Subskrybuj DeepL Pro, aby tłumaczyć większe pliki.

Odwiedź stronę www.DeepL.com/pro aby uzyskać więcej informacji.

Dokument został pobrany z witryny

Biblioteka internetowa Europy Środkowej i Wschodniej

Połączone archiwum setek środkowo-, wschodnio- i południowo-wschodnioeuropejskich

wydawców, instytutów badawczych i różnych dostawców treści.

Źródło: Security Dimensions. Studia międzynarodowe i

narodowe Wymiary bezpieczeństwa. Studia

międzynarodowe i narodowe

Lokalizacja: Polska
Autor(zy): Jana Müllerová, Michal Orinčák
Tytuł: Dochodzenie w sprawie pożarów,
przestępczość związana z
podpaleniami Dochodzenie w
sprawie pożarów, przestępczość
związana z podpaleniami
Wyd: 23/2017
Styl Jana Müllerová, Michal Orinčák. "Dochodzenie w sprawie pożaru, przestępczość związana z
cytowa podpaleniem". Security Dimensions. International and National Studies 23:183-198.
nia:
https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=723937
CEEOL copyright 2023

WYMIAR BEZPIECZEŃSTWA
STUDIA MIĘDZYNARODOWE I KRAJOWE
NO. 23; 2017 (183-198)
DOI 10.24356/SD/23/11

DOCHODZENIE W SPRAWIE POŻARU, PRZESTĘPCZOŚĆ ZWIĄZANA

Z PODPALENIAMI

PROF. ING. JANA MÜLLEROVÁ, PH.D.

Uniwersytet w Żylinie, REPUBLIKA SŁOWACKA

ING. MICHAL ORINČÁK, PH.D.

Uniwersytet w Żylinie, REPUBLIKA SŁOWACKA

ABSTRAKT

Wykrywanie przyczyn pożarów jest jedną z głównych i złożonych dyscyplin

technicznych w kontekście działań związanych z Departamentem Ochrony
Przeciwpożarowej. Realizacja tego zadania nie może być rozumiana w sposób statyczny,
ale raczej jako stale ewoluujący proces, w którym absolutnie konieczne jest
wykorzystanie wyników nauki i technologii oraz skuteczne zastosowanie nowej wiedzy
w praktyce.
Podpalenia to bardzo kosztowny i społecznie niebezpieczny problem. Statystycznie
odnotowana średnia liczba wyjazdów do pożarów w ciągu ostatnich 10 lat wyniosła
11500. W 2015 roku było to 11317 pożarów, które zostały przechwycone przez straż
pożarną i strażaków. Większość pożarów powstała w wyniku nieostrożności i zaniedbań
osób dorosłych, które spowodowały aż 53% wszystkich pożarów w ubiegłym roku. Z
punktu widzenia przyczyn pożarów najbardziej interesująca jest druga w kolejności
grupa przyczyn pożarów. Udział pożarów umyślnych wyniósł w 2015 roku 13%, tj.
1471 pożarów. Dodatkowe 10% pożarów powstało z nieznanych przyczyn.
artykuł dotyczy procedur badania pożarów i koncentruje się na procedurach próbkowania
zbieranie przy użyciu psów podpalających lub alternatywnych urządzeń do pobierania próbek.

INFORMACJE O ARTYKULE

Historia artykułu
Otrzymano: 25.09.2017 Zaakceptowano 16.10.2017 r.

Słowa kluczowe
dochodzenie w sprawie pożaru, podpalenie, czujka, punkt początkowy

CEEOL copyright 2023

CEEOL copyright 2023

JANA MÜLLEROVÁ, MICHAL ORINČÁK

WPROWADZENIE
Ważnym elementem pod względem zagrożeń dla osób i mienia są pożary
samochodów osobowych. W 2015 roku odnotowano 815 pożarów, w
wyniku których zginęło 10 osób, a 16 zostało rannych. Szkody
majątkowe wyniosły 3 644 525 euro. Podobnie w sąsiedniej Republice
Czeskiej, pożary umyślne stanowią główną część pożarów samochodów
osobowych, z udziałem 29% w 2015 r. i bezpośrednimi szkodami w
wysokości kilku miliardów koron rocznie1. Umyślne i złośliwe spalanie
mienia odpowiada za około jedną piątą tych kosztów.
Najskuteczniejszym sposobem na zmniejszenie kosztów i szkód
spowodowanych podpaleniem jest przeprowadzenie skutecznego
dochodzenia w sprawie pożaru, które doprowadziłoby do ujęcia i
ścigania osoby odpowiedzialnej. dochodzenie w sprawie pożaru to
dziedzina kryminalistyki, która koncentruje się na ustaleniu
pochodzenia i przyczyn pożaru. Ustalenie pochodzenia pożaru
odpowiada na pytanie
"Gdzie wybuchł pożar?" ustalenie przyczyny pożaru odpowiada na
pytanie "Dlaczego wybuchł pożar?". Podobnie jak w przypadku
wszystkich dyscyplin kryminalistycznych, wykorzystanie nauki w
dziedzinie dochodzeń przeciwpożarowych rozwija się bardzo szybko.
Postęp w ulepszaniu technologii, sprzętu, szkoleń i edukacji pozytywnie
wpływa na sposób, w jaki laboratorium kryminalistyczne lub pożarnicze
może pomóc śledczemu w ustaleniu pochodzenia i przyczyny pożaru.
Głównym celem ekspertyzy chemicznej próbek pożaru jest ustalenie,
czy w próbkach tych znajdują się substancje (przyspieszacze), które
mogłyby przyczynić się do powstania pożaru lub przyspieszyć jego
rozprzestrzenianie się. Mogłoby się wydawać, że wysoce lotna substancja,
taka jak benzyna, powinna ulec całkowitemu rozkładowi i nie pozostawić
po sobie żadnych śladów (jest to zwykle sztandarowe oczekiwanie).
Jednak ślady akceleratorów ognia, tj. akceleratorów pieca, często
pozostają obecne nawet po ognistym pożarze. Gdy łatwopalna ciecz
zostanie rozlana na porowaty materiał, taki jak dywany lub tapicerka,
bardzo szybko pęcznieje do głębokości materiału. Po rozpaleniu ognia
spalanie zachodzi tylko na powierzchni, gdzie dostępny jest tlen, więc
płyny z powierzchni odparowują i palą się, podczas gdy ciecz
zaabsorbowana w głębszych warstwach materiału pozostaje nienaruszona.
w przypadku pożaru, który jest wystarczająco szybko ugaszony, lub w
przypadkach, gdy warunki do spalania (niedobór tlenu) nie są
odpowiednie, palna ciecz używana przez race
1
Prezidium HaZZ, MVSR, Požiarne štatistiky 2015, online.
CEEOL copyright 2023
CEEOL copyright 2023

