biri de bu adamm yakilmas1d1r. Ke�ke yakmak yeri­
ne normal katletseydim diyor. Yapmay1p da yapmasm1 iste­
digi �eylerden biri, ke�ke E�'as b. Kays Kindi'yi yakalad1g1-
m1zda oldtirseydik diyor (Bu adam1 yakalaymca ona bir �ey
yapm1yorlar) . Bir de ke�ke Hz. Muhammed'den sorsayd1m;
sen vefat ettikten sonra acaba kim halife olacak diye. Bura­
da birkac;: nokta onemli. Biri, adamm Medine'de cami ic;:in­
de yakilmasi. Bir digeri, Ebubekir'in i$lemedigi bir cinayeti
ke$ke i$leseydim demesi. Baz1 islam tarihc;:ileri bunu yazar­
ken, 'Ebubekir demi$ ki, ke�ke �u �u �eyleri yapmasayd1m'
�eklinde geci�tirmi$ler ve Ebubekir'in soylediklerini dillen­
dirmek istememi�lerdir. <;unkti verilen ceza cok ag1r. Orne­
gin Kasllll b. Selam (h.224.o) Ebubekir'in soylediklerini
yazmak istemem diye not dti�mti�ttir.288
Ebubekir'in az once oltim amnda dile getirdigi ac1klama­
lan birc;:ok kaynakta anlatihyor. Onlardan bazilanm ekle­
mek isterim. Ebu Ubeyde Kas1m b. Selam (h.224.o), ibni
Zenceveyh (h.25 1.o), Taberani (h.360.o), ibni Asakir

288 a-Taberi tarihi, c. 3/264-267. Camide ate� yak1p yak1yorlar diye yaz1yor.
b-ibni Kesir, Bidaye ve Nihaye, h. 1 1 . y1h olaylan, c. 9/456.
c-ibni Asakir, Tarih'i.i Medinet-i D1ma�k c. 30/418-422.
d-ibni Haldun tarihi, c. 2/498. Camide yak1yor diyor.
e-ibni Esir, El-Kami!, c. 2/350.Hicri 1 1 . y1h olaylan.
f-Taberani Mucem'i Kebir c. 1/62, no: 43. --+

1 70
(h.571 .o), Zehebi (h.748.o), ibni Kesir (h.774.o), Heysemi
(h.807.o), ibni Haldun (h.808.o), Hindi (h.975.o) bunu i�le­
mi�lerdir.289
ilk islam tarih�ilerinden olan Yakubi (h.292.o), Ebube­
kir'le ilgili farkh bir yakma olaym1 daha anlat1yor. Ebube­
kir, yukanda hikayesi anlatilan Fi.icae Stilemi'yi cami i�inde
yakarken onunla birlikte Beni Esed kabilesinden ba�ka bir
ki�iyi daha yak1yor. Bu da kendini kadm gibi erkeklere kul­
landmyordu da ondan (lutilik). Demek ki �u an dtinyada ik­
tidar Mtisltimanlarda olsa bu ttir insanlan degil oldtirmek;
yakarak i�kenceyle imha edecekler.290
g) Ebubekir'le ilgili Hanefi mezhebi kurmaylarmdan Se­
rahsi �oyle bir olay anlatiyor: Hz. Muhammed vefat edince
baz1 kadmlar sevin�ten def c;:ahyorlar (Artik iyi ki gitti, biz
ondan kurtulduk diye mi, yoksa ba�ka niyetle mi bu belir­
siz). Bunun bilgisini alan Ebubekir bu kadmlann ellerini ke­
siyor.291 ilk hadis alimlerinden ibni Hemm.am (h.211.o)

g-ibni Zenceveyh, Emval, s. 304, no:467.

h-Hindi, Kenzu'l Ummal, c. 5/632, no: 141 13.
i-Heysemi Begiyyet'ii Raid, c. 5/367, no: 9030.
j-Ebu Ubeyde Kas1m b. Selam, Kitabu'l Emval, c. 1/234, no: 376.
289 a-A-Kas1m b. Selam, Kiitabu'l Emval, c.1/134, no: 376.
b-ibni Zenceveyh, "el-emval", no: 476, s. 304.
c-Taberani, Mucem-i Kebir, c. 1/62.
d-ibni Asakir, Tarih'ii Medinet-i DJma�k, c. 30/418-422.
e-Zehebi, Siyer-i A'lam, c. 28/1 7.
f-ibni Kesir, Bidaye-Nihaye c. 9/456.
g-Heysemi, M. Zevaid, c. 5/367, no: 9030.
h-ibni Haldun Tarihi, c. 2/498.
i-Hindi, Kenz, c. 5/631 , no: 14113. Bu kadar yeterli ama ba�ka bin;ok
kaynakta ge<;tigini de hat1T!atmak isterim.
290 Tarihi Yakubi, c. 2/21. Ebubekir boliimii.
291 Serahsi, Mebsut, Siyer boliimii, Miirtedler bahsi, c. 10/1 10.

1 71
�oyle diyor: Hz. Ebubekir zamanmda Miisliimanlar bazen
katlettikleri insanlann ba�lanm kopanp Ebubekir'in huzu­
runa getirirlerdi. Ebubekir bunlan goriince, c;:1kann bu pis­
likleri kutsal �ehirden diyordu. Hele Abdullah b. Ztibeyir
zamanmda bu kafa getirme olay1 c;:ok yaygmdi. Mtisltiman­
lar kafirlerin kafalanm kopanp getirir, Medine'de pi�irirler­
di. Bunlan yiyip yemedikleri belirtilmiyor; ancak pi�irme
olay1 gec;:iyor.292 Zaten Ebubekir denildi mi, onun irtidat ha­
reketlerini bastirmas1 akla gelir. Sadece Mfiseyleme'ye kar­
�1 yap1lan baskmda yirmi binden fazla insan katledilir. Bu
da sadece bir cephedeki bilanc;:odur!293
i�te dort halife arasmda sozde en halim-selim diye bili­
nen Ebubekir boyle bir Ebubekir'di.

C) Hz. Osman'dan Bir Omek:

ibni Mesut, Osman'm halifeligi doneminde Irak'tan ha­

ber gonderiyor: "Burada baz1 insanlar islam'dan c;:1km1�lar
ne dersin?" diye soruyor. Halife Osman, "Onlara hat1rlatm
tekrar islamiyet'i kabul etsinler; yoksa Oldiireceksiniz! " ya­
mtm1 veriyor. Bunun tizerine tbni Mesut o insanlan uyan­
yor; "islam'a doniin yoksa sizi oldiirecegiz! " diyor. Bir k1s­
m1 korkudan Mtisliiman oluyor, bir k1sm1 da biz islamiyet'i
kabul etmeyiz kar�1hg1m veriyor. Bunun iizerine kal'ml et­
meyenler k1hc;:tan gec;:iriliyor. Yalmz baz1 kaynaklarda Os-
'

man yerine Omer ismi gec;:iyor. Yani Hz. Omer demi�, tek-

292 ibni Hemmam, Musannaf, c. 5/307, no: 8703.

293 ibni Kesir, Bidaye, c. 9/470-480.

1 72
rar Miisliiman olmazlarsa oldiiriin, diye. Mesela tbni Hem­
mam (h.21 1 .o) hadiseyi boyle alm1st1r.294 Yine adamm biri
islamiyet'i terk edince Osman onu uyanyor, ii<;: sefer ona,
don yoksa oldiiriileceksin diyor. Adam kabul etmeyince ol­
diiriiyorlar. Hz. Ali zamamnda adamm biri islam'dan c;:1km­
ca; o da, tOvbe et yoksa seni katlederiz diyor. Adam pisman
olmaymca infaz ediliyor.295 Bu cinayetler ac1mas1z bir sekil­
de gerc;:eklesiyor. Ommii Varaka admda sahabi bir kadm,
bir kolesiyle bir cariyesi tarafmdan katlediliyor. Omer her
ikisini de c;:arm1ha germek suretiyle oldiiriiyor.296

D) Hz. Ali'den Birka� Omek:

Konuya, Buhari'de gec;:en bir hadisle baslayahm. Anla­

tan ikrime: Hz. Ali, islamiyet'ten c;:1kan bir topluluk iizerine
gidip onlan yakalad1 ve ateste yakmak suretiyle oldiirdii.
Daha sonra Abdullah b. Abbas (Hz. Ali'nin amcaoglu) bu­
nu duyunca, ben olsayd1m yakmazd1m; sadece oldiiriirdiim,
c;:iinkii Hz. Muhammed'in 'Dinden �kanlan katledin; ancak
ate�te yakmaym' dedigine sahidim diyor. ikrime devam edi­
yor: Hz. Ali ibni Abbas'm az onceki soziinii duyunca; 'Vay
ibni Abbas vay ! Benim yaptlg1m (ateste yakma olay1) hadis­
tir/Hz. Muhammed'in soziidiir' diyor.297

294 a-ibni Hazm, Muhalla, c. 1 1 /1 90, Mi.irtedler holi.imi.i.

b-ihni Teymiyc, Sarimu'l Meslul, c. 3/605, 3. mesele k1smmda.
c-ibni Hcmmam, Musannaf, c. 12/169, hadis no: 1 8707, Kitab'i.i Lukata.
295 ibni Hemmam, Musannaf, c. 1 0/1 64, hadis no: 18691 -92.
296 Darekutni, Hudut boli.imi.i, bab 1 1 0/31 63, c. 3/1 1 3.
297 Buhari: Cihad, bab 149/3017 ve istitabe, bab 2/6922.

1 73
 Yakma konusunda Ebu Htlreyre den de bir ornek vere­
'

lim: Hz. Muhammed bizi bir baskma gonderdi ve falanca ile

falancaya rastlarsamz onlan ateste yakm dedi. Soma biz ha­
zirhg1m1z1 yap1p sefere c1kmak ilzereyken onun yamna gidip
vedalast1g1m1zda o bize, 'Ben size onlan ate�te yakm dedim;
ancak yakmak Allah'a mahsustur. Siz onlarla kar�Ila�tigi­
mzda yakmaym; onlan old11r11n' dedi. Bu hadis Buhari'de
iki yerde gec;:iyor; aynca baska hadis kaynaklannda da var.
Bunu aym zamanda Hamza b. Amr da rivayet etmistir.298
Peki bu durumda ne demek laz1m: Hz. Ali mi dogru yoksa
ibni Abbas'la Ebu Hilreyre mi? Elbetteki Hz. Ali'nin kara­
n Hz. Muhammed'in yaptiklanna daha uygundur. Bir de
Hz. Muhammed burada duruma gore karar vermistir. Yani
standart bir uygulama soz konusu degildir. Kisiye ve duru­
ma gore yakma olay1 gerceklestirilmistir (Ukl/Ureynelilere
yap1lan gibi). Yine kisiye ve duruma gore yapmaym denil­
mistir. Burada bir celiski soz konusu degildir.
Yakmayla ilgili farkh bir hadis daha vereyim: Hz. Mu­
hammed Tebtik seferi hazirhgmda iken baz1 Mtisltimanlar
savasa katilmak istemiyorlar. Bu arada Medine'ye yakm Ca­
sum denilen yerde yasayan Stiveylim admdaki Yahudi de
propaganda yap1yor, savasa gitmeyin diyor. Bu propaganda

298 a-Buhari, Cihat, bab 107/2954 ve 149/3016.

b-Siinen-i Kiibra, Siyer boliimii, bab 28/8559, 1 35/8753 ve 155/8781.
c-ibni Mace, Cihat, bab 173/2673. Ravi Hamza b. Amr Eslemi'dir ve bu
baskmda emir komuta onda.
, d-Mezhep lideri Ahmet b. Hanbel, Miisned, no: 16130-31: Hamza b.
Amr Eslemi k1smmda. Ravi kendisi.
e-A. Razzak, Musannaf, c. 5/214, no: 9418: Hamza ravi.
f-Muhammed b. Musa el-Haz1mi, El-itibar, s. 193-194: Ravi Hamza.
g-Tirmizi, Siyer ba�hg1 altmda, bab 20/ 1 57 1 .
h-Ebu Davud, Cihad, bab 1 12/2673 v e 2674.

1 74
yilzi.inden Hz. Muhammed, cennetle mi.ijdeledigi Talha b.
Ubeydullah'1 onun ilzerine gonderiyor: Gitlin, i<;:inde kim
varsa o evi ilzerlerine yakm diyor. Bunlar da gidip evi adam­
larm ilzerine yak1yorlar. Evet; hadis metninde adamm tek
su9u sava�a kar�1 olmak, bunun propagandas1m yapmak. Bu­
nu yazan da nerdeyse ilk islam tarih9ilerinden tbni Hi�am
(h.183.o). Sunu da belirtelim ki, daha soma gelen baz1 alim­
ler bu cinayetin vahametine bakmca, efendim ibni Hi�am'm
kendilerinden bu bilgiyi aktard1g1 insanlar pek de saglam de­
gillermi� gibi �i.iphe uyandirmak istemi�lerdir. Elbette bunun
bir degeri olmaz. <;:i.inkil adam bir detaydan bahsediyor ve
falanca Yahudi diyerek ismini ve onun kald1g1 yeri belirtiyor.
Aynca tbni �am'm islam tarihinde saygm bir yeri vardir:
Hesaba gelirse bilgileri iyidir-saglamdir; hesaba gelmezse
bilgileri saglam degildir demek ancak keyfilik olur. Az once­
ki yakma hadisesini tbni Kesir de i�lemi�tir.299
Diger bir nokta; yukanda yakmayla ilgili ge9en hadiste
malum ikrime de vardi. i�te bu zat bir kere ibni Abbas'm
azath kolesiydi. Bence onun burada bir derece ibni Abbas'1
hi.imaniter gostermesi (yakmaym; ancak oldi.iriln diye ), pat­
ronu oldugu i<;:in ona torpil yapmasmdand1r. <;:i.inki.i ibni
Abbas'm; Hz. Muhammed'in insanlan yaktig1m, gozlerini
91kard1gm1, kol ve bacaklanm kestigini bilmemesi mi.imki.in
degil (Ukl/Ureyne olaymda yaptig1 gibi). Bu hadis Buha­
ri'de birden fazla yerde tekraren ge9iyor.300 Bu yakma olay1
Kur'an'a da yans1m1�hr. Ha�ir suresi 5. ayeti Nadirogullan­
nm bag ve bahc;:elerinin yakilmasmdan soz ediyor. Bunlar

299 ibni Hi�am, Sire, c. 4/183, no: 1861.

300 a-Buhari, Cihad, bab 149/3017 ve istitabetii-1 miirteddin, bab 2/6922.
b-Ebu Davud, Hudut bab 1/4351.

1 75
bir Yahudi kabilesiydi. Hz. Muhammed bunlan Medi­
ne'den 91kart1p stirgtine gonderince, onlara ait hurma aga9-
lan olsun, ba�ka agac;:lar olsun yaktp kesiyor. Tepki almasm
diye de bu yakma olaymm tann tarafmdan bir ayetle onay­
land1gm1 belirtiyor.301
Hz. Ali'nin insanlan yakarak oldtirmesi konusunda
epeyce ornek var. Bu ba�hkta bunlardan bir k1smm1 anlata­
cag1m.
* islami kaynaklarda �u olay anlatihyor: Adamm biri H1-
ristiyan olunca; Uyeyne b. Ferkad Selemi onu ahp Hz.
Ali'ye gonderiyor. Hz. Ali onu konu�turmak istiyor; ancak
adam konu�mak istemiyor. Sonunda, ne yaparsamz yapm1z
ben Hz. isa dinine inamyorum deyince; Hz. Ali onu tekme­
lemeye ba�hyor ve adam yere y1g1hyor. Oradakiler de onu
tekmelemeye ba�hyorlar ve adam1 orada lin9 ediyorlar. Hz.
Ali'nin emriyle onun cesedi yak1hyor. ilk islam tarih9ilerin­
den ve aym zamanda Kur'an tefsiri sahibi Taberi bunu an­
latffken de herhangi bir itirazda bulunmuyor. Daha sonra
ibni Hazm ve Seyhtilislam ibni Teymiye gibileri de bunu i�­
lemi�lerdir.302
* icl/ucl kabilesinden bir adam islam'dan c;:1k1p Hiristi­
yan oluyor. Utbe b. Ebi Vakkas onu Hz. Ali'ye gonderiyor.
Hz. Ali adamdan, islam'a donil� yapar m1sm diye soruyor.
Kendisi 'Hay1r' deyince Hz. Ali onu katlediyor. Akrabas1

301 a-Buhari, Muzaraa, bab 6/2326, Cihad bab 154/3021, Megazi, bab
1 4/4031 , 4032 ve Tefsir, Ha�r suresi, bab 2/4884.
' b-Mtislim, Cihad, 1746. Hz. Muhammed hem yak1yor, hem de kesiyor
Beni Nadir agai;lanm.
c-Ebu Davud, Merasil, s. 1 88.
302 a-Taberi, Tehzibti'I Asar, c. 1/78, hadis no: 139.
b-ibni Hazm, Muhalla, c. 1 1 /190.

1 76
olan Hiristiyanlar gelip onun cenazesini almak istiyorlar.
Hatta para bile teklif ediyorlar: Otuz bin (kimi rivayetlere
gore on iki bin) dirhem para verelim, yeter ki cenazemizi
ver diyorlar. Hz. Ali bunu kabul etmedigi gibi ilstelik ada­
mm cesedini yak1yor. Kur'an yorumcusu Taheri yakma ola­
ym1 i�lerken yorum yapmam1�tlr. Beyhaki bununla ilgili ilst
ilste birkac rivayet s1ralam1�tir.303
* Taberi yakma konusunda Hz. Ali ile ilgili birbirlerin­
den farkh ornekler sunuyor. Ebu Rica anlat1yor: Yemen'de
baz1 insanlar islam'dan <;:1km1�t1. Hz. Ali, Cariye b. Kudame
sorumlulugunda silahh bir grup adam1 onlann ilzerine gon­
derdi. Ben de onlann arasmdayd1m. Nihayet ilgili yere var­
d1k, islam'dan <;:1kanlan toplay1p bir araya getirdik ve onla­
rm boyunlanm vurup cesetlerini ate�te yaktik. Bu i�, o za­
manlar halife olan Hz. Ali'nin talimatiyla oldu, diyor.304
* Si.ireyh admda biri anlatiyor: Biz ti<;: putperesti yakala­
y1p Hz. Ali'ye getirdik. Onun emriyle bir cukur hazirlay1p
onlan oraya doldurduk ve yaktik, diyor.
* Enes b. Malik aktanyor: Ziltt denilen bir yerden baz1
putperestleri Hz. Ali'ye getirdiler. Ali onlan yakmak sure­
tiyle oldi.irdi.i, diyor.
ikrime'nin, dinden c1kan baz1 insanlan Hz. Ali ate�te
yakt1 rivayeti zaten yukanda gecti ki Buhari ve Miislim'de
ortak i�lenen hadislerden biridir. Hatta bu cinayetler o za­
man �airlerin �iirlerine bile konu olmu�, haklannda �iirler
yazllm1�tir.30S Bu �iirlerden birini de Hz. Ali soylemi�tir ve-

303 a-Beyhaki, Siinen-i Kiibra, Feraiz boliimii, bab 48/12461-12463.

b-Taberi, Tehzibii'l Asar, c. 1178, hadis no: 140.
304 Taberi, Tehzibii'l Asar, c. 1/78, hadis no: 142 c. 1 /80.
305 a-ibni Hazm, Muhalla, c. 111190, Miirtedler boliimii.
b-Taberi, Tehzibii-1 Asar, Hz. Ali hadisleri boliimii, c. 1/81, no: 144.

1 77
ya birileri Hz. Ali'nin yaptiklanm sanki Ali imis gibi siire
uyarlam1stir.
* Siirde soyle deniliyor: "Yasagi yigneyenleri gorsem he­
men ate�imi yakar talimat verir onlan o ate� kuyusuna dol­
dururum "306 ...

* Ebu Tufeyl anlatlyor: Hz. Ali'ye, zmd1k baz1 insanlar

getirildi. Sozde onlar Hz. Ali'yi ilah edinmislerdi. Hz. Ali ta­
limat verdi, c;:ukurlar ac;:1hp ic;:lerinde ates yak1ld1 ve bu in­
sanlar oraya atlhp yakildilar. Taheri bunu i�lemi�; aynca iki
farkh rivayet getirmi�tir.307
* Kur' an yorumcusu Kurtubi farkh bir ornek veriyor: Hz.
Ali'nin meclisinde adamm biri, aslmda Ka'b b. Esraf'a zu­
li.im yap1ld1, onu zulmen katlettiler diyor. (Bu da fikren Hz.
Muhammed'e kar�1 oldugu ic;:in; kendisi adamlanm gonde­
rip onu ortadan kaldirm1�tiki, hikayesi yukanda anlatildL)
i�te adam bunun haks1zhk oldugunu soyleyince; Hz. Ali ta­
limat veriyor, bunu oldtirtin diyor. Gortildtigti gibi bu cina­
yetler tarih kitaplanyla birlikte Kur'an tefsirlerine bile ko­
nu olmustur.308
* islam'dan c;:ikm1s diye Hz. Ali'ye ya�h bir Hiristiyan
adam getiriliyor. Hz. Ali, "Belki seninle Hiristiyan olan ak­
raban arasmda bir veraset davas1 soz konusudur da bundan
tekrar Hiristiyan olmussun; ancak daha sonra Mtisltiman
olacaksm degil mi? " diye hatlflatiyor. Ya�h Hiristiyan, "Ha­
Ylf boyle bir sey yok; ben gerc;:ekten Hiristiyanhg1 bel!imsi­
yorum" yamtim veriyor. Hz. Ali onu kurtarmak ic;:in, "Ola
ki bir evlilik davas1 ytiztinden donti� yapm1�sm. Hiristiyan

306 ibni Kayyim el-Cevziyye, et-Turuku'I hukmiyye, s. 30.

307 Taheri, Tehzibii-1 Asar, Hz. Ali hadisleri boliimii, c. 1/82, no: 147-148.
308 Kurtubi tefsiri, Tevbe suresi, 12. ayet ai;:1klamas1, c. 8/82.

1 78
bir aileden k1z istemi�sin; ama Milslilman oldugun i<;in ver­
miyorlar. Sen k1Zl ahnca tekrar Milslilman olacaksm degil
mi?" diye israr ediyor. Adam, boyle bir �eyin de olmad1gm1,
inand1g1 i<;in Hiristiyan oldugunu soyleyince; Hz. Ali'nin
emriyle adamm kafas1 kesiliyor. ilk hadis alimlerinden lbni
Hemmam (h.211 .o) bunu kitabmda ti<; ayn yerde tekrar
ederek i�lemi� ve bir itirazda da bulunmam1st1r.309
* Kaynaklarda Hz. Ali'nin insanlan yakmas1 konusunda
epey ornekler var demi�tik. Mesela; Taberani eserlerinde ve
lbni Racer Askalani'nin Buhari i.izerine yazd1g1 serh kita­
bmda �u gibi orneklere yer verilmi�tir. Bir kavim/topluluk
islam'dan <;1km1�. Hz. Ali ilkin onlara yemek ikram edip
kendileriyle konu�mu�: Tekrar islam'a girin demi�. Onlar
kabul etmeyince Hz. Ali'nin emriyle <;ukur a<;ilm1� ve onla­
rm bas1 kesilip list ilste oraya atllm1�. Daha soma onlarm ce­
setleri o <;ukurda yakilm1�. 0 s1rada Hz. Ali, "Allah ve Re­
sulii dogru soylemi�lerdir" demi�. Y ani onlan kesmenin ve
<;ukura atlp cesetlerini yakmamn Allah ve Muhammed'in
emrine uygun oldugunu dile getirerek sevinmi�tir.310
* Askalani ve Ayni, Buhari ilzerine yazd1klan �erh kitap­
lannda �oyle bir ornek daha vermi�lerdir: Muaviye ile Hz.
Ali <;eki�mesi zamanmda Hz. Ali, Carlye b. Kudame'yi ib­
ni'l Hadremi ilzerine Irak tarafma gonderiyor. Bunlar ibni
Hadremi'yi yakalay1p once <;arm1ha geriyorlar, soma onu

309 a-A Razzak, Musannaf, c. 6/104, Ehl'il kitap, no: 10138 ile c. 10/169,
no: 18709 ve 1 0/339; Ehli'! kitabeyn, no: 19296.
b-ibni Hazm, Muhalla, Miirtedler ba�hg1 altmda c. 1 1/190.
310 a-ibni Hacer Askalani, Fethu'l Bari, istitabetu'l miirteddin, c. 16/143,
bab 2/6923.
b-Taberani, M.Evsat, c. 7/140, no: 7101.

1 79
yak1yorlar. Farkh bir rivayetle bunlar, ibni'l Hadremi ve ya­
mnda bulunan yetmis (kimilcrine gore kirk) kisiyi yakarak
oldi.iri.iyorlar. Bu olaydan dolay1 Cariye b. Kudame'ye
'Adam yakan' lakab1m takiyorlar.31 1
* Askalani ibni Ebi �eybe'den s u ornegi d e aktanyor:
Hz. Ali <linden c;1km1s bir kitleyi ilkin hapse atlp onlar hak­
kmda sahabilerle konusuyor. Arkadaslan, katledelim de­
yince; Hz. Ali, 'Hayir; normal oldi.irmekle degil! Hz. ibra­
him'in basma geleni onlann basma getirelim: Onlan ateste
yakahm! ' diyor ve adam1 hapisten <;1kanp yak1yorlar.
* imam Ah.met b. Hanbel bu konuda farkh bir sey soyli.i­
yor: "Hz. Ali hem onlan, hem de yanlanndaki kutsal kitap­
lanm yakiyor! " diyor.
ibni Racer Askalani, Buhari i.izerine yazd1g1 serh kita­
bmda Ebubekir'le Halit b. Velit'in de kitlesel bir sekilde in­
sanlan yaktiklanm yaz1yor. Kald1 ki bu bilgiler baska kay­
naklarda da gec;iyor.31 2
Malum, Hz. Ali normal bir oli.imle di.inyasm1 degistirme­
mistir; kendisi oldi.iri.ilmi.isti.ir. Onu katleden de Abdurrah ­
man b. Miilcem Himyeri'dir (Abdurrahman b. Amr) . Adam
cinayeti isledikten soma Hz. Ali'nin agabeyi Cafer'in oglu
Abdullah, Hz. Ali'nin ogullan Hasan ve Muhammed Hane­
fi onu yakahyorlar. Adamm ellerini ve ayaklanm kesiyor­
lar. Aynca onun gozlerini oyuyorlar, dilini kesip kalan gov-

311 a-ibni Hacer Askalani, Fethu'l Bari, Fiten boltimii, bab 8/7078,
I
c. 1 6/473.
b-Ayni, Umdetii-1 Kari, Fiten boliimii, c. 24/1 89.
312 a-ibni Hacer Askalani, Fethu'l Bari Serh'ii Sahih'il Buhari, Cihat bo­
liimii, c. 7/272.
b-A. Razzak, Musannaf, Cihat boliimii, c. 5/212, no: 9412.

1 80
desini ate�e atlp yakiyorlar.31 3 Hz. Muhammed'in talimatiy­
la ate�te k1zdmlan civilerle gozleri c1kartilan, elleri ve ba­
caklan kesilen ve can verene kadar Medine'de s1cak bir ye­
re o halde blfak1lan Ukl/Ureyne olay1 da me�hurdur/daha
once anlatt1m. Hele diyelim bu olayda o insanlar yanh� yap­
m1�lar da ondan boyle yapm1�. Bazen bakiyoruz Hz. Mu­
hammed bir hie ugruna yakma cezasmdan soz etmi�tir.
Ba�ta Buhari, Miislim ve diger hadis ktilliyatmda gecen
bir hadisi payla�mak isterim. Ravi Ebu Htireyre'dir: "Hz.
Muhammed, 'Nefsim elinde olan Allah'a yemin olsun, icim­
den oyle gecti ki, bir y1gm odun toplansm diye emredeyim.
Odunlar getirilip y1gilsm. Soma namaz icin ezan okunmas1-
m emredeyim; okunsun. Soma birine emredeyim de o in­

sanlara imam olsun. Soma o cemaati b1rakay1m da namaza

gelmeyen erkeklerin tizerine gidip evlerini tistlerine yak1ve­
reyim. Ve yine nefsim elinde olan Allah'a yemin ederim ki,
onlann herhangi birisi (burada) semiz etli bir kemik parca­
s1 yahut iki tane gtizel paca bulacagm1 bilse, muhakkak yat­
s1 namazma gelip hazlf bulunurdu' diyor. "
Bunu, Buhari birkac yerde ve Muslim ortak olarak i�le­
mi�lerdir. Elbette diger hadis kaynaklannda da vardlf. il­
ginc bir ac1klama! Namaz icin ezan okunup da gitmeyenle­
rin ilzerine evlerini yakmak icimden geciyor diyor ve bunu
soylerken de Allah'a yemin ederim diyor. Devammda da
burada bir kelle paca dag1tilacagm1 bilseler; namaza gelme­
yenler hemen hticum ederler (alay ediyor namaza gitme-

313 a-Zehebi, Siyeri A'lam, c. 28/249.

b-ibni Hibban, Siyer-i nebi ve Ahbaru'l hulefa, s. 325, Hz. Ali boliimii.
c-Taberani, Mucem-i Kebir c. 1/100, no: 1 68.
d-Taberi, Tehzibii-1 Asar, c. 1/75, no: 137.

1 81
yenlerle) diyor. iste sistemin lideri yak1yorsa, yakmaktan
soz ediyorsa; yolunu takip edenler de elbette ki yak1p y1kar­
lar. Varsayahm ki bugtin yonetim Mtisltimanlann eline gee­
se ve namaz vakti gelse, diyelim kimileri camiye gitmese; bu
durumda vay gitmeyenlerin haline !314
Bu disiplin Mtisltiman olanlarad1r. Hele bir de eger dtin­
ya hakimiyeti Mtisliimanlann eline geese ve toplumda gay­
rimtislimler de varsa; onlarm isi daha da zor. ibni Abbas
soyle diyor: Hz. Muhammed oliim doseginde iken bize vasi­
yet etti: Mtisrikleri Arap yanmadasmda banndumaym, bu­
radan c1kann dedi. Bu hadis nerdeyse toplumla ilgili Hz.
Muhammed'in agzmdan cikan son sozdtir. Bu ifadeden son­
ra vefat ediyor. Bu, Buhari ve Mtislim'de ortak islenen ha­
dislerdendir.315 Benzer bir hadisi Hz. Omer aktanyor: Hz.
Muhammed, sayet omtir yetseydi ben Yahudi ve Huistiyan­
lan Arap yanmadasmdan c1kartud1m dedi, diyor. Ebu
Ubeyde Amrr b. Cerrah da aym hadisi aktanyor.
Gortildtigti gibi islam baska dinleri kabul etmiyor. Sayet
iclerinde gayrimtislimler varsa ancak zimmi olarak kalabi­
lirler. Yani islam'a dokunmadan, vergilerini odeyip yasaya­
bilirler. Buna da islami kesim tahammtil edebilirse !
Elbetteki kole gibi bir yasam olur bu: Ozgtirltikleri yok! Ya-

314 a-Buhari, Ezan, bab 29/644, bab 34/657; Husumat, bab 5/2420 ve Ah­
kam, bab 52/7224.
b-Milslim, Mesacid, bab 42/651 .
'
c-Ebu Davud, bab 46/548, Namaz bolilmil.
315 a-Milslim, Vasiyet, bab 5/1637.
b-Buhari, Cihad, bab 1 76/3053; Cizyc, bab 6/3168 vc Mcgazi, bab
83/4431 .
c-Ebu Davud, Hara<;, bab 28/3029.

