Κείμενο Ι

Η δύναμη της μουσικής

Η λέξη μουσικοθεραπεία είναι μια σύνθετη λέξη η οποία παράγεται από τη λέξη
μουσική και τη λέξη θεραπεία, δύο αρκετά δύσκολες και διφορούμενες έννοιες.
Όταν μιλάμε για μουσική εννοούμε την αντίληψη μιας σειράς ποικίλων νοτών
σε ένα ρυθμικό χώρο(πλαίσιο) κυρίως χρησιμοποιώντας την ακοή μας αλλά και
άλλες αισθήσεις μας, όπως η αφή.

Από την άλλη, η λέξη θεραπεία μας παραπέμπει σε αρρώστια ψυχική ή

σωματική. Τα όρια ανάμεσα στην ψυχική ή σωματική αρρώστια και την υγεία
δεν είναι πάντα ξεκάθαρα. Το νόημα της αρρώστιας αλλάζει ανάλογα με την
νοοτροπία που επικρατεί σε κάθε εποχή και κάθε πολιτισμό. Ο παραπάνω
λόγος μας οδηγεί στο γεγονός του ότι θεραπεία εδώ εννοούμε την κάθε
προσπάθεια που θα μπορούσε να απαλύνει κάθε είδους ανθρώπινο πόνο, κάθε
προσπάθεια που στοχεύει στο να αποκαταστήσει την επικοινωνία και επαφή
ανάμεσα στους ανθρώπους και τέλος κάθε απόπειρα για την ανάκτηση της
χαμένης ελευθερίας μιας ψυχής. Η μουσική αρχίζει εκεί που τελειώνει ο λόγος,
γι’ αυτό μια μουσική σύνθεση ή ένας μουσικός αυτοσχεδιασμός μπορεί να
εκφράσει ψυχικές καταστάσεις που είναι ίσως αδύνατο να εκφραστούν με
λόγια. Η μουσική έχει τη δύναμη να διευκολύνει την έκφραση συναισθημάτων
και τη δύναμη για ανάκτηση της ψυχικής και σωματικής υγείας (Randall
McClellan, 1997).

Η διαχρονική αξία της μουσικής στον άνθρωπο είναι αδιαμφισβήτητη. Η

σύνδεση της με διάφορες επιστήμες όπως την ιατρική, την παιδαγωγική και
την ψυχολογία φέρει ως αποτέλεσμα την συμβολή της στην αναγνώριση της
επιστημονικής και διεπιστημονικής της αξίας. Σημαντικές μελέτες των
τελευταίων δεκαετιών σε διάφορα επιστημονικά πεδία (βιολογία,
ψυχοβιολογία, κοινωνιολογία της μουσικής,
εθνομουσικολογία)υποστηρίζουν ότι η μουσική τάση και ικανότητα υπάρχει σε
όλα τα ανθρώπινα όντα (Στάμου, 2009). Έρευνες του σημαντικού Ελβετού
ψυχολόγου Jean Piaget, έχουν δείξει ότι η μουσική και ο ήχος επηρεάζει τον
άνθρωπο ήδη από την περίοδο της ενδομήτριας ζωής. Η νοητική ανάπτυξη του
παιδιού σε συναισθηματικό στάδιο γίνεται από τη γέννηση έως 1 – 2 ετών. Η
προσφορά της μουσικής δεν έχει σύνορα, αφού αυτή επηρεάζει και υπάρχει σε
όλα τα ανθρώπινα όντα, σε κάθε παιδί ή ενήλικο ανεξάρτητα από την σωματική
και πνευματική του ικανότητα (Lucia Kessler-Κακουλίδη, 2006) .

Η βασική αρχή της μουσικοθεραπείας είναι πως πρωταρχική αιτία κάθε

ασθένειας είναι ο αρνητικός τρόπος σκέψης και η συναισθηματική ένταση, με
αποτέλεσμα να δημιουργούν εμπλοκές και ενεργειακές ανισορροπίες. Η
θεραπευτική χρήση της μουσικής υπολογίζεται ότι έχει ηλικία μεγαλύτερη των
τριάντα χιλιάδων ετών! Αν θεωρείται ο Ιπποκράτης ο πατέρας της Ιατρικής, ο
Πλάτων και ο Αριστοτέλης πρέπει να αναγνωριστούν ως οι πρόδρομοι της
μουσικοθεραπείας, με την έννοια ότι πρέσβευαν την ελεγχόμενη χρήση της
μουσικής. Ο Πλάτων αναφέρει: «Η αρμονία, η οποία έχει φορές (κινήσεις)
συγγενείς προς τις περιφορές της ψυχής μας, έχει δοθεί από τις Μούσες σ’
εκείνον, ο οποίος τις συναναστρέφεται με φρόνηση όχι για να τού χρησιμεύει
για αλόγιστη ηδονή, όπως τώρα (νομίζεται), αλλά για να επαναφέρει σε τάξη και
συμφωνία με τον εαυτό της την εκτός αρμονίας (ανάρμοστη) περιφορά της
ψυχής μας» (Πλάτων Τίμαιος 47 c-d-e)

