‫وزارت امور خارجه ایاالت متحده‬

‫مرکز تعامل جهانی‬

‫گزارش ویژه مرکز تعامل جهانی (‪)GEC‬‬

‫رسانه‌های تأمین مالی شده توسط کرملین‬

‫نقش آرتی و اسپوتنیک‬

‫در اکوسیستم پراکندن اطالعات و تبلیغات نادرست توسط روسیه‬

‫ژانویه ‪۲۰۲۲‬‬

‫پیوست ‪ :۲‬مطالعه موردی – اشغال کریمه توسط‬
‫روسیه در سال ‪22. .������������������������� ۲۰۱۴‬‬
‫انکار مداخله نظامی روسیه ����������������������������������������‪22. .‬‬
‫فاشیسم و​​نئونازی‌ها �������������������������������������������������‪22. .‬‬
‫شفافیت ����������������������������������������������‪7. .‬‬
‫پوشش سرنگون کردن پرواز شماره ‪ ۱۷‬خطوط هوایی مالزی ‪23. .‬‬
‫مخاطبان آرتی را با محتوای متمرکز بر اوکراین هدف‬
‫قرار می‌دهد ���������������������������������������������������������‪23. .‬‬
‫تالش‌های بعدی و تمجید از سوی پوتین ���������������������������‪24. .‬‬
‫فهرست مطالب‬
‫خالصه اجرایی �������������������������������������‪3. .‬‬
‫مقدمه ������������������������������������������������‪4. .‬‬
‫ساختار سازمانی آرتی و اسپوتنیک و فقدان‬
‫مشارکت دولت روسیه در آرتی و اسپوتنیک ����������������������‪7. .‬‬
‫ساختار سازمانی �������������������������������������������������������‪9. .‬‬
‫امور مالی ��������������������������������������������������������������‪9. .‬‬

‫پیوست ‪ :۳‬مطالعه موردی ‪ -‬سرنگونی هواپیمای‬ ‫عدم بی‌طرفی آرتی و اسپوتنیک ���������������‪10. .‬‬
‫اس‌یو‪ -۲۴‬روسیه در سال ‪24. .�������������� ۲۰۱۵‬‬ ‫‪10.‬‬ ‫اذعان به دیدگاه طرفدار کرملین �������������������������������������‪.‬‬
‫پوشش گسترده قبل از سرنگونی ����������������������������������‪24. .‬‬
‫خصمانه شدن پوشش برای بازتاب دادن خط کرملین �����������‪25. .‬‬ ‫نقش آرتی و اسپوتنیک در اکوسیستم پراکندن اطالعات‬
‫بازگشت به وضعیت عادی �����������������������������������������‪26. .‬‬ ‫و تبلیغات نادرست توسط روسیه ����������������‪12. .‬‬
‫ارتباط با عملیات نفوذ سایبری ������������������������������������‪13. .‬‬
‫پیوست ‪ :۴‬مطالعه موردی ‪ -‬استقرار نظامی روسیه در‬ ‫ارتباط با سایت‌های نیابتی �����������������������������������������‪13. .‬‬
‫مرز اوکراین در بهار ‪26. .������������������� ۲۰۲۱‬‬ ‫آرتی‪ ،‬اسپوتنیک‪ ،‬و سایت‌های نیابتی نیوزفرانت و بنیاد محفاظت از‬
‫بازگشت روایت‌هایی که در سال ‪ ۲۰۱۴‬تهیه شده بود �����������‪26. .‬‬ ‫ارزش‌های ملی ������������������������������������������������������‪14. .‬‬
‫روایت نادرست اول‪ :‬پشتیبانی ایاالت متحده و ناتو از تمامیت ارضی‬ ‫اسپوتنیک و سایت نیابتی چشم‌انداز شرقی جدید (‪15. .������ )NEO‬‬
‫اوکراین تنش‌ها را افزایش داد ��������������������������������������‪26. .‬‬ ‫نقش آرتی و اسپوتنیک در انتشار اطالعات و تبلیغات‬
‫روایت نادرست دوم‪ :‬اوکراین دچار یک مشکل جدی نازی‪/‬فاشیستی‬ ‫نادرست درباره کووید‪16. .����������������������������������������� -۱۹‬‬
‫است ������������������������������������������������������������������‪26. .‬‬
‫روایت نادرست سوم‪ :‬نیروهای مسلح اوکراین عمدا کودکان را زخمی‬ ‫نتیجه‌گیری ���������������������������������������‪17. .‬‬
‫می‌کنند ����������������������������������������������������������������‪27. .‬‬ ‫پیوست ‪ :۱‬رسانه‌ها با تأمین مالی دولت‬
‫گزارشگری یک‌سویه و انتشار آشکار اطالعات نادرست ������‪27. .‬‬ ‫روسیه ����������������������������������������������‪18. .‬‬
‫‪18.‬‬ ‫روسیا سگودنیا‪.������������������������������������������������������ :‬‬
‫یادداشت‌های پایانی ������������������������������‪28. .‬‬
‫‪18.‬‬ ‫اسپوتنیک‪.����������������������������������������������������������� :‬‬
‫‪18.‬‬ ‫ریانووستی‪.���������������������������������������������������������� :‬‬
‫‪18.‬‬ ‫تی‌ وی نووستی‪.����������������������������������������������������� :‬‬
‫‪19.‬‬ ‫آرتی (با نام رسمی راشا تودی)‪.���������������������������������� :‬‬
‫‪21.‬‬ ‫راپتلی‪.�������������������������������������������������������������� :‬‬
‫‪21.‬‬ ‫مافیک‪.���������������������������������������������������������������� :‬‬

‫ا ینفو گر ا فیک‬

‫‪06‬‬
‫رسانه های تأمین مالی شده توسط دولت روسیه‪:‬‬
‫آرتی و اسپوتنیک‪ :‬عوامل کلیدی در اکوسیستم‬
‫پراکندن تبلیغات و اطالعات نادرست روسیه‬

‫مرکز تعامل جهانی‬ ‫‪2‬‬

 ‫خالصه اجرایی‬
‫رسانه‌های روسی آرتی و اسپوتنیک‪ ،‬که با بودجه دولتی و تحت هدایت دولت روسیه فعالیت می‌کنند‪ ،‬عناصر مهمی در اکوسیستم انتشار اطالعات‬
‫و تبلیغات نادرست روسیه هستند‪ .‬مرکز تعامل جهانی وزارت امور خارجه ایاالت متحده (‪ )CEG‬در گزارشی در ماه اوت سال ‪ 2020‬پنج رکن‬
‫اکوسیستم انتشار اطالعات و تبلیغات نادرست روسیه را تشریح کرد‪ .‬آرتی و اسپوتنیک پیام‌رسان‌های جهانی اصلی در این اکوسیستم هستند که با تأمین‬
‫مالی و تحت هدایت دولت عمل می‌کنند و از پوشش رسانه‌های بین‌المللی متعارف‪ ،‬برای پشتیبانی از اهداف سیاست خارجی کرملین از طریق انتشار‬
‫اطالعات و تبلیغات نادرست استفاده می‌کنند‪ .‬آرتی و اسپوتنیک همچنین با تقویت محتوای ارائه شده توسط کرملین و وب سایت‌های پراکسی کرملین (که‬
‫برخی از آنها با نهادهای اطالعاتی روسیه مرتبط هستند)‪ ،‬به کارگیری رسانه‌های اجتماعی به منزله سالح‪ ،‬و پیشبرد انتشار اطالعات نادرست مبتنی‬
‫بر فضای سایبری‪ ،‬با سایر ارکان این اکوسیستم تعامل دارند‪.‬‬

‫آرتی و اسپوتنیک در درجه اول به عنوان مجراهایی برای نقطه‌نظرات کرملین عمل می‌کنند و در همین حال خودشان را با سازمان‌های رسانه‌ای‬
‫مستقل‪ ،‬مانند بنگاه خبرپراکنی بریتانیا (بی‌ بی‌سی) و صدای آمریکا (‪ )AOV‬که با بودجه عمومی‪ ،‬به طور شفاف و از لحاظ روزنامه ‌نگاری مستقل‬
‫ی کنند‪ ،‬برابر می‌ دانند‪ .‬ساختار سازمانی مبهم و نامشخص و فقدان شفافیت مالی آرتی و اسپوتنیک‪ ،‬گستره واقعی کنترل دولت روسیه بر‬
‫فعالیت م ‌‬
‫فرآیندهای تحریریه و تصمیم‌های کارگزینی این رسانه‌ها را مبهم می‌کند‪ .‬افزون بر این‪ ،‬مقامات دولتی روسیه و سران این رسانه‌ها علنا ً درباره نقش‬
‫آرتی و اسپوتنیک به عنوان ابزار پخش تبلیغات دولتی صحبت کرده‌اند‪.‬‬

‫نقش آرتی و اسپوتنیک به‌عنوان رسانه‌های انتشار اطالعات و تبلیغات نادرست بیش از همیشه وقتی آشکار می‌شود که درباره مسائل مهمی که‬
‫برای کرملین از اهمیت سیاسی برخوردار است‪ ،‬گزارش می‌دهند‪ .‬یک نمونه رایج‪ ،‬استفاده روسیه از آرتی و اسپوتنیک در تالش برای تغییر افکار‬
‫عمومی درباره اوکراین در اروپا‪ ،‬ایاالت متحده‪ ،‬و حتی در مناطق دوردست مانند آمریکای التین است‪ .‬هر گاه گزارشگری مبتنی بر واقعیت درباره‬
‫اولویت‌های اصلی سیاست خارجی مطلوب نباشد‪ ،‬روسیه از رسانه‌های بین‌المللی برخوردار از بودجه دولتی برای تزریق اطالعات و تبلیغات نادرست‬
‫طرفدار کرملین به محیط اطالع‌رسانی استفاده می‌کند‪.‬‬

‫اندازه‌گیری میزان دسترسی آرتی و اسپوتنیک به مخاطبان امری دشوار است‪ .‬بخشی از این دشواری به این دلیل است که بنا بر گزارش‌ها‪ ،‬آرتی‬
‫در گذشته آمار مربوط به پخش خود را بیش از میزان واقعی جلوه داده است‪ ،‬اما دلیل دیگر این است که هر دو رسانه به عنوان بخشی از شبکه‌ای‬
‫متشکل از برندها‪ ،‬تارنماها‪ ،‬و حساب‌های کاربری رسانه‌های اجتماعی متعدد که محتوا را به زبان‌های گوناگون منتشر می‌کنند‪ ،‬مشغول فعالیت هستند‪.‬‬
‫پژوهشگران دریافته‌اند که به رغم این ارقام اعالم‌شده‪ ،‬که بیش از مقدار واقعی است‪ ،‬دسترسی اینترنتی سرویس عربی آرتی – که با توجه به بازدید از‬
‫وب‌سایت‪ ،‬دنبال کنندگان و الیک‌ها در رسانه‌های اجتماعی‪ ،‬و تعداد بازدید از ویدیو در رسانه‌های اجتماعی اندازه‌گیری می‌شود – با رسانه‌های برجسته‬
‫پان عربی و بخش عربی وبسایت خبری بی‌بی‌سی قابل قیاس است‪ .‬به گفته آزمایشگاه تحقیقاتی بررسی دیجیتال شورای آتالنتیک‪ ،‬آرتی در آمریکای‬
‫التین "مخاطبان قابل توجهی را به خود جذب کرده است‪‌".‬این آزمایشگاه تحقیقاتی مشخصا ً رشد [مخاطبان] صفحه فیسبوک آرتی در طی همه‌گیری‬
‫کووید‪ ۹۱-‬را مورد تأکید قرار داده است‪ 1.‬حتی اگر آمار آنها درباره مخاطبان‌شان نادرست باشد‪ ،‬این مسئله از توانایی قابل اثبات آنها برای ایفای نقشی‬
‫کلیدی در شست‌وشو دادن روایت‌ها در سراسر اکوسیستم اطالع‌رسانی نادرست روسیه چیزی کم نمی‌کند‪ .‬افزون بر این‪ ،‬پژوهش‌های دانشگاهی نشان‬
‫می‌دهد که محتوای آرتی از توانایی تغییر دادن دیدگاه‌های بینندگان خود برخوردار است‪ .‬یک مطالعه اخیر گزارش داد آن دسته از مصرف‌کنندگان‬
‫آمریکایی که در معرض محتوای آرتی قرار دارند – حتی زمانی که این مصرف‌کنندگان می‌دانند که آرتی توسط دولت روسیه تأمین مالی می‌شود –‬
‫احتماالً بیش از آنهایی که در معرض این محتوا قرار ندارند ترجیح می‌دهند که ایاالت متحده از موقعیت خود در رهبری جهانی کناره‌ گیری کند‪.‬‬

‫‪3‬‬ ‫رسانه‌های تأمین مالی شده توسط کرملین‪ :‬نقش آرتی و اسپوتنیک در اکوسیستم پراکندن اطالعات و تبلیغات نادرست توسط روسیه‬
 ‫مقد مه‬
‫آرتی و اسپوتنیک رسانه‌های اصلی روسیه هستند که برای مخاطبان‬

‫"آرتی و اسپوتنیک شفاف نیستند‬ ‫غیر‌روسی‌زبان محتوا تولید می‌کنند‪ .‬آرتی‪ ،‬که قبالً با نام راشا‬
‫تودی (روسیه امروز) شناخته می‌شد‪ ،‬یک رسانه خبری با بودجه‬
‫دولتی و تحت مدیریت دولتی روسیه است که در دسامبر ‪2005‬‬

‫و به نظر می‌رسد اهداف کلی‬ ‫پخش بین‌المللی خود را آغاز کرد‪ .‬آرتی به شبکه‌ای جهانی متشکل‬
‫از کانال‌های تلویزیونی‪ ،‬وب‌سایت‌ها‪ ،‬و حساب‌های کاربری در‬
‫رسانه‌های اجتماعی تبدیل شده است که به زبان‌های انگلیسی‪،‬‬

‫آنها اساسا ً با اهداف رسانه‌های‬ ‫‪2‬‬

‫اسپانیایی‪ ،‬فرانسوی‪ ،‬عربی‪ ،‬آلمانی و روسی متحوا منتشر می‌کند‪.‬‬
‫اسپوتنیک که در نوامبر ‪ 201۴‬کارش را آغاز کرد‪ ،‬پروژه اصلی‬
‫خارجی روسیا سگودنیا است‪ .‬روسیا سگودنیا یک خبرگزاری‬

‫مستقل متفاوت باشد‪".‬‬ ‫بین‌المللی است که اواخر سال ‪ 2013‬بنا بر یک فرمان اجرایی‬
‫ریاست‌جمهوری به منظور بازسازی ساختار رسانه‌های دولتی روسیه‬
‫ایجاد شد‪ 3.‬اسپوتنیک به بیش از ‪ 30‬زبان برنامه‌های رادیویی‪،‬‬
‫وب‌سایت‌‪ ،‬و شبکه در رسانه‌های اجتماعی دارد‪ .‬اگرچه رسما ً آرتی‬
‫بخشی از روسیا سگودنیا نیست‪ ،‬اما از طریق مارگاریتا سیمونیان‪،‬‬
‫این رسانه‌ها درباره اختالفات فاحش میان رسانه‌های تحت تأمین مالی‬
‫که هم سردبیر آرتی و هم سردبیر روسیا سگودنیا است‪ ،‬به آن گروه‬
‫و هدایت دولت روسیه با سازمان‌های رسانه‌ای مستقل بین المللی مانند‬
‫رسانه‌ای وابسته است‪ .‬افزون بر این‪ ،‬تی‌وی نووستی‪ ،‬شرکت مادر آرتی‪،‬‬
‫بی‌بی‌سی‪ ،‬رادیو اروپای آزاد‪ /‬رادیو آزادی‪ ،‬و صدای آمریکا اظهارنظر‬
‫توسط ریانووستی بنیانگذاری شد و حقوق بنیانگذار ریانووستی از طریق‬
‫کرده‌اند‪ .‬افزون بر این‪ ،‬رمزگشایی از ساختارهای سازمانی آرتی و‬
‫فرمان اجرایی ریاست‌‌جمهوری فوق‌الذکر سال ‪ 2013‬به روسیا سگودنیا‬
‫اسپوتنیک دشوار و سوابق مالی عمومی آنها ناقص است‪.‬‬
‫انتقال پیدا کرد‪ 4.‬به رغم این ارتباطات‪ ،‬آرتی داشتن هر گونه رابطه با‬
‫روسیا سگودنیا را انکار می‌کند‪.‬‬
‫آرتی و اسپوتنیک نقش مهمی درون اکوسیستم انتشار نادرست و تبلیغات‬
‫روسیه ایفا می‌کنند‪ 5.‬آنها به عنوان ابزارهایی برای انتشار اطالعات‬
‫آرتی و اسپوتنیک تالش می‌کنند خود را با رسانه‌های بین‌المللی مستقل‬
‫نادرست و روایت‌های تبلیغاتی به مخاطبان خارج از روسیه عمل می‌کنند‬
‫و مبتنی بر حقیقت برابر جلوه دهند‪ .‬آنها احتماالً این کار را با هدف‬
‫تا بر افکار عمومی و سیاست خارجی به نفع اهداف سیاسی کرملین تأثیر‬
‫افزایش دسترسی به مخاطبان‪ ،‬باال بردن اعتبارشان‪ ،‬و نیز زدن برچسب‬
‫بگذارند‪ .‬میان رسانه‌های روسی که توسط دولت تا ٔمین مالی می‌شوند‪،‬‬
‫"نقض آزادی مطبوعات" به هر تالشی برای انتقاد از فعالیت‌های‌شان‬
‫و دیگر ارکان این اکوسیستم ‪ -‬مانند کاربرد رسانه‌های اجتماعی به‬
‫انجام می‌دهند‪ .‬با این حال‪ ،‬آرتی و اسپوتنیک شفاف نیستند و به نظر‬
‫عنوان سالح‪ ،‬پرورش منابع نیابتی‪ ،‬و عملیات نفوذ سایبری ‪ -‬یک‬
‫می‌رسد اهداف کلی آنها اساسا ً با اهداف رسانه‌های مستقل متفاوت باشد‪.‬‬
‫رابطه کامالً مستند وجود دارد‪ .‬برای نمونه‪ ،‬آرتی و اسپوتنیک اغلب به‬
‫دولت روسیه از نزدیک در فعالیت‌های آرتی و اسپوتنیک دست دارد‪.‬‬
‫سازمان‌هایی مانند ویکی‌لیکس‪ ،‬که اطالعاتی را از هکرهای فعال در‬
‫گزارش‌ها و برنامه‌های این رسانه‌ها آشکاراً از مواضع و سیاست‌های‬
‫خدمت سرویس‌های اطالعاتی روسیه دریافت کرده‌اند‪ ،‬پوشش مناسبی را‬
‫کرملین پشتیبانی می‌کنند و هر دو غالبا ً اطالعات نادرست و تبلیغاتی را با‬
‫ارائه می‌دهند‪ .‬مقاالت آرتی و اسپوتنیک همچنین غالبا ً لینک‌هایی را به‬
‫هدف تضعیف جوامع دموکراتیک مبتنی بر قوانین منتشر می‌کنند‪ .‬مقامات‬
‫تارنماهای نیابتی تحت مدیریت‪ ،‬کنترل‪ ،‬و‪/‬یا هدایت سازمان‌های اطالعاتی‬
‫دولتی روسیه و سران آرتی و اسپوتنیک و نیز کارکنان سابق و کنونی‬

‫مرکز تعامل جهانی‬ ‫‪4‬‬

 ‫روسیه ارائه می‌کنند‪ .‬افزون بر این‪ ،‬بنا بر گزارش‌ها اسپوتنیک در پست‌های توییتری یک بدافزار کار گذاشته و آن را به مقاالت خود پیوند داده است و‬
‫این کار ظاهراً با هدف "دستکاری و آوردن ترافیک بیشتری از کاربران ناخواسته در اینترنت انجام می‌شود تا به صورت غیرارگانیک مطالبی را که‬
‫می‌توانند درباره کارایی برخی واکسن‌های خاص [کووید‪ ]۱۹-‬تردید به وجود آورند‪ ،‬تقویت کنند‪".‬‬

‫کار آرتی و اسپوتنیک به‌عنوان رسانه‌های فعال در انتشار اطالعات نادرست و تبلیغات‪ ،‬وقتی که در مورد موضوعات مهم برای کرملین گزارش‬
‫می‌کنند بیش از هر زمان دیگری آشکار است‪ .‬پیوست‌های این مقاله شامل سه مطالعه موردی است که به روزنامه‌نگاری مغرضانه و مبتنی بر‬
‫دستورکار آرتی و اسپوتنیک می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه این رسانه‌ها اطالعات نادرست و تبلیغات کرملین را به محیط اطالع‌رسانی تزریق‬
‫می‌کنند‪ .‬نخستین مطالعه موردی‪ ،‬نحوه گزارشگری آرتی را در جریان انقالب ‪" ۲۰۱۴‬میدان" و در پی آن حمله روسیه به اوکراین بررسی می‌کند‪.‬‬
‫مورد دوم به بررسی نحوه گزارشگری آرتی و اسپوتنیک درباره ترکیه قبل و بعد از سرنگون شدن یک هواپیمای روسی توسط ارتش ترکیه پس از‬
‫ورود آن به آسمان ترکیه در نوامبر ‪ ۲۰۱۵‬پرداخته است‪ .‬سومین مورد پوشش آرتی و اسپوتنیک از استقرار نظامی روسیه در مرز اوکراین در بهار‬
‫‪ ۲۰۲۱‬را مورد بررسی قرار می‌دهد‪ .‬در حالی که سران آرتی و اسپوتنیک اعالم کرده‌اند گزارش‌ها و دیدگاه‌هایی را که رسانه‌های عمده بین‌المللی‬
‫"نادیده گرفته اند" گزارش می‌کنند‪ ،‬پوشش آنها از این سه رویداد نشان می‌دهد که این رسانه‌ها مجراهای بسیار مهمی برای بیان نقطه‌ نظرات کرملین با‬
‫هدف تأثیرگذاری بر افکار عمومی خارجی‪ ،‬به نحوی که در خدمت سیاست خارجی و منافع امنیت ملی روسیه باشد‪ ،‬هستند‪.‬‬

