Bir Jeotermal Sondaj Sahasında İnsan Kaynaklı Tehlikelerin Risk Analizi

See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.
net/publication/320856067
Bir Jeotermal Sondaj Sahasında İnsan Kaynaklı Tehlikelerin Risk Analizi
Conference Paper · November 2017
CITATION READS
1 2,310
3 authors, including:
Yasin Erdogan Onur Eser Kök

Iskenderun Technical University Iskenderun Technical University - ISTE
38 PUBLICATIONS 891 CITATIONS 22 PUBLICATIONS 59 CITATIONS
SEE PROFILE SEE PROFILE
Some of the authors of this publication are also working on these related projects:
lightweight building materials View project
Adana Metrosu View project
All content following this page was uploaded by Onur Eser Kök on 14 April 2021.
The user has requested enhancement of the downloaded file.

ULUSLARARASI
MADEN İŞLETMELERİNDE
İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ
SEMPOZYUMU’2017
INTERNATIONAL SYMPOSIUM ON OCCUPATIONAL
HEALTH AND SAFETY IN MINING'2017
02-03 Kasım 2017 ADANA/TÜRKİYE

November 02-03 2017 ADANA/TURKEY
Editörler
Dr. Mahmut ALTINER
Ali Can ÖZDEMİR
Mehmet YILMAZ
ULUSLARARASI MADEN İŞLETMELERİNDE
İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ
SEMPOZYUMU’2017
BİLDİRİLER KİTABI
INTERNATIONAL SYMPOSIUM ON OCCUPATIONAL

HEALTH AND SAFETY IN MINING'2017
REPORTED BOOK
2-3 Kasım 2017 ADANA/TÜRKİYE

November 2-3 2017 ADANA/TURKEY
Editörler
Dr. Mahmut ALTINER
Ali Can ÖZDEMİR
Mehmet YILMAZ
TMMOB Maden Mühendisleri Odası

Adana Şubesi
Ekim 2017
ISBN : 978-605-01-1087-6
Uluslararası Maden İşletmelerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu’2017, 02-03 Kasım, Adana
International Symposium on Occupational Health and Safety in Mining’2017, 02 – 03 November, Adana
AEL/Kışlaköy Açık Ocağında Radarlı Şev İzleme Sistemi Kullanılarak Heyelanın Önceden
Tahmin Edilmesi
N. Çimen, M. A. Bağcı, G. Sever, C. Bal, S. Ural, A. Ürünveren, A. C. Özdemir .............. 120
Açık İşletmelerde Kamyon Kazaları ve Risk Değerlendirmesi

T. Mallı, D. Karakuş, M. K. Özfırat, A. Gönen, M. Kun ..................................................... 131
Türkiye Madencilik Sektöründe İş Kazalarının İstatistiksel Analizi

B. Bayraktar, H. Uyuçgil, A. Konuk ..................................................................................... 147
Yeraltı Kömür Madenciliğinde Solunabilir Tozların Önlenmesi ve Tıbbi Gözetim

A. K. Eyüboğlu, S. Kanbur .................................................................................................... 160
Otonom Madencilik; Teknoloji ve Riskler

M. Ö. Keskin .......................................................................................................................... 166
Mermer Ocağı Blok Ebatlama Sahalarında İş Güvenliği Problemleri ve Bir Kazanın Analizi
İ. Çobanoğlu, D. Alkaya ........................................................................................................ 178
Yeraltı Ocaklarında Metan Parlaması ve Etkileri Üzerine Deneysel Bir Çalışma

C. O. Aksoy ............................................................................................................................ 192
An Assessment of Chemical Composition Measurement Applications of Coal Residual Gas

A. Soylu, A. Ramazani-Rend, O. Esen, S. C. Özer, A. Fişne ............................................... 219
Mekanize Yeraltı Kömür Ocakları İçin Risk Analizi

M. İphar, K. Çukurluöz ......................................................................................................... 228
Yeraltı Madeni Bantlı Konveyör Kazalarının Olay Ağacı Analizi

P. M. Özfırat, M. E. Yetkin, M. K. Özfırat ............................................................................ 246
İş Kazalarının Kök Neden Analizleri

A. K. Eyüboğlu, M. K. Özfırat ............................................................................................... 256
Bir Jeotermal Sondaj Sahasında İnsan Kaynaklı Tehlikelerin Risk Analizi

Y. Erdoğan, O. E. Kök, İ. Tanrıverdi .................................................................................... 262
Bir Yeraltı Krom İşletmesinde Risk Analizi Uygulanması

Ü. Atıcı, S. Yurttaş ................................................................................................................. 281
IX
Uluslararası Maden İşletmelerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu’2017, 02 – 03 Kasım, Adana
BİR JEOTERMAL SONDAJ SAHASINDA İNSAN KAYNAKLI

TEHLİKELERİN RİSK ANALİZİ
RİSK ANALYSİS OF EMPLOYEES BASED HAZARDS İN A

GEOTHERMAL DRİLLİNG
Y. Erdoğan, O. E. Kök
İskenderun Teknik Üniversitesi, Petrol ve Doğal Gaz Mühendisliği Bölümü,
İskenderun/HATAY
İ. Tanrıverdi
İskenderun Teknik Üniversitesi, Mühendislik ve Fen Bilimleri Enstitüsü,
İskenderun/HATAY
ÖZ: Türkiye’de Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) 2015 yılı verilerine göre yılda
ortalama 240 bin iş kazası gerçekleşmiş ve 510 kişi meslek hastalığına
yakalanmıştır. Yaşanan iş kazaları sonucunda yılda 1252 kişi hayatını
kaybetmiştir. Ölümlü iş kazalarının çoğunluğu ağır sanayi olarak tanımlanan iş
kollarında meydana gelmektedir. Ağır sanayi kollarından biri olan sondaj
sektörü iş sağlığı ve güvenliği açısından büyük önem arz etmektedir. Bu
çalışmada Çanakkale, Tuzla bölgesi, Çamköy formasyonunda bulunan bir
jeotermal kaynak sondaj sahasında çalışanların iş sağlığı ve güvenliği açısından
değerlendirilmesi yapılmıştır. Ayrıca sondaj sahası çalışanlarından
kaynaklanabilecek tehlikelerin 5x5 L tipi matrisle risk analizleri yapılmış ve
kaza olasılıklarının azaltılması için yorumlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: İş Sağlığı ve Güvenliği, Sondaj Sahası, Risk Analizi,

