Ядуурлын дүр төрх-2014

ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ
¯ÍÄÝÑÍÈÉ ÑÒÀÒÈÑÒÈÊÈÉÍ ÕÎÐÎÎ
ßÄÓÓÐËÛÍ Ä¯Ð ÒªÐÕ-2014

(ªðõèéí íèéãýì, ýäèéí çàñãèéí 2014 îíû
ñóäàëãààíû ¿ð ä¿í)
Óëààíáààòàð 2015
¯íäýñíèé ñòàòèñòèêèéí õîðîî
Çàñãèéí ãàçðûí III áàéð
Áàãà òîéðóó 44, Ñ¿õáààòàð ä¿¿ðýã
Óëààíáààòàð
Ìîíãîë Óëñ
È-ìýéë: information@nso.mn
Ôàêñ: 976-11-324518
Óòàñ: 326414, 262424
¯íäýñíèé ñòàòèñòèêèéí õîðîîíîîñ ýðõëýí ãàðãàâ.

Óëààíáààòàð õîò, Ìîíãîë Óëñ, 2015 îí
3
ÀÃÓÓËÃÀ
Õ¯ÑÍÝÃÒÈÉÍ ÆÀÃÑÀÀËÒ ................................................................................................ 6
ÇÓÐÃÈÉÍ ÆÀÃÑÀÀËÒ .......................................................................................................... 7
ÒÎÂ×ÈËÑÎÍ ¯ÃÑÈÉÍ ÆÀÃÑÀÀËÒ .................................................................................. 7
ªÌÍªÕ ¯Ã............................................................................................................................... 8
1. ßÄÓÓÐÀË ÁÀ ÒÝÃØ ÁÓÑ ÁÀÉÄÀË ........................................................................... 9
1.1 ßäóóðëûí õýìæ¿¿ð ................................................................................................ 10
1.2 ßäóóðëûí øóãàìûí ò¿âøíèé ìýäðýìæ ................................................................ 10
1.3 ßäóóðëûí ãàçàð ç¿éí òàðõàëò .................................................................................. 12
1.4 ßäóóðëûí ÷èã õàíäëàãà ............................................................................................. 14
1.5 Öàã õóãàöààíû õàðüöóóëàëò ÿäóóðëûí øóãàìûí ò¿âøíýýñ õàìààðàõ íü ...... 16
1.6 Òýãø áóñ áàéäàë ......................................................................................................... 17
1.7 ßäóóðëûí ººð÷ëºëòèéã ºñºëòèéí áîëîí
òýãø áóñ áàéäëûí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿äýä õóâààõ íü .......................................... 19
2. ÀÆ ÁÀÉÄËÛÍ Ä¯Ð ÒªÐÕ .......................................................................................... 21
2.1 Õýðýãëýýíèé õýâ øèíæ .............................................................................................. 22
2.2 ßäóóðàë óëèðëûí õýëáýëçëýýñ õàìààðàõ íü ........................................................ 25
2.3 ªðõèéí àì á¿ëèéí á¿òýö .......................................................................................... 25
2.4 ªðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí øèíæ áàéäàë .................................................................... 27
2.4.1 Íàñ ...................................................................................................................... 28
2.4.2 Õ¿éñ .................................................................................................................... 28
2.4.3 Áîëîâñðîë ......................................................................................................... 29
2.4.4 Àæèë ýðõëýëò .................................................................................................... 31
2.5 Õºðºíãº ........................................................................................................................ 34
2.5.1 Ìàë ..................................................................................................................... 34
2.5.2 Ãàçàð ................................................................................................................... 37
2.5.3 Õàäãàëàìæ ........................................................................................................ 38
2.5.4 Çýýë ..................................................................................................................... 39
2.6 Ñóóö ............................................................................................................................... 40
2.6.1 Ñóóöíû òºðºë ................................................................................................... 40
2.6.2 Äýä á¿òöèéí ¿éë÷èëãýý .................................................................................. 42
2.7 Íèéãìèéí õàìãààëàë ................................................................................................ 46
2.7.1 Ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã, áýëýã, òóñëàìæèéí õýìæýý,
ò¿¿íèé à÷ õîëáîãäîë ...................................................................................... 46
2.7.2 ªðõèéí õ¿ëýýí àâ÷ áàéãàà ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã, áýëýã, òóñëàìæ ........... 48
2.7.3 ªíäºð íàñíû òýòãýâýð ..................................................................................... 49
ÕÀÂÑÐÀËÒ À. ªðõèéí íèéãýì, ýäèéí çàñãèéí 2014 îíû ñóäàëãàà .................. 51
A.1 ªÍÝÇÑ-íû òàëààðõ òîâ÷ òàíèëöóóëãà ................................................................... 52
A.2 Ò¿¿âýðëýëòèéí çîõèîìæ .......................................................................................... 52
A.3 Ìýäýýëëèéí ÷àíàð, áîëîâñðóóëàëò ...................................................................... 53
ÕÀÂÑÐÀËÒ Á. ßäóóðëûí ä¿í øèíæèëãýýíèé àðãà ç¿é ......................................... 55
Á.1 Àæ áàéäëûí ¿ç¿¿ëýëòèéí ñîíãîëò .......................................................................... 56
Á.2 Õýðýãëýýíèé á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãèéã òîãòîîõ íü ..................................................... 57
Á.3 ¯íèéí çàñâàðëàëò ...................................................................................................... 63
Á.4 ªðõèéí á¿òöèéí çàñâàðëàëò ................................................................................... 64
Á.5 ßäóóðëûí øóãàì ........................................................................................................ 66
Á.6 ßäóóðëûí õýìæ¿¿ð¿¿ä .............................................................................................. 69
ÕÀÂÑÐÀËÒ Â. Äîîä, äýýä ÿäóóðëûí òîîöîîíóóä ................................................... 75
ÕÀÂÑÐÀËÒ Ã. Ñòàòèñòèêèéí õ¿ñíýãò ............................................................................ 79
ÕÀÂÑÐÀËÒ Ä. ßäóóðëûí òîîöîîíóóäûí ñòàíäàðò
àëäàà áà èòãýìæëýëò èíòåðâàëóóä .............................................. 133
4
Õ¯ÑÍÝÃÒÈÉÍ ÆÀÃÑÀÀËÒ
1.1. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, óëñûí äóíäæààð .................................................. 10
1.2. ßäóóðëûí øóãàìûí ÿëãàâàðòàé ò¿âøèíã¿¿ä äýõ ÿäóóðëûí ¿íäñýí
¿ç¿¿ëýëò¿¿ä ..................................................................................................................... 11
1.3. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, á¿ñýýð .................................................................... 12
1.4. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ñóóðüøëààð............................................................ 13
1.5. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, 2012, 2014 îí ........................................................ 15
1.6. Òýãø áóñ áàéäàë áà äóíäàæ õýðýãëýý 2012, 2014 îí ........................................... 17
1.7. ßäóóðëûí ººð÷ëºëòèéã ºñºëòèéí áîëîí òýãø áóñ áàéäëûí
á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿äýä õóâààõ íü 2012, 2014 îí ................................................... 20
2.1. Íýã õ¿íä ñàðä íîãäîõ õýðýãëýý, ¿íäñýí íýð òºðëººð, òºãðºãººð ..................... 23
2.2. Íýã õ¿íä ñàðä íîãäîõ õýðýãëýý, ¿íäñýí íýð òºðëººð,
ÿäóóðëûí áàéäëààð, õîò, õºäººãººð ....................................................................... 24
2.3. ßäóóðàë áà ºðõèéí àì á¿ëèéí òîî ......................................................................... 26
2.4 ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí íàñààð ........................... 27
2.5 ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí õ¿éñýýð ......................... 28
2.6. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí
ýçýìøñýí áîëîâñðîëûí äýýä ò¿âøèíãýýð .............................................................. 30
2.7. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí àæèëëàõ
õ¿÷íèé îðîëöîîíû áàéäëààð .................................................................................. 32
2.8. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí àæèë
ýðõëýëòèéí ñàëáàðààð ............................................................................................... 33
2.9. Ìàë àæ àõóé ýðõëýëò ................................................................................................. 35
2.10. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ìàë àæ àõóé ýðõëýëòèéí áàéäëààð .............. 36
2.11. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ãàçàð ºì÷ëºëèéí áàéäëààð ........................... 37
2.12. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, õàäãàëàìæèéí áàéäëààð ................................ 38
2.13. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, çýýëèéí òºðëººð ............................................... 39
2.14. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ñóóöíû òºðëººð ................................................. 41
2.15. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, äýä á¿òöèéí ¿éë÷èëãýýíèé òºðëººð ............ 43
2.16. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, äýä á¿òöèéí ¿éë÷èëãýýíèé òºðëººð,
õîò, õºäººãºººð .......................................................................................................... 45
2.17. ªðõèéí õ¿ëýýí àâñàí øèëæ¿¿ëýã, áýëýã, òóñëàìæ ............................................ 47
2.18. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, óëñûí áîëîí õóâèéí øèëæ¿¿ëýã,
áýëýã òóñëàìæààð ...................................................................................................... 48
2.19. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ºíäºð íàñíû òýòãýâýð ...................................... 49
À.1. 2014 îíû ªÍÝÇÑ-íû ò¿¿âýð, ÒÀØÍ-ýýð, ÿðèëöëàãà àâñàí ñàðààð ................. 53
Á.1. Ò¿¿âðèéí àíõàí øàòíû íýãæèéí Ïààøèéí èíäåêñ, á¿ëãýýð,
ÿðèëöëàãà àâñàí ñàðààð ............................................................................................ 64
Á.2. Íýã õ¿íä õîíîãò íîãäîõ õ¿íñíèé ñàãñ, õ¿íñíèé ãîë íýðèéí á¿ëãýýð .............. 67
Á.3. Íýã õ¿íä ñàðä íîãäîõ ÿäóóðëûí øóãàì ................................................................. 69
Á.4. Íýã õ¿íä íîãäîõ õîíîãèéí õ¿íñíèé ñàãñ ............................................................... 71
Â.1. ßäóóðëûí øóãàì 2012, 2014 îí ................................................................................ 76
Â.2. Äîîä ÿäóóðëûí òîîöîîíóóä 2012, 2014 îí............................................................. 76
Â.3. Äýýä ÿäóóðëûí òîîöîîíóóä 2012, 2014 îí ............................................................ 77
Ã.1. Íýã õ¿íä ñàðä íîãäîõ õýðýãëýý, ÿäóóðëûí áàéäëààð, ñóóðüøëààð ................. 80
5
Ã.2. Íýã õ¿íä ñàðä íîãäîõ õýðýãëýý, ÿäóóðëûí áàéäëààð, á¿ñýýð ........................... 81
Ã.3. Íýã õ¿íä ñàðä íîãäîõ õýðýãëýý, òºãðºãººð, ºðõèéí òîîíû
òýíö¿¿ 10 á¿ëãýýð .......................................................................................................... 82
Ã.4. Íèéò õýðýãëýýíä ýçëýõ õóâü, ºðõèéí òîîíû òýíö¿¿ 10 á¿ëãýýð ........................ 83
Ã.5. ßäóóðëûí ä¿ð òºðõ, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí øèíæ áàéäëààð,
õîò, õºäººãººð (õóâèàð) ............................................................................................ 86
ñóóðüøëààð (õóâèàð) ................................................................................................... 87
á¿ñýýð (õóâèàð) ............................................................................................................ 88
Ã.8. ßäóóðëûí ä¿ð òºðõ, ñóóöíû øèíæ áàéäëààð, õîò, õºäººãººð (õóâèàð) ....... 89
Ã.9. ßäóóðëûí ä¿ð òºðõ, ñóóöíû øèíæ áàéäëààð, ñóóðüøëààð (õóâèàð) ............. 90
Ã.10. ßäóóðëûí ä¿ð òºðõ, ñóóöíû øèíæ áàéäëààð, á¿ñýýð (õóâèàð) ..................... 91
Ã.11. Íàñàíä õ¿ðýãñäèéí áîëîâñðîëûí äýýä ò¿âøèí (õóâèàð) ................................ 92
Ã.12. Íàñàíä õ¿ðýãñäèéí áîëîâñðîëûí äýýä ò¿âøèí,
ÿäóóðëûí áàéäëààð (õóâèàð) ................................................................................. 93
Ã.13. Íàñàíä õ¿ðñýí õ¿í àì, áîëîâñðîëûí äýýä ò¿âøèíãýýð (õóâèàð) .................. 94
Ã.14. Íàñàíä õ¿ðñýí õ¿í àì, áîëîâñðîëûí äýýä ò¿âøèíãýýð
áîëîí ÿäóóðëûí áàéäëààð (õóâèàð) .................................................................... 95
Ã.15. Áàãà, á¿ðýí áóñ äóíä áîëîí á¿ðýí äóíä áîëîâñðîëûí
ñóðãóóëüä õàìðàãäàëòûí ò¿âøèí (õóâèàð) .......................................................... 96
Ã.16. Ñóðàëöàã÷äûí áîëîâñðîëûí ò¿âøèí (õóâèàð) ................................................... 98
Ã.17. Ñóðàëöàã÷äûí áîëîâñðîëûí ò¿âøèí, ÿäóóðëûí áàéäëààð (õóâèàð) ........... 99
Ã.18. Ñóðàëöàã÷äûí øèíæ áàéäàë, ñóð÷ áóé áîëîâñðîëûí
ò¿âøèíãýýð (õóâèàð) ............................................................................................... 100
Ã.19. Ñóðàëöàã÷äûí øèíæ áàéäàë, ñóð÷ áóé áîëîâñðîëûí
ò¿âøèíãýýð áîëîí ÿäóóðëûí áàéäëààð (õóâèàð) ............................................ 101
Ã.20. Óëñûí ñóðãóóëüä ñóðàëöàã÷äûí õóâèéí æèí,
áîëîâñðîëûí ò¿âøèíãýýð (õóâèàð) ..................................................................... 102
Ã.21. Óëñûí ñóðãóóëüä ñóðàëöàã÷äûí õóâèéí æèí,
áîëîâñðîëûí ò¿âøèíãýýð, ÿäóóðëûí áàéäëààð (õóâèàð) ............................. 103
Ã.22. Óëñûí ñóðãóóëèéí áàãà àíãèéí íýã ñóðàëöàã÷èä íîãäîõ
çàðäàë (íýã ñàðä, òºãðºãººð) ............................................................................... 104
Ã.23. Óëñûí ñóðãóóëèéí áàãà àíãèéí íýã ñóðàëöàã÷èä íîãäîõ çàðäàë,
ÿäóóðëûí áàéäëààð (íýã ñàðä, òºãðºãººð) ....................................................... 105
Ã.24. Á¿ðýí áóñ äóíä áîëîâñðîëûí óëñûí ñóðãóóëüä ñóðàëöàã÷,
íýã õ¿íä íîãäîõ çàðäàë (íýã ñàðä, òºãðºãººð) ................................................ 106
Ã.25. Á¿ðýí áóñ äóíä áîëîâñðîëûí óëñûí ñóðãóóëüä ñóðàëöàã÷, íýã õ¿íä
íîãäîõ çàðäàë, ÿäóóðëûí áàéäëààð (íýã ñàðä, òºãðºãººð) .......................... 107
Ã.26. Óëñûí ñóðãóóëèéí àõëàõ àíãèéí íýã ñóðàã÷èä íîãäîõ çàðäàë
(íýã ñàðä, òºãðºãººð) ............................................................................................... 108
Ã.27. Óëñûí ñóðãóóëèéí àõëàõ àíãèéí íýã ñóðàã÷èä íîãäîõ çàðäàë,
ÿäóóðëûí áàéäëààð (íýã ñàðä, òºãðºãººð) ....................................................... 109
Ã.28. Õ¿í àìûí ºâ÷ëºë áà ãýìòýë (õóâèàð) ................................................................. 110
Ã.29. Õ¿í àìûí ºâ÷ëºë áà ãýìòýë, õîò, õºäººãººð,
ÿäóóðëûí áàéäëààð (õóâèàð) ............................................................................... 111
6
Ã.30. Õ¿í àìûí ºâ÷ëºë áà ãýìòýë, ñóóðüøëààð, ÿäóóðëûí áàéäëààð (õóâèàð) ... 112
Ã.31. Õ¿í àìûí ºâ÷ëºë áà ãýìòýë, á¿ñýýð, ÿäóóðëûí áàéäëààð (õóâèàð) .......... 113
Ã.32. Õ¿í àìûí ºâ÷ëºë áà ãýìòýë, õ¿éñýýð, ÿäóóðëûí áàéäëààð (õóâèàð) ........ 114
Ã.33. Õºãæëèéí áýðõøýýë (õóâèàð) ............................................................................... 115
Ã.34. Õºãæëèéí áýðõøýýë, õîò, õºäººãººð, ÿäóóðëûí áàéäëààð (õóâèàð) ......... 115
Ã.35. Õºãæëèéí áýðõøýýë, ñóóðüøëààð, ÿäóóðëûí áàéäëààð (õóâèàð) ............... 116
Ã.36. Õºãæëèéí áýðõøýýë, á¿ñýýð, ÿäóóðëûí áàéäëààð (õóâèàð) ......................... 116
Ã.37. Õºãæëèéí áýðõøýýëèéí òîõèîëäîë, õ¿éñýýð,
Ã.38. Íýã õ¿íä ñàðä íîãäîõ ýð¿¿ë ìýíäèéí çàðäàë (òºãðºãººð) ........................... 118
Ã.39. Íýã õ¿íä ñàðä íîãäîõ ýð¿¿ë ìýíäèéí çàðäàë,
ÿäóóðëûí áàéäëààð (òºãðºãººð) ........................................................................... 119
Ã.40. Õ¿í àìûí òàðõàëò, àæèëëàõ õ¿÷íèé áàéäëààð ................................................. 120
Ã.41. Õ¿í àìûí òàðõàëò, àæèëëàõ õ¿÷íèé áàéäëààð, ÿäóóðëûí áàéäëààð ......... 121
Ã.42. Àæèëëàõ õ¿÷íèé îðîëöîîíû ò¿âøèí áà àæèëã¿éäëèéí ò¿âøèí,
ÿäóóðëûí áàéäëààð ................................................................................................ 122
Ã.43. Àæèëëàõ õ¿÷íèé îðîëöîîíû ò¿âøèí áà àæèëã¿éäëèéí
ò¿âøèí, õ¿éñýýð ......................................................................................................... 123
Ã.44. Õ¿í àìûí àæèë ýðõëýëò, ñàëáàðààð, ìýðãýæëýýð,
Ã.45. Õ¿í àìûí àæèë ýðõëýëò, ñàëáàðààð, ìýðãýæëýýð, õ¿éñýýð (õóâèàð) ......... 125
Ã.46. ßäóóðëûí ä¿ð òºðõ, õàäãàëàìæ, çýýëèéí áàéäëààð,
õîò, õºäººãººð (õóâèàð) ........................................................................................ 126
Ã.47. ßäóóðëûí ä¿ð òºðõ, õàäãàëàìæ, çýýëèéí áàéäëààð,
ñóóðüøëààð (õóâèàð) .............................................................................................. 127
Ã.48. ßäóóðëûí ä¿ð òºðõ, õàäãàëàìæ, çýýëèéí áàéäëààð, á¿ñýýð (õóâèàð) ....... 128
Ã.49. Ñ¿¿ëèéí 12 ñàðä àâñàí çýýëèéí õýìæýý, òºðëººð (ìÿí.òºãðºãººð) ............ 129
Ã.50. Çýýëèéí çàðöóóëàëò, çîðèóëàëòààð (õóâèàð) .................................................... 130
Ã.51. Çýýëèéí çàðöóóëàëò, çîðèóëàëòààð, ÿäóóðëûí áàéäëààð (õóâèàð) ............ 131
Ã.52. Óäààí ýäýëãýýò áàðàà .............................................................................................. 132
Ä.1. ßäóóðëûí áàéäàë, õîò, õºäººãººð ....................................................................... 134
Ä.2. ßäóóðëûí áàéäàë, ñóóðüøëààð ............................................................................. 135
Ä.3. ßäóóðëûí áàéäàë, á¿ñýýð ....................................................................................... 136
Ä.4. ßäóóðëûí áàéäàë, ñóäàëãààíû óëèðëààð ........................................................... 137
Ä.5. ßäóóðëûí áàéäàë, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí íàñààð ............................................. 138
Ä.6. ßäóóðëûí áàéäàë, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí õ¿éñýýð ........................................... 139
Ä.7. ßäóóðëûí áàéäàë, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí ýçýìøñýí áîëîâñðîëûí
äýýä ò¿âøíýýð ............................................................................................................ 140
Ä.8. ßäóóðàë áà ìàë àæ àõóé ......................................................................................... 141
Ä.9. ßäóóðëûí áàéäàë, õàäãàëàìæèéí áàéäëààð ..................................................... 142
Ä.10. ßäóóðàë áà çýýë ....................................................................................................... 143
Ä.11. ßäóóðëûí áàéäàë, ñóóöíû òºðëººð ................................................................... 144
Ä.12. ßäóóðàë áà ñàéæðóóëñàí óñàí õàíãàìæ ............................................................ 145
Ä.13. ßäóóðàë áà ñàéæðóóëñàí àðèóí öýâðèéí áàéãóóëàìæ .................................. 146
Ä.14. ßäóóðàë áà öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷íèé õàíãàìæ ............................................... 147
Ä.15. ßäóóðàë áà ñàéæðóóëñàí óñàí õàíãàìæ, ñàéæðóóëñàí àðèóí
öýâðèéí áàéãóóëàìæ .............................................................................................. 148
7
ÇÓÐÃÈÉÍ ÆÀÃÑÀÀËÒ
1.1 Íýã õ¿íä íîãäîõ õýðýãëýýíèé ºñºí íýìýãäýõ òàðõàëò .......................................... 10
1.2 Íýã õ¿íä íîãäîõ õýðýãëýýíèé íÿãòðàëûí ôóíêö ................................................... 11
1.3 Íýãä¿ãýýð ýðýìáèéí ñòîõàñòèê õàìààðàë: Íýã õ¿íä ñàðä íîãäîõ
õýðýãëýýíèé ºñºí íýìýãäýõ òàðõàëò ......................................................................... 14
1.4 Íýã õ¿íä ñàðä íîãäîõ õýðýãëýýíèé ºñºí íýìýãäýõ òàðõàëò
2012, 2014 îí ................................................................................................................. 16
1.5 Íýã õ¿íä ñàðä íîãäîõ õýðýãëýý: Ëîðåíöûí ìóðóé ................................................ 18
1.6 Õ¿í àìûí õýðýãëýýíèé á¿òýö, òýíö¿¿ 5 á¿ëãýýð .................................................... 18
1.7 Õ¿í àìûí õýðýãëýýíèé á¿òýö, òýíö¿¿ 10 á¿ëãýýð, õîò õºäººãººð .................... 18
2.1 ßäóóðëûí õàìðàëòûí õóâü, óëèðëààð....................................................................... 25
2.2 ßäóóðàë áà õ¿í àì ç¿éí à÷ààëëûí õàðüöàà ........................................................... 27
2.3 ßäóóðàë áà ìàëûí òîî ................................................................................................. 36
2.4 Äýä á¿òöèéí ¿éë÷èëãýýíèé õ¿ðòýýìæ, ÿäóóðëûí áàéäëààð .............................. 44
Ã.1. Íýãä¿ãýýð ýðýìáèéí ñòîõàñòèê õàìààðàë: Íýã õ¿íä íîãäîõ
õýðýãëýýíèé ºñºí íýìýãäýõ òàðõàëò, õîò, õºäººãººð, 2012, 2014 îí .............. 84
õýðýãëýýíèé ºñºí íýìýãäýõ òàðõàëò, ñóóðüøëààð, 2012, 2014 îí .................... 85
õýðýãëýýíèé ºñºí íýìýãäýõ òàðõàëò, á¿ñ íóòãààð, 2012, 2014 îí ..................... 85
Ã.4. Ñóðãóóëüä õàìðàãäàëòûí ò¿âøèí ............................................................................. 97
ÒÎÂ×ÈËÑÎÍ ¯ÃÑÈÉÍ ÆÀÃÑÀÀËÒ

