Chemia

WYKŁAD 2
 Układy wieloskładnikowe
Układy wieloskładnikowe dzielimy na:
• mieszaniny niejednorodne,
• mieszaniny jednorodne (układy dyspersyjne).

2
 Układy wieloskładnikowe
Mieszaniny niejednorodne (heterogeniczne)
Układy, w których fazy poszczególnych składników zachowują swoje cechy
makroskopowe (np. piasek + woda, piasek + siarka, woda + olej).
Mieszaniny takie można stosunkowo łatwo rozdzielić poprzez:
• sączenie,
• sedymentację,
• dekantację,
• segregacja mechaniczną.
3
 Układy wieloskładnikowe
Mieszaniny jednorodne (układy dyspersyjne)
Układy złożone z co najmniej dwóch substancji. Jedna z nich stanowi ośrodek
(fazę) rozpraszający, czyli jest środowiskiem, w którym znajduje się
substancja (faza) rozproszona.

Rozróżnia się dziewięć rodzajów układów dyspersyjnych: gaz – gaz, gaz – ciecz,
gaz – ciało stałe, ciecz – gaz, ciecz – ciecz, ciecz – ciało stałe, ciało stałe – gaz,
ciało stałe – ciecz, ciało stałe – ciało stałe.
4
 Układy wieloskładnikowe
W zależności od stopnia rozdrobnienia fazy rozproszonej rozróżnia się:
• zawiesiny (suspensja) – zawierają cząstki rozproszone o bardzo dużych
rozmiarach. Widoczne są nieuzbrojonym okiem. Mogą osadzać się na dnie
zbiornika lub wypływać na powierzchnię układu.
• roztwory koloidalne (roztwory niewłaściwe, koloidy) – rozmiary cząstek
w granicach 10-7 m - 10-9 m i są widoczne pod ultramikroskopem lub
mikroskopem elektronowym.
• roztwory właściwe (roztwory rzeczywiste) – rozmiary cząstek są mniejsze
niż 10-9 m. Są to układy trwałe, nie rozdzielają się nawet po długim czasie.
5
 Stan koloidalny materii
Układy koloidalne lub krótko – koloidy, są to układy dyspersyjne, najczęściej
dwuskładnikowe, o wyglądzie układów fizycznie jednorodnych, chociaż w
rzeczywistości oba składniki nie są ze sobą zmieszane cząsteczkowo.
Składnik tworzący fazę ciągłą układu nazywamy ośrodkiem dyspersyjnym lub
rozpraszającym, drugi zaś fazą rozproszoną lub składnikiem
rozproszonym.

6
 Stan koloidalny materii
Najbardziej rozpowszechnione są układy koloidalne o ciekłym ośrodku
dyspersyjnym, zwane roztworami koloidalnymi, liozolami lub zolami.
Jeżeli ośrodek dyspersyjny jest wodą, zwane są hydrozolami, jeżeli alkoholem –
alkozolami, jeżeli benzenem – benzenozolami itd.
Ogólnie, jeżeli ośrodek dyspersyjny jest cieczą organiczną, układy koloidalne
nazywa się organozolami, jeżeli zaś gazem – gazozolami (w przypadku
powietrza – aerozolami).

7
 Stan koloidalny materii

a) przestrzenna - izometryczna b) blaszkowata („płytki”)

8
 Stan koloidalny materii

c) włóknista („niciowata”) d) makrocząsteczki

9
 Stan koloidalny materii H+
H+

H+

Budowa cząstki koloidalnej H+

H+
H+
H+ H+

SiO32- H+
H+
SiO32- SiO32-
Granula H+ H+
H+ SiO32- (SiO2)n SiO32- H+

Powłoka Powłoka SiO32- SiO32-

Jądro adsorbcyjna dyfuzyjna H+
SiO32-
H+
H+
Micela H+ H+
H2SiO3  2H+ + SiO32- H+
SiO2 {[SiO2]n  nSiO3 
2- (2n-k)H+} + xH+

