charaktery r Stowa, ktore Eichelberger : Z Bey comin otwierajq nas ae na siebie szczescie bez wysitku jest mozliwe Co zrobi¢, by pieniqdze nie psuty relacjiOdmienione drzwi do psychologit nowa odstona portalu CHARAKTERY.EU Bardzo podoba misie nowy wyglad strony jest prosta i preejrzysta zhajduje odnasnik do tematow, ktore mnie interesuia Wielkim utatwieniem jest dopasowywanie sig strony do urzadzen mobilnych.. Dzigkuje za to ulepszenie. Marta © codzienny serwis poswigcony psychologii © ponad cztery tysiace tekstow 2 Charakterdw, © nowoczesny wyglad © szybka | prosta nawigacja © petna responsywnos¢ - strona Psychologii Dzisi Psychologii w Szkole - do czytania : dostosowana do nosnikéw mobilnych i pobrania w atrakcyjnej cenie p © tematyczne pakiety 3 ras = ) AR pEcYDOW AC, ZEBY NIP ZALOWAC psychologia dzis charaktery Codziennie dokonujemy wyboréw, mierzymy sig z dylematami... Jak podejmowaé decyzje, ktére buduja? —_ OSTRZLZENIN OD CIALA Moc NIESMWIADOMOSE! KOMPAS MORALNY oo 9 KROKOW Do THAFNEGO beth WNUMERZE: Hetna WGRUPIE Trening podejmowania decyzji venue Heurystyki i inne pulapki Werupie - madrze czy glupiej? Jak dziala kompas moralny Zanim zdecydujesz, posluchaj ciala Glowa czy serce, rozam czy emocje ~ kto lepiej wybiera? autopramocia Ukfaaka: marin sarraua / Getty Images i > 16 SLOWA. KTORE OTWIERAJA NAS NA SIeEBIeE Jak rozmawiaé, by zrozumies — i kogos, i siebie — zastanawia sig Martyna Goryniak. JA JESTEM JA, TY JESTES TY Elzbieta Sujak tumaczy, dlaczego warto nauczyé sig stuchac. 26 JAK (NIE) ZOSTAC MENTALISTA, Jakim pulapkom ulegamy, probujac odgadnaé, co mysia inni = analizuje Beata Banasiak-Parzych. SZEFOWIE JAK WROGOWIE Anna Kroenke rozszyfrowuje toksyeznych szefow. az 7 PSYCHOWIESCI G1 KRZYSZTOFOWICZ 4 KTO.CO, GDZIE, KIEDY 87 MARUSZEWSKI 36 40 POKORA CHRONI too AWDIEJEW Jak sabie radzié 2 codziennym stresem, uczy Wojciech tol MAKSYMIUK Eichelberger. 102 BORTNOWSKA 44 BAJECZNA TERAPIA _ r 103 GADACZ Daria Grabda przekonule, ze bajxoterapia pomaga tez dorostym. 104 MADZIK 46 PROBLEM ZAPALNY Se 0 przyezynach i metodach leczenia zapalenia zatok pisze 106 KIOSQUE Katarzyna Girczys-Poledniok. NO POCZTA POETYCKA 5O SCENARIUSZE RODZINA PISANE tm RYSUNEK ODSTRESUNEK Adriana Klos podpowiada, jak przesta¢ by¢ ofiara losu. ti LISTY 54 [2 KROKOW DO PetNI ZYCIA ha CICER CUM CAULE Najlepszy program 2drowienia dla uzaleznionych od alkoholu praybiiza Bohdan Woranowicz. 88 BEZ MISTRZA Grzegorz Gajewski opowiada 0 swoje) wylatk ze Zdzistawem Bel 2 TOKIO DO TOHOKU Wyprawe na rowerach przez 2niszezong tsunami Telagjonuje Kati 98 ISLAM Jacek Wojtysiak om 0 34 66 KASA NAS ODDALA Agata Gasiorowska pokazuje, jak pieniqdze wolywaja, na relacie. 7O WU-WEl - SZCZESCIE BEZ WYSILKU Na czym polega stan wu-wei i co nam daje, ujawnia Edward Slingerland BOLESNE ZWLEKANIE Timothy A. Pychyl zastanawia sig, jak przezwycigzy¢ sklonnose do prokrastynaci. NIESMIALI OD URODZENIA Czy moéna pokonac niesmialosé — bada Kirsten Weir. fa muzutmatis! 76 PISARKA | BESTIA Cezary W. Domanski pisze 0 tajemniczej chorobie Gabrieli Zapolskig). 80 + MARZEC 2016MEPSYCHOWIESCI Procent przeciw uprzedzeniom Jesli popierasz dziatania przeciw antysemnityzmowi i ksenofobii i zalezy ci, by ksztattowae otwarta i tolerancying mlodzie, mozesz wesprzec Stowarzyszenie im. Jana Karskiego 1% swego podatku, Stowarzyszenie powstato w Kielcach w roku 2004, jego zatozycielem 2 Jest Bogdan Bialek, redaktor naczelny ,Charakterow” Stowarzyszenie zajmuje sie przede wszystkim rozwojem Gialogu polsko-zydowskiego i chrzescijarisko-rydowskiego, ale podejmuje takze rozmaite inicjatywy, Ktérych efektem $a spotkania preedstawicieli wyznawcow roznych religii — chrzescijanstwa, judaizmu, islamu i buddyzmu. Wazna czescig dziatainosci Stowarzyszenia jest edukacja miodziezy, realizowana glownie w formie warsztatow dla uczniow i szkolen nauczycieli w zakresie przeciwdzialania nietolerancji i nauczania 0 Holocauscie. Stowarzyszenie im. Jana Karskiego ma status organizacji pozytku publicznego, numer KRS 0000 2304 15. ‘Wiecej informacji na stronie www jankarski.org.pl. Serdecznie dziekujemy 2a Twoj wklad w realizacje naszych celow. Teotrast wy AGRODA porazosmy |EOPRASTA Zapraszamy wydawcow i uczelnie wyasze do udzialu w Kolejnej edycji Nagrody Teofrasta — wyrdznienia ustanowionego przez redakcjg .Charakterow’ i przyznawanego rokrocznie najlepszym poiskim psychologicznym ksiazkom. Publikacje (w liczbie 10 eazemplarzy) wraz 2 formularzem zgtoszeniowym nalezy preesylaé