1 82
m s1ra islam toplumu onlara iyi gozle bakmaz. Bu da psiko­
lojik olarak onlar tizerinde bask1 unsuru olu�turur.31 6
Soz Hz. Ali'nin Hz. Muhammed'i ele�tirenleri oldtirme­
sinden ac;:Ilmu*en; burada farkh bir ornek eklemek isterim.
Bu en ba�ta Buhari'de gec;:iyor. Evli bir kadm zina yap1yor.
Hz. Ali bir per�embe gtinti ona ytiz degnek vuruyor. Kadm
bununla olmiiyor. Ertesi gtinti (Cuma) bu sefer onu ta�laya­
rak katlediyor ve "Onu degnekle (kam�yla) cezalandrr­
mam ayete dayamr, t�layarak oldUrmem de Hz. Muham­
med'in hadislerine/icraatma dayamr" diyor.317
Bana zaman zaman su soru yoneltiliyor: Yazilarmda en
c;:ok Hz. Omer tizerinde duruyorsun; neden Hz. Ali ile ilgili
az yaz1yorsun? Hep vurgu yap1yorum: Benim ic;:in islam'm
yasalan, kurallan onemli. Hz. Omer olsun, Hz. Ali olsun
bunlar Hz. Muhammed'in mtiritleri. Buna ragmen dikkat
edilirse dort halifeden en c;:ok Hz. Ali'den ornekler sundum.
Bu boltimde Hz. Omer'den hie;: bahsetmedim. Halbuki
en sert olam Hz. Omer'di. Ondan ornek vermeyisimin ne­
deni, daha once yaymlanan kitaplanmda ona epeyce yer
vermemden kaynaklamyor. K1sa bir ornek vereyim: Hz.
Omer islam ic;:in iki oglunu katletmi�. Biri ic;:ki ic;:mi�, digeri
de hem ic;:ki ic;:mi�, hem de bir kadmla zina yapm1s, diye.31 8
Nerdeyse Hz. Osman'dan da �iddet ornekleri sunmad1m,
c;:iinkti bir c;:ahsmamda ondan epey bahsetmi�tim. Onun ne­
den Mtisli.imanlar tarafmdan katledildigini, halifeligi done-

316 ibni Halla!, Ahkam'ii ehlil mile!, s. 54. Kitabm muhakkiki burada bir­
i;ok kaynak gosteriyor. No: 131-138.
317 Buhari, Hudut, bab 21/6812; Siinen-i Darekutni, c. 3/123, bab 137/3190.
318 Arif Tekin, islam'da i<;ki, s. 174.

1 83
minde neler yaptlg1m anlatm1�t1m. Tekrar olmasm diye bu­
rada ondan az ornek verdim.31 9
Halite Ebubekir ise, halk arasmda sakin biri olarak bili­
nir. Halbuki hi<; de boyle degildi.320
K1sacas1; islam'1 ele�tirenleri, onunla alay edenleri hangi
sahabi firsat bulmu�sa onlan katletmi�tir. En me�hur ve ilk
Mi.isli.imanlardan olan :tbni Mesut bilgi ahr ki bazilan
Kur'an ayetleriyle alay ediyorlar. ibni Mesut bu yi.izden on­
larm eleba�m1 katleder.321 Bir an di.i�i.inelim ki islamiyet
di.inyaya hakim oldu. 0 zaman insanlar ne yaz1k ki tek tip
olmak zorunda; aksi takdirde infaz yolu a91ktlr. Kur'an'da,
"Fitne kalmaymcaya ve din yalmz Allah'm oluncaya kadar
onlarla 9arp1�m" diye ayetler var. Bu konuda yukanda epey
ornekler sundum.322 Ne demek din Allah'm oluncaya kadar
9arp1�mak? Bir de fitne tartl�mah/goreceli bir kavramdlf:
Bunun anlam1 islam'da farkhdlf, Marksizm'de, ba�ka sis­
temlerde daha farkhd1r.
Ba�hg1, konuya uyan �oyle ilgin<; bir ayetle kapatahm:
"Ki.ifre sapanlar, onlara si.ire tammam1zm kendileri i<;in
haylfh oldugunu asla di.i�i.inmesinler. Onlara, biraz daha gii­
nah i�lesinler diye si.ire veriyoruz. "323 Boyle diyor Kur'an'da
Allah. Ger<;ekten enteresan !

319 Bilinmeyen Yonleriyle Hz. Muhammed'in bli.imii adh cahsmamda

Hz. Osman'a da epey yer ay!fd1m.
320 a-Ebu Davud, Hudut boliimii, bab 3/4362.
,b-Elbani, irvau'l Gali!, c. 5/91, no: 1251.
c-Beyhaki, Siinen-i Kiibra, Cizye, Ebvab'ii Serait, bab 16/18709, c. 9/200.
321 ibni Hemmam, Musannaf, c. 10/169, no: 18708, Lukata boliimii.
322 Bakara suresi, ayet 1 93.
323 A I-i imran suresi, ayet 178.

1 84
 IX. B OLUM

HZ. MUHAMMED 'iN MEKKE FETHiNDE

GERc;EKLE�TiRDiGi iNFAZLAR

Hz. Muhammed, Mekke fethinde i<;lerinde kadmlann da

oldugu bir<;ok muhalif hakkmda oliim fermamm veriyor:
Sozii edilen kisiler Kabe perdesine s1gmsalar bile kurtulus­
lan yoktur/infaz edileceklerdir diyor. Bu insanlann say1s1 is­
lami kaynaklarda epeyce fazla. Hiiseyin b. Muhammed
D.bekiri, bunlar on biri erkek, altis1 kadm olmak lizere on
yedi kisiydi diyor. Salihi dokuz erkek, alt1 kadm, toplam on
bes kisinin ismini belirtiyor. ibni Hacer Askalani sekiz er­
kek, altI kadm diye yazm1s. Bu kadmlardan ii<;iiniin infaz
edildigini, ii<;iiniin de bag1sland1gm1 belirtiyor. Ancak kimi­
leri infaz edilen kadmlann say1s1 dorttiir diyor. Erkeklerden
de dordli oldiiriiliiyor, dordii kurtuluyor seklinde bilgi veri­
yor. Vakid.i, alt1s1 erkek dordii kadm toplam on isim veriyor.
Bu listeyi ytiksek tutanlar da vard1r. Burada say1dan ziyade;
o kisilerin isledigi sw;: ve baslarma gelenler onemli. Acaba
bunlar ne yapm1slar ki Muhammed o kadar k1zgm, bunlar
Kabe perdesinden tutsalar bile yakaland1klan yerde infaz
1 85
edilecekler demi�? Bunlar ilzerinde yeterince duracag1m.
Simdi de Hz. Muhammed'in haklannda olilm fermam ver­
digi insanlann ba�ma neler gelmi�, onu gorelim.324

1. Abdullah b. Sad b. Ebi Serh:

Bu adam Hz. Osman'm siltkarde�iydi. Daha once Mek­

ke'de Hz. Muhammed'e vahiy katipligi yapm1�ti. Bu da ib­
ni Hatal ve Nacarogullanndan birinin vahiy katipliginden
vazgec;:tikleri gibi kendisi de Medine'de Hz. Muhammed'e
katiplik yaparken sonunda aynhp korkudan Mekke'ye yer­
le�iyor. Aynlma nedeni de �u: Adam bak1yor ki Muham­
med ona ne yazdtrmak istese bu tam tersini yaz1yor ve Mu­
hammed de fark etmiyor. Sonuc;:ta bu davanm bo� oldugunu
anlaymca btrak1yor. Bu arada Hz. Muhammed aleyhine
propaganda yapmaya ba�hyor, "Ayet adma ben kafamdan
ne yazd1ysam Muhammed fark etmiyordu; Kur'an benim
uyduruk sozlerimle doludur ve zaten ic;:inde hayati onem arz
eden bir �ey de yoktur" gibi ifadeler kullamyor.
Onun bu yaptiklan Hz. Muhammed'in ho�una gitmiyor.
Sonuc;:ta Hz. Muhammed Mekke fethinde, �ayet bu adam
ele ge�irilirse Kdbe'ye s1gmsa bile oldiirillecektir diyerek di­
ger baz1 ki�iler gibi onu da olilm listesine ahyor. Mekke ah­
nmca bu adam agabeyi Hz. Osman'm yamna gidip be� i kur­
tar diyor. Hz. Osman belli bir silre onu yanmda tutuyor/giz-

324 a-Vak1di, Megazi, c. 2/875.

b-ibni Hacer Askalani, Fethu'l Bari, c. 9/396-97.
c-Diyarbekiri, Tarihii-1 Hamis, c. 2790.
d-Salihi, Siibiilii'l Hiida, c. 5/337-341 .

1 86
liyor, uygun ortam bulmaya c;:ah�1yor. Sonunda bir glin onu
yamna alarak dogruca Hz. Muhammed'in huzuruna gidip
Abdullah'1 bag1�la diyor. Muhammed o s1rada moralini boz­
duysa da Osman'm hatm ic;:in onu affediyor. Daha soma Hz.
Osman halife olunca, M1su valisi Amr b. As'1 gorevden ahp
bu karde�ini MlSlr ve Afrika genel valisi olarak tayin ediyor.
Adam orada katliamlar gerc;:ekle�tiriyor, k1y1mlar yap1yor.
Konumuz bu degil.
Burada olaym farkh yanlan lizerinde durmak isterim ki,
bu adamm vahiy katibi iken Hz. Muhammed'in yanh�lanm
gorlince kac;:t1g1m ve 'Ben de Muhammed'in tanndan geldi­
gini iddia ettigi Kur'an gibi bir kitab1 rahathkla yazabilirim'
dedigini, bunun tizerine Hz. Muhammed'in onun fermamm
c;:1kard1gm1 ve Hz. Osman'm karde�i oldugu ic;:in onu affetti­
gini belirtmeye c;:ah�1yorum. Tefsirlerde En'am suresi 93.
ayetin bu adam hakkmda indigi de belirtiliyor. imam Suyu­
ti, Taberi, Sa'lebi, Begavi, Kurtubi, Sevkani, Alusi, ibni Ebi
Hatem ve daha sayamad1g1m birc;:ok mlifessir (Kur'an yo­
rumcusu) kendi tefsirlerinde buna vurgu yapm1�lardu. Ay­
nca birc;:ok tarih, hadis, mlisned ve siyer kaynaklannda da
bunlar i�lenmi�tir.325
Burada soylenmesi, hatta sorgulanmas1 gereken bir du­
rum soz konusudur. Hakkmda "Allah'a k�1 yalan uyduran­
dan ve ben de Allah'm indirdigi. gibi indirebilirim diyenden
daha zalim kim olabilir?" a yeti inen ve gittigi yerlerde de Hz.

325 a-ibni Teymiye, Muhtasar'ii Sarimu'l meslul, s. 61 .

b-ibni Kesir, Bidaye-nihaye, c. 8/347.
c-Ebu Davud, Cihad, bab 1 17/2683, Hudud, bab 1/4358-59.
d-ibni Asakir, Tarih'ii Medinet-i D1ma�k, c. 4/337 ve c. 29/26-30.
e-Hakim, Miistedrek, c. 3/45, no: 4360-4362.
f-Suyuti, Diirrii'l Mensur, En'am suresi, ayet 93, c.6/130-131.

1 87
Muhammed aleyhine propaganda yapan, 'Kur'an yalanla­
nmla doludur' diyen biri, Hz. Osman'm karde�idir diye affe­
diliyor. Zamanla bu adam Afrika'nm genel valisi oluyor; ama
bunun gibi vahiy katipligi yap1p da Hz. Muhammed'de bir
keramet gormedigi ic;:in aynhp Mekke'ye s1gman ve hatta
kendisine bir �ey yapilmasm diye Kabe'nin perdesine s1gman
ibni Hatal, Hz. Muhammed'in emriyle line;: ediliyor. Yine ye­
ri gelince anlatilacag1 gibi sadece �iirleriyle Hz. Muhammed'i
ele�tirdikleri ic;:in onun emriyle birkac;: kadm da infaz ediliyor.
Yani bir bak1ma torpili olan cezas1 agir da olsa kurtuluyor;
ancak torpilsiz olanlar (ic;:lerinde kadmlar da olmak iizere)
infaz ediliyorlar. Evet; bu infaz edilenlerin tek suc;:u Hz. Mu­
hammed'i ele�tirmek, peygamber olmad1gm1 soylemek! Bu
adamm suc;:unun ne kadar agir oldugunun detaym1 anlamak
ic;:in daha once yaymlanan bir kitab1ma bak1labilir; orada ge­
ni� bilgi verilmi�tir. Peki, Hz. Osman sayesinde bu adam pa­
c;:ay1 kurtarm1�; ya digerleri! Kalan idamhklarm ba�ma neler
gelmi� bir de bunlara bakahm.326

2. Abdullah b. Hatal:

Bu insan da az once hikayesi anlat1lan Hz. Osman'm kar­

de�i gibi Hz. Muhammed'in vahiy katibiymi�. Adam Hz.
Muhammed'den habersiz olarak istedigi �ekilde Kur'an'a
ciimleler yaz1yor. Oyle ki, Hz. Muhammed ona, 'G3.furu.n
rahim,
I
Semiun filim' yaz dedigi zaman; o 'Rehimiln gafur,
filimiln sami' �eklinde kelimelerin yerlerini degi�tirmek su-
retiyle yaz1yor. Sonra bak1yor ki ayet adma ne yazsa kimse

326 " Bilinmeyen Yonleriyle Hz. Muhammed'in Oliimii", s. 274-308.

1 88
farkmda degil. Bu yiizden Hz. Muhammed'in peygamberli­
gine inanmay1p katipligi b1rakarak Medine'yi terk edip
Mekke'ye yerlesiyor ve orada Hz. Muhammed aleyhine
propaganda yap1yor, katiplik yaptlg1 suada olup bitenleri
halka anlat1yor, onun hakkmda elestirel siirler soyliiyor. Hz.
Muhammed bunlan duyunca sinirleniyor. Zaman icinde fir­
sat bulup Mekke'yi almaya gidince bu adam1 da kara listeye
ahyor. Sayet Kabe'ye s1gm1p perdesinden tutsa bile (ki Ka­
be kutsaldu, kisi boyle yapmca Muhammed affecter diye)
yakalamp oldugu yerde oldiiriilecektir diyor. Mekke fethin­
de Hz. Muhammed Kabe'yi tavaf ettigi s1rada ibni Hatal o
esnada Kabe'nin perdesini tutmus af bekliyor. Hz. Muham­
med bunun haberini ahnca, hemen oldiiriin diyor. 0 s1rada
orada bulunan Miish.imanlar ona hiicum edip adam1 Kabe
yanmda line ediyorlar.327
ibni Racer Askalani konuya iliskin ibni Sebbe den fark­ '

h bir bilgi daha aktanyor ki, Hz. Muhammed o adamm per­

de altmda oldugunu ogrenince kendisi sahsen onu c1kanyor
ve onun emriyle adam Kabe yanmda, bulundugu yerde in­
faz ediliyor. Kimileriyse; Sait b. Hiireys ve Ebu Berze birlik­
te saldmp onu katletmisler diye yazmislardu.328 Ne diyelim;
az once de ifade edildigi gibi bunun arkasmda da Hz. Os­
man'lar gibi giiclii kisiler olsayd1 o da kurtulmus olacakt1 ve

327 a-Sevkani, Fevaidti-1 Mecmua, hadis no: 1 49, s. 404.

b-Kenani, Tenzih 'ti Seria, c.2/4, hadis no: 3.
c-Diyarbekiri, Tarih'til Hamis, c. 2/90-91 .
d-Suyuti, Lalai'I Mesnua, c. 2/416, Menak1b boltimtinde.
e-ibni Seyyid-i Nas, Uyunu'l E?er, c. 2/4 1 3, Muhamme<l'in katipleri bas­
hg1 altmda.
f-ibni'I Cevzi, "el-Mevduat, c. 2/252, no: 806, Muaviye boltimtindc.
328 ibni Hisam, Sire, c. 4/30.

1 89
belki ilerde halifeler devrinde bir eyalette vali de olacaktL
Gariban kisi her zaman garibandir.329
Kimisi Ammar b. Yaser, Serik b. Abede, Ztibeyir b.
Avam, Sad b. Ztieyb, Sait b. Zeyd gibi isimleri sualam1slar.
Kimisi, orada bulunanlann hepsi adama saldmp line;: etmis­
ler seklinde bilgi vermislerdir. Ancak yaygm olan gortise
gore ya Ebu Berze yalmz basma veya Sait b. Htireys'le bir­
likte adam1 katletmistir. ibni Asakir farkh bir rivayet daha
aktarm1s: ibni Hatal'1 Hz. Ali katletmistir diyor. Elbetteki
oldtirenler gorevli; onlar cinayetten sorumlu degiller.
Onemli olan Hz. Muhammed'in bu kisiler hakkmda verdigi
fermandu, onun talimat1d1r.33o ibni Hatal'm Kabe perdesine
s1g1mrken Hz. Muhammed'in emriyle ahmp line;: edilerek ol­
dtirtildtigtinti anlatan kaynaklann basmda Buhari ve Mus­
lim gelir. Buhari bunu birkac;: yerde islemistir.331
Yukanda da belirtildigi gibi fermanm asil nedeni is­
lam'dan c;:1k1p katiplikten aynlmak ve Hz. Muhammed'i eles­
tirmek. Ancak bak1yoruz kimileri adam hakkmda farkh se­
naryolar da yazm1slar. 0 da su: Sozde kendisi Hz. Muham­
med tarafmdan vergi memuru olarak bir yere gonderiliyor.
Yanmda da ona hizmet eden biri varm1s. Bir gun bu hizmet-

329 ibni Hacer Askalani, "Fethu'l Bari", c. 91405, hadis no: 4286. Bunu
aym zamanda Ali b. Naif Suhud da "Din nasihatt1r" adh ansiklopedisinin
miirted boliimiinde islemistir.
330 a-ibni Asakir, Tarih'ii Medinet-i D1ma�k, c. 29/33 ve c.59/68 .'

, b-Vak1di, Megazi, c. 2/875.

331 a-Buhari: Ceza'ii Seyd, bab 18/1848, Cihad, bab 169/3044 ve Megazi,
bab 48/4286.
b-Miislim, Hae boliimii, bab 48/1357.
c-Ebu Davud, Cihad, bab 117/2685.
d-Tirmizi, no: 1693.

1 90
linin ona yemek haz1rlamas1 gerekirken, gayri ihtiyan uyku­
ya dalm1� ve boylece zamamnda yemek haz1rlayamam1�. ibni
Hatal, adam zamanmda yemek haz1rlamam1� diye onu katle­
dip Mekke'ye yerle�mi� �eklinde bir senaryo. Ben bunun ger­
<;:ekle ilgisi olduguna ihtimal vermiyorum. Bunlar varsa da
asil ferman nedeni vahiy katipliginden aynhp Hz. Muham­
med'i ele�tirmesidir. Durum bu olunca ona her ttirlti iftiray1
atabilirler; bu bilinen bir ger<;:ektir. Bir de duyarh bir insan
kalk1p da zamanmda yemek haz1rlanmam1� diye birini oldtir­
mez/cinayet i�lemez. Mantik bunu kabul etmiyor.332

3. Mikyes/Mukis b. Sebabe:

Bu adamm Hz. Muhammed nezdinde su<;:u �uydu: Bir

Medineli yanh�hkla bunun karde�i Hi�am'1 katlediyor. So­
nu<;:ta onun kan bedelini odtiyor. B una ragmen Mikyes dur­
muyor; karde�inin hem katilini oldtirtiyor, hem de is­
lam'dan 91k1yor ve ba�ma bir �ey gelmesin diye Mekke'ye
yerle�iyor. Kaynaklarda onun Hz. Muhammed aleyhine
olumsuz propaganda yaptig1 da vurgulamyor. Bir rivayete
gore Mekke fethinde Ntimeyle b. Abdullah onu katletmi�.
Baz1 rivayetlerde Mekke'de Mtisltimanlar onu Safa ile Mer­
ve arasmda yakalay1p lin<;: etmi�ler diye ge9iyor. tbni Asa­
kir, Mikyes'i Hz. Ali katletmi�tir diyor. Adam Hz. Muham­
med'i ele�tirdigi i<;:in samnm onun hakkmda olumsuz �eyler
uydurmu�lar. Mekke fethinde kendisi bir yerde i<;:ki i<;:erken
yakalamp oldtirtilmti� diye farkh bir bilgi de var. Halbuki

332 a-Diyarbekiri, Tarihi.i-1 Hamis, c. 2/90.

b-Vak1di, Megazi, c. 2/859.

191
adam Hz. Muhammed'den once, heni.iz islamiyet ortahkta
yokken i<;kiyi yasaklayanlardan biriydi. Bir �iirinde, Allah'a
yemin olsun ki, hayat1mda i<;ki i<;meyecegim diyor. i slami
kaynaklarda bu bilgi vardir. Dogrusu, adam �air ve Hz. Mu­
hammed'i �iirleriyle ele�tiren biriydi.333

4. Huveyris b. Niikeyd/Niikeydir:

Bu �ah1s aslen Mekkelidir. Bu da o donemde Hz. Mu­

hammed'in aleyhinde olan ki�ilerden biri. Hatta deniliyor ki
Hz. Muhammed'in k1zlan Fatma ve Ommi.i Gi.ilsi.im Mek­
ke'den Medine'ye hicret ederken bu adam gidip onlan bin­
dikleri hayvanlanndan yere di.i�i.irmi.i�. Aslmda bu bilgi dog­
ru degildir. C:i.inki.i ba�ta Hz. Fatma olmak i.izere bir<;ok ka­
dm1 Hz. Ali Medine'ye getirmi�tir ve bunlar onun koruma­
s1 altmdaym1�. As1l su<;u, Hz. Muhammed'e kar�1 olmas1. Sa­
dece ele�tiriler yi.izi.inden Hz. Muhammed'in oli.im fermam
verdigi ki�iler hakkmda detayh bilgi edinmek isteyenler
i<;in; Seyhi.ilislam i bni Teymiye, Kadi iyad, ibni Hazm ve
Tevbe suresi 61. ayetiyle ilgili uzun tefsirleri oneririm.334
Sonw;ta Mekke fethinde Hz. Ali tarafmdan infaz edildigi
konusunda bir<;ok islam alimi hemfikirdir. Ti.im ilgili kaynak-

333 a-ibni Hi�am, Sire, c. 4/3 1 , no: 1678.

b-Diyarbekiri, Tarihi.i-1 Hamis, c. 2/92-92.
c-Vak1di, Megazi, c.2/861-62.
d-ibni Habib, Muhabber, s. 240.
e-Zerikli, el-Alam, c. 7/283.
f-ibni Asakir, Tarih'i.i Medinet-i D1ma�k. c. 29/33 ve 59/68.
g-ibni Kesir, Bidaye, c. 6/560-561 .
334 ibni Hi�am, Sire, c . 4/31 , hadis no: 1677.

1 92
larda, Fetih gtinti Hz. Ali onu katletmistir seklinde kesin ifa­
deler vardir. Adam kendi evindedir. Onun tizerine kap1y1 ki­
litliyorlar. Hz. Ali gidip evinde onu infaz ediyor. Bunu anla­
tan yazarlardan birka<;m1 yazmak isterim. Vak1di (h.207.o),
ibni Hi�am (h.213.o), Taberi (h.310.o), ibni Hibban Besti
(h.354.o), ibni Abdilberr (h.463.o) , Begavi (h.516.o), ibni
Teymiye (h.728.o), ibni Kesir (h.774.o), ibni Racer Askalani
(h.852.o), Salihi, (h.942.o), Htiseyin b. Muhammed D.bekiri
(h.990.o) . . . ttim bunlar ve daha ad1m sayamad1g1m bin;ok is­
lam tarih<;isi ve siyer, tabakat yazarlan; "Hz. Ali bu adam1
Mekke fethinde infaz etmi�tir" diye net bilgi vermislerdir.335
Mekke fethinde Hz. Ali, Haris b. Telatil'i de infaz etmi�­
tir. <;:tinkti bu da Hz. Muhammed tarafmdan kara listeye ah­
nanlardan biriydi.336

5. ikrime b. Ebi Cehil:

ikrime, babas1 Ebu Cehil gibi Hz. Muhammed'e kar�1y­

d1, onun getirmis oldugu sistemi kabul etmeyenlerdendi.
Mekke fethinde Hz. Muhammed onu da kara listeye alm1�,

335 a-Vaktdi, Mcgazi, c. 3/875.

b-ibni Kesir, Bidaye-Nihaye, c. 6/560.
c-ibni Hacer Askalani, Fethu'l Bari, c. 9/397.
d-Salihi, Stibtilti'l Hilda, c. 5/340.
e-Diyarbekiri, Tarihu'l Hamis, c. 2/94.
f-Bcgavi Mcalim'ti Tenzil, Fetih suresi ilk ayet.
g-Taberi, Tarihu'l mtiluk, c. 3/60.
h-ibni Abdilberr, ed-Dtirer, s.122.
1-ibni Hiban, Siyer-i Nebi, s.186.
j-ibni Teymiye, Sarimu'l Meslul, s.276-77.
336 Diyarbekiri, Tarihu'l Hamis. c. 2194.

1 93
Kabe perdesine s1gmsa bile vurulmahdu diye emir vermi�ti.
Mekke ahmnca adam bak1yor ki orada kalsa oldtirecekler.
Bu ytizden Yemen'e ka<;:1yor. Niyeti deniz yoluyla uzaklara
gitmek. Onun e�i devreye girip Muhammed'in yanma van­
yor: E�im ka<;:m1�; ne olur onu bag1�la ben pe�inden gidip
onu getireyim diyor. Hz. Muhammed kadmm ricas1m kabul
ediyor. Kadm, yanma bir kolesini de alarak Yemen'e dogru
yola <;:1kiyor. Hatta yolda yanmdaki kolesi ona tecavtiz et­
meye kalk1�1yor. Sonu<;:ta kadm e�ine vanyor ve onu Mek­
ke'ye getiriyor. ikrime daha sonra Ebubekir'in halifeligi za­
mamnda Dogu Roma'ya kar�1 yapilan Yermtik sava�mda
vurulunca onun e�i Halit b. Sait b. As ile evleniyor. Halit bir
sava�ta vurulunca kadm bir sefer halife Omer'le evleniyor.
Olay budur i�te. islam ganimet ve talan-<;:apulculuk sistemi­
ni tann buyrugu olarak me�rula�tud1g1 i<;:in erkekler hep
baskmlarda. Dolay1s1yla ailelerin ve <;:oluk <;:ocuklannm da
huzuru olmam1�, kadmlar hep farkh erkeklerle evlenmek
zorunda kalmi�lardu.337

6. Safvan b. Omeyye:

Kara listeye almanlardan biri de bu �ah1stl. Mekke almm­

ca bu adam Cidde'ye ka<;:1yor ki oradan deniz yoluyla ba�ka
yerlere gitsin. Sonra baz1 insanlar araya girince Hz. Muham­
med karanndan vazge<;:iyor. Bu ytizden adam geri dontiyor.
Bir ara Kabe'de uyudugu bir s1rada adamm biri onun abas1-
'

m <;:ahyor. Safvan kimin <;:ald1gm1 ogreniyor ve gidip Muham-

337 a-ibni Asakir, Tarih'ti Medinet-i Dlffia�k, c. 70/225.

b-A. Razzak, Musannaf, c. 13/541-44, no: 37419.

1 94
med'e bilgi veriyor: Ben uyurken bu adam abam1 cald1 diyor.
Hz. Muhammed, o zaman onun elini keseriz diyor. Safvan,
ben adamm eli kesilsin diye sikayet etmedim, bir aba ytiztin­
den el kesilir mi diyor. Hz. Muhammed, sen sikayetten once
onu affetseydin olurdu; ama simdi artik bag1slaman fayda
vermez; elini keseriz diyor. Sonucta adamm elini kesiyorlar.
Kur'an'da, calan erkek de olsa kadm da olsa ibret olsun diye
elleri kesilir, onlara ac1maym anlammda ayet var zaten. Hat­
ta kaynaklarda bu abanm degeri bile belli: 0 gtinkti para bi­
rimiyle 30 dirhem (gtimlis para) imis. Elbani bu adamm hi­
kayesini bircok hadis kaynagmdan aktarm1s ve hepsini bir
araya getirmis. Bunlar arasmda mezhep liderleri imam Safi­
i, Ahmet b. Hanbel ve imam Malik de vardir. Aynca Ebu
Davud, ibni Mace, Nesai ve Hakim Nisaburi gibi hadis alim­
lerinin kaynaklannda da bu olay geciyor.338
Soz Mekke fethinde calman bir aba ve bunun sonucu
olarak Hz. Muhammed'in adamm elini kesmesinden ac1l­
m1sken; Mekke'nin fethedildigi yilda bir kadmm basma ge­
len benzer olay1 paylasmak isterim. Hadiseyi anlatan Hz.
Ay�e'dir. Mahzumogullanndan kadmm biri bir sey calm1sti.
B az1lan, bunu Hz. Muhammed'in meshur tivey evlad1
Zeyd'in oglu O same'ye bildirdiler ki Muhammed kadmm
elini kesmesin. Sonunda Hz. Muhammed yap1lan ricay1 ka­
bul etmedi ve calan kisi eger klZlm Fatma da olsa gozyasma
bakmam, keserim dedi ve kadmm elini kesti. Bu hadis Bu­
hari'de sekiz yerde geciyor. Elbette diger hadis ktilliyatmda

338 a-ibni Asakir, Tarih-ti Medinet-i D1ma�k, c;24/l 14; Maide, ayet 38.
b-ibni Mace, Hudud, bab 28/2595.
c-Ebu Davud, Hudud, bab 15/4394.
d-Elbani, irvau'I galil, c.7/345, hadis no: 2317.
e)Hakim, Mtistedrek, c. 4/421 -422.