‫‪5‬‬ ‫رسانه‌های تأمین مالی شده توسط کرملین‪ :‬نقش آرتی و اسپوتنیک در اکوسیستم پراکندن اطالعات و تبلیغات نادرست توسط روسیه‬
‫مرکز تعامل جهانی‬ ‫‪6‬‬
 ‫ساختار سازمانی آرتی و اسپوتنیک و فقدان شفافیت‬
‫سران آرتی و اسپوتنیک به غلط ادعا می‌کنند که میان رسانه‌های آنها و سازمان‌های رسانه‌ای مبتنی بر حقیقت برابری وجود دارد‪ .‬آنها با این کار بر‬
‫چگونگی انتشار اطالعات نادرست دولت روسیه توسط این رسانه‌ها سرپوش می‌گذارند‪ .‬شاخص‌های متعددی وجود دارند که نشان می‌دهند آرتی و‬
‫اسپوتنیک با رسانه‌هایی مانند بی‌بی‌سی و صدای آمریکا که از لحاظ روزنامه‌نگاری مستقل هستند‪ ،‬شباهتی ندارند‪ .‬نخست آن که‪ ،‬آرتی و اسپوتنیک از‬
‫ساختارهای سازمانی و مالی شفاف بی‌بی‌سی و صدای آمریکا برخوردار نیستند‪ .‬دوم این که‪ ،‬میزان و ماهیت مداخله دولت در فعالیت‌های این رسانه‌ها‬
‫در آرتی و اسپوتنیک به میزان چشمگیری بیشتر است‪ .‬نهایتاً‪ ،‬سران آرتی و اسپوتنیک به نقش تأثیرگذاری که رسانه‌های‌شان به عنوان تقویت‌کننده‬
‫روایت‌های مورد حمایت کرملین ایفا می‌کنند‪ ،‬اذعان دارند‪.‬‬

‫"سازمان [تی‌وی نووستی] محفاظت از اطالعاتی را که اسرار دولتی محسوب‬

‫می‌شوند تضمین می‌کند‪ ،‬کارهای مربوط به استفاده از اسرار دولت را اجرا می‌کند‪،‬‬
‫و همچنین به اجرای فعالیت‌ها و (یا) ارائه خدمات در زمینه محفاظت از اسرار‬
‫دولتی می‌پردازد‪".‬‬

‫مشارکت دولت روسیه در آرتی و اسپوتنیک‬

‫آرتی و اسپوتنیک نمی‌گویند که مستقل از نظارت یا هدایت سردبیری دولت روسیه عمل می‌کنند‪ .‬در نقطه مقابل‪ ،‬صدای آمریکا و بی‌بی‌سی اسنادی‬
‫را در اختیار دارند که جزئیات استقالل تحریریه‌ای آنها از دولت‌هایی که آنها را تأمین مالی می‌کنند‪ ،‬نشان می‌دهد‪ .‬اساسنامه تی‌وی نووستی‪ ،‬که به‬
‫صورت آنالین در دسترس نیست‪ ،‬فاقد هرگونه مطلب درباره استقالل تحریریه‌ای این سازمان است و بخش‪ ۳ -۱۰‬این اساسنامه به ارتباط دولتی نزدیک‬
‫آن اشاره دارد‪ :‬سازمان [تی‌وی نووستی] محفاظت از اطالعاتی را که اسرار دولتی محسوب می‌شوند تضمین می‌کند‪ ،‬کارهای مربوط به استفاده از‬
‫اسرار دولت را اجرا می‌کند‪ ،‬و همچنین به اجرای فعالیت‌ها و (یا) ارائه خدمات در زمینه محفاظت از اسرار دولتی می‌پردازد‪ 6".‬اساسنامه روسیا‬
‫سگودنیا نیز شامل بند مشابهی درباره محافظت از اسرار دولتی است‪.‬‬

‫همچنین موارد مستندی از روابط نزدیک میان مقامات دولت روسیه و آرتی وجود دارد‪ .‬مارگاریتا سیمونیان‪ ،‬سردبیر آرتی‪ ،‬تی‌وی نووستی‪ ،‬و روسیا‬
‫سگودنیا گفته است که از طریق یک تلفن زرد با کرملین یک ارتباط ایمن دارد "تا مسائل محرمانه را مورد گفتگو قرار دهد‪ ".‬تلفن‌های زرد به‌عنوان‬
‫"سیستم ارتباطی مستقیم میان افراد مسئول در کرملین و سردبیران رسانه‌های تحت کنترل دولت" توصیف می‌شوند‪ 7.‬همچنین میان کرملین و آرتی‬
‫روابط شخصی و پرسنلی وجود دارد‪ .‬برای نمونه‪ ،‬رابطه میان سیمونیان و الکسی گروموف‪ ،‬معاون اول رئیس ستاد کارکنان ریاست‌جمهوری روسیه‬
‫که رسانه‌های مستقل او را "عروسک‌گردان رسانه‌های پوتین" می‌نامند‪ ،‬بسیار قابل توجه است‪ .‬گروموف که به دلیل مداخله در انتخابات ایاالت متحده‬
‫و نقش خود در حمله سال ‪ ۲۰۱۴‬به اوکراین تحت تحریم‌های ایاالت متحده است‪ ،‬یکی از بنیانگذاران آرتی بود و از سیمونیان اغلب به عنوان کسی که‬
‫تحت حمایت او است‪ ،‬یاد می‌شود‪ .‬سیمونیان گفته است که او از محافظت ارائه شده توسط گروموف برخوردار است‪ 8.‬آیدار آگانین‪ ،‬یکی از دیپلمات‌های‬
‫شاغل در وزارت امور خارجه روسیه‪ ،‬از سرویس دیپلماتیک روسیه منتقل شد تا توسعه سرویس عرب‌زبان آرتی را طی سا‌ل‌های ‪ ۲۰۰۷‬تا ‪۲۰۱۱‬‬
‫مدیریت کند‪ .‬او پس از ترک آرتی‪ ،‬بار دیگر به عنوان کنسول ارشد سفارت روسیه در ایاالت متحده به خدمات دیپلماتیک بازگشت و کمی بعد رئیس‬
‫نمایندگی روسیه در تشکیالت خودگردان ملی فلسطینی در رام هللا شد‪.‬‬

‫‪7‬‬ ‫رسانه‌های تأمین مالی شده توسط کرملین‪ :‬نقش آرتی و اسپوتنیک در اکوسیستم پراکندن اطالعات و تبلیغات نادرست توسط روسیه‬
 ‫کارمندان سابق و کنونی آرتی و اسپوتنیک نیز‬

‫برخالف رسانه‌های بین‌المللی عمده‬ ‫چشم‌اندازهای دست اولی را درباره کنترل کرملین بر‬
‫مدیریت و محتوای آرتی و اسپوتنیک ارائه کرده‌اند‪.‬‬
‫دانشگاه آکسفورد در یک مطالعه قابل توجه در فوریه‬

‫مبتنی بر حقیقت‪ ،‬آرتی و اسپوتنیک‬ ‫‪ ،۲۰۲۱‬با ‪ ۲۳‬تن از روزنامه‌نگاران کنونی و سابق‬

‫آرتی بدون ذکر نام مصاحبه کرد‪ .‬این مطالعه نشان‬
‫داد که "کنترل دولتی بر آرتی شامل استخدام مدیران‪،‬‬

‫فاقد شفافیت مالی هستند‪.‬‬ ‫تحمیل کردن زوایای ماجرا و در برخی موارد‪ ،‬عدم‬
‫تایید مطالب است‪ ".‬یکی از کارکنان از آموزش‌های‬
‫ویژه‌ای صحبت کرد که به روزنامه‌نگاران داده‬
‫می‌شود تا اطمینان حاصل شود که گزارش آنها‬
‫بازتاب‌ دهنده مواضع کرملین است‪ .‬یکی دیگر از کارکنان گفت که دولت روسیه تیمی از مشاوران را در اختیار دارد که بر روند استخدام در آرتی‬
‫نظارت می‌کند‪ .‬چندین کارمند نیز گفتند که آرتی روزنامه‌نگاران بی‌تجربه را انتخاب می‌کند تا بتواند برداشت‌های آنها را شکل دهد و مخالفت آنها با‬
‫تصمیم‌های سردبیری را محدود کنند‪ .‬این ادعاها توسط منابع دیگر نیز تأیید شده است‪.‬‬

‫دانیل النگ‪ ،‬یکی از کارمندان پیشین آرتی دی‌اِی (با نام سابق "آرتی دویچ")‪ ،‬که شاخه آلمانی زبان آرتی است‪ ،‬گفت زمانی که الکسی ناوالنی‪ ،‬از‬
‫چهره‌های اپوزیسیون روسیه پس از تالش سرویس امنیت فدرال روسیه (‪ )FBS‬برای ترور او با استفاده از یک سالح شیمیایی در بیمارستانی در‬
‫برلین دوره نقاهت را سپری می‌کرد‪ ،‬سران آرتی دی‌اِی به او دستور داده بودند تا برای آنها از ناوالنی جاسوسی کند‪ .‬النگ کتابی را درباره تجربه اش‬
‫از کار در آرتی دی‌اِی نوشت‪ ،‬اما کتابفروشی اینترنتی وسترن که توزیع‌کننده کتاب او بود‪ ،‬پس از شکایت‌های آرتی آن را از فروشگاه خود خارج کرد‪.‬‬
‫دیگر کارمندان آرتی دی‌ای گزارش دادند که مسکو از آنها به دلیل کندی در انتشار مقاله‌ای در مورد یک کنفرانس ویدیویی در اکتبر ‪ ۲۰۲۰‬که پوتین‪،‬‬
‫رئیس‌جمهوری روسیه در آن حضور داشت‪ ،‬انتقاد کرد‪ .‬نشریه خبری آلمانی دِر اشپیگل به برخی اسناد داخلی آرتی دی‌ای دست یافته است که بنا بر‬
‫گزارش‌ها "میزان الزام کارکنان آلمانی به پیروی از دستورالعمل‌های مسکو و این را که این دستورالعمل‌ها تا چه حد سیاسی بودند‪ ،‬نشان می‌دهد‪ ".‬برای‬
‫نمونه‪ ،‬این کارکنان ایمیل‌های مفصلی را درباره تئوری‌های توطئه‌ای که می‌توانست فعاالنه تبلیغ شوند‪ ،‬دریافت کردند‪.‬‬

‫به همین ترتیب‪ ،‬یکی از خبرنگاران سابق اسپوتنیک در کاخ سفید فاش کرد که سرپرست او اصرار داشت هر سؤالی را که او می‌خواست از سخنگوی‬
‫کاخ سفید بپرسد از قبل تأیید کند‪ .‬پرسش‌های این روزنامه‌نگار غالبا ً توسط سرپرست او تغییر می‌کرد تا بیشتر با سیاست‌های روسیه هماهنگ باشد‪ ،‬و‬
‫زمانی که روزنامه‌ نگار از خطوط رسمی دور می‌شد‪ ،‬مورد توبیخ قرار می‌گرفت‪.‬‬

‫تعداد افرادی که در اینباره صحبت کرده‌اند و تشابه میان تجربه‌های آنها نشان می‌دهد که دولت روسیه مستقیما ً و مستمر بر گزارشگری آرتی و‬
‫اسپوتنیک نفوذ داشته است‪ .‬پس از آن که کارمندان آرتی و اسپوتنیک این موارد را مطرح کردند‪ ،‬بنا به گزارش‌ها‪ ،‬آرتی روندی را شروع کرد که بر‬
‫اساس آن همه کارمندان ملزم به امضای قراردادهای عدم افشای اطالعات شدند‪.‬‬

‫یکی از نمونه‌های تالقی مستقیم میان فعالیت‌های آرتی و حمایت آن از اهداف سیاست خارجی کرملین این بود که وقتی کارکنان بالروسی رسانه‌های‬
‫دولتی بالروس در اعتراض به انتخابات تقلبی ‪ ۲۰۲۰‬از کارشان دست کشیدند‪ ،‬خبرنگاران و دیگر کارشناسان آرتی برای کار به آن رسانه‌ها رفتند‪.‬‬
‫در نتیجه‪ ،‬سبک رسانه‌های دولتی بالروس تغییر کرد و به سبک اطالع‌رسانی نادرست و تبلیغات روسیه نزدیکتر شد‪ .‬برای نمونه‪ ،‬رسانه‌های دولتی‬
‫بالروس ترویج روابط نزدیک‌تر میان روسیه و بالروس را آغاز کردند و شروع به استفاده از عبارات مرتبط با انتشار اطالعات نادرست توسط‬
‫روسیه مانند "انقالب‌های رنگی" و "عامل خارجی" در گزارش‌های‌شان کردند‪ .‬به نظر می‌رسد که این حمایت روسیه از رژیم لوکاشنکو از طریق‬
‫‪9‬‬
‫آرتی‪ ،‬مشابه دیگر اشکال کمک‌های سیاسی‪ ،‬مالی‪ ،‬و نظامی است که روسیه در پشتیبانی از رژیم ارائه کرده است‪.‬‬

‫مرکز تعامل جهانی‬ ‫‪8‬‬

 ‫ساختار سازمانی‬
‫ساختار سازمانی و سلسله مراتب مدیریتی آرتی و اسپوتنیک روشن نیست‪ .‬به رغم آن که وب‌سایت اسپوتنیک در ژانویه ‪ ۲۰۲۲‬نام آنتون انیسیموف‬
‫را که قبالً برای آرتی کار می‌کرد‪ ،‬به عنوان سردبیر خود عنوان کرده است‪ ،‬هیچ اطالعات دیگری درباره ساختار مدیریتی آن وجود ندارد‪ .‬روسیا‬
‫سگودینا‪ ،‬شرکت مادر اسپوتنیک‪ ،‬تا دسامبر ‪ ۲۰۲۱‬فقط نام دمیتری کیسلیوف را به عنوان مدیر کل و مارگاریتا سیمونیان را به عنوان سردبیر نشان‬
‫می‌داد‪ .‬روسیا سگودنیا اخیراً یک صفحه مدیریت را ایجاد کرده است که در آن فهرستی از معدود کارکنان ارشد در رسانه‌های آنها ذکر شده است‪،‬‬
‫اما همچنان هیچ‌گونه جزئیاتی را درباره نحوه مدیریت این رسانه‌ها ارائه نمی‌کند‪ .‬در مقابل‪ ،‬تارنمای آرتی فقط نام مارگاریتا سیمونیان را به‌عنوان‬
‫سردبیر و الکسی نیکولوف را به‌عنوان مدیرعامل ارائه کرده است‪ ،‬اما هیچ مدیر دیگری در آن فهرست نیست‪ .‬تی‌وی نووستی‪ ،‬سازمانی که آرتی را‬
‫اداره می‌کند‪ ،‬الکسی نیکولوف را به عنوان مدیرکل و مارگاریتا سیمونیان را به عنوان سردبیر در اسناد دولتی قید کرده است‪ 10.‬از مجموع کارکنانی‬
‫که نام‌شان در فهرست آمده‪ ،‬به نظر می‌رسد که برخی برای آرتی و روسیا سگودینا کار می‌کنند‪ .‬این در حالی است که دو سازمان مدعی جدا بودن از‬
‫هم هستند‪ .‬در برخی موارد‪ ،‬کارکنان ارشد میان رسانه‌های مختلف و روسیا سگودینا به تناوب جابجا می‌شوند‪ 11.‬این حقیقت که افراد خاصی به نظر‬
‫می‌رسد همزمان برای چند رسانه کار می‌کنند ‪ -‬و میان آن سازمان‌ها چرخش می‌کنند – نشان‌دهنده وجود یک رابطه‪ ،‬حداقل از طریق پرسنل است‪.‬‬

‫در مقابل‪ ،‬رسانه‌های مستقل و مبتنی بر حقیقت ‪ -‬چه خصوصی باشند و چه با بودجه دولتی اداره شوند ‪ -‬که آرتی و اسپوتنیک به غلط خود را با‬
‫آنها مقایسه می‌کنند‪ ،‬مدام نسبت به ساختار سازمانی و سلسله مراتب مدیریتی خود شفاف‌تر می‌شوند‪ 12.‬اکثر آنها اسناد مفصلی را درباره نحوه اداره‬
‫سازمان‌های‌شان‪ ،‬راهبرد شرکت‪ ،‬و فهرست‌های اعضای هیئت مدیره و رتبه های باالی مدیریت ارائه می‌کنند‪ 13.‬وقتی نمودارهای سازمانی رسانه‌هایی‬
‫مانند صدای آمریکا و بی‌بی‌سی بررسی می‌شوند‪ ،‬ساختارهای سازمانی به سهولت آشکار می‌گردد‪ .‬برای نمونه‪ ،‬هر تارنما به وضوح سلسله مراتب‬
‫رهبری و سایر کارکنان مهم را نشان می‌دهد‪.‬‬

‫امور مالی‬
‫برخالف رسانه‌های بین‌المللی اصلی مبتنی بر حقیقت‪ ،‬آرتی و اسپوتنیک فاقد شفافیت مالی هستند‪ .‬آنها اسناد بودجه عمومی یا گزارش‌های مالی دقیق‬
‫ساالنه را منتشر نمی‌کنند و مردم باید به ارزیابی‌های مبهمی که گاه‌و بیگاه توسط دولت روسیه اعالم می‌شود‪ ،‬تکیه کنند‪ .‬ردیابی اطالعاتی محدودی که‬
‫آنها درباره بودجه‌ها و هزینه‌ها ارائه می‌کنند دشوار و اغلب حاوی ارقام متناقض است‪.‬‬

‫تارنمای آرتی فقط حاوی اطالعات محدود‪ ،‬غیرقابل تأیید‪ ،‬و ضد و نقیض درباره بودجه است‪ .‬بنا بر آن تارنما‪ ،‬بودجه سال ‪ ۲۰۱۵‬آرتی ‪۱۳٬۸۵‬‬
‫میلیارد روبل (حدود ‪ ۲۲۰‬میلیون دالر با نرخ سال ‪ )۲۰۱۵‬بود‪ .‬هر چند‪ ،‬سیمونیان در مصاحبه‌ای در سال ‪ ۲۰۱۵‬با رسانه مستقل روسی دُژد تی‌وی‬
‫گفت که بودجه آن سال‪ ۱۸ ،‬میلیارد روبل بوده است‪ .‬همچنین تارنمای آرتی مدعی است که در سال ‪ ۲۰۱۶‬بودجه آن ‪ ۲۷۵‬میلیون دالر (‪۱۷‬میلیارد‬
‫روبل) بود‪ ،‬در حالی که یک ویدیوی منتشر شده توسط آرتی ناقض این اطالعات است و ادعا می‌کند که بودجه آن در سال ‪ ۲۰۱۶‬برابر با ‪ ۳۰۰‬میلیون‬
‫دالر (‪ ۲۱‬میلیارد روبل) بوده است‪ 14.‬آرتی در سال ‪ ۲۰۱۹‬در کانال تلگرام خود اعالم کرد که سهم آرتی و روسیا سگودنیا از بودجه فدرال ‪۴۴۰‬‬
‫میلیون دالر بود‪ .‬اما رقم رسمی این بودجه فدرال [تخصیص‌یافته به آنها] در سال ‪ ۲۰۱۹‬برابر با ‪ ۴۳۰‬میلیون دالر بود‪ .‬اگرچه مقامات گاه در زمان‬
‫توصیف بودجه اعداد را گرد می‌کنند‪ ،‬اما این تفاوت‌ها بسیار چشمگیر است‪.‬‬