H+ H+ 10
 Stan koloidalny materii
Koloidy liofilowe – wokół cząstki koloidalnej tworzy się otoczka z
rozpuszczalnika (hydratacji/solwatacji). Otoczka oddziela cząstki koloidalne i
nie pozwala się im łączyć w większe zespoły. Przykłady: białka, żelatyna, kleje,
Fe(OH)3, Al(OH)3.
Koloidy liofobowe – na powierzchni cząstki koloidalnej następuje adsorpcja
jonów z elektrolitu. Jony te mają określony ładunek elektryczny a zatem cząstki
stają się jednoimienne naładowane i odpychają się wzajemnie (ładunek
elektryczny jest czynnikiem stabilizującym). Solwatacja nie przebiega lub
przebiega w bardzo małym stopniu. Przykłady: zole metali, wodorotlenków
pewnych metali, sole metaliczne, np. As2S3, AgCl.
11
 Stan koloidalny materii
Metody otrzymywania koloidów:
• Metody dyspersyjne – rozdrabnianie cząstek o wymiarach większych do
uzyskania wymiarów charakterystycznych dla roztworów koloidalnych
(rozcieranie, rozpylanie, peptyzacja itd.)
• Metody kondensacyjne – polegające na łączeniu cząsteczek lub jonów w
większe zespoły aż do osiągnięcia rozdrobnienia koloidalnego (zmniejszenie
rozpuszczalności, redukcja, utlenienie, hydroliza, polimeryzacja, i inne).

12
 Stan koloidalny materii
Właściwości mechaniczne
Ruchy Browna – zjawisko polega na
ciągłych chaotycznych ruchach
postępowych, obrotowych i drgających
fazy rozproszonej w ośrodku ciekłym
lub gazowym.

13
 Stan koloidalny materii
Właściwości optyczne
Efekt Tyndalla – jeżeli przez roztwór
koloidalny przepuszczamy wiązkę światła,
to wskutek uginania się promieni na
cząstkach fazy rozproszonej, mniejszych
od długości fali, światło staje się widoczne
w postaci smugi świetlnej.

14
 Stan koloidalny materii
Właściwości elektryczne
Na skutek adsorpcji jonów elektrolitu z roztworu na powierzchni cząstki
koloidalnej powstaje ładunek elektryczny. Tworzy się podwójna warstwa
elektryczna złożona z powłoki wewnętrznej (adsorpcyjnej), przylegającej
mocno do powierzchni zewnętrznej, będącej warstwą jonów przeciwnego
znaku. Zależnie od tego jakie jony są adsorbowane na powierzchni, cząstka
może być naładowana albo ujemnie albo dodatnio.

15
 Stan koloidalny materii
Ważne terminy – koagulacja
Polega na zmniejszeniu się stopnia dyspersji układów koloidalnych, a więc na
łączeniu się cząstek fazy rozproszonej w większe zespoły w wyniku obniżania
ładunku elektrycznego powierzchni cząstki koloidalnej.

koagulacja(żelowanie)

zol żel
peptyzacja(dyspergowanie)

16
 Stan koloidalny materii
Koagulację koloidów mogą wywoływać:
• dodatek elektrolitu,
• dodatek koloidu o ładunku przeciwnym (rozładowanie cząstek),
• naświetlanie radiochemiczne,
• działanie mechaniczne (mieszanie, wytrząsanie),
• ogrzewanie (np. ścinanie się białka),
• dehydratacja lub desolwatacja,
• odparowanie lub wymrażanie ośrodka dyspersyjnego.
17
 Stan koloidalny materii
Ważne terminy – wysalanie
Jest jednym ze sposobów koagulacji koloidów liofilowych.
Polega na wydzielaniu się fazy rozproszonej pod wpływem większych stężeń
elektrolitu. Elektrolit powoduje kompresję elektrycznej warstwy podwójnej
wokół cząstki obniżając w jej pobliżu ładunek elektryczny.

18
 Stan koloidalny materii
Ważne terminy – synereza
Polega na wydzielaniu się z żeli ośrodka dyspersyjnego po dłuższym staniu i jest
związana z procesami koagulacji (wydzielanie się serwatki z kwaśnego mleka).