ªÍÝÇÑ ªðõèéí íèéãýì, ýäèéí çàñãèéí ñóäàëãàà
ÄÍÁ Äîòîîäûí Íèéò Á¿òýýãäýõ¿¿í
ÒÀØÍ Ò¿¿âýðëýëòèéí àíõàí øàòíû íýãæ
¯ÑÕ ¯íäýñíèé Ñòàòèñòèêèéí Õîðîî
ÕÀÍÑÃ Õ¿í àì, íèéãìèéí ñòàòèñòèêèéí ãàçàð
GE Åðºíõèé Ýíòðîïè
8
ªÌÍªÕ ¯Ã
¯íäýñíèé ñòàòèñòèêèéí õîðîî (¯ÑÕ) íü õóóëèàð õ¿ëýýñýí ¿¿ðãèéíõýý õ¿ðýýíä

Ìîíãîë Óëñûí õ¿í àìûí àìüæèðãààíû ò¿âøèí, ÿäóóðëûí òàëààðõ òîî ìýäýýëëèéã
òîîöîí òîäîðõîéëñîîð èðñýí. ¯ÑÕ-íîîñ òîãòìîë çîõèîí áàéãóóëàí ÿâóóëäàã
“ªðõèéí íèéãýì, ýäèéí çàñãèéí ñóäàëãàà”-íä 2014 îíä õàìðàãäñàí 16 ìÿíãà ãàðóé
ºðõèéí ìýäýýëýëä ¿íäýñëýí ÿäóóðëûí ºíººãèéí ò¿âøèí, ÿäóóðëûí õàìðàëòàä
ãàð÷ áóé ººð÷ëºëòèéí òàëààð øèíæèëãýý õèéæ ýíý òàéëàíã áýëòãýí ãàðãàæ áàéíà.
Ýíýõ¿¿ ò¿¿âýð ñóäàëãàà íü ¿íäýñíèé õýìæýýíèé òîìîîõîí ñóäàëãààíóóäûí íýã
áºãººä ìýäýýëëèéí õýðýãöýý, äàâòàìæ çýðãýýñ øàëòãààëàí õóðààíãóé áîëîí
äýëãýðýíã¿é ãýñýí õî¸ð õýëáýðòýéãýýð õèéãäýæ áàéíà. Òýãø òîîòîé æèë¿¿äýä áóþó
õî¸ð æèë òóòàì õ¿í àìûí àæ áàéäàë, ÿäóóðëûí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã òîîöîõ çîðèëãîîð
ñóäàëãààíû àñóóëãûã àìüæèðãààã òîäîðõîéëîõ ¿ç¿¿ëýëò¿¿äýýð áàÿæóóëàí ÿâóóëæ
¿ð ä¿íã ãàðãàæ áàéíà.
¯ÑÕ íü ÿäóóðëûí òàëààðõ áîäèòîé òîî, ìýäýýëëèéã îëîí óëñàä õ¿ëýýí

çºâøººðºãäñºí àðãà÷ëàëààð òîîöîõ ÷èãëýëýýð Äýëõèéí Áàíêíû ìýðãýæèëòí¿¿äòýé
óäààí õóãàöààíû òóðøèä õàìòðàí àæèëëàñààð èðñýí. Ýíý óðò õóãàöààíû õàìòûí
àæèëëàãààíû ¿ð ä¿íä Ìîíãîë Óëñûí õ¿í àìûí àìüæèðãààíû ò¿âøíèé ººð÷ëºëòèéã
áîäèòîéãîîð õàðóóëæ ÷àäàõóéö, îëîí óëñûí ñòàíäàðò øààðäëàãàä íèéöñýí
àðãà÷ëàëûã áîëîâñðóóëàí òîîöîîãîî õèéñýýð èðëýý.
Ýíýõ¿¿ ñóäàëãààíû òîî ìýäýýëýë, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàí íü çºâõºí òºðèéí áîäëîãî

áîëîâñðóóëàã÷, øèéäâýð ãàðãàã÷ íàðò òºäèéã¿é ÿäóóðàë, íèéãýì, ýäèéí çàñãèéí
àñóóäëûã ñóäàëäàã ýðäýìòýä áîëîí ñîíèðõñîí õýí á¿õýíä õàìãèéí ñ¿¿ëèéí ¿åèéí
áîäèò ìýäýýëýë, ãàðûí àâëàãà áîëíî ãýäýãò èòãýëòýé áàéíà.
Ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íã áîëîâñðóóëàõ á¿õèé ë øàòàíä õàìòðàí àæèëëàæ ýöñèéí

¿ð ä¿íã õàìòàð÷ çàðëàñàí Äýëõèéí Áàíêíû ÿäóóðëûí ñóäàëãààíû ìýðãýæèëòí¿¿ä
áîëîí Ìîíãîë äàõü ñóóðèí òºëººëºã÷èéí ãàçðûí õàìò îëîíä òàëàðõàë èëýðõèéëüå.
Ìºí ñóäàëãààã àìæèëòòàé çîõèîí áàéãóóëæ, ìýäýýëëèéí áîëîâñðóóëàëò, ä¿í
øèíæèëãýýã îëîí óëñûí àðãà ç¿éí äàãóó ã¿éöýòãýæ, ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíã
ãàðãàñàí ¯ÑÕ-íû ÕÀÍÑÃ-ûí ªÍÝÇÑ-íû áàã, ìýäýýëëèéã ºðõººñ öóãëóóëàõ àìàðã¿é
àæëûã õèéæ ã¿éöýòãýñýí ñóäëàà÷äàä òàëàðõàë èëýðõèéëüå.
ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ¯ÍÄÝÑÍÈÉ ÑÒÀÒÈÑÒÈÊÈÉÍ ÕÎÐÎÎÍÛ ÄÀÐÃÀ
Ñ.ÌÝÍÄÑÀÉÕÀÍ
1. ßÄÓÓÐÀË ÁÀ ÒÝÃØ ÁÓÑ ÁÀÉÄÀË
Ýíý á¿ëýã íü äàðààõ ãóðâàí çîðèëãûã

àãóóëæ áàéíà. Íýãä¿ãýýðò, ÿäóóðëûí
ºíººãèéí öàð õýìæýýã òîäîðõîéëæ òýð
íü ÿäóóðëûí øóãàìûí ò¿âøíýýñ õýðõýí
õàìààð÷ áàéãààã ¿íýëíý. Õî¸ðäóãààðò,
òýãø áóñ áàéäëûí ÷èã õàíäëàãûã
òîäîðõîéëíî. Ãóðàâäóãààðò, ÿäóóðëûí
ººð÷ëºëòèéã ºñºëòèéí áîëîí òýãø áóñ
áàéäëûí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿äýýð àâ÷
¿çíý. Ýíý óäààãèéí ä¿í øèíæèëãýýíä õ¿í
àìûí àìüæèðãààíû ò¿âøèí, ÿäóóðëûã
òîäîðõîéëîõäîî ºìíºõ ñóäàëãààíóóäûí
àäèëààð ìºíãººð èëýðõèéëýãäýõ ¿ç¿¿ëýëòýýð
áóþó õ¿í àìûí õýðýãëýýíä ¿íäýñëýí òîîöîõ
àðãà ç¿éã áàðèìòàëñàí. ßäóóðëûí øóãàì íü
õ¿í àìûí ÿäóó ýñýõèéã òîäîðõîéëîõ áîñãî
¿ç¿¿ëýëò áºãººä íýã õ¿íä íîãäîõ õýðýãëýý
íü ÿäóóðëûí øóãàìààñ äîîãóóð áàéâàë
òýð õ¿íèéã ÿäóó ãýæ òîäîðõîéëäîã. Õ¿í
àìûí õýðýãëýýíä ¿íäýñëýí ãàðãàñàí 2010
îíû ÿäóóðëûí øóãàìûã ¿íèéí èíäåêñýýð
èíäåêñæ¿¿ëýí 2014 îíû ÿäóóðëûí øóãàìûã
òîîöîõîä 146.7 ìÿíãàí òºãðºã áîëæ áàéíà.
10 ßÄÓÓÐÀË ÁÀ ÒÝÃØ ÁÓÑ ÁÀÉÄÀË
1.1 ßäóóðëûí õýìæ¿¿ð øóãàìààñ 5.2 õóâèàð äîîø õýðýãëýýòýé

áàéíà ãýñýí ¿ã þì.
Ìîíãîë Óëñàä ÿäóóðëûí ò¿âøèí ßäóóðëûí ìýäðýìæ 1.9 õóâü áàéíà.
áóþó ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý 2014 Ýíý õýìæ¿¿ðèéí ÿäóóðëûí õàìðàëòûí
îíû áàéäëààð 21.6 õóâü (Õ¿ñíýãò 1.1) õ¿ðýý áîëîí ã¿íçãèéðýëòýýñ ÿëãààòàé
áîëñîí áºãººä 634.0 ìÿíãà îð÷èì íü ÿäóó÷óóäûí õýðýãëýýíèé òàðõàëòààñ
õ¿í ÿäóóðàëä ºðòñºí áàéíà. ªºðººð õàìààðäàã. Æèøýýëáýë, íýã ÿäóó ºðõèéí
õýëáýë, 100 õ¿í òóòìûí 22 íü çàéëøã¿é õýðýãëýý áàãàñ÷ õàðèí òýð ºðõººñ àðàé
øààðäëàãàòàé õ¿íñíèé áîëîí õ¿íñíèé ººð ºðõèéí õýðýãëýý ÿã òýð õýìæýýãýýð
áóñ õýðýãëýýíèé ç¿éëèéã õóäàëäàí èõýññýí ÷ ÿäóóðëûí øóãàìààñ äîîãóóð
àâàõ ÷àäâàðã¿é áàéíà. Õýäèéãýýð õýðýãëýýòýé õýâýýðýý áàéâàë ÿäóóðëûí
ÿäóóðëûí ò¿âøèíã èëýðõèéëæ áàéãàà õàìðàëòûí õ¿ðýý áîëîí ÿäóóðëûí
ýíý ¿ç¿¿ëýëòèéí àãóóëãûã îéëãîõîä ã¿íçãèéðýëò ººð÷ëºãäºõã¿é áîëîâ÷
õÿëáàðõàí áîëîâ÷ óã ¿ç¿¿ëýëò ÿäóóðëûí ìýäðýìæ íü íýìýãäýíý. Ýíý
ÿäóó÷óóäàä ¿íäñýí õýðýãöýýãýý õàíãàõàä ¿ç¿¿ëýëòèéã ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý
þó (ìºíãºí ä¿íãýýð) äóòàãäàëòàé áîëîí ã¿íçãèéðýëò íü èæèë áàéãàà
áàéãàà, ýñâýë ÿäóó÷óóäûí äóíä õýðýãëýý á¿ëã¿¿äèéí ÿäóóðëûã õàðüöóóëàõàä
íü õýðõýí õóâààðèëàãäñàí òàëààðõ àøèãëàäàã.
äýëãýðýíã¿é ìýäýýëëèéã ºãäºãã¿é
íü áîäëîãûí õýðýãæèëòèéã ¿íýëýõýä 1.2 ßäóóðëûí øóãàìûí ò¿âøíèé
íîöòîé ñóë òàë áîëîõ ìàãàäëàëòàé. ìýäðýìæ
Æèøýýëáýë, òîäîðõîé íýãýí áîäëîãûã
õýðýãæ¿¿ëñíýýð ÿäóó õ¿í àìûí àæ ßäóóðëûí øóãàìûí ò¿âøèí
áàéäàë äýýøëýõ áîëîâ÷ ÿäóóðëûí ººð÷ëºãäºõºä ÿäóóðëûí õýìæ¿¿ð¿¿ä
õàìðàëòûí õ¿ðýý ººð÷ëºãäºõã¿é ¿ëäýæ õýð çýðýã ìýäðýìæòýé áàéãààã
áîëíî. ßäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý òîäîðõîéëîõ íü ÿäóóðëûã á¿ðýí
õýìýýõ ¿ç¿¿ëýëòèéí ñóë òàëûã íºõºæ îéëãîõîä çàéëøã¿é ÷óõàë. ßäóóðëûí
ÿäóóðëûí òàëààð èë¿¿ òîäîðõîé îéëãîëò øóãàìûã ºñãºõ þìóó áóóðóóëàõàä
àâàõûí òóëä ÿäóóðëûí ã¿íçãèéðýëò áà ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý õýð çýðýã
ìýäðýìæ õýìýýõ ººð õî¸ð õýìæ¿¿ðèéã ººð÷ëºãäºõèéã òîîöîîëîõûí òóëä
àøèãëàäàã. íýã õ¿íä íîãäîõ õýðýãëýýíèé ºñºí
íýìýãäýõ òàðõàëòûí ôóíêöèéã çóðàã
Õ¿ñíýãò 1.1. ßäóóðëûí ¿íäñýí äýýð ä¿ðñýëæ õàðóóëàâ.
¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, óëñûí äóíäæààð Çóðàã 1.1. Íýã õ¿íä íîãäîõ
Õàìðàëòûí ßäóóðëûí ßäóóðëûí õýðýãëýýíèé ºñºí íýìýãäýõ òàðõàëò
õ¿ðýý ã¿íçãèéðýëò ìýäðýìæ
1
21.6 5.2 1.9
(0.7) (0.2) (0.1) .8
Хүн амын өсөн нэмэгдэх хувь
Ñàíàìæ: Ñóäàëãààíû çîõèîìæîîñ õàìààðñàí ñòàíäàðò

