University for Business and Technology in Kosovo

UBT Knowledge Center

Theses and Dissertations Student Work

Spring 5-2020

NDIKIMI I KULTURËS NË MARKETING NDËRKOMBËTAR RAST

STUDIMI: MCDONALD’S
Blinera Shkodra
University for Business and Technology - UBT

Follow this and additional works at: https://knowledgecenter.ubt-uni.net/etd

Part of the Business Commons

Recommended Citation
Shkodra, Blinera, "NDIKIMI I KULTURËS NË MARKETING NDËRKOMBËTAR RAST STUDIMI: MCDONALD’S"
(2020). Theses and Dissertations. 1703.
https://knowledgecenter.ubt-uni.net/etd/1703

This Thesis is brought to you for free and open access by the Student Work at UBT Knowledge Center. It has been
accepted for inclusion in Theses and Dissertations by an authorized administrator of UBT Knowledge Center. For
more information, please contact knowledge.center@ubt-uni.net.
 Universiteti për Biznes dhe Teknologji
Departamenti për Menaxhment, Biznes dhe Ekonomi

NDIKIMI I KULTURËS NË MARKETING NDËRKOMBËTAR

RAST STUDIMI: MCDONALD’S
Shkalla Bachelor

Blinera Shkodra

Maj / 2020
Prishtinë
 Universiteti për Biznes dhe Teknologji
Departamenti për Menaxhment, Biznes dhe Ekonomi

Punim Seminarik
Viti akademik 2016 – 2017

Blinera Shkodra

Ndikimi i kulturës në marketing ndërkombëtar

Rast studimi: McDonald’s

Mentori: Dr. Sc. Gonxhe Beqiri

Maj/2020

Ky punim është përpiluar dhe dorëzuar në përmbushjen e kërkesave të

pjesshme për Shkallën Bachelor
ABSTRAKT

Ky punim shqyrton rëndësinë e kulturave në të bërit marketing ndërkombëtar. Lidhja në

biznese ndërkombëtare has në pengesa të shumta shkaku i dallimeve kulturore (dmth
mosnjohjën e kulturave) që ndikojnë në zhvillimin ekonomik të vendeve dhe të bërit
marketing ndërkombëtar.

Qëllimi i punimit ka një koherencë të kulturës që analizon ngjashmëritë dhe ndyshimet e

strategjive që dallojnë nga vendi në vend. Mënyra e të bërit marketing ndërkombëtar,
shitja, përballja me konkurentët, turizmi, balanci, mbajta e një kuadri ndikojnë në zgjerim
të biznesit dhe qëllimi i punimit është analizimi dhe hulumtimi i këtyre strategjive. Andaj,
ky punim ka për qëllim të trajtoj një analizë krahasuese sa i përket ndikimit të kulturës në
veprimtaritë e marketingut të kompanisë Mc Donald’s në disa vende që janë më specifike
sa i përket ndryshimeve kulturore dhe sjelljes konsumatore, konkretisht në Kinë, Indi, Turqi
dhe një pjesë modeste i dedikohet Italisë.

Si rast studimi shqyrtohet strategjia e McDonald’s në vendet e lartëcekura sepse në Kosovë

mungon një markë e tillë. Andaj dhe metodologjia e punimit bazohet në analizën e të
dhënave dytësore të marra nga punime shkencore, faqe të internetit, libra nga autor të
ndryshëm, statistika nga artikuj periodik si dhe ueb faqe të verifikuara të kompanisë
konkrete.

Rezultatet e këtij punimi janë të fokusuara në përgjithësi tek kulturat e disa shteteve
specifike ( Indi, Kinë, Turqi dhe Itali), ku mund të themi me bindje se njohja e kulturës së
një vendi është bazë për strategjinë e marketingut ndërkombëtar dhe element i rëndësishëm
për mirëkuptim dhe bashkëpunim mes shteteve. Ky punim arrin të shqyrtojë një kuptim
gjithpërfshirës të kulturave jashtë kufinjëve vendor. Dallimet kulturore midis shteteve
mund të duken shumë të vogla, por ata që i injorojnë rrezikojnë dështimin në programet e
stategjisë së hartuar. Përshtatshmëria e kulturave me popujt ku operon bëjnë diferencimin
dhe suksesin e dëshiruar. Këtë më së miri e dëshmon dhe e tregon McDonald’s në të gjitha
vendet ku operon që si qels për hapjen e të gjitha dyerve të suksesit duhet të vendosim
vëmendjen e njerëzve, të bashkëpunojmë me ata, të i përshtatemi kulturës, të kemi një etikë

I
në punë, diciplinë dhe inovacione në mënyrë që asnjëherë të mos kënaqemi me suksesin e
arriitur deri më tani, të jemi sa më kërkues dhe futja e inovacioneve qofshin edhe shumë të
vogla ndihmon kompaninë apo biznesin të jetë aktiv dhe të mos shuhet. Këtë e dëshmon
operimi i McDonald’s në shumë vende me kultura specifike që janë trajtuar si raste studimi
në këtë punim si në Indi, Kinë, Turqi dhe Itali, duke treguar rezultatet pozitive përmes një
marketingu diferncues dhe adaptueshmëri të lartë me sjelljen konsumatore ndikuar nga
kulturat e vendeve në fjalë.

II
MIRËNJOHJE DHE FALENDËRIME

Unë u jam mirënjohëse dhe falenderuese gjithë profësorëve të UBT-së. Këta profesorë kanë
qenë shtysë e vazhdimit të studimeve dhe suksesit tim, i falenderohem për ligjerata e kjarta
dhe durimin që kanë treguar në sqarimin e çdo pakjartësie që kam hasur gjatë studimeve.

Jo rastësisht kam zgjedhur si mentore Dr.Sc. Gonxhe Beqiri pasi ndër 3 vite studimi nga
profesorë të ndryshëm që kam pasur, profesoreshë Gonxhe ka qenë njëra nga ato që më ka
lënë përshtypje me kreativitetin, mënyrën e spjegimit, thjeshtësinë, korrektësinë,
pozitivitetin, këshillat dhe gatishmërinë për të ndihmuar çdo student në kuptimin e
ligjërimit.

Për mua bashkëpunimi me Dr.Sc Gonxhe Beqiri është nder dhe kënaqësi që i falenderohem
thellësisht për çdo detaj që më ka këshilluar në finalizimin e temës së diplomës.

Një falenderim i veçantë është për familjen time për mbështetjen morale dhe finaciare ku pa
ta ky studim 3 vjeçarë nuk do të ishte i mundur. Ju falenderoj për besim, durimin dhe
dashurinë që më dhat prindërit e mi, me shpresë se mbarimi i studimeve Bachelor të jetë një
fillim i sukseseve të mia.

Prill, 2020
Prishtinë

III
PËRMBAJTJA

LISTA E FIGURAVE .................................................................................. VI

LISTA E TABELAVE ................................................................................ VII

1 HYRJE........................................................................................................ 1

2 SHQYRTIMI I LITERATURËS ............................................................. 3

2.1 Kultura, marketingu ndërkombëtar dhe marketingu global ..................................... 3

2.2 Elementet e kulturës që kanë ndikim në strategjinë e marketingut ndërkombëtar .. 4
2.2.1 Gjuha ndikimi në marketing ndërkobëtar ......................................................... 4
2.2.2 Teknologjia dhe kultura materiale në marketing ndërkombëtar ....................... 5
2.2.3 Ligjet dhe Politika në marketing ndërkombëtar ............................................... 5
2.2.4 Edukimi në marketing ndërkombëtar ............................................................... 5
2.2.5 Vlerat dhe qëndrimet në marketing ndërkombëtar ........................................... 6
2.2.6 Feja në marketing ndërkombëtar ...................................................................... 6
2.3 Kultura, marrëdhëniet shtetërore dhe ndikimi i promocioneve në të bërit biznes
dhe marketing ndërkombëtar .............................................................................................. 7
2.4 Nivelet e kulturës dhe shtresat e kulturës në marketing ndërkombëtar ................... 7
2.4.1 Nivelet e kulturës në marketing ndërkombëtar................................................. 8
2.4.2 Shtresat e kulturës në marketing ndërkombëtar ............................................... 8
2.5 Dimenzionet kulturore të Hofstede në marketing ndërkombëtar ............................. 9
2.6 Format e promocionit në marketing ndërkombëtar ................................................. 9
2.7 Menaxhimi Cross-Kulturor në marketing ndërkombëtar....................................... 10
2.8 Efektet kulturore dhe brendimi në marketing ndërkombëtar ................................. 11
2.9 Ndikimi i kulturave në përformancë organizative gjatë implementimit të
marketingut ndërkombëtar ................................................................................................ 11

3 DEKLARIMI I PROBLEMIT ............................................................... 13

IV
4 METODOLGJIA..................................................................................... 14

5 REZULTATET ........................................................................................ 15

5.1 Pse McDonald’s zgjedh Indinë? ............................................................................ 15

5.1.1 Kultura në Indi ................................................................................................ 16
5.1.2 Lokacioni i McDonald’s në Indi ..................................................................... 17
5.1.3 Promocioni i McDonald’s në Indi .................................................................. 19
5.1.4 Kultura e ushqimit në Indi- Ushqimet vegjetariane dhe jo vegjetariane ........ 20
5.2 Fokusi i operimit të McDonald’s në shtetet në zhvillim ........................................ 22
5.3 Pse McDonald’s në Kinë ?..................................................................................... 23
5.3.1 Depërtimi i McDonald’s në Kinë ................................................................... 23
5.3.2 McDonald’s në Kinë....................................................................................... 24
5.3.3 Ndikimi i strategjisë së marketingut dhe ndyshimi i menysë së McDonald’s
në Kinë 25
5.3.4 Simbolika kulturore e ushqimit të shpejtë në Beijing-Kinë ........................... 28
5.4 McDonald’s në Kinë dhe Indi ................................................................................ 29
5.5 Pse McDonald’s zgjedh Turqinë? .......................................................................... 32
5.5.1 Përshtatshmëria e shijes së McDonald’s me kulturën e kuzhinës Turke ........ 32
5.5.2 Përdorimi i promovimit dhe reklamimit të McDonald’s në Turqi ................. 35
5.6 Pse McDonald’s në Itali? ....................................................................................... 36
5.6.1 Mc Donald’s në Itali apo Mc Italy ................................................................. 37
5.7 Konkluzion lidhur me rastet e shqyrtuara në studim ............................................. 39

6 DISKUTIME DHE PËRFUNDIME ...................................................... 42

7 REFERENCA .......................................................................................... 43

V
LISTA E FIGURAVE
FIGURA 1. BURIMET E KULTURËS ............................................................................................ 4
FIGURA 2. NIVELET E NDËRLIDHURA TË KULTURËS ................................................................. 8
FIGURA 3. KONCEPTI I KULTURËS .......................................................................................... 12
FIGURA 4. PREFERENCAT E USHQIMIT NË INDI ....................................................................... 21
FIGURA 5. SHIJA E PRODUKTEVE TË MCDONALD'S FIGURA 6. PRODUKTET E

MCDONALD'S ................................................................................................................ 33
FIGURA 7. REKLAMAT FIGURA 8. REKLAMAT DHE KULTURA TURKE .... 35
FIGURA 9. KOMBËSIA E PUNËTORËVE TË MCDONALD'S DHE PUNËTORËVE NË ITALI ............. 37
FIGURA 10. MENYJA E PËRSHTATUR PËR KULTURËN ITAIANE (100% ITALIAN) ..................... 39

VI
LISTA E TABELAVE

TABELA 1. POZICIONIMI I MCDONALD'S NË INDI ................................................................... 18

TABELA 2. TË ARDHURAT NDËRKOMBËTARE TË MCDONALD'S............................................. 23
TABLE 3. MENYA E MCDONALD'S NË KINË ........................................................................... 24
TABELA 4. MARKETINGU MIKS ............................................................................................. 29
TABELA 5. ÇËSHTJA E AKULTURIMIT DHE NOSTALGJISË NË TEMAT E DISKUTIMIT ................. 31

VII
1 HYRJE

Në biznesin ndërkombëtar, ne ndeshemi me kultura të panjohura të karakterizuara nga

gjuhë të ndryshme, sisteme të vlerave unike, besime dhe sjellje. Bashkëveprojmë me
partner, njerëz, klientë të fushave të biznesit të cilët kanë stile të jetës, norma, kultura,
zakone dhe sjellje konsumatore të ndryshme (Selimaj, Murati, Qose, Teqja, Prapollari, &
Xhebexhia, 2014). Të gjitha këto mënyra të të bërit biznes dhe të jetuarit prekin
dimenzionet e biznesit ndërkombëtar dhe kjo është arsyeja se pse është e rëndësisishme
njohja e këtyre sistemeve të vlerave unike për komunikimin që është i domosdoshëm për
ekzekutimin e suksesshëm të operacioneve të përditshme. Pothuajse të gjitha ndërmarrjet të
cilat duan ta kenë një fitim dhe një sukses më të madh janë të detyruara të orientohen për në
tregjet e huaja, që të shfaqin produktet dhe shërbimet, ose për të realizuar arazhmane dhe
përfitimet për projekte të ndryshme bashkëpunuese. Forma më e mirë për të vepruar dhe
pasur sukses është të bërit marketing ndërkombëtar, ku mund të themi se marketingu
ndërkombëtar paraprinë në hapjen e dyerve në tregjet anekënd botës. Marketingu
ndërkombëtar është një kopje besnike e atij vendor, me përmbajtje dhe prerogative, por nga
koncepti me një dallim shumë të madh, sepse procesi, filozofia e tij ndeshet me kultura,
sjellje që ndryshojnë nga një vend në tjetrin. Faktikisht në botë janë të pranishme më shumë
se 200 shtete, nga kjo kuptojmë se funksionojnë më shumë se 200 tregje. Dhe padyshim se
të gjitha këto tregje nuk janë të njejta dhe dallojn nga njëra tjetra si në aspektin e
konsumatorëve, të ardhurave apo konkurentëve (Jakupi, 2008). Për të qenë të suksesshëm
është e domosdoshme gjurmimi adekuat për secilin treg të synuar veç e veç, për të vepruar
me suksese në mjediset që janë synim i ndërmarrjes. Ashtu sikurse marketingu vendor edhe
në marketingun ndërkombëtar konsumatori është shenjestra dhe pikësynimi kryesorë, i
vetmi dallim tek marketingu ndërkombëtar janë klientet, konsumatorët blerësit të cilët
gjenden në vende të ndyshme të botës që do të thotë se nuk ka mundësi të aplikohet një
recetë në të gjitha vendet njësoj. Pra, të gjitha aktivitetet e veta i përqendron tek
konsumatori i huaj, duke e studiuar atë dhe duke i ofruar produktet dhe shërbimet që i