184

CEEOL copyright 2023

CEEOL copyright 2023

dochodzenie w sprawie pożaru, przestępczość

związana z podpaleniami

może nie ulec całkowitemu spaleniu. W takich przypadkach późniejsza

analiza chemiczna materiałów pożarowych może nam powiedzieć, jaki
rodzaj płynu został użyty.
Skuteczne wykrywanie przyczyn pożarów zależy i zawsze będzie
zależeć od stale rosnącej ilości informacji na temat nowej wiedzy nie
tylko ze straży pożarnej, ale także z innych dziedzin, takich jak
budownictwo, chemia, inżynieria elektryczna i tym podobne. Na ogólne
wyniki ma znaczący wpływ indywidualne podejście, specjalizacja członka
w danej kwestii, stopień zdobytego doświadczenia, wiedza na temat
zapobiegania i tłumienia pożarów, a także inne powiązane dyscypliny
kryminalistyki. Wymagania dotyczące wykrywania przyczyn pożarów
stale rosną. Pracownik zajmujący się tą profesją musi być równorzędnym
partnerem zawodowym organów ścigania.
Ogólna charakterystyka wykrywania przyczyn pożaru była stopniowo
ugruntowywana w systemie zawodowej straży pożarnej w Czechosłowacji
od 1960 roku. Pierwsi śledczy należą do pracowników wydziału
prewencji. w powiatach odbywały się inspekcje przeciwpożarowe. działania
śledczych są stopniowo precyzowane i powstają pierwsze oddzielne
wydziały w ramach wydziałów prewencji. śledczy przeciwpożarowy
koncentruje się na identyfikacji pierwotnej przyczyny pożaru. jest to jego
podstawowa działalność. jego ustalenia służą następnie potrzebom
organów policyjnych, które określają dalsze procedury, ewentualne
ściganie lub zaprzestanie sprawy. Innym działaniem śledczego jest
wykonywanie państwowego nadzoru przeciwpożarowego, czyli kontrola
przestrzegania przepisów i zasad bezpieczeństwa pożarowego.
przepisy związane z ochroną przeciwpożarową.
Wykrywanie przyczyn pożaru koncentruje się głównie na ustaleniu
konkretnej przyczyny pożaru. jest to ważne dla organów ścigania
(ewentualne ściganie przestępstwa lub zaniedbania), dla firm
ubezpieczeniowych (informacje o roszczeniach), a także dla zapobiegania
(np. zapobieganie pożarom w niektórych rodzajach działalności lub
obiektach). Kompetencje HaZZ (systemu ratownictwa pożarowego) w
zakresie ustalania przyczyn pożarów określa ustawa o ochronie
przeciwpożarowej2
, rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych oraz
zarządzenia prezesa HaZZ3. z pracą inspektora ochrony przeciwpożarowej
związana jest również ustawa o policji4.

2
Ustawa 314/2001 o ochronie przeciwpożarowej, art. 7.
3
Dekret MV SR 121/2002 o zapobieganiu pożarom.
4
Ustawa 353/1997 o policji
CEEOL copyright 2023
CEEOL copyright 2023