Çamköy Formasyonu
ABSTRACT:. According to the Social Security Institution (SSI) data for 2015 in
Turkey, an average of 240 thousand work accidents per year have occurred and
510 people have been suffering from occupational diseases. As a result of the
ongoing job accidents, 1252 people die per year. The majority of fatal work
accidents occur in the business sectors which are defined as heavy industries.
The drilling sector, which is one of the heavy industry sectors, is of great
importance in terms of work health and safety. In this study, a geothermal
resource located in Çanakkale, Tuzla region and Çamköy formation was
evaluated in terms of occupational health and safety. In addition, risk analyzes
were conducted with 5x5 L type matrix of hazards that could be caused by
drilling workers and interpreted to reduce the probability of accidents.
262
Keywords: Occupational Health and Safety, Drilling Area, Risk Analysis,

Çamköy Formation
1. GİRİŞ
İş sağlığı ve güvenliği konusu çağdaş toplumların çalışma hayatının en temel
konularından biridir. İş sağlığı ve güvenliği günümüzde bir bilim dalı olarak
kabul görmektedir. Üretim süreçlerini, üretim yöntemlerini, verimliliği,
ergonomiyi, çalışanların sağlığını yakından ilgilendiren iş sağlığı ve güvenliği
konusu günümüzde çevre konusuyla birlikte düşünülmekte, birlikte ele
alınmaktadır (TMMOB, 2011).
Dünyada en fazla iş kazası olan ülkeler arasında Türkiye üçüncü sırada
yer alırken AB ülkeleri arasında ölümlü iş kazaları açısından ilk sırada yer
almaktadır (ESAW, 2013). ILO verilerine göre; dünyada her yıl 270 milyondan
fazla iş kazası meydana gelmekte, 160 milyon çalışan yaptığı iş nedeniyle
hastalanmakta 2,2 milyon çalışan da meslek hastalıkları ya da iş kazaları
sonucunda ölmektedir (ILO, 2009). ILO’nun 2002 yılında hazırladığı “Güvenlik
Kültürü Raporuna göre, meslek hastalıklarının tümü, iş kazalarının %98’i
önlenebilir kazalardır. Bu bağlamda, güvenli çalışmanın sağlanması, çalışanların
sürdürülebilir bir refah seviyesine ulaşabilmeleri açısından İSG büyük önem
taşır.
İş Sağlığı ve Güvenliğini yakından ilgilendiren temel alanlardan biri de
sondaj sektörüdür. Sondaj sektörü çalışma şartları gereği dünyada en riskli
meslekler arasında yer alır. Bu nedenle madencilik, petrol ve doğalgaz gibi iş
kolları iş sağlığı ve güvenliği kavramının ortaya çıkmasına sebep olan ana
sektörler arasındadır. Bu alanlarda özellikle sondaj esnasında birçok iş kazası
meydana gelebilmekte ve yüksek oranlarda meslek hastalığı ile
karşılaşılmaktadır. Bu nedenle gerekli risk analizleri ile tehlikeler
değerlendirilerek olası riskler belirlenmelidir. Analiz sonuçları yorumlanarak
tehlikelerin giderilmesi için önlemler alınmalıdır.
263
Bu çalışmada Çanakkale Çamköy formasyonunda yapılan bir jeotermal

sondaj sahası incelenmiştir. Sondaj sahasında karşılaşılabilen tehlikeler çalışan
kaynaklı ve ortam kaynaklı olarak düşünülmüş ve çalışanlardan
kaynaklanabilecek tehlikeler belirlenmiştir. Çalışanlar tanımlarına göre
gruplandırılarak oluşturabilecekleri tehlikeler 8 başlıkta toplanmış ve tehlike
kaynakları detaylı bir şekilde belirlenmiştir. Belirlenen tüm tehlikelerin şiddet
dereceleri belirlenerek risk analizleri yapılmıştır. Risk analizleri sonucu
gözlemlenen tehlikeler için önlemler alınmış, denetlemeleri yapılmış ve
tehlikeler giderilmiştir.
2. ÇALIŞMA ALANI
Çalışma alanı Çanakkale ili, Tuzla bölgesi Çamköy formasyonu içerisinde yer
almaktadır. Çalışmanın yapıldığı saha yüksek potansiyele sahip, jeotermal enerji
açısından önem arz eden bir alandadır. İncelenen alanda 2542 m rotary
yöntemiyle sondaj açılmıştır. 0-266 m arasında Spud, 266-1550 m arasında
Lignosülfonat, 1550-2188 m arasında Polimer çamur sistemi ile devam
edilmiştir. Devamında ise su ile sondaj başarılı bir şekilde tamamlanmıştır.
Sondaj mahalinin yerleşim planı ölçeksiz bir şeklide çizilerek Şekil 1’de
verilmiştir (MTA, 2010).
3. SONDAJ SAHASINDA ÇALIŞANLAR VE GÖREVLERİ

Sondaj sahasının çalışanları meslek bakımından sınıflandırıldığında 21 farklı
meslek dalı olduğu belirlenmiştir. Bir sondaj lokasyonunda çalışan personel
sayısı, vardiya süreleri, vardiya süresince görev alan personel sayısı Çizelge
1’de verilmiştir.
264
Şekil 1. Sondaj sahası yerleşim planı (Erdoğan vd., 2017).
Çizelge 1. Sondaj sahası çalışanları ve çalışma süreleri

