TAP CHI KHOA HOC BHOGHN, NGOAINGU, T.XX, $6 1, 2004 SO SANH DOI CHIEU DIEN NGON VA VIRC DAY HOC NGOAI NGU 1, Dat van dé Ngén ngit hoe so sinh-déi chiéu, theo cach hiéu théng thudng 1a mot dudng hung so sinh bén ngodi ngon ngit mot cach hé thdng. Néi eich kh tugng la so sinh hai hode ba ngén ngit Khdng cé quan hé vé ho hang, loai hinh hay dia ly: day 06 thé 1a céc ngén ngit bat ky nao d6 nhu tiéng Anh véi tiéng Viet, hole tiéng Nga voi tiéng Viet... Da cd hic ngudi ta ky vong rat nhiéu 6 két qua cia viée ung dung cic thanh tyu cia so sinh déi chiéu ddi vdi viée gidng day va hoc ngoai gi, song két qua mang lai con rit khiém ton, Nhiéu khac biét ngdn ngit du bao 1a sé gay kh6 khan cho ngudi hoe da khong xiy ra, né c6 déi 1.1. Trén dai thé, cé thé thay 3 xu hudng déi chiéu: a) Chi trung tim nhiing nét khac biét gitta céc ngén nga, xudit phat chi yéu t® nhu céu day va hoc ngoai ngi. Lado [7] cho ring, nhiing nét khac bit sé tgo nén khé khiin cho ngudi hoc, do vay chiing cin phai duge so sinh déi chié b) Xu hudng thét hai cho rng edn phi hiéu cac nét khdc bigt quan trong nhat gilla céc ngdn ngu; song cai gi 1A “quan tim © PGS.TS., Bal hoc Ngoai ngiZ, Bai hoc Quéc gia H8 Néi. Nguyén Hoa" trong nhit” lai khong hoan tod don gin; (©) Xu huGng thit 3 cha truong nghién ctu ca nhiing sy gidng nhau, tite 1a khong phai chting ta déi chiéu ngén ngi (contrast) ma ching ta phai so sinh (compare) ching Ngoai ra, cin c6 thé ké dén mot loai ¥ kién nifa 1a cn phai quan tam dén cé nhting su tuong dng va khdng tuong img trén binh dign biéu dat gitta cdc hién tugng ngon ngit duge so sinh déi chiéu. 1.2. Xu hudng mot la xu hudng néi trdi nhat trong viée gidng day va hoc ngoai ngit - lanh vue quan tam cita chting ta. Co thé thay v6 sé cdc céng trinh khae duge thye hién trong nhing nam qua vé cae hign tugng ngén ngit gitta hai hoge nhiéu thi tiéng khac nhau. Tuy nhién, diéu ding néi 1a ede su khae biét duge phat hién ra-la két qua cia cée cdng trinh so sanh d6i chidu nay cdn c6 it higu qua Adi vai vide day va hoc ngoai ngi néi chung. Vay, nguyén nhan cia tinh trang nay la cai gi? Theo cach hiéu ca ching toi, tuyét dai da 86 cae cong trinh méi chi dimg lai trong pham vi cau tric Iwan, tite 1a chi so sinh cic hién tugng 6 céip dé cau hay ng nhu thi, thé, dang hay trat ty cautric, hay tham tri d ciip do ti nhu déi chiéu dang nguyén thé trong tiéng Anh véi hinh thic biéu dat tung duong trong mot tidng khac ma thoi. Cac cong trinh nay da cung cip cho chiing ta mot bite tranh vé sy. Khéc bigt mang tinh cau trie ludn gida cic ngén ngit, song lai khong cho chung ta mét su théiu hiéu vé su hoat déng cia cae hién tugng nay. Diéu nay cing rat kho c6 thé trong chd tit mot cng trinh so sinh adi chiéu theo dung hudng cau tric lan, béi 18, mét mat, vige nghién ctu nay bi 16 thude vio khéi niém ngén ngit (von dude phan bigt véi lai néi). Mat khac, do bi tach ra khdi mdi trung sit dung, cho nén da tritu tugng héa mat kha nhiéu nghia that cia cac hign titgng ngdn ngit duge dem ra so sinh déi chiéu. Yéu to ngit cinh tinh hudng, néu cé duge xem xét, thi cing chi nham chitng minh cho mét lun diém nao 46 ma thi. Day cing 1a tinh hinh tuong tu trong ly luan ngén ng hoc cau tric néi chung. 