185

CEEOL copyright 2023

CEEOL copyright 2023

JANA MÜLLEROVÁ, MICHAL ORINČÁK

DOCHODZENIE W SPRAWIE POŻARU

Dochodzenie popożarowe, jak również ocena ryzyka pożarowego,
obejmuje identyfikację, analizę i ocenę wskaźników w przypadku
podejrzenia pożaru. Wykrywanie przyczyn pożarów jest wysoce
profesjonalnym działaniem mającym na celu wykrycie przyczyn pożarów,
przyczyn i sposobów ich rozprzestrzeniania się oraz spowodowanych
szkód. obejmuje statystyki, które są powiązane z wiedzą o konkretnych
przyczynach wykorzystywanych do tworzenia standardów ochrony
przeciwpożarowej. Na podstawie ustalenia przyczyny pożaru ustalana jest
odpowiedzialność prawna poszczególnych osób za jego powstanie. praca
ta wymaga praktycznej znajomości metod i procedur kryminalistycznych.
Inspektor ochrony przeciwpożarowej to osoba posiadająca wymagane
kompetencje zawodowe i wiedzę zgodnie z instrukcjami Okręgowego lub
Regionalnego Dyrektora HaZZ. Musi on posiadać rozległą wiedzę na
temat zapobiegania pożarom, dynamiki pożarów, chemii, procesów
samozapłonu i niezbędnych podstaw wielu wiodących dyscyplin5. Wymagana
jest również podstawowa wiedza z zakresu kryminalistyki. Wyróżniamy
trzy podstawowe poziomy przyczyn pożarów. Poziom 1 to pierwszy
człowiek, który stanął w ogniu. Poziom 2 to detektor ognia z pewnym
specjalnym przeszkoleniem (treningiem). Poziom 3 to strażak z
określonym doświadczeniem i wiedzą ekspercką6.

MIEJSCE POCHODZENIA
Pod pojęciem "kryminalistycznego punktu początkowego" rozumiemy
każde miejsce, w którym rozpoczęło się spalanie i w którym należy
również znaleźć źródło ognia. jest to miejsce, w którym sprawca, na
przykład, zapalił stos siana. nie ma decydującego znaczenia, czy sprawca
spowodował to umyślnie, czy przez zaniedbanie (np. zapomniane żelazko
itp.). kryminalistyczny punkt początkowy zwykle znajduje się tylko jeden.
Może się jednak zdarzyć, że wykryte zostaną dwa lub więcej pożarów.
Takie ustalenie pozwala jednoznacznie stwierdzić, że mamy do czynienia
z celowym zaprószeniem ognia. głównym celem ekspertyzy pożarowej
jest znalezienie miejsca przestępstwa, w którym rozpoczęło się spalanie,
oraz zasobów, z których ogień rozprzestrzenił się na inne obiekty i
przestrzenie. zamiast miejsca przestępstwa powinny znajdować się ślady,
które jednoznacznie wskazywałyby, że to miejsce było rzeczywistym
źródłem pożaru7.

5
v. Banasinský, Zjiċťování příčin požári, Ostrava 1995, VŠB FH-G 1995, s. 37-39.
6
European Network of Forensic Science Institutes, 2016, ENFSI guideline for evalua-
CEEOL copyright 2023
CEEOL copyright 2023

tive reporting in forensic science, 2016, online, s. 33.

7
P. Pokojný, Zisťovanie príčin vzniku požiarov, Bratislava 1975, ALFA, 93 s.

186

CEEOL copyright 2023

CEEOL copyright 2023

dochodzenie w sprawie pożaru, przestępczość

związana z podpaleniami

MIEJSCE POCHODZENIA ŚWIADKA

Świadkowie są często określani jako punkt centralny. Ponieważ punkt
ten jest zwykle określany jako miejsce, w którym po raz pierwszy pojawił
się ogień, pożar objawił się albo dużym pojawieniem się dymu, albo
płomieni. ogniska te są najczęściej wykrywane podczas przesłuchiwania
świadków. Ognisko to nie jest jednak zwykle tożsame z
kryminalistycznym punktem początkowym, ale nawet jeśli nie możemy
całkowicie wykluczyć takiego konsensusu.

PUNKT POCZĄTKOWY STRAŻY POŻARNEJ

Punkt początkowy pożaru to miejsce, w którym strażacy widzieli
najbardziej intensywne spalanie, a także zwracali największą uwagę
podczas lokalizowania pożaru. w większości przypadków jest to miejsce,
w którym przechowywano najwięcej łatwopalnych substancji. punkt
początkowy pożaru to miejsce najczęściej dotknięte pożarem (topienie
materiałów, różne deformacje itp.).Z drugiej strony, rzeczywiste miejsce
wybuchu zbrodni wojennych może nie zostać poważnie uszkodzone,
ponieważ ogień może rozprzestrzeniać się poprzez różne rozproszone
materiały łatwopalne (poręcze, pajęczyny, papiery itp.).
RYS. 1. PIES DO PODPALEŃ WYKRYWAJĄCY AKCELERATOR