Οι Έλληνες φιλόσοφοι πίστευαν πως η μουσικοθεραπεία είχε την έννοια της

αποκατάστασης στη διαταραγμένη αρμονία σώματος και ψυχής, αντίληψη που
δεν απέχει από τις σύγχρονες αρχές της ιατρικής (νους υγιής εν σώματι υγιή).Η
προσφορά των αρχαίων ελλήνων στο χώρο της μουσικοθεραπείας είναι
αξιοσημείωτη. αφού είναι αυτοί που την χρησιμοποίησαν εκτεταμένα για τη
θεραπεία σωματικών και ψυχικών παθήσεων, στηριζόμενοι αποκλειστικά στην
κλινική παρατήρηση και σε ορθολογιστικούς συλλογισμούς, μακριά από κάθε
είδους θρησκευτικές ή μαγικές δοξασίες. (Πρίνου-Πολυχρονιάδου, 1995)

Κείμενο ΙΙ

«Μέσα στη μουσική»

«Μέσα στη μουσική υπάρχει χώρος

Να κοιμηθεί ο άνεμος
Μαζί του να ταξιδέψουμε κι εμείς
Μέσα στη μουσική εφύτεψαν ένα πάθος
Παράξενο
Άνθος η ζωή μας άνθος
Από στόμα περνά σε στόμα
Κόβονται τα γόνατά μας
Όταν ανεβαίνουμε στ’ άλογα
Τρέχουμε στη μάχη χωρίς κεφάλια
Δεν μας αφήνουν τα σύννεφα
Να σηκώσουμε κάτι από τη γη
Να φέρουμε μια ενθύμηση μαζί μας

Κάπου ο κίνδυνος είναι μεγάλος

Όμως αυθόρμητα τραβάμε ίσια
Προχωρούμε όχι πια μέσα στη μουσική
Αλλά μέσα στο θάνατο

Κι ο δρόμος μας δεν έχει τέλος»

 Γιώργος Σαραντάρης

Παρατηρήσεις

Θέμα Α

Α1. Να αποδώσετε περιληπτικά τις πρώτες τρεις παραγράφους του κειμένου

σε 60-70 λέξεις

Μονάδες 20

Α2. Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες προτάσεις αν είναι σωστές ή

λανθασμένες:

α) Το νόημα της αρρώστιας παραμένει σταθερό, ανάλογα με την νοοτροπία που
επικρατεί σε κάθε εποχή και κάθε πολιτισμό.

β) Η θεραπευτική χρήση της μουσικής υπολογίζεται ότι σχετίζεται με τις αρχές
του 20ου αιώνα.

γ) Η μουσική είναι καθοριστικός παράγοντας που συμβάλλει στην έκφραση

ανθρώπινων συναισθημάτων.

Μονάδες 10

Θέμα Β

Β1. Ποιος είναι ο ισχυρισμός τον οποίο επιχειρεί να αποδείξει ο συγγραφέας

στην  4η παράγραφο του κειμένου Ι  «Η βασική αρχή…. ψυχής μας».  Να
αιτιολογήσετε με πειστική επιχειρηματολογία την απάντησή σας

Μονάδες 10

Β2. Με ποιο τρόπο διαπιστώνετε ότι οργανώνει τη σκέψη του ο συγγραφέας

στην  3η παράγραφο του κειμένου Ι;

Μονάδες 5

Β3. Να βρείτε συνώνυμες των έντονα υπογραμμισμένων λέξεων του

κειμένου: επικρατεί, δημιουργού, διευκολύνει,  αποτέλεσμα, στοχεύει

Μονάδες 5 

Β4. Να αναλύσετε δύο  γλωσσικές επιλογές του συγγραφέα στο κείμενο Ι

Μονάδες 5

Θέμα Γ

Να σχολιάσετε τις εικόνες που κυριαρχούν στο ποίημα του Σαραντάρη,  εφόσον
λάβετε υπόψη τη χρήση ρηματικών προσώπων,  σε 180 λέξεις περίπου
 Μονάδες 15

Θέμα Δ

Στη βουλή των εφήβων καλείσαι να παρουσιάσεις μια εισήγηση με θέμα: Η

μουσική ως μέσο έκφρασης, ως ενοποιητική δύναμη  της κοινωνίας, ως γλώσσα
πανανθρώπινη. Ποια η προσφορά της και ποιους τρόπους προτείνεις για την
καλλιέργεια της μουσικής παιδείας που έχει παραμεληθεί από το σημερινό
δημόσιο σχολείο;

Μονάδες 30

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Θέμα Α

Ο συγγραφέας επιχειρεί να διατυπώσει τον ορισμό της έννοιας

μουσικοθεραπεία, επισημαίνοντας ότι η θεραπεία υποδηλώνει την ψυχική και
σωματική ασθένεια, που το νόημά της ποικίλλει ανάλογα με την εποχή και το
πολιτισμικό επίπεδο των κοινωνιών. Αρχικά, θεωρεί ότι η μουσική ως μέσο
θεραπείας δύναται να εκφράσει ψυχικές καταστάσεις επιτρέποντας την
εξωτερίκευση συναισθημάτων. Στη συνέχεια, αναπτύσσει το θέμα της
οικουμενικότητας της μουσικής συνδέοντάς την με άλλες επιστήμες  και
επικαλούμενος απόψεις ειδικών για να δείξει τη κεφαλαιώδη σημασία της