1.3. Dé khic phuc lai nhiing nhuge diém nay, ngi phap chite nang hay cdn goi a chiie niing luan (functionalism) da duge phat trién manh mé trong khoang bin thap nién gin day, vdi déi tugng nghién cttu da dude xac dinh mét cach tutong doi rd rang: ngon ng nh 1a mot phuong tién thue hign su giao tigp gitta ngudi va nguai, Day cé thé coi 1a mot bude tién vé chat so v6i ngit phap truyén thong, ng phap cau tric luan va ngit phap sin sinh-nhiing ngi phap cha yu chi quan tam dén co ché hinh thie cia hé théng ngén ngi, cai duce tach ra khéi hoat dong thy sy cia né; va nhiing quan tim, néu c6, tdi hoat dong cia Nguytn Hod ngon ngi thi chi diing 6 mite edn thiét dé c6 thé quy nap ra eae quy tac sai xép va két hap cdc don vi nhé thanh ede don vi & cp cao hon ma thoi. Ngit phap chite nang da dat cho minh nhiém vu nghién ctu miéu td va gidi thich cdc quy tic chi phéi hoat dong ca ngon ngi trén bin dién cha mat hinh thie va mat noi dung trong méi lién hé c6 tinh chite nang trong cae tinh hudng giao tiép xa hoi, Nhu vi cau ngi nghia khong chi cba cau ma cia ca phat ngon, va nhit 1a dién ngon tit cae g6c d6 nhu két hoc, dung hoc va khia canh xa hii. nd nghién C6 thé thay rang cac gia tri van hoa da mang lai cho dién ngén (bao gdm cat néi va viét) mét dién mao nhat dinh, Chang han nh ngudi Viét Nam it nhiéu bi anh hudng béi tu tudng cia dao Khéng mong muén 6 duge sy héa hop, quan tam dén thé dién cia ngwdi khac, va kinh trong ngudi trén. Chinh vi vay, ching ta néi chung khong thich tham gia tranh chap, hay chiu nhin nhudng va khong muén khiing dinh ¥ kién riéng cia minh, béi 1é néu lam nhu vay sé 16 ra thiéu sy tén trong. Dién ngén da thé hign rd cae dic diém nay: ngudi Viet Nam chting ta ft khi sit dung cae ciu héi nhu: Néi nhu thé 1a thé nao? (What do you mean?) khi mudn lam sang té mét viin dé gi. Yéu té ky vong cng mang tinh van hoa rit cao, Nhiéu ngudi chau A da thye hign cae cuge phéng van xin viée tai cae cong ty Anh, My khong thanh cong lim, do khing hiéu due ¥ dinh cla ngudi phong Cac cau héi kiéu nhu “Do you think you can do it?” khong phai la cau hdi “YES/NO" theo hinh thie; nguge lai, ngudi bi phéng van Tap chi Khoxt hoe DHQGHN, Ngout mrt, T.XX. $61, 2004So sinh doi chieu dign 1 cfin phai tra Ii nhiéu hon nia, phai noi duge vé nang luc etia minh va ly do tai sao minh cé thé lim duge. Cau tra lai gin gon “YES, 1 DO. cm gide khé chiu va dinh kién 6 ngudi hdi. ” sé giy 2. Chu quan tim sang linh vue so sinh déi chiéu chite nang tie 1a phai da quan tam chi yéu cia chung ta vdi déi chiéu dién ngOn. Bai 1@, myc dich chi yéu cba vige day g t0i cho ring, cin phai chuyén sy tigng 1a day each sit dung ngon ngi trong mot béi cinh giao tip xa hoi, tite 1a didn ngén. Nhu vay, cé thé khic phuc duge nhiing thiéu sot von cé trong viée so sinh déi chiéu theo chite nang Iudn - sy chudn bj rat quan trong cho so sanh doi chiéu tit 6c do chite nang”. So sinh déi chiéu dién ngin cfin phai miéu ta duge su hoat dong cia ngén ngit thong qua dién ngon trong méi quan hé véi cae yéu t6 dung hoe, chién luce giao tiép va gid tri van héa. Mét cdch cu thé hon, ngoai cae yéu ta hinh thite nhu ngit phap, Am yj