Personel Toplam Kişi Sayısı Vardiya Süresi (Saat/Kişi)
Company Man 2 12/1
Sondaj Mühendisi 4 12/2
Çamur Mühendisi 2 12/2
Jeoloji Mühendisi 2 12/2
Makine Mühendisi 1 12/1
İSG Uzmanı 2 12/1
Başsondör 2 12/1
Sondör 3 8/1
Derikmen 3 8/1
Sondaj İşçisi 12 8/4
Çamur İşçisi 6 8/2
Genel İşçi 6 8/2
Makine Teknikeri 3 8/1
Elektrik Teknikeri 3 8/1
Kaynak Ustası 2 12/1
Ambarcı 2 12/1
Güvenlik Görevlisi 9 8/3
Şoför 4 12/2
Aşçı 2 12/1
Garson 6 8/2
Temizlik Görevlisi 6 8/2
265
4. ÇALIŞAN KAYNAKLI TEHLİKELER

4.1. Company Man Kaynaklı Tehlikeler
Company Man, Sondaj işleminin verildiği firmayı denetleyen, yapılan
opeasyonların ve sondajın ilerleyişi ile planlanan programa göre ilerlemesini
kontrol eden kişidir. Ruhsat sahibi olan firmaya bağlıdır. Company Man
kaynaklı tehlikeler;
− KKD kullanmama,
− Sahadaki uyarı ve işaretlere uymama,
− Dikkatsiz araç kullanma şeklinde sıralanır.
4.2. Mühendislerden Kaynaklanabilecek Tehlikeler

Sondaj mühendisi: Sondaj servis hizmeti sunan firmaya bağlıdır. Başlıca sondaj
olmak üzere diğer operasyonların da planlanması, yapılması, yürütülmesi ve
kontrolünden sorumlu kişidir.
Çamur Mühendisi, Sondaj süresi boyunca kullanılacak çamur türüne karar
veren, gerekli çamur testlerini gün içinde periyodik olarak yapan ve stabil
ilerlemesini sağlayan, sondaj hidroliği ve kontrol ekipmanlarından sorumlu olan
kişidir.
Jeoloji Mühendisi, Sondaj öncesinde sismik ve manyetik analizleri yapan,
sondaj esnasında ise çamur ile birlikte gelen cutting’leri inceleyerek formasyon
hakkında bilgi veren ve sondajın log ile uyumlu ilerleyip ilerlemediğini kontrol
eder. Ayrıca leak-off test, Drill Stem Test, PT ya da Tatco gibi testlerin
yapılmasında görev alır. Hem ruhsat sahibi firmadan hem de servis firmasından
bulunabilir.
Makine Mühendisi, Lokasyonda bulunan mekanik aletlerin ve
makinaların tamir, tedarik, bakım ve onarımından sorumlu olan kişidir. Servis
firmasına bağlı olarak çalışır. Sondaj sahasında mühendislerden
kaynaklanabilecek tehlikeler;
− Doğru KKD kullanılmaması,
266
− İşaret ve levhalara uyulmaması,

− Bakım ve onarım işlerinin takip edilmemesi,
− Dikkatsiz kimyasal madde kullanımı,
− Kuyu programına uygun ilerlemenin sağlanamaması,
− Çalışanların teknik açıdan bilgilendirilmemesi şeklinde sıralanır.
4.3. İSG Uzmanlarından Kaynaklanabilecek Tehlikeler

İSG Uzmanı, Lokasyonda bulunan bütün personellerin ve yapılan işin iş sağlığı
ve güvenliği kuralları çerçevesinde hareket etmesini sağlar ve denetler. Risk
analizleri yaparak sürekli iyileştirmelerde bulunur. Hem servis hem de ruhsat
sahibi firmaya bağlı olarak çalışabilir. İSG uzmanlarından kaynaklanabilecek
tehlikeler;
− İSG eğitimlerinin düzenli ve yeterli verilmemesi,
− Eğitimlerin çalışanların alanlarına uygun planlanmaması,
− İşçinin İSG kurallarına uyumunun denetlenmemesi,
− Yapılan risk analizleri sonucu gerekli önlemlein alınmaması,
− Çalışanlar için geçerli olan bütün İSG kurallarına uzman tarafından
uyulmaması şeklinde sıralanır.
4.4. Başsondör ve Sondör Kaynaklı Tehlikeler

Başsondör, Sondaj mühendisi ve Company Man tarafından alınan talimatları
sondöre iletir. Ayrıca diğer işçilerin sorumluluğunun bir kısmını üstlenir. Sondaj
Mühendisinin yardımcısı konumundadır ve önemli kuyu operasyonlarını kendisi
yapar. Kıdemli sondörlerden oluşur. Servis firmasına bağlı olarak çalışır.
Sondör, Vardiyası boyunca teslim aldığı metrajı problemsiz ilerletir ve bir
sonraki vardiya sondörüne teslim eder. Sondör panelinde bulunur ve dizi
ilerleyişini yönetir. Ayrıca kuyu operasyonlarını yönetir ve kontrol eder. Servis
267
firmasına bağlı olarak çalışır. Başsondör ve sondörden kaynaklanabilecek

tehlikeler;
− Ekip koordinasyonunun sağlanmaması,
− Dijital ve analog göstergelerin takip edilmemesi şeklinde sıralanır.
4.5. Derikmen Kaynaklı Tehlikeler