‫رهبران هر دو سازمان روسی احتماالً از مسائل مالی آگاه هستند و عامدانه به صورت گزینشی و مبهم عمل می‌کنند‪ .‬بنا بر منشور تی‌وی نووستی‪،‬‬
‫سیمونیان به عنوان سردبیر آرتی و تی‌وی نووستی‪ ،‬ریاست کمیته بودجه را بر عهده دارد‪ .‬تازه‌ترین گزارش تی‌وی نووستی در سال ‪ ۲۰۱۹‬به وزارت‬
‫دادگستری روسیه‪ ،‬که همه سازمان‌های غیرانتفاعی موظف هستند هر ساله آن را ارائه کنند‪ ‌،‬تنها حاوی دو رقم بود‪ :‬مقدار پول دریافتی از دولت و‬
‫مقدار هزینه شده برای تولید محتوای رسانه‌های جمعی و توزیع جهانی آن‪ .‬تی‌وی‪-‬نووستی طی سال‌های ‪ ۲۰۲۰‬و ‪ ،۲۰۲۱‬این گزارش‌های الزامی‬
‫وزارت دادگستری درباره بودجه‌شان را منتشر نکرد‪15.‬دولت روسیه ارقام رسمی بودجه برای تی‌وی‪-‬نووستی و روسیا اسگودینا را ارائه می‌کند‪ ،‬اما به‬
‫دلیل مغایرت‌ها و فقدان جزئیات‪ ،‬تعیین سطوح واقعی حمایت مالی هریک از این رسانه‌ها برای پژوهشگران و سازمان‌های ناظر دشوار است‪ .‬این امر‬
‫به ویژه درباره اسپوتنیک صدق می‌کند؛ رسانه‌ای که به رغم دریافت بخشی از بودجه روسیا اسگودینا مقدار آن را فاش نمی‌کند‪.‬‬

‫برای مقایسه‪ ،‬بی‌بی‌سی یک گزارش مالی مفصل ساالنه را منتشر می‌کند‪ .‬گزارش سال ‪ ۲۰۲۰-۲۰۱۹‬آن حاوی اطالعاتی درباره دستمزدها‪ ،‬مخارج‪،‬‬

‫‪9‬‬ ‫رسانه‌های تأمین مالی شده توسط کرملین‪ :‬نقش آرتی و اسپوتنیک در اکوسیستم پراکندن اطالعات و تبلیغات نادرست توسط روسیه‬
 ‫رتبه‌بندی عملکرد‪ ،‬و غیره است‪ .‬سازمان رسانه‌های جهانی ایاالت متحده (‪ ،)USAGM‬سازمان مسئول تأمین مالی و نظارت بر صدای آمریکا و‬
‫رادیو اروپای آزاد‪/‬رادیو آزادی‪ ،‬نیز یک گزارش ساالنه‪ ،‬یک گزارش عملکرد و پاسخگویی (که شامل ‪ ۴۵‬صفحه درباره امور مالی این سازمان‬
‫است)‪ ،‬و یک توجیه بودجه کنگره در ‪ ۱۷۱‬صفحه را منتشر می‌کند‪ .‬دویچه‌وله که با بودجه دولت آلمان فعالیت دارد‪ ،‬نیز اطالعات شفافی را درباره‬
‫عملکرد و بودجه خود منتشر می‌کند‪.‬‬

‫عدم بی‌طرفی آرتی و اسپوتنیک‬

‫سیمونیان‪ ،‬سردبیر آرتی اغلب به طور علنی چنین استدالل می‌ کند که تولید اخبار منصفانه و متوازن محال است و آرتی باید دیدگاه‌های دولت روسیه‬
‫را ارائه کند‪ .‬وقتی در جریان مصاحبه‌ای در آوریل ‪ ۲۰۱۲‬از‬
‫سیمونیان پرسیده شد که چگونه میان منافع دولتی و بی‌طرفی‬
‫روزنامه‌نگاری تعادل ایجاد می‌کند‪ ،‬پاسخ داد‪" :‬مانند کانال‌های‬
‫دیگر‪ ،‬هیچ گونه بی‌طرفی وجود ندارد ‪ ...‬زمانی که روسیه‬
‫‪16‬‬
‫در حال جنگ است‪ ،‬البته که ما در کنار روسیه هستیم‪".‬‬

‫"البته که در لحظات حساس سالح اطالعات‬ ‫شانزده دفتر ارتباطات بریتانیا (‪ )OfCom‬آرتی را به دلیل‬
‫نقض مقررات بی‌طرفی‪ ،‬بر اساس نحوه پوشش اوکراین و نیز‬
‫مورد استفاده قرار می‌گیرد و جنگ‪ ،‬همیشه‬
‫در جریان مسموم کردن سرگئی اسکریپال و دخترش با سالح‬
‫لحظه‌ای حساس است‪ .‬و این یک جنگ‬ ‫شیمیایی در سال ‪ ۲۰۱۸‬توسط روسیه جریمه کرد‪.‬‬

‫است‪ .‬این هم سالحی مانند هر سالح دیگری‬ ‫دیگر کارکنان آرتی و اسپوتنیک نیز با این دیدگاه سیمونیان مبنی‬
‫است‪ - ".‬مارگاریتا سیمونیان‬ ‫بر این که روزنامه‌نگاری باکیفیت و بی‌طرفانه هدف رسانه‌ها‬
‫نیست‪ ،‬موافق هستند‪ .‬دمیتری کیسلیوف‪ ،‬که اتحادیه اروپا در سال‬
‫‪ ۲۰۱۴‬او را به دلیل اقداماتی در ارتباط با اوکراین تحریم کرد‪،‬‬
‫نیز گفته است‪" :‬بی‌طرفی یک مفهوم ساختگی است ‪ ...‬اگر ما‬
‫درباره سیاست تحریریه صحبت می‌کنیم‪ ،‬البته که من به یقین می‌خواهم با عشق به روسیه همراه باشد‪ ".‬آنتون انیسیموف‪ ،‬سردبیر اسپوتنیک در جریان‬
‫یک سخنرانی خطاب به روزنامه‌نگاران جوان گفت‪" :‬یکی از چیزهایی که ما به همه روزنامه‌نگاران مشتاقی که می‌آیند و می‌خواهند برای اسپوتنیک‬
‫کار کنند می‌گوییم‪ ،‬این است که مطمئن شوید آن چه که به آن باور دارید با آن چه که انجام می دهید مطابقت دارد‪ .‬در غیر این صورت‪ ،‬شما دچار‬
‫‪17‬‬
‫نوعی خود درگیری خواهید شد؛ چرا که در آن شرایط برای انجام کاری که واقعا ً به آن اعتقاد ندارید [دستمزد] دریافت خواهید کرد‪".‬‬

‫اذعان به دیدگاه طرفدار کرملین‬

‫هم مقامات دولت روسیه و هم سران این رسانه‌ها‪ ،‬به رغم ادعاهایی که برای مصرف مخاطبانشان بیان می‌کنند و می‌گویند رسانه‌هایشان منابع خبری‬
‫قانونی مشروع و موجه هستند‪ ،‬اذعان کرده‌اند که آرتی و اسپوتنیک از طریق گزارشگری یک‌سویه با هدف تأثیرگذاری بر بینندگان برای پشتیبانی آنها‬
‫از سیاست‌های کرملین‪ ،‬اظهارات رسمی دولت را تقویت می‌کنند‪ .‬چند نمونه از این نوع اذعان‌ها به شرح زیر است‪:‬‬

‫رئیس‌جمهوری روسیه‬

‫پوتین‪ ،‬رئیس‌جمهوری روسیه در مصاحبه ای در ژوئن ‪ ۲۰۱۳‬در استودیوهای آرتی در مسکو گفت که او آرتی را به عنوان یک "کانال‬
‫خبری کامال مستقل" قلمداد می‌کند‪ ،‬اما "تامین مالی این کانال توسط دولت انجام می گیرد و از این رو‪ ،‬ناگزیر مواضع رسمی دولت‬
‫روسیه را در رابطه با رویدادهای کشورمان و دیگر نقاط جهان‪ ،‬به نحوی از انحاء منعکس می‌کند‪".‬‬

‫مرکز تعامل جهانی‬ ‫‪10‬‬

 ‫سردبیر آرتی و روسیا سگودنیا‬

‫مارگاریتا سیمونیان‪ ،‬سردبیر آرتی و روسیا سگودنیا‪ ،‬در جریان مصاحبه‌ای در ماه مارس ‪ ،۲۰۱۳‬آرتی را به ارتش تشبیه کرد و گفت‪:‬‬
‫"البته که در لحظات حساس سالح اطالعات مورد استفاده قرار می‌گیرد و جنگ‪ ،‬همیشه لحظه‌ای حساس است‪ .‬و این یک جنگ است‪.‬‬
‫این هم سالحی مانند هر سالح دیگری است‪ 18".‬سیمونیان همچنین اذعان کرده است که راهبرد آرتی ایجاد مخاطب و سپس بهره‌ برداری‬
‫از آن در برهه‌ های ضروری سیاسی است‪ .‬او در همان مصاحبه گفت‪" :‬زمانی که [مخاطبان] به کار ما بیایند – البته شاید هرگز به‬
‫کارمان نیایند – اما وقتی به کارمان بیایند‪ ،‬این افراد کسانی هستند که از قبل بیننده ما بوده‌اند‪ 19".‬ماموریت آرتی‪ ،‬آن طور که خود این‬
‫رسانه توصیف می‌کند‪ ،‬در ارائه یک دیدگاه جایگزین ‪ -‬که در شعار آن‪ ،‬یعنی "بیشتر تحت سؤال ببرید" خالصه شده است ‪ -‬نخستین بار‬
‫پس از آن که آرتی در سال ‪ ۲۰۰۹‬با کمک یک شرکت روابط عمومی برند خود را تغییر داد‪ ،‬مطرح شد‪ .‬سیمونیان می‌گوید که جنگ‬
‫روسیه و گرجستان در سال ‪ ۲۰۰۸‬عامل شکل‌گیری دیدگاه‌های او در مورد چگونگی نیاز آرتی برای تکامل یافتن با هدف جذب مخاطبان‬
‫غیرروسی بود‪ .‬هدف اولیه این رسانه به نمایش گذاشتن فرهنگ روسیه و بهبود بخشیدن به تصویر جهانی آن کشور بود‪ .‬سیمونیان در‬
‫سال ‪ ۲۰۱۲‬در جریان مصاحبه‌ای گفت که محدود کردن آرتی به موضوعات مربوط به روسیه سبب محدود شدن جذابیت این کانال برای‬
‫مخاطبان خارجی می‌شود و از این رو‪ ،‬این رسانه هم به همین ترتیب تمرکز خود را تغییر داد‪.‬‬

‫سیمونیان در نوامب ر ‪ ،۲۰۲۱‬و در واکنش به خبرهایی مبنی بر این که "شرکت پخش رادیو و تلویزیون دولتی سراسر روسیه" (�‪VG‬‬
‫‪ )TRK‬کارکنانش را به دلیل ابراز عقاید مخالف اخراج کرده است‪ ،‬گفت‪" :‬ما نیز همیشه این کار را انجام داده ایم‪ ،‬این کار را می‌کنیم‪ ،‬و‬
‫به انجام آن ادامه خواهیم داد‪".‬‬
‫‪20‬‬

‫مدیر کل روسیا سگودنیا و ریانووستی‬

‫پس از فرمان اجرایی پوتین در سال ‪ ۲۰۱۳‬برای تغییر ساختار رسانه‌های دولتی روسیه‪ ،‬دمیتری کیسلیوف‪ ،‬مدیر کل جدید ریانووستی‬
‫دیدگاه خود درباره آینده این سازمان را با روزنامه‌نگاران شاغل در آن در میان گذاشت‪ .‬او گفت‪" :‬ما مورد حمایت کابینه ریاست‌جمهوری‬
‫و دولت قرار داریم‪ .‬می‌دانید‪ ،‬در کشور ما آزادی بیان وجود دارد‪ .‬اما دوره روزنامه‌نگاری بی‌طرفانه پایان یافته است‪ .‬بی‌طرفی افسانه‌ای‬
‫است که به ما ارائه و بر ما تحمیل شده است‪ .‬من قبالً خودم این اصول را رعایت می‌کردم‪ ،‬اما یک تحول درونی را پشت سر گذاشتم‪".‬‬

‫سردبیر اسپوتنیک‬

‫آنتون انیسیموف‪ ،‬سردبیر اسپوتنیک در جریان یک دوره آموزشی برای روزنامه‌نگاران در سال ‪ ۲۰۱۶‬در پاسخ به این پرسش که‬
‫آیا اسپوتنیک دیدگاه کرملین را ترویج می‌کند‪ ،‬گفت‪" :‬اگر دوست دارید می‌توانید آن را تبلیغات بنامید‪ ".‬انیسیموف همچنین توضیح داد‬
‫که کارمندانش به کارشان به منزله بخشی از یک جنگ ارتباطات جهانی می‌نگرند‪" :‬همکاران من در اتاق خبر ما‪ ،‬گاه درباره جنگ‬
‫ارتباطاتی رجز می‌خوانند‪ .‬مثالً می‌گویند‪ :‬بله‪ ،‬برویم به حساب‌شان برسیم! اما من خودم را با این مسئله مشغول نمی‌کنم‪".‬‬

‫به رغم آن که سران آرتی‪ ،‬اسپوتنیک‪ ،‬و دولت روسیه علنا ً خود را با رسانه‌های بین‌المللی مانند بی‌بی‌سی‪ ،‬دویچه‌وله‪ ،‬و صدای آمریکا مقایسه می‌کنند‪،‬‬
‫اما بیانیه‌های آنها آشکارا نشان می‌دهد که آنها در حمایت از سیاست‌ها و اهداف کرملین فعالیت دارند‪.‬‬

‫‪11‬‬ ‫رسانه‌های تأمین مالی شده توسط کرملین‪ :‬نقش آرتی و اسپوتنیک در اکوسیستم پراکندن اطالعات و تبلیغات نادرست توسط روسیه‬
 ‫نقش آرتی و اسپوتنیک در اکوسیستم پراکندن اطالعات و تبلیغات‬
‫نادرست توسط روسیه‬
‫اکوسیستم پراکندن اطالعات و تبلیغات نادرست توسط روسیه مجموعه‌ای از کانال‌ها و بسترهای ارتباطی رسمی‪ ،‬نیابتی‪ ،‬و شناسایی‌نشده مشخص‬
‫است که روسیه از آن برای ایجاد و تقویت روایت‌ها استفاده می‌کند‪ .‬اکوسیستم از پنج رکن اصلی تشکیل یافته است‪ )۱ :‬ارتباطات رسمی دولتی؛ ‪)۲‬‬
‫پیام‌رسانی جهانی با بودجه دولت؛ ‪ )۳‬پرورش منابع نیابتی؛ ‪ )۴‬استفاده از رسانه‌های اجتماعی به عنوان سالح؛ و ‪ )۵‬اطالع‌رسانی نادرست سایبری‪.‬‬

‫این اکوسیستم هم بازتاب‌دهنده منابع اطالعات و تبلیغات نادرست و هم تاکتیک‌های مورد استفاده این کانال‌ها است‪.‬‬

‫آرتی و اسپوتنیک به عنوان نهادهایی در رکن دوم‪ ،‬به عنوان رسانه‌هایی که با بودجه دولتی تأمین مالی می‌شوند و روایت‌های کرملین را برای‬
‫مخاطبان خارجی پخش می‌کنند‪ ،‬نقش مهمی را در این اکوسیستم ایفا می‌کنند‪.‬‬

‫آرتی و اسپوتنیک در یک خالٔ در اکوسیستم پراکندن اطالعات و تبلیغات نادرست فعالیت نمی‌کنند‪ .‬هر یک از این ارکان از توانایی بالقوه برای ایجاد‬
‫قطعه‌ای از اطالعات نادرست یا روایتی که دیگر ارکان اکوسیستم آن را دریافت‪ ،‬اصالح‪ ،‬و تقویت می‌کنند‪ ،‬برخوردار است‪ .‬این روابط دارای یک‬
‫تأثیر چندبرابرکننده رسانه‌ای است که میزان دسترسی و طنین هر یک از این ارکان را افزایش می‌دهد‪ .‬این اثر چندبرابرکننده رسانه‌ای می‌تواند موجب‬
‫ایجاد طوفان‌های پراکندن اطالعات نادرست با تاثیرات بالقوه خطرناک شود‪.‬‬

‫رسانه‌هایی که توسط دولت روسیه تأمین مالی و هدایت می‌‌شوند عمالً بر باورهای سیاسی بینندگان تأثیر می‌گذارند‪ .‬مقاله‌ای به قلم ارین باگت کارتر و‬
‫برت ال‪ .‬کارتر که در فوریه ‪ ۲۰۲۱‬در "مطالعات امنیتی" منتشر شد‪ ،‬برای نخستین بار نشان داد که آرتی برخی از آمریکایی‌ها را متقاعد کرده است‬
‫که ترجیح دهند ایاالت متحده از موقعیت رهبری جهانی خود کناره‌گیری کند‪ .‬به طور متوسط‪ ،‬آن دسته از مخاطبان رسانه‌های آمریکایی که در معرض‬
‫محتوای آرتی قرار دارند‪ ،‬به میزان ‪ ۱۵‬درصد کمتر احتمال دارد که از یک سیاست خارجی فعال پشتیبانی کنند‪ ۲۰ ،‬درصد بیشتر احتمال دارد که باور‬

‫مرکز تعامل جهانی‬ ‫‪12‬‬

 ‫داشته باشند ایاالت متحده برای حل مشکالت جهانی اقدامات بیش از حدی انجام می‌دهد‪ ،‬و ‪ ۱۰‬درصد بیشتر احتمال دارد که برای آن چه که منافع ملی‬
‫خود می‌انگارند بیش از منافع هم‌پیمانان آمریکا ارزش قائل باشند‪ .‬این مطالعه نشان داد که آگاه کردن مردم از این موضوع که دولت روسیه تآمین مالی‬
‫آرتی را انجام می‌دهد‪ ،‬باعث نشد که دیدگاه‌های شرکت‌کنندگان به آن چه که در گذشته بود بازگردد‪.‬‬

‫ارتباط با عملیات نفوذ سایبری‬

‫عالوه بر تقویت روایت‌های کرملین‪ ،‬آرتی و اسپوتنیک عملیات نفوذ سایبری را با هماهنگی تنگاتنگ با دیگر ارکان حاضر در اکوسیستم اطالع‌رسانی‬
‫تسهیل و در آن مشارکت می‌کنند‪ .‬آرتی و سیمونیان رابطه نزدیکی با جولین آسانژ‪ ،‬بنیانگذار ویکیئ‌لیکس دارند‪ .‬جامعه اطالعاتی ایاالت متحده "با‬
‫اطمینان باال ارزیابی کرده است که سازمان اطالعات نظامی روسیه (‪ )GRU‬مطالبی را که کمیته ملی حزب دموکرات (‪ )DNC‬و مقامات ارشد حزب‬
‫دموکرات به دست آورده بود به ویکی‌لیکس منتقل کرده است‪ ".‬آرتی در ژانویه ‪ ۲۰۱۲‬اعالم کرد که برنامه آسانژ را پخش خواهد کرد و "نیکالی‬
‫بوگاچیخین‪ ،‬مدیر اجرایی آرتی‌نیوز‪ ،‬برای قطعی کردن این برنامه با آسانژ گفتگو کرد‪ ".‬بنا بر یک گزارش سال ‪ ۲۰۱۷‬جامعه اطالعاتی ایاالت متحده‪،‬‬
‫سیمونیان و بوگاچیخین در سال ‪ ۲۰۱۳‬در سفارت اکوادور با آسانژ مالقات کردند‪ .‬رابطه نزدیک آرتی و ویکی‌لیکس با این واقعیت بهتر مشخص‬
‫می‌شود که آرتی دست‌کم دو بار درباره مجموعه جدیدی از محتوای منتشرشده توسط ویکی‌لیکس‪ ،‬قبل از آن که خود ویکی‌لیکس آنها را منتشر کند‪،‬‬
‫توییت کرده بود‪ .‬پس از آن بود که آرتی و اسپوتنیک و همچنین سایت‌های نیابتی‪ ،‬اطالعات درز داده شده را تقویت کردند و پوشش مطلوبی دادند‪.‬‬
‫گزارش کمیته اطالعاتی منتخب سنای ایاالت متحده در سال ‪ )SSCI( ۲۰۱۹‬درباره اقدامات فعال روسیه در انتخابات سراسری سال ‪ ۲۰۱۶‬ایاالت‬
‫متحده‪ ،‬به نمونه‌های متعددی از رابطه سازمان اطالعات نظامی روسیه با ویکی‌لیکس از طریق هویت‌های جعلی درباره کمیته ملی حزب دموکراتیک‬
‫اشاره کرد‪ .‬در آن گزارش آمده بود که این رابطه "بخشی از راهبرد کلی دولت روسیه برای استفاده از رسانه‌های تحت کنترل دولت با هدف تضعیف‬
‫نهادهای دموکراتیک ایاالت متحده است‪".‬‬