na adres naszej redakoji do 15 maja. ‘Zwyciezcow poznamy Ww potowie pazdziernika = wyloni ich redakcja Charekterow” sposréd kandydatow nominowanych przez Konsylium Doktorow. Wiece| informagji na stronie www.nagrodateofrasta.eu. *MARZEC 2016 Przyciski placebo W Nowym Jorku przejscia dia pieszych najezescie| wyposazone Sq w przyciski, ktore w zaden sposdb nie skracajq oczekiwania na zielone swiatto — ono ciagle zapala sie i gasnie w swoim rytmie. © Zaspokajaig jednak pewna psychologiczng potrzebg. Sa to tak zwane przyciski placebo — nie maja zadnego wplywu na urzadzenie, a ich funkcjq jest zapewnienie uzytkovnikowi swoistego poczucia bezpieczenstwa. Daja nam iluzje (zludzenie) Kontroli. Termin iluzja kontroli rozpowszechnita w psychologii prof. Ellen Langer z Harvardu, Wsetii eksperymentow badaczka zaobserwowala, ze bardzo czesto K wykonujemy czynnosci, Kore nie maja wolywu na rezultat naszych dziatan, choe wierzymy, Ze jest przeciwnie. Na przyktad podezas gry w kosci ludzie zesto potrzqsajg nimi w dloni, przekonani, Ze bedzie to mialo wplyw na wynik rzutu, Takie nieracjonalne dziatania czesto podejmujemy wtedy, ady brakuje am poczucia kontroli - ,magiczne” zabiegi pozwalaja zredukowa¢ stres. lluzja Kontroli mana nas czasem pozytywny wplyw. Ulatwia dzialania, na ktore nie odwazylibysmy sie bez poczucia sprawowania kontroll Powoduje, 2e jestegmy nastawieni bardzie| optymistycznie, a to ulatwia osiagnigcie sukcesu. Wiele badan wskazuje, Ze poczucie kontroll — bez wzgigdu na to, czy jest ono iluzoryczne, czy nie - ma pozytywny wolyw na nasze zdrowle (dotyczy to szczegdinie os6b starszych). (fb) * . ae] > Ronaldo, nic musisz! didabbia 4 Widzieligmy to mndstwo razy, nie tylko w Swiecie sportu. W telewizyjnym studiu czy na sejmowej mownicy pojawia sig cztowiek o takim poziomie adrenaliny, ze wydaje sie, iz za chwile peknie. Czasem rzeczywiscie eksploduje — i bywa to najczescie przy- czyng jego porazki. Czasy sq polityczne, wigc darujmy sobie polityczne prayklady (znacie je zresztq aé za dobrze). Skupmy sig na pilce noznej. a Historia zna przyklady trenerow, ktorzy tuz przed wyjSciem na boisko puszczali swoim pitkarzom montaze pieSni lub fil- mow patriotyeznych. Jeden z najslynniejszych - Pep Guar- diola — przed finalem Ligi Mistrzow, w ktorym trenowana wowezas przez niego Barcelona zmierzyé sie miala z Man- chesterem United, zmontowat dla druzyny wideo — jej naj- lepsze akcje sezonu polgczy! ze scenami z filmu ,Gla- | ", a wszystko dla jeszcze wigkszego efektu podlat muzyka Pucciniego (,Nessum | dorma’, a jakze, z tenorem Spiewajacym ,Vincerd!”, czyli zwycigze). Szczek mieczy mieszal | sig z odglosami stadionu, a gladiatorzy i pitkarze stawali w ciemnym tunelu prowadzacym fa areng. Wtedy podziatato: zawodnicy ponoc krzyczeli w uniesieniu (czes¢ plakata), a po wyj- Sciu Na boisko Zabrali — jak mowil potem wstrzasnigty trener MU Alex Ferguson — przeciwnika na karuzele Czasami wszakze takie podejScie bywa przyczyng katastrof: naglych atakow agresji, niespo- dziewanych czerwonych kartek, utraty koncentracji i kontroli. .Przegrali, bo chcieli za bardzo" ~ czytamy wtedy w pomeczowych sprawozdaniach. ..Bo presja, jaka odczuwali pilkarze, osta- tecenie okazala sie paralizujaca” Nasza praca nie polega na motywowaniu pilkarzy, tylko na ich demotywowaniu" — powiada na to Carlo Ancelotti, jeden z najbardziej utytutowanych trenerow w historii futbol. ,Na sprawianiu, by zapominali o wyzwaniach i celach, ktore stawia przed nimi $wiadomos¢ ich wlasnego talentu", Ancelotti uwaza, ze jego podopieczni — a pracujac w Juventusie, Milanie, Chelsea, Paris Saint-Germain i Realu miat do czynienia m.in. z Ronaldo, Ibrahimoviciem, Beck- hamem czy Zidanem — motywujq sig sami. Nie wymagaja nadmiaru Kontroli (taki Ronaldo 0 swojq diete | sen dba tak samo, jak 0 swoje fryzury), potrzebuja raczej zdjecia nadmiaru | presji | .Pozwala sobie na zarty nawet przed finatem Ligi Mistrzow” — mowi o Ancelottim wieloletni | kapitan jego Milanu Paolo Maldini. - ,Qpowiada nam o kolacjach z pieczenig w roli glow- nej, a my wychodzimy potem na boisko po zwyciestwo, poniewaz czujemy sie catkiem od- prezeni. Ludziom czesto wydaje sig, ze w decydujacych momentach przemowa trenera po- winna wyciska¢ Izy 2 oczu. Faktycznie, to sie ezasem zdarzato, zawsze jednak plakalismy ze Smiechu’. Oto odkrycie zaskakujace, cho¢ jest elementem warsztatu kogos, kto w Swiecie sportu wygrat | juz wszystko. W drodze po sukces, po puchar, po wielkie pieniadze, ze