1
pranojnë dhe i konvenojnë dhe në këtë mënyrë e josh, e përvetëson dhe e bënë besnik,
kështu në këtë process shitet malli, arkëtohet paraja dhe firma e realizon misionin e vet
ndërmjet fitimit.
Çdo promovim i marketingut që është bërë ka pasur për qëllim prezantimin e produktit apo
shërbimit, përkatësisht komunikim e produktit apo shërbimit me klientët dhe ndikimin e
konsumatorëve për atë produkt në mënyrë që të stimulohet blerja. Për të pasur një
komunikim efektiv duhet që mesazhin ta përcjellim sipas kulturës, zakonit dhe procesit të të
mësuarit. Kultura nuk nënkupton vetëm civilizimin, por gjithashtu edhe zakonet, kodet dhe
traditat që ndikojnë në biznes në mënyra të ndyshme. Çdo kompani e re që është jashtë
kufinjëve nacional përballet me probleme të ndyshme si gjuha, vështirësitë e çmimeve dhe
aplikimi i një stategjije të një biznesi të suksesshëm që ndodhet në një vend me një kulturë
tjetër që aplikohet në një vend të gabuar si pasojë e kësaj rezulton me dështim. Gabimet
mund të jenë shumë të vështira për tu rregulluar dhe mosrepektimi i kulturës së huaj mund
të shkatërroj të gjithë operacionin. Pra, marketingu ndërkombëtar është primar në këtë botë
të globalizuar sepse, nga një pikëpamje kombëtare, izolimi ekonomik është bërë i
pamundur. Duke mos qenë i pranishëm në një treg global, sigurohet një komb me rënie
ekonomike, ku kjo ndikon edhe tek qytetarët e vendit në rënien e standardit të jetesës së
tyre.
Pra, kemi të bëjmë me dy kontradita, nga njëra anë prirja globaliste dhe nga ana tjetër
prirjet etnocentrike kulturore. Për të gjetur pikërisht pikën e kontaktit ne vendosëm të
studiojmë kulturën. Qëllimi i punimit është që të trajtohet ndikimi i kulturës në kontekst të
marketingut ndërkombëtar dhe të analizojë ndërlidhjen në mes ndikimit të kulturave dhe
marketingut ndërkombëtar në veçanti kultura në raport me reklamat, shijet dhe vetdijësimin
e menaxherëve në të kuptuarit që identifikimi i kulturës dhe marketingu i duhur në vend
dhe kohë të duhur kanë një rol primar në përmbushjen e misionit të sukseshëm të një
biznesi.

2
2 SHQYRTIMI I LITERATURËS

2.1 Kultura, marketingu ndërkombëtar dhe marketingu global

Egzistojnë vende të cilat kanë kultura dhe mënyra të jetesës të ndyshme që dallojnë nga
njerëz të ndyshëm që janë të frymëzuar nga norma të ndyshme, tradita, vlera, besime dhe
fe. Kjo është një sfidë e madhe për marketingun global. Për të qenë në një avantazh
konkurues në biznes ndërkombëtar firmat duhet të kuptojnë dallimet në kulturë, si shembull
mund të marrim Afrikën, duke pasur parasysh dallimin midis kulturave afrikane dhe
perëndimore. Kultura ndikon në marketingun ndërkombëtar, në veçanti në reklama,
politikat e tregtisë së lirë, markë efektivitetin, mardhëniet e biznesit ndërkombëtar, në
mënyrën se si menaxhohet një biznes, studimin e sjelljes konsumatore etj (Darley, Lurthge,
& Blankson, 2013). Kultura mësohet me kalimin e kohës sipas vendit ku jeton, njerëzve,
por nuk është tipare e trashëguar gjenetikisht e fillimit njerëzor, kjo krijohet dhe në këtë
mënyrë globalizimi ndikon ne kulturë. (Daramola & Oyinade, 2015). Kulturat ndikohen
dhe i adaptojnë karakteristikat globale, mirëpo ato shpesh i mbajnë veçoritë e tyre të
jashtëzakonshme. Karaketristikat kulturore egzistojnë sepse firmat globale kërkojnë dhe
aplikojnë strategji të marketingut që i pranojnë klientet. Hofstede (2010) tregoi se ka pesë
dimensione kulturore të cilat janë individualizmi kundrejt kolektivizmit, orientimi afatgjatë
kundrejt afatshkurtës, distancë e fuqisë, maskuliniteti kundrejt feminitetit dhe shmangia e
pasigurisë (Hofstede, Hofstede, & Minkov, 2010). Këto dimensione përshkruajnë kulturën
e firmave të ndyshme dhe janë të rëndësishme në formulimin e strategjive të marketingut
global. Rol të rëndësishëm luajnë gjuha, arsimi, shoqëria, feja, vlerat dhe qëndrimet, ligji
dhe praktikat që janë atribute kulturore shumë të rëndësishme për menaxherët e
marketingut dhe duke i analizuar formohet nje strategji e suksesshme e marketingut global.
Duke pasur parasysh se sa shumë kultura të ndryshme janë të pranishme është vështirë të
veçohet një zgjedhje e mirë e strategjisë për kompanitë shumëkombëshe, prandaj duhet së
pari të analizohet kultura pastaj të veprojmë me strategjinë në veçanti reklamimin e
kompanisë. Sa me i madhë të jetë një vend aq me shumë përdoren reklamat. (Ocansey,
2017)

3
 Kombësia

Gjuha Edukimi

kultura
Profesioni
korporative

Burimiet
e
Kulturës

Klasa Grupi (
sociale Etnia )

Seksi Feja

Familja

Figura 1. Burimet e Kulturës

Burimi: Përshtatur nga Jean-Claude Usunier and Julie Anne Lee (2005)

2.2 Elementet e kulturës që kanë ndikim në strategjinë e marketingut

ndërkombëtar

Ka shumë studime që sqarojnë se si kultura ndikon në sjelljen njerëzore. Elementet e

kulturës përbëhen nga feja, gjuha, historia dhe arsimi, të cilat tregojnë mesazhe jo direkte
për klientët dhe konsumatorët në bashkëveprim me zgjedhjen e mallrave dhe shërbimeve.
Varshmëria e elemeteve të kulturës në marketingun ndërkombëtar ndikohet nga gjuha,
teknologjia dhe kultura materiale, ligjet dhe politika, edukimi, vlerat, qëndrimet dhe feja që
janë të sqaruara detajisht më poshtë.

2.2.1 Gjuha ndikimi në marketing ndërkobëtar

4
Si tregues i kulturës së një vendi është gjuha. Prandaj, nëse e marrim një kompani që ka
shumë sukses dhe në të ka shumë punonjës të kulturave të ndyshme, për dobinë e
organizatës është e nevojshme të mësohet gjuha. Në këtë mënyrë edhe komunikimi është
më i lehtë dhe kjo krejt falë gjuhës për ndërveprim. (Michael R. Czinkota, 1995)

2.2.2 Teknologjia dhe kultura materiale në marketing ndërkombëtar

Kultura materiale dhe teknologjia mund të themi se janë shumë të ndërlidhura. Të hetosh
për kulturën material është të mësosh bazat teknologjike të kulturës dhe në anën tjetër, të
analizosh teknologjinë është të studiosh karakterin material të jetës së përditshme që do të
thotë ka një ndërlidhje mes njerëzve dhe objekteve materiale. Është shumë e rëndësishme
se si një zonë e ndërton veprimtarinë e saj tregtare. Progresioni teknik lëvizë në drejtim të
konvergjencës tradicionale. Kjo vihet re nga një shembull me televizionet bardh e zi, se si
në Shtetet e Bashkuara të Amerikës tregu kishte një nivel shumë të lartë në krahasim me
Evropën dhe Japoninë, që për të kuptuar të njejtin nivel të tregut të aksioneve iu desht 1
dekadë thuajse, dhe pikërisht teknologjia ishte ajo që e bëri një vend me nivel më të lartë të
kulturës dhe civilizimit. (Vannini, 2009)

2.2.3 Ligjet dhe Politika në marketing ndërkombëtar

Kultura ka ndikim shumë në mjedisin ligjor dhe politik në një treg të huaj. Të gjitha
rregullat ligjore e politike që përfshihen në mirëmbajtje të ligjit duhet të jenë të përshtatura
dhe të pranueshme me kulturën e vendit e në veçanti kur operon në tregjet ndërkombëtare
me anë të marketingut. (Doole & Lowe, 2008)

2.2.4 Edukimi në marketing ndërkombëtar

Edukimi ka një varshmëri në kalimin dhe shkëmbimin e kulturës. Arsimimi është baza për
sukses në fusha të ndyshme të biznesit që e përbën procedurën e aftësive, qëndrimeve,

5
mendimve, si dhe disiplinat e veçanta në të cilën trajnohen. Të gjitha fimat para se të
operojnë në një vend e analizojnë cilësinë e arsimimit dhe çka e bënë të veçantë atë vend.
Si synim i edukimit është përcjellja e sofistikimit, kulturave dhe traditave të vazhdueshme
brez pas brezi. Për shembull Japonia dhe Koreja cilësohen si vende të shkencës, në veçanti
në fushën e inxhinierike që i’a kalojnë vendeve tjera perëndimore. Arsimi ka luajtur rol të
madh në kulturë si në zhvillimin ekonomik e deri tek sjellja konsumatore. Përmes arsimit
japim ide, qëndrime, inovacione që mund të ndikojnë në ndyshimin e kulturës dhe bëhet
shkas në pasqyrim të kulturës. (Bekerman & Kopelowitz, 2008)

2.2.5 Vlerat dhe qëndrimet në marketing ndërkombëtar

Këta agjentë ndihmojnë të kuptojnë përceptimet e njerëzve, mendimet e tyre lidhur me

çfarë është e dëshirueshme dhe çfarë jo, atë së çfarë është jetësore, e drejtë apo e
përshtatshme. Duke e bashkuar atë me marketingun global rezulton që kjo varet edhe nga
besimet qëndrore. Vlera që popuj të ndyshëm vendosin qoftë për punën, arritjet, pasurinë
kohën dhe marrjen e rrezikut ndikojnë në të bërit import apo eksport, me një fjalë biznes.
Kultura luan rol edhe në mënyrën se si motivohet stafi kolektiv në një biznes, për shembull
në një vend që motivohen njerëzit duke shitur më shumë X produkte që të fitojnë më shumë
para jo në çdo vend funksionon dhe motivohen kësi soji prandaj analizimi i këtyre detajeve
është i rëndësishëm për personat që merren me biznes sepse qëndrimet dhe vlerat e një
vendi mund të dërgojnë në rrugën e suksesit. (Doole & Lowe, 2008)

2.2.6 Feja në marketing ndërkombëtar

Besimet që janë publikuar deri më tani nga të gjitha shtetet janë: Krishterimi, Islamizi,
Hinduizmi, Budizmi dhe Konfucianizmi. Për shumicën e shteteve besimi ka një rëndësi
shumë të madhe. Një lidhje shumë të madhe me marketingun global ka besimi sepse shumë
njerëz me anë të besimit e vlerësojnë strategjinë e të bërit biznes. Festimet ndyshojnë nga
vendet e ndyshme (pra tek krishterët në martesë veshin fustan të bardhë ndërsa në ditën e
krijimit me të zeze, tek Hindu dhe Sikh veshin te kuqe dhe ngjyra të ndryshme të cilat janë

6
të ndritshme me rastin e çdo feste dhe kryesisht veshin të bardha në diegie). Gjithashtu
rëndësi të veçantë ka edhe ushqimi ku në bazë të fesë kemi nevoja dhe ndalime (pra tek
Islamët konsumi i mishit të derrit është i ndaluar ndërsa tek indianët konsumi i mishit të
Lopës është i ndaluar). Andaj, marketerët duhet të kenë kujdes shumë gjatë promovimit të
një produkti në një vend të caktuar duke e analizur gjithmonë besimin e atij mjedisi ku do
të promovohet një produkt apo shërbim. (Samaj, 2016)

2.3 Kultura, marrëdhëniet shtetërore dhe ndikimi i promocioneve në të bërit biznes

dhe marketing ndërkombëtar

Nuk mund të themi se kultura është një përfaqësues i rëndësishëm i shtetit por trajtohet si
një variabël i pavarur ose efekt i shtetit. Kur dy shtete njihen me kultura, ato shpesh
përshtaten në terme të mira që flasin dhe dijnë për njëra tjetrën. Nëse duam të promovojmë
diçka një nga katër etikat promovuese që përdoret më shpesh janë mjediset kulturore,
ligjore dhe ekonomike të një shteti. Gjatë egzaminimit të kësaj etike promovuese hasim në
probleme të kulturave të ndryshme, duke i ditur preferencat dhe kulturat e një shteti në atë
mënyrë promovohet nje produkt. Për shembull në Meksikë dëgjohet shumë radio dhe
reklamimi i një produkti më së miri bëhet përmes radios. Në vendet me sisteme postare të
zhvilluara keq, reklamimi i postës nuk do të ishte shumë i sukssshëm sa shitjet personale
ose promovimet e shitjeve.
Marketistët poashtu duhet të zgjedhin në mes të promovimeve të synuara në përdoruesit e
fundit të një artikulli ose në shpërndarësit. Promocionet e reklamve janë lajme të
marketingut për blerësit e synuar. Në këtë mënyrë marketerët duan të tërheqin vëmendjen e
blerësve duke i kërkuar artikullin e fundit në dyqane, ku këtu përfshihen promocione të
ndyshme që bëhen përmes reklamave televizive, kuponave, zbritjeve dhe përpjekjeve të
ndryshme drejtuar konsumatorëve. (Steinmetz, 1999)

2.4 Nivelet e kulturës dhe shtresat e kulturës në marketing ndërkombëtar

7
2.4.1 Nivelet e kulturës në marketing ndërkombëtar

Nivelet e kulturës ndahen në tri kategori (Rrustemi V. , 2017):

• Sjellja e përditshme e dukshme, shembull: gjuha e trupit, veshjet, prijet dhe modelet
e të ngrënit, mënyra e jetesës;
• Vlerat dhe morali shoqëror: vlerat e familjës, rolet e gjinisë, modelet e miqësisë;
• Supozimet bazë kulturore: feja, kultura etnike, indentiteti kombëtar.
Pos kësaj kemi edhe nivelet e kulturës që janë të ndërlidhura dhe më së miri i pasqyron
figura 2.