1 95
da vardir.339 Olay sadece bundan da ibaret degildir. Hakim
Nisaburi ' den bu konuda bir hadis paylasmak isterim. Bu ka­
dmm c;:ald1g1, Hz. Muhammed'e/ailesine ait olan bir elbise
pan;as1yd1 diyor. Burada Muhammed'in kendi sahsi esyas1
ic;:in bir kadmm elini kesmesi soz konusudur. Hz. Ayse bu­
rada sunlan da ekliyor: Eli kesilen o kadm daha sonra ev­
lendi, ondan iyi bir Mtisli.iman c1kt1; ara s1ra bana gelirdi,
ben ona yard1m eder, bir seyler verirdim diyor.340
Safvan olaymda is sadece bununla da bitmiyor. Mekke
fethi oncesi ve sonrasmda o bolgede yapilan baskmlarda
Mtisltimanlar binlerce deve ve koyunu talan etmislerdi. Hz.
Muhammed bunlan dag1tirken, aktif olarak savasa kat1hp o
mallan ele geciren bircok Mtisli.iman savasc1ya 2-3 deve verir­
ken; y1llarca Hz. Muhammed'e kars1 savasan ve o s1rada da­
ha yeni, o da korkudan Mtisli.iman olan mtisriklerin ileri ge­
lenlerine o talan mahndan ytizlerce deve veriyor. En cok de­
ve alanlardan biri de Safvan b. O meyye'dir. Hz. Muhammed
ilkin ona 300 deve veriyor; daha sonra onunla birlikte o talan
mahm teftis ederken bak1yor ki Safvan o mahn cokluguna ba­
kmca tamah ediyor. Hz. Muhammed bunu anlaymca ona,
'Madem keske bu deve ve koyunlar benim. olsun diye tamah­
lamyorsun, o zaman bu sUriinU.n hepsi senin olsun' diyor ve
oradaki koyun, deve ne varsa ttimtinti adama veriyor. Safvan
cevresinde onemli biri oldugu icin ona kars1 bu tutumu sergi­
liyor.341 is bununla da bitmiyor. Hz. Muhammed Mekke fet-

339 Buhari: Scha<lat, bab 8/2648. Eha<lisi enbiya, bab 54/3475; Fe<lail-i
Eshhb, bab 1 8/3732 ve 3743; Mcgazi bab 53/4304; Hu<lud. bab 1 1 /6787 ve bab
14/6800.
340 Hakim, Mtistedrek, Hudud boli.imi.i, c. 4/422, hadis no: 8 1 47.
341 a-ibni Kesir, Tarih'i.i Medinet-i D1mask. c. 24/1 1 5 .
b-ibni Asakir, Tarihi.i Me<linet-i D1mask. c.59/68.

1 96
hinden soma o civarda ele gec;:irdigi esir k1z ve kadmlan Mils­
ltimanlara dag1tirken, birini de daha once idam listesine ald1-
g1 bu Safvan b. Omeyye'ye veriyor. iste, nereden nereye?342
Hz. Muhammed ganimeti Mekkelilere dag1tmca, onun
bu haks1z davrams1 talam ele gec;:iren savasc;:1 Milsliimanlann
hosuna gitmiyor; onlar Hz. Muhammed'i adaletsizlikle suc;:­
luyorlar. Hatta durumu yat1st1rmak ic;:in bu konuda ayetler
iniyor. Mesela Tevbe suresindeki bir ayette; "lc;:lerinden sa­
dakalar konusunda sana dil uzatanlar da var. Kendilerine
ondan bir pay verilirse ho�nut olurlar; eger ondan kendile­
rine bir pay verilmezse, hemen klzarlar" deniliyor. Peki,
ayette sozil edilen sadakalar nerden temin edilmis ! Hepsi
talan mah ve Kur'an'da bunlara sadaka mallan deniliyor:
Muhammed onlan sakinlestirmek ic;:in c;:ozilmil yine ayetleri
kullanmakta buluyor.343 Su da var ki, bizzat Safvan b.
Omeyye'nin kendisi c;:1kar ic;:in Milsliiman oldugunu itiraf
ediyor. Sayle ki, Hz. Muhammed benim en c;:ok nefret etti­
gim kisiydi. Bana maldan vere vere dtinyanm en sevgili in­
sam oldu diyor. Bu ac;:1klama Mi.islim ve Tirmizi'de gec;:iyor.
Aynca birc;:ok islami kaynakta da var. Evet, daha o ana ka­
dar Hz. Muhammed'in kara listeye ald1g1, olilm fermamm
verdigi Safvan, bir anda asm derecede servet sahibi oluyor,
adeta adama piyango vuruyor ve kaderi degisiyor.344 Zaten,
Safvan b. O meyye'nin, adeta bir asiret lideri oldugu ic;:in si-

342 a-Vak1di, Megazi, s. 944.

b-Miislim, Zekat ba�hg1 altmda, bab 46/1060.
c-Miibarekfuri, Rahiku'l Mahtum, s. 386.
d-ibni Asakir, Tarih-ii Medinet-i D1ma�k, c. 26/413.
343 Tevba suresi, ayet 58.
344 a-ibni Hacer Askalani, isabe, c.5/265, no:4095.
b-Miislim, Fedail bi:iliimii, bab 14/2313.
c-Tirmizi, bab 30/666.

1 97
lahlan, silahh adamlan da pek c;:oktu. Mekke fethinde Hz.
Muhammed Hiineyn baskmma gidince ondan silah istiyor;
ver, baskma gidecegiz diyor. Safvan ona tam tec;:hizat ytiz
zuhla birlikte silah da veriyor.345
ibni Teymiye,_ Hz. Muhammed'in ele gec;:irip onemli ki�i­
lere dag1tt1g1 altmdan soz ederken, adam vard1 ki Hz. Mu­
hammed ona elli-yetmi� miskal altm dag1tiyordu diyor. Bir
miskal altm yakla�1k be� gram olduguna gore demek ki o ta­
lan . malmdan yalmz bir ki�iye 250-350 gram altm vermi�­
tir.346 Hz. Muhammed esir kadmlan cariye olarak Mtislti­
manlara dag1tirken onlann c;:ogunun e�leri ya�1yordu. Bu
durum kimi Mtisltimanlann zoruna gidiyor: E�leri ya�ayan
kadmlan nas1l kabul edelim diye tepki gosteriyorlar. Hz.
Muhammed bunu duyunca tam o suada gelen ayetle onlan
ikna etmeye 9ah�1yor. Ayet: Nisa suresi 24. Burada denili­
yor ki: Evli kadmlarla evlenilmez; ancak sava� esiri ise evli
olup olmad1klanna bakilmaks1zm onlar Mtisltimanlara he­
laldir. Gortildtigti gibi kimi insanlar "Biz nas1l e�leri ya�ayan
kadmlarla birlikte olahm?" diye tepki gosteriyorlar; ancak
Hz. Muhammed onlann bu tepkisini ho� kar�ilam1yor ve
ayetle yamt veriyor. Bu bilgi ba�ta hadis kaynaklan olmak
tizere, tefsirler ve diger birc;:ok islami kaynakta anlat1hyor.
Bunlardan uzunca bir listeyi ekliyorum.347

345 ibni Hibban Besti, Siret-i ve Ahbarii-1 hulefa, s. 1 9 1 .

346 D r . Salah Savi, Takrib-ii Sarim'l Meslul, s. 65.
347 a- Kur'an yorumcularmdan Suyuti, Vahidi, Taberi, A. Razzak
San'ani, ibni Ebi Hatem gibi miifessirler bunu Nisa suresi 24. ayet ai;1klama­
smda i�lemi�lerdir.
b-Miislim, Reda boliimii no: 1456; Ebu Davud, Nikah, bab 44/2155; Tirmi­
zi no: 1 1 32 ve tefsir boliimii no: 3020; Ebu Ya'li Mevs1li, Miisned, c. 2/381, no:
1 1 48, 1231 ve 1318. Aynca Beyhaki, ibni Asakir, Ebu Avane, ibni Ebi Sey­
be, Nesai, Tehavi gibi biri;ok islam alimi de bunu i�lerni�tir.

1 98
 Ebu Stifyan o mallan gortince Hz. Muhammed'e, sen
Kurey�'in en zengini oldun ha; bundan bana da ver diyor.
Bunun tizerine Hz. Muhammed Bilal-i Habe�i'ye talimat
veriyor, Ebu Silfyan ve iki ogluna 300 deve ile 120 ukkiye
gtimti� ver diyor. Boylece Ebu Stifyan ve iki oglu daha o ana
kadar Hz. Muhammed'in az1h dti�manlan iken kendilerine
verilen talan mahyla hie;: yoktan zengin oluveriyorlar. So­
nuc;:ta Ebu Stifyan Hz. Muhammed'e, Allah haynm kabul
eylesin diyor, te�ekktirlerini bildiriyor.348 Bunlar maddi im­
kanlar. Aynca, Hz. Muhammed Ebu Stifyan'm oglu Muavi­
ye 'yi sag kolu olarak sec;:iyor, katip (adeta sekreter) yap1yor.
Bunu yaparken de, 'Cebrail geldi, Muaviye'yi kendine yar­
dtmci olarak se� dedi' �eklinde Muaviye'nin atanmasmm
sorumlulugunu yukanya havale ediyor.349
Burada Hz. Muhammed bir kurah daha c;:ignemi� oluyor.
Ordusunun ezici c;:ogunlugu Medineli Mtisltimanlardand1
(Ensar). Sava� bittikten sonra ele gecen talan mah dag1tdm­
ca; Ensar grubuna (Medineli Mtisltimanlara) ya hie;: vermiyor,
ya da c;:ok ctiz'i bir �ey veriyor. Arna Mekke fethinde k1hc;: zo­
ruyla Mtisltiman olan ba�ta Ebu Silfyan ve diger onemli ki�i­
lere ytizlerce deve dag1tiyor. Bu durum Medineli Mtisltiman­
larm zoruna gidiyor; "Biz sava�1p ganimet elde edelim Hz.
Muhammed kafirlere dag1tsm. Hz. Muhammed'in bu icra­
atmda Allah nzas1 yoktur, Allah onu affetsin ! " gibi agir ele�­
tirilerde bulunuyorlar. Hatta bu agir sozler kar�1smda Hz.
Omer sinirleniyor, Hz. Muhammed'e, "izin ver de bunu di-

348 a-ibni Asakir, Tarih'i.i Medinet-i D1ma�k, c. 23/462.

b-Beyhaki, Si.inen-i Ki.ibra, c.7/30, no: 1 3186, Kitabi.i k1sm-i sadakat ba�­
hg1 altmda.
349 ibni Asakir, Tarih'i.i Medinet-i D1ma�k, c. 59/68.

1 99
yenlerin kellelerini koparahm" diyor. Hz. Muhammed bak1-
yor ki i� kottiye gidiyor. 0 yilzden izin vermiyor.
Sonrn;ta Hz. Muhammed Medineli Milslilmanlarla top­
lantl ilzerine toplant1 yap1yor, onlan farkh �eylerle ikna et­
meye c;:ah�1yor: "El alem mal gotilrsiln (Ebu Stifyan gibi
Mekkeli torpillileri kastediyor) siz de Allah'm nzasm1 cen­
neti gottiriln! " gibi sozlerle onlara moral vermeye c;:ah�1yor;
"Ben sizinle beraber cennette Havz-i Kevseri payla�mm"
diyor. Elbetteki onlar daha fazla ileri gidemezlerdi. Ctinkil
gtic;:-iktidar Hz. Muhammed'deydi. Daha fazla ileri gittikle­
rinde Hz. Muhammed tarafmdan yok edilebilirlerdi. Ctinkti
Hz. Muhammed ta Medine'den gelmi� ba�ta Mekke olmak
ilzere tilm bolgeyi kontrol altma alm1�tI, morali hayli ytik­
sekti. Sonuc;:ta bunlar seslerini kesmek zorunda kahyorlar.
Bu talan dag1tim1yla ilgili az onceki tartl�malar en ba�ta Bu­
hari'de birc;:ok yerde gec;:iyor.350

7. Hz. Muhamm.ed'in Mekke Fethinde

infaz Edilmelerini Emrettigi Kadmlar:

Hz. Muhammed Mekke fethinde yukanda hikayesi anla­

tilan ibni Hatal'm iki cariyesini de kara listeye ahyor, onla­
rm da oltim fermam veriyor: "K§be perdesine s1gmsalar bi­
le infaz edileceklerdir" diyor. Nedeni de bunlann ib�i Ha­
tal talimatiyla Hz. Muhammed aleyhine propaganda yapm1�
olmalan, �iirleriyle Hz. Muhammed'i ele�tirmeleri. Bunla­
rm isimleri Erneb (Kureybe) ile Fertena idi. Bunlardan Ku-

350 Buhari: Farzu'l humus, bab 19/3145-47; Menak1b-i Ensar, bab 1/3778,
bab 8/3793; Megazi, bab 56/4331-37.

200
reybe carm1ha gerilmek i.izere infaz ediliyor. Fertena ise
kacmay1 basanyor. Daha soma zaman icinde kimileri onun
affI icin araya girince Hz. Muhammed onu serbest buak1-
yor. Onun infaz edildigini yazanlar da vard1r. Baz1 islami
kaynaklarda su bilgi de var: Hz. Osman'm halifeligi zama­
nmda baz1lan tarafmdan bu cariyenin kaburgalan kmhyor,
bundan dolay1 kadm vefat ediyor.
Baz1 kaynaklarda katledilen kadmlann isimleri verilir­
ken Erneb, Kureybe, Ommi.i Sad ve Sare isimleri s1ralam­
yor; ancak say1 fazla olmasm diye kimileri, belki iki isim ay­
m kadma aittir diyerek (biri isim, digeri ki.inyesi gibi) say1da

indirim yapm1slard1r. Arna sunda ihtilaf yoktur ki Hz. Mu­

hammed, kendilerine yonelttikleri elestirilerden dolay1 ilk
basta birkac kadmm oli.im fermamm veriyor ve daha soma
onlardan bir k1smm1 infaz ediyor. Bunda itiraz yok. itiraz
yalmz say1da var: Bunlardan kacm1 infaz etmis, kac;1 kurtul­
mus konusunda fikir birligi yoktur.
Valodi gibi baz1 islam tarihcileri, Mekke fethinde Hz.
Muhammed'in talimat1yla Sare admda Amr b. Hasim'in ca­
riyesi de infaz edilmistir diyorlar; ancak kimi kaynaklarda
Hz. Muhammed'in bunu affettigi bilgisi de var. Mesela :tbni
Kesir, baz1lan Mekke fethinde bu da katledilmis, kimileri
affedilmis; ancak Hz. bmer'in halifeligi zamanmda baska
bir Mi.isli.iman tarafmdan oldi.irtilmi.isttir seklinde bilgi veri­
yor. :tbni Racer Askalani Buhari i.izerine yazd1g1 serh kita­
bmda, "Hiimeydi'ye gore bu kadm Mekke fethinde infaz
ed.ilmi�tir" diyor. Buna bir de casusluk olaym1 eklemisler.
Sozde Hatib b. Ebi Beltia bir mektup yaz1p i.icret kars1hg1
kadma vermis ki Mekke ileri gelenlerine goti.irstin. ic;erik
de, 'Muhammed size kars1 savasmak icin hazuhk yap1yor;
haberiniz olsun' diye. Kadm mektubu ahp yola c1kmca Hz.
201
Muhammed bunun bilgisini ahyor ve Hz. Ali, Zilbeyir b.
Avam ve Mikdad'1, kad1m yakalamak i<;in gorevlendiriyor.
Bunlar giderek ondaki mektubu ahp Hz. Muhammed'e ge­
tiriyorlar. Hatta kimileri bu mektubu gotilren kadmm ad1
Kenud'dur, kimileri Sare, Dmmii Sare, bazilan da Hz. Mu­
hammed'in amcas1 Osman'm bir cariyesi diye yazm1slardu.
Bu durumda Mekke fethinde kara listeye alman Sare adm­
daki kadm farkh biri olabilir. Mantik var; Hz. Ali ve yamn­
daki iki kisi o kad1m Medine'de yakahyorlar, ilzerindeki
rnektubu ahp ona orada bir sey yap1lm1yor da; daha soma
Mekke fethi zamam gelince Hz. Muhammed o kadm1, boy­
le bir mektup tas1d1g1 i<;in kara listeye ahyor/Oldtirtilecektir
diyor. Peki, niye Medine'de onu yakalaymca oldi.irmedi de
Mekke fethine buakti? iste hadis alimleri hadisleri bu kadar
karmas1k hale getirmisler. Dstelik bu olay Buhari'de bes al­
t1 yerde ge<;iyor.
Bu hadisleri serh eden Askalani kadma ne oldu, orada
vuruldu mu, nereye gitti sorulanna yamt vermiyor. Sadece
ona mektup veren Hatib ilzerinde durulmus, adam boyle bir
mektup kaleme ahp gonderdigi halde Hz. Muhammed Ha­
t1b'1 affetmistir diye bilgiler var. Malum asil su<;lu burada
mektubu yazan kisidir. Arna onu affediyor, kadm i<;inse bu
su<;tan dolay1 Mekke fethinde olilm fermam veriyor. Tekrar
ediyorum: Madem Hz. Ali ve yamndaki iki kisi kad1m Me­
dine'de yakalay1p ondan mektup aldilar, niye o zam �n Hz.
Muhammed onu infaz etmedi de daha soma meydana gelen
Me.kke fethinde onu kara listeye ald1? Konu ger<;ekten <;e­
liskiler doludur.351 Aynca mektubu gonderen Hatib admda-

351 Salih-i, Si.ibi.i li.i'l Hilda, c. 5/318. Askalani, Fethu'l Bari, c. 9/383, ha­
dis no: 4274 a.;:1klamasmda.

202
ki ki�i Hz. Muhammed'in bir yanda�i. Bu adam hicri altmc1
y1hnda Muhammed'in mektubunu ahp iskenderiye kralma
gotlirmii� ki kral Hz. Muhammed'i tamsm. Bir de hicri ikin­
ci y1lmda Muhammed'in safmda Bedir harbine katilm1�.
Her nedense mazeretini belirtiyor ve Hz. Muhammed onu
affediyor. Hatib'm casusluk yap1p kadma mektup verdigini,
Hz. Muhammed'in en son Hatib'1 affettigini i<;eren hadisler
Buhari'de defalarca, Miislim'de ve bin;:ok islami kaynakta
ge<;iyor.352
Diyelim ki dogrudur, kadm menfaat kar�1hg1 boyle bir
mektup ahp Mekkelilere gotlirmek istemi� ve diyelim ki
mektup ondan almmca kendisine o zaman bir ceza verilme­
yip daha sonra Hz. Muhammed Mekke fethinde onu kara
listeye alm1�. Sormak laz1m: Hz. Muhammed Mekke ve et­
raftaki ttim yerleri alm1�, her taraf art1k Miisltimanlann hi­
mayesinde; o zaman bu kadm1 oldiirmek gerekir miydi? Be­
dir'de, Uhud'da, Hendek'te Ebu Siifyan kar�1 tarafm lideri
ve harekat komutamydi. Onu ve ailesini ( e�i Hind, ogullan
Muaviye ve Yezit) bag1�hyorsun, tistelik <;evreden toplad1-
gm talan malmdan Ebu Siifyan ve iki <;ocuguna pozitif ay­
nmc1hk yap1yorsun, o talan malmdan 300 deve ile 120 ukki­
ye giimii� veriyorsun; ancak bu zavalh kad1m da infaz edi­
yorsun. Bunun anlam1: Ben Hz. Muhammed olarak kar�1m­
da olan otorite sahiplerini <;1karla yola getirir affederim;
herkes ayagm1 denk alsm, kalanlara ders olsun diye kimse­
siz, zay1f kadmlan infaz ederim demek olur.353

352 Buhari, hadis numaralan: 3007, 308 1 , 3983, 4274, 4890, 6259 ve 6939.
353 a-Diyarbekiri, Tarihu'l Hamis, c. 2/94.
b-Vak1di, Megaz, c.2/860.
c-ibni Kesir, Bidaye, c. 61560.

203
 Hz. Muhammed tarafmdan kara listeye alman kadmlar­
dan biri de Hind idi. Kendisi neler yapm1�, Hz. Muhammed
ona ve ailesine neler yapm1� bir ozetleyelim bakahm.
Hind, me�hur Ebu Stifyan'm hamm1, yine me�hur Mu­
aviye'nin annesiydi. Babas1 Utbe, Bedir harbinde Hz. Mu­
hammed'in amcas1 Hamza tarafmdan oldtirtilmti�tti. Buna
kar�1hk Hind de, m1zrak atmakla me�hur (keskin ni�anc1)
Habes as1lh Vah�i'ye, 'Eger sen su tic; kisiden birini vurur­
san ben seni ozgtirltigtine kavu�tururum, �u kadar ticret-he­
diye veririm' diye soz veriyor. Bu tic; isim Hz. Muhammed,
Hz. Hamza ve Hz. Ali. Bedir'den sonra bu Hind, e�i Ebu
Stifyan'la birlikte Uhud harbine kat1hyor; Vahsi'yi cesitli
vaatlerle, odtillerle cesaretlendirmeye cahs1yor. Sonunda
Vah�i onun babasmm katili Hamza'y1 oldtirtiyor ve karmm
ac1p cigerini sokerek Hind'e getiriyor. Hind onun cigerini
agzmda c;;igneyerek kamm emiyor. Baz1 rivayetlerde su bil­
gi de var: Vah�i, Ctibeyir b. Mut'im'in kolesiymis. Bedir
harbinde Hamza, bu Ctibeyir denen kisinin amcas1 Tai­
me/Tuayme b. Adiy'i oldtirtiyor. Bu da Hind gibi Vahsi'ye
diyor ki: Eger sen Hamza'y1 oldtirtirsen ben de seni azat
ederim. Bu ytizden adam bu gorevi kabul ediyor ve basan­
yor. hte Hind boylesine bir Hind'di.
Kadm Hz. Muhammed'e gore agir sw;:lu; ama kendisi ba­
basmm octinti alm1s, katilini ortadan kaldirm1� ve kendine
gore de o hakh. Hamza'y1 vurdurdugu ve cigerini � mdigi
ic;;i n (Onun Vahsi ile konusmasmda Muhammed'i vurmak
da ,vard1 elbetteki) Hz. Muhammed Mekke fethinde onu da
kara listeye ahyor. Ancak yukanda da gec;;tigi gibi Hind 'in
ailesine cok farkh, pozitif aynmc1hk tamyor, onlara zaten
hicbir ceza vermiyor. Dstelik Muaviye'yi kendine katip se­
c;;iyor ve bu Hind'i de affediyor. Yalmz Hind'i degil; Hind'in

204
ayarlad1g1 keskin nisanc1 Vahsi'yi de zaman ic;inde bag1sh­
yor. Vahsi ilkin Taif'e kac;1yor, daha soma gelip Mtisltiman
oluyor ve Hz. Muhammed de kabul ediyor.
Mtisltiman olunca bak1yoruz baz1 islami yazarlar bu sefer
onun hakkmda sisirme methiyeler yagdirm1slar. Mesela daha
soma Ebubekir'in halifeligi doneminde peygamber adayla­
rmdan biri olan Mtiseyleme 'ye kars1 yap1lan savasta Vahsi,
Mtiseyleme'yi oldtirmtis gibi bilgiler var. Samnm bu, Hz.
Muhammed onu affetmisse, bakm iste adamm islam'a fayda­
s1 da olmustur imajm1 yaratmak ic;indir. Bence Hz. Muham­
med Hind'i ve Ebu Stifyan'la ogullanm affettikten soma ar­
t1k Vahsi'yi de bag1slamak zorundayd1. (:tinkti onu cinayete
sevk eden Hind idi. Hal boyle iken o zaman hakh olarak in­
sanlar, sen niye Hind'i bag1sladm da o piyonu katlettin diye­
cekti. Kald1 ki ona dokunmay1 Hind kabul etmezdi. (:tinkti
Vahsi onun plam tizerine babasmm katilini vurmustu.
Burada farkh bir bilgiyi paylasmak isterim. Mekke fethin­
de iki erkek Ebu Talib'in km Ommti Hani'ye s1g1myorlar. Hz.
Ali bunlann bilgisini almca hemen Ommti Hani'nin evine gi­
diyor. 0 iki insam evinden c;1kar ki oldtireyim diyor. Bilindigi
gibi Ommti Hani aym zamanda Hz. Ali'nin ablas1yd1. Ona s1-
gman bu iki insan, kocasmm kardesleriydi, yani kadmm kaym­
lanyd1. Sonunda Ommti Hani durumu Hz. Muhammed'e ak­
tanyor: Ali onlann infazm1 istiyor, ben ise bag1slanmalanm is­
tiyorum, diyor. Hz. Muhammed, "Ummii Hani'ye s1gimp af
dileyeni ben de affederim." diyor ve burada Ommti Hani'den
yana karar veriyor. Bunu sunun ic;in yazd1m: Suc;u en agir olan
kisiler ve torpilli olanlar serbest b1rak1hyor; suclan sadece Hz.
Muhammed'i elestirmek olan; ancak torpilleri olmayanlar (ic;­
lerinde kadmlar da oldugu halde) infaz ediliyorlar.
O mmti Hani'ye s1gman bu insanlann olay1 basta Buhari
olmak tizere birc;ok kaynakta anlatihyor. Burada farkh bir
205
detay daha var. Hz. Muhammed hentiz peygamberlik iddi­
asmda bulunmad1g1 bir s1rada Mekke'de, amcas1 Ebu Ta­
lip'ten kendine bu O mmti Hani'yi istiyor (e� olarak); ancak
Ebu Talip vermiyor. Hz. Muhammed'in Hz. Ali'ye kar�1 bu
olayda Ommti Hani'yi desteklemesi bence Hz. Muham­
med'in ta eskiden beri ona olan a�kmdan dolay1d1r. Bunu
ba�ka bi<;imde yorumlamak ger<;egi yans1tm1yor.354
tbni Asakir �oyle bir ornek veriyor: Hz. Muhammed'in
infazlanna karar verdigi ki�iler arasmda Havle admda bir
kadm daha vardt. Bunun da su<;u Hz. Muhammed'in pey­
gamberligini kabul etmemek, onu ele�tirmekti. Hz. Ali
Mekke fethinde bunu yakalay1p Hz. Muhammed'in yanma
gottirtiyor. Kadm tepki olarak etegini kaldmp avret yerini
gosteriyor. Sonu<;ta Hz. Muhammed Hz. Ali'ye, bunu gottir
infaz et diyor; Hz. Ali de onun kafasm1 u<;uruyor.355 Hani
'Kabak her zaman fakirin ba�mda patlar' diye bir soz var:
Su<;u az oldugu halde, sadece sozleriyle Hz. Muhammed'i
ele�tirdi diye fakir-fukaraya, sahipsiz insanlara idam cezas1
verilirken; agir su<; i�leyen gti<;ltilere dokunmamak, her ttir­
lti imkan saglamak ve bu sistemin ad1m da tann sistemi koy­
mak! Bunun ad1m sizler koyun!

8. Halit b. Velit ve Sad b. Zeyd'in

Ger�ekle�tirdikleri infazlar:

Mekke fethinde i�lenen cinayetlere bir iki ornek daha

eklemek isterim.

354 ibni Asakir, Tarih'ti Medinet-i D1ma$k, c. 5 9/668.

355 a-Buhari, Salat, bab 4/357; Cizye, bab 9/3171 ve Edep, bab 94/61 58.
b-Mtislim, Salat-i Misafirin, no: 719/82.

206
 Hz. Muhammed, Mekke'nin almd1g1 yll Uzza putunu y1k­
mak i<;:in Halit b. Velit komutasmda otuz ki�ilik bir stivari
grubu gorevlendiriyor. Halit gidip Uzza putunu y1k1yor. Ay­
nca y1k1ma kar�1 <;:1ktig1 i<;:in bir kad1m da oldtirtip iki par<;:aya
aymyor. U zerinde ne varsa mticevheratm1 da ahp Hz. Mu­
hammed'in yamna gidiyor. 0 zaman bu put Mekke'ye bir
gtinltik yol mesafesinde olan Nahle denilen yerdeymi�. Bu­
nun d1�mda diger me�hur iki put i<;:in de y1k1m ekibi gonderi­
yor. Sad b. Zeyd E�heli ile birlikte 20 stivariyi de, Menat pu­
tunu y1kmak i<;:in gorevlendiriyor. 0 zaman Menat putu Mek­
ke d1�mda M�ellel denilen yerdeymi�. Bu ekip de Halit gibi
gidip y1k1ma ba�laymca orada bulunan bir kadm kar�1 91k1-
yor, sinirlenip elbiselerini yirtiyor. Sad b. Zeyd o kad1m da
katlediyor. Bu arada belki putun dibinde hazineler var diye
temelini de kaz1yorlar; ancak bir �ey bulam1yorlar. Diger yan­
dan Amr b. As yonetiminde bir grubu da Suva putunu y1k­
mak i<;:in gorevlendiriyor. Bunlar digerleri gibi gidip putu y1-
k1yorlar ve belki altmda hazine var dti�tincesiyle onun teme­
lini de kaz1yorlar; ancak burada da bir �ey bulamiyorlar.356
i�te boyle ! Gerek Hz. Muhammed donemi olsun, gerek­
se dort halife, Emevi, Abbasi ve Osmanhlar donemi olsun
hep etrafa saldmp ganimet-cariye i<;:in dtinyay1 viraneye <;:e­
virmi�ler, talan etmi�ler. Bu katliamlan, k1y1mlan yaparken
de tann adma yap1yoruz demi�ler, kendi 91karlan i9in tann
inancm1 insanlara kar�1 kullanm1�lardir. Bu zihniyet bugtin
de devam ediyor.

356 a-ibni Sad, Tabakat, 2/135-36.

b-Niiveyri, Nihayetii-l ereb, 17/221-222.
c-Taberi tarihi, c. 3/65-66.
d-Salihi, Siibiilii-1 hiida, 6/300-305.
e-ibni Kayyim el-Cevziyye, Zadii-1 Mead, c. 3/364.