CEEOL copyright 2023

CEEOL copyright 2023

187

CEEOL copyright 2023

CEEOL copyright 2023

JANA MÜLLEROVÁ, MICHAL ORINČÁK

PROCEDURY ŚLEDCZEGO DS. POŻARÓW

Wczesne wykrycie czujki na miejscu pożaru pozwala na zniszczenie
ważnych śladów, które mogą zostać zniszczone przez dalszy rozwój
pożaru i działanie przeszkadzających jednostek. pozwala mu to uchwycić
sytuację na miejscu pożaru, która może następnie ulec zmianie w wyniku
rozwijającego się pożaru w wyniku działań podczas prac ratowniczych,
lokalizacyjnych i upłynniających. śledzenie dynamiki pożaru, rejestrowanie
różnych cech spalania oraz śledzenie postępów i skuteczności gaszenia
pożaru zapewnia mu bogactwo informacji, które później zdobyłby z
trudem lub wcale. Osobiste monitorowanie pożaru daje ogólny przegląd i
orientację w pożarze. w przypadku jego przybycia po zniszczeniu pożaru,
możliwe jest uzyskanie tych danych od interweniujących jednostek i
świadków. stacja meteorologiczna może określić sytuację
meteorologiczną.
Rejestrowanie działań podczas gaszenia i akcji ratowniczej Po
przybyciu na miejsce pożaru należy odnotować ważne informacje, takie
jak
a) osób obecnych na miejscu pożaru (świadków, właścicieli, mieszkańców
i innych osób) oraz monitorować ich podejrzane zachowanie,
b) sytuacja meteorologiczna (kierunek i siła wiatru, widoczność itp.),
c) ocena bezpieczeństwa, ewakuacja osób i skupienie się na lokalizacji pożaru,
d) przybycie właścicieli i ich reakcja po otrzymaniu zgłoszenia o pożarze,
e) liczba i rodzaj wozów strażackich i straży pożarnej.

NAGRYWANIE PRZESTRZENI OGNIA

Śledczy wykonuje zdjęcia i ich dokumentację, aby jak najszybciej
zobaczyć kompletność miejsca pożaru. powinno to obejmować wszystkie
kąty i widoki miejsca, w tym te części, które mogły nie zostać dotknięte
pożarem w tym czasie. Wykonane zostaną fotografie działań gaśniczych,
ze szczególnym uwzględnieniem obszaru zajęcia i płomieni w czasie
pożaru. przydatne jest również zarejestrowanie pożaru za pomocą kamer
wideo. zapewnia datę i czas wideo.

MINIMALIZACJA ZMIAN W OBSZARZE POŻARU

W przypadku każdego kolejnego dochodzenia ważne jest, aby nie
przemieszczać niczego w obszarze pożaru, chyba że jest to konieczne.
Ponieważ wiadomo, że niektóre przedmioty przemieszczają się i ulegają
uszkodzeniu podczas gaszenia pożaru, należy zminimalizować ich
przemieszczanie z obszaru pożaru, a następnie sfotografować i zapisać.
Wszelkie
CEEOL copyright 2023
CEEOL copyright 2023

188

CEEOL copyright 2023

CEEOL copyright 2023

dochodzenie w sprawie pożaru, przestępczość

związana z podpaleniami

Zmiana przyczyny pożaru przed przybyciem detektora musi zostać

zarejestrowana i odpowiednio udokumentowana.

NOWOCZESNE PODEJŚCIA DO WYKRYWANIA AKCELERATORÓW

WYKRYWANIE AKCELERATORÓW PRZEZ PSA TROPIĄCEGO

Metoda wykrywania substancji łatwopalnych, przyspieszaczy pożaru przy

użyciu psów policyjnych jest metodą taktyki kryminologicznej. metoda ta
służy do wykrywania substancji łatwopalnych w umyślnym pożarze. Psy
policyjne są w stanie wyszukać substancje łatwopalne, przyspieszacze
pożaru, które pozostają po ugaszeniu pożaru w miejscu pożaru w postaci
pozostałości. Dzięki tej metodzie bardzo małe pozostałości tych
substancji można również wykryć w spalonych pozostałościach pożaru i
w zanieczyszczonej szmatce na śmieci. podstawa metodologii szkolenia
została przejęta z USA i przekształcona w warunki europejskie i
słowackie.

WYKRYWANIE AKCELERATORA

Przyspieszacze to wysoce łatwopalne substancje, które często parują w

temperaturach poniżej 0°C. Są to głównie substancje na bazie produktów
ropopochodnych. Do najczęściej stosowanych przyspieszaczy należą:
benzynę samochodową, olej napędowy, naftę, różnego rodzaju
rozcieńczalniki, powłoki, kleje, aceton, alkohol, toluen itp. Ze względu
na swoją łatwopalność są one bardzo często wykorzystywane do
przyspieszania rozprzestrzeniania się ognia.
Podczas pożaru temperatura w ognisku wzrasta do 2000°C. Przy
takich temperaturach na spalonych szczątkach pozostają płyny
resztkowe, których nie można wykryć za pomocą zapachu człowieka w
miejscu pożaru, a w większości przypadków bez użycia środków
technicznych.
Przy oznaczeniach psa służbowego ekspert zabezpiecza próbki
nośników akceleratora do puszek chemicznych, które są wysyłane do
specjalistycznego stanowiska analizy chemicznej.
To, czy zlokalizowane i zidentyfikowane akceleratory są związane z
przyczyną pożaru, czy nie, jest oceniane przez wyznaczone organy policji.
Psy do podpaleń są wykorzystywane do wykrywania:8
– Badanie pozostałości substancji łatwopalnych w ogniu,
– Weryfikacja operacyjna osób znajdujących się w pobliżu pożaru.