19
 Stan koloidalny materii
Ważne terminy – tiksotropia
Pod wpływem bodźców mechanicznych (wytrząsanie, mieszanie) żele przechodzą
w zole, a po pewnym czasie z powrotem zastygają w żel (odwracalna przemiana zol-
żel).
Przykłady układów koloidalnych, gdzie wykorzystuje się właściwości tiksotropowe:
• farby emulsyjne (żelowata farba nie spływa po pędzlu, ale łatwo rozprowadza się po
malowanej powierzchni, gdyż przechodzi w zol podczas pocierania pędzlem),
• dyspersyjne masy asfaltowe (dysperbit),
• zawiesiny wodne niektórych glin.
20
 Roztwory rzeczywiste
Roztwór – mieszanina substancji ciekłej (rozpuszczalnika) i jednej
albo więcej stałych, ciekłych lub gazowych substancji
rozpuszczonych, których cząsteczki są dokładnie przemieszane
z cząsteczkami rozpuszczalnika.

21
 Roztwory rzeczywiste
Rozpuszczalniki można podzielić na:
• polarne,
• niepolarne.
Rozpuszczalniki polarne zbudowane są z cząsteczek substancji
charakteryzujących się dużymi wartościami trwałego momentu dipolowego.
Najpopularniejszym rozpuszczalnikiem polarnym jest woda.
Do rozpuszczalników niepolarnych należy duża ilość związków organicznych,
w tym węglowodorów alifatycznych i aromatycznych.

22
 Roztwory rzeczywiste
Jony lub cząsteczki polarne substancji rozpuszczonych, przenikając między
polarnymi cząsteczkami rozpuszczalnika, ulegają solwatacji (hydratacji).
Solwatacja/hydratacja – polega na rozerwaniu wiązań istniejących pomiędzy
cząsteczkami lub atomami substancji rozpuszczonej i izolowaniu ich od siebie
przez cząsteczki rozpuszczalnika.

23
 Roztwory rzeczywiste
Schemat procesu hydratacji i rozpuszczania w wodzie chlorku sodu.

24
 Roztwory rzeczywiste
Cząsteczki hydrofilowe – dobrze wbudowują się w usieciowaną strukturę
wody. Wykazują dobrą rozpuszczalność w roztworach wodnych.

Cząsteczki hydrofobowe – nie wiążą się z

molekułami H2O są wypychane poza sieć.
Skupiają się w grupy i układają tak, aby
powierzchnia kontaktu z wodą była jak
najmniejsza. Są słabo rozpuszczalne w wodzie.

25
 Roztwory rzeczywiste
Procesowi rozpuszczania substancji w rozpuszczalniku towarzyszy zawsze
wydzielanie lub pochłanianie energii na sposób ciepła.
• proces egzotermiczny – energia na sposób ciepła jest oddawana przez
układ do otoczenia np. podczas rozpuszczania wodorotlenku sodu w wodzie
następuje ogrzanie roztworu.
• proces endotermiczny – energia na sposób ciepła jest pobierana przez
układ od otoczenia np. procesowi rozpuszczania chlorku sodu towarzyszy
oziębienie się roztworu.

26
 Roztwory rzeczywiste
Rozpuszczalność – miara zdolności substancji do rozpuszczania
się w rozpuszczalniku.
Wyraża maksymalną masę substancji rozpuszczonej wyrażoną
w gramach, którą możemy rozpuścić w 100 gramach
rozpuszczalnika.
Wyznacza się doświadczalnie (wartości zawarte w tablicach).

27
 Roztwory rzeczywiste
Ilość substancji, która może się rozpuścić w określonej ilości rozpuszczalnika
zależy od:
• właściwości substancji rozpuszczonej i rozpuszczalnika,
• temperatury,
• w przypadku gazów również od ciśnienia.
Rozpuszczalność cieczy i substancji stałych w cieczach: na ogół wzrasta ze
wzrostem temperatury.
Rozpuszczalność gazów w cieczach: maleje ze wzrostem temperatury i
wzrasta ze wzrostem ciśnienia.
28
 Roztwory rzeczywiste
Roztwór nasycony – roztwór zawierający maksymalną ilość
substancji rozpuszczonej w danym rozpuszczalniku i w danej
temperaturze.
Roztwór nienasycony – roztwór, w którym można rozpuścić
jeszcze pewną dodatkową ilość substancji rozpuszczonej.