Figura 2. Nivelet e ndërlidhura të kulturës

Burimi: Përshtatur nga Karahanna, Evaristo & Srite, 1998; Rrustemi V., 2017.

2.4.2 Shtresat e kulturës në marketing ndërkombëtar

Shtresat e kulturës në marketing ndërkombëtar ndahen në këto kategori (Rrustemi v. ,

2017):
-Kultura nacionale;

8
-Kultura e industrisë;
-Kultura e kompanisë;
-Sjelljet individuale.

2.5 Dimenzionet kulturore të Hofstede në marketing ndërkombëtar

Shtetet dallojnë mes vete sipas kulturës dhe mënyrës se si shoqëritë e tyre janë të
organizuara. Këto dallime janë arsyeja se pse kompanitë falimentojnë apo nuk kanë sukses.
Modeli 6 dimensional në kulturën e shteteve i propozuar nga Geert Hofstede (2010):
Individualizmi, distribuimi i fuqisë, mashkullorësia, menjanimi i pasigurisë, orientimi afat-
gjatë.
-Individualizmi. Individualizmi është shkalla se sa individ janë të përfshirë në grup. Në
shoqërinë individuale secili person mendon vetëm për vetën e vet, ndërsa në shoqërinë
kolektive kemi individ që brengosën edhe për të tjerët, janë më të lidhur me të tjerët,
ndjenja e kolektivistëve manifestohet nga kush janë ata kur bashkëpunojnë me njerëz të
tjerë apo sipas antarësisë në grup që është krejtësisht e kundërta e individualizmit.
-Distribuimi i fuqisë. Distribuimi i fuqisë tregon formën se sa individ brenda organizatës e
pranojnë dhe presin që fuqia nuk është distribuar në mënyrë të drejtë.
-Mashkullorësia. Mashkullorësia paraqet distribuimin e roleve në mes gjinive në shoqëri.
-Menjanimi i pasigurisë. Menjanimi i pasigurisë tregon tolerancën e shoqërisë ndaj
pasigurisë dhe paqartësive.
-Orientimi afat-gjatë. Orientimi afat-gjatë tregon short term kundër long term ose west
kundër east dhe
-Kënaqësia. Kënaqësia paraqet masën se sa individ mund të kontrollojnë dëshirat e tyre.
(Jansson, 2008)

2.6 Format e promocionit në marketing ndërkombëtar

9
Promocioni na paraqitet në dy forma, klasike dhe zhvillimet e reja. Promocioni në formë
klasike bëhet përms relamave, nxitjes së shitjës, marrëdhëniet me publikun dhe shitjës
personale. Ndërsa promocioni në formë të zhvillimeve të reja bëhet përmes ngjarjeve dhe
eksperiencave, marketingut direkt, mjeteve të promocionit në zhvillim – dizajnin e
paketimeve, përgjegjësisë sociale dhe kujdesit ndaj konsumatorëve (Kotler & Armstrong,
2013).
Pra, kur marketingu na ofron arsye për të blerë, promocioni ka rolin e nxitjes. Promocioni
ndahen në disa kategori si promocion i shtijeve, promovim i tregëtisë dhe forcat e shitjve të
promocionit. Promocioni i shitjeve përfshin mjete për promovim tek konsumatori psh
monstra, demostrime, garanci, kupona, oferta me çmime të ulta etj. Ndërsa tek promovimi i
tregëtisë futen përshembull mallrat falas, reklamimi bashkëpunues etj, dhe e fundit forcat e
shitjeve të promovimit ku këtu hyjnë shpërblimet, konkurset etj. (Adversting and sales
promotion). Shembull, Procredit bank është një ndër kompanitë që promocionin e realizon
në mënyra të ndyshme si reklama, publicitet, promocion personal, në gazeta, billborde etj.
Shitja personale realizohet përmes stafit të bankës dhe klientëve ku ky i pari realizon
mardhënie bashkëpunuese dhe të mira për arsye të shitjës. Promocionin Procredit bank e
realizon edhe përmes reklamave të ndyshme në television ku i informon konsumatorët për
çdo risi, pastaj dhe në gazeta që janë më të lexueshme, në faqe të internetit ku egziston web
faqja e bankës ku pothuajse çdo veprim apo interesim është aty (Zeqiri, 2016).

2.7 Menaxhimi Cross-Kulturor në marketing ndërkombëtar

Domosdoshmëria e të punuarit në vende të ndyshme të botës ka bërë që shumë menaxher të

sukseshëm të obligohen për të analizuar kulturat në mbarë botën. Menaxhimi ndërkulturor
qartëson mënyrën se si të qaset dhe të punohet me njerëzit e kulturave të ndyshme.
Menaxhimi ndërkulturor tregon sjelljen organizative brenda vendeve dhe kulturave,
krahason sjelljen organizative të këtyre kulturave me kulturat tjera, dhe e fundit por jo më
pak e rëndësishmja kërkon të kuptoj dhe përmirëson bashkëveprimin e furnitorëve dhe
partnerëve, bashkëpunëtorëve, drejtuesve, menaxherëve, klientëve në gjithë globin. Pra,

10
menaxhimi ndërkulturor rrit fushën e menaxhimit të brendshëm për të përfshirë dinamikën
ndërkobmëtare dhe multikulturore (Adler & Gundersen, 2008).

2.8 Efektet kulturore dhe brendimi në marketing ndërkombëtar

Për çdo hapje të biznesit në një vend të ri duhet të analizohet kultura e atij vendi. Arsyeja se
pse plotësimi i nevojave kulturore të konsumatorëve është një synim themelor i marketingut
është sepse fiton nga konsumatorët njohuri ndaj kulturave të ndyshme dhe sjelljet e tyre të
blerjes që janë kryesore për suksesin e marketingut në të gjitha kulturat.
Duke i kuptuar, analizuar dhe respektuar kulturat e një vendi tjetër si dhe mundësinë për të
vendosur kulturës së vet një vlerë janë aryet që i bën të dallohen marketerët në përgjithësi.
Kultura e brendit apo markës e ka kuptimin në vendosjen e disa tipareve që të destinojn në
identifikimin e një produkti apo shërbimi nga konkurentët e vendeve tjera ku përfshijnë
logo, simbole, emra dhe të gjitha këto dizajnohen sipas kulturës së vendit përkatës,
traditave apo fenomeneve kulturore. Të udhëhequr nga tregu, kultura e markës ka për
qëllim arritjen e fitimit maksimal të tregut, konsumatorëve dhe ndërmarrjeve. Ajo që e
udhëheq kulturën e markës është popullariteti i markës, pastaj është reputacioni i markës
dhe besnikëria e markës që të gjitha këto kanë impakt të drejtpërdrejtë në suksesin e të bërit
biznes (Yuekun , 2010).

2.9 Ndikimi i kulturave në përformancë organizative gjatë implementimit të

marketingut ndërkombëtar

Më poshtë është ilustruar një figurë që tregon qartë konceptin e kulturës dhe njëherish
arsyet e problemeve që hasin kompanitë gjatë operimit në vende me kultura të ndyshme.

11
 Figura 3. Koncepti i kulturës
Burimi: Smircich, 1983, fq. 345; Muditomo, 2019.

Marrëdhëniet midis mjedisit të biznesit dhe orjetimit kulturor ndërlidhen në funksionimin e

mirë të biznesit dhe këtë më së miri e dëshmon figura 3. Mund të themi se të gjitha këto që
përmenden tek figura 3 rrallë herë respektohen në një prespektivë më të veçantë. Dhe si
pasojë e mosrespektimit të kësaj vie deri tek një stategji e biznesit jo mirë të strukturuar dhe
padyshim jofunksionale, po ashtu dhe një orjentim jo i mirë kulturor dhe të gjitha këto
ndikojnë në performancën organizative si në mënyrë pozitive ashtu dhe në negative.
(Mavondo & Farrell, 2003)

12
3 DEKLARIMI I PROBLEMIT

Globalizimi është faktori më i rëndësishëm në kultura të vendeve të ndryshme dhe kultura

është një faktorë i veçantë dhe një sfidë për të gjitha bizneset që e përdorin aktivitetin e
marketingut. Marketingu ndërkombëtar e ka bazën në planifikim, që do të thotë se veprimet
e tregut janë po aq të rëndësishme sa edhe veprimet e marketingut në treg. Ndikim të madh
kanë sovraniteti dhe pavarësia e shteteve, në përgjithësi të gjitha ndryshimet që bëhen në
infrastrukturë ligjore, nivel të zhvillimit, sistem politik, sistem socio-kulturor. Gjatë
hulumtimit është parë që ka mjafueshëm literaturë sa i përket ndikimit të kulturave në
marketing ndërkombëtar, dhe ka ndikim në çdo biznes që egziston apo do të hapet. Si rast
të studimit është marr McDonald’s se si operon varësisht kulturave të vendeve.

Pyetja kryesore themelore hulumtuese që është parashtruar në këtë punim adreson

identifikimin e faktorëve kulturor dhe ndikimin e tyre në aktivitetet e marketingut
ndërkombëtar.
P1: Cilat forma të Marketingut Ndërkombëtar ndikojnë në aktivitetet e marketingut të
kompanisë McDonald’s varësisht kulturës së vendit ku realizohet biznesi?
P2: Si i adapton McDonald’s stategjitë e Marketingut Ndërkombëtar në krahasim sjelljen
konsulatore varësisht prej vendit ku operon?

Qëllimi i punimint është të realizohet një analizë krahasuese sa i përket ndikimit të kulturës
në veprimtaritë e marketingut të kompanisë McDonald’s në disa vende që janë më specifike
sa i përket ndryshimeve kulturore dhe sjelljes konsumatore, konkretisht në Kinë, Indi, Turqi
dhe një pjesë modeste i dedikohet Italisë.

13
4 METODOLGJIA

Në mënyrë që të finalizohet punimi në fjalë një rol të padiskutueshëm paraqet metodologjia

e përdorur. Sipas burimeve të ndyshme hulumtimet bëhen në dy mënyra të të dhënave, të
dhënat primare dhe të dhënat sekondare. Të dhënat primare mblidhen nga të anketuarit
direkt për hulumtimet aktuale, ndërsa të dhënat sekondare janë informacione të mbledhura
nga artikuj apo libra të botuara më parë.
Në këtë punim të dhënat e trajtuara janë nga burimet sekondare, burime të verifikuara
statistikore në lidhje me temën e trajtuar, hulumtimet të mëparshme me pyetsorë për
McDonald’s, leksione të verifikuara të profesorëve, verifikimi i mënyrës së operimit në
marketingut nderkombëtar tek popujt lokal, libra të ndyshëm shkencorë dhe akademik,
analiza e informata nga disa specialist dhe artikuj shkencorë që janë realizuar më parë.
Bazuar në pyetjet hulumtuse dhe rezultatin e pritur vlen të ceket që janë përdorë të dhëna
sekondare për faktin se McDonald’s nuk operon momentalisht në Kosovë. Prandaj analiza e
hulumtimeve të mëparshme nga vendet e tjera specifike ku McDonald’s operon, na
pasqyron në rezultate dhe statistika më të sakta që ndihmojnë në arritjen e konkluzioneve.
Rezultatet nga ky punim shpresojmë të ndikojnë si mjete informuese për ndikimin e
kulturës në biznes dhe të mirren në konsideratë nga hulumtues dhe studiues të tjerë të
fushës.

14
5 REZULTATET

Duke u bazuar në pyetjet kërkimore dhe metodologjinë në këtë pjesë të punimit do

interpretohen rezultatet kryesore të bazuara në analizë mes funksionimit të stategjisë së
McDonald’s mes 4 vendeve të ndyshme të botës Kinës, Indisë, Tuqisë dhe Italisë ku
kulturat janë më specifike dhe dallohen nga vendet e tjera ku operon McDonald’s.
Fillimisht, pyetja kryesore adreson se cilat forma të marketingut ndërkombëtar ndikojnë në
aktivitetet e marketingut të kompanisë McDonald’s varësisht kulturës së vendit ku
realizohet biznesi. Kur një firmë pranon të operojë në vende të ndyshme të botës me
kultura të veçanta në secilin vend, natyrisht që ky fakt krijon stres për secilin individ ose
korporatë. Në praninë e këtij presioni, disa zgjedhin të jenë standard, t’i ruajnë vlerat e veta
dhe të mos ndyshojnë, për dallim nga të tjeret që zgjedhin të përshtaten me ambientin që
operojnë. McDonald’s ka zgjedhur të jetë i njejtë nga shija por të përshtatet me kulturat e
vendeve të ndyshme të botës sepse kjo i ndihmon të ndërtohen më fuqishëm lidhjet me
konsumatorët dhe të ju përshtatatet nevojave të tyre. (Zhou & Zhang, 2012)

5.1 Pse McDonald’s zgjedh Indinë?

Stategjia e McDonald’s është se në sa më shumë vende të reja që hap ka edhe më shumë

konsumatorë të rinjë. India është një vend me popullsi të madhe, që jetojnë kultura, raca e
besime të ndyshme. India gjithashtu ka një turizëm të zhvilluar andaj McDonald’s do të
ishte një shërbim shumë i favorshëm ushqimi edhe për turistët.
Idea se pse të studiohet operimi i McDonald’s në Indi ishte se si do arrij sukses duke pasur
parasysh besimin e indianëve në përgjithësi. Duke ditur se ushqimi i lopës nuk konsumohet
në Indi për McDonald’s ishte shumë sfiduese dhe njëherish shumë ambicioze. Qëllimi
kryesor i McDonald’s ishte të frymëzohej nga kultura indiane, të ndyshojë përceptimin
lokal për produktin ‘’Amerikan’’dhe të largojë frikën nga e panjohura. (Rangnekar, 2014).