CEEOL copyright 2023

CEEOL copyright 2023

8
Edykt MV SR 15/2004 o służbie kinologicznej.

189

CEEOL copyright 2023

CEEOL copyright 2023

JANA MÜLLEROVÁ, MICHAL ORINČÁK

Może być wykorzystywany do weryfikacji operacyjnej osób

znajdujących się w pobliżu pożaru. Osoby cierpiące na niektóre choroby
psychiczne (piromania) lub upodobania seksualne (pirofilia), po pożarze
zwykle pozostają na miejscu i obserwują walkę z ogniem. przewodnik w
cywilnym ubraniu idzie z psem w tłumie. w przypadku pozytywnego
znacznika osoba może zostać przedziurawiona i przekazana organowi
badającemu.
w celu identyfikacji osoby skażonej substancją łatwopalną, gdy osoba
ta jest zatrzymana na podstawie innych faktów (pies jest w stanie
oznaczyć pozostałości np. benzyny samochodowej na rękach nawet po
wielokrotnym myciu).
sprawdzanie przedmiotów należących do sprawców lub podejrzanych,
bagażu, narzędzi, osób zatrzymanych przed demonstracjami, badanie
środowiska pożarowego itp. Przeglądanie osób przed wejściem na teren
chroniony, kontrole domowe w przypadkach nielegalnej produkcji
niektórych narkotyków (toluen i aceton w produkcji pervitinu).
Zaletą wykorzystania psów służbowych jest wysoka selektywność i
czułość psiego węchu, który jest również w stanie zarejestrować ultra-
wysoką prędkość akceleratorów bardzo złożonych matryc w miejscu
pożaru (dym składający się z niepełnego spalania drewna, tworzyw
sztucznych, chemikaliów itp.)
Pies podpalacz jest w stanie przeprowadzić szybką inspekcję dużego
pożaru i bardzo dokładnie zlokalizować wszystkie lokalizacje pozostałych
akceleratorów ognia. jego możliwości są uniwersalne, jest w stanie
zidentyfikować śladowe ilości akceleratorów, które są fizycznie związane
w porach spalonego drewna, nasączone włóknami materiałów
tekstylnych, ziemią, tworzywami sztucznymi, wodą, skórą i innymi
nośnikami.
Wadą tych psów jest ograniczone wykorzystanie przez liczbę tych
psów, ponadto ograniczona zdolność jelit (reagują tylko na czternaście
rodzajów drzwi).

WYKRYWACZ ZAPACHÓW

W Wielkiej Brytanii strażacy badają tak zwany "detektor zapachu

paliwa" na miejscu pożaru. Jest to detektor oparów węglowodorów, który
zasysa powietrze i dostarcza je do płomienia wodoru (rys. 2). Wyższa
temperatura płomienia wskazuje na obecność przyspieszaczy. Procedura
wyszukiwania i zabezpieczania dodatkowych śladów jest zasadniczo taka
sama jak nasza. Po zlokalizowaniu ogniska pożaru śledczy tasują ruiny,
aby znaleźć źródło ognia. Podstawowymi narzędziami artyleryjskimi są
przyspieszacze, takie jak benzyna, aby zapewnić
CEEOL copyright 2023
CEEOL copyright 2023

190

CEEOL copyright 2023

CEEOL copyright 2023

dochodzenie w sprawie pożaru, przestępczość

związana z podpaleniami

aby ogień rozwijał się szybko, i urządzenia zapalające, aby go zapalić.

Może to być bardzo skomplikowane, na przykład elektroniczny zegar
lub, przeciwnie, bardzo proste, jak zapalony papieros włożony do
pudełka zapałek. Ślady takich akceleratorów i urządzeń zapalających
zaskakująco często przeżywają pożar, który wywołały.
RYS. 2 DETEKTOR GAZU WĘGLOWODOROWEGO

Nie trzeba być ekspertem, aby nabrać podejrzeń co do podpalenia.

nieprzyjemne paliwa węglowodorowe i rozpuszczalniki mają
charakterystyczny zapach. łatwopalne ciecze pozostawiają widoczne ślady,
takie jak ostre krawędzie nieregularnych plam na podłodze. mogą to być
również typowe wypalone wzory na krawędziach desek podłogowych,
które wskazują, że płonąca ciecz przepływała między nimi. Jeśli żaden z
tych śladów nie jest obecny, śledczy używają specjalnych detektorów
dymu, aby zidentyfikować pozostałości akceleratorów. Gdy znajdą coś
podejrzanego, zabierają skażony obiekt do analizy laboratoryjnej9.
Doświadczenia ze Stanów Zjednoczonych pokazują, że wyniki
wykorzystania psów służbowych do wyszukiwania dopalaczy nie są
stuprocentowe. podaje się, że ilość błędów wynosi około 3-5% całkowitej
liczby pobranych próbek, nawet u najlepiej wyszkolonych psów. błędy te
wynikają z faktu, że czułość psiego układu żołądkowego jest wyższa niż
czułość układu oddechowego psa.

9
NFPA1033 Standard for Professional Qualifications for Fire Investigator, 2014, s. 118,
online.

CEEOL copyright 2023

CEEOL copyright 2023

191

CEEOL copyright 2023

CEEOL copyright 2023

JANA MÜLLEROVÁ, MICHAL ORINČÁK

powszechnie używanych instrumentów analitycznych, a także fakt, że

wypalanie niektórych materiałów, takich jak polistyreny, gumy piankowe
i tym podobne, powoduje zapach podobny do zapachu akceleratorów.