àëäààã õààëòàíä õàðóóëàâ. .6
Ýõ ñóðâàëæ: ªÍÝÇÑ 2014.
.4
ßäóóðëûí ã¿íçãèéðýëò íü õ¿í

àìûí õýðýãëýý ÿäóóðëûí øóãàìààñ õýð .2
Ядуурлын шугам
äîîãóóð áàéãààã òîäîðõîéëäãîîðîî 0

ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýýíýýñ äàâóó 0 200 400 600 800 1000
Нэг хүнд сард ногдох хэрэглээ (мян.төг)
òàëòàé. Ýíý ¿ç¿¿ëýëò 5.2 õóâüòàé áàéãàà
Эх сурвалж: ӨНЭЗС 2014.
íü ÿäóó õ¿í àì äóíäæààð ÿäóóðëûí
ßÄÓÓÐÀË ÁÀ ÒÝÃØ ÁÓÑ ÁÀÉÄÀË 11
Õýðýãëýýã õýâòýý òýíõëýã, øóãàìûã íýìýãä¿¿ëýõ òîõèîëäîëä

õýðýãëýýíèé òóõàéí ò¿âøèíä õàðãàëçàõ ÿäóóðëûí õýìæ¿¿ð¿¿äýä ãàð÷ áàéãàà
õ¿í àìûí òîîíû ºñºí íýìýãäýõ õóâü ººð÷ëºëòèéí õýìæýý íü òóõàéí øóãàìûã
õýìæýýã áîñîî òýíõëýãýýð èëýðõèéëëýý. áóóðóóëàõàä ãàðàõ ººð÷ëºëòººñ áàãà
Õýðýãëýýíèé ÿìàð íýã ò¿âøèíã ñîíãîîä áàéãààã õàðóóëæ áàéíà.
ÿäóóðëûí ò¿âøèí ãýæ ¿çýõ þì áîë óã Çóðàã 1.2 Íýã õ¿íä íîãäîõ
øóãàìààð òîäîðõîéëîãäîõ ÿäóóðëûí õýðýãëýýíèé íÿãòðàëûí ôóíêö
õàìðàëòûí õ¿ðýýíèé ò¿âøèíã ýíý ìóðóé
èëýðõèéëýõ ó÷èð ¿¿íèéã “ßäóóðëûí
õàìðàëòûí õ¿ðýýíèé ìóðóé” ãýæ ¿çýæ
áîëîõ þì. Íýã õ¿íèé ñàðûí õýðýãëýýíèé
õýìæýý 146.648 òºãðºãèéã ÿäóóðëûí
Нягтрал
øóãàì ãýæ ¿çâýë íèéò õ¿í àìûí 21.6
õóâü íü ÿäóó áàéíà. Äýýðõ ò¿âøíèé
îð÷èìä òàðõàëòûí ìóðóé ýãö áàéãàà
íü ÿäóóðëûí ýíý øóãàìûã áàãà çýðýã
ººð÷ëºõºä ë ÿäóóðëûí õàìðàëòûí
õ¿ðýý íýëýýí õýìæýýãýýð ººð÷ëºãäºõ
0 200 400 600 800 1000
ìàãàäëàëòàéã õàðóóëæ áàéíà. Ýíäýýñ Нэг хүнд сард ногдох хэрэглээ (мян.төг)
ÿäóó áóñ õ¿í àìûí äîòîð ÿäóóðëûí Эх сурвалж: ӨНЭЗС 2014.
øóãàìä îéð õýðýãëýýòýé õ¿ì¿¿ñ íýëýýä ßäóóðëûí øóãàìûã ºñãºæ,

õóâèéã ýçýëæ áàéíà ãýæ õàðæ áîëîõîîð áóóðóóëæ àâñàí ÿäóóðëûí 3
áàéíà. õýìæ¿¿ðèéí òîîöîîã Õ¿ñíýãò 1.2-îîñ
ßäóóðëûí øóãàìûí îéðîëöîî õàðæ áîëíî. Òóõàéëáàë, ÿäóóðëûí
áàéãàà ºðõ¿¿äèéí òºâëºðëèéã øóãàìûã 10 õóâèàð íýìýãä¿¿ëæ ìºí
íÿãòðàëûí ôóíêö õýìýýõ ººð íýãýí õýìæýýãýýð áóóðóóëñàí èíòåðâàëûí
îéëãîëò àøèãëàí òàéëáàðëàÿ.1 Çóðàã õîîðîíä õ¿í àìûí 11.2 õóâü íü îðøèæ
1.2-ò íýã õ¿íä íîãäîõ õýðýãëýýíèé áàéõàä, ÿäóóðëûí øóãàìûã 20 õóâèàð
õýìæýýãýýð òîîöñîí íÿãòðàëûã ºñãºæ, áóóðóóëñàí èíòåðâàëûí
ä¿ðñëýí õàðóóëëàà. Ýíäýýñ ÿäóóðëûí õîîðîíä õ¿í àìûí 21.2 õóâü íü íîãäîæ
øóãàìûí îéðîëöîî áàéãàà òàðõàëòûí áàéíà. ßäóóðëûí øóãàìûã 30 õóâèàð
2 ÷óõàë îíöëîã øèíæ õàðàãäàæ Õ¿ñíýãò 1.2. ßäóóðëûí øóãàìûí
áàéíà. ¯¿íä: Íýãä¿ãýýðò, ÿäóóðëûí ÿëãàâàðòàé ò¿âøèíã¿¿ä äýõ ÿäóóðëûí
øóãàìûí îéðîëöîî èõ õýìæýýíèé ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä
òºâëºðºë áàéíà. Õî¸ðäóãààðò, õ¿í ßäóóðëûí ßäóóðëûí
àìûí äèéëýíõèéí õýðýãëýýíèé ò¿âøèí øóãàìûã Õàìðàëòûí Ã¿íçãèé- Ìýäðýìæ
íü ÿäóóðëûí øóãàìíààñ äîîø áàéõ õóâèëñàíààð õ¿ðýý ðýëò
ìàãàäëàë èõ áàéãàà íü ÿäóóðëûí 150 49.3 15.4 6.6
140 44.0 13.1 5.5
1. Íÿãòðàëûí ôóíêöèéí îéëãîëò íü åðºíõèéäºº 130 38.5 11.0 4.4
ãèñòîãðàììûí îéëãîëòòîé îéðîëöîî. Ýíãèéí 120 32.8 8.9 3.5
ãèñòîãðàììóóä ñîíãîæ àâñàí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã òýíö¿¿ 110 27.2 7.0 2.6
óðòòàé õýä õýäýí çàâñàðò õóâààí çàâñàð á¿ðò
õàðãàëçàõ äàâòàìæòàé íü òýíö¿¿ ºíäºðòýé áîñîî 100 21.6 5.2 1.9
òýãø ºíöºãò¿¿äèéã áàéãóóëíà. Íÿãòðàëûí ôóíêöûã 90 16.2 3.7 1.3
“òýãøèòãýñýí” ãèñòîãðàìì ãýæ ¿çýæ áîëîõ þì. Ýíý 80 11.6 2.5 0.8
íü íÿãòðàë áóþó õàðãàëçàõ äàâòàìæèéã çàâñàð á¿ð
äýýð áèø öýã á¿ð äýýð òîîöäîã. Òèéìýýñ õýðýãëýýíèé 70 7.5 1.5 0.5
õóâüä ¿çâýë õýðýãëýýíèé ò¿âøèí á¿ðèéí õîîðîíäîõ 60 4.1 0.8 0.2
çàé áîë òýð çàâñàðò áàéãàà õ¿í àìûí õóâü þì.
50 2.0 0.3 0.1
(ìóðóéãààñ äîîø áàéãàà íèéò çàéã õ¿í àìûí 1 áóþó
100 õóâü ãýæ ¿çíý.) Ýõ ñóðâàëæ: ªÍÝÇÑ 2014.
ºñãºõºä áóþó ÿäóóðëûí øóãàì 190,645 ñóóðüøëààð àâ÷ ¿çëýý. Çàñãèéí

òºãðºã áàéõàä ÿäóóðëûí õàìðàëòûí ãàçðààñ á¿ñ íóòãóóäûí ýäèéí çàñãèéí
õ¿ðýý 38.5 õóâü, ÿäóóðëûí øóãàìûã õºãæëèéã õóðäàñãàõ îíîâ÷òîé
30 õóâèàð áóóðóóëàõàä áóþó 102,655 áîäëîãî áîëîâñðóóëàí õýðýãæ¿¿ëýõ
òºãðºã áàéõàä ÿäóóðëûí õàìðàëòûí çîðèëãîîð óëñ îðíîî ýäèéí çàñãèéí
õ¿ðýý 7.5 õóâü áîëæ áàéíà. Íºãºº òàâàí á¿ñ áîëãîí àâ÷ ¿çäýã. Õ¿ñíýãò
òàëààñ ÿäóóðëûí øóãàì ºñºõºä ãàð÷ 1.3-ò ÿäóóðëûí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã
áàéãàà ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýýíèé Áàðóóí, Õàíãàéí, Òºâèéí, Ç¿¿í áîëîí
ººð÷ëºëò íü ÿäóóðëûí øóãàì áóóðàõàä
Óëààíáààòàð ãýñýí òàâàí á¿ñ íóòãààð
ãàð÷ áàéãàà ººð÷ëºëòººñ áàãà çýðýã
õàðóóëàâ.2 Íèéñëýë õîò áîëîí Òºâèéí
ºíäºð áàéíà.
á¿ñýä ÿäóóðàë õàìãèéí áàãà áóþó
1.3 ßäóóðëûí ãàçàð ç¿éí òàðõàëò íèéò õ¿í àìûíõ íü 16.4-22.2 õóâü íü
ÿäóó áàéíà. Áàðóóí, Õàíãàé áîëîí
Óëñ îðíû õýìæýýíä ÿäóóðàë Ç¿¿í á¿ñýä ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý
õýðõýí òàðõñàí áàéíà âý? Ýíýõ¿¿ õàìãèéí ºíäºð áóþó íèéò õ¿í àìûíõ
òàéëàíä Ìîíãîë Óëñûã ãàçàð ç¿éí íü 25.3-31.4 õóâü íü ÿäóó áàéíà. ßäóó
õóâüä á¿ñ íóòãààð, õîò áà õºäººãººð, õ¿ì¿¿ñèéí òàðõàëòûã ñóäàëæ ¿çýõýä
Áàðóóí á¿ñýä õ¿í àìûí 12.8 õóâü îðøèí
Õ¿ñíýãò 1.3. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, á¿ñýýð

Óëñûí äóíäàæ Áàðóóí Õàíãàé Òºâ Ç¿¿í Óëààíáààòàð
ßäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý 21.6 26.0 25.3 22.2 31.4 16.4
(0.7) (1.2) (1.4) (1.3) (1.8) (1.2)
ßäóóðëûí ã¿íçãèéðýëò 5.2 5.3 5.4 5.5 8.6 4.5
(0.2) (0.3) (0.4) (0.5) (0.6) (0.4)
ßäóóðëûí ìýäðýìæ 1.9 1.7 1.7 2.1 3.3 1.7
(0.1) (0.1) (0.1) (0.2) (0.3) (0.2)
Íýìýëò ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä:
Õ¿í àìûí õóâü (%) 100.0 12.8 19.4 16.2 6.9 44.7
Õ¿í àì (ìÿí.õ¿í) 2937.9 376.7 567.4 475.9 203.4 1314.5
Íèéò ÿäóó÷óóä (%) 100.0 18.2 22.2 16.2 10.8 32.6
ßäóó÷óóä (ìÿí.õ¿í) 634.0 115.4 141.0 102.9 68.3 206.4
ªðõèéí àì á¿ëèéí òîî 3.5 4.0 3.4 3.2 3.4 3.5
Õ¿í àì ç¿éí à÷ààëàë (%) 40.0 43.1 39.5 41.3 40.3 38.6
Õ¿¿õýä (ºðõºä ýçëýõ õóâü) 25.1 29.0 24.7 24.3 25.1 24.5
ªðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí íàñ 45.3 45.5 45.3 45.8 45.8 44.9
Ýðýãòýé òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ 77.0 84.7 80.0 76.8 78.9 73.1
Õîòæèëò (%) 63.6 30.1 38.4 38.5 40.1 100.0
Ñàíàìæ: Íèéò õ¿í àìûí òîî íü çàñàã çàõèðãààíû ìýäýýëýë äýýð ¿íäýñëýñýí áºãººä 2014 îíû Ìîíãîë
Óëñàä îðøèí ñóóãàà õ¿í àìûí òîî þì. Ñóäàëãààíû çîõèîìæîîñ õàìààðñàí ñòàíäàðò àëäààã õààëòàíä
õàðóóëàâ.
2. Áàðóóí á¿ñýä Áàÿí-ªëãèé, Ãîâü-Àëòàé, Çàâõàí, Óâñ,

Õîâä àéìãóóä, Õàíãàéí á¿ñýä Àðõàíãàé, Áàÿíõîíãîð,
Áóëãàí, ªâºðõàíãàé, Õºâñãºë, Îðõîí àéìãóóä,
Òºâèéí á¿ñýä Äîðíîãîâü, Äóíäãîâü, ªìíºãîâü,
Ãîâüñ¿ìáýð, Ñýëýíãý, Òºâ, Äàðõàí-Óóë àéìãóóä, Ç¿¿í
á¿ñýä Äîðíîä, Ñ¿õáààòàð, Õýíòèé àéìãóóä áàãòäàã.
ñóóäàã õýäèé ÷ ÿäóó÷óóäûí 18.2 õóâü äºðâºí ¿íäñýí ñóóðüøëààð õàðóóëëàà.

íü, Õàíãàéí á¿ñýä õ¿í àìûí 19.4 õóâü Õîòîä ÿäóóðàë õºäººãººñ íýëýýí
îðøèí ñóóäàã áîëîâ÷ ÿäóó÷óóäûí 22.2 áàãà áóþó õàìðàëòûí õ¿ðýý íü 18.8
õóâü íü, Òºâèéí á¿ñýä õ¿í àìûí 16.2 õóâü, õºäººä 26.4 õóâü áàéíà. Õîòûã
õóâü àìüäàð÷ áàéãàà ìºí ÿäóó÷óóäûí ñóóðüøëààð íü àâ÷ ¿çâýë ÿäóóðëûí
16.2 õóâü íü, Ç¿¿í á¿ñýä õ¿í àìûí õàìðàëòûí õ¿ðýý Óëààíáààòàð õîòîä
6.9 õóâü íü îðøèí ñóóãàà áîëîâ÷ àéìãèéí òºâ¿¿äèéíõýýñ áàãà áàéíà.
ÿäóó÷óóäûí 10.8 õóâü íü òóñ òóñ Õºäººã ñóóðüøëààð íü àâ÷ ¿çâýë
àìüäàðäàã áàéíà. Õàðèí Óëààíáààòàð ñóìûí òºâä õºäºº íóòãèéã áîäâîë
õîòîä íèéò õ¿í àìûí 44.7 õóâü íü, ÿäóóðàë áàãà áàéíà. Õîòîä íèéò õ¿í
ÿäóó÷óóäûí 32.6 õóâü íü àìüäàð÷ àìûí 66.4 õóâü íü, ÿäóó÷óóäûí 55.6
áàéíà. Õýäèéãýýð Óëààíáààòàð õîòîä õóâü íü àìüäàð÷ áàéíà. Õàðèí ñóìûí
ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý õàìãèéí òºâä íèéò õ¿í àìûí 12.7 õóâü íü,
áàãà áóþó 16.4 õóâü áàéãàà áîëîâ÷ ÿäóó÷óóäûí 19.7 õóâü íü, õºäººä íèéò
áóñàä á¿ñ¿¿äòýé õàðüöóóëàõàä õ¿í àìûí 20.9 õóâü íü, ÿäóó÷óóäûí
õàìãèéí èõ ÿäóó÷óóä áóþó 206.4 24.7 õóâü íü àìüäàð÷ áàéíà.
ìÿíãàí ÿäóó õ¿ì¿¿ñ àìüäàð÷ áàéíà.
Õ¿ñíýãò 1.4-ò ÿäóóðëûí áàéäëûã Äýýðõ ¿ð ä¿í ÿäóóðëûí øóãàìûí
Õ¿ñíýãò 1.4. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ñóóðüøëààð

Õîò Õºäºº
Óëñûí
äóíäàæ Àéìãèéí Ñóìûí Õºäºº
Íèéò Óëààíáààòàð Íèéò
òºâ òºâ íóòàã
ßäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý 21.6 18.8 16.4 23.8 26.4 24.7 27.9
(0.7) (0.9) (1.2) (1.0) (1.0) (1.1) (1.5)
ßäóóðëûí ã¿íçãèéðýëò 5.2 4.9 4.5 5.8 5.8 5.7 6.0
(0.2) (0.3) (0.4) (0.3) (0.3) (0.4) (0.4)
ßäóóðëûí ìýäðýìæ 1.9 1.9 1.7 2.1 2.0 2.0 1.9
(0.1) (0.1) (0.2) (0.1) (0.1) (0.2) (0.2)
Õ¿í àìûí õóâü (%) 100.0 66.4 44.7 21.7 33.6 12.7 20.9
Õ¿í àì (ìÿí.õ¿í) 2937.9 1951.8 1314.5 637.3 986.2 372.9 613.2
ßäóóðëûí øóãàìààñ äîîãóóð
õ¿í àìûí õóâèéí æèí(%) 100.0 55.6 32.6 23.0 44.4 19.7 24.7
õ¿í àìûí òîî (ìÿí.õ¿í) 634.0 352.3 206.4 145.9 281.7 125.2 156.6
ªðõèéí àì á¿ëèéí òîî 3.5 3.5 3.5 3.5 3.5 3.4 3.7
Õ¿í àì ç¿éí à÷ààëàë (%) 40.0 39.2 38.6 40.4 41.3 42.2 40.3
Õ¿¿õýä (ºðõºä ýçëýõ õóâü) 25.1 24.6 24.5 24.8 26.1 25.1 27.1
ªðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí íàñ 45.3 45.3 44.9 46.1 45.3 46.4 44.2
Ýðýãòýé òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ 77.0 73.9 73.1 75.4 82.6 77.5 87.7
Ñàíàìæ: Íèéò õ¿í àìûí òîî íü çàñàã çàõèðãààíû ìýäýýëýë äýýð ¿íäýñëýñýí áºãººä 2014 îíû Ìîíãîë Óëñàä îðøèí
ñóóãàà õ¿í àìûí òîî þì. Ñóäàëãààíû çîõèîìæîîñ õàìààðñàí ñòàíäàðò àëäààã õààëòàíä õàðóóëàâ.
3. Íýã ãðàôèêò 2 áà ò¿¿íýýñ äýýø ñóóðüøëààð íýã õ¿íä