15
5.1.1 Kultura në Indi

India është i vetmi vend që janë të pranishme të gjitha llojet e shijëve të botës, kuzhina
indiane qoftë e ëmbët, pikante, vegjetariane ose jo vegjetariane ka ndjenjën e dashurisë,
cilësohet si një vend i erëzave sepse një pjatë nëse servohet pa erëza atëher nuk është e
plotë. (Namrata, Tiwari, & Ananya, 2016). India është e veçantë në mënyrën e saj, nuk
kufizohet në vetëm një gjuhë apo kultur prandaj mbizotrojnë kultura të ndyshme, flitet në
më shumë se një gjuhë dhe kuzhina është ajo që dallon nga një rajon në tjetrin. (T, 2019).
Nga mesi i viteve 1980 shoqëria indiane ka pasur një lëvizje dramatike në vlerat shoqërore.
Pamjet tradicionale që nënvlerësonin lëvizjen sociale dhe ekonomike janë sfiduar nga klasa
e mesme në shoqërinë bashkëkohore indiane. Shijimi i jetës tani ka rëndësi për klasat e
mesme indiane. Me më shumë të ardhura dhe fuqi blerëse klasa e mesme indiane natyrisht
që kërkon të rris statutin e saj të shëndetit duke kërkuar cilësi më të mirë të ushqimit dhe të
argëtohet sa më shumë, ku këtu mund të ketë ndikim teknologjia që ka bërë klasën e mesme
të kuptoj jetën perëndimore dhe të vetdijësohet më shumë rreth saj. Pra, marrëdhëniet
elektornike që bëhen në bazë të rrjeteve sociale konkretisht interneti e ka ndyshuar dhe
njëherish e ka përparuar jetën sociale dhe ekonomike në Indi, pra ka ndyshuar shoqërinë
dhe kjo përzierje e shoqërisë ka ndyshuar njerëzit indianë në shumë forma (Patel, 2019).
Shoqëria bashkëkohore indiane është 70/30. Ku 70% e indianëve janë tradicional, jetojnë
në zona rurale dhe janë të varfër për dallim nga 30% të indianëve që janë treguar si banor të
pasur, anglishtfolës, banonjë në zona urbane, dhe janë të ekspozuar nga perëndimi Në
qytetet metropolitan të pasurit dhe të rinjët janë përshtatur me kulturën perëndimore ku
kanë bërë bashkëpunime dhe partneritete nga më të ndyshmet me amerikanët si në fushën e
biznesit ashtu edhe të shkollimit. Kjo ka ndikuar në njohjen edhe më të mirë të kulturës
amerikane perëndimore për shembull MTV, filmat Hollywood dhe ushqimi i shpejtë i tipit
amerikan janë bërë një pranim dhe preferencë e popullit indian. Në këtë situatë përfitoi
McDonald’s duke u bërë një ndalesë e rëndësishme e rrugës për në Harvard ose MIT, pasi
që McDonald’s mendohet si një vend ku mund të dalësh jasht frymës idiane edhe pse bëri
një miks të ushqimeve duke iu përshtatur edhe kulturës indiane. Ajo që befasoi dhe e bëri
interesante McDonald’s në Indi ishte ndërrimi i mishit të lopës dhe zëvendësimi i ushqimit

16
kryesorë Big Mac. Duke ditur faktin se kultura Indiane nuk e konsumon mishin e lopës pasi
që lopa konsiderohet e shejtë kështu që 83% të indianeve nuk kanë mish viçi apo derri,
shfaqja e Maharja Mac ( një Burger me bazë deleje) bëri një ndyshim të suksesshëm në Indi
(Dash). Pas gjithë këtyre fakteve restaurantet edhe pse duken njësoj si në gjithë botën dhe
në Indi ajo që e dallon është nënshkrimi për marrëveshje që në asnjë restaurant të Indisë
McDonald’s të mos shërbejë mish lope apo derri (Tanahashi, 2008). Të gjitha këto
informacione na sqarojnë se McDonald’s është një kompani që di si të prezantojë vetën dhe
të përshtatet me kulturën e vendit ku operon. Mënyra se si i paraqet format e marketingut
dhe të bërit biznes ndërkombëtar është për tu admiruar. Pasi McDonald’s është bërë për
popullin indian vend ku mund të dalësh jasht frymës indiane në këtë formë shftytëzon
unversitetet për tu bërë një ndalesë e rëndësishme pastaj zëvëndësimi i Big Mac me
Maharja Mac të gjitha këto aktivitete të marketingut kanë rezultur pozitivisht në pranim dhe
preferencë të popullit indian.

5.1.2 Lokacioni i McDonald’s në Indi

Për pozicionimin e McDonald’s në Indi meritë të madhe ka diaspora indiane, që faktikisht

ka korrur arritje shumë të madha në botë dhe kjo arritje ka ndikuar në forcimin dhe
pozicionimin e Indisë në botë me një respekt të madh nga ana e njerëzve si për kulturën
indiane ashtu edhe për diversitetin e saj dhe cilësinë e saj në gjithë botën. Të gjitha këto
suksese të mëdha të indianëve në mbarë botën ndihmojnë në bashkpunime dhe dëshirë për
zgjerim të biznesit të vendeve të tjera drejtë Indisë (Shetty & Sahgal, 2019)
Në tabelën 3 është paraqitur pozicionimi i McDonald’s në Indi.

17
 Tabela 1. Pozicionimi i McDonald's në Indi

Mumbai Deliha CHandigiarh

Japur Noida
Bangalore

Mathura Gurgaon
Ahmedabad
Faridabad

Burimi: Përshtatur nga: (Ali, 2014); (Shetty & Sahgal, 2019)

Së pari McDonald’s është hapur në Mumbai dhe Delhi, aryesja që janë hapur në këto dy
vende është pikërisht faktorët e njohjes së markës pasi që kultura metropolitane dhe
ekspozimi i gjerë perendimor i këtyre dy vendeve të mëdha ku dominojn shtresat e pasura
dhe të mesme kanë lënë të kuptojmë që kanë njohuri dhe preferenca për ushqimet e
McDonald’s. Gjithashtu njerëzit që jetojnë në Mumbai dhe Delhi e kanë në kulturë të
eksperimentojnë në shijet ushqimore, që McDonald’s në këtë pikë ka përparësi shumë të
madhe. Pra McDonald’s nëse dëshiron të operoj sukseshëm duhet të mbajë në mend dhe të
përshtatet me fenë indiane sepse kjo është mënyra më e mirë e reklamimit. (Ali, 2014). Si
pasojë e kësaj McDonalds ka hapur degët e saj në një vend 500 km larg nga qendra
kryesore e shpërndarjes së saj në Delhi dhe Mumbai, pastaj janë qytetet metropolitan si
Kolkata në pjesën lindrore të Indisë pastaj pjesët satelitore të vendosura afër Delhi si Noida,
Gurgaon dhe Faridabad. Në Mumbai McDonald’s është vendosur në vendet tursitke si
Japur, Mathura dhe Shimla pastaj në vendet me kulturë ngrënie si Ahmedabad, Chandigarh
dhe Bangalore. Diçka shumë interesante e hapjes së McDonal’s ka qenë në vendin

18
Ahmedabad ku në këtë vend konsumohet vetëm ushqimi vegjetarian por kjo nuk ka luajtur
rol shumë pasi që menytë e McDonalds në Ahmedabad janë të ekuilibruara shumë mirë si
për ushqimet vegjetariane ashtu edhe për ushqimet jo vegjetariane pasi kanë krijuar një
numër të konsiderueshem dhe njëherazi një rradhë të madhe të njerëzve në banak. Stili i
gatimit dhe zakonet e ngrënies në Indi ndryshonjnë në mënyrë drastike nga pjesa jugore e
Indisë dhe pjesa veriore e Indisë (Vijayabaskar & Sundaram, 2012). McDonald’s ka bërë
gjithashtu bashkëpunimin me kompaninë shtetërore të naftës, bharat Petroleum Corporation
Ltd, në mënyrë që të hapen restaurante të Mc Donalds në afërsi të pompave, në mënyrë që
të jetë sa më afër me personat që udhëtojnë me veturë, Bharat Petroleum Corporation Ltd
është shitësi kryesor i naftës në Indi dhe ka numrin më të madh të stacioneve të naftës në
Delhi dhe kjo është aryeja kryesore e partneritetit të McDonald’s.
Pos kësaj McDonals mendoi edhe për shtresën e mesme ose personat që udhëtojnë me tren
apo autobusa ku u bë partner edhe me stacionin hekurudhor dhe stacionin e autobusëve që
padyshim mijëra njerëz udhëtojnë çdo ditë drejt destinacioneve të ndyshme. Poashtu ka
menduar edhe për personat që e dashurojnë filmin dhe shopingun, ku ka hap degët e saj
edhe në qendra tregtare që padyshim sjellë shumë klientë sidomos familje dhe fëmijë që
janë shumë të lumtur të shpenzojnë paratë e tyre të paktën duke e blerë një akullore për
fëmijët (Dash). Pra, McDonald’s përdor një lidhje logjike të prezantimit të kompanisë duke
bashkëpunuar me bashkëpuntor të duhur, duke u pozicionuar në vende të duhura dhe në
secilin vend që pozicionohet analizon kulturën, shijet e atij vendi dhe e ndyshon menynë,
pastaj duke qenë afër shtresave të mesme dhe puntorëve që udhëtojnë, personave që
dashurojnë filmin dhe shopingut, këto forma të prezantimit të kompanisë kanë ndikuar në të
bërit biznes dhe marketing ndërkombëtar.

5.1.3 Promocioni i McDonald’s në Indi

India është një vend ku familja ka rolin kryesor andaj dhe fokusi i McDonald’s është tek
kolektivizimi jo tek individualizmi në mënyrë që të jetë një restaturant familjar. Në
përgjithësi McDonald’s kudo që operon si target i ka fëmijet dhe prindërit andaj në Indi

19
bëri një reklamë me një familje të gëzuar duke shiquar një film vizatimor, kjo reklamë u bë
si qëllim i vëmendjes tek fëmijët dhe prindërit, pastaj bëri dhe lidhje me policët e Indisë për
shkaqe të sigurisë sepse kjo do ti ndihmonte të kishte dhe vëmendjen e prindërve dhe të
lidhet me fëmijët. McDonald’s kishte zbritje e oferta të mëdha gjatë sezonave festive që të
jetë sa më afër konsumatorve dhe përgadiste ushqime pa hudër që të ju përshtatet shijeve të
vegjetarjanëve indian (Panwar & Patra, 2017). Pos këtyre McDonald’s ndyshoi dhe
paketimin e servimit të ushqimit nga pirgje polistereni në letër dhe kjo ishte e gjitha për
arsye të mjedisit për të pasur ndikim tek populli indian (Shah, 2020). Të gjitha këto forma
të promovimit kanë ndikuar në aktivitetet e marketingut të kompanisë McDonald’s duke iu
përshtatur kulturës indiane.

5.1.4 Kultura e ushqimit në Indi- Ushqimet vegjetariane dhe jo vegjetariane

Gjatë impementimit të biznesit në Indi rëndësi të madhe duhet kushtuar kuptimit të etikës
kulturore. Kultura është faktori kryesor dhe formulimi i stategjisë së biznesit në Indi duhet
të bëhet në bazë të normave lokale pasi kjo është mënyra e duhur që të tejkalohen sfidat e të
bërit biznes në Indi (Mishra, V, & Dham, 2019). McDonalds pothuajse në gjithë vendet ku
operon formulimin e stategjisë e organizon në bazë të kulturës dhe kjo i ka shërbyer edhe të
vendoset mirë dhe me sukses duke filluar nga Evropa, Azi/ Ishujt Paqësorë, Lindjen e
mesme dhe Afrikë. Arsyeja e rritjes së McDonalds në Evropë si shkas ka pasur Francën,
Gjermaninë dhe Mbretërinë e Bashkuar. Sa i përket Azisë një favor i rëndësishëm i takon
menxhmentit të përgjithshëm, për këtë shkak McDonald’s përshtati artikujt e menysë në
kulturat vendase, siç është Teriyaki Mac në Japoni, lloj-llojshmëria e Filet-O-Fish në Kinë
dhe qengji në vend të viçit në Indi. Një sukses i madh i McDonalds dhe njëherish një nder
që i është dhënë ishte si Restauranti Zyrtar i Lojrave Olimpike të Pekinit 2008, kjo bëri që
të ketë një reputacion global të forcuar dhe të pa mposhtur. Më poshtë mund të shohim dhe
të diskutojmë rreth ushqimit vegjetarian dhe jo vegjetarian në Indi.

20
 Preferencat e ushqimit në Indi
Jo vegjetarian Vegjetarian

14% konsumues të
mishit të lopës
20% 46% Konsumues të
mishërave tjerë

80%

Figura 4. Preferencat e ushqimit në Indi

Burimi: Përshtatur nga Robert Grosse dhe Adrian E. Tschoegl, ‘’Udhëzuesi I Menaxherit
për Big Macs’’, gazetë e pabotuar, korrik 2004.

Vërejmë që 80% janë jo vegjetarian dhe vetëm 20% vegjetarian. Nëse shikojmë preferencat
e ushqimit midis 30 shteteve të vendit dhe gjashtë territoreve të bashkimit vërejmë se rreth
69% e Gujrat është vegjetarian; 60% e Rajasthan; 54% e Punjab dhe Haryana; 50% e
Uttar Pradesh; 45% e Madhya Pradesh; 34% e Karnataka; 30% e Maharashtra; 21% e
Tamil Nadu; 16% Andhra Pradesh dhe Delhi; 15% e Assam; 6% e Kerala, Orissa, Bihar
dhe Bengali Perëndimor; dhe më pak se 5% në shtetet veri-lindore / territoret e bashkimit
(Manipur, Mizoran, Nagaland, dhe Arunachal Pradesh). Pos vegjetarianëve një pjesë e
madhe e idianëve janë fetar. Duke ditur faktin që familja është shumë e rëndësishme, kjo i
ndihmoi McDonald’s-it në Indi të zbatoj një strategji shumë të dashur për fëmijët duke
dhënë lodra pas një vakti ushqimor, vetura të vogla e deri tek personazhe te Disney,
poashtu jasht McDonald’s ka siguruar një kënd me lojëra të ndyshme dhe padyshim se këto
stategji kanë ndikuar në rritjen e fitimit të McDonald’s (Shaikh). Shumë budistë janë

21
vegjetarianë ku preferojnë më shumë të hanë mishin e peshkut dhe delës prandaj
McDonald’s ka lansuar Maharaja Mac pasi edhe në mesin e mishngrenescve, mishi i lopës
është tabu. Maharaja Mac hamburger vegjetarian është testuar në mënyrën më të rrept të
mundshme sa që para se të promovohej në Indi menaxheri i sigurimit të cilësisë së
McDonald’s së bashku me menaxherin e zhvillimit të produkteve për Indinë e kanë testuar
së pari në 3 qytete aziatike në Londër Southhall, Ilford dhe Hounslow ku dhe mënyra e
gatimit të këtij burgeri është delikate për qëllim moszhdukjen e shijës kulturore të
konsumatorëve indian vegjetarianë, duke i ndarë në mënyrë të saktë për të mos u ngatërruar
edhe veglat që përdoren gjatë gatimit të ushqimeve vegjetariane dhe jovegjetariane. Ku
kujdes të shtruar duhej pasur dhe gjatë skuqjes, që rrepsisht e ndalur të jetë hudhja e erzave
me mish viqi, në këtë mënyrë dhe akullorja dhe majoneza nuk përmbanin vezë në Indi.
Gjatë festave indianët i kushtojnë rëndësi të madhe ushqimit dhe padyshim që futja e
ndonjë ushqimi të ri në kuzhinën e tyre është përparësi dhe këtë e ka shftytëzuar shumë
mirë McDonald’s duke krijuar produkte të reja të quajtura ‘’ aromë e katërt’’ gjatë festave
në Indi që janë në mesin e shtatorit dhe nëntorit. Ku në këto festa ndodh që edhe Hindusët
jo vullnetar kthen në vegjetarian. Duke përdorur këtë njohuri McDonald’s nis një ushqim
të ri që e emërton VegSurprise, një burger të pasur me perime të shëndetshme i lagur me
erëza nga më të ndryshmet të indianëve ku në shtator të vitit 2001 me këtë burger në meny
arriti të thyej rekorde dhe shifra 40% më të mëdha sesa që priste vet kompania (Dash).
Duke i analizuar preferencat e ushqimve, prezantimi i Maharaja Mac dhe VegSurprize
shfrytëzimi i festave për prezantim të një ushqimi të ri, të gjitha këto detaje të përshtatjes
dhe vëzhgimit të kulturës së Indisë nga McDonald’s ndikojnë me sukses në të bërit
marketing dhe biznes ndërkombëtar.