Derikmen, Mast üzerindeki Monkey House’a çıkarak Drill Pipe, Drill Collar
veya Tübing gibi dizi ekipmanlarının elevatöre söküp takılmasını sağlar. Ayrıca
bu dizi ekipmanlarını Döner masa (Rotary Table) üzerine dizilimi konusunda
yönlendirir. Pompalardan sorumludur ve bakım onarımını yapar, arıza
durumunda müdahale eder. Çamur işçilerini yönlendirir ve kontrol eder.
Derikmen kaynaklı tehlikeler;
− Gerekli İSG eğitimleri alınmadan kuleye çıkılması,
− Emniyet kemeri kullanılmaması,
− Kaçış halatının test edilmemesi,
− Platforma yanlış istifleme,
− Mekanik parçaların düşürülmesi,
− Pompa çalışma kontrollerinin düzenli yapılmaması şeklinde sıralanır.
4.6. İşçilerden Kaynaklanan Tehlikeler

Sondaj İşçisi, Rotary Table üzerinde bulunur ve sondör tarafından verilen
talimatları yerine getirir. Sondajın ilerleyişi, manevra yapımı, kuyu
operasyonları ve testlerinin yapılmasında görev alır. Servis firmasına bağlı
olarak çalışır.
Çamur İşçisi, Sondaj çamurunun hazırlanması ve bazı günlük periyodik
ölçümlerinin (Flowline sıcaklığı, Funnel Viskozite, Çamur Ağırlığı, tank
seviyeleri ölçümü) yapılmasını sağlar. Ayrıca yeni çamur hazırlanacağı zaman
268
katkı malzemelerinin hopper vasıtasıyla ilavesini yapar. Yüzey tankları arası

boru hatlarını kontrol eder ve elekten gelen numuneleri belirli zamanlarda alarak
jeoloji mühendisine götürür. Servis firmasına bağlı olarak çalışır.
Genel İşçi, Lokasyonda sondaj işçisi ve çamur işçisine nazaran daha az
riskli ve daha az kabiliyet gerektiren işleri yapan kişidir. Servis firmasına bağlı
olarak çalışır. İşçilerden kaynaklanan tehlikeler;
− Uyarı levhalarına uyulmaması,
− Gerekli teknik ve İSG eğitimlerine katılmama,
− Izgara ve korkuluklara dikkat edilmemesi,
− Basınç kontrollerinin düzenli yapılmaması,
− Yanlış istifleme,
− Yorgun ve dikkatsiz çalışılması,
− Kimyasal maddelerin talimatlara uygun kullanılmaması şeklinde sıralanır.
4.7. Tekniker Kaynaklı Tehlikeler

Makine Teknikeri, Makine mühendisine bağlı olarak çalışır ve kendisine verdiği
talimatları yerine getirir. Servis firmasına bağlı olarak çalışır.
Elektrik Teknikeri, Lokasyon içerisinde elektrik aksamı bulundururan her
yerde tamir, kontrol, bakım ve onarım işlerini yapar. Servis firmasına bağlı
olarak çalışır.
Kaynak Ustası, Kaynak işleri gereken yerlerde çalışırlar. Servis firmasına
bağlıdır. Tekniker kaynaklı tehlikeler;
− Elektrik kablolarının uygun yerlerden geçirilmemesi,
− Tetikleyici ve yanıcı maddelerin konumuna dikkat edlmemesi,
− Gerekli yalıtım ve topraklanmanın sağlanmaması, şeklinde sıralanır.
269
4.8. Diğer Personellerden Kaynaklanan Tehlikeler

Ambarcı, Lokasyonda bulunan malzemelerin (Çamur katkı malzemeleri, DP,
DC, CSG, Tools vb) tedarik ve stok durumlarını kontrol eder.
Güvenlik Görevlisi: Sahanın, malzemelerin ve çalışanların güvenliğinden
sorumludur.
Şoför, Çalışanların ulaşımından sorumludur.
Aşçı, Vardiyalara göre çalışanların öğünlerinin hazırlanmasından,
gıdaların stoklanmasından sorumludur.
Garson, Yemek ve içecek servisinden sorumludur.
Temizlik Görevlisi, Çamaşırhane, yatakhaneler ve lavabolar gibi yaşam
alanlarının temizliğinden sorumludur. Diğer personellerden kaynaklanan
tehlikeler;
− Belirlenen İSG önlemlerine uyulmaması,
− Birbirini aktive edecek malzemelerin yan yana bulundurulması,
− Dikkatli araç kullanılmaması,
− Gıdaların uygun koşullarda depolanmaması,
− Hijyen kurallarına uyulmaması,
− Kimyasal kullanımına dikkat edilmemesi şeklinde sıralanır.
5. RİSK ANALİZİ
5.1. Company Man Kaynaklı Tehlikeler için Risk Analizi
Bu kısımda Company Man tarafından kaynaklanan tehlikelerin risk analizi 5x5
L tipi matris yöntemi kullanılarak yapılmıştır. Analizler sonucunda en büyük
tehlike ve risk dikkatsiz araç kullanılmasından oluşmaktadır. Yapılan risk
analizleri Çizelge 2 de verilmiştir.
Çizelge 2’de görüldüğü üzere Company Man kaynaklı tehlikeler ve
oluşturabileceği riskler 3 adettir. Bu risklerin azaltılması amacıyla sürekli
iyileştirmeler ve rutin kontroller yapılarak tehlike arz eden durumlar minimize
edilmiştir. İş sağlığı ve güvenliği tatbikatları yapılarak olası bir kaza durumunda
270
hazırlıklı olunması ve en az hasar ile atlatılması sağlanmıştır. Yapılan bu

çalışmalarla risk grubundaki tehlikelerin olasılık dereceleri daha aşağılara
çekilmiş ve analiz değerlerinin azalması sağlanmıştır.
Çizelge 2. Company man kaynaklı tehlikeler için risk analizi