‫فدراسیون دانشمندان آمریکایی (‪ )FAS‬در سپتامبر ‪ ۲۰۲۰‬گزارش داد که تارنمای اسپانیایی‌زبان اسپوتنیک در مرکز شبکه‌ای از تارنماها که میزبان‬
‫فایل‌های بدافزار هستند‪ ،‬قرار دارد‪ .‬این بدافزارها به مطالب منتشر شده در توییتر درباره وقفه‌ای که آن زمان درباره آزمایش‌های واکسن "اکسفورد‪-‬‬
‫آسترازنکا" روی داد‪ ،‬مرتبط بود‪ .‬فدراسیون دانشمندان آمریکایی در این باره گفت‪" :‬جاسازی این بدافزار در این سایت‌ها ممکن است فرصت‌هایی را‬
‫برای تبهکاران فراهم کند تا آنها ترافیک وب بیشتری را در مسیر کاربران ناخواسته قرار دهند تا مطالبی را که می‌توانند کارآیی واکسن‌های خاص‬
‫را مورد تردید قرار دهند‪ ،‬تقویت کنند‪ ".‬هم آرتی و هم اسپوتنیک تئوری‌های توطئه واکسن را ترویج کرده‌اند و مواردی از واکنش‌های نامطلوب به‬
‫واکسن‌های ساخته شده در ایاالت متحده‪ ،‬بریتانیا‪ ،‬و اروپا را اغلب با استفاده از عناوین گمراه‌کننده یا محتوای نادرست‪ ،‬به شدت بازتاب داده‌اند‪ .‬به همین‬
‫ترتیب‪ ،‬فیسبوک نیز دریافت که کارمندان اسپوتنیک با استفاده از صفحات و حساب‌هایی جهت حضور آنالین در صفحات خبری مستقل و صفحه‌های‬
‫مورد عالقه عموم به رفتارهای هماهنگ غیرواقعی پرداخته‌اند‪ .‬در این موارد‪ ،‬سه رکن اکوسیستم روسیه – یعنی پیام‌رسانی جهانی با بودجه دولتی‪،‬‬
‫استفاده از رسانه‌های اجتماعی به عنوان اسلحه‪‌،‬و پراکندن اطالعات‬

‫آرتی و اسپوتنیک هر دو تئوری‌های‬ ‫نادرست به صورت سایبری – به همراه هم تالش کردند پوشش منفی و‬
‫پراکندن اطالعات نادرست را با هدف آسیب رساندن به دشمنان فرضی‬
‫توطئه مرتبط با واکسن را ترویج‬ ‫روسیه به شدت بازتاب دهند‪.‬‬
‫کرده‌اند و موارد واکنش‌های منفی‬ ‫ارتباط با سایت‌های نیابتی‬
‫به واکسن‌های ساخت ایاالت متحده‪،‬‬ ‫یکی دیگر از ارکان این اکوسیستم‪ ،‬ایجاد و استفاده از منابع نیابتی‬

‫بریتانیا‪ ،‬و اروپا را اغلب با عناوین‬ ‫است‪ .‬یک سایت نیابتی یک سخنگوی غیررسمی است که اطالعات‬
‫و تبلیغات نادرست را پخش می‌کند‪ .‬در رابطه با اطالعات و تبلیغات‬
‫گمراه‌کننده یا محتوای نادرست به شدت‬ ‫نادرست روسیه‪ ،‬برخی از این سایت‌های نیابتی پیوندهای مستقیمی‬

‫بازتاب داده‌اند‪.‬‬ ‫با دولت روسیه دارند‪ ،‬برخی دیگر در اکوسیستم پراکندن اطالعات‬
‫و تبلیغاتی نادرست در روسیه درگیر هستند‪ ،‬و سایر آنها‪ ،‬از طریق‬
‫روایت‌هایی که تبلیغ می‌کنند‪ ،‬ارتباطی ضعیف‌تر دارند‪ .‬این ارتباطات‬

‫‪13‬‬ ‫رسانه‌های تأمین مالی شده توسط کرملین‪ :‬نقش آرتی و اسپوتنیک در اکوسیستم پراکندن اطالعات و تبلیغات نادرست توسط روسیه‬
 ‫عمداً مبهم هستند‪ .‬این تارنماهای نیابتی به عنوان متصل کننده میان ارکان عمل می‌کنند و این امر را از طریق بازپخش روایت‌های مرتبط با پراکندن‬
‫اطالعات و تبلیغات نادرست انجام می‌دهند‪ .‬آرتی و اسپوتنیک با نویسندگان این سایت‌های نیابتی‪ ،‬از جمله فینیان کانینگهام‪ ،‬پپه اسکوبار‪ ،‬و کریستوفر‬
‫بلک‪ ،‬روابط مبتنی بر منافع متقابل دارند‪ 21.‬برخی از این سایت‌های نیابتی که این نویسندگان برای آنها محتوا تولید می‌کنند‪ ،‬توسط سرویس‌های‬
‫اطالعاتی روسیه اداره‪ ،‬کنترل‪ ،‬و یا هدایت می‌شوند‪.‬‬

‫آرتی‪ ،‬اسپوتنیک‪ ،‬و سایت‌های نیابتی نیوزفرانت و بنیاد محفاظت از ارزش‌های ملی‬
‫آرتی و اسپوتنیک مرتبا به محتوای وب‌سایت نیابتی نیوزفرانت استناد و آنها را گزارش کرده‌اند‪ .‬نیوزفرانت یک رسانه مستقر در کریمه و فعال‬
‫در زمینه انتشار اطالعات و تبلیغات نادرست است که توسط سرویس امنیت فدرال روسیه (‪ )FSB‬هدایت می‌شود و به دلیل ارتباطش با نهادهای‬
‫اطالعاتی روسیه توسط وزارت خزانه‌داری ایاالت متحده تحریم شده است‪ 22.‬نیوزفرانت از عوامل مهم اکوسیستم پراکندن اطالعات و تبلیغات نادرست‬
‫روسیه است و هدف آن انتشار روایت‌های نادرست به رسانه‌های غیر‌روسی است‪ .‬کنستانتین کنیریک‪ ،‬رئیس نیوزفرانت در ماه می ‪ ۲۰۲۰‬در گفتگو‬
‫با اسپوتنیک شرکت‌های مستقل رسانه‌های اجتماعی که قبالً حساب‌های نیوزفرانت را به دلیل استفاده از تاکتیک‌های فریبکارانه حذف کرده بودند‪ ،‬به‬
‫سانسورگری متهم کرد‪ .‬به گفته فیسبوک‪ ،‬فعالیت نیوزفرانت در رسانه‌های اجتماعی "به مجموعه‌ای متشکل از حساب‌های معتبر‪ ،‬تکراری‪ ،‬و جعلی ‪...‬‬
‫که به‌عنوان نهادهای خبری مستقل مشاهده می‌شدند‪ ،‬متکی بود‪".‬‬
‫و‬ ‫آرتی‬ ‫تال ش‌های‬
‫آزمایشگاه تحقیقاتی بررسی دیجیتال (‪ )DFRLab‬با تجزیه و تحلیل مسئله حذف‬
‫اسپوتنیک برای تضعیف‬ ‫صفحه‌ها و حساب‌های کاربری مرتبط با نیوزفرانت توسط فیس‌بوک دریافت که‬
‫صفحه‌های اسپانیایی‌زبان نیوزفرانت محتوای رسانه‌های تحت کنترل دولت روسیه‪،‬‬
‫اعتماد عمومی نسبت به‬
‫شامل آرتی و اسپوتنیک‪ ،‬را به شدت بازتاب می‌بخشد‪23 .‬آرتی درخواست کنیریک‬
‫کووید‪۱۹-‬‬ ‫واکسن‌های‬ ‫از دولت روسیه برای مقابله‌به‌مثل علیه شرکت‌های رسانه‌های اجتماعی را بازتاب‬
‫داد و اقدامات انجام‌شده علیه دستکاری در بسترهای اجتماعی را به منزله حمله‌ای‬
‫آمریکایی و اروپایی و‬ ‫به "رسانه‌های جایگزین" توصیف کرد‪ .‬آرتی همچنین شکایت‌‌‌های وزارت امور‬

‫هم‌زمان تبلیغ واکسن‌های‬ ‫خارجه روسیه درباره تبعیض ادعایی علیه رسانه‌های روس زبان در یوتیوب را‬
‫تکرار کرد‪.‬‬
‫روسی‪ ،‬غیرسازنده است‬
‫الکساندر مالکویچ‪ ،‬یک شهروند روس که در انتشار اطالعات نادرست به نفع‬
‫و به بهداشت و سالمت‬ ‫روسیه در خارج از کشور دست دارد‪ ،‬نیز در مصاحبه ماه می ‪ ۲۰۲۰‬اسپوتنیک‬

‫همه مردم جهان آسیب‬ ‫با کینریک شرکت کرده بود‪ .‬ایاالت متحده مالکویچ را دو بار تحریم کرده است‪:‬‬
‫اول‪ ،‬به عنوان مدیر یک رسانه پخش اطالعات نادرست به نام ‪،USA Really‬‬
‫وارد می‌کند‪.‬‬ ‫و به دنبال آن به عنوان بنیانگذار بنیاد محفاظت از ارزش‌های ملی (‪ .)FZNC‬هر‬
‫دو نهاد با یوگنی پریگوژین‪ ،‬الیگارش روسی که تحت تحریم ایاالت متحده است و‬
‫به نمایندگی از کرملین عملیات نفوذ مخرب جهانی را تأمین مالی می‌کند‪ ،‬مرتبط‬
‫هستند‪ .‬بنا بر اعالم وزارت خزانه‌داری ایاالت متحده‪ ،‬مالکویچ و نیوزفرانت فعالیت‌های پراکندن اطالعات نادرست را هماهنگ می‌کنند‪.‬‬

‫ماریا بوتینا‪ ،‬کارشناس بنیاد محفاظت از ارزش‌های ملی که همزمان میزبان یکی از برنامه‌های کنونی آرتی در یوتیوب است‪ ،‬در دسامبر ‪۲۰۱۸‬‬
‫در ارتباط با "یک فقره توطئه برای اقدام به عنوان یک مامور روسیه در ایاالت متحده بدون ثبت نام نزد وزارت دادگستری" گناهکار بودن خود را‬
‫پذیرفت‪ .‬به گفته رادیو عمومی ملی (‪ ،)NPR‬بوتینا "با یک مقام دولت روسیه به نام الکساندر تورشین برای جمع‌آوری اطالعات و گشایش خطوط‬
‫ارتباطی غیررسمی با آمریکایی‌های متنفذ و قدرتمند و استفاده از این ارتباطات به نفع روسیه توطئه کرد‪ ".‬او اکنون عضو پارلمان روسیه و از‬
‫اعضای حزب رئیس‌جمهوری پوتین‪ ،‬موسوم به "روسیه متحد" است‪ .‬آرتی و اسپوتنیک مرتبا ً اظهارات بوتینا را که در آن سعی در پلید جلوه دادن‬

‫مرکز تعامل جهانی‬ ‫‪14‬‬

 ‫ایاالت متحده دارد‪ ،‬به شدت بازتاب می‌دهند‪ .‬از جمله این اظهارات می‌توان به ادعاهای او مبنی بر این که به دلیل رنگ موهایش تحت پیگرد قانونی‬
‫قرار گرفته بود‪ ،‬که به بردگی گرفته شده بود‪ ،‬و یا این که مقامات ایاالت متحده زندانیان زن را "مملو" از هورمون می‌کنند تا آنها را به "هیوالهای‬
‫چاق" تبدیل و به این ترتیب از شورش آنها جلوگیری کنند‪ ،‬اشاره کرد‪.‬‬

‫اسپوتنیک و سایت نیابتی چشم‌انداز شرقی جدید (‪)NEO‬‬

‫اسپوتنیک همچنین مطالبی را از یک سایت نیابتی روسی دیگر به نام چشم‌انداز شرقی جدید (‪ )NEO‬را به نمایش می‌گذارد‪ .‬این سایت یک نشریه‬
‫شبه‌آکادمیک است که توسط سرویس اطالعات خارجی روسیه (‪ )SVR‬هدایت و کنترل می‌شود‪ .‬این سایت عالوه بر انتشار روایت‌های تحریف‌شده‬
‫در پشتیبانی از اهداف راهبردی گسترده‌تر کرملین‪ ،‬اطالعات و تبلیغات نادرست را با هدف تضعیف اعتماد به واکسن‌های کووید‪ ۱۹-‬ایاالت متحده‪،‬‬
‫بریتانیا‪ ،‬و اروپا منتشر می‌کند‪ .‬این سایت دیدگاه‌های دانشگاهیان روسی طرفدار کرملین را با معتقدان به تئوری‌های توطئه و منتقدان سیاست ایاالت‬
‫متحده ترکیب می‌کند‪ .‬برخی از نمونه‌های بازتاب شدید محتوای این سایت توسط اسپوتنیک عبارتند از‪:‬‬

‫|در سال ‪ ۲۰۱۵‬اسپوتنیک حداقل دو مقاله چشم‌انداز شرقی جدید را‪ ،‬که ایاالت متحده را به محافظت و حمایت از جهادی‌ها در خاورمیانه متهم‬
‫می‌کرد‪ ،‬پوشش داد‪.‬‬

‫|در سال ‪ ،۲۰۱۶‬اسپوتنیک ترکیه دست‌کم دو مقاله چشم‌انداز شرقی جدید را پوشش داد‪ :‬یکی از آنها اطالعات نادرست این نشریه را که در‬
‫آن ناتو و کیف را به حمایت از فاشیسم متهم می‌کرد‪ ،‬بازتاب می‌داد و دیگری به یکی از مقاله‌های این نشریه که نشان می‌داد رسانه‌های غربی‬
‫عامدانه بر نقض حقوق بشر در خاورمیانه سرپوشش می‌گذارند‪ ،‬می‌پرداخت‪.‬‬

‫|در سال ‪ ،۲۰۱۷‬اسپوتنیک یک مقاله چشم‌انداز شرقی جدید را که در آن ادعا شده بود اتحادیه اروپا و ناتو کشورهای بلوک شرق را ناامید‬
‫کرده‌اند و آنها اکنون برای پشتیبانی به روسیه روی می‌آورند‪ ،‬منتشر کرد‪.‬‬

‫|در سال ‪ ،۲۰۱۸‬اسپوتنیک ترکیه اطالعات نادرست مقامات نظامی روسیه را که به دروغ مدعی شده بودند ایاالت متحده تحت پوشش آزمایش‬
‫دارو روی مردم در گرجستان‪ ،‬مواد سمی را مورد آزمایش قرار داده است‪ ،‬منتشر کرد و برای حمایت از این ادعای ساختگی به یک مقاله‬
‫چشم‌انداز شرقی جدید استناد کرد‪.‬‬

‫|در سال ‪ ،۲۰۱۹‬اسپوتنیک موندو به نقل از یک مقاله چشم‌انداز شرقی جدید مدعی شد که در پس پرده یک کودتا در بولیوی‪ ،‬مسئله جستجوی‬
‫ایاالت متحده برای یافتن لیتیوم بوده است‪.‬‬

‫‪15‬‬ ‫رسانه‌های تأمین مالی شده توسط کرملین‪ :‬نقش آرتی و اسپوتنیک در اکوسیستم پراکندن اطالعات و تبلیغات نادرست توسط روسیه‬
 ‫نقش آرتی و اسپوتنیک در انتشار اطالعات و تبلیغات نادرست درباره کووید‪-۱۹‬‬
‫آرتی و اسپوتنیک نقش مهمی در انتشار اطالعات نادرست مرتبط با کووید‪ ۱۹-‬داشته اند‪ .‬گزارش‌های آن‌ها باعث ترویج تئوری‌های توطئه و افشای‬
‫اطالعات نادرست درباره واکسن‌های غربی شده و همزمان واکسن روسی "اسپونیک وی" را تبلیغ کرده است‪ .‬انتشار روایات مرتبط با اطالعات‬
‫نادرست درمورد کووید‪ ۱۹-‬توسط آرتی و اسپوتنیک همچنین تالش می‌کند که اعتماد میان شهروندان و دولت‌هایشان را تضعیف کند‪ .‬برای نمونه‪ ،‬آرتی‬
‫مطالبی را درباره اختالفات ادعایی میان هم‌پیمانان اروپایی در زمان همه‌گیری منتشر کرده و اعتراضات ضد کووید‪ ۱۹-‬علیه اقدامات بهداشتی دولت‬
‫در آلمان‪ ،‬ایتالیا‪ ،‬اتریش‪ ،‬و آلمان را به عنوان اقدامات "نافرمانی مدنی‪ :‬مورد تآکید قرار داده است‪ .‬اسپوتنیک فرانسه ادعا می‌کند که مدیریت همه‌گیری‬
‫و توزیع واکسن در اتحادیه اروپا فاجعه بوده است‪ .‬سازمان جهانی بهداشت (‪ )WHO‬نسبت به یک همه‌گیری اطالعاتی درباره اطالعات نادرست‬
‫پیرامون همه‌گیری کووید‪ ۱۹-‬ابراز نگرانی کرده و هشدار داده است که انتشار سریع اطالعات نادرست و اشتباه "همبستگی اجتماعی را‪ ،‬که از نظام‌ها‬
‫و مؤسسه‌های بهداشتی حامی سالمت و رفاه پشتیبانی می‌کنند‪ ،‬از بین می‌برد‪".‬‬

‫روایت‌های آرتی و اسپوتنیک که واکسن‌های آمریکایی و اروپایی کووید‪ ۱۹-‬را تضعیف و همزمان واکسن‌های روسی را تبلیغ می‌کنند‪ ،‬غیرسازنده‬
‫هستند و به بهداشت عمومی جهانی آسیب می‌رسانند‪ .‬بنا بر چندین پژوهش‪ ،‬پوشش آرتی از مقوله کووید‪ ۱۹-‬برای مخاطبان خارجی به نحو چشمگیری‬
‫با پوشش آن رسانه به زبان روسی متفاوت است‪ .‬تجزیه و تحلیل رادیو اروپای آزاد‪ /‬رادیوآزادی نشان داده است که "آرتی در رابطه با پیام‌های‬
‫کووید‪ ۱۹-‬به مخاطبان روسی‌زبان خود همه مطالب درست را درباره پیشگیری‪ ،‬اهمیت ماسک‪ ،‬و واکسیناسیون می‌گوید‪ ،‬اما برای مخاطبان خارجی‌اش‬
‫در بسترهای زبان خارجی خود به انگلیسی‪ ،‬آلمانی‪ ،‬فرانسوی‪ ،‬اسپانیایی‪ ،‬و عربی تئوری‌های توطئه و دروغ‌های مربوط به ویروس کرونا را منتشر‬
‫می‌کند‪ ".‬رسانه اینترنتی روسی‌زبان مستقل مدوزا این تفاوت در پوشش را به عنوان "جهان‌های مجزا" توصیف می‌کند و مدعی می‌شود که مخالفان‬
‫داخلی واکسن روسی غالبا ً از محتوای زبان‌های خارجی آرتی برای توجیه دیدگاه‌های‌شان استفاده می‌کنند‪ .‬مدوزا بر نقش فاحش آرتی دی‌ای در تبلیغ‬
‫"اطالعات غیرعلمی درباره کووید‪ "۱۹-‬و ارائه بستری برای "مهمانانی که به وضوح با ایده واکسیناسیون خصومت دارند" تأکید کرد‪ .‬نوایا گازتا‪،‬‬
‫که آرتی فرانسه را مورد بررسی قرار داده نیز به نتایج مشابهی رسیده است‪ .‬این نتایج نشان داده که این رسانه چگونه تمرکز خود را بر انتقاد از‬
‫محدودیت‌های مرتبط با کووید‪ ۱۹-‬در خارج از کشور قرار داده است و همزمان محدودیت‌های مشابه اعمال‌شده توسط مقامات روسیه در داخل آن‬
‫کشور را نادیده می‌گیرد یا تأیید می‌کند‪ .‬یوتیوب در سپتامبر ‪ ۲۰۲۱‬دو حساب مرتبط با آرتی آلمان را به دلیل نقض سیاست این شرکت در رابطه با‬
‫انتشار اطالعات نادرست درباره کووید حذف کرد‪ .‬یوتیوب در دسامبر ‪ ۲۰۲۱‬بار دیگر یکی دیگر از کانال‌های مرتبط با آرتی آلمان را که آرتی در‬
‫تالش برای دور زدن حذف حساب‌ها در ماه سپتامبر ایجاد کرده بود‪ ،‬حذف کرد‪ .‬وزارت امور خارجه روسیه در واکنش به این حذف شدن‌ها با انتشار‬
‫اطالعات نادرست مقامات و رسانه‌های آلمانی را به توطئه علیه آرتی آلمان متهم کرد‪ .‬او روزنامه‌نگاران آلمانی در روسیه را تهدید کرد و گفت‪" :‬قطعا ً‬

‫واکنش مناسبی از سوی روسیه در کار خواهد بود‪ .‬تعداد کافی از روزنامه‌نگاران آلمانی در آن جا مشغول کار هستند و در حال حاضر بسیار راحت‬
‫هستند‪".‬‬

‫مرکز تعامل جهانی‬ ‫‪16‬‬

 ‫نتیجه‌گیر ی‬
‫دولت روسیه تالش می‌کند که نقش آرتی و اسپوتنیک به عنوان ابزارهای اصلی پراکندن اطالعات و تبلیغات نادرست دولتی را پنهان کند‪ .‬کرملین به‬
‫دروغ مدعی است که میان آرتی و اسپوتنیک که توسط دولت اداره می‌شوند‪ ،‬و دیگر سازمان‌های رسانه‌ای شفاف و از لحاظ روزنامه‌نگاری مستقل که‬
‫با بودجه عمومی تأمین مالی می‌شوند‪ ،‬برابری وجود دارد‪ ،‬اما تفاوت‌ها بسیار فاحش است‪ .‬مقامات روسیه به طرز چشمگیری در فرآیند تصمیم‌گیری‬
‫مربوط به کارکنان و سیاست‌های تحریریه این رسانه‌ها دست دارند‪ .‬افزون بر این‪ ،‬آرتی و اسپوتنیک در رابطه با ساختارهای مدیریتی و مالی خود‬
‫در مقایسه با رسانه‌های بین‌المللی که با بودجه عمومی تأمین مالی می‌شوند‪ ،‬شفافیت بسیار کمتری دارند‪ .‬مهمتر از همه این که آرتی و اسپوتنیک در‬
‫اکوسیستم پراکندن اطالعات و تبلیغات نادرست روسیه به عنوان مجراهای جهانی برای ادعاهای نادرست کرملین‪ ،‬و از طریق تعامل با دیگر ارکان‬
‫اصلی در این اکوسیستم نقش مهمی را ایفا می‌کنند‪.‬‬