Swiadomoscia bycia | | ogladanym przez setki miliondw ludzi, najgorsze, co Mozna zrobic, to 0 tym wszystkim jeszcze faz przypominac. Zamiast zamieniac pitkarzy w roboty | meblowac im glowy terabajtami infor- ‘macji taktycenych (przypadek Guardioli), zamiast zarzadzaé za pomoca strachu (Ferguson i jego »Suszarki", czyli przerazajacy wrzask prosto w twarz pilkarza, 2 najblizszej odleglasci: czasem rowniez wyrzucanie z druzyny jednej z najwigkszych gwiazd, zeby pozostali pracowali jeszcze wydajnie|) lub manipulacji (Jose Mourinho, wenoszacy wokd! swych druayn mury oblgzonej twierdzy | ulraymujacy i W Stanie wojny ze spiskujacymi rzekomo przeciwko nim innymi tre- nerami, sedziami, dziennikarzami czy federacjami pilkarskimi), mozna sprobowaé qwyczajnie pe ich. rd noon, Smigjacy sig z siebie na rowni z trenerem, Opisujacym w nie2liczonych wywiadach swoje takomstwo i § nig wiedDue Ned) Nace, 1 sklonnasé do yea, wyoryvaja mece nawet Kiedy zmeczony Guardiola odchodzil z Barcelony, mowil, Ze to nie dk fit juz pilkarzy motywowac. problem, jego zdaniem, polegal na tym, Ze juz ee eee va kilka miesigcy, z podobnych przyczyn, opusci Bayern. Na jego miejsce prayjdzie Carlo Ancelotti @ na liscie pilkarzy, KtOrych uwiedzie, znajdzie sie Robert Lewandowski ss 8 > Skrzydlate piekno Szezesliwe chwile to motyle” — spiewa Kora, Mamy nadzieje, ie zabawa z rysunkiem odstresunkiem pomogta Wam zatrzymaé jak najwiecej takich chwil. Wutowych ,Charakterach” zamiescilismy kolejny obrazek, zachecajac, by- Scie go pokolorowali, a efekly swoje] pracy tworcze| uwiecznili na fotogra- fiach. Zdjecia Waszych bajecznie pakolorowanych motyli zachwycity nas. Nagrody (ksiazki Wydawnictwa Vesper) ofrzymuja w tym miesiacu: Julia Szezotkarz, Karolina Michalak, Marysia Sadowska i Anita Lapiiska (je) prace prezentujemy). Nasza zabawa trwa nadal. Na s. 111 publikujemy kolejng ko- | Torowanke, tym razem przedstawiajaca faosonie sanquinee — pigkny €920- tyczny kwial, Pusccie wodze fantazji i stworzcie niepowtarzaine rysunki. Apotem sfotogratujcie je i przystijcie (do 13 marca) na adres: Konkurs@ charaktery.com.pl. Autorzy trzech najlepszych prac otrymaja, egzemplarz | kolorowanek Rosliny egzotyozne Wydawnictwa Vesper. MICHAt OKONSKI jest dziennikarzem Ty ‘okrutny”. Godnika Powszechnego’, autorem ksigekii bloga Futbol jest | NOWOSCI Z SERII porenan xaLALUs Zanim powles2: ,Zegnaj” PSYCHOLOGIA GT fe Winny : Bers > czy niewinn Ny r= sprzedaz@wdrodze.pl www.wdrodze pl tel. 61 850 47.52 reklamaME PSYCHOWIESCI!I > Wicha na temat BEDE Mowié © SEUCHAN|Y. > Gen schizofrenii? Mocnego argumentu na rzecz genetycznego pochodzenia schizofrenii dostarczyly badania naukowcéw z amerykariskich placowek badawezych Broad Institute, Harvard Medical School i Boston Children’s Hospital. Schizofrenia jest jedng z najezestszych i zarazem najbar- dziej tajemniczych chordb psychicznych, Przejawia sig przede wszystkim halucynacjami i urojeniami, Ktére pro- | wadzq do glebokich zaburzen w zyciu osobistym i spo- tecznym pacjentow. Nadal niewiele wiemy 0 przyczynach choroby ~ czes¢ badaczy upatruje ich w srodowisku, czesé w czynnikach wrodzonych. Amerykaniskie badania objely ponad 65 tysigcy os6b. Probka | oe = kazde) eee pizebadana rae ES | ia mutacji predysponujacych do z i- | zofrenig. Poszukiwania zakonczyly sie sukcesem, o ktérym alba es Seve Meeaiok Sat | Stevens, Michael Carroll i ini — informuja w jednym ze styczniowych wydah czasopisma Na- | ture”. Znaleziony gen koduje bialko 0 nazwie C4, ktére, jak sadzono do te| pory, petni wa i. | funkcje w czesci uktadu odpornosciowego zwanej uktadem dopelniacza. Bialko to bitin dal | w procesach eliminacji intruzow (bakterii, wirusdw) 2 naszego organizmu, Badania Teh | shich badaczy wykazaly jednak,3ejego rola na tym sie nie Koncry. Bialko C4 odgrywa ron ie istotna role w procesie eliminacji polaczen nerwowych (tzw, przycinania ‘Synaps), ioe satel | z dos¢ duzq intensywnosciq w okresie pokwitania — to wtedy pojawiaja sig pierwsze Sey | schizofrenii. Badacze odkryli, 2e mutacja genu C4 wystepujaca u pacjent i Boil frenig, prowadzi do zbyt duzego nasilenia procesow Anal shee ween nine iloscia polgczen nerwowych w korze mozgowe| pacjentow. Nie wiadomo, w kl cn ece klada sie to na konkretne objawy choroby, jednak naukowcy sq ekGnia fe freer ne | olwiera Zupelnie nowa ere badan nad schizofrenia, tym razem opartych na sain rae | neurobiologicznej patch se ey larek Binder *MARZEC 2016 Bezpieczniej, choé ryzykownte|? Zakladanie