29
 Roztwory rzeczywiste
Stężenie roztworu jest to stosunek ilości substancji do ilości
roztworu lub rozpuszczalnika.
W zależności od tego, w jaki sposób wyrażona jest ilość substancji
rozpuszczonej (w jednostkach masy, objętości czy w molach) i ilość
rozpuszczalnika lub roztworu, wyróżniamy różne rodzaje stężeń.

30
 Roztwory rzeczywiste
Stężenie procentowe Cp (wyrażone w %) – określa liczbę gramów substancji
rozpuszczonej w 100 gramach roztworu.
𝒎𝒔
𝑪𝒑 = ∙ 𝟏𝟎𝟎%
𝒎𝒓
gdzie:
ms – masa substancji rozpuszczonej,
mr – masa roztworu (ms + mrozp.),
mrozp. – masa rozpuszczalnika.
31
 Roztwory rzeczywiste
Stężenie molowe Cm (wyrażone w mol/dm3) – określa liczbę moli substancji
rozpuszczonej w 1 dm3 roztworu.
𝒏 𝒎𝒔
𝑪𝒎 = 𝑪𝒎 =
𝑽 𝑴∙𝑽

gdzie:
n – liczba moli substancji rozpuszczonej (n = ms/M),
Vr – objętość roztworu,
ms – masa substancji rozpuszczonej,
M – masa molowa rozpuszczonej substancji.
Można się spotkać z zapisem 0,1 mol/dm3 lub 0,1 M. 32
 Roztwory rzeczywiste
Zawartość śladowych ilości substancji określa się w tzw. częściach na milion
ppm (z ang. parts per million), np. liczbę mg substancji zawartą w 1 kg
roztworu lub częściach na miliard ppb (z ang. parts per billion), co oznacza
liczbę mg substancji zawartą w 1 000 kg roztworu.
𝒎𝒔 ∙𝟏𝟎𝟔 𝒎𝒔 ∙𝟏𝟎𝟗
𝒛𝒑𝒑𝒎 = 𝒛𝒑𝒑𝒃 =
𝒎𝒓 𝒎𝒓
gdzie:
zppm – stężenie w [ppm], zppb – stężenie w [ppb],
ms – masa substancji, mr – masa roztworu.
33
 Roztwory rzeczywiste
Miano T określa liczbę gramów danej substancji zawartą w 1 cm3 roztworu.
Miano oblicza się według wzoru:

𝑪𝒎 ∙𝑴
T=
𝟏𝟎𝟎𝟎
gdzie:
Cm – stężenie molowe [mol/dm3],
M – masa molowa substancji
1000 – współczynnik przeliczeniowy jednostek objętości (dm3 na cm3).

34
 Dysocjacja elektrolityczna
Elektrolity są to substancje, które rozpuszczając się w wodzie lub innym
rozpuszczalniku polarnym ulegają samorzutnemu rozpadowi na jony (dodatnie –
kationy i ujemne – aniony).
Dysocjacja elektrolityczna jest to proces samorzutnego rozpadu elektrolitu na jony
w roztworze wodnym lub innym rozpuszczalniku polarnym. Dysocjacji ulegają
substancje o budowie jonowej (NaCl) i zawierające spolaryzowane wiązania
kowalencyjne (HCl).
Roztwory elektrolitów posiadają zdolność przewodzenia prądu elektrycznego,
natomiast roztwory nieelektrolitów prądu nie przewodzą.