‫اطالعات طبقه‌بندی‌نشده منبع باز که فعالیت‌های آرتی و اسپوتنیک را نشان می‌دهد‪ ،‬به سهولت در دسترس دولت‌ها و عموم مردم قرار دارند‪ .‬این‬
‫رسانه‌ها با رسانه‌های بین‌المللی مستقل قابل قیاس نیستند‪ .‬آرتی و اسپوتنیک به جای ارائه گزارش‌های بی‌طرفانه و مبتنی بر واقعیت‪ ،‬به عنوان‬
‫پیام‌رسان‌های جهانی کارزار پراکندن اطالعات و تبلیغات نادرست دولت روسیه که با بودجه دولتی اداره می‌شوند‪ ،‬عمل می‌کنند‪ .‬زمانی که حقیقت به‬
‫نفع روسیه نباشد‪ ،‬کرملین از این رسانه‌ها در تالش برای کسب مزیت سیاسی استفاده می‌کند‪ .‬مطالعات موردی این گزارش که به پیوست ارائه شده‬
‫است‪ ،‬نشان می‌دهد که کرملین چگونه از این رسانه‌ها برای مداخله در انتخابات‪ ،‬تضعیف دموکراسی‪ ،‬و تهدید نظم بین‌المللی مبتنی بر قوانین استفاده‬
‫کرده است‪.‬‬

‫‪17‬‬ ‫رسانه‌های تأمین مالی شده توسط کرملین‪ :‬نقش آرتی و اسپوتنیک در اکوسیستم پراکندن اطالعات و تبلیغات نادرست توسط روسیه‬
 ‫پیوست ‪ :۱‬رسانه‌ها با تأمین مالی دولت روسیه‬
‫خالصه زیر روابط میان رسانه‌های مختلفی را که توسط دولت روسیه تأمین مالی می‌شوند تشریح می‌کند‪.‬‬

‫روز ‪ ۹‬دسامبر ‪ ،۲۰۱۳‬پرزیدنت پوتین یک فرمان اجرایی را برای انحالل ریانووستی‪ ،‬آژانس اطالع‌ رسانی دولتی روسیه‪،‬‬ ‫روسیا سگودنیا‪:‬‬
‫و شرکت پخش رادیویی دولتی گلوس روسی (صدای روسیه) صادر کرد‪ .‬این فرمان تصریح می‌کرد که همه دارایی‌های این نهادهای منحل‌شده به‬
‫خبرگزاری دولتی تازه‌تأسیس بین‌المللی روسیا سگودنیا (که ترجمه آن "روسیه امروز" است‪ ،‬اما با آرتی تفاوت دارد) و هدف اعالم‌شده آن ارائه‬
‫اطالعات در مورد سیاست دولت روسیه و زندگی مردم برای مخاطبان در خارج از کشور است‪ ،‬انتقال می‌یابد‪ .‬بنا بر این فرمان‪ ،‬تمامی حقوق تأسیسی‬
‫ریانووستی برای سازمان‌های مختلفی که به وجود آورده است‪ ،‬از جمله تی‌وی نووستی نیز به روسیا سگودنیا منتقل شد‪ .‬روسیا سگودنیا شرکت مادر‬
‫اسپوتنیک و ریانووستی (مجدداً تشکیل شده – زیر را ببینید) است و به دلیل ارتباط با ریانووستی‪ ،‬شرکت مادر تی‌ وی نووستی نیز محسوب می‌شود‪.‬‬
‫آرتی در سال ‪ ۲۰۱۳‬مدعی شد که روسیا سگودنیا "به هیچ وجه با کانال تلویزیونی آرتی مرتبط نخواهد بود‪".‬‬

‫کادر مدیریت‪ :‬دمیتری کیسلیوف‪ ،‬مدیر کل؛ مارگاریتا سیمونیان‪ ،‬سردبیر؛ گالینا کوژینا‪ ،‬معاون اول مدیر کل؛ سرگئی کوچتکوف‪ ،‬معاون اول‬
‫‪24‬‬
‫سردبیر‬

‫اسپوتنیک پروژه و برند اصلی روسیا سگودنیا است و مخاطبان خارجی را هدف قرار می‌دهد‪ .‬اسپوتنیک برنامه‌های رادیویی‪،‬‬ ‫اسپوتنیک‪:‬‬
‫تارنماها‪ ،‬و شبکه‌های رسانه‌های اجتماعی به بیش از ‪ ۳۰‬زبان را اداره می‌کند‪ .‬اسپوتنیک پس از فرمان اجرایی ریاست‌ جمهوری در سال ‪۲۰۱۳‬‬
‫که سرویس اخبار بین‌المللی ریانووستی و گولوس روسی را منحل کرد‪ ،‬جایگزین هر دوی آنها شد‪ .‬بنا بر تارنمای روسیا سگودنیا‪ ،‬اسپوتنیک نوامبر‬
‫‪" ۲۰۱۴‬با مشارکت مارگاریتا سیمونیان" ایجاد شد‪ .‬گاه از سیمونیان به عنوان سردبیر اسپوتنیک یاد می‌شود‪ ،‬اما تارنمای اسپوتنیک نام او را به‌عنوان‬
‫یکی از کارکنان این رسانه در فهرست خود قرار نداده است‪ .‬بنابراین‪ ،‬این ارتباط احتماالً با توجه به نقش او به عنوان سردبیر شرکت مادر روسیا‬
‫سگودنیا ایجاد شده است‪.‬‬

‫کادر مدیریت‪ :‬آنتون انیسیموف‪ ،‬سردبیر؛ آندری بالگودیرنکو‪ ،‬رئیس اسپوتنیک در کشورهای همسایه روسیه؛‌ تورال کریموف‪ ،‬رئیس اسپوتنیک در‬
‫کشورهای غیر مشترک‌المنافع؛ الکسی اورلوف‪ ،‬رئیس اسپوتنیک برای مخاطبان روسی زبان‪.‬‬

‫ریانووستی‪ :‬این رسانه در اصل یک خبرگزاری دولتی بود که در سال ‪ ۱۹۴۱‬بنیانگذاری شد‪ ،‬اما با یک فرمان اجرایی ریاست‌جمهوری در سال‬
‫‪ ۲۰۱۳‬منحل گردید‪ .‬روسیا سگودنیا نام ریانووستی را حفظ کرد و ساختار آن را تغییر داد تا به پروژه و برند اصلی روسیا سگودنیا که مخاطبان داخلی‬
‫را هدف قرار می‌دهد‪ ،‬تبدیل شود‪.‬‬

‫کادر مدیریت‪ :‬دمیتری کیسلیوف‪ ،‬مدیر کل؛ مارگاریتا سیمونیان‪ ،‬سردبیر؛ دمیتری گورنوستایف‪ ،‬رئیس ریانووستی؛ آنا گاوریلووا‪ ،‬رئیس تارنمای‬
‫‪ria[.]ru‬‬

‫نووستی‪ :‬در آوریل ‪ ۲۰۰۵‬توسط ریانووستی‪ ،‬آژانس اطالع‌ رسانی بین‌المللی دولتی روسیه‪ ،‬تأسیس شد‪ .‬تی‌وی نووستی شرکت مادر‬ ‫ی وی‬
‫ت‌‬
‫آرتی است و عالوه بر آرتی‪ ،‬خبرگزاری ویدیویی راپتلی‪ ،‬تارنمای چند زبانه‌‌ فراتر از روسیه (با نام سابق "روسیه فراتر از سرخط خبرها") و تارنمای‬
‫روسی زبان کی‌ یو‌بی را اداره می‌کند‪ .‬بنا بر رسانه مستقل پروئکت‪ ،‬پسر الکسی گروموف که نام او نیز الکسی گروموف نام دارد‪ ،‬مدیر کی‌یوبی‬
‫است‪.‬‬

‫کادر مدیریت‪ :‬الکسی نیکولوف‪ ،‬مدیر کل؛ مارگاریتا سیمونیان‪ ،‬سردبیر؛ بر اساس یک سند دولت روسیه در سال ‪ ،۲۰۲۱‬تی‌وی نووستی از اوت‬
‫‪ ۲۰۲۰‬یک شرکت مادر جدید دارد‪ :‬انجمن توسعه‌ای روزنامه‌نگاری بین‌المللی (‪ .) ADIJ‬این شرکت در سال ‪ ۲۰۱۹‬توسط سیمونیان‪ ،‬نیکولوف‪ ،‬و چند‬
‫فرد دیگر‪ ،‬که رسانه روسی مستقل "اوپن میدیا" آنها را به عنوان همکاران آرتی سیمونیان توصیف کرده است‪ ،‬بنیانگذاری شد‪.‬‬

‫مرکز تعامل جهانی‬ ‫‪18‬‬

 ‫آرتی در دسامبر ‪ ۲۰۰۵‬کار پخش را آغاز کرد و به شبکه‌ای از کانال‌های تلویزیونی‪ ،‬تارنماها‪ ،‬و‬ ‫آرتی (با نام رسمی راشا تودی)‪:‬‬
‫شبکه‌های رسانه‌های اجتماعی تبدیل شد که محتوای خود را به زبان‌های انگلیسی‪ ،‬اسپانیایی‪ ،‬فرانسوی‪ ،‬عربی‪ ،‬آلمانی‪ ،‬و روسی منتشر می‌کنند‪ .‬آرتی‬
‫توسط تی‌ وی نووستی که خود توسط ریانووستی تأسیس شده بود‪ ،‬بنیان نهاده شد‪ .‬شبکه آرتی همچنین شامل یک خبرگزاری خبری (وابسته) خواهر به‬
‫نام راپتلی است که مالک کل ردفیش است و قبل از آن که به یک شرکت با مسئولیت محدود آمریکایی تبدیل شود‪ ۵۱ ،‬درصد از کل "مافیک میدیا" را‬
‫در اختیار داشت‪ .‬ردفیش یک تولید‌کننده محتوای دیجیتالی است که چپ سیاسی غرب را هدف قرار می‌دهد‪" .‬مافیک" یک خبرگزاری است که انواع‬
‫"ویست‪-‬ای‌ دی" را میزبانی می‌کند‪.‬‬
‫صفحه‌های آنالین مانند "این د نو"‪" ،‬سوپ باکس"‪ ،‬و ِ‬

‫کادر مدیریت‪ :‬مارگاریتا سیمونیان‪ ،‬سردبیر؛ آلکسی نیکولوف‪ ،‬مدیر عامل‪.‬‬

‫اگرچه روسیا سگودنیا‪ ،‬آرتی را به عنوان یکی از وابستگان به خود معرفی نمی‌کند‪ ،‬این دو نهاد از طریق کادر رهبری مشترکشان و نیز از طریق‬
‫ریانووستی‪ ،‬بنیانگذار اصلی سازمان مستقل غیرتجاری تی‌وی نووستی‪ ،‬با یکدیگر مرتبط هستند‪ .‬تی‌وی نووستی نهادی است که با بودجه دولتی روسیه‬
‫اداره می‌شود و مسئول پخش آرتی در سراسر جهان است‪.‬‬

‫گاه شمار توسعه آرتی‬

‫انقالب نارنجی در اوکراین‬ ‫‪۲۰۰۴‬‬

‫پخش اولین برنامه به زبان انگلیسی‬ ‫‪۲۰۰۵‬‬

‫راه اندازی کانال یوتیوب‬ ‫‪۲۰۰۷‬‬

‫راه اندازی کانال عربی زبان‬ ‫‪۲۰۰۷‬‬

‫جنگ گرجستان‬ ‫‪۲۰۰۸‬‬

‫‪19‬‬
 ‫تغییر نام از راشا تودی به آرتی‬ ‫‪۲۰۰۹‬‬

‫راه اندازی کانال اسپانیایی زبان‬ ‫‪۲۰۰۹‬‬

‫آغاز پخش برنامه های کانال آرتی آمریکا از استودیو در واشنگتن دی سی‬ ‫‪۲۰۱۰‬‬

‫بهار عربی‬ ‫‪۲۰۱۱‬‬

‫آغاز پخش برنامه های ‪ ۲۴‬ساعته از کانال مستندهای آرتی به زبان انگلیسی‬ ‫‪۲۰۱۱‬‬

‫آغاز پخش گزارش ها به زبان روسی‬ ‫‪۲۰۱۲‬‬

‫راه اندازی راپتلی‪ ،‬یک آژانس خبری جهانی با خدمات کامل‬ ‫‪۲۰۱۳‬‬

‫اعتراضات یورومیدان‬ ‫‪۲۰۱۳‬‬

‫حمله روسیه به اوکراین و الحاق غیرقانونی کریمه‬ ‫‪۲۰۱۴‬‬

‫راه اندازی کانال آرتی در بریتانیا‬ ‫‪۲۰۱۴‬‬

‫راه اندازی وب سایت فرانسوی زبان آرتی‬ ‫‪۲۰۱۴‬‬

‫‪۲۰۱۵‬‬
‫راه اندازی وب سایت فرانسوی زبان آرتی‬

‫‪۲۰۱۷‬‬
‫راه اندازی کانال فرانسوی زبان آرتی‬

‫‪20‬‬
 ‫راپتلی‪ :‬آرتی در سال ‪ ۲۰۱۳‬راپتلی را راه‌اندازی کرد‪ ،‬اما این رسانه رسما ً در ژوئیه ‪ ۲۰۱۲‬به دفتر ثبت تجاری آلمان پیوست و در نوامبر ‪۲۰۱۲‬‬
‫صفحه یوتیوب خود را ایجاد کرد‪ .‬راپتلی خودش را به عنوان یک "خبرگزاری که محتوای خبری دیداری همزمان و بایگانی را به همه رسانه‌ها ارائه‬
‫می‌دهد" توصیف می‌کند‪ .‬همپوشانی چشمگیری میان راپتلی و دیگر رسانه‌های مرتبط با تی‌وی نووستی وجود دارد‪ .‬راپتلی از دل پروژه "فری ویدیو"‬
‫(به معنی "ویدیوی رایگان") آرتی ایجاد شد‪ .‬آرتی این پروژه را در سال ‪ ۲۰۰۹‬راه‌اندازی کرد‪ ،‬اما اکنون دیگر فعال نیست‪ .‬در سال ‪ ،۲۰۱۸‬واحد‬
‫راستی‌آزمایی راپتلی‪ ،‬که بخشی از رسانه‌ای است که ادعا می‌کند مختص راستی‌آزمایی ویدیوها است‪ ،‬با آرتی دیجیتال که شاخه‌ای از آرتی و مسئول‬
‫بررسی منابع خبری بود‪ ،‬ادغام شد و آن را جذب خود کرد‪.‬‬

‫آرتی و راپتلی همچنین پرسنل مشترکی دارند‪ .‬دنیس ترونوف‪ ،‬بنیانگذار و نخستین مدیر راپتلی‪ ،‬در عین حال نخستین مدیر آرتی‌ آلمان نیز بود‪ 25.‬دینارا‬
‫توکتوسونوا‪ ،‬رئیس کنونی راپتلی‪ ،‬ریاست آر‌تی آلمان را نیز بر عهده دارد‪ .‬زنیا فدورووا از آغاز به کار خود در سال ‪ ۲۰۱۷‬رئیس آرتی فرانسه بوده‬
‫‪26‬‬
‫است و همچنین از سال ‪ ۲۰۱۵‬تا آغاز سال ‪ ۲۰۱۷‬ریاست راپتلی را بر عهده داشت و پس از آن توکتوسونوا آن مسئولیت را بر عهده گرفت‪.‬‬

‫ردفیش ادعا می‌کند که راپتلی شرکت مادر آن است و رسما ً به عنوان یک شرکت متعلق به راپتلی ثبت شده است‪ ،‬اما آرتی نیز ردفیش را یک "پروژه‬
‫محتوای دیجیتال" آرتی نامیده است‪ .‬راپتلی و ردفیش هر دو در برلین مستقر هستند و تا سال ‪ ۲۰۲۱‬که مافیک دفتر برلین خود را تعطیل کرد‪ ،‬راپتلی‪،‬‬
‫ردفیش‪ ،‬و مافیک میدیا یک آدرس داشتند‪ .‬در تارنمای راپتلی آمده است که این رسانه "برای آن که به عنوان یک سازمان مستقل با سرمایه‌گذاری‬
‫تجاری عمل کند به عنوان سازمان خواهر‌ آرتی" بنیانگذاری شده است‪ .‬این در حالی است که بنا بر تارنمای ردفیش‪ ،‬راپتلی "یک خبرگزاری متعلق‬
‫به آرتی" است‪ .‬در تارنمای آرتی‪ ،‬راپتلی به عنوان "آژانس ویدیویی آرتی" توصیف شده است‪ .‬این تفاوت می‌تواند نشان‌دهنده فقدان استقالل سازمانی‬
‫باشد‪.‬‬

‫راپتلی نیز مانند آرتی و اسپوتنیک خودش را به عنوان یک رسانه مستقل از نفوذ کرملین معرفی می‌کند و ارتباط میان راپتلی و تی‌وی نووستی ممکن‬
‫است برای مخاطبان عادی خبر واضح نباشد‪ .‬شرکت‌های متعدد غربی از فیلم‌ها و ویدیوهای راپتلی استفاده کرده‌اند‪ ،‬و به گفته "توبیوالر لبز"‪ ،‬این‬
‫خبرگزاری پربیننده‌ترین خبرگزاری یوتیوب در سال ‪ ۲۰۲۰‬بوده است‪ .‬راپتلی در سال ‪ ۲۰۲۱‬به فهرست نهایی خبرگزاری سال انجمن پخش بین‌المللی‬
‫(‪ )AIB‬مستقر در بریتانیا راه یافت‪ .‬الکسی نیکولوف‪ ،‬مدیر عامل آرتی و مدیر کل تی‌وی نووستی‪ ،‬رئیس سابق هیئت مدیره انجمن پخش بین‌المللی طی‬
‫سال های ‪ ۲۰۱۶‬تا ‪ ۲۰۱۸‬و یکی از اعضای کمیته اجرایی آن طی سال‌های ‪ ۲۰۱۸‬تا ‪ ۲۰۲۰‬بود‪ .‬نیکولوف همچنین برای ‪ ۱۰‬سال از مجموع ‪۱۱‬‬
‫سال فعالیت جوایز ساالنه انجمن پخش بین‌المللی یکی از داوران آن بوده است‪.‬‬

‫مافیک‪ :‬مافیک رسانه‌ای است که صفحه‌های متعدد اینترنتی شامل "این د َنو"‪" ،‬سوپ باکس"‪ ،‬و "ویس‪-‬ای‌دی" را میزبانی می‌کند‪ .‬مافیک در آغاز‬
‫در آلمان به عنوان شرکت "مافیک میدیا" ثبت شده بود و نشانی تجاری آن با راپتلی و ردفیش یکی بود‪ .‬راپتلی قبل از آن که به یک شرکت آمریکایی با‬
‫مسئولیت محدود تبدیل شود ‪ ۵۱‬درصد شرکت "مافیک میدیا" را تحت مالکیت خود داشت‪ .‬مافیک‪ ،‬به رغم حذف واژه "میدیا" از نام خود‪ ،‬بسیاری از‬
‫همان صفحه‌هایی را که به عنوان زیرمجموعه راپتلی اداره می‌کرد حفظ کرده است‪ ،‬به استفاده از نشانی‌های ایمیل با نام "مافیک میدیا" ادامه می‌دهد‪،‬‬
‫و یک صفحه اینترنتی را که هم‌نام یک برنامه گفتگومحور به میزبانی آرتی است‪ ،‬اداره می‌کند‪ .‬دادگاهی در ایاالت متحده در جریان یک اختالف میان‬
‫مافیک و فیسبوک‪ ،‬چنین تشخیص داد که مافیک نمی‌تواند با موفقیت نشان دهد که یک برچسب "رسانه تحت کنترل دولت روسیه" که روی صفحه‌های‬
‫فیسبوک مافیک قرار گرفته بود‪ ،‬نادرست است‪ .‬مافیک بنا بر "قانون ثبت نمایندگان خارجی" (‪ )FARA‬ثبت شده و اسناد آن شامل اطالعاتی مبنی بر‬
‫انتقال ‪ ۵.۶‬میلیون دالر از تی‌وی نووستی به مافیک از اکتبر ‪ ۲۰۱۹‬است‪ .‬بنا بر اسناد مافیک در ارتباط با قانون ثبت نمایندگان خارجی‪ ،‬قرارداد میان‬
‫مافیک و تی‌وی نووستی می‌گوید که "قوانین ماهوی فدراسیون روسیه" در مورد توافق آنها "صدق‌ می‌کند" و "همه اختالفات‪ ،‬عدم توافق‌ها‪ ،‬یا ادعاها‬
‫باید در دادگاه داوری تجاری بین‌المللی‪ ،‬در اتاق بازرگانی و صنایع فدراسیون روسیه‪ ،‬و مطابق با قوانین آن حل و فصل شود‪".‬‬