hoc, va tit vung ra, so sinh d6i chiu dién ngén tit gée do chite nang edin: 2.1,S0 sinh déi chiéu theo mét sé tham bién van héa co ban nhuw a. Hinh thiie| ngi dung: Vé co ban, moi ngon ngit déu sit dung sy két hgp tiéu chi n9i dung hay hinh thie dé xée dinh cu tnic va cach thite phat triéa ¥ trong dién ngon. Clyne (3), da hoan toda 6 ly khi cho ring c6 ngén ngit chi \" Holiday (1994) 43 nhan xét rng néu thiéu di phan ‘ng? phap (cu trac) phan tich din ng6n néi chung chi 4a n6t bai binh ivan tran tan, Tap shi Khoa hoc DHOGHN, Ngoai nit, T.XX, $6 1, 2004 trong hon vio mat ngi dung, c6 ngén ngir chi trong vao mat hinh thie. Clyne nhan rang ngudi néi ving Dong Nam chau A hon so vdi nguai Anh. ic, va ho ching hay Lip a 4 tren, Theo éng do méi quan hé gitla sy mong mudén gid thé dign va duy tri ligt néi hon 1a gitta vide gitt thé dién va mong muén chuyén tai ndi dung. Noi chung dng cho rng nguai Dong Nam A c6 xu hydng thién vé ndi dung. Ching téi xin duge lam ré diém nay nhu sau: xu hung thién vé ndi dung 6 dy cin duge hiéw nhu 1a sy quan tim nhiéu dén néi dung edn chuyén tai tai cae cude thoai so véi hinh thite td chite trong méi quan hé v6i cic ngon ngit dude Clyne so sinh. Diéu nay hoan toan khéng ¢6 ¥ 1a cae ngén ngit Dong Nam A khong quan tim dén hinh thie té chite. 6 xu hudng néi ¢ hay cae dan toe khi diéu da n b. Ngon ngit néi | vide Theo Clyne, mét sé din téc phat trién truyén thong viét, con mot sé dan te lai e6 truyén thong dién dat bing dién ngon ndi. Cée dan tde nhuw Anh, My néi chung la 6 truyén thong viét va néi rat phat trién; trong khi dé cae din tdc 6 chau A lai thién vé ngén ngi viét hon 1a ngén ngi néi. Nhimng ngudi ndi nhiéu, theo ho, thing duge nhin nhgn la nhing ngudi khong dang tin cay (Thing réng kéu to) c. Nhip digu ctia dién ngon Nhip digu dién ngén c6 thé lam cho dién ngOn c6 cau trac khie nhau trong cae nén vain héa khéc nhau. Chang han nhu, Clyne cho thay tai eae cuge hop chinh thie tai Uc, ngudi néi thudng han ché nhip diéucia dién ng6n do vide dita ra kién nghi “xin dé nghi... “hode nhac dén y kién cia mot dy ban nao 6. Ngudi chau A noi chung 1a khéng muén nhéc dén nhitng diéu xdu, khong hay. Ngudi Vigt Nam “thudng hay rao trude don sau - hedging”, va do vay xét theo ti¢u chi quan yéu “relevance” cita ngudi Anh, thi nhiéu ndi dung trén sé trd nén “thita’, d. Hiténg phat trién dién ngon Day 1a cach thite phat trién cdu tric ngi dung eda dlén ngon. Kaplan da trinh bay vé nhiing nhfn xét cha éng khi phan tich céc cach thie phat trién dién ngén trong mét sé ngon ngit. C6 thé cé 5 kiéu phat trién 1a: kiéu Anh, kiéu Xé-mit, kidu phuong Dong, kiéu La Ma, va kiéu Nga. Vi dy nhu ngudi Anh thién vé hudng trye tuyén tic 14 néi thing. Cén ngudi chau A néi chung thién vé hudng vong veo, néi hoe viét theo kigu “rio trude dén sau-hedging”. Ro ring la cac yéu té nay c6 tac dong dén cfu tric t6 chite dién ngon va ca edu tric chit 46 cia dién ngon nita. ‘Tuy nhién cfin phai thay ring cic md hinh té chic dién ng6n trén tén tai trong téit c cée ngén ngii, va ring cé ngon ng hoje theo nhit céch hiéu cia Brown va Yule (sich da din) chinh ngudi néi / viet 6 thién huéng vé mét kiéu nado dé ma thi. Sy quan tam