35
 Dysocjacja elektrolityczna
Podział elektrolitów wg Arrheniusa:
• kwasy,
• zasady,
• sole.

36
 Dysocjacja elektrolityczna
Kwasy – dysocjują całkowicie lub częściowo na kationy wodorowe i aniony reszt kwasowych.
HNO3 → H+ + NO3-
HNO2 ↔ H+ + NO2-
CH3COOH ↔ CH3COO- + H+
Kwasy wieloprotonowe ulegają dysocjacji stopniowej:
H2SO4 → H+ + HSO4-
HSO4- ↔ H+ + SO42-

37
 Dysocjacja elektrolityczna
Zasady – dysocjują całkowicie lub częściowo na jon wodorotlenowy OH- i kation zasady.
NaOH → Na+ + OH-
Zasady wielowodorotlenowe ulegają dysocjacji stopniowej:
Ca(OH)2 → Ca(OH)+ + OH-
Ca(OH)+ ↔ Ca2+ + OH-

Fe(OH)3↓ ↔ Fe(OH)2+ + OH-

Fe(OH)2+ ↔ Fe(OH)2+ + OH-
Fe(OH)2+ ↔ Fe3+ + OH-
38
 Dysocjacja elektrolityczna
Sole – dysocjują całkowicie na kationy metali (lub amonu) i aniony reszt kwasowych.
Mg3(PO4)2 → 3Mg2+ + 2PO43-
Sole kwaśne (wodorosole) dysocjują stopniowo:
NaH2PO4 ↔ Na+ + H2PO4-
H2PO4- ↔ H+ + HPO42-
HPO42- ↔ H+ + PO43-

39
 Dysocjacja elektrolityczna
Podział elektrolitów ze względu na moc:
• mocne,
• słabe.

40
 Dysocjacja elektrolityczna
W roztworach słabych elektrolitów tylko część cząsteczek rozpada się na jony. Ustala się
równowaga (równowaga dysocjacji):
AnBm ↔ nAm+ + mBn-
Stała równowagi tej reakcji to stała dysocjacji Kd (stosunek iloczynu stężeń molowych jonów
do stężenia molowego cząsteczek niezdysocjowanych).

𝑨𝒎+ 𝒏 ‧ 𝑩𝒏− 𝒎
𝑲𝒅 =
AnBm
Im większa wartość Kd tym bardziej substancja jest zdysocjowana w roztworze. Stała ta nie
zależy od stężenia roztworu, zależy natomiast od temperatury.
41
 Dysocjacja elektrolityczna
W roztworach mocnych elektrolitów nie ma cząstek, są tylko jony.
W równaniu chemicznym dysocjacji takiego elektrolitu piszemy tylko jedną
strzałkę, np.:
HCl → H+ + Cl-
NaOH → Na+ + OH-

Proces nieodwracalny, pojęcie stałej dysocjacji Kd nie ma sensu.

42
 Dysocjacja elektrolityczna
Liczba określająca jaka część elektrolitu ulega dysocjacji to stopień dysocjacji (α). Stopień
dysocjacji jest parametrem bezwymiarowym, wyraża się go w ułamku dziesiętnym lub w procentach:
𝒄𝒆𝒅 𝒄𝒆𝒅
∝= ∝= ‧𝟏𝟎𝟎%
𝒄𝒆 𝒄𝒆
𝒏𝒆𝒅 𝒏𝒆𝒅
∝= ∝= ‧100%
𝒏𝒆 𝒏𝒆
ced – stężenie cząsteczek elektrolitu, które uległy dysocjacji [mol/dm3], ce – ogólne stężenie
roztworu elektrolitu [mol/dm3],
ned – liczba moli elektrolitu, która uległa dysocjacji, ne – liczba moli rozpuszczonego elektrolitu.

43
 Dysocjacja elektrolityczna
Wartość liczbowa stopnia dysocjacji stanowi kryterium oceny, czy roztwór
elektrolitu jest mocny czy słaby.

0 < α < 1 elektrolity słabe,

α ≈ 1 elektrolity mocne.