TEHLİKE ETKİ OLASILIK ŞİDDET RİSK
DEĞERİ
Yaralanma, cilde kimyasal
teması,
KKD
Toz soluma ve göz ile teması, 2 4 8
kullanmama
Düşme, ezilme, kırılma,
Yüksek ısıya maruz kalmak.
Sahadaki Uygun duruş pozisyonunda
uyarı ve olmama, 2 8
4
işaretlere Hatalı davranışlarda bulunma ve
uymama iş kazasına sebep olmak.
Dikkatsiz Normal ve yağışlı havalarda araç
araç kazaları, 2 5 10
kullanma Yaralanma veya ölüm.
Company Man kaynaklı ‘Yüksek Derece Risk’ grubunda tehlike

bulunmamaktadır. ‘Orta Derece Risk’ grupta ise bir adet tehlike bulunmaktadır.
5.2. Mühendis Kaynaklı Tehlikeler için Risk Analizi

Bu kısımda sahada bulunan mühendisler tarafından kaynaklanan tehlikelerin risk
analizi 5x5 L tipi matris yöntemi kullanılarak yapılmıştır. Analizler sonucunda
en büyük tehlike ve risk çalışan işçilerin teknik bilgiler açısından
bilgilendirilmemesi sonucunda oluşmaktadır. Yapılan risk analizleri Çizelge 3’
de verilmiştir.
Çizelge 3’de görüldüğü üzere mühendis kaynaklı tehlikeler ve
271

Çizelge 3. Mühendis kaynaklı tehlikeler için risk analizi

RİSK
TEHLİKE ETKİ OLASILIK ŞİDDET
DEĞERİ
Yaralanma, cilde kimyasal
teması, toz soluma ve göz ile
Doğru KKD
teması, düşme, ezilme, 3 3 9
kullanılmaması
kırılma, yüksek ısıya maruz
kalmak.
Uygun duruş pozisyonunda
bulunmama,
İşaret ve levhalara
Hatalı davranışlarda 3 3 9
uyulmaması
bulunma ve iş kazasına
sebep olmak.
Mekanik cihaz ve
motorlarda elektrik
Bakım ve onarım
kaçaklarına bağlı çarpılma,
işlerinin takip 2 4 8
Basınçlı borularda sızdırma
edilmemesi
kaynaklı patlamada
yaralanma veya ölüm.
Cilt üzerinde meydana gelen
hastalıklar,
Dikkatsiz kimyasal
Soluma kaynaklı akciğer ve 3 4 12
madde kullanımı
göz hastalıkları meydana
gelmesi.
Kuyu programına
Blow Out sonucu yaralanma
uygun ilerlemenin 1 5 5
veya ölüm.
sağlanamaması
Çalışanların teknik
açıdan Yaralanma veya ölüm. 4 4 16
bilgilendirilmemesi
Mühendis kaynaklı ‘Yüksek Derece Risk’ grubunda bir adet tehlike

bulunmaktadır. ‘Orta Derece Risk’ grubunda ise bir adet tehlike bulunmaktadır.
5.3. İSG Uzmanı Kaynaklı Tehlikeler için Risk Analizi

Bu kısımda sahada bulunan iş sağlığı ve güvenliği uzmanları tarafından
kaynaklanan tehlikelerin risk analizi 5x5 L tipi matris yöntemi kullanılarak
272
yapılmıştır. Analizler sonucunda en büyük tehlike ve risk çalışan işçilerin

denetlenmemesi ve kontrol edilmemesi sonucunda oluşmaktadır. Yapılan risk
analizleri Çizelge 4’ te verilmiştir.
Çizelge 4. İsg uzmanı kaynaklı tehlikeler için risk analizi

RİSK
DEĞERİ
Çalışanlarda bilgisizlikten
İSG eğitimlerinin
meydana gelen yaralanma
düzenli ve yeterli 4 3 12
veya ölümle sonuçlanan iş
verilmemesi,
kazaları.
Eğitimlerin Çalışanlarda eksik
çalışanların farkındalıktan dolayı
4 2 8
alanlarına uygun meydana gelen yaralanma
planlanmaması, veya ölüm.
İşçinin İSG
kurallarına Yaralanma veya ölümle
5 3 15
uyumunun sonuçlanan iş kazası.
denetlenmemesi
Yapılan risk
İhmal kaynaklı yaralanma
analizleri sonucu
veya ölümle sonuçlanan iş 3 4 12
gerekli önlemlerin
kazası.
alınmaması,
Çalışanlar için
geçerli olan bütün
Yaralanma veya ölümle
İSG kurallarına 1 3 3
sonuçlanan iş kazası.
uzman tarafından
uyulmaması
Çizelge 4’te görüldüğü üzere iş sağlığı ve güvenliği uzmanı kaynaklı

tehlikeler ve oluşturabileceği riskler 5 adettir. Bu risklerin azaltılması amacıyla
sürekli iyileştirmeler ve rutin kontroller yapılarak tehlike arz eden durumlar
minimize edilmiştir. İş sağlığı ve güvenliği tatbikatları yapılarak olası bir kaza
durumunda hazırlıklı olunması ve en az hasar ile atlatılması sağlanmıştır.
Yapılan bu çalışmalarla risk grubundaki tehlikelerin olasılık dereceleri daha
aşağılara çekilmiş ve analiz değerlerinin azalması sağlanmıştır.
İş sağlığı ve güvenliği uzmanından kaynaklı ‘Yüksek Derece Risk’
grubunda bir adet tehlike bulunmaktadır. ‘Orta Derece Risk’ grubunda iki adet
tehlike bulunmaktadır.
273
5.4. Başsondör ve Sondör Kaynaklı Tehlikeler için Risk Analizi

Bu kısımda sahada bulunan başsondör ve sondörler tarafından kaynaklanan
tehlikelerin risk analizi 5x5 L tipi matris yöntemi kullanılarak yapılmıştır.
Analizler sonucunda en büyük tehlike ve risk dijital ve analog göstergelerin
takip edilmemesi sonucunda oluşmaktadır. Yapılan risk analizleri Çizelge 5’ de
verilmiştir.
Çizelge 5. Başsondör ve sondör kaynaklı tehlikeler için risk analizi