5.2 Fokusi i operimit të McDonald’s në shtetet në zhvillim

McDonalds përdor një logjikë të shëndoshë sa i përket mënyrës së operimit në vendet e

ndyshme të botës. McDonald’s operon në tregjet e zhvilluara si SH.B.A, Kanada, Koreja e
Jugut dhe Australia mirëpo duke e ditur se tregjet në zhvillim janë ato që shënojnë rritje të

22
fortë shitjve McDonalds është i pranishëm dhe në tregjet në zhvillim siq janë Kina, India,
Rusia dhe Evropa Lindore. Në këtë logjikë edhe Kina është ajo që tregon dhe vërteton
rritjen potenciale. (Stojić, 2010)

Tabela 2. Të ardhurat Ndërkombëtare të McDonald's

Regjioni Gjeografik Përqindja e të Ardhurave Totale

Shtetet e Bashkuara 35%
Franca, Gjermania, Mbretëria e Bashkuar 21%
Pjesa e Evropës 14%
Australia, Kina, Japonia 8%
Pjesa e Azisë, Lindja e Mesme, Afrika 8%

Burimi: Përmbledhur nga Shtetet e Bashkuara dhe Komisioni I Këmbimit, 2009, p. 13.

5.3 Pse McDonald’s në Kinë ?

Kina ka një popllisi të madhe, turizëm të zhvilluar, prespektiva të mira të rritjes, Kina
gjithashtu po shfaqet ngadalë dhe në mënyrë të qëndrueshme si një rrjet i madh global që
lidh vendet e ndryshme të botës (Dineen, 2012). Duke pasur parasysh të gjitha këto Kina
është synim i shumë ndërmarrjeve të mëdha e pikërisht pasi ekonomia ka dëshmuar rritje ka
nxitur biznismenët ndërkombëtar të ushqimit të shpejt të kenë synim Kinën pasi sipas
statistikave nga IBISWorld (2017) industria e ushqimit të shpejt gjeneron 150.9 miliardë
dollar (Ahmed, 2019). Ajo që ka rëndësi më shumë për McDonald’s është fakti që kinezët
janë popull që konsumojnë të gjitha llojet e mishrave, duke pasur parasysh të gjitha këto
avantashe e në veçanti suksesin e McDonald’s në Indi që ushqimi kryesor nuk
konsumohet atëherë Kina do të ishte një sukses i garantuar.

5.3.1 Depërtimi i McDonald’s në Kinë

23
Sipas ilustrimeve të shumta që janë bërë në Kinë McDonald fillimisht nuk dëshironte ta
ndyshojë menynë, të jetë i njejti servim sikurse në Amerikë sepse mendonin që nëse kinezët
zgjedhin McDonald’s ata nuk dëshirojnë ushqim kinez por amerikan, por kjo nuk u zgjati
shumë sepse me datë 20.10.2004 vezët e skuqura u shtuan në menynë e mëngjesit. Në
dimrin e 2007, McDonld’s servoi edhe një pije të re të nxehtë me xhenxhefil dhe mjaltë,
sepse sipas kulurës së kinezëve zierja e xhenxhefilit mund të ndihmojë të mos ftohesh. Pra,
ky është një fakt që nëse do të mbash afër konsumatorët duhet të ju përshtates kulturës dhe
shijës së njerëzve dhe pikërisht kështu veproi McDonald’s. (McDonald's, 2009)

5.3.2 McDonald’s në Kinë

Restauranti i parë i vendosur në Kinë i McDonalds ishte në vitin 1992 që u bë restauranti

më i madh në botë. Më poshtë është paraqitur menyja e McDonalds:

Table 3. Menya e McDonald's në Kinë

Burimi: Yu Cui, Zhang Ting (2009), (www.mcdonalds.com.cn)

24
McDonalds në fillim dëshironte që të mos i ndryshojë produktet thelbesore psh Big Mac,
Fries, Coca-Cola, Milk Shake, duke përdorur një logjikë tjetër për të përgaditur produkte
shtesë për tu përshtatur me tregun kinezë. Mirëpo ajo që rezultoi është se kërkesat e
klientëve kinezë ishin të ndyshme andaj dhe medeomos janë ndyshuar menytë në Kinë.
Shembull i kësaj është senduiç me pulë pikante, pastaj filluan ti futnin edhe ushqimet e
mengjesit, vezët e fërguara, pancakes dhe çajin e nxehtë. Ndërsa sa i përket grupit se ku
është fokusuar më shumë pra, si grup target janë ndarë në tri grupe fëmijët, prindërit dhe të
rinjët. (Cui & Ting, 2009)

5.3.3 Ndikimi i strategjisë së marketingut dhe ndyshimi i menysë së McDonald’s në

Kinë

Duke pasur parasysh kulturën kineze që ndyshon dukshëm me atë amerikane McDonald’s
patjetër është detyruar t’i kushtonte vëmendje mënyrës kineze të të menduarit dhe të bërit
biznes që është shumë normale kur vendos të operosh në një vend të ri. Kultura në Kinë
është sipërmarrëse dhe industria e franzhizimit është duke u profesionalizuar me shpejtësi
dhe këtë e shfrytëzoi McDonald’s edhe pse Kina nuk është një vend i lehtë për të bërë
biznes për shkak të dallimeve kulturore, gjeografike, ekonomike, administrative në
krahasim me shtetet perëndimore nga edhe është origjina e McDonald’s. (Alon & Kruesi,
2019). Më e rëndësishmja nga të gjitha është që duke ditur se qeveria kineze nuk do të
lejonte një kompani perëndimore të kishte një pronësi të plotë dhe të përparojë e njëherësh
të pushtoj si e vetme, duhet me patjetër të zgjidhte nje partner kinez që do të ndanin të
gjitha fitimet bashkë. Zgjedhja e një partneri të mirë dhe të dashur për popullin kinez do
ishte një sukses i garantuar për McDonald’s. Padyshim që McDonald’s me shumë kujdes
zgjodhi një partner dhe nënshkroi një kontratë 20 vjeqare me Departamentin e Bujqësisë në
Pekin. McDonald’s u njoftoi të gjthëve vendimin për tu bërë pjesë e tregut kinez dhe që
synimi i tij është të poshtojnë teritorin kinez. McDonald’s ka një model biznesi për t'u bërë
më i miri, nuk ka të bëjë me sa restorante ka në Kinë por ka të bëjë me sa restorante janë që
u shërbejnë mirë klientëve pra, nuk ka të bëjë me sa e madhe është por sa e mirë dhe si e

25
drejton biznesin, thotë Jeffrey Schwartz, CEO i McDonald's në Kinë (Jie, 2008).
McDonald’s merr vendim të zbatojë një Western Drive-Thrus në tregun kinez. Mirëpo për
arritjen e suksesit të kësaj forme natyrisht që McDonald’s iu desh të eci në një rrugë të gjatë
dhe me shumë gjemba. Pasi që ishte një koncept i ri për popullin kinez shumica e njerëzve
nuk dinin si të vepronin. Ndodhi që njerëzit futeshin brenda, porositnin ushqimet e tyre e
parkonin makinën dhe kanë ngrënë para McDonald’s madje kanë porosit ushqimet në
Drive Thru dhe janë ulur brenda ti hanin ushqimet që kanë porositur. Ata thjesht nuk dinin
për këtë mënyrë të shpejtë të porsisë që faktikisht është shumë e përshtatshme më ritmin e
shpejtë amerikan dhe do ishte një favor për kinezët. Dhe faktikisht kjo pati një sukses
shumë të madh sepse shumica e kinezëve filluan ta kuptonin dhe ta përdornin këtë zonë
sepse ia lehtësonte dinamikën e ditës. Promocioni dhe futja e gjërave të reja në një biznes
është një mënyrë shumë e mirë që produktet të shiten lehtë (Kotler, 2001). Duke ditur që
ekonomia e Kines është në rritje McDonald’s vendos bastin e saj për rritje dhe dominim.
Mirëpo McDonald’s përballet me një sfidë të ushqimeve që i ofron kundrejt ushqimeve të
shëndetshme, pasi çdo ditë e më shumë njerëzit po vetdijësohen dhe preferojnë ushqimet që
kanë më shumë vlera ushqyese dhe janë më të shëndetshme për ta. Pavarësisht këtij fakti
McDonald’s mund të gjeni në çdo qendër tregtare dhe janë të mbushur me fëmijë, prindër
dhe të rijnë. Sipas statistikave mbipesha në Kinë ka filluar të rritet për fimijët në moshën 15
vjeqare nga 15% në 27% në vitin 2004 që faktori kryesor në mbipeshë është ushqimi i
shpejtë dhe pasiviteti në sport. Futja e ushqimit të shpejtë amerikan ka ndikuar dukshëm
dhe tani fëmijët kinez obez rriten për të qënë të trash dhe aktualisht janë miliona njerëz në
Kinë që faktikisht vuajnë nga mbipesha dhe kjo është si rezultat i mbajtës së lartë të
natriumit në ushqimet e shpejta (Cheng, 2003). Natyrisht këtu ka ndikuar ushqimi që e
ofron McDonald’s. Pos tjerash në Kinë McDonald’s mundohet që në çmime mos të
reklamoj numrin 4 pasi sipas kulturës kineze shqiptimi i numrit 4 është i ngjashëm me atë
të fjalës vdekje (Vrontis, 2014) . Reklama ka luajtur një rol shumë të madh tek fëmijët
kinez që ushqimi i tyre i preferuar të jetë McDonalds. Arsyeja kryesore se pse McDonald’s
qysh në fillim nuk ishte dominues është fakti se në Kinë preferohet reklamimi i pastër.
Populli kinez dëshiron diçka më të shëndetshme dhe kur krahasojmë mishin e viçit me
ushqimet e tjera at’herë situata nuk del në favor të McDonald’s. Andaj McDonald’s duhet

26
të mer hapa më të shpejtë në ushqim të shëndetshëm në mënyrë që të përmirësoj imazhin e
tij. Hapi parësor ishte futja sallatave dhe frutave në menytë e saj. Pastaj vendosi në
reklamat e saj sportist ku kjo ndikoi në përmirësimin e imazhit por jo dhe menytë.
McDonald’s u mundua të dominojë në tregun kinez duke futur më shumë mish pule në
meny dhe në një formë u fut në një ‘’betejë pule’’, dhe kjo e bëri të ketë konkurent edhe pse
më parë nuk ka luajtur ndonjë ‘’lojë’’ për t’u konsideruar i tillë pasi që McDonald’s është
njohur në gjithë botën me hamburgerët e McDonald’s. Mirëpo kjo betejë nuk i sjelli shumë
ndyshimë në fitim McDonalds vetëm 10-11% sipas analistave të industries së ushqimit të
shpejtë. Pra kemi faktorë të kulturës siq janë ligjet, feja, shija, gjuha, klienti dhe sjellja e
blerjes mund të ndikoj në vendosjen e stategjive ne forma dhe mënyra të ndyshme (Huang,
2007) .Si pasojë e dështimit McDonald’s përsëri vendos të ndyshojë strategjinë duke rritur
dhe vetdijësuar popullin kinez në ngrënjen e ushqimit të viçit në krahasim me konsuminin e
mishit të derrit. Aryeja se pse ata dështuan në betejën me mish të pulës ishte që ata nuk
përfaqësonin traditën dhe specialitetin e tyre prandaj bënë të kundërtën. Duke zhvilluar një
shoqatë ‘’ Edukimi për mishin e viçit’’ ku vendosën slloganin ‘’ A keni mjaftë mish viçi’’
dhe po përdorin shumë mënyra të marketingut për të përvetësuar të rinjët kinez. Ata mund
të marrin pjesë në një klub ku flitet për mishin e viçit dhe të bëhen konsumues të mishit të
viçit. E gjitha kjo është vetëm një shfaqje por që ka rëndësi të madhe për konsumatorët
kinez pasi të gjithë këto vlera ushqyese të viçit që i mësojnë, do të rrënjosen në mendjen e
konsumatorëve kinez dhe kjo do të jetë forca e vërtetë e McDonald’s në Kinë. (Cui & Ting,
2009) Gjithashtu një sukses i madh i dedikohet dhe Chinese lunar New Year që faktikisht
emri dhe salca i dedikoheshin kulturës dhe ushqimit kinez, ky produkt i ri u bë shumë i
kërkuar dhe i dëshiruar në tregjet aziatike që kanë një popullsi kineze shumë të madhe të
tilla si Hong Kong, Tajvan, Tajlandë, Filipine, Singapor, Malajzi, Kore dhe Indonezi (Ling,
D'Alessandro, & Winzar , 2015). Zgjedhje e një parnerit të mirë, promocioni dhe ndyshimi
i menyve, futja e Western Drive-Thrus, mënyra e duhur e reklamimit, edukimi i popullit
me anë të një shoqate, të gjitha këto forma të të bërit biznes dhe të gjitha aktivitetet e
ndyshme të marketingut në Kinë ndikuan me sukses në operimin e McDonald’s në Kinë.