kasku do jazdy na rowerze czy rolkach to 2wyczaj pozyteczny — kask chroni nas przed urazami glowy — ale i niebezpieczny, bowiem 2wieksza naszq gotowosé de podejmowania ryzyka. Do takiego wniosku doszli dr Tim Gamble i dr tan Walker 2 University of Bath. Wyniki ich badan opublikowat magazyn ,Psychological Science". Naukowcy mierzyli tendencjg do podejmowania zachowan ryzykownych przez osoby w réznym wieku (17-56 lat). U2yli do tego celu komputerowe} symulacji — pod pretekstem przeprowadzenia badania Sledzenia ruchu galek ocznych. Badanych podzieiono na dwie grupy: potowa do badania zalozyla kaski rowerowe, a pozostali czapki 2 daszkiem. Wszyscy mieli za zadanie ,nadmuchac” balony, ukazujgce sie fa monitorze komputera. Za kazdy nadmuchany balon dostawali punkty w fikcyjnej walucie. Poinformowano ich, ze w kaidej chwili moga swyplacié” zarobione punkty, ale jesli balon peknie — utraca wszystko, podczas 30 prob sprawdzono sktonnos¢ badanych do ryzyka, ~ Okazalo sie, te osoby w kaskach chetniej podejmowaly ryzyko niz osoby w czapkach 7 daszkiem ~ tiumaczy dr Walker. To moze oznaczaé, ze dbaniu o bezpieczeristwo Paradoksalnie towarzyszy wigksza otwartosé na ryzyko, ~ Wskazuja na to analizy tzw. Kompensacji ryzyka. Czesto Osoby zapinajace pasy jezdza Szybciej niz te bez pasdw, zawodnicy w kaskach graja w football amerykariski agresywniej niz ci bez kaskow. Oczywiscie nie Oznacza to, 2e zawsze tak sie dzieje ize przedmiat, ktory ma chronié, tak naprawde nie chroni — Zastrzegaig autorzy. (marga) 07979, shutlestock com Wibrujacy lek Jesli wydaje ci sie, ze styszysz déwigk telefonu lub czujesz wibracje przychodzqcej wiadomosci, choc w rzeczywistosci telefon fie dzwoni ani nie wibruje, mozesz cierpiec na ringxiely — rodzaj blednej detekcji syonalow, wynikajace] ze stylu przywigzania, jaki reprezentujesz. Dr Daniel Kruger i Jeikob Djerf 2 University of Michigan oceniali czestotliwosé doznawania syndromu fantomowych wibraeji telefon u osob charakteryzujacych sig silnym lekiem przed porzuceniem przez partnera. Zatozyli, ze osoby chronicznie hojace sie porzucenia beda czeéciej doswiadezac fantomowych dzwonkow telefonu, 82 proc, badanych przyznawalo, ze c2uje wibracje telefonu, a polowa - ie slyszala dawigk, choc w rzeczywistosci telefon nie dzwoni!. Osoby charakteryzujace sie lekowym stylem przywigzania czesciej niz pozostali badani doswiadczaly fantomowych doznat. Najezesciej mialo to miejsce, ady czekaly nna telefon albo martwily sie ‘0 kogos. Badacze przypuszczaja, Ze ringxiely moze wywolywaé bole Glowy, stres, problemy Z zasypianiem. (marga) reklama Uwaga na kelnera To, czy w restauracji po daniu glownym zamowisz jeszeze deser lub drinka, moze zaleze¢ od kelnera, ktory obstuguje twoj stolik. Przy czym decydujacy jest nie jego dar przekonywania, lecz... jego waga —twierdzq badacze z Cornell University. Preeanalizowali oni zamowienia z kilkuset restauracji i stwierdzili, ze Klienci obstugiwani przez grubszego kelnera czeSciej zamawiali deseri pili o 17 proc. wiece) alkoholu, niz obslugiwani przez kelnera .wagi piorkowe)” = Idziemy do restauraciji nie po to, by rozpoczaé diete, ale by rozkoszowac sig dobrym jedzeniem. Diatego jestesmy wtedy niezwykle podatni na wszelkie wskaz6wsi dajace prayzwolenie, by jes¢ i pié do woli ~ méwi Tim Doering, autor badaf. - Dowcipny keiner ze spora nadwaga moze sprawié, Ze pomyslisz .A co mi tam!” i mnie} sig kontrolujesz Badacze stwierdzili rowniez, Ze pulchni kelnerzy maja najwigkszy wolyw na najszczuplejszych klientow. Co sprawi, Ze im nie ulegniemy? = Jeszcze przed wejsclem do restauracii warto ustalic, co chcemy zamowic. Jesli przystawke to nie deser, jesli zupe, to juz bez przysiawek — fadza badacze. {marga) > stownik Kongruencia (ac. congruere - schodzié sie, zgadzat sie) - termin oznaczajacy zgodnosé, harmonig, takée odpowiedniosé i stosownosé rozwazanych obiektow. W jezykoznawstwie termin jest inna nazwa zwigaku 2gody; w matematyee aznacza relacje réwnowaznosci W psychologii termin wystepuje w koncepeji Carla Rogersa. Jako podejécie | menologicane kongruencja zaklada, Ze w dzialaniu kierujemy sig subiektywnym doswiadezeniem. Calosé tych doswiadezen sklada sig na pole fenomenologiczne. CaeSé.z nich ~ szezegdlnie te dotyezqce wlasne} osoby ~ uswiadamiamy sobie i uj- mujemy w formie symboliczne}. Kongruencja oznacza spéjnosé, czyli zgodnosé miedzy tym, czego doswiadezamy, a tym, co sobie ugwiadamiamy. Gdy brak tej zgodnosci. pojawia sie lek, a zachowa- nie