Μονάδες 20

Α2. Λ,  Λ,  Σ

Μονάδες 10

Θέμα Β

Β1. Ο ισχυρισμός τον οποίο επιχειρεί να αποδείξει ο συγγραφέας στην 

4η παράγραφο του κειμένου Ι είναι  ότι η μουσική λειτουργεί ως θεραπευτικό
μέσο, εφόσον αποφορτίζει συναισθηματικά το άτομο από την ένταση που
βιώνει. Για να ενισχύσει και να τεκμηριώσει τη θέση του, χρησιμοποιεί
επίκληση   στην αυθεντία, με την αναφορά  στα λόγια του παγκοσμίου φήμης
φιλοσόφου  Πλάτωνα, προκειμένου να δείξει ότι κατέχει τη γνωστή
βιβλιογραφία και μελετά απόψεις ειδικών. Ταυτόχρονα επικαλείται και τον
εμπειριστή Αριστοτέλη,  μαθητή του Πλάτωνα, ο οποίος υπογραμμίζει τη
συγκινησιακή ποιότητα της μουσικής και την επίδραση της στα αισθήματα των
ανθρώπων που έχουν μεταξύ τους «συγγένεια».
 Μονάδες 10

Β2. Ο συγγραφέας οργανώνει τη σκέψη του στην  3η παράγραφο αιτιολογώντας

την αδιαμφισβήτητη διαχρονική αξία της μουσικής  στηριζόμενος  σε
επιχειρήματα αξιόπιστα και λογικά. Στην περίπτωση αυτή, η θεματική περίοδος
παρακινεί να ρωτήσουμε: «ΓΙΑΤΙ;» διατυπώνοντας  μια αξιολογική κρίση.
Θεωρεί αναγκαίο  να αποδειχτεί η ισχύς τους με αιτιολόγηση της θέσης του,
εφόσον αναφέρεται σε σοβαρές μελέτες και έρευνες που έχουν διεξαχθεί από
ονομαστούς επιστήμονες.

Μονάδες 10

Β3. επικρατεί= κυριαρχεί, δεσπόζει, 

δημιουργούν= πλάθουν, γεννούν, παράγουν, 

διευκολύνει= βοηθά, στηρίζει, 

αποτέλεσμα= συνέπεια, επακόλουθο, 

στοχεύει= συμβάλλουν, αποσκοπεί, αποβλέπει

Μονάδες 5

Β4. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί την αναφορική λειτουργία της γλώσσας, αφού

απευθύνεται στη λογική του δέκτη, αποβλέποντας στη μετάδοση της
πληροφορίας. Με σαφήνεια, χρησιμοποιεί την οριστική  έγκλιση (Το νόημα της
αρρώστιας αλλάζει…) , που   φανερώνει κυρίως: το πραγματικό και το βέβαιο,
αποφεύγει το μακροπερίοδο λόγο στο μεγαλύτερο μέρος του αποσπάσματος
και κάνει χρήση ευθέος λόγου, δηλαδή μεταφέρει ο αφηγητής κατά λέξη,
αυτούσια  τα λόγια του φιλοσόφου, τα οποία τοποθετούνται  μέσα σε
εισαγωγικά. Με αυτό τον τρόπο, ο αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να
αξιολογήσει, να χαρακτηρίσει και να κρίνει την άποψη του ορθολογιστή
Πλάτωνα, ενώ παράλληλα η αφήγηση διακρίνεται από ζωντάνια και αμεσότητα
π.χ.(Ο Πλάτων αναφέρει: «Η αρμονία, η οποία έχει φορές (κινήσεις) συγγενείς
προς τις περιφορές της ψυχής μας, έχει δοθεί από τις Μούσες σ’ εκείνον, ο
οποίος τις συναναστρέφεται ……..)

Μονάδες 5

Θέμα Γ

Ο Γιώργος  Σαραντάρης, ο ποιητής υπήρξε πολυμαθής,  μια μορφή ενός αγνού

πνευματικού ανθρώπου με σπάνιο ήθος και ευγένεια. Επιζητούσε τη φιλία  και
την κοινωνική επαφή, γι αυτό συνδέθηκε φιλικά με το Νομπελίστα ποιητή
Οδ.Ελύτη.  Το ποίημά του ολιγόστιχο διαθέτει πυκνότητα σε εικόνες και
έννοιες, αποκλείοντας όμως  τη χρήση των επιθέτων. Η καθαρή ποίηση είναι
σαν τη μουσική, είναι ο κατεξοχήν τρόπος μετάδοσης των σκέψεων, της
κοσμοθεωρίας του ποιητή μέσω της ποιητικής σύνθεσης. Πρεσβεύει ότι 
«υπέρτατος στόχος της ποίησης είναι να δείξει στην ανθρωπότητα την ηθική
αλήθεια που γεννιέται». Ακολουθεί τη  νεωτερική ποίηση με ετερόκλητους
τολμηρούς συνδυασμούς λέξεων (Να κοιμηθεί ο άνεμος  Μαζί του να
ταξιδέψουμε κι εμείς) διανθίζοντας  το λόγο του με  υπερρεαλιστικές εικόνες.
Στο σημείο αυτό, υπαινίσσεται την ταχύτητα του ανέμου, ο οποίος διαθέτει
δύναμη να μας παρασύρει στην ανεξέλεγκτη πορεία που ακολουθεί. Η εναλλαγή
στη χρήση ρηματικών προσώπων μεταξύ του α΄ πληθυντικού (ταξιδέψουμε,
Τρέχουμε στη μάχη) και γ΄ ενικού (περνά, είναι μεγάλος)  προσδίδει εκφραστική
ποικιλία και ζωντάνια στον ποιητικό λόγο. Το κείμενο γίνεται πιο ευχάριστο,
εύληπτο και πειστικό.