RİSK
TEHLİKE ETKİ OLASILIK ŞİDDET DEĞERİ
Yaralanma,
Cilde kimyasal teması,
Toz soluma ve göz ile
Doğru KKD
teması, düşme, ezilme, 3 3 9
kullanılmaması
kırılma,
Yüksek ısıya maruz
kalmak.
Ekip Çalışanlar arası
koordinasyonunun iletişimsizlikten kaynaklı 4 3 12
sağlanmaması yaralanma veya ölümler.
Ani basınç oluşumu,
Vinç üzerindeki
Dijital ve analog ağırlıkların düşmesi
göstergelerin sonucu yaralanma veya 3 5 15
takip edilmemesi ölüm,
Tong anahtarlarında zincir
kopması ve çarpması.
Çizelge 5’de görüldüğü üzere başsondör ve sondör kaynaklı tehlikeler ve

274
Başsondör ve sondör kaynaklı ‘Yüksek Derece Risk’ grubunda bir adet

tehlike bulunmaktadır. ‘Orta Derece Risk’ grubunda ise bir adet tehlike
bulunmaktadır.
5.5. Derikmen Kaynaklı Tehlikeler için Risk Analizi

Bu kısımda derikmen tarafından kaynaklanan tehlikelerin risk analizi 5x5 L tipi
matris yöntemi kullanılarak yapılmıştır. Analizler sonucunda en büyük tehlike
ve risk mekanik parçaların düşürülmesi sonucunda oluşmaktadır. Yapılan risk
analizleri Çizelge 6’ da verilmiştir. Derikmen kaynaklı ‘Tolere Edilemez Risk’
grubunda bir adet tehlike bulunmaktadır. ‘Orta Derece Risk’ grubunda ise üç
adet tehlike bulunmaktadır.
Çizelge 6. Derikmen kaynaklı tehlikeler için risk analizi

RİSK
DEĞERİ
Gerekli İSG
Bilgisizlik sonucu
eğitimleri
yaralanma, 4 2 8
alınmadan kuleye
Düşme, ezilme, kırılma.
çıkılması
Emniyet kemeri Yüksekten düşerek

2 5 10
kullanılmaması yaralanma veya ölüm.
Kaçış halatının Yüksekten düşerek

2 5 10
test edilmemesi yaralanma veya ölüm.
Ezilme, çarpma sonucu

Platforma yanlış travma geçirme,
3 4 12
istifleme El veya parmak sıkışması
veya kopması.
Mekanik
Çarpma sonucu yaralama
parçaların 4 5 20
veya ölüm.
düşürülmesi
Elektrik kaçaklarına bağlı
Pompa çalışma çarpılma,
kontrollerinin Basınçlı borularda veya
2 4 8
düzenli olarak pistonlarda sızdırma
yapılmaması kaynaklı patlamada
yaralanma veya ölüm.
275
5.6. İşçi Kaynaklı Tehlikeler için Risk Analizi

Bu kısımda sahada çalışan işçiler tarafından kaynaklanan tehlikelerin risk analizi
5x5 L tipi matris yöntemi kullanılarak yapılmıştır. Analizler sonucunda en
büyük tehlike ve risk uygun olmayan KKD kullanılması sonucunda
oluşmaktadır. Yapılan risk analizleri Çizelge 7’ de verilmiştir.
Çizelge 7. İşçi kaynaklı tehlikeler için risk analizi

RİSK
DEĞERİ
Yaralanma,
Doğru KKD
kullanılmaması
yüksek ısıya maruz kalmak.
Uygun duruş pozisyonunda
Uyarı
bulunmama,
levhalarına 4 4 16
Hatalı davranışlarda bulunma
uyulmaması
ve iş kazasına sebep olmak.
Gerekli teknik
ve İSG Bilgisizlik sonucu yaralanma,
4 3 12
eğitimlerine Düşme, ezilme, kırılma.
katılmama
Izgara ve Yüksekten düşme,
korkuluklara Kol veya bacağını kırma
sonucu yaralanma veya ölüm. 3 4 12
dikkat
edilmemesi
Basınç Basınçlı borularda sızdırma
kontrollerinin kaynaklı patlamada yaralanma
veya ölüm. 2 5 10
düzenli
yapılmaması
Ezilme, çarpma sonucu travma
geçirme,
Yanlış istifleme 4 3 12
El veya parmak sıkışması veya
kopması.
Yorgun ve Toz soluma ve göz ile teması,
dikkatsiz Düşme, ezilme, kırılma, 5 3 15
çalışılması Yüksek ısıya maruz kalma
sonucu yaralanma veya ölüm.
Kimyasal Toksik maddeye maruz kalma,
maddelerin Toz soluma,
talimatlara Cildin kimyasal ile teması 3 4 12
uygun sonucu yaralanma veya ölüm.
kullanılmaması
276
Çizelge 7’de görüldüğü üzere işçi kaynaklı tehlikeler ve oluşturabileceği

riskler 8 adettir. Bu risklerin azaltılması amacıyla sürekli iyileştirmeler ve rutin
kontroller yapılarak tehlike arz eden durumlar minimize edilmiştir. İş sağlığı ve
güvenliği tatbikatları yapılarak olası bir kaza durumunda hazırlıklı olunması ve
en az hasar ile atlatılması sağlanmıştır. Yapılan bu çalışmalarla risk grubundaki
tehlikelerin olasılık dereceleri daha aşağılara çekilmiş ve analiz değerlerinin
azalması sağlanmıştır.
İşçi kaynaklı ‘Tolere Edilemez Risk’ grubunda bir adet tehlike
bulunmaktadır. ‘Yüksek Derece Risk’ grubunda iki, ‘Orta Derece Risk’
grubunda ise beş adet tehlike bulunmaktadır.
5.7. Tekniker Kaynaklı Tehlikeler için Risk Analizi