27
5.3.4 Simbolika kulturore e ushqimit të shpejtë në Beijing-Kinë

Në prill të vitit 1992 McDonald’s i parë u hap në Pekin me 700 ulse dhe 29 arkatarë që
ishte në gjendje të shërbente më shumë se 40.000 konsumatorë, vetëm në ditën e parë, dhe
në këtë mënyrë kinezët do të provonin të vërtetën e ushqimit amerikan (Marchini).
Elementi kryesor për të tërhequr konsumatorët e Pekinit ishte ndjenja e barazisë me klientët
dhe punëtorët, barazia e njerëzve që vijnë vetëm dhe me shoqëri, që dallojnë për nga besimi
fetar këto ishin elemente që njerëzit në Pekin e quanin liri dhe këtë e respektoi shumë mirë
McDonald’s dhe njëherish ia ofroi këtë ndenjë kur konsumatorët shkonin të konsumonin
ushqimet e McDonald’s në Kinë (Bianquis & Williot, 2019). Natyrisht ushqimi jo vetëm që
është i shijshëm për të ngrënë por ndikon shumë mirë edhe për mendjen e njeriut. Një
shembull i kulturës është ushqimi i shpejtë në Beijing, ku njerëzit i kushtojnë më shumë
rëndësi origjinës së ushqimit dhe mesazhin që e përcjell ai, sesa ushqimit dhe cilësisë.
Shumë fëmijë preferonin të hanin Big Mac dhe pomfritat e McDonald’s por disa të tjerë
nuk i preferonin mandje dhe komentonin se ushqimi i McDonald’s nuk shijon aspak si dhe
nuk të ngop. Për dallim nga kjo McDonald’s qëndron i sigurtë në vlerat ushqyse, pastërtinë
dhe freskinë që i ofrojnë të gjithëve me ushqimet e tij. Kjo metodë për përdorimin e vlerave
ushqyese është pritur shumë mirë nga publiku. Kjo mund ta spjegojë faktin se pse disa nga
konsumatorët bëjnë ngjashmërinë e ushqimit të shpejtë me atë të kuzhinës tradicionale
kineze edhe pse konsumatorët fokusohen në diçka tjetër se ushqimi. Nëse njerëzit nuk e
pëlqejnë ushqimin e shpejtë cila është arsyeja e vizitimit të shpeshtë të këtyre restauranteve.
Lidhur me këtë pyetje, përgjigjet e shumta ishin se e pëlqenin stilin e ushqimit, atmosferën
dhe eksperiencën për të qenë aty. Kultura që përcjell McDonald’s luan një rol të
rëndësishëm. Ushqimi i shpejtë e sidomos ai i McDonald’s konsiderohet një stil amerikan.
Dhe të gjitha cilësitë e ushqimit të shpejtë në Beijing nëse i viziton të bëjnë të ndihesh i/e
modernizuar. Sa i përket McDonald’s-it një raport për Big Mac dhe pomfritët ishte se
konsumimi i tij e bënë një Amerikan, Amerikan, si dhe të rinjët amerikan më shumë
preferojnë të punojnë si punë të tyre të parë në McDonald’s duket më modern sesa në
ndonjë market. Për Beijingët Amerika si shtet cilësohet modern dhe ngrënja në McDonald’s
të bënë të ndihesh modern, dhe kjo është arsyeja se pse shumica e prindërve i vizitojnë me

28
fëmijët McDonald’s-in, për shkak që fëmijët të kenë një shije moderne amerikane dhe të
shijonjë kulturën amerikane. Fuqia e simbolizmit kulturor luan një rol të madh jo vetëm në
restaurantet që servojnë ushqim të shpejt por në përgjithësi, kultura e ushqimit që e përcjell
ai restaurant është një burim i suksesit ose dështimit. (Yan, 2013) . Pra, stili, atmosfera
eksperienca në McDonald’s, ndjenja e modernizimi që e ofron McDonald’s, dëshira për tu
përshtatur me kulturën amerikane ndikuan në operimin e suksesshem të McDonald’s në
Beijin (Pekin).

5.4 McDonald’s në Kinë dhe Indi

Në të gjithë botën McDonald’s ka veçoritë e saj të ndyshme dhe të ngjashme në drejtimin e

operacionit. Për shembull, Kina dhe India kanë kulturë dhe karakteristika të ndyshme
mirëpo zbatimi i marketingut të 4P ka ngjashmëri të madhe. Ushqimet kryesore të
McDonald-it janë burger (me aroma të ndyshme të burgerit) pijet e ‘buta’ dhe ëmbëlsirat.
Kjo meny zbatohet në çdo zonë të McDonald-it në Kinë dhe Indi. Nëse flasim për
shërbimin mund të themi se edhe shërbimi është i njejtë si në Kinë ashtu dhe Indi pasi që
njerëzit mbajnë rregull para banakut, porosisin ushqimin e tyre dhe ulen, ku pasi
përfundojnë gjithçka që mbet e hudhin në shportën e mbeturinave. Mirëpo më poshtë janë
cekur disa ndyshime të strategjisë së marketingut në Kinë dhe Indi. (Yeu, etj., 2012)

Tabela 4. Marketingu Miks

Marketingu KINA INDIA

MIKS

29
Produkti dhe • Preference dhe kultura- Mish lope,
shërbimi derri, peshku dhe pule
• Shija- Më pak e kriposur, më pak e
skuqur dhe më pak pikante
• Ndarja e produkteve- Varet prej
krahinave të ndyshme
Çmimi • Vendosja e çmimit është goxha më e
lartë krahasuar me restaurantet e
ushimit të shpejtë
• Rregullim I lehtë I çmimit në kohë të
vështirë. Pa ndarje të çmimit.
Vendi • Më parë rregullat ishin të ashpëra në
kërkesën bazike të të zgjedhurit
rrugëdalje për më shumë se 50,000
banorë në një rreze prej 5km. Tani e
rishikuar për zhvendosje të daljës në
ndërtimin e zonës së banuar.
• Preferenca dhe kultura-
konsumojmë mishin e pulës, por
nuk konsumojnë mish lope apo
derri
• Shija- preferojnë pikantën,
shembull: McCurry
• Ndarja e produktit: vegjetarian
dhe jo vegjetarian
• Implementimi I strategjisë së
vendosjes së çmimit për të
rregulluar nëpër segmente të
ndyshme të tregut
• Produkti me vlerë të parë
(Branded Core Value) shërbehet
për klasën e mesme të shoqërisë
dhe është produkt me vlerë
ekonomike (Branded
Affordability) ka fokusin tek
klasa e ulët e konsumatorëve
• Rrugëdaljet janë shumë të
barabartë të ndara në mes të
qyteteve dhe vendeve lehtë të
disponueshme.
30
 Promovim • Metoda- Më shumë për lidhje dhe
internet
• Targeti dhe synimet- Gjenerata e re
• Të tjera- Përdor lehtësirat e lidhjes
dhe krijon aktivitete me funksione të
ndyshme për të tërhequr pjesëmarrjen
e konsumatorëve të rinjë.
• Tërheqja e konsumatorëve të rinjë të
cilët mund të të shpien deri tek
shprehia e konsumimit me të gjithë
familjen
• Metoda-Më shumë tek
tradicionalja dhe media e shtypur.
• Targeti dhe synimet: Fëmijët
• Të tjera- Krijon vetëdijen e
produktit, krijon ndjenjë positive
dhe provon të mbajë një imazh
pozitiv në mendjen e njerëzve.

Burimi : Studim nga Chan S. Yeua , Kong C. Leonga , Lee C. Tonga , Su Hanga , Tang Y.a
, A. Bashawirb , M. Subhanc (2012)

Tabela tjetër shfaq një listë të lidhjeve të të gjitha analizave që lidhen me grumbullin edhe
nostaligjinë e ngritur brenda fillesave të analizuara. Çështja më e rëndësishme është cilësia
e vakteve të ofurara nga McDonald’s.
Mbështetësit e akulturimmit spjeguan se standartizimi i ushqimit të McDonadl’s është
përparësi kryesore e ofertës së kompanisë, ndërsa përfaqësuesit e qëndrimit të nostalgjisë
theksuan përpunimin kimik nga McDonald’s dhe varësinë e mundshme në shëndet.
Gjithashtu nostalgjia mbështetëse e diskutuesve vuri në diskutim shijën e pjatave
tradicionale, lokale. Këto qëndrime janë të paraqitura më poshtë ( e para që lidhet me
akulturimin dhe e dyta me qëndrimin e nostalgjisë). (Komańda, 2015)

Tabela 5. Çështja e akulturimit dhe nostalgjisë në temat e diskutimit

Çështja Akulturimi Nostalgjia Totali

Statusi I McDonald’s( bar restaurant) 6 7 13
Cilësia e ngrënies 2 3 5
Forma e zhvillimit të ndërmarrjeve 1 2 3
vendase

31
Forma e plotësimit të nevojës për ushqim 1 2 3

Burimi: Punim i përshtatur nga Marcin Komańda (2015)

5.5 Pse McDonald’s zgjedh Turqinë?

Qëllimi i punimit është ndikimi i kulturave në të bërit marketing dhe biznes ndërkombëtar
dhe nëse marrim kontraste të kulturave do të mund të realizohet punimi në mënyrë të duhur.
Duke pasur parasysh se Kina dhe India janë dy kultura shumë të kundërta atëherë dhe
Turqia cilësohet si një vend me kuzhinë të shijshme që nuk është aspak e ngjashme me
kulturën kineze dhe indiane.
Aryejet se pse në këtë punim është zgjedhur dhe Turqia janë të ndyshme. Turqia është një
vend që ka një popullatë të madhe të të rinjëve, pasi dhe popullsia është shumë e madhe,
suksesi i një biznesi në këtë vend është shumë i sigurtë dhe padyshim nga kjo popullsi e
madhe ka dhe fuqi të madhe punëtore, ka urbanizëm e infrastrukturë të zhvilluar, kërkesa të
ushqimeve të shpejta të stilit perëndimor, një vend jo shumë i shtrenjët dhe për më teper
Turqia ka një pozitë shumë të mirë gjeografike që shërben si urëlidhëse mes Evropës dhe
Azisë. Të gjitha këto fakte na ndihmojnë të rezultojm se si McDonald’s i përshtatet
kulturave dhe se si e ofron marketingun në të bërit biznes jasht kufinjëve me një kulturë dhe
shije krejtësisht tjetër nga dy vendet që përmendëm më lartë. (Üçer, 2012)

5.5.1 Përshtatshmëria e shijes së McDonald’s me kulturën e kuzhinës Turke

Duhet cekur se, Turqia është një treg i vështirë dhe nuk është lehtë të depërtohet në
produktet ushiqmore pasi që kuzhina turke cilësohet si unike me shije dhe kulturë specifike.
Kultura e Tuqisë është e larmishme dhe ka karkateristika Osmane, Perëndimore si dhe
tradita islamike. Të gjitha këto ndikuan në kuzhinën turke për tu bërë një kombinim i
kuzhinave Osmane, Arabe, Greke dhe Persiane, mirëpo përveq këtyre ndikim të madhë në
kuzhinën turke patën dhe kuzhinat e popujve fqinjë si dhe kuzhinat e Evropës perëndimore

32
(Kilic, 2009). Është përgaditur një anketë për popullin turk në lidhje me shijën dhe
ushqimet e McDonald’s në Turqi.

Shija e produkteve Produktet e

të McDonald's McDonald's
Përshtaten me
1% kuzhinën Turke
1% Shumë të
%
mirë
Të mirë
18%
23% 23% Jo, nuk i
Mesatare përshtaten
kulturës së
20% 56%
Të keqe kuzhinës turke
57% Pjesërisht po,
Shumë të pjesërisht jo
keqe

Figura 5. Shija e produkteve të McDonald's Figura 6. Produktet e McDonald's

Burimi: LIUBOV KOLMAKOVA- Glocalization Marketing Strategy of Mc Donald’s Case
Study: Turkey 2017

Siq po e vërejmë nga figurat më lartë , pothuajse 75% e të anketuarve besojnë dhe e
shijojnë mirë ose shumë ushqimet në McDonald’s që na lë të kuptojmë që ushqimet
shijojnë mjatueshëm mirë. Ajo që duhet të ceket është se 23% e të anketuarve e shohin
McDonald’s si shije mesatare. Mund të themi që janë një numër i konsideruseshëm pasi
sqarojnë se gati një e katërta e të anketuarve McDonald’s e shohin si jo shumë të mirë për
nga shija por as shumë të keq. Megjithatë, nuk do të thotë që ata e shohin keq apo shumë
keq pasi vetëm 2 prej të anketuarit nga 100 besojnë që ushqimet nuk janë të mira apo fare të
mira. Poashtu në anketë është parashtruar pyetja se a përshtatet shija e McDonald’s me
shijen e kuzhinës turke. Në këtë pyetje kanë qenë përgjigje nga më të ndyshmet mirëpo
56% e të anketuarve janë në pajtim që McDonald’s i përshtatet kulturës së kuzhinës turke,
20% e të anketuarve përgjigjen negativisht duke mos besuar në përshtatshmërinë e
McDonald’s me shijen e kuzhinës turke, 23% e të anketuarve përgjigjen pjesërisht po dhe

33
pjesërisht jo dhe 1% e të anketuarve nuk kanë pasur ide për shijet e McDonald’s. Tiparet e
kulturës së ushqimit janë të përhapura nga njerëzit, dhe dallohet nga dy nivele mikro dhe
këtu bënë pjesë familja dhe makro ku bëjnë pjesë vendi, rajoni, klasa sociale etj.
(Askegaard & Madsen, 1998). Pra, kultura është thelbi i shoqërisë dhe mund ta quajmë si
sistem të vlerave dhe na bënë të kuptojmë se ka lidhshmëri në preferencë të ushqimit dhe
pijeve (Emir & Özdemir, 2019).
Duhet të mbajmë mend se ushqimet dhe me çdo gjë që del në treg duhet të promovohen dhe
gjithsesi që do të jenë të suksesshme nëse ato vlerësohen nga klientët e saj. Edhe pse
globalizimi ka një efekt sa pozitiv aq edhe negativ pasi që depërtimi është më i vështirë dhe
faktikisht Turqia është një vend që kuzhinën e çmon shumë dhe është rregull i shkruar se
nëse në një vend nuk prezantohet mirë kuzhina turke atëher duhet hequr licensa, nga kjo
kuptojmë që kuzhina turke varet nga kontrolli, stabilizimi dhe përfaqësimi në mënyrë të
duhur dhe dëshiron të jetë unike që të mos ju përshtatet stilit perendimor andaj McDonald’s
duhet t’i kalojë këto pengesa (Karaosmanolu, 2007). Për të depertuar dhe patur sukses në
kuzhinën turke nuk është aspak e lehtë pasi mishi në Turqi konsumohet shumë dhe në
secilin qytet të Turqisë mund të gjejmë dyqane që servohet mishi, kebapi. Andaj për të hyrë
në tregun Turk duhet pasur një strategji të globalizimit të marketingut të menduar mirë.
McDonald’s pas krizës ekonomike në Turqi në vitin 2001 kishte rezultate jo shumë të mira,
mund të themi rezultate negative. Pasi duhej të mbylleshin gati 60 restaurante të
McDonald’s. Andaj ajo që duhet të bëj McDonald’s është të ndyshoj marketingun, si pasojë
e kësaj, strategjia e McDonald’s më shumë u fokusua në ushqimet që kanë shije lokale
madje edhe disa motive lokale, ku kjo strategji bëri një kthesë për McDonald’s pasi që
arriti të ketë një pjesë të madhe të tregut. Ku ushqimet që janë munduar ti përshtaten
shijeve lokale si Mangal Burger ose Kyfte Burger janë ato që po kalojnë barrierat në
historinë e McDonald’s në Turqi. (Kolmakova, 2017). Sipas këtyre rezultateve mund të
themi se McDonald’s i përshtatet shijës së turqëve dhe kuzhinës turke pasi diagramet e më
sipërme vërtetojnë se vetëm 2% e anketës nuk i kanë pëlqyer apo nuk kanë pasur ide për
shijet e McDonald’s që nëse e analizojmë është një numër shumë i vogël, dhe faktikisht i
bie që marketingu dhe promovimi kanë ndikuar shumë e në veçanti stategjia që t’i
përshtaten shijve lokale ishte faktori kyç për sukses.