déi vi dae diém nay nén dat trong méi quan hé vdi thé loai didn ngon (genre). €. Trite twang /cu thé trong cdch biéu dat Clyne thita nhan rang su déi lap nay it c6 gia tri trong vie phan tich dién ngon Nguyen Hoa so sinh. Clyne di trich din mét Vigt Nam cho ring van héa Viét xu hung thién vé tinh chat cy thé hon qua két qua phan tich cae thanh ngit va trudng nghia trong tiéng Viét. Cang theo léi din trén, khi giao tiép, ngudi Viet nhan manh vao cam tinh hon 1a ly tri. fi Chii quan/khéch quan trong céch thite bidu dat Mét pham tra niia IA su déi lap gitta yéu té cha quan va khach quan. Ching han nhu, ngudi Anh cé thién hudng han ché dita ¥ kign riéng cia minh, nhu trong cae dign ngén tin nhim tao cho né tinh khach quan, ding véi phuong cham cha dién ngén bao chi. Chiing ta c6 thé thay tinh chat nay mot phan qua vige sit dung lai néi gidn tiép hay trich din true tiép, va cach néi bj dong. Trong khi dé ngudi Viet c6 thién huéng dua y kin chit quan cha minh vao dién ngén tin. Ching han 6 thé thay cdc déu dé bao cé chita tir tinh thai “phai’, Day 1a calp do khai quat bac cao, con & bac thiip hon so sinh dién ngén chic nang cdn phdi miéu ti duge cde quy tie t6 chite dién ngén theo eae quan yéu (relevance), lign két (cohesion) va mach lac (coherence), quy tée sit dung kénh gino tiép nhu din ngon viét hay giao tiép truc dién dé dat duge myc dich giao tiép, cing nhu la cae quy tée sing tao cia ngon ngi nhu vige sit dung cau dé, choi chi, hay su mia mai ngén tit mang tinh van héa giita ce ngon ngit. Tap chi Khou hoc DHQGHN, Ngoai mgit, TX. 6 1.2004‘So sinh d6i chidu dién ngon va 2.2. M ngén ngit mang tinh dung hoe, va cdc quy vac thuc hién cic hanh dong ngén ngit trong mét nén vin héa hay tai mot khu vue cing 14 mot hudng déi @u ti cie xu hudng sit dung do, chiéu so sanh can dude quan tam, dé c6 thé gitip cho viée giao tiép van hoa. cOng trinh trong dia hat nay nhi trinh nghién ctu di mang lai bang chimg rat thuyét phue ring cdc gid tri vain héa nhuf quyén lyc, tinh lich su, hay thé dién c6 vai trd quyét dinh doi véi chién luge giao tiép gitta ngudi néi tiéng Viét va ngudi ndi tiéng Anh. 2.3, Miéu ta su tung tac cha cac gid tri van héa ed ban nhw tinh chit hoa hgp, su khiém ton, thé dién, lich su, chap nhan tinh trang chua rd rang trong giao tiép cing nhu la cée pham trd gid tri vin hoa d6i véi sy hoat dong ciia ngén nga. Cée gia trj vin héa khac nhu quyén luc, tinh chit ca nhan / tap thé, va chién luge tranh sy md hé trong giao tiép cing cin duige midu ta mét cach cy thé. Co thé néi ring khong 6 ci gi trong ngén ngd lai khong lién quan tdi vain héa cia ngudi st dung ngon ngit. Dién mao cha ngén ngt mang nhiéu dau din etia vin héa theo ¥ rong cha tir nay tuy ngén ngit cing cé tinh dée lap nhat dinh, Ngudi Anh sti dung cée ciu héi dving-khéng (yes-no) khi mudn mot ai dé lam mét cdng vide cho ho, eang bai 18 ho muén “mém héa” hanh dong thinh céu Khi chiic nang dung hoc nay trd nén khong can thiét, ho c6 thé ding cae cau vdi ¥ Tap chi Kou hov BHOGHN, Ngoui ng, TXX. $0 1, 2008 nghia manh hon nhw edu ménh lénh. Cong nhu vay, déi voi ngudi Viet, do khong muén “di thang” vao viin dé dé khdi gay sé hay tao cdm gide dutdng