Συγχρόνως, πλέκει καθηλωτικές εικόνες της φύσης: άνεμος, άλογα, σύννεφα,

στατικά σκοτεινά  τοπία, χρησιμοποιεί συμβολικές εικόνες που κυριαρχούν στο
ποίημά του.

Δεν μας αφήνουν τα σύννεφα

Να σηκώσουμε κάτι από τη γη
Να φέρουμε μια ενθύμηση μαζί μας

Μέσα σ’ αυτές τις εικόνες κρύβεται η εξήγηση της ύπαρξης και του πόνου της,
αυτού του βάρους στους ώμους που μόνο οι πιο ευαίσθητοι μπορούν να
αντιληφθούν. Μετά την τελευταία του λέξη, ενώ νομίζεις πως περιγράφηκε
απλώς μια εικόνα φυσικού τοπίου, σου δίνει την αίσθηση ότι ταξιδεύεις νοερά
(ο δρόμος μας δεν έχει τέλος) συνεχίζοντας την προσπάθεια να ξεπεράσεις τα
εμπόδια  που ορθώνονται στο διάβα σου. Μας καλεί με θάρρος να αντικρίσουμε
το γεγονός του θανάτου, να τον υπερβούμε ανακαλύπτοντας μια προσωπική
σχέση με την ουσία της ζωής και του κόσμου. Με λιτό τρόπο μας  φέρνει
αντιμέτωπους με το ζήτημα του πνευματικού θανάτου(δεν είναι υποταγή στο
αναπόφευκτο, είναι προσμονή στη σωτηρία), της πτώσης, του ατομικισμού, της
έλλειψης αγάπης.

Επιπλέον, χρησιμοποιεί στα ποιήματά του τον ελεύθερο στίχο, ανισοσύλλαβο,

ανομοιοκατάληκτο, τον κατακερματισμένο, μονολεκτικό στίχο (παράξενο), την
αστιξία (έλλειψη σημείων στίξης), ενώ στις αναζητήσεις του περιέλαβε
προβληματισμούς που δείχνουν την επιρροή τους από την ιταλική ποίηση και
από τις φιλοσοφικές ιδέες τονίζοντας ότι «Η ποίηση είναι εκείνος ο εαυτός
μας που δεν κοιμάται ποτέ». Αυτό σημαίνει ότι αν αφήσουμε το αυθεντικό
κομμάτι, που κρύβεται στο συνονθύλευμα που κουβαλάμε μέσα μας κι
ονομάζουμε εαυτό, να κοιμηθεί, τότε η ποίηση έχει χαθεί, γι αυτό δεν θα
εγκαταλείψουμε τον αγώνα.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ  ΠΟΙΗΤΗ ΠΡΟΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ

(Κωνσταντινούπολη, 20 Απριλίου 1908 – Αθήνα, 25 Φεβρουαρίου 1941) ήταν

Έλληνας ποιητής, φιλόσοφος και δοκιμιογράφος της Γενιάς του ’30.
Ολιγόχρονος. Γόνος οικογένειας Ελλήνων εμπόρων με καταγωγή από το
Λεωνίδιο Αρκαδίας που διέμεναν στην Ιταλία, είχε την ευκαιρία να ανατραφεί
σε ένα αστικό και σχετικά προοδευτικό, σε σχέση με τα ελληνικά δεδομένα,
περιβάλλον. Σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια στην Ιταλία,
όπου έζησε από το 1910 έως το 1931. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα τον κέρδισε
η ποίηση. Στα 23 του χρόνια άφησε την Ιταλία κι ήρθε στην Αθήνα για να δείξει
ότι μπορεί και ο ίδιος να συμβάλλει στην ανανέωση του σκηνικού της ποίησης
στην Ελλάδα,  καθώς ο ίδιος έλεγε: «Όπως ο Σολωμός έδωσε στην Ελληνική
Ποίηση τη νέα δημοτική γλώσσα, εγώ θα δώσω τη νέα ποίηση στην Ελλάδα». «Ο
Σαραντάρης ήταν ο πρώτος μεταφυσικός λυρικός ποιητής της νεώτερης
Ελλάδας» (Ιωάννης Θεοδωρακόπουλος, Νέα Εστία). Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο
Πόλεμο, ο Γιώργος Σαραντάρης εμφορούμενος από συναισθήματα φιλοπατρίας
συμμετείχε στον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο στην πρώτη γραμμή του Αλβανικού
μετώπου, όπου αρρώστησε από τύφο. Πέθανε ύστερα από την επιστροφή του
στην Αθήνα το 1941.