34
5.5.2 Përdorimi i promovimit dhe reklamimit të McDonald’s në Turqi

Reklamimi është faktori kyq për të dhënë njohuri, ide, apo një mendim konsumatorit,
mirëpo menaxhimi i mirë i kulturës në të bërit reklama dhe promovim krijon një
mirëkuptim të ndërsjellt midis kompanisë dhe konsumatorëve (AKTUĞLU & Ayaz, 2018).
Reklamat padyshim që kanë rol të rëndësishëm ose primar në zhvillimin e strategjive të
marketingut e sidomos në Turqi ku diskutuam që është vështirë të dominosh dhe reklamimi
i ushqimeve është i domosdoshëm për të patur sa më shumë shitje. Raporte të shumta
tregojnë se Turqia cilësohet mes vendit të katërt dhe të shtatë në botë me numrin më të
madh të përdoruesve të facebook, Amerika gjithashtu sqaron se Turqia është tregu i tretë
më i madh në botë i përdoruesve të Twitter pra, Turqia ka një popull që janë shumë aktiv në
internet (Mucan & Özeltürkay, 2014). Andaj përdorimi i duhur i reklamave dhe të bërit
marketing ndikon shumë në shitjen e produkteve dhe suksesit të McDonald’s. Mirëpo për
përgjigjen se si reflekojnë reklamet e McDonald’s tek klientët është përgaditur një anketë
se si ndikojnë reklamat në shitjen e ushqimve në McDonald’s .

Reklamat Reklamat dhe Kultura

Shumë të mira Të mira Turke Reklamat i
Mesatare Të këqija 3% përshtaten Kulturës
Turke
Shumë të këqija
Jo, nuk i përshtaten
18%
5% 5% 15% Kulturës Turke
45%
Pjesërisht po,
pjesërisht jo
34% 34%
41%
Nuk kanë ide

Figura 7. Reklamat Figura 8. Reklamat dhe kultura turke

35
Burimi: LIUBOV KOLMAKOVA- Glocalization Marketing Strategy of Mc Donald’s Case
Study: Turkey 2017

Ajo çka kuptojmë nga diagrami i parë del në pah se pothuajse 56% e të anketuarve i
shikojnë reklamat si të mira apo shumë të mira dhe dalim në përfundim se reklamat në
Turqi shihen mbi mesatarën. Mirëpo ajo që na intereson ne është se këto reklama a i
përshtaten apo jo kulturës së kuzhinës turke, duke pasur parasysh se reklamat në Turqi
gjithmonë janë bërë nga ikona të famshme e aktorë turq. Lidhur me këtë pyetje, nga
diagrami i dytë sqarojmë se ajo që ka rëndësi është që gjysma e klientëve të McDonald’s në
Turqi i shijonë reklamat e McDonald’s . Njëra reklamë që është përmendur nga shumë
njerëz dhe kishte pasur sukses ishte sepse kishte motive turke në të, bëhej fjalë për një turk
që ishte shitës në rrugë dhe vizatimi i restaurantit të McDonald’s për të porositur një
Mangal Burger nga djali i tij (Kolmakova, 2017). Gjithashtu reklamat krahas diagrameve të
mësipërme që spjegojnë faktorin poziv të reklamave dhe shitjes, rol të rëndësishëm ka
luajtur dhe word of mouth (WOM) ose fjala e gojës, pasi kompanitë që kanë një reputacion
shumë të mire do të ndikojnë në WOM nga njerëzit dhe kjo ndikon shumë tek lidhja me
klientët sepse ata bëhen avokat të kompanisë dhe flasin mirë për të. Fuqinë e WOM e
zotëron dhe McDonald’s në Turqi (Fikret, 2014). Nga kjo kuptojmë se McDonalds përdor
forma të ndyshme të marketingut dhe në Turqi, si shembull është word of mouth, mënyra e
të bërit marketing në kulturën turke duke bashkëpunuar me artiste të ndryshëm dhe duke
përdor motive turke ka ndikuar pozitivisht në shitjen e ushqimve të McDonald’s.

5.6 Pse McDonald’s në Itali?

Italia është ekonomia më e madhe në Eurozonë dhe e 3ta në botë, gjithashtu familjet
italiane janë familje me më së paku borxhe në Evropë, ka një popullsi të madhe, turizëm
shumë të zhvilluar e shumë avantazhe tjera (Ambrogio, 2016). McDonald’s para se të
investojë në një vend fokusin e ka tek ekonomia në veçanti familjet në këtë rast Italia është
një vend i duhur për t’u njohur me ushqimet e stilit perëndimor. Duke pasur parasysh që
Italia është vend që ushqimet e shpejta burger nuk preferohen pra dallon kultura Italiane

36
nga ato që kemi cekur më lart (Kinë, Indi, Turqi) një McDonald’s në Itali do të mund të
ishte shumë sfiduese dhe njëherish do të kishte rezultate dhe format të të bërit marketing
dhe biznes të ndyshme nga vendet e tjera.

5.6.1 Mc Donald’s në Itali apo Mc Italy

Ushqimi përpos që është një pjesë thelbësore e jetës gjithashtu është pasqyrë e kulturës, pra
zhvillohet me kulturë dhe formësohet nga njerëzit dhe zona gjeografike ku ata jetojnë dhe
padyshim që kultura ushqimore nuk është statike pasi varet nga ndyshimet e popullësisë që
thuajse çdo ditë ndyshojnë dhe pikërisht Italia është një vend që shumë popujve ua ka
ndyshuar kulturën deri në atë masë që ka ndikuar dhe në përdorimin e fjalëve italiane në
ushqimet e shumë popujve (Dore, 2019). Amerikanët janë popull që shumë përshtaten me
kulturën e ushqimit të Italisë sepse shumica e pëlqejnë dhe e përdorin pothuajse çdo ditë.
Por, ajo që ka rëndësi është se sa kultura amerikane përshtetet me kulturën e kuzhinës
italiane, e për këtë më së miri e dëshmon McDonald’s. Më poshtë është paraqitur një
diagram i kombësisë së punëtorëve të McDonald’s.

Kombësia e punëtorëve të Kombësia e punëtorëve në Itali

Jo McDonald's
Jo
Italian Italian
15% 30%

Italian
70%
Italian
85%

Figura 9. Kombësia e punëtorëve të McDonald's dhe punëtorëve në Itali

Burimi: McDonald’s Corporate Strategies in Italy-Chiara Rossi

37
Nga këta diagram vërejmë që 80% e punëtorëve të McDonald’s i përkasin kombësisë
italiane dhe vetëm 15% janë jo Italian dhe sa i përket punëtorëve në përgjithësi në Itali i
përkasin kombësisë Italiane 70% dhe vetëm 30% janë jo Italian.
E njejta gjë vërehet edhe me furnizuesit ku 80% janë Italian dhe kjo është për arsye të
logjikshme, e para për të ulur koston dhe e dyta sigurisht se për arsye të marketingut. Ka
fakte dhe mënyra të standartizuara sa i përket shijës, peshës, formës, ekuilibrit të përbërësve
që natyrisht duhet të studiohen në secilin vend që operon. McDonald’s e përdor këtë
metodë shumë mirë në secilin vend sepse punëson puntorë të atij vendi dhe në këtë mënyrë
fillon të punojë me furnizues lokal që ti përshtatet shijeve të atij vendi. Duke e ditur
kulturën e kuzhinës italiane që cilësohet si vend i dietës mesdhetare dhe i ushqyerit në
mënyrë të drejtë sigurisht që për McDonald’s nuk ishte aspak lehtë. Besimi luan një rol kyç
pasi kultura italiane dallonte shumë nga ajo se çka do të ofronte McDonald’s. Normalisht si
çdo biznes tjetër edhe McDonald’s në fillim pati vështirësi mirëpo nuk u dorëzua asnjëherë
duke filluar me një proces lokalizmi për furnizuesit dhe përqendrohet tek cilësia e
McDonald’s duke e ditur që Italia është një vend jo i duhur për ushqimet e shpejta si
hamburgerët natyrisht që edhe suksesin nuk mund ta gëzojë në të njejtën formë në Itali.
Kështu Roberto Masi vendosi që të gjitha produktet që i përdorë McDonald’s të jenë 100%
produkte italiane përveq patateve që vijnë nga Gjermania, të gjithat të tjerat të jenë të
çertifikuara që janë 100% italiane, gjithashtu në disa vende të italisë përveq pjesës ku
munden të ngopen me ushqim, konsumatorëve iu është kushtuar dhe një palestër e
kompjuterizuar me një mesazh ‘’Hamburgeri është në rregull, po gjithashtu duhet bërë
fitnes’’. Të gjitha këto ndyshime ndikuan shumë mirë në fitimet e McDonld’s-it ku u rritën
fillimisht per 10%. Ideja për produktet 100% italiane ndikoi shumë pozitivisht në
ekonominë e Italisë sepse tashme shumë vende të ndyshme të botës filluan të kërkojnë
produktet italiane dhe eksportimi i Italisë në vendet e ndyshme ishte fal McDonals’s (Rossi,
2014/2015). Një tjetër vendim shumë i qëlluar i McDonald’s në Itali është dhe partneriteti
me Coca-Cola, duke ditur që vendet në Evropë janë favorizues të Coca-Cola-s edhe populli
italian pëlqen coca-cola pasi në çdo restaurant coca-cola është e pranishme, andaj
McDonald’s veproi në mënyrë të duhur. Reklamat e Coca-colas dhe dhuratat që i bënte
McDonald’s rezultuan pozitivisht në shitje e në veçanti syzet Coca-cola pas çdo blerje si

38
dhuratë bëri jashtëzakonisht të suksesshëm McDonald’s në Itali (Weyers, 2012).
McDonald’s format e të bërit të njohur dhe të dashur për popullin italian i bëri duke
punësuar Italian dhe duke i përdorur për qëllime fitimi sepse italianët më së miri dijnë të
tregojnë shijen e tyre, duke i përshtatur kulturës italiane në ofrimin e ushqimve si për të
ngrënë ashtu edhe për të marr lëndën e parë nga italianët, këto forma të marketingut
ndikuan në të bërit biznes të suksesshëm në Itali edhe pse Italia cilësohej si vend i
ushqimeve të shëndetshme dhe jo favorizues i ushqimeve të shpejta, McDonald’s arriti ta
favorizoj vetën edhe në Itali. Më posht i paraqesim disa nga ndyshimet e bëra në
McDonald’s si pasojë e kulturës italiane siq janë: Ciociaro Sandwich, Mozzarillo
Sandwich, Vivace Sandwich-By Gualtiero Marchesi,Mc Italy, Adagio Sandwich- By
Gualtiero Marchesi,Gran Chianina Sandwich, Salamella.

Figura 10. Menyja e përshtatur për kulturën itaiane (100% Italian)

Burimi: Mc Donald’s Corporate Strategies in Italy-Chiara Rossi (2019)

5.7 Konkluzion lidhur me rastet e shqyrtuara në studim

E gjithë rëndësia e punimit ka fokusin tek ndikimi i kulturave andaj ky punim ka një lidhje
logjike se pse pikërisht janë shqyrtuar kulturat në Indi, Kinë, Turqi dhe Itali nga gjithë
vendet në botë ku operon McDonald’s. Natyrisht se për për të bërë dallimin e kulturave dhe
strategjive duhet diferencim i kulturave në vende të ndyshme dhe nëse marrim Indinë,

39
atëher është vend që nuk konsumohet mishi i lopës për arsye që lopa në Indi konsiderohet e
shenjtë dhe nëse këtë sfidë e tejkalon me sukses McDonald’s atëher nese marrim Kinën një
vend ku konsumohen të gjitha llojet e mishrave natyrisht se suksesi është i garantuar.
Mirëpo të operosh në një vend si Turqia që ka një kulturë tjetër të ushqimit atëherë edhe
këtu duhet pasur një stategji krejtsisht ndyshe nga dy vendet e para. Pastaj vjen Italia një
vend i dijetave që është shumë kundër ushqimeve të shpejta siq është McDonald’s dhe këtu
duhet studiuar kulturën në mënyrë të zbatimit të stategjisë së të bërit të suksesshëm
McDonald’s. Nga të gjitha rezultatet që kemi më lartë i kemi veç e veç për secilin vend
cilat forma dhe mënyra e aplikimit të marketingut ndikojnë në operimin e suksesshëm të
McDonald’s.
India
Suksesi I McDonald’s në Indi u arrit si rezultat i numrit të madh të popullsisë, njohjes së
kulturës dhe besimit në këtë vend. Faktor tjerë të rëndësishëm janë gjithashtu
bashkëpunimi me bashkëpuntor të duhur dhe pozicionimi në vende të duhura. Strategjia e
McDonald’s për të qenë afër shtresave të mesme, punëtorëve që udhëtojnë, personave që
dashurojnë filmin dhe shopingun ndikuan pozitivisht në promovimin e suksesshëm të
McDonald’s. Festat që janë të shumta në indi McDonald’s i shtytëzoi si marketing për
prezantim të një ushqimi të ri si prezantimi I Mahaja Mac dhe VegSurprise që bëri
McDonald’s të jetë shumë i preferuar për popullin indian.
Kina
Pas një realizimi të sukseseshëm në Indi pritshmëritë për sukses ishin shumë më të mëdhaja
në Kinë pasi që popullësia është më e madhe dhe pothuajse të gjithë kinezët janë
mishngrenës. Si strategji për sukses ishte zgjedhja e një parneri të mirë, promocioni dhe
ndyshimi i menyve, futja e Western Drive-Thrus, reklamimi i duhur, edukimi i popullit me
anë të një shoqate, stili, atmosfera, ndjenja e modernizimit (dëshira për tu përshtatur me
kulturën amerikane) që e ofroi McDonald’s në Kinë ndikuan në operimin e sukseshëm të
marketingut dhe të bërit biznes në Kinë.
Turqia
Duke pasur parasysh përvojën dhe sukseset që ka arritur në shumë shtete të botës sigurisht
se dhe Turqia do ishte një sfidë për McDonald’s dhe përvojë shumë e mirë pasi që dihet se