‫‪21‬‬ ‫رسانه‌های تأمین مالی شده توسط کرملین‪ :‬نقش آرتی و اسپوتنیک در اکوسیستم پراکندن اطالعات و تبلیغات نادرست توسط روسیه‬
 ‫پیوست ‪ :۲‬مطالعه موردی – اشغال کریمه توسط روسیه در سال‬
‫‪۲۰۱۴‬‬
‫رشد و توسعه آرتی بازتاب‌دهنده تغییرات و تحوالت در سیاست خارجی کرملین بوده است‪ .‬شرکت مادر این رسانه‪ ،‬یعنی تی‌وی نووستی‪ ،‬در آوریل‬
‫‪ ۲۰۰۵‬تأسیس شد و آرتی برای نخستین بار در دسامبر ‪ ۲۰۰۵‬برنامه پخش کرد‪ .‬هر دو رویداد به فاصله اندکی پس از انقالب نارنجی اوکراین طی‬
‫نوامبر ‪ ۲۰۰۴‬تا ژانویه ‪ ۲۰۰۵‬روی داد‪ .‬این انقالب واکنشی به یک انتخابات تقلبی ریاست‌ جمهوری بود که به نفع ویکتور یانوکوویچ‪ ،‬نامزد مورد‬
‫نظر مسکو به انجام رسید‪ .‬این انقالب پس از برگزاری یک دور دیگر از انتخابات و پیروزی ویکتور یوشچنکو پایان یافت‪ .‬این قیام موجب شد که‬
‫دخالت روسیه در امور داخلی اوکراین مورد بررسی دقیق و موشکافانه جامعه بین‌المللی و رسانه‌ها قرار گیرد‪ .‬برخی چنین گمانه‌زنی کردند که یکی‬
‫از اهداف اصلی آرتی‪ ،‬که در آن زمان "راشا تودی" نام داشت‪ ،‬بهبود بخشیدن به وجهه روسیه بود؛ وجهه‌ای که در دوران انقالب نارنجی مخدوش شده‬
‫بود‪.‬‬

‫آرتی سپس با تغییرات ایجاد شده در سیاست‌های دولت روسیه تطابق پیدا کرد‪ .‬مارگاریتا سیمونیان‪ ،‬سردبیر آن رسانه در مصاحبه ای در آوریل‬
‫‪ ۲۰۱۲‬گفت که عملکرد آرتی در جریان تهاجم روسیه به گرجستان در سال ‪ ۲۰۰۸‬درسی مهم در این باره بود که آیا می‌تواند هدف خود را مبنی بر‬
‫تأثیرگذاری بر فضای اطالع‌رسانی غیرروسی با نقطه‌ نظرهای کرملین برآورده کند‪ .‬آرتی آشکاراً در این راه ناکام مانده بود و این امر احتماالً سبب شد‬
‫که درست پس از جنگ این رسانه با کمک یک شرکت روابط عمومی نام تجاری خود را تغییر دهد‪.‬‬

‫رویدادهای مهم سیاسی در اوکراین بار دیگر با تغییرات عمده در رسانه‌های دولتی روسیه هم زمان شد‪ .‬در پی آغاز "انقالب میدان" اوکراین در نوامبر‬
‫‪ ،۲۰۱۳‬پرزیدنت پوتین ریانووستی‪ ،‬یک خبرگزاری دولتی که در سال ‪ ۱۹۴۱‬تأسیس شده بود‪ ،‬و "صدای روسیه"‪ ،‬رادیویی که در سال ‪ ۱۹۲۹‬تأسیس‬
‫شده بود را منحل کرد‪ .‬فرمان صادره در ماه دسامبر ‪ ۲۰۱۳‬تصریح می‌کرد که همه دارایی‌های رسانه‌های منحل شده به خبرگزاری بین‌المللی دولتی‬
‫تازه تأسیس روسیا سگودنیا انتقال می‌یابد‪ .‬ریانووستی قبل از آن که تحت کنترل روسیا سگودنیا دربیاید‪ ،‬گزارش داد‪" :‬این اقدام تازه‌ترین مورد از یک‬
‫رشته تغییرات در چشم‌انداز خبری روسیه است که به نظر می‌رسد نشان‌دهنده کنترل بیشتر حکومت در بخش رسانه باشد؛ بخشی که همین حاال هم‬
‫به شدت تحت قوانین و مقررات قرار دارد‪ ".‬دو ماه پس از امضای این فرمان‪ ،‬روسیه اوکراین را مورد حمله قرار داد و آرتی کار پخش اطالعات‬
‫نادرست کرملین به جهان را آغاز کرد‪.‬‬

‫انکار مداخله نظامی روسیه‬

‫آرتی نقش مهمی را در تالش برای تأثیرگذاری بر مخاطبان خارجی در پشتیبانی اشغال اوکراین توسط روسیه و نهایتا ً اشغال کریمه ایفا کرد‪ .‬در حالیکه‬
‫پوتین و دیگر رهبران دولت منکر حضور نظامی روسیه در اوکراین بودند‪ ،‬آرتی با توسل به پوشش دروغین‪ ،‬گمراه‌کننده‪ ،‬و جانبدارانه رویدادها‪،‬‬
‫نقطه‌ نظرات کرملین را تبلیغ می‌کرد‪ .‬اکثر رسانه‌های بین‌المللی انکار اولیه هر گونه حضور نظامی روسیه از سوی کرملین را گزارش دادند و آن را‬
‫با استفاده از پوشش خبری قابل اعتماد و مستند از حضور نیروهای روسی‪ ،‬متوازن کردند‪ .‬زمانی که پوتین سرانجام به حضور نیروهای روسی در‬
‫کریمه اذعان کرد‪ ،‬آرتی این بیانیه را بدون هیچگونه زمینه‌ای ارائه کرد‪ .‬آرتی بارها حضور نظامی روسیه را "نیروهای دفاع از خود" نامیده و بخش‬
‫تبلیغاتی آرتی صرفا ً چند تصویر از افراد محلی در کنار سربازان را به همراه چند نقل قول مثبت منتشر کرد‪ .‬این رسانه همچنین ادعای گمراه کننده‬
‫پوتین مبنی بر این که او هرگز حضور نیروهای روسیه را انکار نکرده است‪ ،‬گزارش داد و به این موضوع که در واقع گفته است که هیچ نیروی‬
‫روسی در کریمه نیست‪ ،‬اشاره‌ای نکرد‪ .‬بررسی گزارش‌های آرتی درباره حضور نیروهای روسی در اوکراین نشان می‌دهد که محتوای آرتی به شدت‬
‫از نقطه‌نظرات کرملین تبعیت می‌کند‪.‬‬

‫فاشیسم و​​نئونازی‌ها‬
‫کرملین در تالشی که ظاهراً برای آسیب رساندن به شهرت فعاالن "انقالب میدان"‪ ،‬رهبران اوکراین‪ ،‬و نیروهای مسلح اوکراین در چشم هم پیمانان‬
‫اوکراین و جامعه روسیه انجام شد‪ ،‬بر این روایت که قبل از جدایی کریمه‪ ،‬در جریان آن‪ ،‬و پس از آن نئونازیسم در اوکراین به شدت وجود داشت‪،‬‬
‫دامن زد‪ .‬قبل از مداخله نظامی‪ ،‬آرتی شروع به پخش مطالبی درباره نازیسم ادعایی در اوکراین کرد‪ .‬در روز ‪ ۲۲‬فوریه‪ ،‬مطلبی در صفحه اصلی‬

‫مرکز تعامل جهانی‬ ‫‪22‬‬

 ‫آرتی با این عنوان منتشر شد‪" :‬تا دم مرگ با یهودیان و روس‌ها می‌جنگم‪ :‬شبه‌نظامیان‬
‫راستگرای اوکراینی در پی کسب قدرت هستند‪ ".‬روز بعد‪ ،‬مطلبی با این عنوان در صفحه‬
‫اصلی منتشر شد‪" :‬روند هشداردهنده در اوکراین‪ :‬بناهای یادبود تاریخی سرنگون شده و‬

‫در‬ ‫روسیه‬
‫نمادهای نازی‌ها گسترش یافته است‪ ".‬این داستان‌ها دروغ‌هایی را مبنی بر این که اوکراینی‌ها‬
‫از نازیسم و​​فاشیسم پشتیبانی می‌کنند‪ ،‬انتشار می‌دادند‪ .‬این کارزار پوشش خبری در طول سال‬

‫نقش‬ ‫زمینه‬
‫در بخش‌های مهم تارنمای آرتی ادامه یافت‪ .‬این گزارش‌ها به قدری جانبدارانه بود که دفتر‬
‫ارتباطات بریتانیا‪ ،‬معروف به آفکام‪ ،‬تشخیص داد که چندین گزارش آرتی بریتانیا "بی‌طرفی‬

‫خود در کریمه‬
‫الزم را رعایت نکرده است" و این رسانه را به اعمال تحریم‌های قانونی تهدید کرد‪ .‬این روایت‬
‫به شدت اغراق‌آمیز نئونازی‪ ،‬که کرملین امروز هم به انتشار آن ادامه می‌دهد‪ ،‬با هدف ایجاد‬

‫و شرق اوکراین‬
‫پشتیبانی عمومی در داخل و خارج از کشور مبنی بر موجه بودن مداخله نظامی روسیه در‬
‫اوکراین طراحی شده است‪.‬‬

‫ایجاد‬ ‫ابهام‬ ‫پوشش سرنگون کردن پرواز شماره ‪ ۱۷‬خطوط هوایی مالزی‬
‫مستاصالنه‌ترین کارزار انتشار اطالعات نادرست توسط آرتی در جریان بحران اوکراین به‬

‫کرد تا واکنش‬ ‫دنبال سرنگونی پرواز شماره ‪ ۱۷‬خطوط هوایی مالزی (‪ )MH17‬در ‪ ۱۷‬ژوئیه ‪ ۲۰۱۴‬در‬
‫آسمان شرق اوکراین روی داد‪ .‬در ‪ ،۲۰۱۸‬یک تیم تحقیقاتی مشترک به رهبری هلند به این‬

‫بین‌المللی را‬ ‫نتیجه رسید که یک فروند موشک زمین به هوای "بوک" متعلق به تیپ پافند هوایی موشکی‬
‫‪ ۵۳‬روسیه این هواپیما را سرنگون کرده است‪ .‬آرتی در تالش برای مقابله با این روایت‪،‬‬

‫تقلیل دهد‪ ،‬از‬ ‫مجموعه‌ای از تئوری‌های جایگزین را تهیه کرد تا بکوشد در رابطه با حقایق تردید ایجاد کند‪.‬‬
‫آرتی یک تئوری توطئه را تبلیغ کرد که می‌گفت یک اسپانیایی که به عنوان کنترل‌کننده ترافیک‬

‫ایجاد پشتیبانی‬ ‫هوایی در فرودگاه اوکراین حضور داشت مدعی شده بود جنگنده‌های اوکراینی درست قبل از‬
‫سقوط پرواز خطوط هوایی مالزی آن هواپیما را اسکورت می‌کردند – تئوری توطئه‌ای که‬

‫برای اوکراین‬ ‫توسط فرودگاه رد شد‪ .‬پوتین نیز این روایت را در یک مصاحبه‪ ،‬آن هم پس از آن که نادرست‬
‫بودن آن معلوم شد‪ ،‬تبلیغ کرد‪ .‬افزون بر این‪ ،‬آرتی فیلم مستندی را تهیه کرد که تئوری‌های‬

‫جلوگیری کند‪،‬‬
‫جایگزین بی‌اساس متعددی را در رابطه با سرنگون کردن ‪ MH17‬ارائه می‌کرد؛ تئوری‌هایی‬
‫که همچنان در تارنمای آن موجود است‪" .‬بی‌احترامی به حقایق" در گزارشگری آرتی در رابطه‬

‫و هم‌ زمان‬
‫با این پرواز سبب شد که یکی از روزنامه‌نگاران آنها روی آنتن از کار استعفا دهد‪ .‬جستجوی‬
‫عبارت "‪ "MH17‬در تارنمای آرتی در زمان انتشار نشان می‌دهد که بیشتر سرفصل‌ها همچنان‬

‫حمایت عمومی‬
‫از موضع رسمی کرملین مبنی بر عدم دخالت نظامی روسیه پشتیبانی می‌کنند‪.‬‬

‫مخاطبان آرتی را با محتوای متمرکز بر اوکراین هدف قرار می‌دهد‬

‫در روسیه از‬ ‫داده‌ها به یک راهبرد روشن آرتی برای هدف قرار دادن مخاطبان غیرروسی با پیام‌های کرملین‬
‫درباره اوکراین اشاره دارند‪ .‬یک تحقیق در مارس ‪ ۲۰۱۵‬نشان داده است که اکثر ویدیوهای‬

‫مداخله نظامی‬ ‫منتشرشده در کانال یوتیوب اصلی انگلیسی زبان آرتی درباره اوکراین بوده است‪ .‬ویدیوهای‬
‫درصد تمام ویدیوهای آرتی و حدود ‪ ۲۷‬درصد از بازدیدهای آن را تشکیل‬ ‫‪27‬‬
‫مرتبط با اوکراین‬

‫را افزایش دهد‪.‬‬ ‫می‌دهند‪ .‬برای آرتی دویچ‪ ،‬نامی که آرتی دی‌ای در آن زمان با آن شناخته می‌شد‪ ۴۳ ،‬درصد‬
‫از ویدیوها و ‪ ۴۲‬درصد بازدیدها بر درگیری در اوکراین متمرکز بود‪ .‬حدود ‪ ۴۰‬درصد از‬
‫ویدیوها و بازدیدهای حساب یوتیوب فرانسوی زبان آرتی نیز ویدیوهایی درباره اوکراین بود‪.‬‬

‫‪23‬‬ ‫رسانه‌های تأمین مالی شده توسط کرملین‪ :‬نقش آرتی و اسپوتنیک در اکوسیستم پراکندن اطالعات و تبلیغات نادرست توسط روسیه‬
 ‫اما آرتی در شبکه‌های آمریکایی‪ ،‬اسپانیایی زبان‪ ،‬و عرب زبان خود به این اندازه در تبلیغ ویدیوهای مربوط به اوکراین خود موفق نبود و این ویدیوها‬
‫در مقایسه با ویدیوهای مربوط به موضوعات دیگر عملکرد ضعیفی داشت که دلیل آن احتماالً عالقه پایین مخاطبان به اوکراین بود‪.‬‬

‫تالش‌های بعدی و تمجید از سوی پوتین‬

‫روسیه در زمینه نقش خود در کریمه و شرق اوکراین ابهام ایجاد کرد تا واکنش بین‌المللی را تقلیل دهد‪ ،‬از ایجاد پشتیبانی برای اوکراین جلوگیری کند‪،‬‬
‫و هم‌زمان حمایت عمومی روسیه از مداخله نظامی را افزایش دهد‪ .‬آرتی‪ ،‬زیر پوشش روزنامه‌نگاری‪ ،‬اطالعات نادرست کرملین را گسترش داد و‬
‫درباره حقیقت سردرگمی ایجاد کرد‪ .‬به دنبال فعالیت آرتی در آغاز تجاوز روسیه علیه اوکراین‪ ،‬روسیه عملیات خود را گسترش داد و یک رسانه جدید‬
‫به نام اسپوتنیک را ایجاد کرد؛ رسانه‌ای که روز ‪ ۱۰‬نوامبر ‪ ۲۰۱۴‬خبر آغاز به کار آن اعالم شد‪ .‬رونمایی از این رسانه تبلیغاتی جدید تنها دو روز‬
‫قبل از ارزیابی ناتو مبنی بر ارسال نیرو و مواد نظامی به شرق اوکراین توسط روسیه‪ ،‬انجام شد‪ .‬پوتین با تجلیل از ‪ ۳۰۰‬روزنامه‌نگار به دلیل "پوشش‬
‫بی‌طرفانه" آنها از رویدادهای کریمه‪ ،‬بار دیگر بر اهمیتی که برای نقش رسانه‌ها در زمان اشغال اوکراین قائل بود تأکید کرد و نقش کلیدی آنها در‬
‫تالش‌های نظامی آینده روسیه را به نمایش گذاشت‪ .‬بنا به گزارش‌ها‪ ،‬سیمونیان از آرتی یکی از دریافت‌کنندگان جایزه "برای خدمت به سرزمین پدری"‬
‫بود‪.‬‬

‫پیوست ‪ :۳‬مطالعه موردی ‪ -‬سرنگونی هواپیمای ا س‌یو‪ ۲۴-‬روسیه‬

‫در سال ‪۲۰۱۵‬‬
‫نمونه دیگری که نشان می‌دهد آرتی و اسپوتنیک چگونه به منزله ابزاری برای بازتاب دادن و تقویت سیاست‌های دولت روسیه عمل می‌کنند‪ ،‬پوشش‬
‫خبری آنها از سرنگونی هواپیمای نظامی سوخو‪ ۲۴-‬روسیه توسط ارتش ترکیه در سال ‪ ۲۰۱۵‬پس از ورود این هواپیما به آسمان ترکیه در مرز آن‬
‫کشور با سوریه است‪ .‬پیش از سرنگونی این هواپیما‪ ،‬محتوای آرتی و اسپوتنیک در ارتباط با ترکیه دستور کار مشخصی دنبال نمی‌کرد و ماجراها از‬
‫لحاظ لحن و محتوا متفاوت بودند‪ .‬اما درست زمانی که موضع مسکو در قبال آنکارا به شکل فزاینده‌ای خصومت‌آمیز شد‪ ،‬سیاست تحریریه آنها به شدت‬
‫تغییر کرد‪.‬‬

‫وقتی که پرزیدنت اردوغان علنا ً در ژوئن ‪ ۲۰۱۶‬بابت این حادثه پوزش خواست‪ ،‬پوشش خبری آرتی و اسپوتنیک در رابطه با ترکیه این آشتی را‬
‫بازتاب داد و پوشش منفی به طور عمده ناپدید شد‪.‬‬

‫پوشش گسترده قبل از سرنگونی‬

‫ارتش ترکیه در ‪ ۲۴‬نوامبر ‪ ۲۰۱۵‬یک فروند جت جنگنده سوخو ‪ ۲۴‬روسیه را سرنگون کرد و مدعی شد که آن هواپیما حریم هوایی ترکیه را نقض‬
‫کرده بود‪ .‬روسیه در واکنش گفت که آن جت بر فراز خاک سوریه هدف قرار گرفت و هیچ تهدیدی برای ترکیه محسوب نمی‌شد‪ .‬به گزارش وال‬
‫استریت ژورنال‪ ،‬رسانه‌های دولتی روسیه طی سال‌های پیش از آن حادثه ترکیه را به عنوان "یک مقصد ساحلی ارزان قیمت‪ ،‬منبعی برای سبزیجات و‬
‫پوشاک‪ ،‬و یک شریک قابل اعتماد در پروژه‌های ساخت و ساز‪ ،‬از جمله در رابطه با سازه‌های محل برگزاری المپیک سوچی" معرفی می‌کردند‪ .‬در‬
‫یک نشریه "شرکت َرند" آمده بود‪" :‬در ماه‌های پیش از حمله‪ ...‬برخی از مقاله‌ها [در نسخه ترکی‌زبان اسپوتنیک] از ترکیه انتقاد می‌کردند‪ ،‬برخی دیگر‬
‫احساس همدردی داشتند‪ ،‬و دیگران نیز بی‌طرف بودند‪".‬‬

‫بررسی کیفی مقاله‌های مرتبط با ترکیه که سه ماه پیش از سرنگونی این هواپیما در تارنمای آرتی منتشر شده بود هم نتایج مشابهی را نشان می‌داد‪ .‬لحن‬
‫محتوایی مطالب طیف گسترده‌ای از موضوعات ‪ -‬از مطالب انتقادی که ترکیه را به حمایت از تروریست‌ها متهم می‌کرد گرفته تا موضوعات مثبتی‬
‫درباره مشارکت رئیس‌جمهوری اردوغان در گشایش مسجدی در مسکو – را شامل می‌ شد‪ .‬مقاله‌ای درباره نفوذ اتفاقی روسیه به حریم هوایی ترکیه‪،‬‬
‫که در روز ‪ ۳‬اکتبر ‪ ۲۰۱۵‬منتشر شده بود‪ ،‬ترکیه را به منزله یک شریک فهمیده به تصویر می‌ کشید‪ .‬در این مقاله به نقل از احمد داوود اوغلو‪،‬‬
‫نخست وزیر وقت ترکیه‪ ،‬آمده بود‪" :‬هیچگونه تنشی به این معنا میان ترکیه و روسیه وجود ندارد‪ .‬این یک اشتباه بود‪ ،‬آنها به مرزهای ترکیه احترام‬
‫می‌گذارند و این اتفاق دیگر تکرار نخواهد شد‪".‬‬