WCZESNE WYKRYWANIE

Wczesne wykrycie czujki na miejscu pożaru pozwala na zniszczenie

ważnych śladów, które mogą zostać zniszczone przez dalszy rozwój
pożaru i działanie przeszkadzających jednostek. pozwala mu to uchwycić
sytuację na miejscu pożaru, która może następnie ulec zmianie w wyniku
rozwijającego się pożaru w wyniku działań podczas prac ratowniczych,
lokalizacyjnych i upłynniających. śledzenie dynamiki pożaru, rejestrowanie
różnych cech spalania oraz śledzenie postępów i skuteczności gaszenia
pożaru zapewnia mu bogactwo informacji, które później zdobyłby z
trudem lub wcale. Osobiste monitorowanie pożaru daje ogólny przegląd i
orientację w pożarze. w przypadku jego przybycia po zniszczeniu pożaru,
możliwe jest uzyskanie tych danych od interweniujących jednostek i
świadków. stacja meteorologiczna może określić sytuację
meteorologiczną.

REJESTROWANIE DZIAŁAŃ PODCZAS GASZENIA I AKCJI RATUNKOWEJ

Po przybyciu na miejsce pożaru należy zanotować ważne informacje, takie jak:10
a) osób obecnych na miejscu pożaru (świadków, właścicieli, mieszkańców
i innych osób) oraz monitorować ich podejrzane zachowanie,
b) sytuacja meteorologiczna (kierunek i siła wiatru, widoczność itp.)
c) ocena bezpieczeństwa, ewakuacja osób i skupienie się na lokalizacji pożaru,
d) przybycie właścicieli i ich reakcja po otrzymaniu zgłoszenia o pożarze,
e) liczba i rodzaj wozów strażackich i straży pożarnej.

NAGRYWANIE PRZESTRZENI OGNIA

Należy wykonać zdjęcia i ich dokumentację, aby jak najszybciej zobaczyć
kompletność miejsca pożaru. powinno to obejmować wszystkie kąty i
widoki miejsca, w tym te części, które mogły nie być dotknięte pożarem
w tym czasie. Wykonane zostaną fotografie działań gaśniczych, ze
szczególnym uwzględnieniem obszaru zajęcia i płomieni w czasie pożaru.
przydatne jest również nagranie pożaru za pomocą kamer wideo.
zapewnia datę i czas nagrania wideo.
10
europejska sieć instytutów medycyny sądowej: praca nad dochodzeniami w sprawie pożarów i
wybuchów-
ing group, PTEÚ MV SR, 2015.

CEEOL copyright 2023

CEEOL copyright 2023

192

CEEOL copyright 2023

CEEOL copyright 2023

dochodzenie w sprawie pożaru, przestępczość

związana z podpaleniami

RYS. 3. ŚLEDCZY DS. POŻARÓW/PODPALEŃ

MINIMALIZACJA ZMIAN W OBSZARZE POŻARU

W przypadku każdego kolejnego dochodzenia ważne jest, aby nie
przemieszczać niczego w obszarze pożaru, chyba że jest to konieczne.
Ponieważ wiadomo, że niektóre przedmioty przemieszczają się i ulegają
uszkodzeniu podczas działań gaśniczych, należy zminimalizować ich
przemieszczanie z obszaru pożaru, a następnie sfotografować i spisać.
Wszelkie zmiany w pożarze przed przybyciem detektora przyczyny
pożaru muszą zostać zarejestrowane i odpowiednio udokumentowane.

POBIERANIE PRÓBEK
Ważną czynnością śledczego jest również pobranie próbki materiału
dowodowego w celu oceny jego właściwości pożarowo-technicznych,
bezpieczeństwa i innych wymaganych cech. Wszystkie próbki i dowody
powinny być odpowiednio udokumentowane i odnotowane, gdzie zostały
pobrane. najlepiej jest przygotować szkic lub rysunek, na którym
zaznaczona jest pobrana próbka. każdy materiał ma swój numer sprawy i
jest zaznaczony na szkicu.
Dokumentacja towarzysząca, którą należy przesłać wraz z próbkami
pobranymi do ekspertyzy, obejmuje:
a) protokół dotyczący pobierania próbek i innych dowodów,
b) dokumentacja fotograficzna z orientacyjnym planem gaszenia pożaru i
zdjęciami próbnymi (punkt wyjścia powinien być oznaczony strzałką)
(rys. 2),

CEEOL copyright 2023

CEEOL copyright 2023

193

CEEOL copyright 2023

CEEOL copyright 2023

JANA MÜLLEROVÁ, MICHAL ORINČÁK

c) dokumentacja techniczna,
d) opis sytuacji w momencie pożaru.