Bu kısımda sahada çalışan teknikerler tarafından kaynaklanan tehlikelerin risk
en büyük tehlike ve risk uygun olmayan KKD kullanılması sonucunda
oluşmaktadır. Yapılan risk analizleri Çizelge 8’ de verilmiştir.
Çizelge 8’de görüldüğü üzere tekniker kaynaklı tehlikeler ve
İşçi kaynaklı ‘Tolere Edilemez Risk’ grubunda tehlike bulunmamaktadır.
‘Yüksek Derece Risk’ grubunda bir adet, ‘Orta Derece Risk’ grubunda ise üç
adet tehlike bulunmaktadır.
277
Çizelge 8. Tekniker kaynaklı tehlikeler için risk analizi

RİSK
DEĞERİ
Yaralanma,
Doğru KKD
kullanılmaması
Yüksek ısıya maruz kalmak.
Elektrik kablo
Elektrik çarpması, kesilmesi veya
hatlarının
elektriksel alan kaynaklı yangın,
uygunsuz 2 5 10
Kimyasal madde alevlenmesi gibi
yerlerden
durumlarda yaralanma veya ölüm.
geçirilmesi
Tetikleyici ve
Maddelerin reaksiyon göstermesi
yanıcı
sonucu zehirli gazdan etkilenme,
maddelerin
Maddelerin alevlenmesi sonucu 2 5 10
konumuna
çıkan yangında yaralanma veya
dikkat
ölüm.
edilmemesi
Bakım ve onarım işlerinde statik
Gerekli yalıtım
elektriğin boşaltılmamasından
ve
kaynaklı çarpılmalarda 3 4 12
topraklamanın
yaralanma, yanık oluşumu veya
yapılmaması
ölüm.
5.8. Diğer Personellerden Kaynaklı Tehlikeler için Risk Analizi

Bu kısımda sahada çalışan ambarcı, güvenlik görevlisi, şoför, aşçı, garson ve
temizlik görevlisi gibi diğer çalışanlar tarafından kaynaklanan tehlikelerin risk
en büyük tehlike ve risk birbirini aktive eden maddelerin etki alanı sınırlarında
bulundurulması sonucunda oluşmaktadır. Yapılan risk analizleri Çizelge 9’ da
verilmiştir.
Çizelge 9’da görüldüğü üzere sahada bulunan diğer çalışanlardan kaynaklı
tehlikeler ve oluşturabileceği riskler 6 adettir. Bu risklerin azaltılması amacıyla
sürekli iyileştirmeler ve rutin kontroller yapılarak tehlike arz eden durumlar
minimize edilmiştir. İş sağlığı ve güvenliği tatbikatları yapılarak olası bir kaza
durumunda hazırlıklı olunması ve en az hasar ile atlatılması sağlanmıştır.
Yapılan bu çalışmalarla risk grubundaki tehlikelerin olasılık dereceleri daha
aşağılara çekilmiş ve analiz değerlerinin azalması sağlanmıştır.
278
Diğer çalışanlardan kaynaklı ‘Tolere Edilemez Risk’ grubunda bir adet

tehlike bulunmaktadır. ‘Yüksek Derece Risk’ grubunda iki adet, ‘Orta Derece
Risk’ grubuna ise üç adet tehlike bulunmaktadır.
Çizelge 9. Diğer personellerden kaynaklı tehlikeler için risk analizi

TEHLİKE ETKİ OLASILIK ŞİDDET RİSK
DEĞERİ
Yaralanma,
İSG önlemlerine
Toz soluma ve göz ile 5 3 15
uyulmaması teması,
Düşme, ezilme, kırılma.
Birbirini aktive
Maddelerin reaksiyon
edecek göstermesi sonucu zehirli
malzemelerin yan gazdan etkilenme, 4 20
5
Maddelerin alevlenmesi
yana sonucu çıkan yangında
bulundurulması yaralanma veya ölüm.
Dikkatli araç Normal ve yağışlı havalarda

araç kazaları,yaralanma 3 5 15
kullanılmaması
veya ölüm.
Gıdaların uygun Gıda bozulmalarından
kaynaklı zehirlenme,
koşullarda Zararlı bakteri 2 5 10
depolanmaması bulundurmasından dolayı
hastalanma.
Hijyen kurallarına Hastalık bulaşması veya
lokasyondaki personellerde 3 4 12
uyulmaması
salgın hastalık başlaması.
Kimyasal Toksik maddeye maruz
kalma, toz soluma,
kullanımına Cildin kimyasal ile teması 3 4 12
dikkat edilmemesi sonucu yaralanma veya
ölüm.
6. SONUÇLAR
Yapılan çalışmada, Çanakkale Çamköy formasyonunda yapılan bir jeotermal
sondaj sahasının çalışanlardan kaynaklı tehlikeler ve riskler iş sağlığı ve işçi
güvenliği açısından incelenerek risk analizi yapılmıştır. Sondaj sahasındaki
çalışanlar sekiz gruba indirgenmiştir. Tüm tehlike kaynakları ve etkileri detaylı
bir şekilde belirlenmiştir. Sonrasında bu tehlike kaynaklarının risk analizleri
279
yapılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre sahada çalışanlardan kaynaklı “Tolere

Edilemez Risk” grubunda üç adet tehlike bulunmaktadır. “Yüksek Derecede
Risk” grubunda ise sekiz adet tehlike bulunmaktadır. Yapılan çalışmalar ile bu
gruplardaki tehlikelerin olasılık seviyelerinde azalmalar meydana getirilerek risk
analiz değerleri düşürülmüştür. Elde edilen bulgular hem çalışılan saha hem de
başka sondaj sahalarında insan kaynaklı tehlikelerin azaltılmasında yol
göstermesi bakımından büyük önem arz etmektedir.
KAYNAKLAR
TMMOB, 2011. TMMOB İstanbul İl Koordinasyon Kurul Raporu, Türkiye Mühendis ve
Mimarlar Odası Birliği, Ekim 2011, İstanbul.
ESAW, 2013. Europhean Statistics on Accident at Work Summary, Methodology, Eurostat
Methodologies & Working Papers, Luxembourg.
ILO, 2009. International Global Report, İnternational Labour Organization, May 2009,
Switzerland.
Erdoğan, Y., Kök, O.E., Tanrıverdi, İ., 2017. Çanakkale, Tuzla Bölgesi Jeotermal Sondaj
Sahasının İş Güvenliği Açısından Değerlendirilmesi ve Risk Analizi. Türkiye 25.
Uluslararası Madencilik Kongresi, p. 399-407, Antalya.
MTA, 2010. Çanakkale-Tuzla ir:17/08 ruhsat numaralı etüt raporu, Maden Tetkik Arama
Genel Müdürlüğü, Kasım 2010, Ankara.
280
View publication stats