dot, cho nén trong cach sit dung ngén nga cha ho, ho hay cung efip thong tin “nén” truée khi trinh bay vain dé. 3. Tém lai, so sinh déi chidu dién ngén c6é mét ¥ nghia ra at quan trong déi véi cong vige day va hoc ngoai ngit. Khong phi nhan vai tré cia so sinh déi chiGu theo cau tric ludn; song ching ta cin phai di xa hon niia dé c6 thé dip ting duge myc dich la day cho ngudi hoe sit dung duge mot ngon ngit co higu qua. Sy thay déi trong tam so sinh d6i chiéu cé thé thay ri trong xu huéng hién nay trén thé gidi, d6 la nghién edu ngén ngi trén phuong dién giao tiép giao van héa (crosscultural- communication) tie 1a tim hiéu cac tac déng qua lai vé mat van hoa déi vdi qua trinh giao tiép, va giao tiép lién vin héa (intercultural communication) - giao tiép giita cdc ca nhin xudit phat tix cae nén vin héa khac nhau, dé phuc vu cée mye dich nhuw héa nhap, di cu, du hoc hay phat trién kinh té, ‘Thay cho ldi két, chting tdi xin trich lai y kign cia Clyne (3, tr.214} nhu sau: Nhiém vu xde dinh cdc dac diém dién ngén qua cde ngén ngit va nén van héa la mét cong vige rat thi vi va cue ky khé khan, Néu duge thuic hign vdi mot tink thdn thich hgp, né 6 thé mang Iai chia kh6a cho svt hiéu biét quéc té’ va gitta cde nén van héa.6 Nauyén Hoa TAL LIEU THAM KHAO 1. Cao Xuan Hao, Tiéng Viét: So thao cdu trite chite ndng, quyén 1, NXB Khoa hoc Xa hoi, Ha Noi, 1991. 2. Brown, G. and Yule, G., Discourse Analysis, Cambridge: CUP, 1983. 3. Clyne, M,, Cultural Values in Discourse CUP, 1994 4. Halliday. M. A. K., Explorations in the Functions of Language London: Longman, 1973 5. Halliday, M.A.K., An Introduction to functional grammar, London: Arnold, 1994. 6. Karchu, Y., Cross-Cultural Texts, Discourse Strategies and Discourse Interpretation in L. E. Smith (ed.) Discourse Across Cultures: Strategies in World Englishes, Prince Hall, 1987. 7. Lado, R., Language Teaching, New York, 1964. Nguyén Van Quang, Mét s0 khdc biét giao tiép lai noi Viét-MS trong cach thite khen vd tiép nhén lai khen, Luan an tién si Khoa hoc Ngu van, 1999. 9. Nunan. D., Introducing Discourse Analysis, Penguin Group, 1993. 10. Valdes, J.M. (ed.)., Culture Bound CUP, 1986. VNU. JOURNAL OF SCIENCE. Foreign Languages, T XX. Not, 2004 COMPARATIVE DISCOURSE ANALYSIS AND FOREIGN LANGUAGE EDUCATION Assoc.Prof.Dr. Nguyen Hoa College of Foreign Languages - VNU ‘This paper is an attempt made to take a critical review of current trends in contrastive linguistics geared towards helping foreign language education. Basically, we can distinguish three directions. Based on FL education practice, the first of these is aimed at finding our differences between languages. The second focuses on the most significant differences between languages. And the last of these targets comparing languages. The main drawbacks of these approaches is they are based on structural underpinnings at the expense of language as a meanings of communication used in social interaction. This paper suggests that the way to go in the future is to take into account the functions of language, and the impact of cultural values on the performance of language. Tap chi Khow hor BHOGHN. Ngoui ngit, TAX. $6 1.2004