Το έργο του

Η ποίηση του Γιώργου Σαραντάρη υπήρξε  πρωτοποριακή για τα δεδομένα των

ιδεών που επικρατούσαν την εποχή του Μεσοπολέμου στους αθηναϊκούς
λογοτεχνικούς κύκλους. Υπήρξε λάτρης της λεγόμενης “καθαρής ποίησης”.
Έχοντας γνώση των ευρωπαϊκών διανοητικών κι αισθητικών ρευμάτων,
χρησιμοποίησε στα ποιήματά του τον ελεύθερο στίχο, ενώ στις αναζητήσεις
του περιέλαβε προβληματισμούς που έλκουν την επιρροή τους από την ιταλική
ποίηση, το έργο του Ντοστογιέφσκι, από τις φιλοσοφικές ιδέες του Νίτσε, του
Σαίρεν Κίρκεγκωρ αλλά και από τον υπαρξισμό. Το έργο του δεν συνάντησε
ευρεία αποδοχή στην εποχή του, επηρέασε  την ελληνική ποίηση βαθιά. Η
συμβολή του αναγνωρίστηκε από τον Οδυσσέα Ελύτη, ο οποίος επηρεάστηκε
από συμβολικές εικόνες που κυριαρχούν στο έργο του Σαραντάρη: γυναίκα,
θάλασσα, μοναξιά, ουρανός, πουλιά. Για τον λόγο αυτό, ο νομπελίστας Ελύτης,
πέραν του ότι έχει αφιερώσει στον ποιητή το ποίημα Γιώργος Σαραντάρης κάνει
ειδική μνεία γι’ αυτόν στο έργο του Ανοιχτά Χαρτιά (Ίκαρος 1974) όπου
αναφέρει για τον πρόωρο χαμό του ποιητή, αλλά και για την σχέση του με τα
λογοτεχνικά σαλόνια της εποχής τα εξής: “Ήταν η μόνη και πιο άδικη απώλεια
[…] . «Δεν έχω γνωρίσει μορφή πνευματικού ανθρώπου αγνότερη από τη δική
του… ζούσε με το τίποτα και δεν του χρειαζότανε τίποτα άλλο έξω από την
Ποίηση… Έτσι όμως είχε φτάσει στο σημείο να μπορεί να υψώνει τα ασθενικά
του μάτια ως τις Πλατωνικές Ουσίες… επί τέλους να κάποιος αδικημένος από
τη φύση, φτωχός, έρημος που στρέφει το κάτοπτρο από την ύβρη της ζωής
προς το θαύμα της…».

Δεν ήταν απ’αυτούς που επιβιώνουν, το κράμα της ψυχής του δεν ήταν από αυτά
που επιζούν στον κόσμο αυτό. Ίσως να τον περίμεναν κι αλλού, πιο όμορφα.
Πέρασε τα παιδικά και νεανικά του χρόνια στην Ιταλία. Διάβαζε από μικρός
φιλοσοφία και λογοτεχνία στα ιταλικά και στα γαλλικά. Στα ελληνικά υπήρξε
αυτοδίδακτος και αυτό έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον τρόπο που ανέπτυξε
την ελληνική σκέψη και γραφή, μορφοποιώντας το ύφος του.

Η οικογένεια του Σαραντάρη τον πίεζε να σπουδάσει νομικά για να βρει εύκολα

εργασία μετά. Τον ίδιο  τον απασχολούσε μόνο η ποίηση και η φιλοσοφία. Οι
σκέψεις του ήταν τόσο πηγαίες που τις έγραφε διαρκώς παντού, σε περιθώρια
εφημερίδων, πακέτα τσιγάρων, προσκλήσεις, προγράμματα, για να μην
γλιστρήσουν από το μυαλό του και χαθούν, όπως οι έρωτες που έζησε αλλά
ποτέ δεν βίωσε. Παρέμεινε σε όλη του τη ζωή συνειδητός αρνητής της
εργασίας, κι ας έγραφε στη μητέρα του ότι θα ήθελε να δουλέψει αλλά δεν τα
καταφέρνει. Όχι βασισμένος σε κάποια  πρακτική ιδεολογία αλλά στην
εσωτερική υπαρξιακή ανάγκη για ελευθερία. «Φοβήθηκα μην  καταντήσω
τραπεζικός υπάλληλος» αυτή ήταν η απάντηση του όταν από το οικογενειακό
του περιβάλλον κατάφεραν να του εξασφαλίσουν μια θέση στην ελληνοιταλική
τράπεζα κι αυτός την αρνήθηκε, όπως βέβαια και κάθε άλλη θέση εργασίας που
του προτεινόταν. Σαν να ήξερε πως τα χρόνια θα περάσουν γρήγορα και πως
δεν αναλογούν πολλά σε αυτόν, βίωσε τον χρόνο ως κάτι  σημαντικό για να
χαρίζεται σε πράξεις κοινότοπες, χωρίς ουσία, εγκλωβισμένες στην αστική
ρουτίνα.

