ΣΧΟΛΗ ΚΑΡΥΤΣΙΩΤΗ

Η Σχολή Καρυτσιώτη ήταν μία ιστορική σχολή που λειτούργησε στον

Άγιο Ιωάννη από το 1798 έως το 1826. Ιδρυτής της Σχολής ήταν ο
πλούσιος Αγιαννίτης έμπορος, Δημήτριος Καρυτσιώτης. Ήταν
αναμφισβήτητα το πιο σημαντικό έργο του μεγάλου αυτού άνδρα,
αφού αποτέλεσε μία ανάσα πολιτισμού στην Τουρκοκρατούμενη
Πελοπόννησο και συνέβαλλε στην διατήρηση της εθνικής μας
ταυτότητας. Η σχολή αυτή ήταν ένας φάρος ελπίδας για τους
υπόδουλους έλληνες που ήθελαν να μορφωθούν και να αποτινάξουν
τον οθωμανικό ζυγό. Βοήθησε στην πνευματική ανάπτυξη των κατοίκων
της περιοχής και σύντομα απέκτησε μεγάλη φήμη στην Ελλάδα, αλλά
και στην Ευρώπη. Η σχολή βρισκόταν χτισμένη στον λοφίσκο Κουτρί,
στην είσοδο του χωριού, σε υψόμετρο 750 μέτρων.

Στον Άγιο Ιωάννη ήδη από τα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας

λειτουργούσαν διάφορες σχολές. Επίσης υπήρχαν και κρυφά σχολεία
καθώς επίσης και ανώτερες σχολές. Το 1798 ο πλούσιος Αγιαννίτης
έμπορος, Δημήτριος Καρυτσιώτης ,ο οποίος ζούσε και εμπορευόταν
στην Τεργέστη, ανήγειρε μία μεγαλοπρεπή και «καλλιμάρμαρο» Σχολή
στον λόφο Κουτρί του Αγίου Ιωάννη. Έχτισε, ακόμη, οικήματα για τους
μαθητές που φοιτούσαν στη Σχολή και για τους διδασκάλους. Επιπλέον,
εφοδίασε τη Σχολή με όργανα φυσικής, αστρονομίας, χημείας, χάρτες
και άλλα εποπτικά μέσα διδασκαλίας. Έστελνε μάλιστα και χρηματικά
ποσά για την πληρωμή των διδασκάλων και των ιατρών που εργάζονταν
εκεί. Ο Καρυτσιώτης πλούτισε τη Σχολή με βιβλία και δημιούργησε μία
μεγάλη βιβλιοθήκη. Ήθελε να ιδρύσει στην πατρίδα του μια σχολή,
εφάμιλλη των Ευρωπαϊκών, που θα παρείχε τη γνώση στους μαθητές,
δίνοντας τους την ευκαιρία να διαλέξουν δύο κατευθύνσεις: την
εμπορική και την επαγγελματική.

Η σχολή ήταν ένα είδος πανεπιστημίου για εκείνη την εποχή, αφού οι
μαθητές διδάσκονταν αρχαίους Έλληνες συγγραφείς, μαθηματικά,
φυσική – χημεία, γαλλικά και ιταλικά κ.α. Το όνειρό του έγινε
πραγματικότητα, έχοντας καταφέρει να ιδρύσει μια κοιτίδα πολιτισμού
στον Άγιο Ιωάννη. Η Σχολή Καρυτσιώτη λειτουργούσε κανονικότατα και
σύντομα απέκτησε μεγάλη φήμη και σ’ αυτήν συνέρρεαν μαθητές από
διάφορα μέρη της Πελοποννήσου, της Στερεάς Ελλάδας και των νησιών.
Το 1805 ο Δημήτριος Καρυτσιώτης, ανήγειρε στο Άστρος παράρτημα
της Σχολής του Αγίου Ιωάννη. Δώρισε επίσης μία μεγάλη έκταση 46
στρεμμάτων γύρω από τη Σχολή, το λεγόμενο Αγροκήπιο. Ο αδερφός
του, Γεώργιος, μετέφερε το νερό από την Μονή Λουκούς προς ύδρευση
του Άστρους και της Σχολής.