207
 X. BOLOM

iSLAM'DA KADINA KARSI SiDDET

Kitaplanmda bu konuyu daha once de i�ledim. Tekrar

gtindeme getirmemin nedeni, bazen televizyon programlarm­
da sozde ilahiyat akademisyenleri diye bilinen kimi �ah1sla­
rm, Kur'an'daki degi�ik konulan carp1tarak anlatt1klan gibi;
konumuz olan 'kachnla.nnJ.Zl doviln' ayetine de hie ilgisi olma­
yan anlamlar ytiklediklerini gortiyorum. 0 ytizden konuyu
daha kapsamh bir �ekilde ele alay1m dedim. Ayetin icerigine
gecmeden once k1sa baz1 bilgiler sunmak isterim. Ctinkti ve­
recegim bilgiler, konu hakkmda bize kolayhk saglar.
islam ulemasma (Usul-ti tefsir uzmanlanna) gore, toplam
114 sure olan Kur'an'm 86 suresi Mekke'dc, kalan 28'i de
Medine'de inmi�tir. Mekke'de inenlerin hicbirinde kadmlar
aleyhine bir bilgi yoktur. Onlar hakkmda k1yamet koparan
ayetlerin ttimti de Medine' de inen surelerde gec;:iyor. Peki, ni-
,

ye boyle? Bunun birkac onemli nedeni var. Bunlardan biri,

Hz. Muhammed'in Medine' de polijiniye (bircok kadmla evli­
lige) ba�lam1� olmas1. Kendisi ya�h; ancak yanmdaki kadmlar
c;:ok gene. Onlan kontrol altmda tutmamn en saglam yolu
208
ayet formiili.i. Bu yi.izden hammlanyla ilgili disiplin i<;erikli
ayetlere ihtiyac1 var. Bu ti.ir ayetler de Medine'de geliyor ve
bunlar Ahzab, Nur ve Tahrim surelerinin i<;inde bulunuyor.
Medine surelerinde var olan kadm aleyhtan ayetlerin bir ne­
deni bu.357 Diger bir neden, heni.iz Mekke'de savas yoktu ki
erkeklere aynmc1hk tanmsm! Savaslar ancak Medine done­
minde bashyor. Malum o zaman savas i<;in erkeklere ihtiya<;
vardi. Hz. Muhammed bu on ytlhk Medine doneminde bir-
9ok savasa katthyor. Bir de kendisinin kattlmad1g1; ancak
onun talimattyla sahabenin yi.iri.itti.igi.i pek <;ok savas ve bas­
km olmustur. iste kadmlar aleyhine Medine' de inen ayetlerin
bir nedeni de bu: Erkeklere i.isti.in moral vermek. Mesela bir­
den fazla kadmla evlilik, savas esiri kadmlann cariye s1fat1yla
Mi.isli.iman erkeklere helal k1hnmas1 gibi ayetler hep Medi­
ne'de inmistir. Bir baska neden, erkeklerin fizik glicli itibariy­
le kadmlardan daha ilerde olmas1 ve buna dayanarak hakla­
nm daha rahat arayabilmeleri (hele o zaman). 0 ytizden ba­
k1yoruz ataerkil bir yap1 Kur'an'a damgasm1 vurmustur.
En basta Buhari'de ge9en soyle bir hadise var: Bir ara
Hz. Muhammed'le eslerinin aras1 a1;1hyor. Etrafa haber ya­
y1hyor ki Muhammed hammlanndan aynlm1s/onlan bosa­
m1s. Eslerinden biri de Hz. Omer'in klZl Hafsa. Omer bunu
duyunca, olup bitenleri dgrenmek i<;in Hz. Muhammed'in
evine gidiyor. Omer orada Hz. Muhammed'e, "Biz Mekke­
liler eslerimize hakim idik (bizde ataerkil bir yap1 vard1).
Medine'ye gelince oyle bir toplulukla karsilasttk ki durum
tam tersi: Kadm hakimiyeti var (anaerkil bir yap1)" diyor.358

357 Hz. Muharnrned'in Hamrnlan hakkmda geni� bilgi sahibi olrnak iste­
yenler, "Kur'an'da Kadm ve Hz. Muharnrned'in Hamrnlan' adh kitab1rna ha­
kabilirler.
358 Buhari, Mezalirn boliirnii, bab 25/2468.

209
Omer'in bu ac;:1klamas1, kadmlar aleyhine hepsi Medine'de
inen ayetlerin onemli bir nedenini belirtiyor. Ctinkti Mek­
keli kadmlar Medine'de o farkhhklan gortince onlar da ko­
calanna kar�1 degi�iyorlar. Bu arada Medineli erkekler
Mekkeli erkeklerin durumunu gortince onlardan da degi­
�enler oluyor. i�te Medine'de erkekler aleyhine ate� bacay1
sard1g1 ic;:in bu ayetler zorunluluktan inmi�tir. Demek ki Hz.
Muhammed Mekke'de kalsayd1 ve erkeklerle kadmlar ara­
smda sorun ya�anmasayd1 bugtin tart1�tig1m1z kadm aleyh­
tan ayetler btiytik ihtimalle inmemi� olacakti.
Konumuzla ilgili ilginc;: bir bilgi var; onu da payla�mak is­
terim: Bir gtin Medine yerlilerinden Sad b. Rabi', hamm1
Habibe binti Zeyd'i dovtiyor. Habibe'nin babas1 klZlm ahp
Muhammed'in yanma gidiyor ve damadmm klZlm dovdtigti­
nti soyltiyor/adam1 �ikayet ediyor. Hz. Muhammed, siz de
gidin adamdan k1sas aim ( damat kac;: tokat vurmu�sa siz de
o kadar vurun) diyor. Vahidi, Taberi, Suyuti, Kurtubi, ibni
Kesir, Fahrettin Razi gibi uzun tefsir sahipleri bu olay1 ken­
di tefsirlerinde i�lemi�lerdir. Aynca ba�ka birc;:ok kaynakta
da gec;:iyor.359
Kimi kaynaklarda Hz. Muhammed e�ini doven adama,
'Erkek i� boyle bir hak yoktur' dedigi �eklinde farkh bir
bilgi de soz konusudur. Aslmda gortintirde Hz. Muham-

359 a-Vahidi, Esbab-i Niizul, Nisa suresi, ayet 34, s . 128.

b-ibni Ebi Hatem, Tefsirii-1 Kur'ani-1 Azim, Nisa 34, s. 940.
c-ibni Kesir tefsiri, Nisa 34, c. 2/293.
1
d-ibni Ebi Hatem tefsiri, Nisa 34, s. 940, no: 5246.
e-Fahrettin Razi, Tefsir-i Kebir, c. 10/91; Nisa suresi, ayet 34.
f-Taberi tefsiri, Nisa 34, c. 6/686.
g-Kurtubi tefsiri, Nisa 34, c. 5/169.
Bunlar d1�mda diger uzun tefsirlere de bak1labilir.

210
med'in vermi� oldugu karar (erkek de dovtilstin diye) adil­
dir; ancak olaya bir btittin olarak bakild1gmda durum hi<; de
boyle degildir. Sayle ki: Hz. Muhammed'in, hammm1 doven
erkek de dovtiltir, ya da erkek i<;in boyle bir hak yoktur so­
zti etrafa yay1lmca elbetteki erkekler bundan ho�nut olmaz.
Bunu duyan Hz. Omer Hz. Muhammed'i uyanp/adeta bu
soze kar�1 isyan edip, 'Bu durumda kadmlar e�lerine kar�1
�Imanp ba�kaldmrlar' deyince; Hz. Muhammed bu sefer
Nisa suresinin 34. ayetinin indigi bilgisini verir. Ki bu ayet­
te hem erkekler kadmlann yoneticileridir, hem kadmlardan
tisttindtir ve hem de gerektiginde hammlanm dovebilirler
bilgisi vard1r. Bu ayetin kritik terimleri tizerinde aynca du­
racag1m. Hz. Muhammed burada enteresan bir ifade kulla­
nu: "Ben kadmlar hakkmda farkh du�iindi.im; ancak gelen
ayetle Allah du�undugumden ayn bir yol gosterdi.
Elbetteki Allah'mki daha hayrrhdir" der. Hz. Muham­
med'in bu ac;:iklamalan Nisa suresi 34. ayetiyle ilgili bin;ok
tefsire konu olmu�tur. Az soma bunun hakkmda hem tefsir­
lerden, hem de saglam hadis kaynaklanndan uzunca bir lis­
te sunacag1m.
Peki, bununla i� bitti mi, kadmlar durdular m1? Bir de bu­
na bakahm: En ba�ta Hz. Omer'in bask1s1yla kadmlan erkek­
lere esir k1lan, onlan erkeklerin vicdanma teslim eden az on­
ceki ayet inince; bu sefer kadmlar tepki gosterir. Yetmi� ka­
dar kadm Hz. Muhammed'in evine akm eder, adeta miting ve
ytirtiyti� yaparlar. Kadmlann bu ytirtiyti�tine kar�1 Hz. Mu­
hammed durumu biraz yumu�atmak i<;in sozlti olarak, 'Ha­
llimlarim doven erkekler hayrrhmz degildir' der. Daha once
de belirttigim gibi bu sozti o an vaziyeti kurtarmak i<;in kulla­
mr. Muhammed daha soma kadmlar aleyhine a<;1klamalarma
devam eder ve son olarak da Veda haccmda on binlerce in-
21 1
san huzurunda, 'Gerektiginde hammlannJZl dovebilirsiniz;
ancak oyle bir dovme ki yara airacak �ekilde ol.masm' der.
Hz. Muhammed Kur'an ayetleriyle kadmlan adeta yak1-
yor, erkeklere kurban ediyor; ancak durumu yatistumak
icin de kimi sozlerinde kadmlar lehine konusmalar yap1yor.
Bir sozi.inde, "Cariye-kole dover gibi kadmlanmz1 dovme­
yin. Hem doversiniz, hem de daha soma kalkar onlarla se­
vi�irsiniz! " diyor. Burada kadmlar lehine g6ri.ini.irde 1hmh
bir bak1s ac1s1 soz konusu olabilir; ancak iyi di.isi.ini.ili.irse bu
soz beraberinde ba�ka olumsuzluklar getiriyor: Kole ve ca­
riyeyi dover gibi onlan dovmeyin diyor. Demek ki kale ve
cariye dovmek hie de sorun degildir. Zaten bir insam ele ge­
cirip kale ve cariye olarak kullanmaya izin veren bir zihni­
yet, onlann dovi.ilmesini de mesru kilar. Kimileri bu bir iki
soze bakmca, bakm iste Hz. Muhammed kadmlara hak ver­
mis, onlan savunmustur diyebilirler. Boyle di.i�i.inen varsa
yamhyor. Ci.inki.i kadmlar aleyhine islam'm anayasas1 duru­
munda olan Kur'an'da ayetler var, esas onlar muteber. Ka­
dmlara gelince bir iki soz soyli.iyor. Malum Kur'an varken
bu sozlerin pek bir degeri olmaz. Bir de kadmlan dovi.in; an­
cak yara acmaym sozi.i kadmlar icin en bi.iyi.ik haksizhk.360
Az onceki ayetten soma gelen Nisa 35'te farkh ve bir o
kadar da ilginc;; bir ac1klama daha var: "Eger kan-kocanm
aralannm ac1lmasmdan endise ederseniz, bir hakem erkek
tarafmdan, bir hakem de kadm tarafmdan gonderin(secin.
Bunlar ban�trrmak isterlerse Allah, kadmla erkegin aralan-

360 a-Buhari. Tefsir bi:iltimii, Sems suresi, no: 4942; Nikah, bab 93/5204
ve E. Enbiya, bab 43/6042.
b-Miislim. S1fat-i Cenne. no: 2855.
c-Suyuti, Diirrii-1 Mensur, Nisa suresi, ayet 34, c. 4/404.

21 2
m dilzeltmede onlan ba�anh ktlacaktrr . Allah her �eyi bilir,
her �eyden haberdardir" deniliyor. Ayetin ozti su: Bundan
onceki ayette kadmm kocasma kar�1 serke�ligi halinde ko­
canm ona vaaz vermesi, yatak ayirmas1 ve dovmesi onerili­
yordu. Diyelim ki bunlar da fayda vermedi ve durum daha
da kotiiye gitti; o zaman biri kadm tarafmdan digeri de er­
kek tarafmdan iki ki�i hakem olarak secilir ve aralannda
konu�urlar. Burada ilginc;: olan �u: Eger o iki arac1 ki�i o c;:if­
tin arasm1 dilzeltmek isterlerse Allah onlan bu konuda ba­
�anh kilacaktir diye bir ifade var ayette. Ben de derim ki,
madem Allah o iki hakemin ciddi cah�malan sonucu onlan
ba�anya gotilrilrilm diyor, o zaman onun gilcil vard1, hemen
ilk basta onlarm arasm1 ac;:masaydi.
Hz. Omer'in Hz. Muhammed'e bask1 kurduguna ve bu­
nun sonucu olarak da, 'Gerektiginde siz erkekler hammlan ­
ll1Zl dovebilirsiniz' ayetinin indigine ve yine Hz. Muham­

med'in dovillen bir kadm hakkmda ilkin, 'Siz de gidin koca­

ll1Zl dovtin, klsas uygulaym' deyip daha sonraki ayeti delil

gostererek sozilnden cayd1gma ili�kin var olan gilvenilir is­

lami kaynaklardan uzunca bir listeyi dipnot olarak ekliyo­
rum. Okurlardan ricam, liltfen bu listeye bir goz atsmlar.
Biltiln bu kaynaklar ve daha yazamad1klanm yukanda anla­
tilanlan ic;:eriyor. Ostelik anlatirken de herhangi bir yorum
yapm1� degildirler.361

36 1 1) Hadis alimlerinden:
a-imam Safii, ei-Omm, c. 6/289.
b-Mi.isned-i Hiimeydi, 1/125, no: 900.
c-Si.inen-i Daremi, c. 1/530, no: 2392.
d-ibni Belban, El-ihsan fi takrib-i sahih-i ibni Hibban, c. 9/492, no: 4186.
e-ibni Mace, no: 51/1085, Nikah bi:iliimi.i.
f-Si.inen-i Ebudavud, Nikah bi:iliimii, bab 42/2146. -->

213
 B a�ta da belirttim: Kimi ilahiyat<;1lann televizyonlarda
kad1m dovme konusundaki ayetle ilgili farkh ac;:1klamalar
yaptiklanm bazen denk gelir izlerim. Halk Arapc;:a bilmedi­
gi i<;in bunlar milletin goztine baka baka hic;: ilgisi olmayan
yorumlar yap1yorlar. Sanki Arapc;:amn hic;: kurah yokmu�,
sanki ba�ka veriler yokmu� gibi bunlar bol bol <;ene c;:ahyor­
lar. Yaptiklan yorumlann en onemlisi �udur: Efendim ayet­
te gec;:en, 'kadmlan darp edin' ifadesinden gaye, 'Onlan
gonderin, belli bir siireligine onlardan ayn durun' gibi an­
lamlar. Okuyucunun bu gibi yorumlann bir c;:arp1tma oldu-

g-ibni Ebi Dtinya, el-iyal, no: 484, s. 671 .

h-Herbi, Garibti-1 Hadis, c . 11250.
i-ibni Ebi As1m, Ahad-Mesani, c. 5/186, no: 2717.
j-Nesai, Stinenti-1 ktibra, D�ret-i Nisa bi:iltimti, c. 8/263, no: 9122.
k-ibni Kani', Mucem-i Sahaba, c. 1/23, no: 19.
1-Taberani, Mucem-i Kebir, c. 1/270, no: 54/784-786.
m-Hakim Nisaburi, Mistedrek, Nikah bi:iltimti, c. 2/205, no: 2765.
n-Esbehani, Marifet-li Sahabe, 11290, no: 948.
0-Beyhaki, Stinen-i Ktibra, 7/496, no: 114775-76.
p-ibni Belban, el-ihsan fi takrib-i sahih-i ibni Hibban, Nikah bi:iltimli, c.
9/1 92, no: 4186.
r-ibni Esir, Dsdti-1 gabe, c. 1/338, no: 341.
s-Elbani, Gayetti-1 Meram, s.156-57, no: 251 .
t-Muhammed b. Musa el-Hazimi, el-itibar-ti fi'n-Nasih-i ve'l mensuh, Ki-
tabti-l ti�re, s. 179-180.
2) Mlifessirlerden (Kur'an yorumcularmdan):
a-Vahidi, Esbab-i Ntizul, Nisa 34, s. 128.
b-ibni Kesir, Tefsir, c. 2/293-95, Nisa 34.
c-Suyuti, Dlirrti'l Mensur, Nisa suresi ayet 34, c. 4/404.
• d-Taberi tefsiri, Nisa 34, c. 6/687-715.
e-Kurtubi tefsiri, Nisa 34, c. 5/168-174.
f-Begavi, Mealim'li Tenzil, Nisa 34, c . 11207-209.
g-Kad1 Beydavi, Envar'ti Tenzil tefsiri, Nisa 34, c. 2/72.
h-Fahrettin er-Razi, Mefatihu'I Gayb, Nisa suresi ayet 34, c.10/93.
i-Zemah�eri, Ke��af, Nisa 34, c. 2/67-70.

214
gunu rahathkla anlayabilmesi i<;in bu darp kelimesinin ko­
kenine biraz inmem gerekiyor.
Darp kelimesi Kur'an'da bin;:ok yerde ge<;iyor. Elbetteki
ge<;tigi her yerde aym anlam1 i<;ermiyor. Bunun da Arap
grameri bak1mmdan kurallan var du. Mesela ctimle i<;inde
darp kelimesinden soma mesel, emsal gibi terimler geliyor­
sa o zaman ornek vermek anlamma gelir. Darp kelimesinin
bu anlama geldigi yerler Kur'an'da <;oktur.362 Bazen darp
kelimesinden soma 'F' cerr harfi gelir. 0 zaman genelde sa­
va� i<;in yola 91kmak veya normal olarak sefere 91kmak gibi
anlamlara gelir. Bunun da Kur'an'da ornekleri hayli fazla­
dir.363 Eger darp kelimesinden soma 'B' cerr harfi gelirse, o
zaman genelde herhangi bir �eyle vurmak, yol a<;:mak anla­
mma gelir.364 Bunun da Kur'an'da ornekleri vard1r. Kimi
durumlarda Kur'an'da darp kelimesi, bildigimiz vurmak,
hatta oldtirmek anlamma gelir.365 Yine Kur'an'da bak1yo­
ruz darp teriminden soma beyne kelimesi gelmi�. Bu du­
rumda aralanna bir �ey (ki Kur'an'da verilen ornekte sur
ge9iyor, aralanna sur/set 9ekmek anlammda) koymak, 9ek­
mek demektir.366 Kimi orneklerde Kur'an'da darp kelime­
sinden soma 'An' harf-i cerr gelmi� ve bertaraf etmek anla­
mmda kullamlm1�tir.367

362 ibrahim suresi 45, Nahl 1 12, Furkan 39, Rum 28 ve 58, Yasin 78, Zti­
mer 27 ve 29, Zuhruf 17, Tahrim 10 ve 1 1. ayetler ornek anlammda kullaml­
m1�tlr.
363 Nisa 94 ve 101, Bakara 273, A l-i imran 1 56, Maide 106.
364 Bakara 60, Araf 160, Suara 63, Taha 77 ve Sad suresi, ayet 44.
365 Bakara suresi 73, Enfal 12 ve 50, Muhammed 4 ve 27.
366 Hadid suresi, ayet 13.
367 Zuhruf suresi, ayet 5.

21 5
 Kadmlarla ilgili ornegimize gelince; ctimlede ne 'F' harfi
cerr gec;iyor ki yola c;1kmak, sava� ic;in sefere c;1kmak anla­
m1m verelim -ki bu anlam zaten buraya uymuyor- ne 'B'
harfi ge<;:iyor ki yol ac;mak, herhangi bir nesneyle bir �eye
vurmak anlam1m verelim. Yine beyne terimi ilgili ctimlede
yok ki aralanna bir �ey koymak anlammda kullanahm. An
harf-i cerr de bizim ilgili ayette gec;miyor ki bertaraf etmek
anlammda kullanahm. Sonuc;ta, Arap<;:ada eger darp keli­
mesinden soma sadece ozne ve nesne geliyorsa (yukanda
sayd1klanm da ctimle i<;:inde yoksa ki ilgili ayette zaten yak)
o zaman dovmek anlamma gelir. Bununla ilgili Kur'an'da
ornekler c;ok; birkac; tanesini sunahm.
* "Rabbin, meleklere �oyle vahyediyordu: Ben sizinle
beraberim. imam olanlan saglamla�tmn. Ben inkar edenle­
rin kalplerine korku salacag1m; vurun boyunlann tisttine,
vurun onlann her parmagma. " Burada iki sefer tekrarlanan
'vurun' kelimesinin kar�1hg1 ayette darp koktinden gelen
'idribu' kahb1yla gec;iyor.368
* "Ktifre batm1�larla kar�1 kar�1ya geldiginizde, boyunla­
nm vurun! " Ayette gec;en 'vurun' kelimesinin kar�1hg1 yine
darp koktinden gelen 'idribu' kahbmdaki emir kipidir.369
* "Melekler onlarm ytizlerine ve sutlanna vurarak can­

lanm alacaklan zaman, bakahm nas1l olacak! " deniliyor.

Burada ge<;:en 'vurmak' kelimesi, darp kelimesinden ttire­
mi� olan muzari fiili 'yedribune' teriminin kar�1hg1d1r.370

368 Enfal suresi, ayet 12.

369 Muhammed suresi, ayet 4.
370 Muhammed, suresi, ayet 27.

21 6
 * "Melekler, onlann canlanm ahrken ytizlerine ve ku;:la­
nna vuruyorlar." Bu ayette ge<;:en 'vuruyorlar'm anlam kar­
�1hg1 darp koktinden gelen muzari fiili 'yedribune'dir.371
* Biz �oyle dedik: "Kesilen inegin bir par9as1yla, oldtirti­
len adama vurun." Burada da 'vur' kelimesinin kar�1hg1
darp koktinden gelir.372
Hal boyle olunca, bizim Nisa suresi 34. ayetteki darp ke­
limesinden dovmekten ba�ka anlam <;1karmam1z mtimktin
degildir. Zaten 14 as1rdlf stiregelen a91klamalarda ayetten
tek bir anlam <;1kanlm1�tir: Gerekirse erkek e�ini dovebilir
diye. Bunun ba�ka yorumu kafadan atmaktan ba�ka bir �ey
degildir/ctimleden boyle bir anlam <;1kmaz. Burada onemli
bir �ey daha var: Diyelim ki ayetten kas1t dovmek degil de
daha ihmh bir �ey ise o zaman neden ayette uygun bir terim
degil de bu <;ok kritik olan darp kelimesi se<;ilmi�tir?
Ayette kadmlar aleyhine olan bir terim daha vardlf:
Eger kadmlar size kar�1 itaat ederlerse art1k onlar aleyhine
ba�ka bir yol/bahane aramaym deniliyor. Y ani itaatkar bir
kadm tipi isteniyor. Aym ifade Kur'an'da erkekler hakkm­
da kullamlm1yor: Ey kadmlar! Eger kocalanmz size kar�1
itaatkar davramrlarsa artik onlar aleyhine ba�ka bir yol ara­
maym denilmiyor. Simdi de Kur'an erkeklerin kadmlara
ba�kaldms1 konusunda nas1l bir yol gostermi� bir de buna
bakahm. Aym Nisa suresinde erkeklerin kadmlara kar�1
olumsuz davranmalan durumunda neler olacag1 �oyle belir­
lenmi�tir: Eger bir kadm kocasmm ge<;imsizliginden yahut
kendisinden ytiz <;evirmesinden endi�e ederse, aralannda
sulh yapsmlar. "373 Yani her iki ayette kullamlan terimler ay-

371 Enfal suresi, ayet 50.

372 Bakara suresi, ayet 73.
373 Nisa suresi, ayet 128.

217
m: E�lerinizin 'n�uzundan' endi�e duyarsamz ifadesi kadm
erkek ic;in ayn ayn ayetlerde kullamhyor. Burada gec;en
'n�uz' kelimesinden gaye, gec;imsizliktir. Dolay1s1yla kusur
aym; ancak gosterilen yol farkhdir: Kadmlar yaparsa koca­
lar onlara vaaz verir/uyanr, yataklan aymr ve onlan dover.
Sonunda da kadmlar eger e�lerine kar�1 itaatkar olurlarsa
art1k sorun bitmeli ve erkekler onlara bahane aramamah
�eklinde erkekler lehine formi.ile edilir. Kocalar kadmlara
kar�1 gec;imsizlik yaparlarsa bu durumda yalmz sulh yolu
gosterilir. Yani kadmlar da kocalanna vaaz versinler, yatak­
lan ayn tutsunlar, kocalanm dovsi.inler ve sonunda kocalar
onlara kar�1 itaat ederlerse i� bitsin denilmiyor. Ben, erkek
hammm1 doverse hamm da dovsi.in gibi bir anlay1�m pe�in­
de degilim. Benim vurgulamak istedigim, Kur'an'da iki cins
arasmda adil bir formi.ili.in onerilmemi� olmas1d1r.
Ayetin anlam1 gayet net oldugu ic;in daha fazla i.izerinde
durmaya gerek yok. Zaten yukanda da belirtildigi gibi ko­
nu sadece bu dovme meselesi degil ki. Kadm aleyhtan ayet
ve hadisler pek c;ok. Ben bu ayette gec;en dovme konusunda
bugtine kadar yapilan Ttirkc;e meallerden birkac;mm c;eviri­
sini de sunmak isterim. Bakahm nas1l bir tabloyla kar�1la�1-
nz. Ba�ta Diyanet'in Kur'an meali olmak i.izere eski Diya­
net i�leri Ba�kanlarmdan Silleyman Ate� ve Omer Nasuhi
Bilmen in Kur'an c;evirisinde 'Gerektiginde koca e�ini do­
'

ver' denilmi�tir. Hamdi Yazrr, Hasan Basri <;antay, Suat

Ytlchnm, Saban Piri�, Fikri Yavuz, Celal Killiinkoglu, Kad­
ri <;elik, Ahmet Vural, Abdullah Parlayan ve A. Baki Gol­
pmarh
I
ilgili ayeti Ttirkc;eye c;evirirken, 'Gerektiginde koca
e�ini dover' diye yazm1�lardir. Diger taraftan Y�ar Nuri
Oztiirk dovme yerine, hamm1 evden c;1karmak, bulundugu
yerden ba�ka yere gondermek diye yazm1�. Edip Yi.iksel,
onlan c;1kann demi�. Bayraktar Bayrakh, gec;ici olarak onla-

21 8
n evden uzaklastmn demis. Mehmet Okuyan ' 1 televizyonda
izledim, kendisi de ayetteki darp kelimesi hakkmda bunlar
gibi dtistintiyor. Diyanet isleri Baskanhg1 basta olmak tize­
re ve cogu daha once Diyanet isleri Baskanhg1 yapm1s bir­
cok Kur'an cevirmeni ayete dovmek anlamm1 vermisler, bir
azmhk da farkh bir anlam vermis demekle kendime kamt
aram1yorum. Sayet bunlann hepsi ayette dovmek yoktur
dese de fark eden bir sey yok: Ayet kesinlikle 'gerektiginde
erkekler hammlanm doverler' anlamm1 iceriyor.
Bu farkh cevirileri yazmamm amac1 baska. Diyelim ki on
kisilik bir grubu ikiye aymp birine, az onceki Kur'an tercti­
melerinden birini versek (ki koca gerekirse esini dovmeye
yetkilidir diye ), digerine obtir ceviriyi versek ve ciftler ara­
smda anlasmazhk olursa koca esini gecici bir stireligine ev­
den c1karsm, gondersin desek; daha sonra da onlan bir ara­
ya getirip ayetin anlamm1 her iki gruptan sorsak; acaba na­
sil bir sonuc ortaya c1kar? Her grup okudugunu soyler: Biri
benimki dogrudur, digeri benimki der. 0 zaman sorahm:
Acaba ttim inananlan sorumlu tutan ve bunun kars1smda da
onlara cennet ve cehennem verecegini soyleyen Allah, (ina­
nanlar diliyle) ilahiyat akademisyenleri, din adamlan kendi
aralannda tartissmlar ve genis halk tabakas1 da onlar1 sey­
retsin diye mi Kur'an'1 gondermis? Bir de ayetlerde iki cin­
sin birbirlerine kars1 olumsuz yaklas1mlan aym (kullamlan
ortak kelime ntisuzdur); ancak yapilmas1 gerekenler farkh.
Peki, bu adalet mi; yoksa erkekler fizik olarak gticltidtirler
diye ayetler gtice gore mi sekillenmis?
Dovmek yerine; erkek gecici bir stireligine hamm1m ev­
den <;:1karsm, gondersin diyenler, sanki kurtanc1 bir ceviri mi
yapm1slar? Hayu! Burada da yine erkekten yana bir durum
soz konusu. Diyelim ki hammm hie kimsesi yok, o zaman
erkek onu nereye gondersin? ikincisi, sanki erkek o evin sa-
219
hibi de kadm orada misafirdir gibi, ciftler arasmda anlas­
mazhk olursa erkek esini gondersin diyorlar. Bunlara gore
ve elbetteki Kur'an'a gore evli ciftlerin bannd1g1 yer sadece
erkegindir! Peki, niye tam tersine; anlasmazhk durumunda
kadm esini gondersin denilmemis? iste goriildtigti gibi aye­
te verilen bu kurtarma operasyonu yetersizdir. Ne yap1hrsa
yap1lsm bir kere ataerkil zihniyet buraya da damgasm1 vur­
mustur. Diger bir husus, sayet ayete dovmek yerine onlan
gonderin anlamm1 verirsek, peki bu durumda 14 asirdan be­
ridir hem ayete dovmek anlam1m veren islam alimleri, hem
de bu yetkiye dayanarak eslerini doven milyonlarca Mtislti­
man, haks1zhk yaptiklan i<;:in cehennemi mi boylayacaklar?
Ben erkegin kadma tisttinltigti hakkmda meshur miifes­
sirlerden (Kur'an yorumculanndan) Fahrettin Razi ve Kur­
tubi ' den bir ozet sunmak isterim. Elbette bunlar ve daha
onlarcas1 erkegi kadmdan tisttin tutarken, bunu kafadan
soylememislerdir. Onlann referans1 ilgili ayet ve diger ayet­
lerle birlikte saglam diye kabul edilen hadislerdir; bunu da
belirtmis olahm.

1. Fahrettin er-Razi ve Kurtubi'den Bir Ozet:

Erkekler, hie;: stiphe yok ki kadmlardan daha akilhd1r.