POBIERANIE PRÓBEK STAŁYCH

Podczas zbierania zwartych lub płaskich materiałów wraz ze spalonymi i
stwardniałymi pozostałościami należy postępować tak, aby próbka
zawierała zarówno uszkodzoną (zniszczoną), jak i uszkodzoną (spaloną
lub stwardniałą) część. wielkość próbek wynosi 0,2-0,5 m2 dla materiałów
płaskich, a długość tych próbek nie powinna przekraczać 800 mm.
Próbki są pakowane w worki polietylenowe, które muszą być
odpowiednio uszczelnione. W przypadku pobierania masy ziarnistej lub
proszkowej, próbki muszą reprezentować zarówno masę oryginalną, jak i
uszkodzoną w wyniku pożaru. Metoda pobierania próbek jest wybierana
zgodnie ze specyficznymi warunkami pożaru. Masa próbki powinna
wynosić od 0,1 do 1,0 kg i być przechowywana w butelce z szeroką szyjką
i korkiem gwintowanym lub stożkowym lub w workach polietylenowych
zapewniających szczelność11.
RYS. 4. SZKOLENIOWE MIEJSCE BADANIA POŻARU Z KUCHNIĄ

11
The Fire Protection Research Foundation, 2002: The Preliminary Scene Assessment:
Lista kontrolna, Online.

CEEOL copyright 2023

CEEOL copyright 2023

194

CEEOL copyright 2023

CEEOL copyright 2023

dochodzenie w sprawie pożaru, przestępczość

związana z podpaleniami

POBIERANIE PRÓBEK CIECZY

Podczas pobierania próbek cieczy należy zachować ostrożność, stosując
wszystkie środki ostrożności. Podczas pobierania próbek z większych
zbiorników, cystern lub beczek należy upewnić się, że pobierana jest
średnia próbka. Podczas pobierania mieszanin niemieszających się cieczy
lub ciał stałych, mieszaniny należy wymieszać przed pobraniem próbki.
Podczas pobierania próbek należy upewnić się, że ciecz nie jest
dodatkowo zanieczyszczona innymi substancjami. Próbki są pobierane
do czystych i suchych szklanych butelek z kulistym lub szczelnym
zamknięciem o pojemności 500-1000 ml.

POBIERANIE PRÓBEK GAZOWYCH

Podczas pobierania próbek gazu należy zidentyfikować rodzaj gazu i użyć
odpowiedniego sprzętu ochronnego. Gazy są usuwane za pomocą
gumowej lub plastikowej dmuchawy do czystych próbek gazu, a objętość
gazu powinna wynosić około 1000 ml. pojemnik na próbki musi zostać
przepłukany co najmniej trzykrotną objętością pobranego gazu przed
zamknięciem. pojemniki na próbki muszą być odpowiednio
uszczelnione.

ZBIÓR MATERIAŁÓW ELEKTROTECHNICZNYCH

Podczas zabezpieczania materiałów elektrotechnicznych nie rozdzielamy
ich, jeśli nie usuwamy przewodu w rurze instalacyjnej. przewody o
długości jednego metra nie zginają się podczas transportu, jeśli przewód
jest dłuższy, delikatnie zgina się w miejscu najmniejszego uszkodzenia.
wskazany jest kierunek do urządzenia i źródła.

AWARYJNE POBIERANIE PRÓBEK PRZEZ STRAŻAKÓW

w Niemczech, odbywa się dokładnie zgodnie z warunkami ramowymi

interwencji. "Próbki awaryjne" pobierane przez strażaków służą
wsparciu obrony przed zagrożeniami i utrwaleniu stwierdzonego
stanu rzeczywistego do bieżącego wykrywania za pomocą bardziej
kosztownych procedur analitycznych. te straże pożarne są dostępne za
pośrednictwem koncepcji pobierania próbek i analizy substancji
niebezpiecznych obejmujących terytorium uznanych instytucji
zawodowych. odnoszą się one do odpowiednich przepisów.
"Próbki awaryjne" są wymagane do zbierania i analizowania badanych
substancji niebezpiecznych przy użyciu odpowiednich i dostępnych w
odpowiednim czasie urządzeń technicznych. Nie są przeznaczone dla
CEEOL copyright 2023
CEEOL copyright 2023

właściwych organów ani policji. Ale ponieważ strażacy przybywają na

miejsce zdarzenia najczęściej jako pierwsi,

195

CEEOL copyright 2023

CEEOL copyright 2023

JANA MÜLLEROVÁ, MICHAL ORINČÁK

Policja i organy eksperckie są zainteresowane próbkami z początkowej

fazy zdarzenia, aby móc oszacować zagrożenia i podjąć dalsze działania.
Próbki awaryjne mogą być dostarczane przez straż pożarną
specjalistycznym organom do dalszego wykorzystania. W tym przypadku
ważne jest, aby strażacy dokładnie udokumentowali warunki ramowe
pobierania próbek.
Poniższe wskaźniki bezpieczeństwa i dane dotyczące substancji mogą
zwrócić uwagę na zagrożenie i wskazać taktyczne środki interwencyjne,
gdy obecne są znane substancje, a niezbędne dane można znaleźć w tle i
bazach danych lub w zewnętrznych źródłach informacji. tabela zawiera
tylko wyjaśnienia zbliżone do praktyki. dokładne definicje można znaleźć
w odpowiednich normach i literaturze pożarniczej.
Dopasowanie odpowiednich urządzeń zawsze opiera się na specyfice
wynikającej z położenia, właściwości obecnych substancji, a także
możliwości osobistych i technicznych. Możliwe zastosowania urządzeń
do pomiaru pożaru dzielą się na trzy rodzaje zagrożeń:
A) Zagrożenia atomowe (promieniowanie jonizujące substancji radioaktywnych),
B) Zagrożenia biologiczne (ryzyko infekcji),
c) zagrożenia chemiczne (w tym pożary).
Konieczność pobierania próbek w przypadku pożarów zależy od
specyfiki substancji biorących udział w pożarze, czasu trwania i
przestrzennego rozprzestrzeniania się pożaru. Uważa się, że dym z
pożaru jest zasadniczo szkodliwy dla zdrowia i dlatego należy unikać
kontaktu z dymem. typowe substancje czynne dymu pożarowego są znane
z badań naukowych. Tylko w szczególnych sytuacjach procedury
wykrywania pożaru dostarczają danych taktycznych, które można
wykorzystać podczas interwencji.
strażacy są chronieni za pomocą sprzętu ochrony dróg oddechowych,
de- w oczekiwaniu na środowisko. w bezpośrednim obszarze pożaru,
dwie godziny po ugaszeniu pożaru, należy pracować w maskach
ochronnych. osoba poszkodowana może otrzymać notatkę na ten temat.