Καθ’ όλη τη διάρκεια λειτουργίας της, η Σχολή δεχόταν συνεχώς

μεγάλες δωρεές χρημάτων, κτημάτων κ.α. από πλούσιους άνδρες της
εποχής. Ο πανίσχυρος προεστός του Αγίου Ιωάννη, Αναγνώστης
Παπάζογλου, από την πρώτη στιγμή υποστήριζε τη Σχολή και εμπόδιζε
τους Τούρκους να την καταστρέψουν, άλλοτε με απειλές και άλλοτε με
δωροδοκίες. Ο αδερφός του, Εμμανουήλ Παπάζογλου, πλούτισε στο
εξωτερικό και έζησε άγαμος με σκοπό να αφιερώσει ολόκληρη την
περιουσία του στην Σχολή, όπως και έγινε. Ο πλούσιος Αγιαννίτης
Βασίλειος Βαλαρμάς αφιέρωσε όλη του την περιουσία στην Σχολή
Καρυτσιώτη. Τέλος, όπως είναι γνωστό, η Μονή Λουκούς βοηθούσε
κάθε χρόνο τη Σχολή και τους καθηγητές της, με παραχωρήσεις
κτημάτων ή με χρηματικά ποσά.

Το 1817 ο Δημήτριος Καρυτσιώτης τοποθέτησε τον ανιψιό του,

Προκόπιο Καρυτσιώτη, ως διευθυντή της Σχολής και την ανακαίνισε. Ο
Προκόπιος δίδαξε με ζήλο και προθυμία για 2 χρόνια. Σε αυτόν μάλιστα
αποδίδεται και η επιγραφή της Σχολής, για την οποία θα μιλήσουμε
παρακάτω. Στις 27 Φεβρουαρίου 1819 ο Δημήτριος Καρυτσιώτης
πέθανε και αφιέρωσε τη Σχολή στην κοινότητα του Αγίου Ιωάννη και
μέσω της διαθήκης του άφησε υπεύθυνο τον Προκόπιο και χρήματα για
τις ανάγκες των Σχολών. Κατά τα έτη της Επαναστάσεως του 1821 η
σχολή λειτουργούσε με δυσκολίες. Στα τέλη Ιουλίου – αρχές Αυγούστου
του 1826 και οι δύο σχολές πυρπολήθηκαν από τις ορδές του Ιμπραήμ
πασά και η Σχολή του Αγίου Ιωάννη, καταστράφηκε ολοσχερώς. Μαζί
με τη σχολή καταστράφηκε όλο το χωριό, καθώς και οι 13 εκκλησίες και
τα 2 μοναστήρια του. Η σχολή του Άστρους σύντομα ανακαινίστηκε και
έλαβε την ονομασία «Μουσείο Καρυτσιώτου». Από την πυρπόληση της
Σχολής διασώθηκαν 1500 βιβλία, τα οποία φυλάσσονταν το 1827 στην
οικία των Ζαφειροπουλαίων (Κάστρο Παραλίου Άστρους). Τα βιβλία
 αυτά ήταν, κατά την
παράδοση, τοποθετημένα
σε μια παλαιά ξύλινη
βιβλιοθήκη που βρισκόταν
στα γραφεία της Σχολής.
Μεγάλο μέρος των βιβλίων
αυτών έχει διασωθεί και
καταγραφεί στις μέρες
μας. Τα βιβλία αυτά ήταν ως επί το πλείστον κείμενα αρχαίων
φιλοσόφων και συγγραφέων, εκκλησιαστικά κείμενα, εγχειρίδια
φυσικής, μαθηματικών κ.α.

Η κτητορική επιγραφή της Σχολής

Καρυτσιώτη κατασκευάστηκε το 1817
από τον διευθυντή της, Προκόπιο
Καρυτσιώτη.