Ctinkti Peygamberler hep erkeklerden c1km1stir, erkekler
idareci/yoneticidir (kadm yonetici olamaz). Erkekler savasa
.
gidip cihat ederler, onlar verasette kadmlardan fazla pay
ahrlar,
I
birden fazla kadm alabilirler. Bir de kadmlara mehir
ticretini vermekle, nafakalanm kars1lamakla mtikellefler.
Bosama yetkisi erkeklere aittir. .. seklinde s1ralam1slar. Bti­
tiin bunlar ve daha niceleri erkeklerin kadmlara kars1 tisttin­
liik nedenleridir diye yazm1slar. Bu konuda ozellikle Tabe-
220
ri ve Suyuti tefsirleri detayh bilgiler ic;ermektedir. Elbette
pan;:ah da olsa tiim tcfsirlcr bu farklan islemislerdir.374
islamiyet'in baslang1cmdan giiniimiize kadar ttim miifes­
sirler (Kur'an yorumculan) ilgili ayetten erkegin esini dove­
bilecegi anlammda ittifak etmislerdir. Ayete bu anlam d1-
smda baska bir anlam vermemislerdir; ancak doverken ka­
dmm neresine vurmah, ne kadar vurmah, ne ile vurmah gi­
bi detaylarda ayette bilgi yoktur. Bunu da Hz. Muhammed
binlerce kisi huzurunda Veda Haccmda yaptlg1 konusmada
belirlemistir: Gerektiginde e�lerinizi doverken yara ac;:acak
�eklinde ol.masm, demistir.
Goriildiigii gibi kadmlar aleyhine olan tek bir ayetten sun­
lar ortaya c;1k1yor: Erkekler kadmlann yoneticileri ve onlar­
dan iistiinler. Aynca hammlanm dovebilirler. Bir de hamm­
lar eslerine kars1 itaatkar olmahlar. Bunlarm hepsi yukandan
beri bahis konusu olan ayette gec;iyor. Ben ayetin anlamm1
Diyanet Vakf1'nm c;evirisinden sunay1m. "Allah'm insanlar­
dan bir kisIDlill digerlerine iistiln ktlmas1 sebebiyle ve malla­
nndan harcama yaptiklan ic;in erkekler kadmlarm yoneticisi
ve koruyucusudur. Onun ic;in saliha kadmlar itaatkard1r. Al­
lah 'm kendilerini korumasma kars1hk gizliyi (kimse gormese
de namuslanm) koruyucudurlar. Bas kaldlfmasmdan endise
ettiginiz kadmlara ogiit verin, onlan yataklarda yalmz b1rakm
ve (bunlarla yola gelmezlerse) doviln. Eger size itaat ederler­
se artik onlarm aleyhine baska bir yol aramaym."

Simdi de ayette gec;en bu iki cins arasmdaki aynmc1hg1,

islam literatiiriinde saglam diye kabul edilen hadislerle bi­
raz daha detayland1rahm.

374 a-Fahrcttin Razi, Tcfsir-i Kcbir, Nisa surcsi 34, c. 1 0/90.

b-Kurtubi tefsiri, Nisa 34, c. 5/1 96.

221
 2. islam Literatiiriinde Saglam Olarak Kabul Edilen
Birkacr Hadis:

a) 'Erkek e�ini dovmekten sorumlu degildir.'

Nerden nereye? ilkin, kad1m doven erkek de dovtiltir di­

yen bir Hz. Muhammed, Omer gibi erkeklerden bask1 go­
rtince zorunlu olarak ayetlere s1gmu. Elbetteki bu dovme
ayeti ortada dump dururken e�ini doven erkege bir yaptl­
nm uygulanmaz. Hz. Muhammed buna da ac;:1khk getirmi�­
tir. Hadisin ravisi Hz. Omer'dir. Bir gtin E�'as b. Kays Hz.
Omer'e misafir olur. Her nedense Omer misafirin yamndan
kalk1p hammm1 dover. Adam Omer'i teskin etmeye, e�ini
dovmesini engellemeye c;:ah�uken Hz. Omer o s1rada, 'Hz.
Muhammed, erkek hammm1 dovmekten sorumlu tutulmaz
demi�tir' der. Omer'in bu sozti birc;:ok kaynakta var. Bunlar
arasmda mezhep lideri imam Ahmet b. Hanbel var, hadis
ktilliyatmdan Ebu Davud, Nesai, ibni Mace ve diger bin;ok
mtisned var. Bununla ilgili uzunca bir listeyi ekliyorum.375

375 a-Siinen-i Ebu Davud, Nikah boliimii, bap 41/2147.

b-ibni Mace, Nikah 51/1986.
c-Ahmet b. Hanbel Miisnedi, Hz. Omer hadisleri bashg1 altmda, no: 122.
d-Hakim Nisaburi, Miistedrek, 4/196, no: 7342.
e-Nesai, Siinen-i Kiibra, c.8/264, no: 9123.
f-Beyhaki, Siinen-i Kiibra, 7/497, no: 14778.
g-Miisned-ii Abd b. Hamit, no: 37. Hz. bmer'in hadisleri bashg1 altmda.
h-Ebu Davud Teyalisi, Miisned, c. 1/52, no: 47.
i-imam Miizi, Tehzib-i Kemal, c. 18/3 1 , no: 3403.
j-Miisned-i Bezzar, c. 1/356, no: 239, Hz. Omer rivayetleri bashg1 altmda.
k-Tehavi, Miiskilii'l Asar, c. 6/343, no: 2522.
1-Diyaii-l Makdisi, el-Ehadisii-1 muhtare, s.189, no: 94.

222
 b) 'HammlartDlZI. dovetken bedenlerinde yara a�ayunz.'

Hz. Muhammed Veda haccmda binlerce insana hitaben

yapt1g1 konu�mada, gerektiginde kadmlanmz1 dovebilirsiniz;
bunu yaparken sakm onlann bedeninde yara ac;:acak �ekilde
olmasm diye erkekleri uyarm1�1Ir. Bu, oyle dovi.in ki kadm d1-
�an c;:1ktigmda onun i.izerinde bir yara-iz gori.inmesin demek­
tir. Bu hadis, en ba�ta Miislim'de ve diger bin;:ok kaynakta,
ozellikle Nisa suresi 34. ayetle ilgili onemli tefsirlerde gec;:iyor.
i�te en ba�ta Nisa suresi 34. ayeti olmak i.izere bu hadisler de
olduktan sonra; Seyhi.ilislam ibni Teymiye gibileri rahathkla
'Kad1m dovi.in; ancak kemiklerini kirmaym' diyebilirler.376

c) 'Ailenize kaq1 sopamz hep hazrr bulunsun.'

Hz. Muhammed bir sozi.inde, sopamz ailenize kar�1 daima

hazir bulunsun ki, ona baktigmda ayaklanm denk atsm diyor.
Bu hadisi aktaran sahabiler ibni Abbas, ibni Omer, Cabir ve

376 Tefsirlerden omekler:

a-Taberi tefsiri, 61708-7 1 1 .
b-Kurtubi, Nisa 5/173.
c-ibni Ebi Haiem, Nisa 34, s. 943, no: 5273.
d-Cessas, Nisa 34, c. 3/150.
e-Suyuti, Diirrii'l Mensur, Nisa 34, c. 4/406.
f-Begavi, Mealim-i.i Tenzil, Nisa 34.
Hadislerden birka� omek:
a-Miislim, Hacc boliimii no: 1218.
b-Tirmizi, Reda, bab 1 1/1 163.
c-ibni Mace Nikah, bab 3/1851 .
d-Nesai, S . Kiibra, 8/264, no: 9124, 8/266, no: 9126.
e-Beyhaki, S. Kiibra, c. 7/496, no: 14774, c. 7/497, no: 1 4779
Kesm ve Ni.i�uz boliimi.inde.
f-Askalani, Metalib-i Aliye, 8/193, no: 1 602, c.8/357, no: 1674.
g-ibni Ebi Diinya, "iyal", no: 485, s. 672.

223
Enes b. Malik'tir. Bu hadisi kaynaklannda yazanlar arasmda
me�hur Buhari var. Seyhillislam ibni Teymiye, �ayet hamm
kocasmm haklanm yerine getirmiyorsa koca onu dover; 9tin­
kti Allah bir kere dovme konusunda erkege yetki vermi�tir
diyor. Kurtubi ve ibni Kesir gibi Kur'an yorumculan kendi
tefsirlerinde Nisa suresi 34. ayetin ac;:1klama boltimtinde, 'Ko­
ca hamm1m dovebilir; ancak bunu yaparken kemiklerini kir­
masm, vticudunda yara ac;:masm' demi�lerdir. Bununla ilgili
zaten hadis var; az sonra onu i�leyecegim.377

377 a-Buhari, Edebii-1 Miifred, s. 452. bab 585/1229. Ravi ibni Abbas.
b-Zemah�eri tefsiri, Nisa 34. 2/67-70. Burada sadece hadis metni var: Ra­
vi ismi yok.
c-Deylemi, El-firdevs bi me'suri-1 hitap, c. 3/5 1 . Burada hadis Enes b.
Malik'ten rivayet ediliyor.
d-ibni Adiy, el-Kami!, c. 6/42. Burada ravi Cabir b. Abdullah olarak gos­
teriliyor.
e-ibni Ebi Diinya, "iyal", s.493, no: 321,: Ravi ibni Omer; 322, ravi ibni
Abbas.
f-imam Miizi, Tehzib-i Kemal, c. 8/423, no: 1775, Davud b. Ata k1smm­
da. Ravi, ibni Abbas.
g-Taberani, Mucem-i Kebir, c. 10/344, no: 10669-1 0672. Bu dort yerde
ravi ibni Abbas geciyor. Mucem-i Sagir, c. 1/44. Burada ravi ibni Omer'dir.
Mucem-i Evsat, c. 2/244, no: 1 869. Burada ravi ibni Omcr'dir. Yine Mucem­
i Evsat, c. 4/341. no: 4382. Burada ravi ibni Abbas'tlr.
h-Heysemi, Mecme'ii Zevaid, c. 8/134, no: 13217 ve 1 3218. Raviler ibni
Omer ve ibni Abbas.
i-Abdurrazzak, Musannaf, c. 9/447, no: 17963. Ravi ibni Abbas. c.
1 1/133, no: 20123.
j-Acluni, Ke�fu'l Hafa, c. 2/65, ravi ibni Abbas.
k-Hatib-i Bagdad-i Tarih'ii Bagdad, c. 14/1 1 1 , no: 6615, Amr b. Mes'ad
k1smmda. Ravi ibni Abbas.
1-ibni Asakir, Tarih'ii Medinet'i D1ma�k, c. 46/353. Ravi ibni Abbas.
m-ibni Ebi Diinya, el-iyal, c. 1 /492-93, no: 321 , Ravi ibni Omer; no: 322,
ravi ibni Abbas.
n-ibni Teymiye, Mecmuu'l fetava, c. 30/38.
o- Kurtubi tefsiri, Nisa 34, c. 5/172.

224
 d) 'Cariye/kole dover gibi hamm1mz1 dovmeyin! '

Bir gtin Lekit b. Amlf b . Sabre admda bir adam hamm1-

m Hz. Muhammed'e �ikayet ediyor: Beni dinlemiyor diyor.
Hz. Muhammed, anla�am1yorsamz onu bo�a diyor. Adam,
ondan <;ocuklanm var, bir de birlikte ge<;irdigimiz bir hayat
var, ondan aynlmak istemiyorum diyor. Hz. Muhammed, o
zaman ona nasihat et belki yola gelir; bir de onu doverken
cariye gibi dovme diyor. Burada kadm1 dovmekten ziyade
farkh bir durum daha ortaya <;1k1yor. 0 da �u: Bir cariye do­
ver gibi dovmemek. Demek ki bu zihniyete gore cariye in­
san degil: 0 dovtilebilir. Halbuki o zaman kadmlar sava�a
katilm1yorlard1, zararlan yoktu, sava� nedeni degillerdi, ma­
sum insanlardl. Buna ragmen esir almd1 m1 hemen cariye
olarak Mtisltimanlar arasmda payla�1hrdL Bu hadisi yine en
ba�ta Buhari i�lemi�tir. lmam Safii bunu iki kaynagmda i�­
lemi�. Yine dart hak mezhep liderlerinden Ah.met b. Han­
bel Mtisned'inde birden fazla yerde i�lemi� ve bunlar i�ler­
ken de 'Boyle soz mil olur?' gibisinden herhangi bir itirazla­
n da olmami�tlf.378

378 a-Buhari, Edebu'l Miifred, no: 166.

b-Ahmet b. Hanbel, Miisned, no: 16498 ve 1 800.
c-Hakim Nisaburi, Miistedrek, c.4/123, no: 7094, Et'ime ba�hg1 altmda.
d-A. Razzak, Musannaf, c.1/27, no: 48.
e-imam Safii, Omm, c. 2/61; Taharet, bab 24, Bab'ii Gasli ricleyn. Miis-
ned, 1/123, no: 48.
f-Teyalisi, Miisned, 2/677, no: 1438.
g-Taberani, M. Kebir, c. 19/215, no: 479.
h-Ali el-Kari, Mirkat, O�ret-i Nisa ba�hg1 altmda.
i-ibni Hibban, Sahih, c. 10/366, no: 4510.
j-Beyhaki, M. Kebir, c.7/495, no: 14771 , Nii�uz k1smmda.

225
 Ben islam'da kadm konusunu ozel bir kitab1mda i�ledim;
islam'da �iddet konusunu i�lerken bu nedenle bir daha k1s­
men degindim. islam'da zaten kadm yoktur. Mesela birden
fazla kadmla evlenmek, cennette erkeklere huri, kadmlara
bir �ey yok. Yine Kur'an'a gore bo�anma yetkisinin kadm­
larda olmasi. Mesela ey erkekler siz kadmlanmz1 bo�arken
�oyle yapm boyle yapm diye yo! gosteriliyor; ama aym �ey
kadmlar i<;:in soz konusu degil. Yinc Kur'an'da erkek keli­
melerin se9ilmesi, verasette kadmlara erkeklere oranla az
pay verilmesi, esir kadmlann cariye olarak kullamlmas1 gibi
bilgileri Kur'an'da goren bir Miisliiman, rahathkla anlar ki
Kur'an erkek egemenli bir zihniyetin iiriiniidiir. Hatta ka­
dmlan kontrol altmda tutmak i<;:in onlann giyim ku�amma
bile miidahale ediyor.
Hz. Muhammed, 'Kadmlarm akh eksiktir, ne gariptir ki
kendini kontrol eden tam ak1lh, dininde dikkatli olan erke­
gin akhm sizin kadar eksik akilh, kimsenin c;elip giderebildi­
gini gormedim' diyor ve bunu ispatlamak ic;in de 'Peki iki
kadmm �ahitligi ancak bir erkegin �ahitligine bedel degil
mi? ' (Bakara suresi, ayet 282) diye soruyor. Onlar evet di­
yorlar. Hz. Muhammed, i�te bu, akhmzm eksik oldugunun
kamtJ.drr diyor. Bu hadis uzundur. ic;inde hem kachnlann
akh noksandrr ciimlesi gec;iyor, hem de az once sundugum o
agir ifade ge9iyor.379

379 a-Buhari, iman bi:iliimii, bab 21129; Hay1z bi:iliimii, bab 6/304;•Kiisuf,
bab 10/1052; Zekat bi:iliimii, bab 44/1462 ve Sehadat, bab 12/2658.
1b-Miislim, iman bi:iliimii, no: 79.
c-Ebu Davud, Siinne bi:iliimii, bab 15/4679.
d-Tirmizi, iman, bab 6/2613.
e-Nesai, Siinen-i Kiibra, U$ret-i Nisa ba$hg1 altmda, c. 8/303, bab
100/9226. -->

226
 Yine Hz. Muhammed, 'Kadm yonetici olursa o toplum
islah olmaz; erkekler kadmlarm yoneticileri ve koruyucula­
ndtr; bir toplum yonetimini kadma devrederse o toplum as­
la iflah olmaz' gibi kad1m adeta diisman ilan eden sozler
kullanm1sttr. 'Bir toplum yonetimini kadma devrederse o
toplum asla iflah olmaz' sozii, en basta Diyanet'in terciime­
si olan Tecrid-i Sarih'te gec;:iyor. Diger bir soziinde, 'Bana
Cehennem gosterildi; oradakilerin c;:ogu kadmlard1' diyor.
Yine Hz. Muhammed, kadmm kocas1 haztrsa ondan izin al­
madan orm; tutmasm diyor.380 Koca hammm1 yataga davet
edip de kadm gelmek istemiyorsa, o gece sabaha kadar me­
lekler o kadma lanet yagdmrlar diyor. Kadmlar aleyhine
benzer ac;1klamalan pek c;:oktur.381
Biliyorum: Cag1m1zda bu hadislere kars1 savunma yap­
mak hem zor hem de akil isi degil. 0 yiizden hala islam'a
enerji vermek isteyenler, c;areyi ancak bu gibi hadisleri in­
kar etmekte bulurlar. Bunlan Hz. Muhammed soylememis-

f-ibni Mace, Fiten, bab 19/4003.

g-Mi.isned-i Teyalisi, c. 11302, ibni Mesut hadisleri ba�hg1 altmda, no: 384.
h-Taberani, Mucem-i Kebir, c. 3/220, no: 3109, Hakim b. Hizam aktar-
m1�. Aynca no: 1 9937'de Esma binti Yezit, 20046'da Cemre binti Kuhafe'den
aktarm1�tir.
i-Hakim, Mi.istedrek, c. 2/207, no: 2772.
j-Ahmet b. Hanbel, Mi.isned, ibni Omer hadisleri boli.imi.i, no: 5343, E.
Hi.ireyre boli.imi.i, no: 8849.
k-ibni Hibban, Sahib, c. 13/54, no: 5744.
1-Heysemi, Ke�fu'I Estar, no: 950, c.11450.
m-ibni Ebi Seybe, Kitabu'I iman, no: 59, s. 29.
380 a-Buhari, Nikah boli.imi.i, bab 84/5192.
b-Mi.islim, Zekat, bab 26/1026.
381 a-Buhari: Badi.i-1 balk, bab 7/3237; Nikah, bab 85/5193-94.
b-Mi.islim, Nikah, bab 20/1436.

227
tir; onun vefatmdan sonra uydurulmustur gibi laflarla isi
idare etmeye cahs1rlar. Ben hadislere pek gtiven olmaz di­
yenlere su cagny1 yap1yorum: 0 zaman gelin insanlara ilan
edin ki biz ttim hadisleri kabul etmiyoruz, rafa kaldmyoruz
ki el alem bunu bilsin ve hicbir yerde vaazlarda, hutbelerde
hadis diye bir soz gtindeme gelmesin. Hadise pek gtiven ol­
maz diyenler, bazen bak1yoruz bir Arap atasoziinti ahp ha­
dis olarak isliyorlar. Ciinkii bu atasozleri onlann hesaplan­
na iyi geliyor. Mesela meshur olan "Vatan sevgisi imandan­
drr/Hakka kar�1 susan dilsiz �eytandrr/llim tahsil etmek her
Miisliimana farzdrr" sozleri din adamlanmn agzmdan hep
hadis olarak duyanz; ancak bunlar Hz. Muhammed'den
sonra zaman icinde uydurulan sozlerdir/hadis degildir. Yan­
hs anlas1lmasm! Bu sozler anlamhdII; ancak sahibi Hz. Mu­
hammed degildir.
Bu gibi hadislerle ilgili Berfin Bahar dergisinde birkac
makalem yaymland1. iste hadisler saglam degildir diyenler,
bu kadar fmatc1lar: Ho::;lanna giderse bir Arap atasoztinti
ahp hadis olarak anlatIIlar, ho::;lanna gitmezse en saglam
hadise uydurmadII derler. islam'1 benimseyenler, hadisleri
ttimden reddederlerse o zaman konulanm1z1 yalmz
Kur'an'dan seceriz. Zaten yukandan beri degindigimiz Nisa
suresi 33. ayeti ortada dump dururken hadisler ister olsun
ister olmasm bir ::;ey ifade etmiyor. Hani orada sunlar soyle­
niyor: insanlann kol ve bacaklanm kesin, oldtiriin, carm1ha
gerin deniliyor.
Kadmlar aleyhine Kur'an ve hadislerde bu kadar kamt
varken, hicbir yorum kurtarm1yor. Deve misali: Ona, boy­
nun egridir demisler. 0 da, nerem dogru ki siz boynumun
egri oldugunu soyliiyorsunuz demi::;. islam nerdeyse adeta

228
kadmlann dti�mam oldugu halde, ne hazindir ki bak1yoruz
dinci diye gecinen partiler icin en cok Mtisltiman kadmlar
9ah�1p mticadele veriyorlar. i nsan bu kadar kendine dti�­
man olur mu? Rastgele inanmak, bilgisizlik boyledir i�te.382

382 a-Tecrid-i Sarih, no: 1660.

b-Buhari, Megazi, 82/4425 ve Fiten 7099, Ravi ise Ebubekre'dir.
c-Tirmizi, Fiten bi:iliimii, bab 75/2262.
d-Hakim Nisaburi, Miistcdrck, c. 4/324, Edcp k1smmda no: 7790. Mari-
fet-i Sahabe, no: 4608, c. 3/128.
e-Ahmet b. Hanbel, Miisned, no: 20710 ve 20782.
f-Nesai, S. Kiibra, bab. 8/5905, c.5/402.
g-ibni Hibban, Sahih, siyer bi:iliimii, no: 4516, c. 10/373.
h-Busayri, ithafu'l hayre, c. 6/224, no: 5828.
i-Taberani, Mucem-i Evsat, 5/123, no: 4855. Burada ravi, Vabir b. Semii-
re diye ge�iyor.
j-ibni Kani', Mucem-i Sahabe, no: 1 1 17, 3/142.
k-Naim b. Hammad, Kitabu'l fiten, no: 459.
l-ibni Hacer Askalani, Telhisu'l Habir, c. 4/340, hadis no: 2563. Aynca
Heysemi, Beyhaki, Bezzar, ibni Ebi Seybe, Begavi, Dulabi, Yahya b. Selam
gibi bir�ok islam alimi yukandaki hadisi islemislerdir.

229
 XI. BOLOM

KUR'AN'A GORE EMEK-SERMAYE iLi�KiSi

Den.ilebilir ki, islam'da �iddet ile sermaye-emek ili�kisi

arasmda ne mtinasebet var? Ba�hk okununca ikisi arasmda­
ki ili�ki daha kolay anla�1hr. Kur'an'da, "Rabbin rahmetini
onlar m1 bolti�ttirtiyorlar? Dilnya hayatmda onlann gec;:im­
liklerini aralarmda biz (Allah olarak) payla�tud1k. Birbirle­
rine i� gordtirmeleri ic;:in, k.imini kimine derecelerle tisttin
k1ld1k. insanlar bir tek timmet/topluluk haline gelmeyecek
olsalard1, o rahmana nankorltik edenlerin evlerine gtimti�­
ten tavanlar c;:atar, sutlanna binip ytikselecekleri merdiven­
ler yapard1k. Evlerine (gtimti�ten) kapilar ve tizerine yasla­
nacaklan koltuklar ve altm stislemeler yapard1k. Bunlann
hepsi, ancak dtinya hayatmm gec;:ici menfaatidir."383
Ayetler ac;:1k bir �ekilde gelir dag1hmmm tannya bagh ol­
dugunu, adeta bunun bir kader meselesi oldugunu belirti­
yo� . Bunun tizerinde zaten duracag1m. Ancak ayetlerde
ac;:1klanmas1 gerek iki terim var; ilkin onlara ac;:1khk getire-

383 Zuhruf suresi, ayet 32-35.

230
yim. Bunlar "SHR" koktinden gelen "Suhriyyeri" kelimesi
ile "Mai�et'' kelimesidir. Suhriyyen kelimesi ve ttirevleri
Kur'an'da kirka yakm yerde gec;iyor. Bunlardan nerdeyse
yans1 alay etmek anlamma,384 bir o kadan da emre amade
olma, hizmete sunma gibi anlamlara geliyor.385 Bir yerde de
musallat etme, salma anlammda kullamlmi�tir.386
Sonucta toplumdaki s1mflar bazmda kelimenin anlamma
bakild1gmda; bu terim alt, dti�tik-ezilen sm1f ic;in kullamhr.
Zaten Arap ltigatinde bu kelime c;ogunlukla alay etme, buy­
ruk altma alma, bedava c;ah�tirma anlamma gelir. Sonuc;ta
nereden bak1hrsa bak1lsm; toplumda otoriter olmayan, da­
ha dogrusu emekc;i, ezilen kesim ic;in kullamlan bir terimdir.
Ttirkc;eye tahrif edilerek gec;en maskarahk (masharahk) ke­
limesi yukanda gec;en SHR koktinden gelir. K1sacas1, bu ke­
limenin Kur'an'da emekc;i kesim ic;in kullamlmas1 sorunlu­
dur. Hele ben tann olarak kimisini zengin, kimisini fakir ya­
panm, zengin i�ini fakire gordtirstin denilmesi; daha da va­
him bir durum.
Mai�et kelimesi ve ttirevleri Kur'an'da sekiz yerde gec;i­
yor (i�, maa� ve meayis olmak tizere ). Genelde gec;im, gec;im
kaynag1 anlamma gelir. Nitekim az onceki ayette gec;en
'Maiset' kelimesi bu anlamda kullamlm1stir. Malum i�, ma­
a� ve maiset kelimeleri Ttirkc;eye de gec;mistir. Bunlar
Arapc;a kokenli kelimelerdir. Demek ki Kur'an'a gore kisi­
nin gelirini tayin eden, belirleyen ancak ve ancak Allah't1r.

384 Bakara 212, Tevba suresi, ayet 79, Hud 38, Enbiya 4 1 , Saffat 12 ve 14,
Sad 63, Ztimer 56, Hucurat 1 1 .
385 A'raf 54, ibrahim 32, 33, Nahl 12 v e 1 4 , Hacc 3 6 ve 65, Enbiya 79, An­
kebut 6 1 , Lokman 20, 29, Fat1r 13, Sad 2, Ztimer 5, Zuhruf 13, Casiye 12,13.
386 Hakka suresi, ayet 7.

231
Baska bir deyimle kisinin fakir veya zengin olmas1 bir kader
meselesidir.387
(:ogu tefsirlerde bu ayetlerin soyle bir sebep-sonrn;: iliski­
sinden soz edilir: Hz. Muhammed ben peygamberim dedigi
zaman muhalifler, Muhammed buna uygun degildir. Ondan
daha tamnm1s insanlar vard1r. Mesela Mekke'den Velit b.
Mugire, Taif'ten de falanca isim daha uygundur diyorlar. Bu
itirazlar tizerine su ayet ve devammdaki ayetler inmistir de­
niliyor. ilk ayet boyle bir tartismanm oldugunu dile getiri­
yor. Soyle ki: "Bu Kur'an, iki �ehrin birinden bir buyiik ada­
ma indirilseydi ya dediler" seklinde bashyor ve yamt mahi­
yetinde bundan sonraki ayet (Zuhruf 32) geliyor. Ki yukan­
da anlam1 verildi. Ayette ozetle, Allah'm rahmetini sizler
dag1tm1yorsunuz; biz Allah olarak dag1tiyoruz deniliyor.
Burada amac; su: Ben Allah olarak peygamberligi kime ver­
sem serbestim; hatta sizin aramzdaki gec;:im farkhhklan bile
benim elimdedir ya da kiminiz kiminize isini gordtirstin di­
ye emekc;:i-patron olay1 benim elimdedir deniliyor. Siz be­
nim rahmetime de kans1yorsunuz, ben istedigime veririm
der gibi oluyor. Bu anlamda baska ayetler de var.
Yukanda gec;:en ayetlerin ic;:erigi gerc;:ekten ilginc;:! Denili­
yor ki, 'Butiln insanlar bir tek topluluk olmasalard.I, Rah­
man'1 inkar edenlerin evlerine gilmu�ten tavanlar ve iizeri­
ne clkacaklan merdivenler yapardlk.' Burada iki nokta dik­
kat c;:ekicidir: Tann insanlann esit olmasm1 istemiyor.
Aynca, kafirlere de gilmil�ten tavanlar verirdim; ama .insan­
lar bu durumda tek topluluk haline gelirdi diyor. Yani bunu

387 Kur'an'da bir yerde maa$ kelimesi geciyor: Nebe suresi ayet 1 1 . iki
yerde i$ kelimesi geciyor: Hakka 21 ve Karia 7'de i.ic yerde mai$et geciyor:
Kasas 58, Zuhruf 32 ve Taha 124. iki yerde de maa$m cogulu olan meayi$ ke­
limesi geciyor: A'raf 10 ve Hier 20.