40
populli turk ka një kuzhinë mjaftë të shijshme dhe traditë shumë vjeqare në ushqime të
shpejta. McDonald’s në Turqi formën e të bërit marketing dhe promovim i rezultoi me
sukses dhe këtë e dëshmojnë disa diagrame të ilustruara në punim që sqarojnë se 98% e
popullatës janë në dijeni me McDonald’s në Turqi dhe më shumë se gjysma e pëlqejnë
ushqimin që i ofron. McDonald’s ka ekspert të marketingut që dijnë si të bëjnë marketing
dhe të terheqin klientët dhe këtë e dëshmoi dhe në Turqi duke përdorur një stategji shumë të
qëlluar të marketingut pasi bashkëpunonte me aktor të njohur turq duke përdorur motive
turke që faktikisht kanë ndikuar shumëfish në shitjen e ushqimeve që ofron McDonald’s.
Italia
Italia është një vend që njihet me përdorimin e prodhime vendore dhe të operoj në Itali një
kompani amerikane natyrisht që është një sfidë shumë e madhe. Për shumë arsye
McDonald’s përdori një stategji në Itali që dallonte nga vendet e tjera. Kështu që 80% e
punëtorëve ishin italian me qëllim të njohjes së shijës italiane dhe duke pas parasysh që çdo
produkt nëse është 100% italian do të pëlqehej, lëndën e parë McDonald’s e merr nga Italia
dhe në këtë mënyrë arriti të korri sukses si në ekonomin e kopanisë McDonald’s poashtu
dhe në ekonomin e Italisë në përgjithësi, pasi shumë vende tjera filluan të importonin
ushqimet që i përdorte McDonald’s nga Italia për shkak të preferencave të njerëzve.

41
6 DISKUTIME DHE PËRFUNDIME

Të gjitha krahasimet e shteteve ku operon McDonald’s rezulton se kultura ndikon në

marketingun ndërkombëtar dhe është faktori kryesorë për suksesin e një biznesi. Duke e
studiuar kulturën në përgjithësi dhe kulturën e disa shteteve specifike mund të themi me
bindje se kultura është bazë dhe element i rëndësishëm për mirëkuptim dhe bashkpunim
mes kombëve, dallimet kulturore midis shteteve mund të duken shumë të vogla, por ata që i
injorojnë rrezikojnë dështimin në programet e strategjisë së hartuar. Pra, rëndësi duhet t’i
kushtohet dhe strategjive të marketingut global pasi ato duhet të përputhen me disa
standarte dhe kërkesa të caktuara dhe hasim prap tek kultura pasi kemi vende me kultura
unike, tregje të ndyshme konkuruese dhe këto janë aryejet se pse bizneset duhet përshtaten
nëse duan rezultat dhe kjo realizohet përmes ndjekjës së strategjisë së marketingut të
globalizimit. Pra, stategjia e marketingut të globalizimit duhet të studiohet detajisht, pasi
secili popull ka nevoja të ndyshme, shije, norma, tradita, të ardhura të cilat kanë ndikim
drejtpërdrejtë apo indirekt në marketing. Përshtatshmëria e kulturave me popujt ku operon
bëjnë diferencimin dhe suksesin e dëshiruar. Këtë më së miri e dëshmon McDonald’s në të
gjitha vendet ku operon që si qels për hapjen e të gjitha dyerve të suksesit e vë vëmendjen e
konsumatorëve kështu ia plotëson nevojat dhe kërkesat në kohë dhe mënyrë të duhur dhe
ajo që nuk ndyshon dhe e bënë specialisht McDonald’s të pamposhtur është knaqësia
100%. Plotësimi i kësaj knaqësie qëndron tek mos dorëzimi, etika në punë, kujdesi për
punonjës, përpjekja për përmirësim të biznesit, analizimi i çdo vendi në përshtatje të
kulturës, ndyshimet në menyt dhe në interierin e brendshëm e shumë detaje të tjera që bëjnë
diferencimin dhe kanë tërhequr vëmendjen dhe identifikimin e shumë njerëzve që të kalojn
kufijtë tradicional si në konceptim ashtu edhe në realitet. Pra, McDonald’s në çdo vend që
operon ka sukses pasi së pari hulumton për atë vend mandej operon dhe ky suksesi mund të
matet me rritjen e vazhdueshme të McDonald’s në tregje të ndyshme të botës. Në bazë të
konkluzioneve e shohim se analiza e rasteve e vërteton rëndësinë e lidhshmërisë së
marketingut ndërkombëtar dhe kulturave në të bërit biznes ndërkombëtar.

42
7 REFERENCA

Adler, N. J., & Gundersen, A. (2008). International Dimensions of Organization Behavior.

Cincinnati, OH.

Adversting and sales promotion. (n.d.). pondiuni.edu.

Ahmed, E. (2019, 11 24). Fas Food Industry Growth in China. osf.io.

AKTUĞLU, I. K., & Ayaz, Y. Y. (2018, 06 01). how corporate culture is reflected into

corporate advertising? an investigation onto corporate advertising in turkish food

sector. the journal of international social reseach.

Ali, A. (2014, 01 20). Product in India are being marketed keeping religion in mind.

Retrieved from Telhelka Magazine.

Alon, I., & Kruesi, M. A. (2019, 11 4). The enigma of franchising in China.

Ambrogio, M. (2016). Why invest in Italy. Retrieved from Italy Law Firms.

Askegaard, S., & Madsen, T. K. (1998, 11 01). The lokal and the global exploring traits of

homogeneity and heterogeneity in European food cultures. International business

review. Odense, Denmark.

Bekerman, Z., & Kopelowitz, E. (2008). Cultural Education- Cultural Sustainability. New

York and London: Routledge.

Bianquis, I., & Williot, J. P. (2019). Nomadic Food. Journal of Religion and Violence.

Case History Mc Donald's in India.

Cheng, T. O. (2003, 08 20). Fast Food and Obesity in China. Journal of American Collage

of cardiology.

43
Cui, Y., & Ting, Z. (2009, SPRING). American Fast Food in Chinese Market: A cross-

Cultural Perspective. American fast foof in chinese market. Halmstad: 2009.

Cui, Y., & Ting, Z. (2009, Spring). American Fast Food in Chinese Market: A Cross-

Cultural Perspective. American fast food in chinese market. 2009.

Cui, Y., & Ting, Z. (2009, Spring). American Fast Food in Chinese Market: A Cross-

Cultural prespektive- The case of Kfc and McDonalds. Sweden.

Daramola, I., & Oyinade, B. (2015, 03 03). Impact of Cultural Globalization on Africa- The

role of Western Media. International Jurnal Education and Research, 3.

Darley, W. K., Lurthge, D. J., & Blankson, C. (2013, 10 04). Culture and International

Marketin- Saharan African Context.

Dash, K. (n.d.). Case History- McDonal's in India.

Dash, K. (n.d.). McDonald's in India. pd for Consulenza Direzionale.

Dineen, D. (2012, 04 04). Top 10 reasons to invest in China. Retrieved from Global

banking and finance.

Doole, I., & Lowe, R. (2008). International Marketing Stategy. Jennifer Pegg.

Doole, I., & Lowe, R. (2008). International Marketing Strategy. Jennifer Pegg.

Dore, M. (2019, Springer). Food and Translation in Montalbano. Rome.

Emir, O., & Özdemir, N. (2019, 12 04). A study to determine the effect of turkish

customers- cultural values on restaurant preferences. Turkey.

Fikret, S. I. (2014). Reputacion of franchise Systems- an empirical comparison of

McDonald's and Burger King in Turkey. Wien.

Hofstede, G., Hofstede, G. J., & Minkov, M. (2010). Cultural and Organization: Software

of the Mind. USA: Mc Graw Hill.

44
Huang, H. (2007). Cross-culture marketing: KFC in China. Special Zone Economy, 263-

265.

Jakupi, A. (2008). Marketingu ndërkombëtar. Prishtinë: 2008.

Jansson, H. (2008). International Business Strategy in Emerging Country Markets.

Sweden: 2008.

Jie, L. (2008, 09 08). McDonald's growing in China. Chinadaily.

Jie, L. (n.d.). McDonald.

Karaosmanolu, D. (2007). Surviving the Global Market -Turkish cuisine under constuction.

Turkey.

Kilic, B. (2009, 05 18). Current trends in traditional Turkish meat products and cuisine.

Turkey: Elsevier LTW.

Kolmakova, L. (2017). Glocalization Marketing Strategy of Mc Donald’s Case Study:

Turkey . STOCKHOLM, SWEDEN.

Kolmakova, L. (2017). Glocalization Marketing Strategy of Mc Donald's case study:

Turkey. STOCKHOLM, SWEDEN.

Komańda, M. (2015, 12 01). McDonald's as a Cultural Brand in the Landscape of Attitudes

of Polish Customers.

Kotler , P., & Armstrong, G. (2013). Parimet e Marketingut. UET Press.

Kotler, P. (2001). Marketing Managment. Tsinghua University Press.

Ling, P., D'Alessandro, S., & Winzar , H. (2015). Consumer Behaviour in Action. Austalia:

University Press.

Marchini, G. (n.d.). McDonald's in China. Akademi.edu.

45
Mavondo, F., & Farrell, M. (2003). Cultural orientation: Its relationship with market

orientation, inovation and organisational performance. Emeraldinsight, 9.

McDonald’s Entry to India. (n.d.). Retrieved from Asigment Point.

Michael R. Czinkota, I. A. (1995). International Marketing. Dryden Press, 1995.

Mishra, P., V, C. G., & Dham, S. O. (2019). Demystifying the Indian- Way of doing

Business: An overview. pp. 1-3.

Mucan, B., & Özeltürkay, E. Y. (2014). Social Media Creates Competitive Advantages:

How Turkish Banks use this Power? A content Analysis of Turkish Banks through

their Webpages. Elsevier.

Muditomo, A. (2019). Organization Change Management & Culture Change management.

Perbanas Institute.

Namrata, Tiwari, D., & Ananya. (2016). Indian cuisines: representing Indian culture. 7(9).

Ocansey, E. (2017, 10 01). The influence of Culture on Global Marketing Strategy. Ghana:

October 2017.

Panwar, D., & Patra, S. (2017, 07 01). Localization in fast food industry: Case study on

McDonald's stategy in India. Researchers Word- Journal of Arts, Sciense and

Commerce. India.

Patel, P. G. (2019, 11 14). Study of impact of globalisation on Indian. India: Journal of the

gujart research society.

Rangnekar, A. (2014). McDonald's India Entry Strategy. ResearchGate. Marrë nga:

file:///C:/Users/Admin/Downloads/McDonaldsIndiaEntryStrategy.pdf

Rossi, C. (2014/2015). Mc Donald’s Corporate- Strategies in Italy. Italy.

Rrustemi, v. (2017). Marketingu Nderkombëtar. Prishtinë.

46
Rrustemi, V. (2017). Marketingu Ndërkombëtar. Prishtinë.

Samaj, D. (2016). Impact of Culture on Marketing Strategies. Imperial Journal Of

Interdisciplinary Research.

Selimaj, J., Murati, I., Qose, E., Teqja, E., Prapollari, D., & Xhebexhia, E. (2014, 05 23).

Mjedisi kulturor ndërkombëtar. Tiranë, Shqipëri.

Steinmetz, G. (1999). State/Culture. New York: 1999.

Stojić, D. (2010, 11). Doing Bussiness in China- The case study of McDonald's. Ljubljana.

Shah, R. (2020, 02 04). Changing dynamics on sustainable growth of kids- through green

marketing: A case study & review. UGG Care Journal.

Shaikh, F. (n.d.). Marketing Stategies of McDonald's project and survey. India.

Shetty, S., & Sahgal, T. (2019, 12 01). India's Soft Power- Challenges and Opportunities.

T, K. (2019, 01 01). Traditional Foods of India.

Tanahashi, S. (2008). Succeeeding Globally Depends on Localization: A case study on

McDonald's Corporation . China.

Üçer, N. (2012). Hamburgers and hand-holding: McDonald's in Turkey. Istambul, Turkey.

Vannini, P. (2009). Material Culture and Technology in Everyday Life. New York: Die

Deutsche Bibliothek.

Vijayabaskar, M., & Sundaram, N. (2012, 06 01). A market study on key determinants of

ready to eat/cook product with respect to their cities in southern India. Ready to

cook India. India.

Vrontis, D. (2014, 03 24). The external environment and its effect on stategic marketing

planning: a case study for McDonald's. Nicosia, Cyprus: Researchgate.

47
Weyers, B. (2012, 04 27). Global Expansion of U.S. Fast Food Restaurants : A case study

of McDonald's in Italy.

Yan, Y. (2013). Of hamburger and social space: Consuming McDonald's in Beijing.

Yang, Y. (2010). The Construction of Brand Culture Based on Corporate Culture.

International Journal of Business and Managment, 1-4.

Yeu, C. S., Leong, K. C., Tong, L. C., Hang, S., Y, T., Bashawir, A., et al. (2012). A

Comparative Study on International Marketing Mix in China and India: The Case of

McDonald's. 1/6. Malaysia.

Yuekun , Y. (2010). The Construction of Brand Culture Based on Corporate Culture.

International Journal of Business and Managment, 1/4.

Zeqiri, F. (2016). Aktiviteti i promocionit në Procredit Bankë. Prishtinë.

Zhou, L., & Zhang, Q. (2012). Cultural adaptation pattern analysis of McDonald's and KFC

in the Chinese market. 3.

48