íîãäîõ õýðýãëýýã ä¿ðñýëñíýýð õàìãèéí äàâóó òàëòàé
áàéãàà ñóóðüøëûã òîäîðõîéëæ áîëîõ þì.
ò¿âøíýýñ õýð çýðýã õàìààð÷ áàéíà âý? Á¿ñ íóòãààð íü àâ÷ ¿çâýë Ç¿¿í á¿ñ,
Òààìàãëàë äýâø¿¿ëýõ øèíæèëãýýíèé Áàðóóí á¿ñ, Õàíãàéí á¿ñýä ÿäóóðàë
àðãûã àøèãëàí õàðüöóóëàõ áîëîìæòîé õàìãèéí èõ áàéíà. Áàðóóí, Õàíãàéí
ÿäóóðëûí øóãàìóóäûã ãàðãàæ àâëàà. á¿ñèéí ìóðóé íü òàðõàëòûí èõýíõ
Ãðàôèê3 àøèãëàí óã õýðýãëýýíèé õýñýãò õîîðîíäîî äàâõöàæ áàéãàà
òàðõàëòûã á¿õýëä íü àâ÷ ¿çüå ó÷ðààñ òýäãýýðèéã õàðüöóóëæ ¿çýõ
(Çóðàã 1.3). áîëîìæã¿é þì. ªºðººð õýëáýë,
ÿäóóðëûí øóãàìûã ººð ººðººð
Çóðàã 1.3. Íýãä¿ãýýð ýðýìáèéí ñîíãîñîí ÷ ýäãýýðèéí ÿäóóðëûí
ñòîõàñòèê õàìààðàë: Íýã õ¿íä ñàðä õàìðàëòûí õ¿ðýýí¿¿ä õîîðîíäîî òóí
íîãäîõ õýðýãëýýíèé ºñºí íýìýãäýõ îéðîëöîî ãàð÷ áàéíà. Ç¿¿í á¿ñèéí
òàðõàëò õóâüä ÿäóóðëûí øóãàìûã 200.0 ìÿíãàí
òºãðºã õ¿ðòýëõ ò¿âøèíä ººð ººðººð
1 ñîíãîõîä áóñàä á¿ñ¿¿äòýé àäèëã¿éãýýð
.8 ººð÷ëºãäºõººð áàéíà. ßäóóðëûí
õàìðàëòûí õ¿ðýý Óëààíáààòàð õîòîä
.6
õàìãèéí áàãà, õî¸ðäóãààðò Òºâèéí
.4 Баруун á¿ñ îðæ áàéíà. Õîò, õºäºº ãýñýí
Хангай
áàéðøëààð íü õàðüöóóëàõàä ºìíºõ
.2 Төв
Ядуурлын шугам Зүүн æèë¿¿äýä õàðàãäàæ áàéñàí õàíäëàãà
0
Улаанбаатар òýð õýâýýð õàäãàëàãäñààð áàéíà.
0 200 400 600 800 1000 Õàðèí Óëààíáààòàð õîòîä àìüæèðãàà
õàìãèéí ñàéòàé áà áóñàä áàéðøèëä
1 îéðîëöîî áàéãàà íü õàðàãäàæ áàéíà.

.8
1.4 ßäóóðëûí ÷èã õàíäëàãà
.6
.4 Ñ¿¿ëèéí æèëä ÿäóóðëûí òºëºâ

áàéäàë õýðõýí ººð÷ëºãäñºíèéã Õ¿ñíýãò
.2
Ядуурлын шугам Хот 1.5-ä õàðóóëàâ. Ñ¿¿ëèéí æèëä ÿäóóðàë
0
Хөдөө áóóðñàíûã ÿäóóðëûí õàìðàëòûí
0 200 400 600 800 1000 õ¿ðýý, ã¿íçãèéðýëò, ìýäðýìæèéí
òîîöîîíû ä¿í õàðóóëæ áàéíà.
1 ßäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý 2012 îíä
.8 27.4 áàéñíàà 2014 îíä 21.6 áîëæ 5.8
ïóíêòýýð áóóð÷ýý. Õîòîä ÿäóóðàë 23.3
.6
õóâèàñ 18.8 õóâü, õºäººä 35.4 õóâèàñ
.4 26.4 õóâü áîëæ áóóðñàí áàéíà. Á¿õ
Улаанбаатар ñóóðüøèëä ÿäóóðàë áóóðñàí ä¿íòýé
Аймгийн төв
.2
Ядуурлын шугам Сумын төв
áàéíà. Òóõàéëáàë, õºäºº íóòàãò
Хөдөө нутаг õàìãèéí èõ áóþó 11.7 ïóíêòýýð, àéìãèéí
0
0 200 400 600 800 1000 òºâä 6.6 ïóíêòýýð, Óëààíáààòàð
õîòîä 3.5 ïóíêòýýð, ñóìûí òºâä 2.8
ïóíêòýýð òóñ òóñ áóóðñàí áàéíà. Á¿ñ
íóòãóóäàä ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý
ìºí áóóðñàí ä¿íòýé áàéíà. Õàíãàéí
Õ¿ñíýãò 1.5. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, 2012, 2014 îí
2012 îí 2014 îí
ßäóóðëûí ßäóóðëûí
ßäóóðëûí ßäóóðëûí
øóãàìààñ øóãàìààñ
Õ¿í àìûí Õ¿í àìûí
äîîãóóð äîîãóóð
õóâèéí õóâèéí
Õàìðàëòûí õ¿í àìûí Õàìðàëòûí õ¿í àìûí
Ã¿íçãèéðýëò Ìýäðýìæ æèí (%) Ã¿íçãèéðýëò Ìýäðýìæ æèí (%)
õ¿ðýý õóâèéí õ¿ðýý õóâèéí
æèí (%) æèí (%)
Óëñûí
27.4 7.1 2.7 100.0 100.0 21.6 5.2 1.9 100.0 100.0
äóíäàæ
Õîò 23.3 6.2 2.4 65.9 56.3 18.8 4.9 1.9 66.4 55.6
Õºäºº 35.4 8.8 3.2 34.1 43.7 26.4 5.8 2.0 33.6 44.4
Óëààíáààòàð 19.9 5.1 2.0 44.6 32.4 16.4 4.5 1.7 44.7 32.6
Àéìãèéí òºâ 30.4 8.4 3.3 21.3 23.9 23.8 5.8 2.1 21.7 23.0
Ñóìûí òºâ 27.5 7.3 2.8 12.7 11.8 24.7 5.7 2.0 12.7 19.7
Õºäºº íóòàã 39.6 9.6 3.3 21.4 31.9 27.9 6.0 1.9 20.9 24.7
Áàðóóí 32.3 7.7 2.6 12.9 16.0 26.0 5.3 1.7 12.8 18.2
Õàíãàé 38.5 10.1 3.7 19.0 27.0 25.3 5.4 1.7 19.4 22.2
Òºâ a) 28.2 7.2 2.7 16.6 15.6 22.2 5.5 2.1 16.2 16.2
Ç¿¿í 33.4 9.8 4.0 6.9 9.0 31.4 8.6 3.3 6.9 10.8
a/ Óëààíáààòàð õîòûã îðóóëààã¿é.
Ýõ ñóðâàëæ: ªÍÝÇÑ 2012, ªÍÝÇÑ 2014.
ßÄÓÓÐÀË ÁÀ ÒÝÃØ ÁÓÑ ÁÀÉÄÀË
15
á¿ñýä ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý îíóóäàä òºðººñ ¿íäýñíèé ¿éëäâýðò

38.5 õóâèàñ 25.3 õóâü, Áàðóóí á¿ñýä õîíü, òýìýýíèé íîîñ, àðüñ, øèð
32.3 õóâèàñ 26.0 õóâü, Òºâèéí á¿ñýä áýëòãýí òóøààñàí õîðøîîíû ãèø¿¿í
28.2 õóâèàñ 22.2 õóâü áîëæ áóóðñàí ìàë÷èí, ìàë á¿õèé ýòãýýäýä ìºíãºí
õàðèí Ç¿¿í á¿ñýä áàãà çýðýã áóþó 2.0 óðàìøóóëàë îëãîñîí áºãººä íèéò
ïóíêòýýð áóóð÷ýý. ßäóóðëûí áóñàä ä¿íãýýðýý 2013-2014 îíä íîîñíû
¿ç¿¿ëýëò¿¿ä ýíý õóãàöààíä õýðõýí óðàìøóóëàëä 53.3 òýðáóì òºãðºã,
ººð÷ëºãäñºíèéã ñîíèðõî¸. Õîò, àðüñ øèðíèé óðàìøóóëàëä 2.9 òýðáóì
õºäººãèéí õàðüöàà õýâýýðýý áóþó òºãðºãèéã ìàë÷äàä îëãîæýý.
ÿäóóðàë õîòîä õºäººãººñ áàãà áàéíà.
ßäóóðàë Óëààíáààòàð õîòîä õàìãèéí 1.5 Öàã õóãàöààíû õàðüöóóëàëò
áàãà áàéíà. Àéìãèéí òºâ áîëîí ñóìûí ÿäóóðëûí øóãàìûí ò¿âøíýýñ
òºâèéí ÿäóóðëûí õàìðàëò îéðîëöîî õàìààðàõ íü
ò¿âøèíä áàéíà. Õàðèí ñóìûí òºâ¿¿ä
õºäºº íóòãààñ ÿäóóðàë áàãàòàé Öàã õóãàöààíû ººð÷ëºëòºíä õ¿í
áàéíà. ªìíºõ æèë¿¿äèéí àäèë àìûí õýðýãëýýíèé òàðõàëò ÿäóóðëûí
õîòîä ÿäóó õ¿í àìûí òàë ãàðóé õóâü øóãàìûí ò¿âøíýýñ õýðõýí õàìààð÷
íü àìüäàðñàí õýâýýð áàéíà. Ãýõäýý áàéãààã òààìàãëàë äýâø¿¿ëýõ
õîòûí ÿäóó õ¿í àìûí ýçëýõ õóâèéí øèíæèëãýýíèé àðãààð òîäðóóëæ
æèí áàãà çýðýã áóóðñàí, õºäººãèéí áîëíî.
ÿäóó õ¿í àìûí ýçëýõ õóâèéí æèí áàãà
çýðýã ºññºí áàéíà. Á¿ñ¿¿äýä ÿäóóðëûí Çóðàã 1.4. Íýã õ¿íä ñàðä íîãäîõ
áàéäàë íýëýýí ººð÷ëºãäñºí áàéíà. õýðýãëýýíèé ºñºí íýìýãäýõ òàðõàëò
Õàíãàéí á¿ñýä ÿäóóðàë õàðüöàíãóé 2012, 2014 îí
áàãàñ÷ýý. ßäóó÷óóäûí ýçëýõ õóâèéí 1
æèí á¿ñ¿¿äýä áàãà çýðýã ººð÷ëºãäæýý.
Õàíãàéí á¿ñèéí ÿäóó÷óóäûí ýçëýõ .8 2012
õóâèéí æèí 2012 îíûõîîñ 4.8 ïóíêòýýð 2014

.6
áóóðñàí õýäèé ÷ áóñàä á¿ñ¿¿äòýéãýý
õàðüöóóëàõàä ºíäºð õýâýýð áàéíà.
.4
Áàðóóí á¿ñèéí ÿäóó÷óóäûí ýçëýõ
õóâèéí æèí õî¸ð æèëèéí ºìíºõººñºº .2
2.2 ïóíêò, Ç¿¿í á¿ñèéíõ 1.8 ïóíêò, Ядуурлын шугам
Òºâèéí á¿ñèéíõ áàãà çýðýã áóþó 0
0.6 ïóíêòýýð ºññºí áàéíà. ßäóóðàë 0 200 400 600 800

1000
áóóðàõàä íèéãýì, ýäèéí çàñãèéí ýåðýã Эх сурвалж: ӨНЭЗС 2012 ба ӨНЭЗС 2014.
õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä áîëîí òºð çàñãèéí

ç¿ãýýñ àâ÷ õýðýãæ¿¿ëñýí áîäëîãî, Çóðàã 1.4-ººñ õàðàõàä 2014 îíû
õºòºëáºðèéí ¿ð ä¿í íºëººëºõ íü õýðýãëýýíèé òàðõàëò 2012 îíûõîîñ
äàìæèãã¿é þì. Òîäðóóëáàë, 2014 îíä äîîãóóð áàéíà. ªºðººð õýëáýë
2012 îíòîé õàðüöóóëàõàä äîòîîäûí 2014 îíû ÿäóóðàë 2012 îíûõîîñ
íèéò á¿òýýãäýõ¿¿í 20.3 õóâèàð ºñ÷, õàðüöàíãóé áàãà áàéíà. Òàðõàëòûí
àæèëã¿éäëèéí ò¿âøèí 4.0 õóâèàð íýëýýí äýýä õýñýã áóþó íýã õ¿íä ñàðä
áóóð÷, ìàëûí òîî 52.0 ñàÿ òîëãîé íîãäîõ õýðýãëýý äºðâºí çóóí ìÿíãàí
áîëæ, 27.0 õóâèàð ºññºí çýðýã ýåðýã òºãðºãíººñ äýýø ¿åä õî¸ð ìóðóé
¿ð ä¿í õàðàãäàõûí çýðýãöýý 2011-2014 äàâõöñàí áàéíà.
1.6 Òýãø áóñ áàéäàë ä¿ãíýëò õèéæ áîëíî. Íýã õ¿íä íîãäîõ
áîäèò õýðýãëýý 2014 îíä 2012 îíîîñ
Õ¿ñíýãò 1.6-ä Æèíè êîýôôèöèåíò 4.7 õóâèàð ºññºí áàéíà. Õîò, õºäººä
áîëîí Åðºíõèé Ýíòðîïèéí õ¿í àìûí õýðýãëýý 4.7-6.8 õóâèàð
èíäåêñ¿¿äèéí 4
ºíãºðñºí õóãàöààíä ºññºí áà õºäººãèéí õýðýãëýý õîòòîé
ãàðñàí ººð÷ëºëòèéã õàðóóëàâ. ªíãºðñºí õàðüöóóëàõàä èë¿¿ ºñºëòòýé áàéíà.
õî¸ð æèëä óëñûí õýìæýýíä íýã õ¿íä Ñóìûí òºâèéíõíèé õýðýãëýý áàðàã
íîãäîõ õýðýãëýýíèé òýãø áóñ áàéäàë õýâýýðýý áàéãàà áîë õºäºº íóòãèéíõíû
áóóðñíûã ãóðâàí ¿ç¿¿ëýëò õàðóóëæ õýðýãëýý 9.2 õóâèéí ºñºëòòýé áàéíà.
áàéíà. Æèøýý íü, óëñûí õýìæýýíä Àéìãèéí òºâèéí ºðõ¿¿äèéí õýðýãëýýíèé
Æèíè êîýôôèöèåíò 0.34-ººñ 0.32 áîëæ ºñºëò õàðüöàíãóé ºíäºð áóþó 9.5
áóóðñàí áºãººä ¿¿íèé äîòîð õºäººä õóâü áàéíà. Á¿ñ¿¿äýýð õàðâàë, äóíäàæ
õîòîîñ èë¿¿ èõ áóóðñàí áàéíà. õýðýãëýý á¿õ á¿ñ¿¿äýä íýìýãäñýíèé
Øèíæèëãýýíä õàìààðàõ äîòîð Õàíãàéí á¿ñýä õàðüöàíãóé èõ,
õóãàöààíä äóíäàæ õýðýãëýýíä ãàðñàí Ç¿¿í á¿ñýä õàðüöàíãóé áàãà íýìýãäñýí
ººð÷ëºëò¿¿äèéã ñóäàëñíààð çàðèì áàéíà.
Õ¿ñíýãò 1.6. Òýãø áóñ áàéäàë áà äóíäàæ õýðýãëýý 2012, 2014 îí
Íýã õ¿íä ñàðä íîãäîõ
Òåéëèéí èíäåêñ Æèíè êîýôôèöèåíò GE(2)
õýðýãëýý
2012 2014 2012 2014 2012 2014 2012 2014 ªñºëò
Óëñûí äóíäàæ 0.20 0.19 0.34 0.32 0.28 0.27 256 054 268 069 4.7
Õîò 0.21 0.20 0.34 0.33 0.29 0.28 277 086 290 123 4.7
Õºäºº 0.16 0.15 0.31 0.28 0.21 0.21 214 841 229 471 6.8
Óëààíáààòàð 0.20 0.20 0.34 0.33 0.28 0.29 296 670 305 380 2.9
Àéìãèéí òºâ 0.19 0.18 0.33 0.32 0.28 0.26 236 413 258 855 9.5
Ñóìûí òºâ 0.16 0.16 0.31 0.29 0.19 0.24 240 457 240 228 -0.1
Õºäºº íóòàã 0.16 0.13 0.30 0.27 0.21 0.17 201 233 219 737 9.2
Áàðóóí 0.15 0.16 0.30 0.28 0.18 0.26 222 203 232 646 4.7
Õàíãàé 0.17 0.15 0.31 0.29 0.22 0.20 204 229 233 923 14.5
Òºâ a) 0.20 0.17 0.33 0.31 0.30 0.24 250 366 262 308 4.8
Ç¿¿í 0.17 0.16 0.31 0.31 0.21 0.20 218 716 224 516 2.7
Ñàíàìæ: Õî¸ð ¿åèéí ÿäóóðëûí øóãàìûí õàðüöààí äýýð ¿íäýñëýí 2012 îíûã 2014 îíû ¿íýýð èëýðõèéëýâ.
GE(a) èíäåêñýýð òýãø áóñ áàéäëûí õýìæ¿¿ð¿¿äèéí Åðºíõèé Ýíòðîïè àíãèéã òýìäýãëýñýí áºãººä a-èéí óòãà èõ
(áàãà) áàéõ òóñàì òàðõàëòûí äóíä õýñýãò õýðýãëýýíèé ÿëãàâðààñ á¿ð èõ õàìààðàëòàé áîëäîã.
4. Òýãø áóñ áàéäëûí Åðºíõèé Ýíòðîïè àíãèéí