232
kabul etmiyor, uygun bulmuyor. Acaba fiilen cah�mak d1-
�mda insan boyle imkanlara sahip olabilir mi? Daha dogru­
su bunu gercekle�tirebilecek bir tann var m1? Bir de tann
boyle bir �eyi tasvip etmedigi halde tasviri yap1lan gtimti� ta­
vanh evler ne yaz1k ki inanmayanlann elinde. Yani ayet bu­
gtin var olan gerceklerle de celi�iyor.
Ayette 'Onlann evlerine de gtimtisten kap1lar ve tizerine
yaslanacaklan koltuklar ve altm stislemeler yapard1k'
deniliyor. iyi bir hayal; ancak ne yaz1k ki bunun gercek pa­
y1 yoktur, kuru bir hayaldir. Bugtin btittin zalimlerin evleri
altm degerinde, her imkanlan da var. Olan yine fakir-fuka­
raya oluyor. 0 zaman ayetin ne anlam1 kahyor peki? Bura­
da i slamiyet'i savunma amach �u one stirtilebilir: Efendim
Kur'an fakirlige care olarak zekat-sadaka gibi formtiller or­
taya koymu�tur denilebilir. Bir kere zekat formtilti
Kur'an'la yeni olarak ortaya atilm1� bir mevzu degil. Fazla
detaylandumadan k1sa bir ornek vereyim.
Hz. isa'dan 24 asu once ya�am1� olan Urukagina i�ba�1
yaptlgmda, yonetime bon;lan olup da odeyemeyenler vard1.
Kendisi bunlan affediyor. Aynca baz1 vergilerde degi�iklik
yap1yor. Bir de cah�anlann ticretlerinde dtizenleme yap1yor,
ticretlerini artmyor. Buna kar�1 herhalde kalk1p Urukagi­
na'y1 peygamber ilan etmeyiz. 0 zaman verginin ad1 onlann
dilinde baska bir seydi, Araplarda ve dolay1s1yla islam'da
ba�ka bir isim kullamld1. Yani islam fakir-fukara icin zekat,
sadaka demi�se (insanlara sadaka vermek, zekatla onlan
ya�atmak dogru-saglam bir yakla�1m m1; bu ayn bir konu);
bu binlerce y1l once de degisik yonetimler ve farkh isimler­
le vard1. Dolay1s1yla bu konuda islam'1 savunmak icin bir
�ey soylemek, tarihe haks1zhk olur. 388

388 Urukagina Sosyal Reform Kanunlan, kol 9-10.

233
 " Hrrstzhk yapan erkek ve kadmm, yapttldanna ka�Ihk
Allah'tan ibret verici bir ceza olarak ellerini kesin" ctimlesi
Kur'an ayetidir.389 islam'da insanoglu kendine ait olmayan
herhangi bir e�ya c;:alarsa onun eli kesilir. Bu, zaten en ba�ta
az onceki ayetle sabittir. Aynca bununla ilgili Hz. Muham­
med'den pratik ornekler vardir ki kendisi hirs1zhk yapanm
ellerini, bacaklanm kesmi� ve bazt durumlarda onlan katlet­
mi�tir. Bununla ilgili saglam hadis kaynaklannda mti�terek
anlatilan orneklerden birkac;:m1 biraz soma sunacag1m. Su
bilgi de onemlidir: El kesme olay1 islam1dan once de uygula­
myordu/islam'la gelen yeni bir ceza yontemi degildir. Mese­
la Dtiveyk admda biri Kabe'nin hazinelerinden c;:almca Ku­
rey�iler onun elini kesiyorlar. Yine Vabisa b. Halit, Avf b.
Ubeyd, Ubeydullah b. Osman, Mtidrik b. Avf, Melih b. Sti­
reyh, Mtikis b. Kays Hz. Muhammed'den onceki donemde
hirs1zhk yaptiklan ic;:in elleri kesilmi�tir. Bir de daha once
Velit b. Mugire, hirs1zhk yapan birinin elini kesmi�tir.
Zaten islam'm nerdeyse ttim kurallan eskiden beri var­
d1. Bir detay vereyim: Agz1 su ile c;:alkalamak, buruna su
c;:ekmek, misvak denen di� flr9as1m kullanmak, b1y1klan kes­
mek, c;:ocuklan stinnet etmek, etek ve koltukalt1 tiraslan, tlr­
nak kesmek, tuvalet ihtiyacm1 giderirken su olmad1g1 zaman
tas veya benzeri cisimlerle temizlik yapmak ... Ttim bunlar
islam'dan once de vard1. Hz. Muhammed ya oldugu gibi ya
da baz1 ufak tefek degi�ikliklerle bu eski orf-adet ve gele­
neklere onay verdi ve dini birer vecibe haline getirdi. Ancak
daha once Araplarda kadmlar c;:alsayd1 elleri kesilmezdi.
Hz. Muhammed hirs1zhk yapan kadmlan da cezaya tabi tut­
tu ve bu kural Kur'an'da da yer ald1. Kendisinin elini kesti-

389 Maide suresi, ayet 38.

234
gi ilk kadm Milrre binti Siifyan'd1r. Zaten ayet, 'Erkek ol­
sun kadm olsun �alarsa ellerini kesin' dedikten soma tartl�­
maya gerek kalmaz. Ayet olduktan soma kim calm1�sa eli­
ni/ellerini kesmi�tir. Ayette yalmz ellerini kesin deniliyor;
ancak pratigine bak1yoruz kendisi ayaklan da kesmi�tir ve
hatta kimi h1rs1zlan infaz etmi�tir. Bunlan saglam kaynakla­
ra dayanarak anlatacagim.390
Az onceki ayette �u muglak durum da soz konusu: Calan
erkek ve kadmm elini kesin deniliyor. Arna "Kim kessin?"
sorusuna ac1khk yok. Acaba bir calma olay1 oldugunda hu­
s1z1 kim yakalarsa o da onun elini kesebilir mi; yoksa yone­
tim mi bunu icra eder? i�te bu, ayetle belli degildir. Ayette,
mutlak bir ifade var: <;:ogul olarak siz kesin diye geciyor.
Ben bu belirsizlik i.izerinde durmuyorum. Benim icin onem­
li olan el kesme olay1d1r; bunun i.izerinde duracag1m; yalmz
bir hatulatmada bulundum. Kur'an'da �oyle bir ayet de var:
'Yoksa cahiliye donemi uygulamalanm/yasalanm nn anyor­
lar? iyi bilen bir toplum i� Allah'tan daha gi.izel kural ko­
yan/yasa getiren kim olabilir?' deniliyor. Yani bu ayetle in­
sanlar uyanhyor, eski cahiliye adetlerine uymaym; benim
yasalanma uyun deniliyor. Ancak Kur'an'da eski adetler
kabul gori.iyor ve onlar yasalla�tmhyor. T1pk1 konumuz
olan el kesme olay1 gibi.391
Malum Kur'an'da one si.iri.ilen bu ceza ac1k bir �ekilde
calma cezas1du. Arna calma d1�mda degi�ik yontemlerle de
ba�kasma ait bir e�ya, mal almabilir. Mesela; ki�inin biri

3 90 a-Kurtubi tefsiri, Maide 38, c. 6/160.

b-Seyyit Sabik, F1kh-i Siinne, c. 2/321 , 3. Dipnot.
c-ibni Habib, Muhammer, s. 328.
39 1 Maide suresi, ayet 50.

235
ba�kasmm mahm gasp, talan/yagma yoluyla alsa, ya da ya­
nmda bulunan bir emanete el koysa veya ki�i devlette bir
list dtizey yetkilisidir; kalk1p devlet mahm zimmetine gec;ir­
se veya bugtinkti �artlarda smavlarda kopya c;ekerek ya da
birilerine kopya vererek c;ah�kanlann hakkm1 yiyip hayatla­
nm karartsa ve bunlara benzer yontemlerle kendisine ait ol­
mayan bir mah, e�yay1, hakk1 ele gec;irse bunun da eli kesi­
lir mi? Buna da ozet bir ac;1khk getirip el kesme cezas1 hak­
kmda bilgi vermeye devam edelim.
Bir kere ayette ac;1k olarak hirs1zhk kelimesi gec;iyor.
Hus1zhk da belli: Kimsenin haberi olmadan gizlice yapilan
c;alma olay1d1r. Dolay1s1yla ayete gore gasp, talan, emanete
el koyma gibi durumlarda el kesmek yoktur. Hadislerde ise
net ac;1klamalar vard1r. Hz. Muhammed, "Hiyanet, intihab
ve ihtilasta el kesmek yoktur" diyor. Bu konuda c;eli�kili ri­
vayetler var. Mesela Ukl/Ureyne kabilesinden birkac; ki�i
c;obam oldtirtip develerini ahp gottirmti�ler ve Hz. Muham­
med onlan i�kenceyle infaz etmi�tir. i�te burada c;alma de­
gil; gasp soz konusudur. H1yanet, diyelim ki�inin yamnda
bir emanet vard1r. Gtinti gelir sahibi istediginde inkar eder,
vermez. intihab, yagmalama demektir. ihtilas ise, adamm
yanmda goz gore gore el c;abukluguyla onun bir e�yasm1 al­
mak ve el koyup vermemektir. i�te c;alma d1�mda ttim bu
durumlarda el kesmek yoktur.
Hz. Muhammed'in bu soztinti birc;ok hadis alimi i�lemi�­
tir. Bunlar arasmda Nesai, ibni Mace, Ebu Davud, Tirmizi,
Hakim Nisaburi, ibni Hibban, Beyhaki, Taberani ve daha
sayam ad1g1m hadis alimleri var. Aynca bunu aktaran saha­
biler arasmda Cabir b. Abdullah, Enes b. Malik, Abdurrah­
man b. Avf ve ibni Abbas vard1r. Kald1 ki zaten Kur' an aye­
ti el kesilir derken hus1zmki kesilir diyor. Digerlerinden soz
236
etmiyor.392 Yalmz emanete el koyma konusunda kimileri el
kesilir demi�tir. Kamt olarak da Hz. Ane'ye dayanan bir ri­
vayeti gostermislerdir. Mahzum kabilesinden bir kadm
emanete el koymus; buna kars1hk Hz. Muhammed de onun
elini kesmistir. Bir kere eli kesilen kadm emanete el koyma­
m1s; tam tersine calm1stir. Dogrudur; kimi kaynaklarda
emanete el koymu� bilgisi de vardir; ancak kadmm cald1g1
rivayeti daha kuvvetli ve yaygmdir. Kurtubi; kadmm ema­
nete el koydugu rivayeti hem pek yaygm degildir, hem de
icinde gi.ivensiz raviler vardir diye belirtmi�tir.393 Aym ka­
dm hakkmda Hz. Muhammed, "KlZlm Fatma da calsayd1
elini keserdim" demis. Bu da kamttir ki kadm calmistir.394
Peki, ne kadar mal c;ahmrsa hirs1zm eli kesilir; biraz da
bu konuda bilgi verelim! Ayette bunun miktan belli degil;
sadece calma olay1 oldugunda ellerini kesin bilgisi var. Kimi
ac1kgozler islam tarihi ve hadislerdeki olaylara kars1 olup
biten olumsuzluklardan kurtulmak icin, 'Efendim biz hadis­
lere gi.ivenmiyoruz, yalan olabilir' diyerek i�in icinden s1ynl­
mak istiyorlar. Peki, ayetle sabit olan el kesme konusunda
acaba calman maim miktan hakkmda ne derler merak ede­
rim. Bunun gibi Kur'an'da bircok konu var ki, hadisler ol­
masa hicbir sey anlasilmaz. Demek ki hadislerden ve islam
tarihindeki bilgilerden kacma yontemi c;ozi.im degildir. Ha-

392 a-Miibarekfuri, Tuhfetu'l Ahvezi, Tirmizi �erhi, Hudut boliimii, bab

1 8/1448. Burada detayh bilgi vard1r.
b-ibni Mace, Hudut, bab 26/259 1 .
c-Ebu Davud, Hudut, bab 14/4391 -82.
d-Nesai, Kat-i Sarik, bab 1 4/597176.
393 Kurtubi, el-Miifhim Serh-ii Sahihi-1 miislim, c. 5177; Hudut, bab 2, no:
1688.
394 Miislim, Hudut, bab 2/1688.

237
dislerde ise ( <;eli�kiler olmakla birlikte) <;ahnan malm mik­
tan da belirlenmi�tir. Tum hadis kaynaklarmda �u ortak bil­
gi vardir ki, Nesai bunu otuzdan fazla rivayetle aktarm1�tlr.
Hz. Muhammed, bir dinann ( o gtinkti altm para) dortte bi­
ri degerinde olan bir �eyi/mah <;alanm eli kesilir demi�tir.
(Dinar yakla�1k 4,5 gramd1r. Bu durumda demek ki bir
gram altm degerinde bir �ey <;almsa el kesilir.) Ben bu mik­
tar tizerinde teferruata girmiyorum; ancak �u da var ki ha­
disler arasmda bir tutars1zhk soz konusudur. Mesela yine en
ba�ta Buhari'de ge<;en �oyle bir hadis vardir: Hz. Muham­
med, lanet olsun hirs1za ki bir yumurta da <;alsa, bir ip de
<;alsa eli kesilir demi�tir.395
Bu son hadisi farkh yorumlayanlar da vard1r. Hadiste ge­
<;en 'Beyde' kelime kahb1 Arap<;ada hem yumurta, hem de
migfer anlamma gelir. Hal boyle olunca hadiste kastedilen
migferdir diyenler olmu�tur. ipten maksat da degeri dinann
dortte birine tekabtil eden pahah iptir demi�lerdir. Kimileri
de bula bula geminin ipi olabilir demi�tir. <:;tinkti o zaman
en pahah ip oymu�: Biri gemi ipini <;alarsa eli kesilir demi�­
tir. Neyse bu bo� laflarla zaman ge<;irmeyelim. Hadis met­
ninde ge<;en �u ifadeye de dikkat <;ekmek isterim: Hz. Mu­
hammed'in '<;:'.alana lanet olsun! ' ifadesine. Hani sozde lanet
kullanmaya kar�1ym1�! Arna burada kullamyor i�te.396

395 a-Buhari, Hudut, bab 7/6783 ve bab 13/6799.

b-Miislim, Hudut, no: 1687.
39p a-Miislim, Hudut, bab 1/1684-1688.
b-Buhari, Hudut, bab 13/6789-6799.
c-Tirmizi, Hudut, no: 1446.
d-Ebu Davud, Hudut, n o : 4386-87.
e-ibni Mace, Hudut, no: 2585-86.
f-Nesai, no: 4892 ve 4896, 4906-4942 ve 4982.

238
 Hz. Muhammed, meyve <;almakta el kesmek yoktur diyor.
Ancak �u da var ki bu konuya ili�kin de birbirleriyle celi�en
hadisler de var. Kimilerine gore eger meyveyi aga:<;tan kopa­
np yiyorsa ceza yoktur; kimilerine gore meyve �ayet sahibi
tarafmdan kopanlm1�sa ve bu kopanlan meyve <;almm1�sa
ceza vardlf gibi hadisler aktarm1�lardlf. Bu durumda diyelim
kiraz, <;ilek zamamd1r. Bir lisenin veya tiniversitenin ttim og­
rencileri piknige <;1k1yorlar ve adamm bah<;esine dahp kiraz­
<;ilek toplay1p yiyorlarsa demek ki onlara bu ceza uygulan­
maz.397 Hadis kaynaklarmda, <;alan ki�inin eli kesildikten
sonra; ibret-i �Hem olsun diye boynuna astlmahdrr ifadesi de
ge<;iyor. Konuya ili�kin Hz. Muhammed'den pratik ornekler
vardlf. Bu, mezhep lideri Ahmet b. Hanbel'in Mtisned'inde,
Ebu Davud, Tirmizi, Nesai ve ibni Mace, Darekutni, Tabe­
rani ve Seyyit Sab1k'm kaynaklannda anlatilmaktadir.398
Hz. Ali de aym yontemi uygulam1�tlr. tbni Ebi �eybe
(h.235.o) �oyle bir olay anlat1yor: Adamm biri Hz. Ali'ye
gelip hirs1zhk yaptlg1m soyltiyor. Ali ona, git buradan di­
yor/kesmek istemiyor/duymazhktan geliyor. Adam bir daha
'(ald1m ne dersin? ' deyince; Hz. Ali onun elini kesiyor ve
boynuna asiyor.399 Beyhaki, Hz. Muhammed'in kestigi eli

397 Tirmizi, Hudut, bab 1 9/1449; ibni Mace, Hudut, bab 27/2593-94; Ne­
sai, Kat-ii sarik, bab 13/4971-76.
398 a-ibni Mace, Hudut, bab 23/2587.
b-Ebu Davud, Hudud, bab 22/44 1 1 .
c-Tirmizi, Hudut, bab 17/1447.
d-Nesai, no: 4983.
e-Ahmet b. Hanbel, Miisned, hadis no: 24444.
f-Taberani, M. Samniyyin, hadis no: 2175, 3336.
h- Elbani, irva, c. 8/84, no: 2432.
i-Seyyit Sabik, F1kh-i Siinne, c. 2/322.
399 ibni Ebi Seybe, Musannaf, Hudud boliimii, bab 17/28756.

239
adamm boynuna astigma iliskin list tiste ti<; hadis getirmis­
tir. Hz. Ali'nin de aym yontemi uygulad1gma <lair iki rivayet
aktarm1stu. Beyhaki aynca buna ozel bir bashk ac;:m1stir:
" (:alanm eli boynuna as1hr boltimti" diye.400
Kesilen elin boyuna as1lmas1 Safii ve Hanbeli mezhebine
gore stinnettir. Nedeni de baskalanna ders olsun, kimse c;:al­
masm diye belirtilmistir. Kamt olarak da yukanda ge<;en
Hz. Muhammed'in uygulamas1m gostermislerdir. Hatta Sa­
fii mezhebinde bu elin as1h kalma stiresi de belirtilmistir:
Bir saat as1h kalmah denmistir. Hanbell mezhebinde sure
tayini yapilmam1st1r. Hanefi mezhebine gore kesilen elin
asilmas1 stinnet degildir; ancak yonetim bunda fayda gortip
asilmasma karar verirse as1labilir bilgisi vardu. Maliki mez­
hebi bu konuda gortis belirtmemistir.401
Yukanda Hz. Ayse'nin aktard1g1 bir ornek vard1: Hz.
Muhammed bir kadmm elini kesti demisti. iste bu konuda
ibni Ebi Seybe ve Hakim Nisaburi'den farkh bilgiler vardu.
Bu kadmm 9ald1g1, Hz. Muhammed'e/ailesine ait olan bir
kadife par9as1yd.I diyorlar. Bu durumda Hz. Muhammed'in
kendi sahsi esyas1 ic;:in kadmm elini kesmesi soz konusu­
dur.402 Benzer bir olay Ebubekir'in de basma gelmis. Onun
esi Esma'mn bir ziynet esyas1 calmm1s ve Ebubekir c;:alamn
elini kesmistir. 403
Cabir b. Abdullah'tan ttiyler tirperten bir hadis var: Biri
bir sey 9alm1st1. Onu Hz. Muhammed'e getirdiler. Ceza ola-

400 Beyhaki, Siinen-i Ki.ibra, Sirka boli.imi.i, c. 8/478, bab 62/ 17270-74.
401 F1k1h Ansiklopedisi, c.24/399-400. Sirka boli.imi.i.
402 a-Hakim, Milstedrek, Hudud bolilmi.i, c. 4/422, hadis no: 8147.
b-ibni Ebi Seybe, Musannaf, Hudud boli.imi.i, bab 1/28645, c. 91240.
403 imam Safii, Omm, Hudut boli.imi.i, bab 24, c.7/381.

240
rak sag elini kesti. Daha soma adam yine c;:aldt. Bu sefer
onun sol ayagm1 kesti. Zaman ic;inde bir daha c;aldi. Bu se­
fer sol elini kesti. Adam yine c;:almaya devam edince onun
sag ayagm1 da kesti. Tiim kanatlan kesildigi halde yine c;:al­
d1 (Eli-kolu olmaymca nasil c;:alabilir? Oyle anla�1hyor ki bu
adam demek ki c;:ete kurmu�, c;:almay1 orgiitlemi�.) Bu sefer
Hz. Muhammed'in talimatiyla biz onu ta�layarak oldiirdiik
ve bir kuyuya at1p ta�larla kuyuyu doldurduk diyor. Bu ha­
dis Ebu Davud ve Nesai'de gec;:iyor.404
Az onceki olaya benzer bir olay daha var kaynaklarda.
Bir adam Hz. Muhammed zamamnda bir �eyler c;:almca
onun sag elini kesiyorlar. Yine c;:almca sol ayagm1, bir daha
c;:almca sol elini, adam c;:almaya devam edince sag ayag1m
kesiyorlar ve adam o halde kahyor. Ebubekir'in halifeligi
zamanmda yine c;:ahnca; kendisi onu adamlanna teslim edi­
yor, gotiiriin infaz edin diyor, onlar da onu oldiiriiyorlar. Bu
hadis Nesai, Taberani, Hakim Nisaburi, Beyhaki kaynakla­
nnda gec;:iyor. Elbani gibi bir hadis alimi bu hadis saglamdir
diye not dii�mii�tiir. 1mam �afii de, bu hadis saglamdir; an­
cak daha soma mensuh olmu�tur (yiiriirliikten kaldmlm1�­
tir) demi�tir. Saglam olup da yiiriirliikten kalkmas1 miim­
kiin degil. <;iinkii kald1ran olsa olsa Hz. Muhammed'in ken­
disidir. Bu olayda ise adam Ebubekir zamanmda infaz edil­
mi�tir. Yiiriirliikten kalkm1�sa Ebubekir nas1l yapar bunu?
Bu olay az oncekiyle c;:ok yakm. Olabilir ki ikisi aymdir; an­
cak yanh� kaydetmi�lerdir; ola ki farkhdir.405

404 Ebu Davud, Hudut, no: 4410. Nesai, Kat-i sank, bab 1 5/4978-89, El­
bani, irva, c.8/88.
405 Elbani, irva, c. 8/88.

24 1
 Yukanda sunulan orneklerde hie; olmazsa c;:alman mal or­
tada/belli! Kimi durumlarda ortahkta mal olmad1g1 halde,
adamm c;ahp c;almad1g1 belli degilken; yalmz ki�inin kendini
�ikayet etmesi tizerine Hz. Muhammed tarafmdan eli kesil­
mi�tir. Buna bir iki ornek verelim. Bir adam Hz. Muham­
med'in yanma gelip bir �eyler c;ald1g1m soyltiyor. Ortahkta
mal olmad1g1 ic;:in Muhammed inanam1yorum diyor. Adam
1srar ediyor, 9ald1m diyor. Bunu iki tic; sefer tekrarlaymca
Hz. Muhammed onun elini kesiyor. ibni Kayyim Cevziye
Hz. Muhammed'in c;alman kec;i, kalkan, aba gibi �eylerden
dolay1 el kestigini orneklerle belirtiyor. Bunlar hadis ktilliya­
tmdan Ebu Davud, Nesai ve ibni Mace'de gec;iyor.406 Yine
benzer bir olayda birisi onun yamna gelip c;ald1g1m soyltiyor.
Hz. Muhammed buna da itiraz ediyor, ispat yoktur diyor.
Adam 9ald1gma ili�kin tekrarda bulununca; Hz. Muhammed
etrafmdakilere, 'Bunu gottirtin elini kesin' diyor ve gereken
yap1hyor. ibni Kayyum Cevziye bu hadisi Ebu Davud, Dare­
kutni, ibni Hemmam, Hakim Nisaburi ve Kas1m b. Se­
lam'dan aktanyor. Ozellikle ibni Hemmam (h.21 1.o) kesilen
el konusunda bin;:ok farkh hadis aktarmi�tir.407
Su ilgirn;: durum da soz konusudur: Diyelim bir insan bir
seferde milyonlarca mal c;:alsa, devletin hazinelerini bo�altsa
onun yalmz bir eli kesilir. Arna diyelim ki bir insan bir ke­
resinde 4 gram altm c;:alsa ve bu ispat edilse; o zaman sag eli
kesilir. Sa yet ikinci sefer iki gram altm degerinde bir �ey c;:al-

406 a-ibni Kayyim Cevziyye, Zadu-1 Mead, c. 5/47.

I
b-Ebu Davud, Hudud, bab 9/4380.
c-ibni Mace, Hudud, bab 26/2597.
407 a-ibni Kayyim Cevziyye, Zadu-1 Mead, c. 5/48.
b-ibni Himma, Musannaf, c. 1 0/225, no: 18923.

242
sa onun sol ayag1 kesilir. U<;:iincii sefer iki-ii<;: gram altm de­
gerinde bir e�ya <;alsa sol eli kesilir. Dordiincii sefer ii<; gram
altm degerinde bir sey <;:alsa bu kez sag ayag1 kesilir. Besin­
ci sefer benzer degerde bir sey <;:alsa bu durumda infaz edi­
lir. Yani bir tarafta milyonlan bir seferde <;alan, devleti so­
yan kisinin yalmz tek eli kesilir. Diger tarafta az bir sey <;:a­
lan; ancak birka<;: sefer tekrarlayan kisinin once tiim kol ve
kanatlan kesilir, tekrarlamas1 durumunda infaz edilir. �u
durum da var: Diyelim kisi yiizlerce defa hirs1zhk yapsa ve
yakalanmazsa; en son yakalamp islam mahkemesine gitse
onun yalmz bir eli kesilir.408
Konuya iliskin enteresan orneklere devam edelim. Ebu­
bekir'le bmer'in halifeligi zamanmda bazen hirs1z onlann
huzuruna getirilirdi. Onlar onun elini kesmek istemedikleri
zaman ona, "Caldm m1? Sayle, <;:almad1m de ! ' diyerek ada­
ma yol gosterirlerdi. Calan da bu oneri iizerine hayir derdi
ve boylece eli kesilmekten kurtulmus olurdu.409 Aym yonte­
mi Hz. Ali'nin oglu Hasan da uygulam1st1r. Hirs1zhk yapan
birini onun yanma getiriyorlar. Hasan ona, sen <;:almadm de­
gii mi diyor. Arna<;:, adam hayir desin. Elbette adam Ha­
san'm ne demek istedigini anhyor ve hayir diyor. Boylece
cezadan kurtulmus oluyor.410
Gerek ayetlerden olsun, gerekse hadislerden; su net ola­
rak ortaya 91k1yor ki <;:alma konusunda ongoriilen ceza ve
yaptmmlar ancak zengini korumaya yoneliktir. Ciinkii ge­ ·

nelde yoksul insanlar <;:alarlar, onlar muhta<;:. Bir taraftan

408 a-F1k1h Ansiklopedisi, Sirka bi:iliimii, c. 24/400.

b-ibni Ebi Seybe, Musannaf, Hudud, bab 3/ 28735, c. 9/255.
409 Seyyit Sabik, F1kh-i Siinne, c. 2/321 , Sirka bi:iliimii.
410 ibni Ebi Seybe, Musannaf, Hudud, c.9/258, hadis no: 28757.

243
ayetle onlar kontrol altma ahmyor, fakirlik kaderdir denili­
yor; diger taraftan cald1gmda elleri, bacaklan kesiliyor ve
devam ederse sonunda infaz ediliyor. Hz. Muhammed lanet
getirme konusunda 0 kadar titiz iken, calma konusunda bu­
nu kullamyor. Bu hadisler yukanda gecti. Demek oluyor ki,
varhkhy1 korumak ic;:in, ozel olarak fakire kar�1 lanet terim­
leri bile kullamhyor. Hele hele ne sozli.i, ne de pratik hicbir
ornek yoktur ki bir patron, emekci birinin emegini calsm,
ucuz cah�tlrsm diye Hz. Muhammed onun elini kesmi� ol­
sun. Adeta Gaziantep'te birkac dilim baklava calan cocuk­
lara verilen hapis cezas1 gibi. Goriiyoruz patronlar devleti
soyunca onlara bir �ey yak. islam'daki ceza anlay1�1 da ay­
nen buna benziyor.
Hz. Muhammed zamanmda eli kesilenlerin cald1klanna
bak1yoruz; ya bir aba, ya bir kadmm bir e�yas1m calm1�lar.
Otesi yok. Bu yap1lanlara verilmesi ongoriilen ceza (el kes­
me) tannya mal ediliyor! Bugiin Avrupa i.ilkelerinde oyle
coziimler var ki calmaya hie pahrn; blfak1lm1yor. Belediye,
Sosyal Giivenlik ve i�-i�ci Bulma Kurumu birlikte hareket
ederek ki�inin duru,muna gore program belirliyorlar. Eger
ki�i kendi i�ini kuram1yorsa, i� bulam1yorsa ve devletin ku­
rumlan da ona uygun bir i� sunmuyorsa; o zaman devlet ona
ev verir, ayhk masraflanm, saghk ve tiim ihtiyaclanm kar�1-
lar. Bu durumda zaten calmaya gerek kalmaz. Arna ne ya­
z1k ki islam'da kesmek var; ama kesme olay1 olmasm .diye
saglam bir yontem yoktur/onerilmemi�tir.
Swnu eklemekte fayda var: Yukandaki ayette, 'Hus1zhk
yapan erkek olsun kadm olsun elini kesin' ifadesini; kimile­
ri, ellerini kesin demek, yoksullugu ortadan kaldlfmak icin
alternatif iiretin, calmamak icin onlan egitin gibi yorum­
layabilirler. Bir kere boyle bir yoruma zaten ayetin kendisi

244
imkan vermiyor, boyle bir ihtimal mtimktin degildir. <;tinkti
yukanda anlat1ld1g1 gibi Hz. Muhammed'in kestigi el ve ba­
cak ornekleri var. Yam sua ayet sadece kesin demiyor. Aye­
tin devam1 var. Deniliyor ki, yaptiklanna kar�1hk Allah'tan
ibret verici bir ceza olarak ellerini kesin. Eger maksat for­
mtil bularak ellerini hus1zhktan <;ekmekse, o zaman denmez
ki yapt1klanna kar�1hk bir ceza olarak/ibret-i alem i<;in ke­
sin ve yine Allah'tan ibret olsun ifadesi kullamlmazdL Bu
ttir bo� yorumlann zerre kadar ger<;ekle ilgisi yoktur. Gtinti­
mtizde reyting yapmak isteyen kimi a<;1kgoz din adamlan
yalan konu�arak boyle diyebilirler. Arna tekrar ediyorum;
bunun ger<;ekle ilgisi yoktur.
Bu kadar bilgi Kur'an'da olduktan sonra zaten hadislere
gerek yok. Arna yine de k1sa baz1 hadisler verip ba�hg1 ka­
patahm.
* "Ben cennet kap1smda dump baktim. Cennet kadrosu­
nun <;ogu fakirlerden olu�uyordu" diyor. Bu hadis Buha­
ri'de ge<;iyor.411
* "K1yamet gtinti fakirler zenginlerden be� ytiz y1l once
cennete girecekler." Hz. Muhammed boyle diyerek yoksul­
lar bu gibi sozlerle tatmin edilmeye 9ah�1hyor.412
* "Allah katmda bir sinek kadar dtinyamn degeri olsay­
d1 o zaman kafirlere hi<; vermezdi. "413
* "Dtinya bir agacm golgesi gibidir. Altmda oturup biraz
dinlenirsin, sonra kalkar gidersin ve oray1 unutur buaku-
Sln."414

4 1 1 Buhari, Nikah bab 87/5196 ve Rikak, bab 51/6547.

412 ibni Mace, Ziihd, bab 6/4122-24.
413 Tirmizi, Ziihd 13/2320; ibni Mace, Ziihd, bab 4110.
414 ibni Mace, Ziihd, bab 3/4109.

245
 * "Dtinya ahirete oranla adeta bir insamn elini denize so­
kup birakmas1 gibidir. i �te deniz ahirettir, insamn parmak­
lanndaki islakhk dtinyadir/dtinya ahirete oranla bir hie; du­
rum undadlf. "415
* "Dtinya mtimin ic;in zindan, kafir ic;in ise cennettir. "416
Benzer hadisler pek c;ok; ayetler varken zaten bunlar
tizerinde durmanm bir anlam1 olmaz. Ba�hg1 Latin Ameri­
kah bir papazm sozleriyle bitirmek isterim: Latin Ameri­
ka'da direni�c;i bir papaza i�kenceci polisler, senin ateist ko­
mtinistlerle ne i�in var demi�ler. Papaz; insanlar ateistler ve
inananlar diye ikiye aynlmazlar. insanlar; ezilenler ve ezen­
ler diye ikiye aynhrlar demi�. i�kenceci polisler; ama ateist­
ler dinin afyon oldugunu soylerler deyince Papaz; ac;1k bir
�ekilde itiraz etmi� ve bu dtinyanm zenginligini kendilerine
ahp yoksullara da obtir dtinyanm nimetlerini birakan zen­
ginler, aslmda dini gen;ek afyon gibi kullanan ki�ilerdir de­
mi�. Evet; Papaz c;ok gtizel ozetlemi�. Y oksulluk avuc; ac;­
makla degil; orgtitlenip iyi c;oztim ortaya koymakla yenilir.