Στην γραφή του γοητεύει ο γάμος της ποίησης με τη φιλοσοφία. Τόσο στις
ποιητικές συλλογές του (Οι αγάπες του χρόνου, Ουράνια, Αστέρια, Γράμματα σε
μια γυναίκα, Στους φίλους μιας άλλης χαράς) όσο και στα φιλοσοφικά του
δοκίμια (Συμβολή σε μια φιλοσοφία της ύπαρξης, Η παρουσία του ανθρώπου,
Δοκίμιο λογικής, σα θεωρία του απόλυτου και του μη απόλυτου) το πάντρεμα
ποιητικού οράματος και φιλοσοφικής σκέψης δημιουργείται αβίαστα, σαν να
είναι αυτός ο μόνος τρόπος που μπορεί να εκφραστεί, χωρίς διαχωρισμούς,
πηγαία και καθολικά. Είχε το θάρρος να λέει στο φίλο  του λογοτέχνη Ν. Γ.
Πεντζίκη: «Τούτο είναι! Κανένας σας δεν νιώθει την ανάγκη μιας πίστης που να
υπερβαίνει τα όρια της αισθητικής του» (από επιστολή στον Ν.Γ. Πεντζίκη). Για
το Σαραντάρη: «Και η ανάπτυξη ενός στίχου …είναι μια ολόκληρη θέση που
πρέπει να χρησιμοποιήσουν οι ποιητές για την ποιητική μεταμόρφωση που
επιδιώκουν». Αφήνει τη φιλοσοφική γραφή για να αναζητήσει την τέλεια
έκφραση των ιδεών του μέσα από την ποίηση. Και πιο πρώτα ακόμα, τη γραφή
του Ηράκλειτου, που πριν τους σωκρατικούς διαχωρισμούς, είναι ο πρώτος που
αφουγκράζεται, κατανοεί, αποδομεί και μετά ανασυνθέτει το Όλο σε μια γραφή
που ξεπερνάει τα όρια και δεν μπορεί να καταταχθεί.

Ο Γιώργος Μαρινάκης, ο πρώτος βιογράφος του έργου του Σαραντάρη, γράφει:

«Ο Γιώργος Σαραντάρης δεν ήταν μονάχα φιλόσοφος ή μονάχα ποιητής ή μονάχα
κριτικός, ήταν κάτι περισσότερο από όλα αυτά, ήταν ένας άγιος του
πνεύματος». Ξεχωριστοί γι’ αυτόν συγγραφείς υπήρξαν οι Σαίξπηρ, Μπωντλαίρ,
Βερλέν, Ντοστογιέφκι, Τολστόι και Γκόρκι. Κάτι που διαφαίνεται στα γραπτά
του όπως και η στενή συγγένεια και επιρροή από τον Ουνγκαρέττι. Σε ένα από
τα τετράδια του παραδέχεται πως οι αντιλήψεις του ταυτίζονται με αυτές των
Γάλλων συμβολιστών (Μπωντλαιρ, Βερλαιν, Ρεμπώ, Μαλαρμέ). Πέρα από την
εκλεκτική συγγένεια που είχε με αυτούς , καταφέρνει να βρει την αυθεντικά
προσωπική του φωνή και να μιλήσει  ξεχωριστά από κάθε άλλον της εποχής
του.

Όμως «ο ποιητής είναι ένα ανήμερο πουλί που δεν ακούει τα της πείρας και τα
της λογικής εκείνης που ακολουθεί την καθημερινή εμπειρία των θνητών», για
εκείνον πρώτα έρχεται το χρέος που σημαίνει ύπαρξη, το να υπάρχεις για ένα
σκοπό που είναι έξω από το καθημερινό πάρε–δώσε της κοινωνίας, «δεν
απαντάται ύπαρξη που να μην έχει ένα ορισμένο περιεχόμενο, και περιεχόμενο
της ανθρώπινης ζωής είναι ένα χρέος». Και η επιτομή του χρέους του είναι η
εξής πρόταση: «ονομάζω ηδονή την ακέραια ζωή του ανθρώπου». Μέσα από
αυτή την πίστη που πλάθεται κάθε μέρα,  ο Σαραντάρης ήταν ένας χριστιανός
που κάθε μέρα έπρεπε να παλεύει με την πίστη του για την οποία δεν μπορούσε
να μην αμφιβάλλει, στόχευε σ’ «εκείνο το βίο που δε βρίσκεις ποτέ έτοιμο αλλά
χρειάζεται εσύ ο ίδιος να τον επεξεργαστείς να το θεμελιώσεις», όπως έγραφε.

Επιθυμούσε την ομιλία, και όλη του η ποίηση  είναι  μια ομιλία, έστω και
μεταφυσική κάποιες στιγμές, όπου ο διπλανός πρέπει να πειστεί  κι αυτός να
τραγουδήσει, (…) μια έγνοια μοναχά μας κατατρώει˙ μια έγνοια μοναχά,
πιστέψτε μας˙ πως θα πείσουμε και σας, πως θ’ αλλάξουμε σε μέλι την
κουβέντα μας για σας. Γιατί χωρίς μουσική δεν πάει πουθενά ο Σαραντάρης.