õýìæ¿¿ð¿¿äèéã GE(α) ãýæ òýìäýãëýäýã. α óòãà èõñýõ
(áàãàñàõ) òóñàì òàðõàëòûí äýýä (äîîä) õýñýã äýõ
õýðýãëýýíèé ººð÷ëºëòººñ ýíý ¿ç¿¿ëýëò èë¿¿ õ¿÷òýé
õàìààðäàã. Æèíè êîýôôèöèåíò íü òàðõàëòûí äóíä
õýñýã äýõ õýðýãëýýíèé ººð÷ëºëòººñ èë¿¿ õàìààðäàã.
Ýíý ãóðâàí èíäåêñ ãóðâóóëàà òýãýýñ íýã õ¿ðòýë óòãà
àâàõ áºãººä óòãà íü ºñºõ òóñàì òýãø áóñ áàéäàë èõ
áàéíà.
Ò¿¿í÷ëýí òýãø áóñ áàéäëûí1 1 Çóðàã 1.6. Õ¿í àìûí õýðýãëýýíèé

øèíæèëãýýíä Ëîðåíöûí ìóðóéí àðãûã á¿òýö, òýíö¿¿ 5 á¿ëãýýð
áàñ õýðýãëýäýã. Ëîðåíöûí ìóðóé .8 45.0
.8 2012 2012
хувь хувь
íü õ¿í àìûã õàìãèéí ÿäóóãààñ íü 40.0
2014 2014
нэмэгдэх
35.0
÷èíýýëýã áàÿí ðóó íü ýðýìáýëýí õ¿í .6 .6
30.0
эзлэх
àìûí õóâèéí æèíã ò¿¿íä õàðãàëçàõ 25.0
амын өсөн
õýðýãëýýíèé æèíä õàðãàëçóóëàí .4
Хэрэглээнд
.4
20.0
¿ç¿¿ëäýã. Çóðàã 1.5-ä Ëîðåíöûí 15.0
Хүн
.2 .2
10.0
ìóðóéã õîò, õºäººãººð õàðóóëàâ. 5.0
Ëîðåíöûí ìóðóé òýãø õóâààðèëàëòûí0 0

0.0
øóãàìíààñ àëñëàãäàõ òóñàì òýãø áóñ 0 200
0
Хамгийн
ядуу 200400
II
400
600
III
600
800
IV
1000
800
Чинээлэг
1000
Хүнсард
амын тэнцүү 5 бүлэг(мян.төг)
áàéäëûí ò¿âøèí íýìýãääýã. Ëîðåíöûí Нэг хүнд сард Нэгногдох
хүнд хэрэглээ
ногдох(мян.төг)
хэрэглээ
Эх сурвалж: ӨНЭЗС
Эх сурвалж:
2012 ба ӨНЭЗС 2014.
2012 ба ӨНЭЗС 2014.
ìóðóéíààñ õàðàõàä õîòîä õºäººãººñ
èë¿¿ òýãø áóñ áàéäàë ºíäºð áàéãààã Õàðèí õýðýãëýýíèé 10 òýíö¿¿
õàðæ áîëíî. á¿ëãèéí õóâüä õ¿í àìûí ÷èíýýëýã 10
õóâèéí õýðýãëýýíèé äóíäàæ õýìæýý
Çóðàã 1.5. Íýã õ¿íä ñàðä íîãäîõ
õàìãèéí ÿäóó 10 õóâèéíõíààñ 7.7
õýðýãëýý: Ëîðåíöûí ìóðóé
äàõèí ºíäºð áàéíà. Ýíý õàðüöàà
1.0 õîòîä 8.4, õºäººä 6.0 áàéãàà íü õîòîä
õýðýãëýýíèé òýãø áóñ áàéäàë ºíäºð
өсөн нэмэгдэх давтамж
1 1
0.8 áàéãààã ìºí õàðóóëæ áàéíà.
Төгс хуваарилалтын
.8 .8 2012 2012 шугам Çóðàã 1.7. Õ¿í àìûí õýðýãëýýíèé
0.6
2014 2014
1 1
á¿òýö, òýíö¿¿ 10 á¿ëãýýð, õîò
.6 .6
Хөдөө 2012 2012
õºäººãººð
.8 .8
0.4
Хот 30.0
.4 .4 2014 2014
Хэрэглээний
.6 .6
25.0 Улсын дундаж
0.2 Хот
Хэрэглээнд эзлэх хувь
.2 .2 20.0
Хөдөө
Ядуурлын шугам .4 .4
15.0
0.0
0 0
0.0 0.2 0.4 0.6 0.8 1.0 .2
10.0
.2
0 200
0 200
400 400
600 600
800 1000
800 1000
Нэг хүндХүн
сард амын
Нэгногдох өсөн
хүнд сард
хэрэглээнэмэгдэх
ногдох хэрэглээ тархалт
(мян.төг) (мян.төг) 5.0
2012 ба ӨНЭЗС 2014.
2012 ба ӨНЭЗС 2014.
0 00.0
0 200
0 I II 200
400III IV 400
600 V VI600
800 VII 1000
800 IX
VIII 1000
X
Òýãø áóñ áàéäëûã õýìæèõ ººð íýã Нэг хүнд сард Нэгногдох
хүнд сард
хэрэглээ
ногдох
(мян.төг)
хэрэглээ (мян.төг)
Хүн амын тэнцүү 10 бүлэг
àðãà áóþó ìàãàäã¿é èë¿¿ îéëãîìæòîé Эх сурвалж: ӨНЭЗС
2012 ба ӨНЭЗС 2014.
2012 ба ӨНЭЗС 2014.
àðãà áîë Çóðàã 1.6, 1.7-ä ä¿ðñëýí

¿ç¿¿ëñýí õ¿í àìûã õýðýãëýýíèé
ò¿âøèíãýýð íü òýíö¿¿ 5, 10 á¿ëýãò
õóâààõ (íýã õ¿íä íîãäîõ õýðýãëýýíèé
õýìæýýãýýð íü õ¿í àìûã ÿäóóãààñ íü
áàÿí ðóó íü ýðýìáýëýí, óëìààð 10,
20-í õóâèàð áóþó òýíö¿¿ 5, 10-í á¿ëýãò
õóâààíà) àðãà þì.
Çóðàã 1.6-ãààñ õàðàõàä õ¿í àìûí
õàìãèéí ÷èíýýëýã 20 õóâèéíõíèé
õýðýãëýýíèé äóíäàæ õýìæýý ÿäóó 20
õóâèéíõíààñ 5.0 äàõèí ºíäºð áàéíà.
1.7 ßäóóðëûí ººð÷ëºëòèéã Õàðèí ã¿íçãèéðýëòèéí õóâüä

ºñºëòèéí áîëîí òýãø áóñ áàéäëûí õàìðàëòûí õ¿ðýýòýé àäèëààð òýãø
á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿äýä õóâààõ íü áóñ áàéäàë ººð÷ëºãäñºí íü ÿäóóðëûí
ã¿íçãèéðýëò áóóðàõàä õýðýãëýýíèé
Äóíäàæ õýðýãëýý ºñºõ, õýðýãëýýíèé ºñºëòººñ èë¿¿ íºëºº ¿ç¿¿ëñýí áàéíà.
òýãø áóñ áàéäàë íýìýãäýõ íü ßäóóðëûã õýìæèõ ººð íýã ¿ç¿¿ëýëò
ÿäóóðàëä õýðõýí íºëººëäºã âý? Áóñàä áîëîõ ìýäðýìæèéí èíäåêñ áóóðàõàä
õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä ººð÷ëºãäººã¿é áàéõàä äýýðõ õî¸ð õ¿÷èí ç¿éëñ àäèë íºëºº
õýðýãëýý ºññºíººð ÿäóóðàë áóóð÷, ¿ç¿¿ëñýí áà òýäãýýðèéí íºëººëëººð
õàðèí òýãø áóñ áàéäàë ºññºíººð ÿäóóðëûí ìýäðýìæèéí öýâýð áóóðàëò
ÿäóóðàë íýìýãäýõ õàíäëàãàòàé áàéäàã. 0.7 ïóíêò áàéíà. Õîò, õºäººãººð
ßäóóðëûí ººð÷ëºëòèéã ºñºëòèéí àâ÷ ¿çâýë ýäãýýð õ¿÷èí ç¿éë õî¸óë
áîëîí òýãø áóñ áàéäëûí á¿ðýëäýõ¿¿í íºëººëñºí áºãººä ¿¿íýýñ ºñºëòèéí
õýñã¿¿äýä õóâààí ¿çñýíýýð äýýðõè á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã õºäººãèéí ÿäóóðàë
õàíäëàãûã á¿ð òîäîðõîé õàðæ áîëíî.5 áóóðàõàä ãîëëîí íºëººëæýý. Õîòîä
Áîäèò äóíäàæ õýðýãëýý ººð÷ëºãäºæ, ÿäóóðàë 4.5 ïóíêòýýð áóóðñàí áºãººä
õàðèí òýãø áóñ áàéäàë ººð÷ëºãäººã¿é ýíý õóãàöààíä õîòîä òýãø áóñ áàéäàë
íºõöºëä ¿¿ñýõ ººð÷ëºëò íü ÿäóóðëûí ººð÷ëºãäººã¿é áîë ÿäóóðàë 2.3
ººð÷ëºëòèéí ºñºëòèéí á¿ðýëäýõ¿¿í ïóíêòýýð áóóðàõ áàéæýý. Õºäººä
õýñýã þì. Õàðèí òýãø áóñ áàéäàë ÿäóóðàë 9.1 ïóíêòýýð áóóðñàí áºãººä
ººð÷ëºãäºæ, áîäèò äóíäàæ õýðýãëýý ýíý õóãàöààíä òýãø áóñ áàéäàë
ººð÷ëºãäººã¿é ¿åä ¿¿ñýõ ººð÷ëºëòèéã ººð÷ëºãäººã¿é áîë ÿäóóðàë 4.9
ÿäóóðëûí ººð÷ëºëòèéí òýãø áóñ ïóíêòýýð, áîäèò äóíäàæ õýðýãëýý
áàéäëûí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã ãýæ ¿çíý. ºñººã¿é áîë ÿäóóðàë 4.1 ïóíêòýýð
Õ¿ñíýãò 1.7-ä ÿäóóðëûí ººð÷ëºëòèéã áóóðàõ áàéæýý. Ñóóðüøëóóäààð
äýýðõ á¿ðýëäýõ¿¿íèé á¿òöýýð òîîöîæ ¿çýõýä ºñºëòèéí áîëîí òýãø
õàðóóëëàà. áóñ áàéäëûí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿ä àëü
Óëñûí õýìæýýíä ºñºëòèéí àëü íü ÿäóóðàë áóóðàõàä íºëººëñºí
á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã áîëîí òýãø áóñ áàéíà. Àéìãèéí òºâ áîëîí õºäºº
áàéäëûí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã àëü íóòàãò ºñºëòèéí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã,
àëü íü ÿäóóðàë áóóðàõàä íºëºº Óëààíáààòàð õîò áîëîí ñóìûí òºâä
¿ç¿¿ëæýý. Æèøýý íü, 2012 áîëîí 2014 òýãø áóñ áàéäëûí ººð÷ëºëò ÿäóóðàë
îíû õîîðîíä ÿäóóðëûí õàìðàëòûí áóóðàõàä èë¿¿ íºëººëæýý. Áàðóóí
õ¿ðýý óëñûí õýìæýýíä 5.8 ïóíêòýýð áîëîí Òºâèéí á¿ñèéí ÿäóóðëûí
áóóð÷ýý. Õýðýâ ýíý õóãàöààíä áóóðàëòàä ºñºëòèéí áîëîí òýãø áóñ
òýãø áóñ áàéäàë ººð÷ëºãäººã¿é áàéäëûí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿ä àëü
áîë õýðýãëýýíèé ºñºëòèéí óëìààñ àëü íü èæèë õýìæýýãýýð íºëººëñºí.
ÿäóóðàë 2.7 ïóíêòýýð, áîäèò äóíäàæ Õàðèí Õàíãàéí á¿ñèéí õóâüä
õýðýãëýý ºñººã¿é áîë òýãø áóñ õýðýãëýýíèé ºñºëò ºíäºð áàéãàà
áàéäàë áóóðñíààñ áîëæ ÿäóóðàë 3.1 áºãººä ¿¿íèé ¿ð ä¿íä Õàíãàéí á¿ñèéí
ïóíêòýýð áóóðàõ áàéëàà. Ýäãýýð õî¸ð ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý íýëýýä
õ¿÷èí ç¿éëèéí íºëººãººð ÿäóóðëûí áóóðñàí áàéíà. Ç¿¿í á¿ñýä õýðýãëýý
öýâýð áóóðàëò 5.8 ïóíêò áîëæýý. ºññºí íü ÿäóóðàë áóóðàõàä, òýãø áóñ
áàéäëûí ººð÷ëºëò íü ÿäóóðàë ºñºõºä
5. “ßäóóðëûí õàðüöóóëàëò” ãàðûí àâëàãà, Ìàðòèí íºëººëæýý.
Ðàâàëëèîí (1992)
Õ¿ñíýãò 1.7. ßäóóðëûí ººð÷ëºëòèéã ºñºëòèéí áîëîí òýãø áóñ áàéäëûí

á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿äýä õóâààõ íü 2012, 2014 îí
ßäóóðëûí
Õàìðàëòûí õ¿ðýý Ã¿íçãèéðýëò Ìýäðýìæ
Óëñûí äóíäàæ
ßäóóðëûí ººð÷ëºëò -5.8 -1.8 -0.7

ªñºëòèéí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã -2.7 -0.8 -0.4
Òýãø áóñ áàéäëûí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã -3.1 -1.0 -0.4
Õîò
Õºäºº
Óëààíáààòàð
Àéìãèéí òºâ
Ñóìûí òºâ
ªñºëòèéí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã 0.0 0.0 0.0
Õºäºº íóòàã
Áàðóóí
Õàíãàé
Òºâ a/
Ç¿¿í
Òýãø áóñ áàéäëûí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã 0.1 -0.6 -0.5
2. ÀÆ ÁÀÉÄËÛÍ Ä¯Ð ÒªÐÕ
Àæ áàéäëûí ä¿ð òºðõ íü õ¿í àìûí ÿíç

á¿ðèéí á¿ëã¿¿äýä àìüæèðãààíû ò¿âøèí
ÿìàð áàéãààã õàðóóëäàã. Ýíý á¿ëýãò
ÿäóóðëûí øèíæ ÷àíàð, òýäãýýð íü ºðõèéí
ÿëãààòàé áàéäàë áîëîí àæ áàéäëûí áóñàä
¿ç¿¿ëýëò¿¿äòýé õýðõýí õîëáîãäîæ áàéãààã
õàðóóëæ, ÿäóóðëûí åðºíõèé òºðõèéã
àâ÷ ¿çíý. Èíãýñíýýð ÿäóó÷óóäûã ÿäóó áóñ
õ¿ì¿¿ñýýñ ÿëãàõ, ÿäóó õ¿í ãýæ õýí áý,
òýäíèé õ¿ì¿¿íèé êàïèòàë, ýçýìøèæ áóé
ýäèéí çàñãèéí íººö áàÿëãèéí ò¿âøèí,
àìüäàð÷ áàéãàà ñóóöíû ÷àíàð, õ¿ðòýæ áóé
íèéãìèéí õàìãààëàë, ýðõýëæ áàéãàà àæëûí
òºðºë çýðãèéã òîäîðõîéëîõ áîëîëöîîòîé
áîëîõ þì.
22 ÀÆ ÁÀÉÄÛÍ Ä¯Ð ÒªÐÕ
2.1 Õýðýãëýýíèé õýâ øèíæ õýñýã íü ãóòàë, õóâöàñíû çàðäàë

áºãººä óëñûí äóíäæààð íèéò
Áèä ºðõèéí íýã õ¿íä íîãäîõ õýðýãëýýíèé 17 õóâèéã ýçýëæ áàéíà.
õýðýãëýýã õ¿í àìûí àæ áàéäëûã Ýíý õýìæýý õîò, õºäººä 2012 îíûõòîé
òîäîðõîéëîõ, õàðüöóóëæ áîëîõóéö èæèë áàéíà. Òýýâýð, õîëáîîíû çàðäàë
¿ç¿¿ëýëò áîëãîí ñîíãîñîí. Ñóäàëãààíû íü íèéò õýðýãëýýíèé 12 õóâèéã ýçýëæ
ä¿íãýýð Ìîíãîë óëñûí íýã õ¿íä íîãäîõ áàéãàà áºãººä íèéñëýë õîòîä õàìãèéí
ñàðûí õýðýãëýý 2014 îíä äóíäæààð ºíäºð, õàðèí áóñàä ãóðâàí ñóóðüøèëä
268,069 òºãðºã6 áàéíà. Õ¿í àìûí îéðîëöîî, á¿ñ¿¿äèéí õóâüä ìºí
äóíäàæ õýðýãëýýã çàðäëûí ¿íäñýí îéðîëöîî áàéíà. Áîëîâñðîëûí
á¿ëã¿¿äýýð áîëîí õîò, õºäºº, á¿ñ çàðäàë íü íèéò õýðýãëýýíèé 5 õóâü
íóòãààð Õ¿ñíýãò 2.1-ä õàðóóëàâ. Õîò, áîëæ áàéãàà áºãººä Áàðóóí á¿ñýä
ñóóðèí ãàçðûí õ¿í àìûí õýðýãëýýíèé õàìãèéí ºíäºð áóþó 7 õóâü, áóñàä
ò¿âøèí õºäººíèéõººñ 26 õóâèàð á¿õ áàéðøèëä õàðüöàíãóé îéðîëöîî
èõ áàéíà. Á¿ñ¿¿äèéã õýðýãëýýíèé áàéãàà þì. Ñóóöíû õýðýãëýý íü íèéò
ò¿âøèíãýýð íü ýðýìáýëýí ¿çâýë Òºâèéí õýðýãëýýíèé 8 õóâü áîëæ áàéãàà
á¿ñ õàìãèéí ºíäºð äàðàà íü Õàíãàé, áºãººä õîòîä 10 õóâü, õºäººä 2
Áàðóóí, õàìãèéí ñ¿¿ëä Ç¿¿í á¿ñ îðæ õóâü áàéíà. Ýð¿¿ë ìýíäèéí çàðäàë
áàéíà. ªìíºõ æèë¿¿äýä Õàíãàéí 5 õóâü áà õîò, õºäººä îéðîëöîî
á¿ñèéí õýðýãëýý õàìãèéí áàãà áàéñàí áàéãàà áºãººä ñóóðüøëààð õàðâàë
áîë ýíý æèë õàðüöàíãóé ºññºí áàéíà. àéìãèéí òºâä õàðüöàíãóé ºíäºð
Õ¿í àìûí õýðýãëýýíèé á¿òöèéã áóþó 7 õóâüòàé áàéíà. Á¿ñèéí õóâüä
õ¿ñíýãòèéí äîîä õýñýãò ¿ç¿¿ëëýý. Õ¿íñ Áàðóóí á¿ñýä õàìãèéí èõ áóþó 8 õóâü,
íü íèéò õýðýãëýýíèé 33.6 õóâèéã ýçëýõ Õàíãàé áà Òºâèéí á¿ñýä õàìãèéí
ãîë á¿ðäýë õýñýã áîëæ áàéãàà íü õýâýýð áàãà áóþó 5 õóâü áàéíà. Õàëààëòûí
áîëîâ÷ íèéò õýðýãëýýíèé ä¿íä ýçëýõ çàðäàë íèéò õýðýãëýýíèé 4 õóâü áîëæ
õóâü õýìæýý íü õîò, õºäººä íýëýýä áàéãàà áºãººä õîò, õºäººãèéí õóâüä
ÿëãààòàé áàéíà. Õîò ñóóðèí ãàçðûí óëñûí äóíäàæòàé îéðîëöîî áàéíà.
àæ áàéäëûí ò¿âøèí õºäººíèéõººñ Óñ, öàõèëãààí, ãýðýëò¿¿ëýã çýðýã àõóéí
ººð áºãººä õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé õýðýãëýý 2 õóâü áîëæ áàéíà. Íèéò
õóâèéí æèí íü åðºíõèéäºº áàãà õýðýãëýýíèé ¿ëäñýí 14 õóâü íü àìðàëò
áàéäàã. Íèéñëýë õîò, àéìãèéí òºâä ÷ºëººò öàã, ãîî ñàéõàí, óäààí ýäýëãýýò
õ¿íñíèé õóâü õýìæýý íü 31 õóâü áàðàà áîëîí àðõè, òàìõèíä íîîãäîæ
áàéíà. Õàðèí ñóìûí òºâ áîëîí õºäººä áàéíà.
õ¿íñíèé õýðýãëýýíèé íèéò õýðýãëýýíä
ýçëýõ õóâèéí æèí õîîðîíäîî íèëýýí
ÿëãààòàé áàéíà. Á¿ñ íóòãóóäûí õóâüä
õ¿íñíèé õóâèéí æèí åðºíõèéäºº
îéðîëöîî áóþó 36-ãààñ 37 õóâü áóþó
2012 îíòîé õàðüöóóëàõàä áàãàññàí
ýåðýã ¿ç¿¿ëýëò áàéíà.
Õ¿íñíèé áóñ íýð òºðë¿¿äèéí
äîòðîîñ õàìãèéí òîì á¿ðýëäýõ¿¿í
6. Ìºíãºí ä¿íãýýð èëýðõèéëýãäñýí ìýäýýëýë íü îíû