44
 Dysocjacja elektrolityczna
Mocne elektrolity:
• prawie wszystkie sole,
• wodorotlenki litowców i berylowców (z wyjątkiem Be(OH)2 i Mg(OH)2),
• kwasy: solny HCl, azotowy (V) HNO3, chlorowy (VII) HClO4 i siarkowy (VI) H2SO4
(w pierwszym etapie dysocjacji), HBr, HI i inne.
Słabe elektrolity::
• roztwór amoniaku NH3,
• kwas węglowy (IV) H2CO3, siarkowy (IV) H2SO3, siarkowodorowy H2S, cyjanowodorowy
HCN,
• liczne kwasy organiczne,
• większość wodorotlenków metali niealkalicznych dwu- i trójwartościowych.
45
 Dysocjacja elektrolityczna wody
Chemicznie czysta woda jest zdysocjowana na jony (w bardzo niewielkim
stopniu):
H2O ↔ H+ + OH-
Stałą dysocjacji wody określa wzór:
𝐇 + ∙ 𝐎𝐇 − =
𝐊𝐝 = 1,8‧10-16
𝐇𝟐 𝐎

(w temp. pokojowej 298 K)

46
 Dysocjacja elektrolityczna wody
1𝑚𝑜𝑙∙1000𝑔
Stężenie cząsteczek wody jest praktycznie stałe. 1 dm3 wody to = 55,5 mola
18𝑔

Równanie możemy zapisać:

Kd‧[H2O] = [H+]‧[OH-]
1,8‧10-16 ‧ 55,5 = [H+]‧[OH-]
1‧10-14 = [H+]‧[OH-] (w temp. pokojowej, pod ciśnieniem 1 atm.)
Iloczyn stężeń jonów [H+]·[OH-] nazywamy iloczynem jonowym wody.

47
 Wykładnik stężenia jonów wodorowych,
pH
Dla czystej wody:
[H+] = [OH-] = 1‧10-7 mol/dm3
Powyższe wyrażenie można przedstawić w postaci logarytmicznej:
log[H+] + log[OH-] = -14
Wprowadzając oznaczenia:
pH = -log[H+] (wykładnik stężenia jonów wodorowych)
pOH = -log[OH-] (wykładnik stężenia jonów wodorotlenowych)
Otrzymujemy:
pH + pOH = 14
48
 Wykładnik stężenia jonów wodorowych,
pH
W czystej wodzie i roztworach obojętnych: pH = pOH, pH = 7

W roztworach kwaśnych: pH < pOH, 0  pH < 7

W roztworach alkalicznych: pH > pOH, 7 < pH  14

49
 Roztwory buforowe
Roztwory buforowe są to roztwory o ściśle określonym składzie, mające zdolność
zachowywania stałej wartości pH podczas rozcieńczania lub zatężania oraz podczas
dodawania niewielkich ilości mocnych kwasów i zasad. Mogą to być:
• mieszaniny roztworów słabych kwasów i ich soli z mocnymi zasadami, np. bufor
octanowy: CH3COOH + CH3COONa,
• mieszaniny roztworów słabych zasad i ich soli z mocnymi kwasami, np. bufor
amonowy: NH4OH + NH4Cl,
• mieszaniny dwóch soli kwasu wieloprotonowego, różniących się rzędowością, np.
bufor fosforanowy: Na2HPO4 + NaH2PO4.
50
 Hydroliza soli
Hydroliza soli – reakcje jonowe zachodzące między jonami soli
rozpuszczonych w wodzie i wodą. Jony soli reagują z jonami H+ i OH-
powstałymi w wyniku dysocjacji wody. W efekcie tych reakcji powstają
cząsteczki kwasu albo zasady, lub jedno i drugie, w zależności od rodzaju
rozpuszczonej soli.
W następstwie hydrolizy może wystąpić zmiana stężeń jonów H+ i OH-, co
pociąga za sobą zmianę odczynu roztworu na kwaśny lub zasadowy.

51
 Hydroliza soli
Hydroliza kationów:

52
 Hydroliza soli
Hydroliza anionów:

53
 Hydroliza soli
Reakcji hydrolizy ulegają sole:
• słabych kwasów i mocnych zasad (odczyn roztworów wodnych tych soli jest
zasadowy),
• słabych zasad i mocnych kwasów (odczyn jest kwaśny),
• słabych kwasów i słabych zasad (odczyn może być obojętny, kwaśny lub zasadowy).