usztywnia sie i nabiera obronnego charakteru. Pojawia sig niespojno: ch |_ucané, przekonati na sw6)temat i zachowati. Spoinos€ cece osabe pelni fu ejonujqea, ktdra — jak opisuje Rogers ~ jest otwarta na do: wiadezenie, nie ujawnia | nastawier obronnych, ma bezwarunkowe poczucie wlasnej wartesci i harmonijne | relacie 2 ludami. Dazy do urzeczywistnienia posiadanych motliwosei | é feno 19 lutego ruszyt nabér tekst6w do V edycji konkursu Literacki Debiut Roku! Na zwyciezcow czekajg atrakcyine nagrody: wn uo coc uo = > Qo = uLiteracki Debiut Roku” jest inicjatywa, dzigki ktorej odnajdujemy i promujemy utalentowanych rodzimych debiutantéw, ktérych twérczogé ma za zadanie odswie- 2y¢ polski rynek literacki — wyjaSnia Wojciech Gustowski, Przewodniczacy Kapituty Konkursu. Zgloszenia moéna przesylaé do 22 kwietnia, a rozstrzy- gnigcie konkursti i uroczyste wreczenie nagrod nastapi 30 lipca w Gdlyni. Zwycigska powiesé bedzie miata siwoja premiere 27 paédziemika na jubileuszowych 20. Targach Ksiqaki w Krakowie, Partoersy. za zajecie | miejsca - S000 ztotych, tytut .Lite Roku", dyplom, opublikowanie zwycieskiego Kiem, jego dystrybucia oraz promocja przez Wydawnictwo Novae Res oraz patrondw partneréw Konkursu, zestaw ksigiek. za zajecie Il miejsca — dypiom, tygodniowy pobyt w SPA, zestaw ksigzek za zajecie INI miejsca — dyplom, weekendowy pobyt w SPA, zestaw ksigzek www literackidebiutrake.pl Patrcni mediatni Pation honorowy Kuttury &.. Palnaiice gtane °C 2 wrewarinai renin fics Garatey sigoaRnie matras Goi onet.NA FEMWMAT — porozwmuewanie sie Komunikujemy sie ze soba nieustannie, wymieniamy stowarni i gestami, wiec dlaczego tak czesto nie potrafimy sie dogadac? Jak w piosence Simona | Garfunkela: rozmawiamy, nic nie mowiac. Styszymy, le stuchajac... A clase rozumiemy sie bez stow: granice migdzy nami Zacleraja sie, mysli przeptywaja swobodnie. Czujemy, ze jestesmy dla kogos calym swiatem, i on dla nas tez. Jak rozmawia¢, by zrozumiec - i kogos, i siebie?Mark i Joanna, bohaterowie filmu Stanleya Do- nena _Dwoje na drodze”, poznajq sie na autosto- francuska Riviere. wjedne} ktorzy sie do pie. Gdy przemierzaja kawviarh obserwjq kobietg im siedza razem przy stoliku i nie odzywa _ nawet na siebie nie patrza. Co to 20 lu 4 naprzeciw siebie inie maja sobie nivdo po- wiedzenia? ~ pyta w pewnej chwili Joanna. Mal- teeo! - odruchowo odpowiada Mark, Oni caly czas 2e soba rozmayviaja, maja Sobie mndstwo do powiedzenia, Mijaja lata. Mark i Joanna co roku jetdéa coraz lepszym samochodem na coraz bardziej luksu sowe wakacje. A varazem corez mnie} maja sobie do powiedzenia. Az Ktoregos dnia oF wlasnie siedza prey stoliku w jakiejs kawiarnii nie odzywaja sie do siebie, nawet na siebie nie patrzi Jak para, ktorg widzieli przed laty Korzenie rozmowy Co siez nimi stalo? Czy zaijeci codziennym krzata- niem, przestali ze soba rozmawiaé i w efekciv od- dalili sig od sichie? Czy ted cof zmienilo sie wich relacji. wypalilo, preebramialo ~ 0 czym wige mie- liby rozmawiaé? Wszystko sobie powiedzieli, tak preynajmniej czijq, T wydaje im sie, Ze wiedza, co powie to drugie, jeszeze nim otworzy ust Problemy w komunikacji czesto przedstawiane sa jako glowne Zradlo wszystkich nieszczesé w rela- cjach. Mozna nabraé pra , Ze wystarezy dobrze si¢z kims - mezem. Zona, dzieckiem, sze- fem czy partnerem ~ komunikowaé, by nigdy si nie pokléeci¢. Jednak przyezyn niepowodzen wkontakeie 2 draga osoby nie upatrywalabym wy lgcenie wzakléconej komunikacji, cho na pewno ma ona duze znaczenie. Jest jak drzewo, ktorego korzenie siggaiy gleboko, a jego kondycia swiad- e7y czesto 0 tym, co znajduje sie w glebie, z ktore) leba Ww porozumiewaniu sie jest whas- Co o relacji Marka i Joanny po latach méwi ich milezenie we dwoje? Gtaski na wage iycia Ulegamy sludzenin, 3e rozn gestéw. pozdrowien { uprze . ” Fromage Magiczne ,mhm FE at hae siamy glownie po probuje nawiyza¢ relacje 2 math to, by wymienic¢ sig informacjami, a w efekcie sku- nie ie aw efekcie SI eustanmie, na dlugo zanim opanuje P i j na nasze samopoczucie, poczude wlasne] war tecznie} dialac.zaspobajac swoje potreeby iodpo- _sztuke méwienia. Bycie dostezesonym i uty Nie przerywaj rozmowcy. Potwierdzaj toéei i nastroj, Okazuje sie, ze ludzie otoc wiada€ na potrzeby innych. By poprzez wymiang — mywanie pelnego milos namiennym ,.mhm”, ze suchasz. gqsta siecia relacji spalecznych dluzej 2yia. 12 ef canbor: p ci Kontaktu z matk: gesta siecia, Ji SF mysit | uczué wzbogacic swo) swiat wewnetrany _niezbedne, by moglo sig prawidlowo rozwijag Stostyj otwarte pytania: Co sig stalo? dzie) maja problemy psychiezne. mnie} choruja. 