Όπου κι αν πηγαίνουμε μας υποδέχεται η μουσική˙ αλλά δεν είμαστε, δε γινήκαμε

ακόμα όνειρα˙ και συνεπώς απορούμε.

Ουρανός, θάνατος, έρωτας, μοναξιά, πόνος, ελπίδα. Η ποίηση του Σαραντάρη

υπήρξε πάντα καθαρή και ερμητική με χρήση απλών λέξεων αλλά γεμάτων
ουσία. Η ποίηση του Σαραντάρη δεν ασκεί κριτική, δεν ειρωνεύεται —προτείνει.
Παρουσιάζει το όραμα της κι αυτό ακριβώς είναι που η εποχή μας χρειάζεται
και πάλι από την ποίηση. Δηλαδή πέρα από την προσωπική έκφραση, που πάντα
θα υπάρχει και πέρα από την αναφορά σε μια εξατομικευμένη καθημερινότητα,
προβάλλει ξεκάθαρη η ανάγκη για έκφραση του συλλογικού, χωρίς όμως να
περιορίζεται μόνο σε κοινωνικές ή πολιτικές ή υλιστικές ή μεταφυσικές
διαστάσεις, αλλά που αντιθέτως θα πρέπει να τις εμπλέκει όλες μαζί,
συλλέγοντας κάθε έκφανση ανθρώπινης ομορφιάς, τρέλας και πόνου σε μια
απόπειρα ανασύνθεσης του Όλου.

Τέτοια ποίηση βιώνει ο Σαραντάρης τέτοια ποίηση γράφει. Αναζητά το

απόλυτο• δεν θα μπορούσε να αναζητά τίποτα λιγότερο. Διαβλέπει την απουσία
του ιερού στις Δυτικές κοινωνίες και έχοντάς το έμφυτο μέσα του προσπαθεί
να το επαναφέρει σε αυτές. Αν η σύγχρονη ελληνική ποίηση, ψάχνει διέξοδο από
τα ευρηματικά μεν αλλά απλοϊκά δε παιχνιδίσματα αμηχανίας ενώ προσπαθεί να
βρει το σκοπό της, τότε η ποίηση του Σαραντάρη μπορεί να αποτελέσει μια από
τις κύριες αφετηρίες επαναπροσδιορισμού της. Κι αυτό γιατί ίσως είναι ο
μόνος από τους αφανείς της γενιάς του ’30 που αποδεικνύεται τόσο ιδιαίτερος
και ταλαντούχος. Αυτό είναι το μεγάλο πλεονέκτημα όσων ποιητών
παραμένουν στη σκιά: η σκέψη και η γλώσσα τους διατηρούνται αυθεντικές,
φρέσκιες μέχρι τη στιγμή που θα χρειαστούν πραγματικά και η εποχή θα τις
αναζητήσει ως ρίζες και μήτρες.

Ο Σαραντάρης έφτασε στην Ελλάδα το ’31, διδάκτορας  της Νομικής, για να

εκπληρώσει τη  στρατιωτική του θητεία, όχι από υποχρέωση, αλλά από
ευαισθησία, από ρομαντισμό κι όπως θα αποδειχθεί αργότερα από πηγαία
αντίσταση στο φασισμό. Το καλοκαίρι του ‘40 θα εκμυστηρευτεί στο
Δεσποτόπουλο: «Φοβάμαι ότι θα γίνει πόλεμος, θα μας επιστρατεύσουν, δε
φοβάμαι μη σκοτωθώ αλλά μη σκοτώσω».  Στο αλβανικό μέτωπο αρρωσταίνει
βαριά από κοιλιακό τύφο. Την Άνοιξη πεθαίνει. «Είμαστε  όλοι   μαζί»,  έλεγε,
«Όμως μόνος του ο καθένας αντιμετωπίζει το απρόσωπο σύμπαν. Όταν
εξετάσουμε καλά τον εαυτό μας , βλέπουμε ότι είμαστε καμωμένοι από
ουρανό.  Είμαστε καμωμένοι και από γη αλλά η γη ταξιδεύει μέσα μας , χωρίς να
ρίχνει  ρίζες , ενώ ο ουρανός μένει. Όποιος πιστεύει στο Θεό, γίνεται ουρανός
μέσα στον ουρανό, η αιωνιότητά του αποκαλύφθηκε…» Γιατί «η καρδιά μας είναι
ένα κύμα που δεν σπάει στην ακρογιαλιά… Καὶ ἀθόρυβα σκαλίζει τὸ ἀνάγλυφο
ἑνὸς πόθου, ποὺ δὲν ξέρει ἀπογοήτευση καὶ ἀγνοεῖ τὴν ἡσυχία.»

Θέμα Δ

Επικοινωνιακό πλαίσιο – ομιλία 

ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΗ  Αξιότιμοι  κ. βουλευτές, κύριες κ κύριοι

Στην αρχαιότητα τα σημαντικότερα μοντέλα μουσικοθεραπείας ήταν του

Πυθαγόρα και του Αριστοτέλη, ο Αριστοτέλης καταλήγει σε  ενδείξεις για τη
θεραπευτική χρήση της μουσικής, που έχουν πολλές ομοιότητες με τις
σύγχρονες εφαρμογές: Οι ηπιότερες μορφές ψυχικών διαταραχών
θεραπεύονται με την επίδραση μιας ήρεμης γαλήνιας μουσικής. Με την
ιδιότητα ενός μαθητή του Γενικού Λυκείου επιλέχθηκα να παρουσιάσω ως
εκπρόσωπος του σχολείου μου το θέμα για τη μουσική ως  μέσο έκφρασης  και
την αξία της για τον άνθρωπο , κοινωνία. Παράλληλα θα εκθέσω τρόπους
καλλιέργειας  της μουσικής παιδείας η οποία έχει παραμεληθεί από το δημόσιο
σχολείο.

ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ 1.

α) Μουσική εκφράζει σκέψεις/ συναισθήματα, ασκεί ευεργετικές επιδράσεις

στην ψυχοσύνθεση του ατόμου

β) ψυχαγωγεί, εξαγνίζει/ εξευγενίζει  την ψυχή του, καλλιεργεί την ευαισθησία

του , τον οπλίζει με αισιοδοξία, υποστήριζε ο φιλόσοφος Πυθαγόρας για τη
μουσική «Η μουσική δόθηκε στον άνθρωπο για να γαληνεύει τα βάσανα της
ψυχής και του σώματος»

γ) διαπλάθει  το χαρακτήρα του,  εξωτερικεύει τις ιδέες, αγωνίες, τους

προβληματισμούς του για τη ζωή, τα ιδανικά και τα όνειρα

δ) ηρεμεί, χαλαρώνει, ξεκουράζει, δίνει διέξοδο στις  εφηβικές ανησυχίες,

απαλλάσσει  από πιεστική καθημερινότητα

ε) κινητοποιεί τη φαντασία του, εμπνέει  αυτοπεποίθηση και παρακινεί στη

δημιουργία

στ) απελευθερώνει κ βοηθά να αυτοεκφραστώ, να ξεπεράσω το άγχος, την

πίεση σε περιόδους διαβάσματος, να συνεχίσω με  περισσότερη δυναμική το
μαθητικό αγώνα προς υλοποίηση στόχων

ζ) λειτουργεί ως ενοποιητική  δύναμη της κοινωνίας, συσφίγγει τους δεσμούς,

καλλιεργεί τις ανθρώπινες σχέσεις, ευνοεί τη συνεργασία, προωθεί τη
συλλογική σκέψη

η) η ποιοτική μουσική στοχεύει στη δημιουργία προτύπων ζωής κ δράσης, οι

νότες αγγίζουν ευαίσθητες χορδές ανθρώπων, ενδυναμώνουν  τη θέληση για
επίτευξη κοινών στόχων

θ) συνοδεύει κοινωνικές επαναστάσεις, κινήματα, γίνεται σύμβολο

αγωνιστικότητας κ ελευθερίας, έχει λυτρωτική δύναμη

ι) ως παγκόσμια γλώσσα φέρνει πιο κοντά τους λαούς κ συμβάλλει στη

συναδέλφωση(φεστιβάλ τραγουδιού, συναυλίες) μιλά στις ψυχές των
ανθρώπων, η αρμονία των ήχων  στήνει κοινές γέφυρες
επικοινωνίας ,πολιτιστικές εκδηλώσεις που   απομακρύνουν  έχθρες κ  μίση,
αντιπαλότητες

ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ 2
Παρά το γεγονός  ότι η μουσική είναι σπουδαία μορφή τέχνης, δημιουργική
έκφραση, εμείς οι μαθητές δεν είμαστε εξοικειωμένοι μαζί της. Η ουσιαστική
σχέση του μαθητή με τη μουσική είναι προϊόν προσωπικής επιλογής, εφόσον
είναι παραγκωνισμένη στο δημόσιο σχολείο.

1.Το σημερινό εκπαιδευτικό σύστημα έχει πρωτίστως επικεντρώσει το

ενδιαφέρον του στη χρήση ψηφιακών μέσων και εμπέδωση της διδακτέας ύλης
με σκοπό την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, παραμελώντας τη
μουσική παιδεία

2. εφόσον η μουσική έχει κεφαλαιώδη σημασία για τη ζωή, απαιτείται κρατική

μέριμνα για την καλλιέργειά της, να συμπεριληφθεί στο ωρολόγιο πρόγραμμα
των σχολείων, ώστε να παροτρύνει με κίνητρα ηθικά κ υλικά μαθητές κ
δασκάλους στη διοργάνωση σχολικών εκδηλώσεων,  που θα συμβάλλει στην
ανακάλυψη μαθητικών ταλέντων

3. Η πολιτεία έχει την υποχρέωση με νομοθετικές ρυθμίσεις να ιδρύσει μουσικά

σχολεία, να δίνει προνόμια σε μαθητές που διαγωνίζονται σε μουσικά
μαθήματα , να τους πριμοδοτεί για να αποκτήσουν ποιοτικά μουσικά βιώματα

4. Η Πολιτεία οφείλει να ενισχύσει χορωδίες, μουσικοσυνθέτες, ερμηνευτές κ

δημόσια ωδεία με κρατικές επιχορηγήσεις , ώστε να ενθαρρύνονται στο έργο
τους

Σας ευχαριστώ για την αμέριστη προσοχή σας