Bir Jeotermal Sondaj Sahasında İnsan Kaynaklı Tehlikelerin Risk Analizi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bir Jeotermal Sondaj Sahasında İnsan Kaynaklı Tehlikelerin Risk Analizi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

Bir Jeotermal Sondaj Sahasında İnsan Kaynaklı Tehlikelerin Risk Analizi

Conference Paper · November 2017

Yasin Erdogan Onur Eser Kök

SEE PROFILE SEE PROFILE

lightweight building materials View project

Adana Metrosu View project

The user has requested enhancement of the downloaded file.

02-03 Kasım 2017 ADANA/TÜRKİYE

INTERNATIONAL SYMPOSIUM ON OCCUPATIONAL

2-3 Kasım 2017 ADANA/TÜRKİYE

TMMOB Maden Mühendisleri Odası

Açık İşletmelerde Kamyon Kazaları ve Risk Değerlendirmesi

Türkiye Madencilik Sektöründe İş Kazalarının İstatistiksel Analizi

Yeraltı Kömür Madenciliğinde Solunabilir Tozların Önlenmesi ve Tıbbi Gözetim

Otonom Madencilik; Teknoloji ve Riskler

Yeraltı Ocaklarında Metan Parlaması ve Etkileri Üzerine Deneysel Bir Çalışma

An Assessment of Chemical Composition Measurement Applications of Coal Residual Gas

Mekanize Yeraltı Kömür Ocakları İçin Risk Analizi

Yeraltı Madeni Bantlı Konveyör Kazalarının Olay Ağacı Analizi

İş Kazalarının Kök Neden Analizleri

Bir Jeotermal Sondaj Sahasında İnsan Kaynaklı Tehlikelerin Risk Analizi

Bir Yeraltı Krom İşletmesinde Risk Analizi Uygulanması

BİR JEOTERMAL SONDAJ SAHASINDA İNSAN KAYNAKLI

RİSK ANALYSİS OF EMPLOYEES BASED HAZARDS İN A

Anahtar Kelimeler: İş Sağlığı ve Güvenliği, Sondaj Sahası, Risk Analizi,

Keywords: Occupational Health and Safety, Drilling Area, Risk Analysis,

Bu çalışmada Çanakkale Çamköy formasyonunda yapılan bir jeotermal

3. SONDAJ SAHASINDA ÇALIŞANLAR VE GÖREVLERİ

Şekil 1. Sondaj sahası yerleşim planı (Erdoğan vd., 2017).

Çizelge 1. Sondaj sahası çalışanları ve çalışma süreleri

4. ÇALIŞAN KAYNAKLI TEHLİKELER

4.2. Mühendislerden Kaynaklanabilecek Tehlikeler

− İşaret ve levhalara uyulmaması,

4.3. İSG Uzmanlarından Kaynaklanabilecek Tehlikeler

4.4. Başsondör ve Sondör Kaynaklı Tehlikeler

firmasına bağlı olarak çalışır. Başsondör ve sondörden kaynaklanabilecek

4.5. Derikmen Kaynaklı Tehlikeler

4.6. İşçilerden Kaynaklanan Tehlikeler

katkı malzemelerinin hopper vasıtasıyla ilavesini yapar. Yüzey tankları arası

4.7. Tekniker Kaynaklı Tehlikeler

4.8. Diğer Personellerden Kaynaklanan Tehlikeler

hazırlıklı olunması ve en az hasar ile atlatılması sağlanmıştır. Yapılan bu

Çizelge 2. Company man kaynaklı tehlikeler için risk analizi

Company Man kaynaklı ‘Yüksek Derece Risk’ grubunda tehlike

5.2. Mühendis Kaynaklı Tehlikeler için Risk Analizi

çalışmalarla risk grubundaki tehlikelerin olasılık dereceleri daha aşağılara

Çizelge 3. Mühendis kaynaklı tehlikeler için risk analizi

Mühendis kaynaklı ‘Yüksek Derece Risk’ grubunda bir adet tehlike

5.3. İSG Uzmanı Kaynaklı Tehlikeler için Risk Analizi

yapılmıştır. Analizler sonucunda en büyük tehlike ve risk çalışan işçilerin

Çizelge 4. İsg uzmanı kaynaklı tehlikeler için risk analizi

Çizelge 4’te görüldüğü üzere iş sağlığı ve güvenliği uzmanı kaynaklı

5.4. Başsondör ve Sondör Kaynaklı Tehlikeler için Risk Analizi

Çizelge 5. Başsondör ve sondör kaynaklı tehlikeler için risk analizi

Çizelge 5’de görüldüğü üzere başsondör ve sondör kaynaklı tehlikeler ve

Başsondör ve sondör kaynaklı ‘Yüksek Derece Risk’ grubunda bir adet

5.5. Derikmen Kaynaklı Tehlikeler için Risk Analizi

Çizelge 6. Derikmen kaynaklı tehlikeler için risk analizi

Emniyet kemeri Yüksekten düşerek

Kaçış halatının Yüksekten düşerek

Ezilme, çarpma sonucu

5.6. İşçi Kaynaklı Tehlikeler için Risk Analizi