0 to, eo wnosza do niego inni ludzie. ident Sac eae aan minieah ne? Acleslt CesT maja wicks To jednak tylko czes¢ prawdy. Rozmawiamy ze Zt wtedy cxules? A jesli che y : : : ej potrzeby nigdy nie wrrastamys pree dokie 6 ‘ readzie} zapadaja na preewlel soba takze wtedy, gdv Zadne informacje nie , postraega nie'o innych zazwyczaj bazuje wylacznie na po- wierzchownym Systemie 1” wyjasnia psycholozka spoleczna dr Heidi Grant Halvorson wks! i One Understands You and What to Do About It. Dlatego wspomniany nauczyciel moze odezué cheé ponownego oszacowania umiejgtnosci Ja- sia dopieto po interweneji jego rodzicow lub gdy + MARZEC 2016RY.EU * WWW. GHARAKTE a chlopiec niespodziewanie objawi sig jako mate- matyezny genius2. Na co dzien nasze relacje sq znacznie bart wane, a slowa i ezyny tak pelne ni i, 2 stanowia pole do wielu (nad)inter- pretacji. -y postrzegamy sprawy takimi, jakie one sq, 2¢ to relagja w r0- dzaju joden-do-jednego migdzy tym. co robise ty. a tym, co widze ja. W rzeezywistosei jednak jest to, co robisz oraz cata m innych spraw, cxgsto nieuswiadomionych, kt6re sig ze sobq mieszajq i nadajq sens twoim dzialaniom w moje) glowie. Zatem tak, widze twoje zachowanie i slysze twoje slow, ale @ tym miksie sq te? zalosenia, jaleich Jak uniknaé blednych zalozen Pierwsze wrazenie jest trwate i moze okazaé sie krzywdzace. Ten nieuswiadomiony proces czesto uniemozliwia nam zmiane opinii na czyjs temat. Jak zminimalizowaé skutki ,,efektu pierwszefistwa”? Pamietaj, ze za blednymi zalozeniami stojq mechanizmy, ktore mozna rozpoznaé. Zrozumienie ich to pierwszy krok dole na nas inni zinnymi. . Nie spiesz sig z wydawaniem ,wyroku” ~ pierwsze rego odezytywania wratenia, jakie sprawiaja jakie my wywolujemy w kontakeie wrazenie moze by¢ falszywe. Pomys! o okolicznosciach towarzyszacych sytuacji i o ich ewentualnym wplywie na zachowanie drugiej osoby. 3. Bad fair w relagji z nowo poznang osoba. Postaraj sig byé sprawiedliwy wobec niej, pomim« moga na Ciebie dzialaé nieswiadome uprzedzenia. Powtarzaj sobie jak mantre, ze chcesz. byé fair wobec tej osoby. Im bardziej swiadomie myslisz o byciu sprawiedliwym w postrzeganiu innych, tym dokladni ¢ ono bedzie. > . Mie} éwiadomosé wlasnej stronniczosei, Raz uformowane wrazenie sklania nas do postrzegania czyjegos zachowania w sposdb wybidrezy, tak by znaledé dowody potwierdzajqce nasza racje. Jednoezesnie mamy sktonnos¢ do ignorowania dostepnych dowoddw podwadajqcych nasza teze. zlozeni, niz nam sie wydaje, a nasze zachowanie trudne do zrozumienia ,na pierwszy raut oka”. Daj sobie i innym ezas. Na podst. Heidi Grant Halvorson, No One Understands You and What to Do About It = MARZEC 2016, Pamietaj, 2e przewainie widzisz to, co chcesz zobaczyé, a nie to, ¢o jest naprawde. Wszyscy jestesmy bardzie} dokonuje na tid} temat. Dla niektérych = nich bea sq moje doswiadezenia w relacji = tobq, dla innych ~ twoja pled, wiek, wyglad. I wlasnie te preewidywania, rownics nicuswiadomione, tsctaltujq sposdb, w Jaki cig postrzegam” ~ wy- snila dr Halvorson w wywiadzie dla »Harvard Business Review”. Natomiast prof. Epley mowi wprost: bawimy sie w zgaduj-zgadule! Endzimy sig, 2e wiemy, jak funkejonuje nasz wlasny umyst, wige tym bardziej ludzimy sig, Ze jestesmy w sta- nie odgadnaé, co sie dzieje w umysle innego czlo- wieka. ,Oroszem, jestesmy Swiadomi produktow Koricowych wlasnego mdzgu ~ postaw, pravkonar, intengji i uczué - ale nieswiadomi procesdw ner- wowych, ktére prowadzq do tego, 2¢ robimy to, co imy to, co mysliny. Nie alajemy sobie sprawy = popelnianych bleddw é ostatecznie i i po prosiu kreujemy A” - pisze Epley. swoje wers Iluzja przenikliwoscl Przeceniamy swoje umiejetnosci i dlatego tak cze- sto bladzimy w relagjach ze wspdlpracownikami, przyjaci6imi, ezlonkami rodziny, a nawet wspél- malionkami. Wiemy o nich znacznie mnicj, niz nam sig wydaje. Autor Mindwise.,. wymienia dwa rodzaje najcagst- szych bledow. Pierwszy to tzw. problem szyi, gdy aly Linni patrzycie w réinych kierunkach, zwra- cajqe uwagena rézne reczy, co uniemozliwia wam skutecznq komunikacje” Drugi to taw. problem soczewki, gdy .weasze uprzedzenia wplywajq na to, jak odmiennie filtrujecie/oceniacie informa- cjeo ludziach i Swiecie”, O ile mozna skorygowaé problem szyi (zmieniajge sw6j sposéb myslenia lub dopytujae druga osobe, na co zwrdcila uwage wdanej sprawie), 