¿íýýð òîîöîãäñîí áîëíî
Õ¿ñíýãò 2.1. Íýã õ¿íä ñàðä íîãäîõ õýðýãëýý, ¿íäñýí íýð òºðëººð, òºãðºãººð
Ñóóðüøëààð Á¿ñ íóòàã
Óëñûí
Õîò Õºäºº
äóíäàæ Àéìãèéí Ñóìûí Õºäºº
Óëààíáààòàð Áàðóóí Õàíãàé Òºâ a/ Ç¿¿í
òºâ òºâ íóòàã
Õýðýãëýý, òºãðºã
Õ¿íñ 90 028 89 075 91 697 93 429 80 152 87 546 95 453 83 613 84 529 97 395 81 884
Ñîãòóóðóóëàõ óíäàà, òàìõè 3 407 2 039 5 801 1 984 2 152 5 682 5 908 3 278 4 970 5 190 4 088
Áîëîâñðîë 13 532 15 212 10 591 15 708 14 196 11 714 9 575 15 935 11 045 10 795 8 254
Ýð¿¿ë ìýíä 13 505 14 226 12 243 12 331 18 109 15 330 9 449 18 881 12 051 13 555 12 942
Óäààí ýäýëãýýòýé áàðàà 1/ 9 451 11 252 6 298 12 556 8 578 7 193 5 488 5 664 7 018 8 246 8 029
Ò¿ðýýñ 2/ 20 602 29 357 5 281 35 109 17 567 8 162 2 674 5 604 9 475 13 916 10 127
Õàëààëò 3/ 10 027 10 608 9 011 10 312 11 216 10 357 7 792 11 114 9 744 9 447 8 126
¯éë÷èëãýý 4/ 6 213 8 296 2 566 9 010 6 832 4 705 631 2 711 3 544 6 070 4 333
Õóâöàñ 44 739 45 373 43 629 44 813 46 521 45 446 41 985 44 247 47 163 44 497 39 607
Òýýâýð õîëáîî 33 374 39 025 23 483 44 032 28 765 24 007 23 010 22 880 22 953 30 230 26 607
Áóñàä 5/ 23 191 25 660 18 871 26 096 24 767 20 086 17 772 18 719 21 431 22 967 20 519
Íèéò 268 069 290 123 229 471 305 380 258 855 240 228 219 737 232 646 233 923 262 308 224 516
Õóâèéí æèí, õóâü
Õ¿íñ 33.6 30.7 40.0 30.6 31.0 36.4 43.4 35.9 36.1 37.1 36.5
Ñîãòóóðóóëàõ óíäàà, òàìõè 1.3 0.7 2.5 0.6 0.8 2.4 2.7 1.4 2.1 2.0 1.8
Áîëîâñðîë 5.1 5.2 4.6 5.1 5.5 4.9 4.4 6.9 4.7 4.1 3.7
Ýð¿¿ë ìýíä 5.0 4.9 5.4 4.0 7.0 6.4 4.3 8.1 5.1 5.2 5.8
Óäààí ýäýëãýýòýé áàðàà 1/ 3.5 3.9 2.8 4.1 3.3 3.0 2.5 2.4 3.0 3.1 3.6
Ò¿ðýýñ 2/ 7.7 10.1 2.3 11.5 6.8 3.4 1.2 2.4 4.1 5.3 4.5
Õàëààëò 3/ 3.7 3.7 3.9 3.4 4.3 4.3 3.5 4.8 4.2 3.6 3.6
¯éë÷èëãýý 4/ 2.3 2.9 1.1 3.0 2.6 1.9 0.3 1.2 1.5 2.3 1.9
Õóâöàñ 16.7 15.6 19.0 14.7 18.0 18.9 19.1 19.0 20.2 17.0 17.6
Òýýâýð õîëáîî 12.4 13.5 10.2 14.4 11.1 10.0 10.5 9.8 9.8 11.5 11.9
Áóñàä 5/ 8.7 8.8 8.2 8.6 9.6 8.4 8.1 8.1 9.2 8.8 9.1
Íèéò 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0
1/ Óäààí ýäýëãýýò áàðààã àøèãëàñíààñ ¿¿ññýí õýðýãëýýã ìºíãºí ä¿íãýýð èëýðõèéëýâ.
2/ Ñóóö ýçýìøñýíýýñ ãàð÷ áóé õýðýãëýýã ìºíãºí ä¿íãýýð òîîöñîí. Õýðýâ òóõàéí ºðõ ñóóöàà ò¿ðýýñëýí àøèãëàæ áàéãàà áîë òîîöîîëñîí óòãûã áèø õàðèí ò¿ðýýñèéí æèíõýíý óòãûã àâíà.
3/ Òºâëºðñºí áîëîí îðîí íóòãèéí õàëààëò, ìîä, í¿¿ðñ, àðãàë, õºðçºí îðíî.
4/ Ãýðýë, öàõèëãààí, óñíû õýðýãëýýã òîîöñîí áºãººä òåëåôîí óòñûã îðóóëààã¿é.
ÀÆ ÁÀÉÄÛÍ Ä¯Ð ÒªÐÕ
5/ Àìðàëò, ÷ºëººò öàã, ¿çâýð, ãîî ñàéõàí, àðèóí öýâðèéí áàðàà áîëîí ãýð àõóéí õýðýãñýë îðíî.
23
Õ¿ñíýãò 2.2. Íýã õ¿íä ñàðä íîãäîõ õýðýãëýý, ¿íäñýí íýð òºðëººð, ÿäóóðëûí
áàéäëààð, õîò, õºäººãººð
Íèéò Õîò Õºäºº
ßäóó áóñ ßäóó ßäóó áóñ ßäóó ßäóó áóñ ßäóó
Õ¿íñ 100 787 50 937 98 850 46 974 104 523 55 892
Ñîãòóóðóóëàõ óíäàà, òàìõè 3 837 1 842 2 287 972 6 829 2 929
Áîëîâñðîë 16 124 4 110 17 768 4 202 12 954 3 994
Ýð¿¿ë ìýíä 16 607 2 231 16 993 2 310 15 864 2 133
Óäààí ýäýëãýýòýé áàðàà 1/ 11 441 2 219 13 348 2 226 7 762 2 212
Ò¿ðýýñ 2/ 25 231 3 783 34 998 5 061 6 390 2 186
Õàëààëò 3/ 10 868 6 973 11 206 8 031 10 214 5 650
¯éë÷èëãýý 4/ 7 169 2 739 9 326 3 860 3 007 1 336
Õóâöàñ 52 092 18 019 52 172 16 089 51 938 20 433
Òýýâýð õîëáîî 40 058 9 089 45 834 9 703 28 914 8 321
Áóñàä 5/ 27 077 9 073 29 515 9 058 22 374 9 092
Íèéò 311 291 111 015 332 297 108 486 270 769 114 178
Õóâèéí æèí, õóâü
Õ¿íñ 32.4 45.9 29.7 43.3 38.6 48.9
Ñîãòóóðóóëàõ óíäàà, òàìõè 1.2 1.6 0.7 0.9 2.5 2.6
Áîëîâñðîë 5.2 3.7 5.4 3.9 4.8 3.5
Ýð¿¿ë ìýíä 5.3 2.0 5.1 2.1 5.8 1.9
Óäààí ýäýëãýýòýé áàðàà 1/ 3.7 2.0 4.0 2.1 2.9 1.9
Ò¿ðýýñ 2/ 8.1 3.4 10.5 4.7 2.3 1.9
Õàëààëò 3/ 3.5 6.3 3.4 7.4 3.8 4.9
¯éë÷èëãýý 4/ 2.3 2.5 2.8 3.6 1.1 1.2
Õóâöàñ 16.7 16.2 15.7 14.8 19.2 17.9
Òýýâýð õîëáîî 12.9 8.2 13.8 8.9 10.7 7.3
Áóñàä 5/ 8.7 8.2 8.9 8.3 8.3 8.0
Íèéò 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0
2/ Ñóóö ýçýìøñýíýýñ ãàð÷ áóé õýðýãëýýã ìºíãºí ä¿íãýýð òîîöñîí. Õýðýâ òóõàéí ºðõ ñóóöàà ò¿ðýýñëýí àøèãëàæ áàéãà
áîë òîîöîîëñîí óòãûã áèø õàðèí ò¿ðýýñèéí æèíõýíý óòãûã àâíà.
4/ Ãýðýë, öàõèëãààí, óñíû õýðýãëýýã òîîöñîí áºãººä òåëåôîí óòñûã îðóóëààã¿é.
ßäóó áîëîí ÿäóó áóñ õ¿ì¿¿ñèéí àìûí áîëîâñðîëûí äóíäàæ çàðäàë

õýðýãëýýíèé áàéäàë èõýýõýí ÿëãààòàé ÿäóó÷óóäûíõààñ 4 äàõèí èõ áîëîâ÷
áàéíà (Õ¿ñíýãò 2.2). ßäóó áóñ õ¿í àì ä¿íä ýçëýõ õóâü õýìæýýãýýð àâ÷ ¿çâýë
ÿäóó÷óóäààñ 3 äàõèí èõ õýðýãëýýòýé, ÿäóó áóñ õ¿í àìûíõ ÿäóó õ¿í àìûíõààñ
ìºí ÿäóó áóñ õ¿í àìûí õ¿íñíèé äóíäàæ áàãà çýðýã ë ºíäºð áàéíà. ßäóó áóñ
õýðýãëýý ÿäóó÷óóäûí õ¿íñíèé äóíäàæ õ¿í àìûí ýð¿¿ë ìýíäèéí äóíäàæ
õýðýãëýýíýýñ õî¸ð äàõèí èõ áàéíà. çàðäàë ÿäóó÷óóäûíõààñ 7 äàõèí ºíäºð
ßäóó÷óóäûí íèéò õýðýãëýýíä õ¿íñíèé áºãººä õóâü õýìæýýíèé õóâüä ÷ èë¿¿
õóâèéí æèí ºíäºð áóþó 45.9 õóâèéã áàéíà. ßäóó áóñ õ¿í àì õàëààëòàíäàà
ýçýëæ áàéíà. ßäóó÷óóäûí õ¿íñíèé ÿäóó÷óóäààñ èë¿¿ çàðäàë ãàðãàäàã
õýðýãëýý íü ÿäóó áóñ õ¿í àìûã áîäâîë áîëîâ÷ íèéò õýðýãëýýíä ýçëýõ õóâü
íèéò õýðýãëýýíä íü èë¿¿ ºíäºð õóâü õýìæýýãýýðýý ÿäóó õ¿í àìûíõ èë¿¿
ýçýëäýã òóë õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé áàéíà. ßäóó áóñ õ¿í àìûí õóâöàñíû
¿íèéí ºñºëò òýäýíä èë¿¿ õ¿íäýýð çàðäàë ÿäóó÷óóäûíõààñ 3 äàõèí èõ
òóñàõ íü òîäîðõîé þì. ßäóó áóñ õ¿í áîëîâ÷ ÿäóó áîëîí ÿäóó áóñ õ¿í àìûí
ÀÆ ÁÀÉÄÛÍ Ä¯Ð ÒªÐÕ 25
õóâöàñíû çàðäëûí íèéò õýðýãëýýíä ßäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý íü

ýçëýõ õóâü õýìæýý îéðîëöîî áàéíà. ñóäàëãààíû ýõíèé óëèðàëä 23.9 õóâü
Ýöýñò íü òýìäýãëýõýä, ÿäóó áóñ õ¿í áàéñàí áîë ñ¿¿ëèéí óëèðàë áóþó îíû
àì òýýâýð, õîëáîîíû çàðäàëä ÿäóó ñ¿¿ëèéí ãóðâàí ñàðä 21.2 õóâü áîëæ
õ¿í àìûã áîäâîë õàðüöàíãóé èõèéã áóóðñàí áºãººä åðºíõèéä íü õàðàõàä
çàðöóóëäàã áàéíà. õ¿í àìûí àìüæèðãàà ñ¿¿ëèéí õàãàñ
æèëä ñàéæèðñàí áàéíà. ßäóóðàë
2.2 ßäóóðàë óëèðëûí õýëáýëçëýýñ ãóðàâäóãààð óëèðàëä õàðüöàíãóé áàãà
õàìààðàõ íü áóþó 17.4 õóâüòàé áîëæ áóóðñàí õýäèé
÷ äºðºâä¿ãýýð óëèðàëä 3.8 ïóíêòýýð
Õ¿í àìûí õýðýãëýýíèé ò¿âøèí íýìýãäñýí áàéíà.
óëèðëààð õýëáýëçýõýä ìàë àæ àõóé,
ãàçàð òàðèàëàí ýðõëýëòèéí õ¿÷èí 2.3 ªðõèéí àì á¿ëèéí á¿òýö
ç¿éë¿¿ä õàìãèéí èõ íºëººëäºã.
Õ¿íñíèé õýðýãëýýíèé á¿òýö íü Ñóäàëãààíä õàìðàãäñàí ºðõ¿¿äèéí
óëèðëààð ýðñ ººð÷ëºãäºõ áóþó çóí àì á¿ëèéí á¿òýö õîîðîíäîî èõýýõýí
ñ¿¿, öàãààí èäýý, íàìàð õ¿íñíèé ÿëãààòàé áàéäàã. Çàðèì ºðõ íü ¿íäñýí
íîãîî, ºâºë ìàõûã ò¿ëõ¿¿ õýðýãëýõ ãýð á¿ëýýñ (ýõíýð, íºõºð, õ¿¿õä¿¿äýýñ
áîëîâ÷ õàâàð åðºíõèéäºº òàð÷èãäóó
á¿ðäñýí), íºãºº õýñýã íü ºðãºòãºñºí
áàéäàã. Íàìàðòàà ñ¿¿, öàãààí
ãýð á¿ëýýñ (ýõíýð, íºõºð, õ¿¿õä¿¿äýýñ
èäýý ñàéòàé, ìàõíû õàíãàìæ áàñ
ãàäíà áóñàä õàìààòíóóäààñ á¿ðäñýí)
ñàéæèðäàã òóë äºðâºí óëèðàë äîòðîî
òóñ òóñ á¿ðäýæ áàéõàä çàðèì ºðõ¿¿ä
õ¿íñíèé õýðýãëýý õàìãèéí ºíäºð,
îëîí õ¿¿õýäòýé, ýñâýë çºâõºí ºíäºð
õàðüöàíãóé ýëáýã, äýëáýã óëèðàë þì.
Áèä ºìíºõ òàéëàíòàé õàðüöóóëàõ íàñòàé õ¿ì¿¿ñýýñ á¿ðäñýí ãýõ ìýòýýð
áîëîìæèéã õàíãàõûí òóëä Ìîíãîë ÿëãààòàé áàéíà. ¯¿íýýñ ÿäóóðàë áîëîí
îðíû áàéãàëèéí äºðâºí óëèðëààð ºðõèéí àì á¿ëèéí á¿òöèéí õîîðîíä
áóñ õàðèí õóàíëèéí äºðâºí óëèðëààð7 õàðèëöàí õàìààðàë áàéíà óó? ãýñýí
ä¿í øèíæèëãýý õèéëýý. Ñóäàëãàà àñóóëò ãàð÷ èðæ áàéíà. Õ¿ñíýãò
ÿâóóëñàí íýã æèëèéí õóãàöààíä õ¿í 2.3-ò ºðõèéí àì á¿ëèéí òîîíîîñ
àìûí àæ áàéäàë á¿õ óëèðëûí õóâüä øàëòãààëæ ÿäóóðëûí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä
ººð÷ëºëò áàãàòàé, òîãòâîðòîé áàéñàí õýðõýí ººð÷ëºãäºæ áàéãààã õàðóóëàâ.
ãýæ õýëæ áîëîõ áîëîâ÷ ãóðàâäóãààð ªðõèéí àì á¿ëèéí òîî íýìýãäýõ
óëèðëûí õóâüä õ¿í àìûí àìüæèðãàà òóñàì ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý
1
àðàé
1
äýýã¿¿ð, ñàéí áàéñàí ãýäãèéã æèãä ºñ÷ áàéíà. Ýíý õàíäëàãà íü àæ
Çóðàã 2.1-ýýñ õàðæ áîëíî. áàéäëûí ¿ç¿¿ëýëòèéã íýã õ¿íä íîãäîõ
.8 .8 2012 2012
õýðýãëýýãýýð àâ÷ áàéãàà òîõèîëäîëä
Çóðàã 2.1. ßäóóðëûí

.6 .6
2014 2014
õàìðàëòûí õóâü, óëèðëààð òèéì ÷ ãàéõìààð ç¿éë áèø þì. Ãàíö
30.0 áèå õ¿íèé õóâüä ÿäóó áàéõ ìàãàäëàë
.4 .4 25.0
îéðîëöîîãîîð 2 õóâü áàéíà. Õàðèí 2
20.0
.2 .2 15.0 àì á¿ëòýé ºðõèéí 5 õóâü íü ÿäóó áàéíà.