415 Tirmizi, Zi.ihd, bab 1 5/2323.

416 Tirmizi, bab 16/2324 ve ibni Mace, bab 3/4113.

246
 XII. BOLOM

H1CAZ BOLGES1NDE YOK ED1LEN PUTLAR

VE MABETLER (KULTUREL SOYKIRIM)

Aslmda o donemde imha edilen, yak1hp y1kilan putlar

konusu geni�; bir ozel kitap �eklinde ele ahmrsa ancak anla­
�1hr. Nitekim bunu kitap halinde i�leyenler de vard1r. ibni'l
Kelbi (h.204.o) gibi.417 Ben sadece o donem uygulanan kiil­
tiir soykmm1 i<;:in k1sa bir bilgi payla�mak isterim. Hz. Mu­
hammed zamanmda o bOlgede bir9ok put vard1. Hatta 9ogu
evlerde put bulunuyordu. Bunlara bagh olarak bir9ok ma­
bet vard1 (Mesela Rida, Semedan, Necran, Kalis, Riam,
Beytiiluzza gibi).418 insanlar bir yola 91kmca ilkin gider on­
lara dokunur, tevazu gosterir, oylesine evini terk eder gider­
di. Aym zamanda seferden donerken ilk i�leri onlara ugra­
mak, dokunup sayg1 gostermekti.419

417 Kitabu'I Asnam.

418 ibni-1 Kelbi, Kitabu'I Asnam, s.99.
419 ibni-1 Kelbi, Kitabu'l Asnam, s.33.

247
 Bolgede alternatif Kabeler 9oktu. Ornegin; Himyer'de
aynen bugtinkti Kabe gibi mabet vard1 ve balk gidip onda
ibadet ederdi, hediyeler sunard1, kurbanlar keserdi. is­
lam' da nasil hacda kurbanlar kesiliyorsa o zaman onlar i<;:in
de aym �ey soz konusuydu. Yine aynen bugtinkti tavaf gibi
o mabetler de tavaf edilirdi. Ancak o zaman bolgedeki ttim
putperestler ic;in en btiytik mabet Kabe'ydl . Bunlar, �imdiki
Kabe'nin temelinin Hz. ibrahim tarafmdan atild1gma ina­
mr, bu ytizden ona daha fazla deger verirlerdi. Yani herkes
Hz. ibrahim hayramyd1 demek dogru olur. Hayvan keser­
ken de hazlf kim varsa ona verirlerdi. Bu putlann aynca ba­
k1cilan vardL Bu bakic1lara; eger c;oksa 'Seden', tek ise 'Sa­
din' denirdi.
Benim amac1m burada o zamanki put ve mabetleri tamt­
mak, onlar hakkmda bilgi vermek degil; ben burada Hz.
Muhammed'in bunlara kar�1 neler yaptlgm1 ve aynen onlar
gibi olan Kabe'yi nasil kutsalla�tud1gm1 vurgulamaya c;ah�1-
yorum.
ibni Hi�am bu putlarla ilgili uzun bir liste sunuyor. Zaten
bunlardan birc;ogunun isimleri Kur'an'da ge<;:iyor. Mesela
Vedd, Suva', Yegus, Yauk, Nesr, Lat, Uzza, Menat gibi. Bu­
rada bir ktilttir soykmm1 soz konusudur. i slam zaten putla­
rm amans1z dti�mamd1r. Buhari ve Mtislim'in ortak i�ledik­
leri �u me�hur hadis vardu: Hz. Muhammed Mekke'yi alm­
ca Kabe ic;inde irili ufakh 360 put varm1�. Hepsini kendi
eliyle kmp dokmti�.420 i slam'da Allah kendine rakip kabul
etme-z. "Ben her �eyi affederim; ancak bana �irk ko�am asla

420 a-Buhari: Mezalim, bab 32/2478; Megazi, bab 48/4287 ve Tefsir, isra
suresi, bab 12/4720.
b-Miislim, Cihad, bab 32/1781.

248
affetmem" der. Ayetin orijinal anlam1 �oyledir: "�uphesiz
Allah , kendisine ortak ko�ulmaslill asla ba�lamaz. Bunun
d1�mda kalan (gtinahlan) ise diledigi kimseler icin bag1�lar.
Allah'a �irk ko�an kimse, �ilphesiz btiytik bir gtinah i�leye­
rek iftira etmi� olur." O stelik bu ayet Kur'an'da iki sefer
tekrarlamyor. Y ani tann icin �irk o kadar onemli. Hele bir
de, diger gtinahlan diledigim kimseler icin affederim deme­
si daha da ilginc. Peki, bunun kriteri ve garantisi ne; cam ki­
mi isterse onu bag1�lamak m1 ?421
Bu putlar arasmda gecmi�i cok eski olanlar vard1r. Mese­
la Menat, Lat, Uzza, Htibel gibi. Bunlardan bir k1smmm ma­
zisi ta Nebatilere, Mezopotamya inanclanna kadar gider. Oy­
le ki bu putlardan hangilerinin ne zaman Arap yanmadasma
girdigini tarihciler kestirememi�lerdir. Lat ve Uzza'y1 tarihci
Herodot kitabmda i�lemi�tir. Bunlar hakkmda ce�itli mitolo­
jik rivayetler vard1r. Bakahm islam gelince bu putlar/mabet­
lerin ba�ma neler getirmi�, birkac ornekle devam edelim.

1. Menat Putu:

Mekke ahmnca Hz. Muhammed �ahsen Kabe icindeki

putlan tahrip edip yok ediyor. K1hc1 onlann gozlerine ve
ytizlerine gecirerek kmyor.422 Cevredeki putlann y1k1m1
icinde gorevlendirme yap1yor. Menat putu Mekke-Medine
aras1 Mu�elle/K.adid denilen yerde, deniz kenannda duru­
yordu. En cok Medine'den Evs ve Hazrec kabileleri buna

421 Nisa suresi 48; ibni Hi�am, Siyer, c.1/128, no: 78-79. ibni-1 Kelbi, Ki­
tabu'l Asnam, s. 1 1 .
422 ibni-1 Kelbi, Kitabu'l Asnam, s. 31.

249
baghydi. Bunlar Hae ederken sonunda gidip onun yanmda
tira� olurlardi. Milslilmanlar bugiln nas1l Safa-Merve ko�u­
sunu tamamlay1p tira� oluyorlarsa onlar da gidip bu putun
yanmda tira� olurlardi. Hz. Muhammed Mekke'yi almca
Hz. Ali'yi gorevlendiriyor, git tahrip et diyor. Hz. Ali gidip
onu yerle bir ediyor ve e�yasm1 ahp getiriyor. Bu k1ymetli
e:;;y a arasmda iki tane de k1h<;: varm1:;; . Hz. Muhammed bu
k1h9lan ona hibe ediyor. Hatta onun me:;;h ur Ztilfikan bu
iki k1lu;tan biriymi:;; diyorlar. Baz1 yazarlar, Hz. Ali'ye veri­
len o iki k1h9, onun tahrip ettigi Tayy kabilesine ait putun
hediyeleri arasmdaym1:;; diye bilgi vermi:;;lerdir. Su da var ki,
Menat, Lat ve Uzza putlan di�iydi/tann9aydi. Ttim putlar
arasmda en eskisi Menat, sonra Lat, ondan sonra Uzza geli­
yordu. 0 zamanlar pratikte anaerkil yoksa da, hala bunun
belirtileri varm1� demek ki. Hz. Muhammed gelince tam da
ataerkil bir sistem kuruyor.423

2. Lat Putu:

Bu, beyaz bir kaya par9asmdan ibaret, ilzeri nak1�h olan

bir puttu. Baz1 rivayetlere gore granit ta�mdanm1�. Hatta ki­
mi kaynaklarda ebad1 bile belirtilmi�: 12 ayak uzunlugun­
daym1:;; diye bilgi var. Bu, Taif'teydi. Onun yeri bugilnkti
Taif mescidinin sol tarafmdaym1�. Hikayesi �oyle anl:�t1hr:
Adamm biri gelip bu ta� yamnda hacilara silt ve yag satm1�
veya bir adam orda kavrulmu� un ve yagdan yapllm1� yeme­
gi hac1lara vermi�. Kendisi olilnce yaptlg1 gilzel :;;eylerden
dolay1 etraftakiler bu ta�1 kutsal saym1�lar gibi hikayeler an-

423 ibni-1 Kelbi, Kitabu'l Asnam, s. 13-15.

250
latlhr. Hatta deniliyor ki, gelen giden yesin diye bir adam gi­
dip o ta�m tizerine yemek b1rakirm1�. Kendisi oltince onun
bu iyiliginden dolay1 insanlar oray1 kutsamaya ba�lam1�lar.
Zaten genelde her put ve mabedin olumlu bir hikayesi var­
d1r. Mesela deniliyor ki Vedd, Suva, Yegus, Yauk ve Nesr
eskiden birer iyi insanlar/topluluklarm1�. Bunlar yok olunca
insanlar onlar adma putlar yapmi�lar.424 Bu anlay1� bugi.in
de ge<;:erlidir. Mesela Atati.irk memlekete yeni bir sistem ge­
tirdigi i<;:in her yerde onun heykeli dikilir. Bugi.in nasil Ka­
be'den ba�ka namaz i<;:in camiler varsa o zaman da her put
i<;:in mabetler yapilm1�tl. Kadmlar adette iken -sayg1dan do­
lay1- putlara yana�maz, dokunmazlard1.425 Kimisi Lat putu­
nun Veni.is'i.i, kimisi de Gtine�'i temsil ettigini soylemi�tir.
K1sacas1, Mekke'nin fethedildigi yil Hz. Muhammed'in
talimatlyla putlann hepsi yak1hp y1k1larak tahrip edilir. Mu­
gire b. Su'be Lat putunu tahrip edip yerle bir ederken Sakif
kadmlan bir nevi yas tutar gibi ba�lanm a<;:1p aglayarak sey­
rediyorlar. Hatta Mugire onu yak1p i<;:indeki altm, mticevhe­
rat ne varsa toplay1p Ebu Stifyan'a teslim eder. 0 da, ben bu
altmlarla Mesut'un iki oglu Urve ve Esved'in bor<;:lanm ka­
patmm der. Ttim bu putlann temelinde, mti�temilatmda al­
tm gibi degerli e�yalar vard1. Bugtin nasil saf insanlar varsa
o zaman da baz1 insanlar en iyi, k1ymetli e�yasm1 putlara hi­
be ederdi ki muratlanna ersinler. Bu put yak1ld1ktan soma
ta�lan bile ortadan kaldmhr.426

424 ibni-1 Kelbi, Kitabul asnam, s. 46.

425 ibni-1 Kelbi, Kitabul asnam, s. 33.
426 a-Cevad Ali, el-Mufassal, c. 6/227-233.
b- ibni Hi�am siye 4/217, n o : 1906-7.
c-ibni-1 Kelbi, Kitabul asnam, s. 16-18.

251
 3. Uzza Putu:

Uzza, Kurey� ve Beni Kinane'nin putuydu, onlar buna

tap1yorlardl. Hatta Hz. Muhammed, ben de bu puta bir ke­
yi gotliriip takdim ettim; o zaman ecdadmnn dini ilzerindey­
dim diyor.427 Bu put, Mekke civannda, Nahle denilen bolge­
de kahyordu. Kurey� kabilesinin en biiyiik putuydu. Buna
da diger putlar gibi hediyeler sunulur, kurbanlar kesilir, in­
sanlar gelip onu ziyaret ederdi. Kurey� Kabe'yi tavaf eder­
ken; Lat, Uzza ve Menat'm Allah katmda �efaatleri kabul
edilir diye onlann huzurunda dua ederlerdi. Bunlar Allah'm
k1zlandir, onlara s1g1mrsak bizim iyiligimizedir gibi inarn;:lar
ta�1rlardl. Bunlar i<;in kesilen hayvanlann bir de kesim yeri
vard1, ad1 'Gabgab' idi. Kurbanlan keserken kim orda ol­
sayd1 onlara dag11Irlardl. Mekke fethinde Hz. Muhammed
islamiyet'i yaymak i<;in bir<;ok yere gruplar gonderdigi gibi
Halit b. Velit'i de otuz ki�iyle birlikte Uzza putunu y1kma­
ya gonderir. Aym zamanda Hi�am b. As yonetiminde iki
yiiz ki�iyi Yelemlem bolgesine, Halit b. Sait'i ii<; yiiz ki�iyle
birlikte Urene'ye gonderir. Yani putlan y1kmak, yak etmek
i<;in her tarafa adeta seferberlik ilan ederek silahh gruplar
gonderir. Halit gidip hem putu kmp yerle bir eder, hem de
put i<;inde bulunan bir kad1m k1h9la ortadan ikiye boliip
katleder.
Baskmlar k1smmda belirttigim gibi Halit b. Velit bilyiik
katliamlar i�lemi�, islamiyet'in son iki ii<; y1lmda Miisliiman
I

427 ibni-1 Kelbi, Kitabul Asnam, s.20, "Hz. Muhammed'in Hocalan" ad­
h kitab1mda Hz. Muhammed'in daha once Putperest oldugunun kamtlanm
sunmu�tum.

252
olur olmaz etrafi yak1p y1kmaya ba�layan biri. Elbetteki bu
yetkiyi Hz. Muhammed ona vermi�ti.428

4. Vedd, .Hiimeme, Fills, Hubel, Zill Halasa...

Hz. Muhammed Vedd putu y1k1mma da Halit b. Velid'i

gonderir. Ona tapanlar direnirler; ancak Halit ve yanmdaki­
ler bunlardan epey insan katledip putu da yak1p yikar.429 Yi­
ne Mekke fethinden soma Hz. Muhammed Tufeyl b. Amr'1,
Zillkeffeyn'e/Amr b. Hiimeme putunu y1kmaya gonderir.
Adam gidip onu y1ktiktan soma; izi bile kalmasm diye ye­
rinde ate� yakar.430 Tayy kabilesinin Fills putu vard1. Hz.
Muhammed Hz. Ali'ye gorev veriyor, Hz. Ali gidip onu da
tahrip ediyor.431
En btiytik put Hiibel'di. Kirm1z1 akikten yapilm1�t1, sag eli
altmdand1. Bunun yeri Kabe'nin ic;:iydi.432 Zill Halasa putu ise
btiytik bir ta�tan ibaretti. Mekke 'nin fetih yilmda Cerir b. Ab­
dullah sorumlulugunda bir grup gidip onu yak1p y1kiyor. Ona
tapanlar epey direniyorlar; ancak ba�aram1yorlar. Sonunda
onlardan 300 ki�i katlediliyor. Yani hem bir ktilttirtin y1k1m1,
hem de insan katliam1 soz konusu burada.433

428 a-ibni Hi�am, Siyer, 1/128, no: 78.

b-ibni-1 Kelbi, Kitabul Asnam, s.19-30.
c-Vak1di, Megazi, 3/873.
429 ibni-1 Kelbi, Kitabu'I Asnam, s. 50.
430 Vak1di, Megazi, 3/923.
431 ibni-1 Kelbi, Kitabul Asnam, s.15, 59-62.
432 ibni-1 Kelbi, Kitabul Asnam, s. 28.
433 ibni-1 Kelbi, Kitabul Asnam, s.37.

253
 5. Tagiye Putu:

Bu put, Taif'teydi. Mekke'nin almmasmdan sonra Hz.

Muhammed Ebu Siifyan'1 gonderiyor, git tahrip et diyor.
Ebu Siifyan ve arkada�1 gidip balta ile tahrip edip ic;:indeki
e�yay1 ahyorlar. E�yalar arasmda altm da varm1�. Sakif ka­
dmlan bunu goriince ba�lanm ac;:1p aglamaya ba�hyorlar.
<;iinkii onlar ic;:in kutsaldi.434 isaf ve Naile admdaki putlar
ise Kabe'nin yamndaydi.435 Bunlardan biri kadm, digeri er­
kek �eklinde temsil ediliyordu. Bunlann hikayesi �oyle: Es­
ki zamanlarda Ciirhumilerden isaf ve N aile c;:ifti gelip Kabe
ic;:inde cinsel ili�kide bulununca, ceza olarak tann onlan ta­
�a c;:evirmi�. Bunlann farkh mitolojik inanc;:lan da vardir. Bu
iki put Zemzem suyuna yakm bir yerdeydi.436
Hz. Muhammed bir taraftan o putlan y1km1� (begenilir
veya begenilmez; bu ayn bir �ey); ama kendisi aym �eyi yap­
m1�1lr. Aslmda bu bir iktidar miicadelesidir. Mesela Kabe
etrafmda tur atmanm ne anlam1 var? Safa ile Merve arasm­
da ko�mamn ne anlam1 var? Mina'ya 3-4 giin gidip ta�tan
yap1lm1� o tic;: amta ta� atmanm ne anlam1 var? Bunlar da bi­
rer mitoloji. Arna kendisi el aleminkini yerle bir ediyor, or­
tadan kaldmyor, batildir diyor; benimki tanndan gelmedir,
haktir diyor. Bu i�in bir mantlg1 var m1? Kald1 ki bugiin
Hac'da yapllanlar zaten daha once vard1, o cografyada ya�a­
yanlar bunu icat etmi�ti.

434 ibni Hi�am, Siyer 4/217, no: 1906-7.

435 ibni-1 Kelbi, Kitabul Asnam, s. 29.
436 ibni Hi�am, Siyer 1/126, no: 75-76, no: 1 1 5.

254
 BiTiR1RKEN

Oyle bir tann di.isi.inelim ki ti.im insanlann kurtulusu ic;:in

mi.isterek formi.il onermek yerine; sava�la, ganimet ve cari­
yelerle sistemini kuruyor. Onun ( sozde) gondermi� oldugu
tic;: bi.iyi.ik dinin mensuplan �u an birbirlerine di.isman. Mi.is­
li.imanlarla Hiristiyanlar arasmda meydana gelen hac;:h se­
ferleri 200 yil si.irdi.i, milyonlarca insan katledildi. Peki, bu­
nun mi.isebbibi kim? Kutsal dinlerin tanns1: ilkin insanlan
Yahudilige ah�tmyor, sonra bu olmaz, siz beni dinlemiyor­
sunuz; o yi.izden yeni bir din ve yeni bir peygamber gonde­
ririm diyor (Hz. isa ve Hiristiyanhk). Zamanla buna da ha­
yir diyor ve yeni bir dinle yeni bir peygamber gonderirim di­
yor (Hz. Muhammed ve islam). En basiti; insan bir �eyhe
mi.irit olsa, bir siyasi partiye sempatizan olsa, bir futbol tak1-
mma hayran olsa kolay kolay ondan vazgec;:er mi? Hele
inane;: konulannda bu aynlma c;:ok daha zor. Neden kutsal
dinlerin tanns1 bu zorlugu insanlara reva gori.iyor?
Kimse bu ac;:1klamalanm1 yanh� yere c;:ekmesin. Ben mut­
lak yaratic1dan soz etmiyorum; kutsal dinlerde iddia edilen
hayali tanndan soz ediyorum. Ben deist, ateist veya baskas1
da olabilirim; bu ayn bir konudur. Ancak kutsal dinler insan
i.iri.ini.idi.ir, eskiden beri si.iregelen mitolojik inanc;:larm birer
versiyonlandir; bunun otesi yoktur. Kutsal dinlerin insan
255
otesi bir yerden gelme iddias1 ak1lla, ilimle, sosyal realiteyle
bagda�maz. Ne demek Allah i<;in cana kiymak, insanlan ki­
y1mdan ge9irmek, mallanm talan etmek, es ve kizlanm ahp
cariye olarak kullanmak? Ne vahim bir durum! Allah ve
peygambere kar�1 savasan, yerytiztinde bozgunluk yapan ki­
sileri ( i slam'm bozgunluga bak1�1 farkhdlf elbetteki) oldti­
rtin, el ve ayaklanm 9apraz kesin, 9arm1ha gerin, onlann
parmaklanm dograym, baslanm kesin, ben size savasta bil­
mem su kadar melek gonderdim, Allah ve islam i<;in anne­
babamz1 bile terk edin diyen bir tann dti�tintilebilir mi?
Hz. Muhammed'den yakla�1k 2500 y1l once ya�am1s olan
Hammurabi, 91karm1s oldugu kanunun hemen basmda ilk
sayfada Prolog denilen giri� kismmda toplumun basma ge9-
me gayesini soyle anlatiyor: Ben Hammurabi olarak insan­
lar arasmda adaleti saglamak, sikayetlere 9are bulmak, ko­
ttiltikleri yok etmek, zay1fi gtic;ltiye ezdirmemek, insanlar
tizerine gtines gibi parlamak, memleketi aydmlatmak, in­
sanlann refahm1 ytikseltmek i<;in geldim diyor. Buna kars1
kalk1p Hammurabi'yi peygamber mi ilan edelim? Bence,
Hammurabi'nin bu ifadeleri i slam'm yasalanna gore c;ok
daha anlamhdir.
Bastan beri anlatild1g1 gibi; Hz. Muhammed yalmz on yil­
hk Medine doneminde ytiz civarmda savas ve baskm ger-
9ekle�tirmi�tir. Bu savaslarda can kayb1 olmus, m al kayb1
.
olmu�, kadmlar esir ahmp iradeleri di�mda Mtisltimanlara
cariye olarak dag1tilm1s ve hatta ihtiyac; fazlas1 olan b.u ka­
dmlar, Hz. Muhammed tarafmdan uzak diyarlara gonderi­
lip bilinmeyen kisilere satilm1stir. Yine Mekke fethinde ka­
ra listeye alman insanlardan uzun bir liste sundum ki; onlar­
dan baz1lan katledilmis, baz1lanna dokunulmad1g1 gibi tiste­
lik talan malmdan kendilerine aynmc1hk yapilm1�tir. Sade-
256
ce Mekke fethinde bolge halkmdan 40 bin koyun, 24 bin de­
ve ele ge<;:irilmi� ve Hz. Muhammed bunu istedigine dag1t­
m1� diye bilgi sundum. Kendisini ele�tirmi� diye adamlanm
gonderip ortadan kald1rd1g1 ki�ilerden uzunca bir liste sun­
dum. Ukl/Ureyne kabilesine bagh bir grup insamn ba�ma
getirilen o inamlmaz cinayetleri kamtlanyla izah ettim.
Mii�rik denilen Mekkelilerle Hz. Muhammed ve taraftarla­
n arasmdaki onemli sava�lann nedenlerini anlatt1m ki buna
sebebiyet veren de Hz. Muhammed ve taraftarlanyd1. inarn;:
ozgiirliigiiyle ilgili Kur'an'da birbirleriyle 9eli�en ayetlerden
ornekler sundum ve neden boyle olduklan konusunda a<;:1k­
lamalarda bulundum; sava�1 direkt emreden ayetlerden or­
nekler verdim. islam'm kadma nas1l baktlg1 konusunda bil­
giler sundum. islam'da emek-sermaye ili�kisinden bahset­
tim. Biitiin bunlan islam'da kabul gormii� saglam kaynak­
lardan derleyip sundum. Sonu<;: olarak �oyle bitirmek iste­
rim: Dinler deg;i�ik nedenlerden dolay1 insanlar tarafmdan
ortaya atllm1�tlr; bence bunlarm ilahi/kutsal boyutu yoktur.
insanhgm huzuru i<;:in bu defter artlk biran once kapanma­
hdir; aksi halde her giin gordiigiimiiz cinayetleri, vah�eti iz­
lemeye devam edecegiz.

257
 KAYNAK<;A

1) Abd b. Hamit (h.249.6): "Mtisned-ti Abd b. Hamit'',

Mekteb'ti Stinne matbaas1, 1988/ Kahire.
2) Abdurrauf el-Menavi (h.1031.6): "Feydu'l Kadir Serh'ti
Camii-s- Sagir", 6 cilt, Daru'l Marife matbaas1, 1977/ Beyrut.
3) Abdurrazzak San'ani (h.21 1.6): "el-Musannaf", 12
cilt. Tahkik eden Habiburrahman, Meclisti-1 ilmiye matbaa­
s1, Pakistan/ 1983.
4) Acluni 1smail b. Muhammed (h.1 162.6): "Ke�fu'l Ha­
fa", 2 cilt. Mektebetti-1 Kudsi, h.1351, Kahire.
5) Ah.met b. Hanbel (h.241 .6): "Mtisned" , Beyt-ti Efkar­
i Devliye matbaas1, Riyad/ 1989.
6) Ali el-Kari (h.1014.6): "Mirkatti-1 Mefatih �erh-ti Mi�­
kati-1 Mesabih", 12 cilt. Tahkik eden Cemal Aytani, Darti-1
Ktittibi-1 ilmiye, Beyrut/ 2001 .
7) Alusi Mahmut Siikrii Bagdadi (1924.6): "Btilugti'l
Ereb fi Marifeti Ahvali'l Arap", 3 cilt. Tahkik eden Mu­
hammed Beh<;:et Eseri, Darti'l ktittabi'l Misri/ Mis1r.
8) Ali Osman Ate� Prof. Dr. (1954.d): "islam'a gore Ca­
hiliy� ve Ehl-i Kitap C>rf ve Adetleri", Beyan yay., 1996/ is­
tanbul.
9) Alusi Sehabettin Mahmut (h.1270.6): "Ruhul Beyan",
30 cilt. Tahkik Mahmut Stikri, ihya ti ttirasi'l Arabi, Beyrut/
tarihsiz.
258
 10) Askalani ibni Hacer Ah.met b. Ali (h.852.o):
a) "Fethu'l Bari Serh-ii Sahihi'l Buhari" 17 cilt. Tahkik
Abdurrahman b. Nasu, Darii-1 Tayyibe matbaas1, Riyad/
2005.
b) "El- i sabe fi Temyiz-i Sahabe", 14+2 cilt+fihrist. Tah­
kik komisyon, Hacer matbaas1, Kahire/ 2008.
c) "Metalibii-1 Aliye", 19 cilt. Tahkik Muhammed b. Za­
fir, Darii-1 Asime matbaas1, Suudi/ 2000.
d) "Telhisii-1 Habir", 4 cilt. Tahkik Ebu As1m Hasan b.
Abbas, Kutube matbaas1, 1995/ Kahire.
11) Bagdadi Abdulkadir b. Omer (h. 1093.o): "Hazanetti-
1 Edeb" , 13 cilt. Tahkik Abdusselam Muhammed Hamn,
Mektebetii-1 hanc1, Kahire/ 1997.
12) Begavi Ebu Muhammed Htiseyin (h.516.o): "Mea­
lim'ii Tenzil" , 8 cilt. Tahkik komisyon, Dar'ii Tayyibe, Ri­
yad/ 1989.
13) Beydavi Abdullah b. Omer Sirazi (h.691 .o): "En­
var'ii Tenzil ve Esrar'ii Te'vil", 5 cilt. Tahkik Muhammed
Abdurrahman, Dar'ii ihyai Turas iil Arabi, Beyrut/ tarihsiz.
14) Beyhald Ebubekir Ahmet b. Htiseyin (h.458.o):
a) "Marifet-ii Siinne" (Siinen-i Vusta da denilir), 15 cilt.
Tahkik A. Muti Emin Kal'ac1, Darii-1 Va'y, Kahire, 1991 .
b) "Siinen-i Kiibra", 11 cilt. Tahkik Muhammed A. Ka­
dir Ata, Darii-1 Kiittibil ilmiyye, Beyrut/ 2003.
c) "Delail-i Niibiivve", 7 cilt. Tahkik Dr. A. Mut'i, Darii'l
kiitiibi'l ilmiye, Beyrut/ 1988.
15) Bezzar Ebubekir Ah.met b. Omer (h.292.o): "Bahr'ii
Zihar/ Miisned-ii Bezzar", 18 cilt. Tahkik Mahfurrahman
Zeynullah, Miiesseset-ii ulumi-1 Kur'an, Beyrut/ 1988.
16) Buhari Muhammed b. ismail (h.256.o): "Sahih-i Bu­
hari", 4 cilt, Dar'ii ibni Kesir/ Beyrut/ 2002.
259
 17) Burhanettin Delv/ Delu: "Ceziretti-1 arap kable'l is­
lam", 840 sayfa, 2004'te Darti-1 Farabi, Liibnan matbaas1,
Beyrut.
18) Buseyri Ah.met b. Ebibekir b.ismail (h.840.6): "itha­
fu'l Hayre el-Mehre", 11 cilt, tahkik edenler Adil b. Sad ve
Mahmut b. ismail, Mektebet'ti Rti�d, Riyad/ 1998.
19) Calnz Ebu Osman Amr b. Bahr (h.255.6):
a) "Beyan ve Tebyin", 4 cilt. Tahkik Abdusselam Mu­
hammed Hamn, Mektebetii-1 Hanc1 matbaas1, 1998/ M1sir.
b) "Hayatti-1 Heyevan", 8 cilt. Tahkik Abdiisselam Mu­
hammed Hamn, Musata-i babi-1 Halebi matbaas1, M1sir/ 1967.
20) Cessas Ebu bekir Ah.met b. Ali (h.370.6): "Ahkamti-
1 Kur' an, 5 cilt. Tahkik Muhammed Sadik Kehavi. Dar-ii ih­
yai Tiirasi-1 Arabi, Beyrut 1992.
21) Cevad Ali (6.1987.m): "el-Miifassal fi Tarihi'l Arap
Kable'l islam", 10 cilt. B agdat tiniversitesi yay1m/ 1993.
22) "Dairetti-1 Mearifi'l islami", 33. cilt. Hazirlayan ve
tahkik komisyon. Merkez-ii Serike li'l ibdai-1 fikri, 1998/ M1-
s1r.
23) Daremi Ebu Abdillah Muhammed (h.255.6): "Sii­
nen-i Daremi", Darti-1 Be�airi-1 islami, Mekke/ hicri 1419.
24) Daremi Osman b. Sait (h.280.6): "Er-Redd-ii Alel
Cehmiyye", tahkik Bedrti-1 Bedir, Dar-ii Selefiyye matbaa­
s1, Kuveyt/ 1985.
25) Deylemi Ebu Seca' (h.509.6): "El-Firdevs bi Mesuri-
•

1 Hitap, 6 cilt. Darti'l Kiittibi-1 ilmiye, Beyrut/ 1986.

2�) Diyarbekiri Htiseyin b. Muhammed b. Ali (h.990.6):
"Tarihii-1 hamis fi ahvali enfesi nefis", 2 cilt. Miiesseset'ti
Saban, Beymt/ tarihsiz.
27) Ebu Avane Yakup b. ishak: "Miisned", 5 cilt. Tahkik
Eymen b. Arif D1ma�ki, Daru'l Marife, Beymt/ 1998.