0 tyle rozwigzanie problemu s czewki jest trudniejsze, poniewaz soczewka ogi skujqca cudze postrzeganie jest dla nas najezescie} niewidoezna, tlumaczy prof. Epley. ‘To bledne przekonanie, Ze o ludziach wiemy znacz- nie wigcej, niz naprawde wiemy, moze doprowa- dzié do niezgodnej z prawda oceny sytuagji, atym samym ~ do podejmowania préb ro: i bigdnie wytypowanych probleméw. Na spogl acamy rutynowo, subiektywnie, Wwasko, po- mijajqc szerszy kontekst wplywajacy na dzialanie danej osoby. Ponadto, jak wskazuje prof. Epley, na- uczylismy si¢ maskowaé nasze mysli przy pomocy mowy ciala, tak by wprowadziéwblad tych, ktorzy brobuja ja rozszyfrowaé. Jeden z cksperymentow wykazal, ze potrafimy wykryé takie ,maskowane” emogje mnie} wigee) z taka sama skutecznosciq a Preewidzie¢ wynik rzutu monety. eee seésty zmys| jest niewiele spe mjony:do. tych, z ktorymi znamy sie,,,jak lyse konie’. Jakte czesto makionkowie z wielolet- nim staiem méwig: Znamy sig tak dobrze, Ze po- trafimy kone: naprawde? Prof, William Ickes, psycholog z University of Texas, pionier w dziedzinie badani nad czytaniem w myslach, wskazuje, zewjego badaniach nieznajomi .czytali” siebie nawzajem ze Srednim stopniem dokladnosci, wynoszacym 20 pro- cent, podczas gdly bliscy prayjaciele i malionkowie osiagali dokladnosé do 35 procent. Innymi slowy, mylimy sig co do stanu umyslu obeych eztery na pieé razy, bliskich — dwa na tray razy, Nawet w awigzku trwajqeym przez cale zycie nie uzyskamy poglebionego wgladu w umysl partnera. Nie mysl - stuchaj »Ludzie nie zdajq sobie sprawy, 2¢ ich zachowanie czesto nie spotyka si¢ ze zrozumieniem - a przynajmnie nie w sposdb, w jaki by cheieli. Poniewaz zalladajq. w swoim postepowaniu racjonalni itransparentni, nie wracajq sobie glowy podawaniem dodatkowych wyjasnien czy zroxumiatych dla innych informacji odnosni row czy standw emocjonalnych. Tym samym uniemozl wiajq otoczeniu wydanie dokladniejscego osqdu na sic6j temat” - twierdzi dr Halvorson. I zwraca uwage na to, 7e dla otoczenia mozemy wygladaé tak samo, gdy jestesmy sfrustrowanii... rozkojarzeni, rozezarowani lub zdenerwo- wani: , Wyraz twojej tearzy pray «Czuje sig nieco urazony tym, co wlasnie powiedziates» prawdopodobnie wyglada réwnie Zatosnie jak wtedy, gdy mystis: «Zranito mnie to, co wlasnie powiedziales». Iw wigkszosci preypadkow, Ieiedy méwisz sobie: «Jasno przedstawitem swoje intencje» lub «On dobrze wie, co mam na mysli», nie masz racji’ Cozatem mozna zrobi¢, by inni widzieli nas takimi, jakimi pragniemy byé widziani? Oto wskazowka dr Halvorson: staraj sie wysyla¢ otoczeniu czytelne sygnaly; nie lic2, 2e lu- dzie uruchomig System 2 postrzegania za kazdym razem, gdy beda cheieli zrozumiec twoja motywacje. Naukowey odkryli, ze ludzie, ktérzy wysylaja otoczeniu ezytelne sygnaly, sq szezesliwsi i bardzie} zadowoleni ze swojego iycia niz osoby trudniejsze do ,odgadnigcia’. Poczucie bycia zrozumianym jest jedng z naszych podstawowych potrzeb, zatem gdy zostaje ona zaspokojona, ezujemy sig lepiej - ze sobq i z ludémi wokol. ‘To, jak nas postrzegaja. jest po prostu blizsze tego, jak widzimy samych siebie. Sekret lepszego wzajemnego zrazumienia wydaje sie po- chodzi¢ nie tyle z wyuczonej zdolnosci czytania mowy ciala lub 2miany perspektywy, co 2... pracy nad relacia. Dopiero to uwalnia szczeros¢ i pazwala Indziom otwo- ryé przed soby swoje umysly. .Nie pytaj wiec, dlaczego ktos mysli w okreslony spos6b, zapytaj wprost, co mysli. Zamiast na wnioskowaniu, sacznij bardzie) polegac na swoich uszach’, konkluduje prot. Nicholas Epley. = BEATA BANASIAK-PARZYCH jest socjologiem rodziny, absohventka Instytutu Nauk Spolecznych Uniwersytetu Warszawskiego, prezesem Stowarzyszenia na rzecz Niezaleznych Inicjatyw Rodzinnych LATONA. Na portalu www.charaktery.eu prowadzi blog ekspercki. Jest chcesz podtielie sie opinig na tema artykutu, napisz do nas (redakeja@charaktery.com.p)). reklama NAJNOWSZY BESTSELLER Patroni PWN Wydawnictwo Naukowe PWN SA infolinia: 801 333388 | www.pwn.plSzet pertekcjonista, dyktator, zalekniony, kameleon, | narcyz - trafic na takich przetozonych ma szanse kaidy, a wspotpraca z nimi bywa koszmarem. Jak utozy¢ relacje | Ztrudnym szefem? Henry Ford slynal nie tylko 2 fascynacji techniky, i rewolucyjnego podejseia do systemu produkeji aut,ale iz nieufnosci wobee swoich podwladayeh. Kontrolowal ich nieustannie i na kazdym kroku ~zatrudnial pracownikow socjalnyeh, ktéryeh za- daniem bylo nie tylko baezne obserwowanie ludzi zfabryk