Хувь
10.0 Èéì ºðõ¿¿ä íèéò õ¿í àìûí 13 õóâü,
0 0
0
5.0
200
0
0.0
200
400 400
600 600
800 1000
800 1000 ÿäóó÷óóäûí 3 îð÷èì õóâèéã ýçýëæ
НэгУлсын
хүнддундаж
сард
Нэгногдох
хүндI Улирал
сард
хэрэглээ
ногдох
(мян.төг)
хэрэглээ
II Улирал(мян.төг)
2012 ба ӨНЭЗС 2014.
2012 ба ӨНЭЗС 2014.
III Улирал IV Улирал
áàéíà. Äóíäàæ áóþó 3-5 àì á¿ëòýé
ºðõ¿¿äèéí ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý
7. Ìîíãîë óëñàä 6-8-ð ñàðóóä íü çóí, 9-11-ð ñàðóóä íü
íàìàð, 12-2 ñàðóóä íü ºâºë, 3-5 ñàðóóä íü õàâðûí 11-27 îð÷èì õóâü áîëæ áàéíà.
óëèðàëä òîîöîãääîã.
Õ¿ñíýãò 2.3. ßäóóðàë áà ºðõèéí àì á¿ëèéí òîî

ªðõèéí àì á¿ëèéí òîî
Óëñûí
8-ààñ
äóíäàæ 1 2 3 4 5 6 7 äýýø
ßäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý 21.6 2.1 4.7 10.7 18.1 26.9 37.3 45.0 60.6
(0.7) (0.4) (0.5) (0.7) (0.9) (1.2) (1.8) (3.2) (3.9)
ßäóóðëûí ã¿íçãèéðýëò 5.2 0.4 0.8 2.0 3.8 6.3 9.5 13.2 20.6
(0.2) (0.1) (0.1) (0.2) (0.2) (0.4) (0.6) (1.3) (1.9)
ßäóóðëûí ìýäðýìæ 1.9 0.1 0.2 0.6 1.2 2.2 3.5 5.4 9.3
(0.1) (0.1) (0.0) (0.1) (0.1) (0.2) (0.3) (0.7) (1.1)
Õ¿í àìûí õóâèéí æèí (%) 100.0 3.1 9.9 18.5 28.1 21.4 11.0 4.4 3.6
õ¿í àìûí õóâèéí æèí (%) 100.0 0.3 2.2 9.2 23.5 26.7 19.1 9.1 9.9
Õ¿í àì ç¿éí à÷ààëàë (%) 40.0 45.0 40.4 32.1 39.5 44.2 45.3 45.9 45.6
Õ¿¿õäèéí òîî (àì á¿ëä ýçëýõ
õóâèéí æèí) 25.1 0.0 6.8 22.7 35.3 40.7 41.5 40.4 40.7
ªðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí íàñ 45.3 52.2 51.6 43.7 40.9 42.2 44.6 46.8 49.5
Ýðýãòýé òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ (%) 77.0 45.5 65.0 77.4 87.6 89.5 89.5 86.4 74.9
Ñàíàìæ: Ñóäàëãààíû çîõèîìæîîñ õàìààðñàí ñòàíäàðò àëäààã õààëòàíä õàðóóëàâ.
Ýäãýýð ºðõ íèéò õ¿í àìûí 68 õóâèéã, õàðóóëàâ. Õ¿í àì ç¿éí à÷ààëëûí õàðüöàà
ÿäóó÷óóäûí 59 õóâèéã ýçýëæ áàéíà. èõ áàéõ òóñàì òóõàéí ºðõ ÿäóóðàëä èë¿¿
Õàðèí çóðãààí àì á¿ëòýé ºðõèéí 37 ºðòºìòãèé áàéíà. ªðõèéí àì á¿ëèéí
îð÷èì õóâü íü, äîëîîãîîñ äýýø àì òîîíä õ¿¿õýä, ºíäºð íàñòíû ýçëýõ õóâèéí
á¿ëòýé ºðõèéí áàðàã òàë õóâü íü æèí õºäºëìºð ýðõýëæ áàéãàà ãèø¿¿äèéí
ÿäóó áàéíà. Ýäãýýð ºðõºä àìüäàðäàã õóâèéí æèíòýé õàðüöóóëàõàä ºíäºð áàéõ
õ¿ì¿¿ñ íèéò õ¿í àìûí 15 õóâèéã ýçýëæ íü “îðëîãî îëæ áóé” ãèø¿¿ä ººðººñºº
áàéãàà áîëîâ÷ íèéò ÿäóó÷óóäûí 28 ãàäíà òîäîðõîé òîîíû õ¿íèéã òýæýýæ
õóâèéã á¿ðä¿¿ëæ áàéíà. Íàéìààñ áàéãààã õàðóóëàõ áºãººä ºðõèéí ãèø¿¿í
äýýø àì á¿ëòýé ºðõ¿¿äýä ÿäóóðàë èõ á¿ðò íîãäîõ îðëîãî áà õýðýãëýýíèé
áóþó 61 õóâü íü ÿäóóðëûí øóãàìààñ ò¿âøèí áóóð÷ ÿäóóðàë íýìýãäýíý. Ýíý
äîîãóóð àìüäàð÷ áàéíà. Èéì òîîíû õàðüöàà íü 70 õóâü õ¿ðòýëõ óòãûã àâäàã
àì á¿ëòýé ºðõ íèéò õ¿í àìûí 4 õóâèéã, áºãººä ¿¿íýýñ äýýø áàéãàà òîõèîëäîëä
ÿäóó÷óóäûí 10 õóâèéã á¿ðä¿¿ëæ ÿäóóðàë áóóð÷ áàéíà. Ýíý òîõèîëäîëä
ýäãýýð ºðõ íü èõýâ÷ëýí àæèë ýðõýëæ
áàéíà.
áóé ýñâýë òýòãýâýð àâäàã, ìºí
ªðõèéí àì á¿ëèéí áàéäàëä ä¿í
õàìààòíóóäààñàà òóñëàìæ àâäàã çýðýã
øèíæèëãýý õèéõ õî¸ð äàõü àðãà íü õ¿í
òîãòìîë îðëîãîòîé ºíäºð íàñòíóóäààñ
àì ç¿éí à÷ààëëûí õàðüöààíä ¿íäýñëýäýã.
á¿ðäñýí áàéäàã òóë ÿäóóðàëä ºðòºõ íü
ªðõèéí àì á¿ëèéí á¿òöèéã ñóäëàõàä
áàãàñ÷ áàéãààã õàðóóëíà.
ýíý ¿ç¿¿ëýëòèéã ºðãºí àøèãëàäàã
áºãººä ºðõèéí õºäºëìºðèéí áóñ íàñíû 8. ¯¿íèé çýðýãöýý õºäºëìºðèéí áóñ íàñíû õ¿í àì
ãèø¿¿äèéã ºðõèéí íèéò ãèø¿¿äèéí áà õºäºëìºðèéí íàñíû õ¿í àìûí õàðüöàà áóþó
åðºíõèéäºº 15, ò¿¿íýýñ äîîø íàñíû áà 64-ººñ äýýø
òîîíä õàðüöóóëñàí õàðüöàà.8 ªºðººð íàñíû õ¿í àìûã 15-64 íàñíû õ¿í àì õàðüöóóëñàí
õýëáýë ºðõºä áàéãàà “òýæýýëãýã÷äèéí” õàðüöààãààð òîäîðõîéëæ áîëíî. Òèéìýýñ ýíý íü
ºðõèéí “îðëîãî îëîã÷” á¿ðò õýäýí “òýæýýãäýã÷” íîãäîæ
õóâèéí æèíã èëýðõèéëíý. Çóðàã 2.2-ò áàéãààã èëýðõèéëäýã. Ãýõäýý Ìîíãîë Óëñûí íºõöºëä
ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý áîëîí õ¿í àì õºäºëìºðèéí íàñûã òîäîðõîéëîõäîî ººð àíãèëàë
áàðèìòàëäàã áºãººä 16-59 íàñíû ýðýãòýé÷¿¿ä, 16-54
ç¿éí à÷ààëëûí õîîðîíäûí õàìààðëûã íàñíû ýìýãòýé÷¿¿äèéã õºäºëìºðèéí íàñíû õ¿í àìä
òîîöäîã.
Çóðàã 2.2. ßäóóðàë áà õ¿í 2.4 ªðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí øèíæ

àì ç¿éí à÷ààëëûí õàðüöàà áàéäàë
ßäóóðëûí òàëààðõ çàðèì

õàðüöóóëàëòûã õèéõèéí òóëä
ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí òîäîðõîé
øèíæ áàéäëààð íü ºðõ¿¿äèéã
àíãèëàõ íü ïðàêòèêò ýëáýã áàéäàã9.
Çàðèì ñóë òàë áàéäàã ÷ ýíý íü ºðõ
õîîðîíäûí õàðüöóóëàëòûã õèéõ
ýíãèéí áîëîâ÷ ÷óõàë àðãûí íýã ìºí10.
ªðõèéí ýäèéí çàñãèéí ãîë ýõ
¿¿ñâýð áîëîí àìüæèðãààíû áàéäëûã
èõýíõ òîõèîëäîëä òîäîðõîéëæ
áàéäàã ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí øèíæ
Õ¿í àì ç¿éí à÷ààëëûí õàðüöàà áàéäàëòàé òóõàéí ºðõèéí àì á¿ëèéí
õºäººä õàðüöàíãóé ºíäºð áàéíà. ªºðººð áàéäàë, àìüæèðãààíû ò¿âøíèé
õýëáýë ºðõºä áàéãàà “òýæýýëãýã÷äèéí” àñóóäàë çàéëøã¿é õàìààðàëòàé. Ýíý
õóâèéí æèí õºäººä èë¿¿ áàéíà.
á¿ëýãò ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí íàñ, õ¿éñ,
Õ¿ñíýãò 2.4. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí íàñààð

Óëñûí äóíäàæ <30 30 - 39 40 - 49 50 - 59 >=60
(0.7) (1.3) (1.1) (1.0) (1.1) (1.1)
(0.2) (0.4) (0.4) (0.3) (0.4) (0.3)
(0.1) (0.2) (0.2) (0.2) (0.2) (0.1)
Õ¿í àìûí õóâèéí æèí (%) 100.0 12.0 29.0 27.7 19.2 12.1
õ¿í àìûí õóâèéí æèí (%) 100.0 10.3 35.1 29.3 17.4 7.9
Õ¿í àì ç¿éí à÷ààëàë (%) 40.0 33.3 44.5 26.4 24.4 77.7
õóâèéí æèí) 25.1 31.6 42.9 25.3 11.9 7.7
Ýðýãòýé òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ (%) 77.0 83.8 85.4 80.8 73.4 57.2
9. ªÍÝÇÑ-íä ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí õóâüä íàðèéí 10. Ñóë òàëûí òóõàé ÿðèõàä, æèøýýëáýë, õýäèéãýýð ºðõèéí
òîäîðõîéëîëòûã àøèãëàñàí. ªðõèéí òýðã¿¿ëýã÷ ãýäýã õàìãèéí ºíäºð íàñòàé ãèø¿¿í äýýðõ òîäîðõîéëîëòîíä
íü ºðõèéí áóñàä ãèø¿¿äèéí õ¿ëýýí çºâøººðñºí, òîõèðîõã¿é ÷ ãýñýí ò¿¿íä õ¿íäëýë ¿ç¿¿ëæ ºðõèéí
áóñäûã çîõèîí áàéãóóëàõàä ãîë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýäýã, òýðã¿¿í ãýæ òîîöäîã. Áàñ íýãýí æèøýý áîë áýëýâñýí
ºðõèéí áýðõøýýëòýé àñóóäëóóäàä èõýíõ õàðèóöëàãûã ýìýãòýé ºðõèéí òýðã¿¿íèé ¿¿ðýã ã¿éöýòãýæ áàéãàà
õ¿ëýýäýã, ºðõèéí ñàíõ¿¿ãèéí àñóóäëûã èõýâ÷ëýí áîëîâ÷ õàìãèéí òîì õ¿¿ãýý ºðõèéí òýðã¿¿í ãýæ íýðëýõ
øèéäâýðëýäýã ãèø¿¿í þì. íü Ìîíãîë÷óóäûí äóíä ò¿ãýýìýë çàíøèë þì.
áîëîâñðîëûí ò¿âøèí, àæèë ýðõëýëò, ¿ëäñýí 31 õóâü íü 50-ààñ äýýø íàñíû

øèëæèëò õºäºëãººíèé áàéäëûã òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ¿¿ä áàéíà. ßäóóðëûí
ÿäóóðàëòàé õîëáîí àâ÷ ¿çýâ. õàíäëàãàä ýíý á¿ëã¿¿äèéí õýðýãëýýíèé
çºð¿¿ íºëººëñºí áàéæ áîëîõ òàëòàé.
2.4.1 Íàñ Æèøýý íü ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷ ãó÷èí
íàñ ãàðàõ ¿åä ºðõèéí àì á¿ëèéí òîî
ªðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí íàñ øèíý õ¿¿õäýýð íýìýãäýõ ìàãàäëàëòàé
ÿäóóðàëòàé ÿìàð õàìààðàëòàé áàéíà íü õ¿í àì ç¿éí à÷ààëàë ýíý íàñíû
âý? Õ¿ñíýãò 2.4-ä ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõºä ºíäºð áàéãààãààñ
íàñûã òàâàí á¿ëýãò õóâààæ õàðãàëçàõ õàðàãäàæ áàéíà. Ò¿¿í÷ëýí 60-ààñ
ÿäóóðëûí õýìæ¿¿ð¿¿äèéã íü ¿ç¿¿ëýâ. äýýø íàñíû á¿ëýãò ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷
Ãó÷èí íàñíààñ äîîø íàñàíä íü ýìýãòýé áàéõ ìàãàäëàë íýìýãäñýí
ÿäóóðàëä ºðòºõ íü áàãà áàéñíàà 30- õýâýýð áàéíà.
39 íàñíû á¿ëýãò ÿäóóðàëä ºðòºõ íü
íýìýãäýæ, äº÷ ãàðàõààð áóóð÷ áàéãàà 2.4.2 Õ¿éñ
åðºíõèé ä¿ð çóðàã õýâýýð áàéíà.
Íèéò ºðõèéí 12 õóâü íü 30-ààñ äîîø ªðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí õ¿éñèéí
íàñíû çàëóó ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷òýé, 57 áàéäàë ÿäóóðàëòàé ÿìàð õàìààðàëòàé
õóâü íü 30-49 íàñíû òýðã¿¿ëýã÷òýé, áàéãààã õ¿ñíýãò 2.5-îîñ õàðæ áîëíî.
Õ¿ñíýãò 2.5. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí õ¿éñýýð

Óëñûí õýìæýýíä Õîò Õºäºº
Ýìýãòýé Ýðýãòýé Ýìýãòýé Ýðýãòýé Ýìýãòýé Ýðýãòýé

(1.4) (0.7) (1.7) (0.9) (1.9) (1.0)
(0.5) (0.2) (0.6) (0.3) (0.7) (0.3)
(0.2) (0.1) (0.3) (0.1) (0.3) (0.1)
ßäóóðëûí øóãàìààñ äîîãóóð õ¿í
àìûí õóâèéí æèí (%) 20.1 79.9 27.5 72.5 10.8 89.2
Õ¿í àì ç¿éí à÷ààëàë (%) 46.6 38.0 44.1 37.5 53.3 38.7
Õ¿¿õäèéí òîî (àì á¿ëä ýçëýõ õóâèéí
æèí) 19.8 26.7 20.5 26.0 17.8 27.9
Ãýðëýñýí, õàìòðàí àìüäàðäàã (%) 13.9 93.1 15.3 92.5 9.3 94.1
Áýëýâñýí, ñàëñàí, òóñäàà àìüäàð÷
áàéãàà (%) 75.6 4.4 74.8 4.9 78.2 3.5
Íèéò ºðõèéí 18 õóâü íü ýìýãòýé áàéõ çýðýã àæ áàéäëûí áóñàä ÷óõàë