WNIOSKI
Badania przeciwpożarowe odgrywają niezastąpioną rolę w zapobieganiu
pożarom. W odniesieniu do danych i informacji, które są wykrywane
podczas dochodzeń przeciwpożarowych, a następnie analizowane,
możliwe jest wyeliminowanie negatywnych trendów związanych z
występowaniem pożarów i ich rozprzestrzenianiem się. wyniki są
wykorzystywane jako podstawa do propozycji środków regulacyjnych, w
formie przepisów prawnych, są

CEEOL copyright 2023

CEEOL copyright 2023

196

CEEOL copyright 2023

CEEOL copyright 2023

dochodzenie w sprawie pożaru, przestępczość

związana z podpaleniami

Wykorzystywana jest również do identyfikacji obszarów

problematycznych w celu przeprowadzenia działań kontrolnych i, co nie
mniej ważne, do prewencyjnych działań edukacyjnych.
Niektóre negatywne zjawiska w dochodzeniach w sprawie pożarów
przejawiają się we współpracy z policją republiki słowackiej, ponieważ
oba organy administracyjne wypełniają swoje obowiązki w jednym
punkcie i mają różne kompetencje. synergia obu komponentów jest
objęta umową ramową. dochodzenie w sprawie pożaru jest wysoce
erudycyjną działalnością. Każdy śledczy musi znać wiele przepisów, a
jednocześnie musi być w stanie określić przyczynę pożarów, co jest pracą
kryminalisty. istnieje wiele przydatnych umiejętności. śledczy straży
pożarnej powinien korzystać z psa służbowego i elektronicznych
detektorów śladów chemicznych. konieczne jest zatem stworzenie
warunków do odpowiedniego szkolenia tych członków, w szczególności
stworzenie warunków do szkolenia praktycznego.

REFERENCJE
1. Banasinský v., Zjiċťování příčin požári, Ostrava 1995, VŠB FH-G.
2. europejska sieć instytutów medycyny sądowej: ogień i eksplozja-
grupa robocza ds. likwidacji szkód, PTEÚ MV SR, 10.6.2005.
3. europejska sieć instytutów nauk sądowych. eNfSi guideline for
evaluative reporting in forensic science, 2016, http://enfsi.eu/wp-con-
tent/uploads/2016/09/m1_guideline.pdf.
4. Nariadenie Ministra vnútra SR 15/2004 o služobnej kinológii/ Edykt
SN SR 15/2004 o służbie kinologicznej.
5. NFPA1033 Standard for Professional Qualifications for Fire Investi-
gator, 2014. http://www.nfpa.org/codes-and-standards/all-codes-and-
standards/list-of-codes-and-standards/detail?code=1033.
6. Pokojný P., Zisťovanie príčin vzniku požiarov, Bratislava 1975, ALFA.
7. Prezidium HaZZ, MVSR, Požiarne štatistiky 2015, https://www.minv.
sk/?dok22.
8. Fundacja Badań nad Ochroną Przeciwpożarową, Wstępna Ocena Sceny:
Lista Kontrolna, luty 2002. http://www.interfire.org/features/
preliminary_scene_assessment_checklist.asp.
9. Vyhláška MV SR 121/2002 Z.z. o požiarnej prevencii v znení nesko-
rších predpisov/ Zawiadomienie MV SR 121/2002 o zapobieganiu
pożarom.
10. Zákon NR SR 353/1997 Z.z. o policajnom zbore v znení neskorších
predpisov/ Ustawa 353/1997 o policji.

CEEOL copyright 2023

CEEOL copyright 2023

197

CEEOL copyright 2023

CEEOL copyright 2023

JANA MÜLLEROVÁ, MICHAL ORINČÁK

11. Zákon NR SR 314/2001 Z.z. o ochrane pred požiarmi v znení

nesko- rších predpisov/Law 314/2001 about fire protection.

ZACYTUJ TEN ARTYKUŁ JAKO:

J. Müllerová, M. Orinčák, Dochodzenie popożarowe, przestępczość
związana z podpaleniami, "Wymiary Bezpieczeństwa. Studia
Międzynarodowe i Krajowe", 2017, nr 23, s. 183-198, DOI
10.24356/SD/23/11.

198
CEEOL copyright 2023