‫مرکز تعامل جهانی‬ ‫‪24‬‬

 ‫خصمانه شدن پوشش برای بازتاب دادن خط کرملین‬
‫رئیس‌جمهوری پوتین شلیک منجر به سرنگونی در نوامبر ‪ ۲۰۱۵‬را به منزله "خنجری از پشت توسط همدستان تروریست‌ها" توصیف کرد و ترکیه را‬
‫به تامین مالی داعش از طریق خرید نفت متهم کرد‪ .‬پوتین همچنین ادعا کرد که دولت ترکیه در حال ترویج "اسالمی کردن" در داخل ترکیه بوده است‬
‫و هشدار داد که گردشگران روسی بازدیدکننده از ترکیه ممکن است با خطرات امنیتی روبرو شوند‪ .‬بنا بر مطالعات متعدد و نیز به نقل از کارکنان‬
‫کنونی و سابق آرتی که مؤسسه اینترنت آکسفورد با آنها مصاحبه کرده است‪ ،‬آرتی و اسپوتنیک به منظور بازتاب دادن این موضع تهاجمی جدید کرملین‬
‫روایت‌های تبلیغاتی خود در ارتباط با ترکیه را به میزان چشمگیری تغییر دادند‪ ۲۷.‬شرکت‌کنندگان در مطالعه این مؤسسه‪ ،‬تغییر انجام‌شده در خط‬
‫مشی تحریریه آرتی را به عنوان "همگام ماندن با خط کرملین" توصیف کردند‪ .‬این مطالعه تشریح می‌کند که این کارکنان چگونه به ایجاد "تغییرات در‬
‫روایت‌های آرتی درباره ترکیه اشاره کردند" و یادآور شدند که "آرتی معموالً از ترکیه تصویری کمتر انتقادی ترسیم کرده است‪ ".‬در ‪ ،۲۰۱۵‬زمانی‬
‫که هواپیماهای جنگنده ترکیه در جریان پرواز بر فراز خاک سوریه یک هواپیمای نظامی روسی را هدف قرار دادند‪ ،‬آرتی روایت خود را تغییر داد و‬
‫ترکیه را به عنوان یک دشمن معرفی کرد‪.‬‬

‫آرتی و اسپوتنیک بالفاصله اتهامی را که پوتین مبنی بر حمایت ترکیه از داعش از طریق تجارت نفت مطرح کرده بود‪ ،‬پوشش دادند و آن روایت را‬
‫بسط دادند تا مشخصا ً بالل‪ ،‬پسر رئیس‌جمهوری اردوغان‪ ،‬را هدف قرار دهند‪ .‬یک مقاله آرتی با عنوان "تجارت نفت آنکارا با داعش" چنین گمانه‬
‫‌‌پردازی کرده بود که "بالل اردوغان مستقیما ً در تجارت نفت در بازار سیاه با دولت اسالمی مشارکت می‌کند‪ ".‬این رسانه همچنین آن چه را که به‬
‫عنوان "عکس‌هایی از ‪ ...‬بالل در حال صرف شام با یکی از افراد مظنون به رهبری داعش در رستورانی در استانبول" توصیف کرده بود‪ ،‬منتشر‬
‫کرد‪ .‬هر چند "اتحادیه اروپا در برابر اطالع‌رسانی نادرست" (‪ )EUvsDisinfo‬بعداً این ادعای نادرست را رد کرد‪.‬‬

‫نمونه‌هایی از دیگر عناوین آرتی که اتهامات تحریک‌آمیز پوتین را رواج می‌دهند به شرح زیر است‪:‬‬

‫|"آنکارا از داعش دفاع می‌کند‪ ،‬مقامات ترکیه در تجارت نفت با این گروه منافع مالی دارند ‪ -‬نخست وزیر مدودف"‬

‫|"روسیه اسناد مربوط به نقش ترکیه در تجارت نفت داعش را عرضه می‌کند"‬

‫|"روسیه می‌گوید که اردوغان‪ ،‬رئیس‌جمهوری ترکیه‪ ،‬و خانواده‌اش در تجارت غیرقانونی نفت داعش دست دارند"‬

‫|"ایران آماده است اسناد تجارت نفت ترکیه با داعش را ارائه کند – یکی از مقامات تهران"‬

‫|"اگر ترکیه و عربستان سعودی از داعش حمایت نمی‌کردند‪ ،‬شکست آن آسان می‌بود ‪ -‬مشاور اسد در گفتگو با آرتیگ"‬

‫به گفته اچ‪ .‬آکین اونور‪ ،‬پژوهشگر اندیشکده مستقل "مرکز مطالعات اقتصادی و سیاست خارجی" (ا‪ )EDAM‬مستقر در استانبول و نویسنده یک‬
‫پژوهش در سال ‪ ۲۰۱۹‬درباره تأثیر عملیات اطالعات دیجیتالی روسیه در ترکیه طی سال‌های ‪ ۲۰۱۵‬تا ‪ ،۲۰۱۹‬هدف از این روایت این بود که تمرکز‬
‫"ترکیه و متحدان ناتو را از این واقعیت که جت‌های روسی وارد حریم هوایی ترکیه شده بودند‪ ،‬منحرف کند" و "شکاف بزرگی را میان آنکارا و دیگر‬
‫پایتخت‌های ناتو در رابطه با سیاست ترکیه در قبال دولت اسالمی به وجود آورد‪".‬‬

‫آرتی و اسپوتنیک چندین روایت دیگر را در پشتیبانی از هدف کرملین برای بی‌اعتبار کردن ترکیه منتشر کردند‪ ،‬که موارد زیر از آن جمله است‪:‬‬

‫|اردوغان هیتلر و نازیسم را ستایش می‌کند‬

‫|ترکیه برای پناهجویان کشور امنی نیست‬

‫|اردوغان یک دیکتاتور فاشیست است‬

‫‪25‬‬ ‫رسانه‌های تأمین مالی شده توسط کرملین‪ :‬نقش آرتی و اسپوتنیک در اکوسیستم پراکندن اطالعات و تبلیغات نادرست توسط روسیه‬
 ‫بازگشت به وضعیت عادی‬
‫در ماه اوت سال ‪ ۲۰۱۶‬پوتین و اردوغان با برگزاری یک نشست سران در سن‌پترزبورگ توافق کردند که اختالفات خود درباره سرنگونی هواپیمای‬
‫اس‌یو‪ ۲۴-‬را کنار بگذارند‪ .‬این جلسه پس از اظهارات پوتین در حمایت از اردوغان و درست بعد از کودتای نافرجام ماه ژوئیه سال ‪ ۲۰۱۶‬در ترکیه‬
‫برگزار شد‪ .‬به نوشته اونور‪ ،‬پس از نشست ماه اوت "عملیات انتشار اطالعات توسط روسیه در ترکیه تقریبا ً به طور کامل ناپدید شد‪ "‌ .‬به گزارش‬
‫اکونومیست‪ ،‬از زمان برگزاری آن نشست به بعد‪ ،‬اسپوتنیک ترکیه ضمن تمرکز بر ستایش از دستیابی ترکیه به سامانه موشکی اس‪ ۴۰۰-‬روسیه‪" ،‬به‬
‫عنوان نشانه‌ای از استقالل فزاینده آن کشور" از ناتو و ایاالت متحده‪" ،‬پشتیبانی از نزدیکی روابط میان ترکیه و روسیه را شدت بخشیده است‪".‬‬

‫پیوست ‪ :۴‬مطالعه موردی ‪ -‬استقرار نظامی روسیه در مرز‬

‫اوکراین در بهار ‪۲۰۲۱‬‬
‫در مارس سال ‪ ،۲۰۲۱‬روسیه اقدامی را که در آن زمان بزرگترین تجمع نیروها و تجهیزات نظامی خود در مرز با اوکراین و منطقه اشغال‌شده کریمه‬
‫از زمان تهاجم روسیه در سال ‪ ۲۰۱۴‬بود‪ ،‬آغاز کرد‪ .‬این تجمع نیروها به عمد کامال آشکار بود و روسیه این بار منکر آن نشد‪ .‬تا ماه مه ‪،۲۰۲۱‬‬
‫روسیه ادعا می‌کرد که این افزایش نیروها بخشی از یک تمرین نظامی "عادی" است و دست‌کم برخی از نیروهایش از اطراف اوکراین عقب‌نشینی‬
‫خواهند کرد‪ .‬در زمان این افزایش حضور نظامی‪ ،‬برخی موضوعات شناخته شده از کارزارهای گذشته انتشار اطالعات نادرست ‪ -‬به ویژه از تهاجم‬
‫سال ‪ ۲۰۱۴‬همان‌گونه که در پیوست ‪ ۲‬ذکر شده است ‪ -‬بار دیگر مشاهده شدند‪ .‬در زمان انتشار‪ ،‬روسیه بار دیگر حضور نظامی خود را در مرز‬
‫اوکراین افزایش داد و این بار شمار نیروهایش از شمار آن نیروها در مارس ‪ ۲۰۲۱‬هم بیشتر شد‪.‬‬

‫بازگشت روایت‌هایی که در سال ‪ ۲۰۱۴‬تهیه شده بود‬

‫در سال ‪ ،۲۰۱۴‬روسیه چندین روایت نادرست را علیه اوکراین تهیه و منتشر کرد که بسیاری از آنها در پیوست ‪ ۲‬بیان شده‌اند‪ .‬در جریان تجمع و‬
‫استقرار نیروها و تجهیزات نظامی در بهار ‪ ،۲۰۲۱‬رسانه‌های تحت کنترل دولت روسیه بار دیگر این روایت‌های نادرست را به کار گرفتند‪ .‬روسیه‬
‫توانست با تکرار و تقویت این روایت‌های قدیمی‪ ،‬بر اساس اطالعات نادرستی که در سال ‪ ۲۰۱۴‬به وجود آورده بود‪ ،‬کارش را ادامه دهد‪ .‬این یک‬
‫تاکتیک مؤثر اثبات شده است؛ چرا که مطالعات نشان داده است پس از قرار گرفتن مکرر افراد در معرض یک دروغ‪ ،‬احتمال پذیرش آن دروغ به‬
‫عنوان حقیقت توسط آنها افزایش پیدا می‌کند‪.‬‬

‫روایت نادرست اول‪ :‬پشتیبانی ایاالت متحده و ناتو از تمامیت ارضی اوکراین تنش‌ها را افزایش داد‬
‫یک روایت نادرست که روسیه بارها در سال ‪ ۲۰۱۴‬از آن استفاده کرده بود‪ ،‬این بود که اظهارات شفاهی هم‌پیمانان ناتو در پشتیبانی از حق اوکراین‬
‫برای محافظت از حاکمیت و تمامیت ارضی خود به این معنی بود که ایاالت متحده‪ ،‬کشورهای اروپایی‪ ،‬و دیگر شرکا می‌خواستند اوکراین به نمایندگی‬
‫از جانب آنها با روسیه وارد جنگ شود‪ .‬این ادعا با یک ادعای نادرست دیگر مبنی بر این که روسیه تحریک به مناقشه نمی‌کند و فقط به وضعیت‬
‫موجود واکنش نشان می‌دهد‪ ،‬همراه بود‪ .‬در جریان تجمع نظامی در بهار ‪ ،۲۰۲۱‬آرتی و اسپوتنیک در تالش برای این که تجمع نیروهای روسیه را به‬
‫عنوان واکنشی به اقدامات تحریک‌آمیز غرب معرفی کنند‪ ،‬مطالب مختلفی را منتشر کردند‪.‬‬
‫‪28‬‬

‫روایت نادرست دوم‪ :‬اوکراین دچار یک مشکل جدی نازی‪/‬فاشیستی است‬

‫همان‌گونه که در پیوست ‪ ۲‬اشاره شد‪ ،‬رسانه‌های تحت کنترل و برخوردار از تأمین مالی دولت روسیه در سال ‪ ۲۰۱۴‬انتشار اخبار نادرستی را که‬
‫دولت اوکراین و بخش قابل توجهی از مردم آن کشور را فاشیست یا نازی توصیف می‌کرد‪ ،‬آغاز کردند‪ .‬حتی پس از آن که اوکراین بعد از اسرائیل‬
‫به دومین کشور جهان تبدیل شد که همزمان رئیس‌جمهوری و نخست وزیر آن یهودی بودند‪ ،‬رسانه‌های پخش اطالعات نادرست روسیه به انتشار این‬
‫روایت ادامه دادند‪ .‬آرتی حتی پس از آن که کرملین اعالم کرد قصد دارد نیروهای روسیه را پس از افزایش این نیروها در بهار ‪ ۲۰۲۱‬از اطراف‬
‫مرزهای اوکراین و کریمه خارج کند‪ ،‬این اتهام نادرست را در صفحه اصلی خود منتشر کرد‪.‬‬

‫اسپوتنیک همچنین در کنار آرتی برای انتشار این روایت تحریک‌آمیز کار کرد‪ .‬شعبه ایتالیایی‌زبان اسپوتنیک مقاله‌ای را منتشر کرد که در آن نویسنده‬
‫به غلط مدعی شده بود "شهروندان روسیهگ در اوکراین و حتی در خود روسیه توسط تجاوزگری نئونازی‌ها از اوکراین تهدید می‌شوند‪ .‬نسخه یونانی‬

‫مرکز تعامل جهانی‬ ‫‪26‬‬

 ‫‌زبان اسپوتنیک روز ‪ ۱۲‬آوریل به دروغ گزارش داد که مقامات اوکراین تمایلی به مقابله با گروه‌های شبه‌نظامی که احتمال می‌رود با نئونازی‌ها‬
‫مرتبط باشند‪ ،‬ندارند‪ .‬شعبه‌های عربی‪ ،‬اسپانیایی‪( ،‬و اینجا) و آلمانی‌زبان آرتی نیز در جریان تجمع نظامی در اوایل سال ‪ ۲۰۲۱‬روایت‌های نادرست‬
‫نئونازی را منتشر کردند‪.‬‬

‫روایت نادرست سوم‪ :‬نیروهای مسلح اوکراین عمدا کودکان را زخمی می‌کنند‬
‫آرتی بارها به انتشار روایت‌های نادرست پس از اثبات نادرستی آنها‪ ،‬ادامه داده است‪ .‬مطبوعات روسیه روز ‪ ۳‬آوریل ‪ ۲۰۲۱‬برای نخستین بار داستان‬
‫پسر جوانی را که ادعا می‌شد توسط یک پهپاد نیروهای مسلح اوکراین در منطقه دونباس در شرق اوکراین کشته شده بود‪ ،‬گزارش کردند‪ .‬اما هیچ‬
‫بیانیه‌ای توسط خانواده آن پسر یا سازمان امنیت و همکاری اروپا (‪ )OSCE‬منتشر نشد‪ .‬در روز ‪ ۵‬آوریل‪ ،‬استاپ‌فیک با ساکنان محلی در روستایی‬
‫که گفته می‌شد این حادثه در آن اتفاق افتاده است‪ ،‬تماس گرفت و آنها تأیید کردند که یک پسر به طرز فاجعه‌باری جان باخته است‪ ،‬اما دلیل آن نیروهای‬
‫مسلح اوکراین نبوده‌اند‪ .‬برنامه "در پرسش" آرتی روز ‪ ۶‬آوریل‪ ،‬ماجرای این پسر را گزارش داد و به همراه آن یک ویدئوی راپتلی را پخش کرد که‬
‫در آن مادربزرگ این پسر در مصاحبه‌ای اختصاصی درباره چگونگی یافتن پیکر بی‌جان او توضیح می‌داد‪ .‬در پایان این گزارش آنها اذعان کردند که‬
‫ی زبان آرتی‬
‫این روایت حقیقت ندارد‪ ،‬اما حتی در زمان فیلمبرداری نیز نادرستی آن ثابت شده بود‪ .‬کانال اسپانیایی‌زبان اسپوتنیک و نیز کانال اسپانیای ‌‬
‫در روز ‪ ۹‬آوریل‪ ،‬یعنی سه روز پس از آن که سازمان امنیت و همکاری در اروپا با انتشار گزارشی نشان داد که این پسر توسط یک پهپاد کشته نشده‬
‫است‪ ،‬این مطلب را گزارش کردند‪ .‬در روز ‪ ۱۴‬آوریل‪ ،‬تارنمای آلمانی‌زبان آرتی نیز با انتشار مطلبی مدعی شد که این پسر در یک حمله پهپادی جان‬
‫باخته است و آن را اقدامی تروریستی خواند‪ .‬تا ماه مه ‪ ،۲۰۲۱‬هیچ یک از این مطالب نصحیح نشده‌اند‪ .‬این داستان همچنین توسط تارنماهای نیابتی‪،‬‬
‫مانند "ثاوت‌فرانت" (به معنای "جبهه جنوبی") که مأموریت خود را از سرویس امنیتی فدرال روسیه گرفته‪ ،‬منتشر شده است‪.‬‬

‫این داستان به یکی دیگر از مطالب نادرست منتشرشده توسط مطبوعات روسیه در سال ‪ ۲۰۱۴‬شباهت دارد‪ .‬در ‪ ۱۲‬ژوئیه ‪ ،۲۰۱۴‬زنی به کانال یک‬
‫روسیه گفت که دیده است سربازان اوکراینی پسر جوانی را مصلوب کردند و مادرش را آن قدر پشت یک تانک روی زمین کشیدند که جان باخت‪.‬‬
‫فردای آن روز‪ ،‬یک روزنامه‌نگار "نوایا گازتا" نتوانست در شهری که ادعا شده بود این قتل در آن رخ داده است‪ ،‬هیچ شاهدی پیدا کند‪ .‬مدتی بعد ثابت‬
‫شد زنی که نخستین بار با کانال یک صحبت کرد‪ ،‬دروغ گرفته بود‪ .‬درست همانند داستان دروغین درباره کشته شدن یک پسر توسط یک پهپاد‪ ،‬آرتی‬
‫این داستان را نیز‪ ،‬به رغم آن که پیش از آن صحتش رد شده بود‪ ،‬منتشر کرد‪ .‬این رسانه همچنین ضمن تأکید بر صحت روایت نادرست اصلی‪ ،‬مدعی‬
‫شد که چندین "نوزاد" نیز مصلوب شده‌اند‪ .‬آرتی در تارنمای خود ادعا می‌کند که این مطلب را گزارش نکرده است‪ ،‬اما اذعان دارد که این مطلب در‬
‫یکی از برنامه‌هایش به نام "جوینده حقیقت" دیده شده است‪.‬‬

‫گزارشگری یک‌سویه و انتشار آشکار اطالعات نادرست‬

‫آرتی و اسپوتنیک به جای انتشار یک روایت متعادل‪ ،‬اغلب تنها موضع کرملین را در مورد یک موضوع ارائه می‌کنند‪.‬‬

‫در برنامه‌های تلویزیونی آرتی‪ ،‬اطالعات و تبلیغات نادرست که کرملین را خوب جلوه می‌دهند (و چهره‌ای بد را از دشمنان آن ترسیم می‌کنند) بارها به‬
‫عنوان واقعیت بیان می‌شوند‪ .‬به رغم تالش‌های آرتی برای تبلیغ کردن برنامه‌های خود به عنوان مناظره‌ها یا مباحثه‌هایی که در آنها "همه چیز در نظر‬
‫گرفته شده است"‪ ،‬اظهارات همسو و در حمایت از کرملین به ندرت زیر سوال می‌روند‪.‬‬

‫در روز ‪ ۶‬آوریل ‪ ،۲۰۲۱‬در همان قسمت از برنامه "در پرسش" آرتی که خبر مردود شناخته شده کشته شدن پسربچه توسط یک پهپاد را گزارش‬
‫داد‪ ،‬آرتی دالیل نادرستی را برای توجیه تجمع نظامی روسیه ارائه کرد که از آن جمله می‌توان به وعده ادعایی رونالد ریگان‪ ،‬رئیس‌جمهوری ایاالت‬
‫متحده‪ ،‬به گورباچف‪ ،‬دبیر کل‪ ،‬مبنی بر عدم گسترش ​​ناتو اشاره کرد؛ ادعایی که گورباچف گفت هرگز روی نداد‪ .‬همچنین این ادعای نادرست مبنی‬
‫بر غیرقانونی اعالم شدن زبان روسی توسط اوکراین نیز مطرح شد‪ .‬یک نمونه دیگر‪ ،‬قسمتی از برنامه "کراس‌تاک" آرتی در روز ‪ ۱۶‬آوریل ‪۲۰۲۱‬‬
‫است که در آن یکی از مهمانان ادعا کرد‪ ،‬همه کشورهای واقع در غرب روسیه‪ ،‬به جز صربستان و بوسنی هرزگووین‪ ،‬اکنون بخشی از ناتو هستند‪.‬‬
‫هیچ‌یک از این اظهارات نادرست توسط میزبانان یا دیگر میهمانان به چالش کشیده نمی‌شود و در تارنمای آرتی نیز تصحیح نمی‌شوند‪.‬‬

‫‪27‬‬ ‫رسانه‌های تأمین مالی شده توسط کرملین‪ :‬نقش آرتی و اسپوتنیک در اکوسیستم پراکندن اطالعات و تبلیغات نادرست توسط روسیه‬
 ‫یادداشت‌های پایانی‬
‫‪ 1‬شورای آتالنتیک از دولت ایاالت متحده بودجه دریافت می‌کند‪.‬‬

‫‪ 2‬برای کسب اطالعات بیشتر درباره آرتی‪ ،‬به گزارش "ارزش‌های اروپایی" نوشته مونیکا ال ریشتر تحت عنوان "بستر کرملین برای ابله‌های مفید در غرب‪ :‬مروری بر راهبرد تحریریه آرتی و شواهد تأثیرگذاری" مراجعه کنید‪.‬‬