260
 28) Ebu Davud, Siileyman b. E�'as Cicista.nl (h. 275.o):
"Stinen-i Ebu Davud", Beyt'ti Efkar-i Devliye, Riyad/ tarihsiz.
29) Ebu Ferec b. Zekeriyya el-Ceriri (h. 390.o): "El-Ce­
lis-ti Salih el-Kafi", 4 cilt. Tahkik Dr. Muhammed Mursi el­
Huli, Alemti-1 ktittip matbaas1, Beyrut/ 1993.
30) Ebu Ya'li Mevsill Ah.met b. Ali (h.307.o): "Mtisned­
ti Ebi Ya'li", 16 cilt. Tahkik Hsan Selim Esed, Darti'l me'­
mun li-1 ttiras, 1989/ Beyrut.
31) Elbam Nasiruddin (m. 1999.o):
a) "irvau'l Galil", 9 cilt. Mektebetti-1 islami,1979/ Beyrut.
b) "Gayetti-1 Meram", Mektebetti-1 islami, 1980/ Beyrut.
32) Endiilt.isi Ebu Rayyan (h.745.o): Bahru'l Muhit, 8
cilt. Tahkik komisyon. Daru'l ktittibi'l ilmiye, Beyrut/ 1993.
33) Esbeham Ebu Nairn (h. 430.o):
a) "Delail-i Ntibtivve'', 2 cilt. Tahkik Muhammed Revas
ve Abdulberr, Darti Nefais matbaas1, Beyrut/ 1986.
b) "Marifet-ti Sahabe", 7 cilt. Tahkik Adil b. Yusuf Aza­
zi, Dar'ti Vatan matbaas1, Riyad/ 1998.
34) Esfeham Ebu'l Ferec Ali b. Ht.iseyin (h.356.o): "el­
Egani", 24 cilt. Tahkik komisyon. Dar'ti Sadu matbaas1,
Beyrut/ 2008.
35) Eb�ihi �ehabettin Muhammed b. Ah.met (h.850.o ):
"el-Mtistatraf fi ktilli Fennin Mtistazref", 2 cilt. Dar'ti mek­
tebeti-1 hayat, Beyrut/ 1992.
36) Er-Razi Fahrettin (h.604.o): "Mefatihu'l Gayb", 32
cilt. Daru'l Fikir matbaas1, Beyrut/ 1981.
37) "F1k1h Ansiklopedisi", 45 cilt, hazulayan Kuveyt Ev­
kaf bakanhg1, Dar-ti Safve matbaas1, 1990/ Kuveyt.
38) Hakim Ebu Abdillah Nisaburi (h.403.o): "El-Mtis­
tedrek-ti ala's- sahihayn", 5 cilt. Tahkik Mustafa b. Ebi
Nasr, Darti-1 ktittibi-1 ilmiye, Beyrut/ tarihsiz.
261
 39) Halebi Burhanettin (h.1044.6): " insanu'l Uyun", 3
cilt. Dar'i.i Nevadir matbaas1, Beyrut/ 2013.
40) Harbi ibrahim b. 1shak (h.285.6): "Garibu'l Hadis",
3 cilt. Camiat-i.i Ommi'l Kura yaym1, 1985/ Suudi.
41) Hariri Ebu'l Abbas (Asri): "Bahsi.in fi Ne�'eti-1 is­
lam", Beyrut/ 1979.
42) Hattabi Ebu Silleyman Ahmet b. Muhammet
(h.388.6): "Mealim'i.i Si.inne", 4 cilt. Tahkik Muhammed
Rag1p Tabbag, Matbaat'i.il ilmiyye, Halep/ 1932.
43) Hatib-i Bagdadi Ebubekir Ahmet b. Ali (h.463.6):
"Tarih'i.i Bagdad'', 16 cilt. Tahkik Dr. Be�ar Avvad Maruf,
Daru'l Garbi-1 islam, Beyrut/ 2001 .
44) Hayrettin Zirikll (1976. 6): "el-A'lam", 8 cilt. Dari.i'l
ilim li'l melayin, Beyrut/ 2002.
45) Heysemi Nurettin Ali b. Ebibekir (h.807 .6 ):
a) "Ke�fu'l Estar an Zevaidi-1 Bezar", 4 cilt. Tahkik Ha­
bibi.irrahman A'zami, Mi.iesseset-i.i Risale, Beyrut/ 1984.
b) "Begiyyet-i.i Raid fi tahkik-i Mec'me-i Zevaid", 9 cilt.
Tahkik Abdullah Muhammed Dervi�, Dari.i-1 fikir mat­
baas1, Beyrut/ 1994.
46) Hindi Alauddin el-Mtitteki (h.975.6): "Kenzi.i-1 Um­
mal fi Si.ineni-1 Akval-i ve'l Ef'al", 18 cilt. Tahkikler: Bekri
Rayyan ve Safve Saka, Risale matbaas1, Beyrut/ 1 985.
47) Humeydi Ebubekir Abdullah b. Z1ibeyir (h.219.6):
"Mi.isnedi.i'l Hi.imeydi", 2 cilt. Tahkik Hi.iseyin Selim Esed,
Dar'i.i Saka D1ma�k, 1996.
48) ibni Abdilberr Ebu Omer Yusuf Kurtubi (h.463. 6):
a) "Temhid", 26 cilt. Magrip evkaf bakanhgmca bas1lm1�
(komisyon hazulam1�), h. 1412'de basllm1�.
b) "El-istiab fi marifeti-1 Ashab", 2 cilt. Dari.i-1 fikir mat­
baas1, Beyrut/ 2006.
262
 c) "Ed-di.irer'i.i fi ihtisari'l megazi ve siyer", tahkik Sevki
Dayf, Meclisi.i'l A'la Ii �i.iuni'l islam, M1su/ 1966.
49) tbni Adiy Ebu Ahmet Abdullah (h.365.6): "El-Kamil
Fi'l Duafai", 9 cilt, Tahkik komisyon, Daru'l ki.iti.ibil ilmiye,
Beyrut.
50) tbni Asakir Ali b. Hasan (h.571.6): "Tarih'i.i Medi­
net-i D1ma�k", 80 cilt. Tahkik Muhibbi.iddin Ebu Sait, Da­
ru'l fikir, 1995/ Beyrut.
51) tbni �ur Muhammed Tahir (m.1973.6): "Et-Tahrir
ve Tenvir (Tefsir kitab1) ", 30 cilt. Dar'i.i Tuni.isiye matbaas1,
Tunus/ 1984.
52) tbni-1 Cevzi Ebu'l Ferec A. Rahman b. Ali (h.597.6):
a) "el-Muntazam'i.i fi Tarihi-1 Mi.iluk", 19 cilt. Tahkik
edenler Muhammed Abdulkadir Ata ve Musatafa Abdul­
kadir Ata, Dari.i-1 ki.iti.ibi-l ilmiye, Beyrut/ 1992.
b) "el-Mevduat", tahkik Nurettin b. Ali, Edva'i.i Selef
matbaas1, Riyad/ 1997.
53) tbni Ebi Asrm (h.287.6): "Ahad ve'l Mesani", 6 cilt.
Tahkik Bas1m Faysal, Dar'i.i Raye matbaas1, 1991/ Riyad.
54) ibni Ebi Dtinya (h.281 .6): "Kitabu'l iyal'', 2 cilt. Tah­
kik Dr. Necm Abdurrahman Halef, Dar'i.i ibni Kayyim Suu­
di/ 1990.
55) ibni Ebi Hatem (h.327.6): "Tefsiri.i-1 Kur'an'in
Azim", 10 cilt. Tahkik Esat Muhammed, Mektebet'i.i Nez­
zar, Riyad/ 1997.
56) tbnii'l Esir Ali b. Muhammed Cezeri (h.630.6):
a) "el-Kamil fi't Tarih", 11 cilt, tahkik Ebul Fida Abdul­
lah, Daru'l ki.iti.ibi'l ilmiye, Beyrut/ 1987.
b) " U sdi.i-1 Gabe", 8 cilt. Komisyon, Dari.i-1 ki.iti.ibi-1 ilmi­
ye, Beyrut.
57) tbni Habib Ebu Cafer (h.245.6): "Muhabber", tahkik
Dr. Stiter, Daru-1 Afaki-l Cedide, Beyrut/ Tarihsiz.
263
 58) tbni Harrat E�bili (h.582.o): "El- Ahkamti-1 vusta'', 4
cilt. Tahkik edenler Hamdi Selefi ve Suphi Samiran, Mek­
teb'ti Rti�d matbaas1, Riyad/ 1995.
59) tbni Kattan Ebu'l Hasan Ali b. Muhammed
(h.628.o).
60) tbni Hazm Muhammed b. Ali b. Sait (h.456.o): "El­
Muhalla bi'l Asar",11 cilt, tahkik Abdurrahman Ceziri,
Nehde matbaasi,1347 h. M1s1r.
61) tbni Hibban (h.354.o):
a) "Sahih-i ibni Hibban bi Tertib-i ibni Belban (739.o)",
18 cilt. Tahkik Suay1p Arnav1t, Risale matbaas1, Beyrut/
1 991 .
b) Es-siret'ti Nebeviyye ve Ahbaru'I Hulefa, tahkik Sad
Kerim, ibni Haldun matbaas1, iskenderiye. Aynca bu kitap
zaten az oncekinin i<;:inde vard1r.
62) tbni Hi�am (h.213.o): "Siret-i Nebi", 4 cilt. Tahkik
Omer A. Selam Tedmtiri, Daru'l kitabi'l Arabi, Beyrut/
1990.
63) tbni Kani' Ebu'l Hasan Abdulbaki (h. 351 .o): "Mu­
cem-i Sahabe", 3 cilt. Tahkik Salah b. Salim, Mektebetti-1
Gurebai-1 Eseriye.
64) tbni Kayyim el-Cevziyye (h.751 .o):
a) "ictimau'l Cuyu�i'l islamiyye", tahkik Zait b. Ahmet,
Dar'ti Alemi'l fevaid, Cidde.
b) "Zad'til Mead", tahkik edenler Suay1p Arnavut, Ab­
dulkadir Arnavut, Risale matbaas1 Beyrut/ 2009.
65) tbni Kesir tmaduddin tsmail (h.774.o):
I
a) "el-Bidaye ve'l Nihaye", 20 cilt. Tahkik Dr. Abdullah
b. Abdtilmuhsin, Hecer matbaas1, Kahire/ 1997.
b) "Tefsirti-1 Kur'an-il Azim", 8 cilt. Tahkik esen Sarni b.
Muhammed, Dar-ti Tayyibe matbaas1, Suudi/ 1999.
264
 66) tbni Manzur Muhammed b. MUkrim Mlsri (h.7 1 1.o):
"Lisanu'l Arap", 15 cilt. Dar'ti Sadir matbaas1, Beyrut/ ta­
rihsiz.
67) tbni Sad (h.230.o ): "Tabakat-i Ktibra", 8 cilt. Dar-ti
ihya matbaas1, 1996/ Beyrut.
68) ibni Seyyid-i Nas (h.734.o): "Uyun-ul Eser", 2 cilt.
Tahkik edenler Muhammed'il iyd ve Muhittin, ibni Kesir
matbaas1, Beyrut.
69) tbni Teym.iyye Takiyilddin Ah.met Harani (h.728.o) :
a) "Mec'mu'l Fetava", 37 cilt. Tahkik edenler Enver Baz
ve Amir Cezzar, Derti'l Vefa matbaas1, M1sir/ 2005.
b) "Ehadis-i K1sas", tahkik Dr. Muhammed b. Lutfi Sab­
bag, 1985/ Beyrut.
c) "Muhtasar'ti Sarimi-1 Meslul", Tahkik Ali b. Muham­
med imran, Dar'ti Alemi-1 Fevaid, Mekke/ h.1422.
d) "Terkib-ti Sarimi'l Meslul", derleyen Dr. Salah Savi,
Daru'l islami Devli, 1995.
70) tbni Zekeriya Nehrevani el-Ceriri (h.390.o): "Celis-ti
Salih el-Kafi", 4 cilt. Tahkik eden Dr. Osman Abbas, Ale­
mti-1 ktittip matbaas1, Beyrut/ 1987.
71) tbrahim b. ishak el-Harbi (h.285.o): "Garibti-1 Ha­
dis", 3 cilt. Tahkik Stileyman b. ibrahim, Ommti'l Kurra
tiniversitesi yaym1, 1985/ Mekke.
72) imam Miizi Cemalettin Ebu'l Haccac Yusuf
(h.742.o): "Tehzibti-1 Kemal", 35 cilt. Tahkik Dr. Be��ar
Avvad Maruf, Risale matbaas1, Beyrut/ 1992.
73) imam �afii Muhammed b. idris (h.204.o):
a) "Kitabu'l Omm", 11 cilt. Tahkik R1fat Fevzi, Daru'l
Vefa matbaas1, Mensure/ 2001 .
b) "Mtisned", 3 cilt, tahkik R1fat Fevzi, Daru'l Besairi'l
islami, Beyrut/ 2005.
265
 74) Kadi b. Musa b. tyad Ebii'l Fadl (h.544.6. ): "e�-Sifa".
2 cilt, Sirketti Dari'l Erkam. Beyrut, tarihsiz.
75) Kenani Ebu'l Hasan Ali b. Muhammed (h.963.6):
"Tenzih'ti Seriati'l Merfua", 2 cilt. Tahkik edenler Abdul­
vahap Abdullatif ve Abdullah Muhammed. Daru'l ktittibi'l
ilmiyye matbaas1, Beyrut/ 1981.
76) Kurtubi Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmet
(h.671.6):
a) "el-Cami'ti li Ahkami-1 Kur'an", 24 cilt. Tahkik Ab­
dullah b. Abdilmuhsin, Risale matbaas1, Beyrut/ 2006.
b) "el-Mtifhim Serh-ti Sahih-i Muslim", 7 cilt, tahkik ko­
misyon, ibni Kesir matbaas1, Beyrut/ 1996.
77) Makdisi Diyaiiddin Ebu Abdillah Muhammed
(h.643.6): "el-Ehadisti-1 Muhtare" 13 cilt. Tahkik A. Melik
b. Abdullah, Dar'ti Hader matbaas1, Beyrut/ 2001 .
78) Makdisi Mutahhir b. Tahir (h.4. asuda ya�am1�): "el­
Bed'ti ve Tarih", 6 cilt. Mektebet-ti Sekafet-i Diniye, M1su/
tarihsiz.
79) Menavi Muhammed A. Rauf (h.1031.o): "Feydti-1
Kadir", 6 cilt. Darti-1 Marife matbaas1, Beyrut/ 1972.
80) Meragi Ahmet Mustafa (1 952.6): "Tefsir'til Meragi,
30 cilt. Tahkik edip yaymlayan Musata el-babi-l Halebi, M1-
su/ 1946.
81) Mes'udi Ebu'l Hasan Ali b. Hiiseyin (h.346.6): "Mti­
ruc'til Zeheb", 4 cilt. Tahkik Kemal Hasan, Mektebetti'l
•

Asriyye, Beyrut/ 2005.

8�) Muhammed b. Musa b. Osman b. Hazrm Hemedani
(h. 584.6): "Kitabu'l itibar", Dairetti-l Mearifi-l Osmaniye,
Haydarabad/ h.1359.
83) Muhammed b. Taha Ebu Esma: "el-Egsanti Nediy­
ye", tek cilt. ibni Hazm matbaas1, Kahire/ 2012.

266
 84) Muhammed Sait A�mavi (2013.o): "El-Halafeti.i-1 is­
lamiye", Sina yaymevi, M1Slr/ 1992.
85) Muhibbuddin Taberi (h.694.o):
a) "Zehairu'l Ukba Fi Menak1b-i Zevi'l Kurba", Mekte­
beti.i-1 Kudsiyye, Kahire, h.1356.
b) "Riyad-ti Nadre fi Menak1bi-l A�ere", tahkik Muham­
med Bedrettin, M. Emin Hanci yaymevi, M1su/ h.1327.
86) Musa b. Ukbe (h.141.): "el-Megazi'', tahkik Muham­
med Pak�i� Ebu Malik, ibni Zi.iher U niversitesi yay., Mag­
rib/ 1994.
87) Mubarekfuri Safiyytirrahman (2006/ o): "Rahiku'l
Mahtum", Dar'i.i ihyai Ti.iras, 1976.
88) Muslim Ebu'l Huseyin (h.261 .o): "Sahih-i Mi.islim",
Tahkik Muhammed Fuad Abdulbaki, Daru'l ki.iti.ibi'l ilmi­
ye, Beyrut/ 1991.
89) Nairn b. Hammad Mizuri (h.288.o): "Kitabu'l Fiten",
tahkik Dr. Si.iheyil Zekkar, Daru'l Fikir matbaas1, Beyrut/ 1993.
90) Nesai Ah.met b. Suayip (h.303.o ):
a) "Si.inen-iil Ki.ibra'', 12 cilt. Tahkik Abdullah b. Abdil­
muhsin, Suay1p Arnavut ve Hasan Selbi, Mi.iesseset-i.i Risa­
le, Beyrut/ 2001.
b) Fedail-i Sahabe, Dar'i.i ki.iti.ibi-1 ilmiye, Beyrut/ 1984.
91) Nisaburi Nizamettin Hasan b. Muhammed (h.850.o):
"Garibi.i-1 Kur'an ve Regaibi.i-1 Furkan", 6 cilt. Tahkik Ze­
keriya Umeyrat, Dari.i-1 ki.iti.ibi-1 ilmiye, Beyrut/ 1996.
92) Nuveyri Sehabettin Ahmet b. Abdulvahhap
(h.533.o): "Nihayeti.i-1 Ereb Fi fi.inuni-1 Edeb", 33 cilt. Tah­
kik edenler Dr. Yusuf Tavil ve Ali Muhammed Ha�im, Da­
ri.i-1 ki.iti.ibi-1 ilmiyye matbaas1, Beyrut/ 2004.
93) Remeli Sehabettin (h. 1004.o): "Nihayeti.i-1 Muhtac'',
8 cilt. Dari.i-1 ki.itiibi-1 ilmiyye, Beyrut/ 2003.
267
 94) Salihi Muhammed b. Yusuf (h.942.o): "Stibtilti'l Hil­
da ve Re�ad", 12 cilt. Tahkik Dr. Mustafa Abdulvahit, Ka­
hire/ 1997.
95) Suyuti Celalettin (h.91 1 .o):
a) "Dtirrti'l Mensur", 17 cilt. Tahkik Abdullah b. Abdul­
muhsin, Hecer matbaas1, MlSlr/ 2003.
b) "el-Lalai'l Mesnua fi'l ehadisi'l mevdua", 2 cilt. Daru'l
marife matbaas1, Beyrut/ 1975.
96) Senqiti Muhammed Emin b. Muhammed (h.1393.o):
"Edvau'l Beyan", 7 cilt. Dar'ti Alemil-1 Fevaid matbaas1,
mecmeul flkhi-1 islam, Cidde/ tarihsiz.
97) "Serh'ti Kitab-i Siyeri-1 Kebir", 5 cilt. Serahsi ve Sey­
bani, Tahkik Muhammed Hasan, Daru-1 ktittibi-1 ilmiyye,
Beyrut/ 1997.
98) Sevkani Muhammed b. Ali (h.1350.o): "Fevaidu'l
Mecmua", tahkik A. Rahman b. Yahya, Daru'l ktittibi-1 il­
miye, Beyrut/ 1995.
99) Taberani Ebu'l Kasrm b. Ah.met Stileyman (h.360.o):
a) "el-Mucemti'l Kebir" 25 cilt. Tahkik Hamdi Abdul­
mecit Selefi, ibni Teymiyye matbaas1, Kahire.
b) "Mucem-til Evsat'', 10 cilt. Tahkik edenler Ebu Muaz
ve Ebu Fadl, Darti-1 Haremeyn matbaas1, Kahire/ 1995.
c) Mucem-i Sagir, 2 cilt. Daru'l ktittibi'l ilmiye, Beyrut/
1983.
100) Taheri Ebu Cafer Mlihammed b. Cerir (h.310.o):
a) "Camiu'l Beyan an Te'vil-i Ayyi'l Kur'an", 25. cilt.
Tahkik Dr. Abdullah b. Abdtilmuhsin, Hecer matbaas1, Ka­
hire/, 2001 .
b) "Tarih-i Taberi" , 11 cilt. Tahkik Muhammed Ebu-1
Fadl, Daru-1 Maarif, Misir/ 1968.
c) Tehzibu'l Asar, 6 cilt. Tahkik Mahmut Muhammed
Sakir, Matbaatu'l Medeni, Kahire/ 1982.

268
 101) Tabresi Eminu-1 islam Ebu Ali Fazl b. Hasan
(h.458.o): "Mec'meu-1 Beyan fi Tefsiri-1 Kur'an", 10 cilt. Da­
ril-1 milrteda matbaas1, Beyrut/ 2006.
102) "Tecrid-i Sarih Tercemesi", Diyanet yay1m, 12 cilt,
Ba�bakanhk bas1mevi, 1982/ Ankara.
103) Tehavi Ebu Cafer Ahmet b. Muhammed (h.321 .o):
"Mil�kilil-1 Asar", 18 cilt. Tahkik Suay1p Arnavut, Milesse­
set-il Risale, Beyrut/ 1994.
104) Teyalisi Silleyman b. Davud (h.204.o): "Milsned-i
Teyalisi", 4 cilt. Tahkik M. B. Abdilmuhsin, Hecer mat­
baas1, Kahire/ 1999.
105) Tirmizi Muhammed b. isa (h.279.o): "Silnen-i Tir­
mizi", Mektebetii-1 Mearif, Riyad/ 1417 hicri.
106) Vahidi Ebu'l Hasan Ali b. Ahmet Nisaburi
(h.468.o): "Esbab-i Nilzul", tahkik Dr. Mustafa Deybii'l Bu­
ga, ibni Kesir matbaas1, Beyrut/ 1 993.
107) Vakidi Ahmet b. Omer (h.207.o): "Kitabu'l Mega­
zi", 3 cilt. Alemil-1 kiltilp matbaas1, Beyrut/ 1984.
108) Zehebi �emsettin Muhammet b. Ahmet (h.748.o):
a) "Siyer-i A'lam-i Niibela", 29 cilt. Tahkik komisyon,
Risale matbaas1, Beyrut/ 1984.
b) "Siyer-i Nebi", tahkik Hilsamettin Kudsi, Daru'l kil­
tilbi'l Arabiyye, Liibnan/ 1981. Birinci bash
109) Zemah�eri Carullah Mahmut b. Omer (h.538.o ):
"el-Ke��af", 6 cilt. Tahkik edenler Adil Ahmet ve Ali, Mek­
tebetil-1 Abidin, M1sir/ 1998.
110) Zerikli Hayrettin (1976): "El-A lam", 9 cilt. Daru'l
ilim li'l Melayin, Kahire/ 2002
111) Zlihri t:bni �ihab (h.51-124) : "Megazi Nebeviyye",
tahkik Dr. Siiheyil Zekkar, Dar'il fikir matbaas1, Sam/ 1981.

269
 BERFiN YAYINLARI

ARiF TEKiN
Ki t ap l a r1
Kur' an 'm Kokeni
***

Bilinmeyen Yonleriyle Kuran

(Kur'an'm Kokeni-2)
***

Bilinmeyen Yonleriyle Hz. Muhammed'in Oliimii

***

Kur'an'da Kadm v e Hz. Muhammedin Han1mlan

***

Kur'an ' da Allah

***

Sumerlerden islam' a Kutsal Kitaplar v e Dinler

***

islam' da i�ki
***

islam' da Cinsellik
***

Hz. Muhammed' in Hocalan

***

islam'da �iddet

270
 BERFiN YAYINLARI

Din Ktiltiirii ve Aydmlanma Kitaplan...

Turan Dursun I "Evren" Bir �aka m1? (3. Bask!)

Abit Dursun / Thran Dursun ve Aydmlanma
Arif Tekin I islam 'da � iddet
Arif Tekin I Hz. Muhammed' in Hocalan (2. Bask!)
Arif Tekin I islam' da Cinsellik
Arif Tekin I islam'da i¥ki (2. Bask1)
Arif Tekin I Bilinm�yen Yonleriyle
Hz. Muhammed' in Oltimii (2. Bask1)
Arif Tekin I Bilinmeyen Yonleriyle Kur'an
(Kur 'an 'm Kokeni-2) (2. Bask!)
Arif Tekin I Kur'an'm Kokeni (5. Bask!)
Arif Tekin I Kur'an'da Allah (2. Baski)
Arif Tekin I Kur'an'da Kadm ve
Hz. Muhammed' in Hammlan (2. Bask!)
Arif Tekin I Sumerlerden islam 'a
Kutsal Kitaplar ve Dinler (3. Bask!)
Abdullah R1za Ergtiven I Evren-Doga
(Varhgm Kendiligindenligi)
Abdullah R1za Ergtiven I Dinlerin Kokeni ve
islam'da Reform (2. Bask!)
Abdullah R1za Ergtiven I Tannlan Nasti Yarattlk (2. Bask!)
Abdullah R1za Ergtiven I Tannlar Neyi Yaratt1? (2. Baski)
Abdullah R1za Ergtiven I Evrenbilim ve Tann Kavram1
Abdullah R1za Ergtiven I Yasak Tiimceler (Roman)
Abdullah R1za Ergtiven I Gece de Giine§ Dogar (Roman)
Abdullah R1za Ergtiven I Bilyilk Oyun ve
i¥imizdeki Cehennem (Roman)
Abdullah R1za Ergtiven I Yunus Emre
Abdullah R1za Ergtiven I Huriler ve G1lmanlar (�iir)
Cem§id Bender I 12 imam ve Alevilik (5. Bask!)
Paik Bulut I islam Komilncilleri I Karmatiler (3. Bask!)
Paik Bulut I Ordu ve Din (Devlet Goziiyle islamc1 Orgiitler)
 Faik Bulut I Allah Devletinde Demokrasi
($eriat Diizeninin Ele§tirisi)
Faik Bulut I Hasan Sabbah Ger�egi (4. BaskI)
Faik Bulut I islam'da Cinsel Biiyiller
Faik Bulut I Ali'siz Alevilik (4. Bask1)
Faik Bulut I Ebu Miislim Horasani (2. BaskI)
Nurettin Ko� I Laik Egitimden �eriat�1 Egitime
(Ulusal Egitimde <;okii§ Siireci)
Kaya <;etin I �eriat m1, <;agda§ Ya§am m1?
Faik Acar I Din, inan� ve Bilin� (2. Bask1)
A. Metin Akpmar I Almanya Tath Vatan
(Ye§il Sermayenin Romam)
Srrn Ataman I Unutturulan Ayetler
(Turan Dursun-Siileylan Ate§ Tartl§mas1) (2. BaskI)
Elvin Azar I Seks Tannlan
(Seks, jfki., Seks Tapmu, Tektann ve YiJ.rdnnc1lan)
Hldir Aslan I Tann ve Kadm
Erol Sever I <;oktannc1hk H1ristiyanhk ve Kabe
Erol Sever I Yezidilik ve Yezidilerin Kokeni (4. Bask1)
Esat Korkmaz I Anadolu Aleviligi (2. BaskI)
M. S1ra� Bilgin I Zarathustra (Zerdi.i§t, GenWetilmi§ 2. Bask1)
Said Nefisi I Babek (<;ev. Mahmut Ayaz)
Ozdemir Ba§argan I Goksel Dinlerde insan
Maria Dzielska I iskenderiyeli Hypatia
Giordano Bruno I Diyaloglar (2. Bask1)
E.Xemgin I Aleviligin Kokenindeki Mazda inanc1 ve
Zerdii§t Ogretisi (3. BaskI)
E.Xemgin I Mazda inanc1 ve Alevilik
ibrahim Ulger I �eyh Sadl-i �irazt
ibrahim Ulger I ibni Haldun
ibrahim Ulger I Zerdii§t
Ahmet Kerim Gi.iltekin I Tunceli'de Siinni Olmak
Tayfun Atay I BatI'da Bir Nak§t Cemaati I
�eyh Naz1m Klbnst Omegi
Li.itfi Kaleli I �eriatla§tinlan Tiirkiye
Tunay Bayrak I Mushaf /Bugiinkii Kur'an)
Kur'an'1 Kerim midir?
 ARi F TE Ki N

iSlAM'DA
3iDDET
Arif Tekin 9ok ses getirecek bu kitabin 1 , hi9 kimsenin
irk1na, dinine, rengine, ci nsiyetine bakmaks1zin Wm insanlann
karde§ligi i9in emek harcayanlara ithaf ediyor . . .

Kitapta, Hz. Muhammed'in Medine doneminde ger9ekle§en

sava§ ve baskmlann bilan9osu; Bedir, Uhud ve Hendek
sava§lanmn asll nedenleri; inanca kar§t §iddet; sava§ ve
oldi.jrmeyi emreden ayetler; Hz. Mu.hammed'i ele§tirmenin
ve lslamiyet'ten 91kmamn cezas1; lslam 'da kadma kar§t
§iddet; Kur'an 'a gore emek-sermaye ili§kisi; Hicaz'da
uygu/anan kultar soykmmt gibi 9arp1c1 konular teorik ve
pratik orneklerle, ayetler e§liginde geni§ bir kaynak9ayla
inceleniyor.

Yazar, "din/er insan urunu olup, eskiden beri sure gelen

mitolojik inan9/arm birer versiyonlandlf. Kutsal dinlerin insan
Otesi biryerden gelme !ddias1 ak1/la, ilimle ve sosyal realiteyle
bagda§maz " diyerek, lslam ' 1 n kendi d i § i ndaki inan9lara,
yonetim modellerine hayat hakk1 tarnmad1g i n 1 ayetler
e§ligi nde veriyor:

"Kim istam 'dan ba§ka bir dine yonelirse, onun ki kabul

edilmeyecektir. 0, a,hirette de kayqedenlerdendir. Allah
katmda din, ancak lslam 'dlf. " (Al-i l m ran ayet 1 9 ve 85)

"is/am galiptir; mag/up olamaz" (Hz.M uhammed)

Ge9m i§te oldugu gibi din sava§lan r n n dO nyay1 kan golO

haline getirip yak1p y 1 kt1 g 1 , dinlerin kOresel g09lerin ma§as1
oldugu gOn OmOzde; ger9ekleri cesurca sorgulayan,
tokat gibi bir kitap . . .

----*
BERFIN - '