Forda, ale i dbanie 0 to, by nie nawigzy- wali ze sobg blizszych Kontrolujqeym szefem byl réwnied Walt Disne By jednym z najbardz row, ale tez surowym i pamigiliwym przelozonym. Gay ktos mu podpadl, robit wszystko, by go zwol- ni¢ lub by pracownik sam odszedl. Podobnie jak Ford preywiqzywal duza wage do kontrolowania podwladnych. Wprowadzil karty zegarowe dla pracownikéw i od czasu pracy odliezal im wyjseie do toalety ezy przerwe na zjedzenie kanapki. Byl caarujgeym wizjonerem, ale i despota, ktéry 2 chowywal sig tak, jakby byl Bogiem. Réwniez do niego pasowalby doweip o slynnym miliarderze i tworey koncernu Oracle, Larrym Ellisonie. W Dolinie Krzemowej od lat krazy kasliwa zagadka: ,Jaka jest roznica migdzy Bo- giem a Larrym Ellisonem? Ot62 Bog nie mysli, Larrym Ellisonem’. Ellison, tak jak Disney czy Ford, znany byl @ kierowania firma twarda 17 pokazywania pracownikom, Ze jest stkowiedzae docenianych menedie- ywwaja jak bogowie. I wrogowie. Kazda firma to inny portret sz istszy, im. trudniejsze sa relacjez nim, Dla jednych pracow- nikow sq one wyzwaniem, dla innych - prawdzi- wy koszmarem. Perfekcyjny boss Szef wehodzi do gabinetu ni zarzydzajqey cal organizack wiek, konkretna osoba 7 ¢: przekonan, wartosei, zachow tym wyrai tylko jako menedier ale ted jako czlo- m5) temem swo' Ni, postawy, osobowo- +MARZEC 2016 cha ie moina tego wszysthiego .wylez) izacji roli szefa. To, co dany ezlowick probuje kryé najglebiej, wyplywa w najmniej oczekiw nym momencie. Jednym 7 najtrudniejszyeh typow, z ktorymi mu mnierzyé sie firmy, jestszef perf ; a. Perfck- cjonizm to styl funkejonowania niebezpieczny nie f tylko dla zespolu, ktérym kieruje racy do doskonalosei w kaizdej dziedzinie zyeia, ale i dla niego samego. Perfekejonista z jednej strony przy klada duza wage do detali, ktére skladaja sig na oveng istoty danej kwestii, 2 drugie} 22s strony moie wykazywaé sig wewnetrznym nieuporzad- kowaniem. Ma nierealistyezne oczekiwania wo- bee siebie praktyeznie w kazdym aspekcie zycia - ezesto przenosi je takde na prace i relacje z. in- nymi ludémi. Szef perfekcjonista stawia nierealne cele sobie i innym. Surowo ocenia wyniki pracy, poprawia siebie i innych tak dlugo, a% uzna je za bezbledne czy idealne. Zatraca sig w swoich ambi- cjach. Perfekcjonizm nie ma nic wspélnego zdba- hiem 0 jakos¢ pracy, bo jego owocem jest nie tyle swietny produkt, co zniechgcenie calego zespolu i utrata energii. Szef perfekejonista chwali rzadko ~ nie dlatego, Ze nie potr: i sie tego. Pochwalenie pracownj ze akceptuje wykonang przez niego pracg, a ta ~ w przekonaniu szefa ~ prawie zawsze wymaga Poprawy i ulepszenia. Szef perfekejonista nigdy nie odezuwa satysfakeji z pracy wlasne} i swojego zespolu. Zawsze majduje cos, co wymaga udos nalenia. Dostrzeze kad wade i nie odmawi sobie sprayjemnose’” zvrécenia na nig uwagi Perfekejonista chetnie ocenia innych, ale boi si¢ bye seen ‘To dlatego, ze sam nie potrafi uznaé = wake ye ab liepo ala nario ada lnlemi Hudewane nee ee te ae ‘ane przekonania, ie traeba byé naj- r = jak wrogow WE TEKST ANNA KROENKE ILUSTRACJA JAREK BUJNY lepszym, Ze inni sq lepsi od nas. To ciggle pordw- nywanie i niedocenianie siebie, ktore z czasem przeradza sie wobsesj¢, by sprostacocrekiwaniom zewnetranym, i uludg, Ze spelnia sig oczekiwania wlasne Dyktator wie Innym praykladem s zniszezyé potencjal zespolu, jest sze zefa, ktory potrafi skutecanie general lub dyktator. Jest on przekonany, Ze szef jest tylko je- den, a wszystko, co nie pochodzi bezposrednio od niego, nie ma racji bytu, Dyktatorzy ograniczaja Zliwosé samodzielnego myslenia pracownikow i realizowania wigji innych niz wizje szefa, To, co dobre, potrzebne i wadne, definiowane jest zatem tylko przez jedny osobe. Amerykaiiski psychology Daniel Goleman wyodrebnil szese stylow zarza dzania, wrod nich styl nakazowy, ktéry trafnie opisujesposob dziatania szefa generala. Dla osoby preferujacej taki sty 1 ; monitoring pracownikow maja sprzyjaé (teore- tyeznie) wykonywaniu okreslonych zadan, roz- dj zespolu i potencjalu kazdego pracownika nie ma Zadnego znaczenia, liczy sie wykonanie zadan i pewnego rodzaju ulegtos apelng domi- cfa. Wapolpraca z generalem oznacza ko- zgoda nacigs niecznose rezygnacji z wlasnych pomystow, a nie raadko réwnied z wlasnego zdania. Kreatywnosé praktyeznie preestaje istnie€, Szefowi dyktatorowi obce $9 zespotowe burze mozgow, otwareie na ze~ spol i jego inicjatywe. Liczy sie dyscyplina, a jej brak jest surowo karany +MARZEC 2016