‫‪ 3‬ترجمه روسیا سگودنیا (‪ )яндогеС яиссоР‬به انگلیسی "راشاتودی" (روسیه امروز) است‪ .‬با این حال‪ ،‬روسیا سگودنیا و آرتی (که نام رسمی آن راشاتودی است)‪ ،‬به ظاهر نهادهای جداگانه‌ای هستند‪ .‬هنگام صحبت کردن به زبان روسی‪ ،‬همیشه برای اشاره به روسیا سگودنیا از‬

‫واژه‌های روسی استفاده می‌شود‪ ،‬در حالی که آرتی (یا زمانی که راشاتودی نامیده می‌شد) همیشه به انگلیسی گفته می‌شود‪ .‬برای کسب جزئیات بیشتر درباره چشم‌انداز رسانه‌های دولتی روسیه به پیوست یک مراجعه کنید‪.‬‬

‫‪ 4‬برای دریافت شرح عمیق‌تری از رسانه‌هایی که توسط دولت روسیه تأمین مالی می‌شوند‪ ،‬به پیوست یک مراجعه کنید‪.‬‬

‫‪ 5‬برای اطالعات بیشتر درباره این اکوسیستم‪ ،‬به "گزارش ویژه مرکز تعامل جهانی‪ :‬ارکان اکوسیستم اطالع‌رسانی و تبلیغات نادرست روسیه" مراجعه کنید‪ .‬نسخه انگلیسی بایگانی شده این گزارش‪.‬‬
‫‪Организация обеспечивает защиту сведений, составляющих государственную тайну, проводит работы, связанные с использованием сведений, составляющих государственную‬‬
‫‪тайну, а также осуществляет мероприятия и (или) оказывает услуги в области защиты государственной тайны‬‬
‫‪ 6‬نقل قول اصلی به زبان روسی‪۱۰.۳ :‬‬

‫‪.‬‬

‫‪ 7‬سیمونیان از آن زمان تاکنون اهمیت این تلفن زرد را انکار کرده است‪ ،‬اما گزارشگران وجود یک "خط ویژه رسانه‌ای" میان کرملین و دیگر رسانه‌های تحت کنترل دولت مانند روسیا‪ ۴۲-‬را مستند کرده‌اند‪.‬‬

‫‪ 8‬یک نمونه از رابطه نزدیک سیمونیان و گروموف این حقیقت است که گروموف در سال ‪ 2019‬در مراسم رونمایی از کتاب او شرکت کرد‪.‬‬

‫‪ 9‬شواهد بیشتر مبنی بر روابط دولتی از طریق عکس‌هایی از یک مهمانی به میزبانی آرتی در سال ‪ 2011‬ثبت شد‪ .‬دیمیتری پسکوف سخنگوی نخست وزیر روسیه‪ ،‬نیکوالی زاخاروف رئیس روابط عمومی سرویس امنیتی فدرال‪ ،‬سرگئی دویاتوف رئیس روابط مطبوعاتی سرویس گارد‬

‫فدرال روسیه‪ ،‬آرکادی دوورکوویچ دستیار مدودف رئیس‌جمهوری وقت روسیه و کسی که در کنار سیمونیان از آرتی عکس گرفته است‪ ،‬و کنستانتین زاتولین‪ ،‬عضو دومای حکومتی روسیه و کسی که در نوارهای گالزیف مطرح شده بود‪ ،‬شرکت‌کنندگان غیرمعمول این مهمانی بودند؛‬

‫مهمانی برای رسانه‌ای که هنوز کار پخش مطالب خود به زبان روسی را آغاز نکرده بود‪ .‬نوارهای گالزیف بعدها از طریق فایل صوتی فاش شده نشان داد که روسیه در سازماندهی اعتراضات در اوکراین به طرفداری از روسیه دست داشته است‪.‬‬

‫‪ 10‬بنا بر یک سند وزارت دادگستری در سال ‪ ،2021‬تی‌وی‪-‬نووستی در ماه اوت ‪ 2020‬یک شرکت مادر متفاوت با نام "انجمن توسعه روزنامه‌نگاری بین‌المللی" (‪ )JIDA‬داشته است‪ .‬سیمونیان‪ ،‬نیکولوف‪ ،‬و شمار دیگری از افرادی که رسانه روسی مستقل "اوپن‌میدیا" آنها را به عنوان‬

‫همکاران سیمونیان در آرتی توصیف می‌کند‪ ،‬این انجمن را در سال ‪ 2019‬تاسیس کردند‪ .‬هیچ نشانه روشنی در دست نیست که چرا انجمن توسعه روزنامه‌نگاری بین‌المللی‪ ،‬شرکتی که در سال ‪ 2019‬تاسیس شد‪ ،‬به شرکت مادر تی‌وی نووستی که در سال ‪ 2005‬به وجود آمد‪ ،‬تبدیل شده‬

‫است‪.‬‬

‫‪ 11‬به عنوان مثال‪ ،‬گزارش شده است که تاتیانا کوخاروا معاون ریاست تارنماها و رادیوی خبری اسپوتنیک است‪ ،‬اما او رئیس سابق بخش جدید پخش در تارنمای فرانسوی زبان آرتی نیز به شمار می‌رود‪ .‬او در ژانویه ‪ 2022‬نیز همچنان نام خود را در فهرست افراد شاغل در آرتی‬

‫فرانس قرار داده بود‪ .‬اما سمت خود را معاون سردبیر نوشته بود‪ .‬برخی گزارش‌ها اشاره کرده‌اند که واسیلی پوشکوف مدیر اداره همکاری‌های بین المللی اسپوتنیک بود‪ .‬در حالی که برخی مقاله‌های دیگر او را به عنوان رئیس همکاری‌های بین‌المللی در روسیا سگودنیا معرفی می‌کنند‪.‬‬

‫‪ 12‬زمانی که شرکت "تی‌اند‌آر پروداکشن" با مسئولیت محدود" مستقر در واشنگتن دی‌سی در سال ‪ 2017‬تحت قانون ثبت کارکنان خارجی (‪ )ARAF‬خود را به عنوان نماینده تی‌وی نووستی نزد وزارت دادگستری ثبت کرد‪ ،‬در پاسخ به پرسش‌های مربوط به این که آیا تی‌وی‪-‬نووستی‬

‫ناَ تی‌وی نووستی تحت نظارت‪ ،‬مالکیت‪ ،‬هدایت‪ ،‬کنترل‪ ،‬و یا برخوردار از یارانه چه کسی است‪ ،‬اطالع‬
‫تحت نظارت‪ ،‬مالکیت‪ ،‬هدایت‪ ،‬کنترل‪ ،‬و یا برخوردار از یارانه یک دولت خارجی‪ ،‬حزب سیاسی خارجی‪ ،‬یا دیگر مدیران خارجی بوده است‪ ،‬اظهار داشت‪" :‬ثبت کننده از این که ای‌ا ‌‬

‫کافی ندارد‪".‬‬

‫‪ 13‬زمانی که در یک مصاحبه از مارگاریتا سیمونیان‪ ،‬سردبیر آرتی‪ ،‬درباره ماهیت تبلیغاتی این نشریه سوال شد‪ ،‬او گقت‪" :‬اگر شما به برخی بیانیه‌های مأموریت بعضی از این کانال‌ها مانند بی‌بی‌سی یا صدای آمریکا نگاه کنید‪ ،‬درخواهید یافت که بیانیه‌های مأموریت آنها آشکارا می‌گویند‬

‫این سازمان رسانه‌ای با هدف رساندن صدا یا ارزش‌های بریتانیایی یا صدای آمریکا به جهان وجود دارد‪ ".‬سیمونیان بیانیه‌های مأموریت این سازمان‌ها را به غلط بازگو می‌کند تا به این ترتیب به دروغ وانمود کند که آنها بیشتر شبیه آرتی هستند‪ .‬آن بخش از منشور بی‌بی‌سی که او نقل‬

‫کرده‪ ،‬این گونه است‪" :‬بی‌ بی‌ سی باید پوشش خبری با کیفیت را‪ ،‬که قاطعانه بر ارزش‌های بریتانیایی دقت‪ ،‬بی‌طرفی‪ ،‬و منصفانه بودن مبتنی است‪ ،‬به مخاطبان بین‌المللی عرضه کند‪ ".‬ارزش‌های بریتانیایی که بی‌بی‌سی قصد دارد با روزنامه‌نگاری خوب به جهان ارائه کند‪ .‬بیانیه مأموریت‬

‫صدای آمریکا دارای سه رکن اصلی است‪ .۱ :‬صدای آمریکا به‌عنوان یک منبع اخبار قابل اعتماد و معتبر عمل خواهد کرد‪ .‬اخبار صدای آمریکا دقیق‪ ،‬بی‌طرف‪ ،‬و جامع خواهد بود‪ .۲ .‬صدای آمریکا نماینده آمریکا – و نه فقط بخشی از جامعه آمریکایی – خواهد بود و بنابراین تصویری‬

‫متعادل و جامع را از اندیشه‌ها و نهادهای مهم آمریکایی ارائه خواهد کرد‪ .۳ .‬صدای آمریکا سیاست‌های ایاالت متحده را به وضوح و به شکلی مؤثر عرضه خواهد کرد و نیز بحث‌ها و اظهارنظرهای مسئوالنه را درباره این سیاست‌ها ارائه خواهد داد‪ .‬هیچ کدام از بیانیه‌های مأموریت‬

‫بی‌بی‌سی و صدای آمریکا نمی‌گویند که موجودیت آنها برای عرضه دیدگاه‌های کشورهایشان به جهان است‪.‬‬

‫‪ 14‬تفاوت در این دو عدد را نمی‌توان با تفاوت در نرخ مبادله ارز توضیح داد‪ .‬آمار ‪ 275‬میلیون دالری (‪ 17‬میلیارد روبل) در تارنمای آرتی در ‪ ۱‬نوامبر ‪ 2014‬منتشر شد‪ .‬نرخ مبادله ارز در روز ‪ ۱‬نوامبر ‪ 2014‬برابر با ‪ ۶۳،۰۷۸۹‬روبل به ازای هر دالر آمریکا بود‪ .‬در آن زمان‪،‬‬

‫‪ ۲۷۵‬میلیون دالر حدوداً برابر با ‪ ۳٫۱۷‬میلیارد روبل بود که این رقم به مبلغ روبلی ارائه شده در این تارنما نزدیک است‪ .‬آمار ‪ ۳۰۰‬میلیون دالر در ‪ ۱۵‬دسامبر ‪ ۲۰۱۵‬در ویدئو منتشر شد و در آن روز نرخ مبادله هر دالر آمریکا ‪ ۷۰٫۰۷۵‬روبل بود‪ .‬بنا بر این‪ ،‬در دسامبر ‪ ،۲۰۱۵‬آمار‬

‫‪ ۳۰۰‬میلیون دالر برابر با حدود ‪ ۲۱‬میلیارد روبل بود‪.‬‬

‫‪ 15‬بنا بر یک گزارش "اوپن‌ میدیا"‪ ،‬قوانین حکومت روسیه تمام سازمان‌های غیرانتفاعی مانند تی‌وی نووستی را ملزم می‌کند که ساالنه باید دو فرم را به وزارت دادگستری بفرستند‪ )۱ :‬فرم شماره ‪ NO۰۰۱‬که فعالیت‌ها و نهادهای اداره کننده سازمان را گزارش می‌کنند‪ ،‬و ‪ )۲‬فرم شماره‬

‫که نحوه هزینه کردن مبلغ دریافتی سازمان از بودجه دولت را گزارش می‌کند‪ .‬این فرم‌ها سپس در تارنمای وزارت دادگستری منتشر می‌شوند‪ .‬برخالف قانون‪ ،‬تی‌وی‪-‬نووستی فرم شماره ‪ NO۰۰۱‬را از سال ‪ ۰۱۰۲‬و فرم شماره ‪ NO۰۰۲‬را از سال ‪ ۲۰۱۹‬منتشر نکرده است‪ .‬وزارت‬

‫دادگستری تی‌وی نووستی را به رغم تخلفاتش تنبیه نکرده است‪.‬‬

‫‪ 16‬نقل قول به زبان روسی‪:‬‬

‫”‪“как у всех других каналов... Нет никакой объективности…Так что, когда Россия воюет, мы, конечно, на стороне России.‬‬

‫‪ 17‬این حقیقت که آرتی و اسپوتنیک برخالف اکثر رسانه‌های بین‌المللی مبتنی بر واقعیت‪ ،‬فاقد یک دستورالعمل روزنامه‌نگاری هستند‪ ،‬موید اظهارات سران آرتی و روسیا سگودنیا است‪ .‬نزدیکترین مورد تشابه یک سازمان روسی به نام انجمن عمومی شکایات مطبوعاتی‬
‫)‪(Общественная коллегия по жалобам на прессу‬‬
‫است که توسط صندوق کمک‌های مالی ریاست‌جمهوری روسیه تأمین مالی می‌شود و به عنوان یک تنظیم‌کننده مقررات برای رسانه‌های روسی عمل می‌کند‪ .‬این انجمن دارای یک منشور اخالقی است‪ ،‬اما هیچ‬

‫نشانه‌ای مبنی بر این که روزنامه‌نگاران آرتی یا اسپوتنیک مطابق با استانداردهای آن سازمان عمل می‌کنند در تارنماهای این دو رسانه مشاهده نمی‌شود‪ .‬روسیا سگودنیا از اعضای اتاق این انجمن است‪ ،‬اما آرتی عضو آن نیست‪ .‬افزون بر این‪ ،‬به نظر نمی‌رسد که دیدگاه این سازمان مایه‬

‫نگرانی قابل توجهی برای آرتی باشد‪ .‬برای نمونه‪ ،‬در نوامبر ‪ ۰۲۰۲‬شکایتی درباره یک گزارش به این سازمان ارائه شد و آرتی در جلسه استماع حضور نیافت‪.‬‬
‫‪ 18‬نقل قول اصلی به روسی‪" Информационное оружие, безусловно, используется в критические моменты, а война — это всегда критический момент. На то она и война. Это такое же оружие, как и любое другое." :‬‬

‫‪ 19‬نقل قول اصلی به زبان روسی‪" И когда нам это пригодится, а может — никогда не пригодится, но когда пригодится, эти люди уже будут нас смотреть... " :‬‬

‫"‪" Original quotation in Russian: Мы тоже всегда так делали, делаем и будем делать.‬‬
‫‪ 20‬نقل قول اصلی به روسی‪:‬‬

‫‪21‬‬
‫;‪https://web.archive.org/web/20220104162556/https://en.news-front.info/2019/03/16/rubio-s-gloating-betrays-us-sabotage-in-venezuela-power-blitz/‬‬
‫;‪https://web.archive.org/web/20210118165629/https://en.news-front.info/2019/06/24/shutting-down-the-gulf-oil-trade-all-iran-needs-to-do-to-destroy-the-world-economy/‬‬
‫;‪https://web.archive.org/web/20220104190908/https://en.news-front.info/2018/01/26/genocide-conspiracy-north-korea-open-letter-international-criminal-court/‬‬
‫;‪https://web.archive.org/web/20210225134554/https://southfront.org/the-making-of-us-empire-at-the-dawning-of-its-end/‬‬
‫‪https://web.archive.org/web/20211214004241/https://journal-neo.org/author/christopher-black/‬‬

‫‪22‬‬
‫‪https://web.archive.org/web/20210125062309/https://www.rt.com/news/183368-ukraine-novoazovsk-kiev-troops/; https://web.archive.org/web/20210126193700/https://‬‬
‫‪www.rt.com/news/176480-donetsk-shelling-residential-areas/; https://web.archive.org/web/20210506103816/https://www.rt.com/news/172288-civilians-killed-ukraine-or-‬‬
‫‪phanage/; https://web.archive.org/web/20210520174624/https://russian.rt.com/russia/news/748118-news-front-kanal; https://web.archive.org/web/20210308133922/‬‬
‫‪https://www.rt.com/news/489243-youtube-delete-channels-crimea/; https://web.archive.org/web/20201113163955/https://www.rt.com/russia/506623-youtube-cen-‬‬
‫‪sorship-rt-documentary/; https://web.archive.org/web/20210520175953/https://russian.rt.com/world/news/748261-mid-rossiya-youtube; https://web.archive.org/‬‬
‫‪web/20210624200005/https://sputnik-ossetia.ru/video_Studio/20190522/8651752/Konstantin-Knyrik-i-Elina-Marzoeva-ob-informatsionnoy-voyne-i-ne-tolko.html; https://‬‬
‫‪web.archive.org/web/20210506031319/https://sputniknews.com/europe/201609151045356710-news-front-journalists-detained-kosovo/; https://web.archive.org/‬‬
‫‪web/20210624200553/https://it.sputniknews.com/20161201/mistero-italiano-rapito-in-siria-3718156.html; https://web.archive.org/web/20210301200222/https://sputni-‬‬
‫‪knews.com/world/201612031048123973-syria-terrorists-italian-national-abduction/; https://web.archive.org/web/20201106224154/https://br.sputniknews.com/oriente_me-‬‬
‫‪dio_africa/201612037043979-sequestro-terrorismo-siria-italia-misterio-zanotti-video/; https://web.archive.org/web/20210624200856/https://cz.sputniknews.com/20170128/‬‬
‫‪pricina-smrt-predak-llr-4627306.html; https://web.archive.org/web/20170618121040/https://pl.sputniknews.com/swiat/201703275127674-Ukraina-rejestruje-organizac-‬‬
‫‪je-terrorystyczne/; https://web.archive.org/web/20210123112257/https://pl.sputniknews.com/opinie/201609233932792-ukraina-dziennikarze-donbas/‬‬
‫‪ 23‬آزمایشگاه تحقیقاتی بررسی دیجیتال شورای آتالنتیک از دولت ایاالت متحده بودجه دریافت می‌کند‪.‬‬

‫‪ 24‬روسیا سگودنیا در دسامبر ‪ ۱۲۰۲‬یک صفحه تارنما را با اطالعات بیشتر در مورد مدیریت خود آپلود کرد‪.‬‬

‫‪ 25‬مکسیم اودینه‪ .‬راشاتودی (آرتی)‪ essur tatÉ’l ed ecivres ua ecneuflni’d aidém nu :‬صفحه ‪.۰۴‬‬

‫مرکز تعامل جهانی‬ ‫‪28‬‬

 ‫‪ 26‬مکسیم اودینه‪ .‬راشاتودی (آرتی)‪ essur tatÉ’l ed ecivres ua ecneuflni’d aidém nu :‬صفحه ‪.۵۷‬‬

‫‪27‬‬

‫‪https://web.archive.org/web/20210428173645/https:/www.rand.org/content/dam/rand/pubs/perspectives/PE200/PE278/RAND_PE278.pdf; https://archive.ph/JxweG; https://web.‬‬

‫;‪archive.org/web/20210425072203/‬‬ ‫‪https://ukraine-analytica.org/wp-content/uploads/devlen.pdf‬‬
‫نیروهای روسیه در مرز اوکراین آماده‌اند که در صورت بروز‬ ‫‪ 28‬آرتی‪ :‬روسیه مدعی است که متحدان غربی اوکراین به "رژیم کیف" اسلحه می‌رسانند و نیروهای "خونریز و ویرانگر" در دنباس را تحریک می‌کنند؛ شویگو‪ ،‬وزیر دفاع‪ ،‬نسبت به تقویت ناتو هشدار داد و می‌گوید که‬

‫جنگ "از کشور دفاع کنند"؛ تنها حقی که غرب می‌شناسد این است که روسیه حق دفاع از خود را ندارد‪ ...‬حتی زمانی که تهدید درست در مرزهایش باشد‪[ .‬مقاله] و مسکو به کشتی‌ها دستور می‌دهد رزمایش‌های دریایی در دریای سیاه را هم‌زمان با سردرگمی از این بابت که آیا ایاالت‬

‫متحده کشتی‌های جنگی را در این منطقه ناآرام مستقر خواهد کرد یا نه‪ ،‬انجام دهند؛ اسپوتنیک‪ :‬مسکو از کی‌یف و ناتو می‌خواهد از انجام اقداماتی که می‌تواند منجر به تشدید تنش در دونباس شود‪ ،‬خودداری کنند؛ بریتانیایی‌ها برای درگیر شدن روسیه در جنگ تالش می‌کنند؛ محاصره‬

‫روسیه توسط ایاالت متحده و هم‌پیمانان آن درسی برای چین است؛ الوروف می‌گوید برلین قبل از پرسشگری درباره اوکراین‪ ،‬باید اطالعاتی را درباره ناوالنی ارائه کند؛ و چرا آماده‌سازی کیف برای جنگ در شرق اوکراین نمی‌تواند نتیجه‌ای جز ایجاد نگرانی برای روسیه داشته باشد‪.‬‬

‫‪29‬‬ ‫رسانه‌های تأمین مالی شده توسط کرملین‪ :‬نقش آرتی و اسپوتنیک در اکوسیستم پراکندن اطالعات و تبلیغات نادرست توسط روسیه‬
 ‫گزارش ویژه مرکز تعامل جهانی (‪)GEC‬‬

‫رسانه‌های تأمین مالی شده توسط کرملین‪ :‬نقش آرتی و اسپوتنیک در اکوسیستم پراکندن اطالعات و تبلیغات نادرست توسط روسیه‬

‫وزارت امور خارجه ایاالت متحده‬

‫مرکز تعامل جهانی‬
‫‪30‬‬