Sole mocnych kwasów i mocnych zasad w roztworze wodnym nie ulegają

hydrolizie ! (nie zmieniają obojętnego odczynu wody).
54
 Hydroliza soli
Hydroliza soli słabego kwasu i mocnej zasady:
CH3COONa ↔ CH3COO - + Na+ dysocjacja soli
H2O ↔ H+ + OH- dysocjacja wody
----------------------------------------------------------------------
CH3COO - + H+ + Na+ + OH- ↔ CH3COOH + Na+ + OH- hydroliza soli

Jony słabego kwasu łączą się w cząsteczki niezdysocjowane, wskutek czego ubywa z roztworu jonów
H+. Jony mocnej zasady Na+ i OH- pozostają w postaci jonowej, stąd w roztworze występuje
nadmiar jonów OH- w porównaniu do ilości jonów H+. Odczyn tego roztworu jest zasadowy.

55
 Hydroliza soli
Hydroliza soli słabej zasady i mocnego kwasu:
NH4Cl ↔ NH4+ + Cl- dysocjacja soli
H2O ↔ H+ + OH- dysocjacja wody
------------------------------------------------------------------------------
NH4+ + OH- + H+ + Cl- ↔ NH4OH + H+ + Cl- hydroliza soli

Jony NH4+ i OH- łączą się w cząsteczki słabej, niezdysocjowanej zasady, wskutek czego ubywa
jonów OH- w roztworze. Jony mocnego całkowicie zdysocjowanego kwasu pozostają w postaci
jonowej. Występujący w roztworze nadmiar jonów H+ w porównaniu z jonami OH- powoduje, że
roztwór ma odczyn kwaśny.

56
 Hydroliza soli
Hydroliza soli słabego kwasu i słabej zasady:
CH3COONH4 ↔ CH3COO - + NH4+ dysocjacja soli
H2O ↔ H+ + OH- dysocjacja wody
------------------------------------------------------------------------------
CH3COO - + H+ + NH4+ + OH- ↔ CH3COOH + NH4OH hydroliza soli

Powstają niezdysocjowane cząsteczki słabego kwasu octowego i słabej zasady amonowej. W tym przypadku
ilości jonów H+ i OH- w roztworze są w przybliżeniu równe, ponieważ stałe dysocjacji kwasu i zasady są
zbliżone, stąd odczyn roztworu jest obojętny.
Gdyby wartości stałych dysocjacji kwasu i zasady bardziej się różniły, to odczyn roztworu byłby kwaśny lub
zasadowy, w zależności od tego czy mocniejszy byłby kwas czy zasada.
57
 Hydratacja
Hydratacja – proces, w wyniku którego woda zostaje chemicznie związana.
Wyróżnia się:
• hydratację soli,
• hydratację jonów.

Procesy hydratacji są samorzutne i przebiegają z wydzielaniem energii.

58
 Hydratacja
Hydratacja soli – cząsteczki wody mogą zostać wbudowane w strukturę kryształu
(woda krystalizacyjna) :
• bezpośrednio – jako woda sieciowa
CaSO4 + 2H2O → CaSO4  2H2O
Na2CO3 + 10H2O → Na2CO3  10H2O
• po rozbiciu cząstki wody w postaci grup wodorotlenowych - jako woda
konstytucyjna
CaO + H2O → Ca(OH)2
59
 Hydratacja
Hydratacja jonów prowadzi do powstania jonów uwodnionych – akwajonów:
Al3+ + 6H2O → [Al(H2O)6]3+, które tworzą hydraty np.: [Al(H2O)6]2  (SO4)3,
zawierające wodę koordynacyjną.

Liczba cząstek wody otaczająca w krysztale dany jon – liczba kordynacyjna jest
różna dla różnych kationów i typów struktur krystalicznych.

60
 Hydratacja
Procesem odwrotnym do hydratacji jest dehydratacja.
Usuwanie wody krystalizacyjnej:
• rozkład cieplny podczas prażenia.
Usuwanie wody luźno związanej:
• suszenie bez rozkładu,
• stosowanie specjalnych osuszaczy np. zeolitów, które same w tym czasie ulegają hydratacji,
• ekstrakcja (np. alkoholem) rozdrobnionego materiału,
• odparowywanie pod zmniejszonym ciśnieniem.

61