òýðã¿¿ëýã÷òýé áºãººä ýíý ¿ç¿¿ëýëò õîòîä òàëóóäûã îéëãîõîä òóñàëäàã. Õ¿ñíýãò
21 õóâü, õºäººä 12 õóâü áàéíà. Õîò 2.6-ä ÿäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã
ñóóðèí ãàçàðò áîëîí õºäººä ýðýãòýé ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí ýçýìøñýí
òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ¿¿äèéí ÿäóóðàë áîëîâñðîëûí äýýä ò¿âøíýýð õàðóóëàâ.
ýìýãòýé òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ¿¿äòýé Áîëîâñðîëûí ò¿âøèí áà ÿäóóðëûí
õàðüöóóëàõàä áàãà áàéíà. Õàðèí ýíý õîîðîíäûí õàìààðëûí òàëààð ä¿ãíýëò
ä¿ð çóðàã õºäºº íóòàãò ýñðýãýýðýý õèéõèéí ºìíº ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷äèéí
áàéíà. Õºäººä ýðýãòýé òýðã¿¿ëýã÷òýé áîëîâñðîëûí åðºíõèé ò¿âøèíã
ºðõ èë¿¿ ÿäóóðàëä ºðòñºí áàéäàëòàé õàðâàë, óëñûí õýìæýýãýýð àðâàí õ¿í
áàéíà. Ãýâ÷ áèä ýðñ ººð ººð á¿òýöòýé á¿ðèéí åñ íü á¿ðýí áóñ äóíä11 áîëîí
ºðõ¿¿äèéã ¿íýëæ áàéãàà ãýäãèéã ò¿¿íýýñ äýýø áîëîâñðîë ýçýìøñýí
äýýðõ ¿ð ä¿íã àøèãëàõäàà áîäîëöîõ òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõºä, õàðèí àðâàí õ¿í
¸ñòîé. ªðõ¿¿äèéí õ¿í àì ç¿éí ãóðâàí òóòìûí íýã íü áîëîâñðîëã¿é ýñâýë
îíöëîãèéã ¿¿íòýé õîëáîãäóóëàí áàãà áîëîâñðîëòîé òýðã¿¿ëýã÷ á¿õèé
äóðüäàæ áîëîõ þì. Íýãä¿ãýýðò, ºðõºä àìüäàð÷ áàéíà. Ñóäàëãààíû
àðâàí ýìýãòýé òýðã¿¿ëýã÷ òóòìûí æèë æèëèéí ä¿íãýýñ õàðàõàä ºðõèéí
áàðàã íàéì íü áýëýâñýí, ñàëñàí òýðã¿¿ëýã÷èéí ýçýìøñýí áîëîâñðîëûí
ýñâýë òóñãààðëàñàí áàéõàä àðâàí ò¿âøèí ºíäºð áàéõ òóñàì òóõàéí ºðõ
ýðýãòýé òýðã¿¿ëýã÷ òóòìûí åñ íü õàíü ÿäóóðàëä ºðòºõ ìàãàäëàë áàãàòàé
èæèëòýé áàéíà. Õî¸ðäóãààðò, ýìýãòýé áàéäàã ç¿é òîãòîë àæèãëàãäàæ áàéíà.
òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ¿¿äèéí äóíäàæ àì ªðõèéí òýðã¿¿ëýã÷ á¿ðýí äóíäààñ
á¿ë íü 3 áàéõàä ýðýãòýé òýðã¿¿ëýã÷òýé äýýø áîëîâñðîëòîé áàéõ íü ÿäóóðàëä
ºðõ¿¿äèéí äóíäàæ àì á¿ë 4 áàéíà. ºðòºõ ìàãàäëàëûã áóóðóóëñààð
Ãóðàâäóãààðò, ªðõèéí òýðã¿¿ëýã÷äèéí áàéíà. Á¿ðýí áóñ äóíä áîëîâñðîëòîé
õ¿éñýíä íàñíû çºð¿¿ òîä àæèãëàãäàæ òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõºä àìüäàðäàã õ¿í
áàéíà. Ýìýãòýé òýðã¿¿ëýã÷èéí äóíäàæ àìûí ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý
íàñ ýðýãòýé òýðã¿¿ëýã÷èéíõýýñ 8 32.4 õóâü áàéíà. Á¿ðýí äóíäààñ
íàñààð ºíäºð áàéíà. Äýýðõ õ¿í àì áàãà áîëîâñðîëòîé òýðã¿¿ëýã÷òýé
ç¿éí îíöëîã øèíæ¿¿ä ººð÷ëºëòã¿éãýýð ºðõ¿¿äèéí õóâüä ÿäóóðëûí õàìðàëòûí
õàäãàëàãäñààð áàéíà. õ¿ðýý îéðîëöîîãîîð 31-45 õóâü,
õàðèí á¿ðýí äóíä áîëîâñðîëòîé
2.4.3 Áîëîâñðîë òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõèéí õóâüä 25 õóâü,
ìýðãýæëèéí áîëîí òóñãàé ìýðãýæëèéí
Õ¿í àìûí àìüæèðãààíû ò¿âøèíã áîëîâñðîëòîé òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõèéí
ñàéæðóóëàõ íýã ÷óõàë õ¿÷èí ç¿éë íü õóâüä îéðîëöîîãîîð 13-19 õóâü
áîëîâñðîëûí àñóóäàë ãýæ ¿çýæ áîëíî. áàéíà. Õàðèí ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷ íü
Áîëîâñðîëã¿é ýñâýë áàãà áîëîâñðîëòîé äýýä áîëîâñðîëòîé áîë ÿäóóðëûí
õ¿í ìýðãýæëèéí óð ÷àäâàð øààðäàõã¿é õàìðàëòûí õ¿ðýý 5-6 õóâü áàéíà.
àæèë áóþó öàëèí áàãàòàé àæèë õèéæ
óëìààð õ¿íäðýë, áýðõøýýëä èë¿¿
ºðòºìòãèé áàéäàã. Áîëîâñðîëûí
ò¿âøèí ºíäºð áàéõ íü àæèëä îðîõ 11. Á¿ðýí áóñ äóíä áîëîâñðîëûí ñóðãàëòûí æèëèéí òîî
áîëîìæóóäûã íýìæ ºãºõººñ ãàäíà íü òºãññºí îíîîñ õàìààð÷ áàéíà. 1963 îí õ¿ðòýë á¿ðýí
áóñ äóíä áîëîâñðîë íü 7 æèëèéí ñóðãàëòòàé áàéñàí.
íèéãýìäýý èë¿¿ èäýâõèòýé îðîëöîîòîé 1964-2004 îí õ¿ðòýë 8 æèë, 2005 îíîîñ 9 æèëèéí
ñóðãàëòòàé áîëîîä áàéíà.
30
Õ¿ñíýãò 2.6. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí ýçýìøñýí áîëîâñðîëûí äýýä ò¿âøèíãýýð
Á¿ðýí Òåõíèêèéí Òóñãàé
Óëñûí Á¿ðýí Äèïëîìûí
Áîëîâñðîëã¿é Áàãà áóñ áîëîí ìýðãýæëèéí Áàêàëàâð Ìàãèñòð Äîêòîð
äóíäàæ äóíä äýýä
äóíä ìýðãýæëèéí äóíä
ßäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý 21.6 45.0 31.1 32.4 24.8 18.8 12.8 4.9 4.5 5.5 0.0
(0.7) (2.3) (1.8) (1.2) (1.2) (1.5) (1.6) (1.0) (0.7) (4.3) (0.0)
ßäóóðëûí ã¿íçãèéðýëò 5.2 12.3 7.3 8.1 6.1 4.7 2.5 0.9 0.8 1.1 0.0
(0.2) (1.0) (0.6) (0.4) (0.4) (0.5) (0.4) (0.2) (0.2) (1.0) (0.0)
ßäóóðëûí ìýäðýìæ 1.9 4.8 2.6 3.0 2.2 1.7 0.8 0.3 0.2 0.2 0.0
(0.1) (0.6) (0.3) (0.2) (0.2) (0.2) (0.1) (0.1) (0.1) (0.2) (0.0)
Õ¿í àìûí õóâèéí æèí (%) 100.0 3.8 8.7 18.9 27.4 12.8 6.2 8.9 11.6 1.5 0.2
õ¿í àìûí õóâèéí æèí (%) 100.0 7.9 12.6 28.4 31.5 11.1 3.7 2.0 2.4 0.4 0.0
ªðõèéí àì á¿ëèéí òîî 3.5 3.3 3.3 3.7 3.7 3.7 3.3 3.2 3.3 3.2 2.7
Õ¿í àì ç¿éí à÷ààëàë (%) 40.0 49.1 54.7 39.3 36.5 36.1 40.6 42.5 35.9 33.2 66.9
õóâèéí æèí) 25.1 26.7 21.7 26.0 27.9 24.4 19.9 18.3 29.0 26.4 17.0
ªðõèéí
òýðã¿¿ëýã÷èéí íàñ 45.3 47.2 53.1 46.0 42.3 46.0 50.4 49.9 37.5 41.3 55.2
Ýðýãòýé òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ
(%) 77.0 72.2 70.4 81.6 78.4 82.2 67.7 75.5 76.5 67.5 82.4
2.4.4 Àæèë ýðõëýëò ªðõèéí òýðã¿¿ëýã÷ íü áóñàä

ñàëáàðò àæèëëàæ áàéãàà ºðõ¿¿äòýé
ªðõèéí àæ áàéäëûã òîäîðõîéëîã÷ õàðüöóóëàõàä ìàë àæ àõóé ýðõýëäýã
ººð íýã ÷óõàë õ¿÷èí ç¿éë áîë ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ ÿäóóðàëä èë¿¿ èõ
ãèø¿¿äèéí, ò¿¿íèé äîòîð ºðõèéí ºðòñºí õàíäëàãà õýâýýð áàéíà. ªðõèéí
òýðã¿¿ëýã÷èéí õºäºëìºð ýðõëýëòèéí òýðã¿¿ëýã÷ íü òºðèéí áîëîí òºñâèéí
áàéäàë, ýðõýëæ áàéãàà àæëûí òºðºë áàéãóóëëàãà, ìºí òºðèéí ºì÷èò
áîëíî. Õ¿ñíýãò 2.7-ä ÿäóóðëûí òàëààðõ ¿éëäâýðò àæèëëàæ áàéãàà ºðõ¿¿äèéí
ìýäýýëëèéã àæèëëàõ õ¿÷íèé îðîëöîî, àìüæèðãààíû ò¿âøèí õóâèéí
àæèë ýðõëýëòèéí ¿íäñýí ñàëáàðààð õýâøèëä àæèëëàã÷äûíõààñ èë¿¿ ñàéí
õàðóóëàâ.12 ªðõèéí òýðã¿¿ëýã÷ íü àæèë áàéíà. ªðõèéí òýðã¿¿ëýã÷ íü õóâèéí
ýðõýëæ áàéãàà ºðõºä àìüäàð÷ áóé õ¿í õýâøèëä àæèëëàæ áàéãàà ºðõ¿¿äèéí
àìûí 20.2 õóâü íü ÿäóó áàéõàä ºðõèéí àìüæèðãààíû ò¿âøèí ìàë àæ àõóé
òýðã¿¿ëýã÷ íü àæèëã¿é ºðõ¿¿äèéí 38.3 ýðõëýã÷äèéí àìüæèðãààíû ò¿âøíýýñ
õóâü íü ÿäóó áàéíà. ñàéí áàéíà. ªðõèéí òýðã¿¿ëýã÷ íü
ªðõèéí òýðã¿¿ëýã÷ ÿìàð ñàëáàðò àæèë ýðõëýýã¿é ºðõ¿¿äèéí 38.3 õóâü íü
àæèë ýðõýëæ áàéãàà íü ºðõèéí ÿäóó áàéíà. Òýä íèéò ÿäóó÷óóäûí 14.0
àìüæèðãààíä èõýýõýí íºëººòýé áàéíà. õóâèéã ýçýëæ áàéíà. Äýýðõ ºðõ¿¿äýýñ
ªðõèéí òýðã¿¿ëýã÷ íü ¿éë÷èëãýýíèé ÿëãààòàé íýã á¿ëýã áàéãàà íü ºðõèéí
ñàëáàðò àæèëëàæ áàéãàà ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷ íü õºäºëìºðèéí çàõ çýýëä
ÿäóóðëûí ò¿âøèí àæ ¿éëäâýð áîëîí îðîëöîîã¿é ºðõ¿¿ä (òýòãýâýð, òýòãýìæ
õºäºº àæ àõóéí ñàëáàðò ºðõèéí àâàã÷èä) þì. ªðõèéí òýðã¿¿ëýã÷ íü
òýðã¿¿ëýã÷ íü àæèëëàäàã ºðõèéíõººñ òýòãýâýð, òýòãýìæ àâäàã ºðõ¿¿äèéí
õàðüöàíãóé áàãà áàéíà. ÿäóóðàëä õàìðàãäàõ ìàãàäëàë íü
ßäóó÷óóäûí 28.2 õóâü íü ºðõèéí óëñûí äóíäæààñ áàãà áàéíà. Ãýâ÷
òýðã¿¿ëýã÷ íü õºäºº àæ àõóéí ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷ íü òýòãýâýð
¿éëäâýðëýëä àæèëëàäàã, 19.7 õóâü àâäàã á¿ëýã ÿäóó÷óóäûí 15.5 õóâèéã
íü ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàðò àæèëëàäàã, á¿ðä¿¿ëæ áàéíà.
22.6 õóâü íü àæ ¿éëäâýðèéí ñàëáàðò
àæèëëàäàã òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõºä
àìüäàð÷ áàéãàà áºãººä 14.0 õóâü íü
ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷ íü ñ¿¿ëèéí íýã
æèëèéí õóãàöààíä îãò àæèë ýðõëýýã¿é
ºðõºä òóñ òóñ àìüäàð÷ áàéíà. ßäóóðàë
áîëîí àæèë ýðõëýëòèéí õàìààðëûã
ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí àæèë ýðõëýëòèéí
ñàëáàðààð íü ñóäàëæ ¿çüå. Õ¿ñíýãò 2.8-
ä ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéã ìàë ìàëëàäàã,
õóâèéí ñàëáàð, òºñâèéí áàéãóóëëàãà,
ìºí òºðèéí ºì÷èéí àæ àõóéí
íýãæèä àæèë ýðõýëäýãýýð íü ÿëãàí
õàðóóëàâ. Ò¿¿í÷ëýí àæèëëàõ õ¿÷íýýñ
ãàäóóð áàéãàà õ¿í àìûã òýòãýâýð,
òýòãýìæ àâàã÷ ãýæ òîäîðõîéëñîí. Ýíý 12. Õýðýâ ¿ã¿é áîë àæèëëàõ õ¿÷èíä òîîöîãäîõã¿é. Õýðýâ
õ¿ñíýãòýýñ äàðààõ ä¿ãíýëò¿¿äèéã õèéæ òóõàéí õ¿í ñ¿¿ëèéí æèë àæèë ýðõýëñýí, àæèë ýðõëýýã¿é
áîëîâ÷ áàéíãûí àæèëòýé, ýñâýë àæèëã¿é áºãººä àæèë
áîëíî. õàéñàí áîë àæèëëàõ õ¿÷èíä îðíî.
32
Õ¿ñíýãò 2.7. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí àæèëëàõ õ¿÷íèé îðîëöîîíû áàéäëààð
Àæèëòàé
Àæèëëàõ
Óëñûí
Õºäºº àæ Àæèëã¿é õ¿÷íýýñ
äóíäàæ Íèéò Àæ ¿éëäâýð ¯éë÷èëãýý
àõóé ãàäóóð
ßäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý 21.6 20.2 27.9 24.0 12.8 38.3 20.0
(0.7) (0.7) (1.3) (1.3) (0.7) (2.0) (1.3)
ßäóóðëûí ã¿íçãèéðýëò 5.2 4.6 5.8 6.0 2.9 11.8 5.1
(0.2) (0.2) (0.3) (0.4) (0.2) (0.8) (0.5)
ßäóóðëûí ìýäðýìæ 1.9 1.6 1.8 2.2 1.0 5.0 2.0
(0.1) (0.1) (0.1) (0.2) (0.1) (0.4) (0.2)

Õ¿í àìûí õóâèéí æèí (%) 100.0 75.4 21.7 20.4 33.3 7.9 16.7
ßäóóðëûí øóãàìààñ äîîãóóð õ¿í àìûí
õóâèéí æèí (%) 100.0 70.5 28.2 22.6 19.7 14.0 15.5
ªðõèéí àì á¿ëèéí òîî 3.5 3.7 3.8 3.8 3.6 3.8 2.8
Õ¿í àì ç¿éí à÷ààëàë (%) 40.0 34.3 37.8 33.3 32.7 30.3 63.1
Õ¿¿õäèéí òîî (àì á¿ëä ýçëýõ õóâèéí æèí) 25.1 29.2 29.1 30.7 28.4 26.6 10.5
ªðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí íàñ 45.3 40.6 42.4 38.9 40.5 42.8 62.5
Ýðýãòýé òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ (%) 77.0 84.1 90.7 88.9 77.3 68.7 55.4
Õ¿ñíýãò 2.8. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí àæèë ýðõëýëòèéí ñàëáàðààð
Àæèë ýðõýëäýã
Òýòãýâýð,
Óëñûí Àæèë
Òºðèéí ºì÷èò òýòãýìæ
äóíäàæ Ìàë÷èí Õóâèéí Óëñûí Áóñàä ýðõëýýã¿é
¿éëäâýð àâàã÷
ßäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý 21.6 26.6 19.7 12.8 12.7 22.1 38.3 20.0
(0.7) (1.4) (0.9) (1.1) (2.0) (7.8) (2.0) (1.3)
ßäóóðëûí ã¿íçãèéðýëò 5.2 5.2 5.0 2.7 2.4 4.3 11.8 5.1
(0.2) (0.4) (0.3) (0.3) (0.4) (1.7) (0.8) (0.5)
ßäóóðëûí ìýäðýìæ 1.9 1.6 1.8 0.9 0.7 1.3 5.0 2.0
(0.1) (0.1) (0.1) (0.2) (0.2) (0.6) (0.4) (0.2)
Õ¿í àìûí õóâèéí æèí (%) 100.0 19.3 41.5 11.7 2.5 0.3 7.9 16.7
ßäóóðëûí øóãàìààñ äîîãóóð õ¿í àìûí
õóâèéí æèí (%) 100.0 23.8 37.9 7.0 1.5 0.3 14.0 15.5
ªðõèéí àì á¿ëèéí òîî 3.5 3.8 3.7 3.6 3.6 3.5 3.8 2.8
Õ¿í àì ç¿éí à÷ààëàë (%) 40.0 38.6 32.9 33.5 29.9 30.3 30.3 63.1
Õ¿¿õäèéí òîî (àì á¿ëä ýçëýõ õóâèéí æèí) 25.1 29.3 29.4 29.0 27.7 24.5 26.6 10.5
ªðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí íàñ 45.3 42.4 39.6 41.1 40.5 41.8 42.8 62.5
Ýðýãòýé òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ (%) 77.0 91.0 83.6 75.2 84.1 90.5 68.7 55.4
Ñàíàìæ: Òýòãýìæ àâàã÷ ãýäýãò òºðººñ ÿìàð íýãýí òºðëèéí òýòãýâýð, òýòãýìæ àâ÷ áàéãàà á¿õ ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéã õàìðóóëëàà.
33
2.5 Õºðºíãº õºäººãººð àâ÷ ¿çâýë õîòûí õ¿í àìûí

7.6 õóâü íü, õºäººãèéí õ¿í àìûí 73.8
Õºðºíãº ºì÷ëºëèéí áàéäàë íü õóâü íü ìàë÷èí áàéíà. Õ¿í àìûí 21.7-
õ¿í àìûí àìüæèðãààíû ò¿âøèíã 27.2 õóâü íü àäóó, ¿õýð, õîíü, ÿìààòàé
òîäîðõîéëîõ áàñ íýã ÷óõàë õ¿÷èí ç¿éë áàéõàä 3.5 õóâü íü òýìýýòýé áàéíà.
áèëýý. Õºðºíãèéí ÷àäàâõèòàé áàéõ íü Óëààíáààòàð õîòîä ìàëòàé ºðõèéí òîî
àéë ºðõèéí ýäèéí çàñãèéí òîãòâîðã¿é õàìãèéí öººí, õàðèí õºäºº íóòàãò õ¿í
áàéäàë, õºäºº àæ àõóéí ¿éëäâýðëýë àìûí 94.6 õóâü íü àëü íýã òºðëèéí
äýõ óëèðëûí ººð÷ëºëò, íºëººëëèéã ìàëòàé áàéíà. Ìàëòàé ºðõèéã á¿ñ
àðèëãàõ áîëîìæèéã îëãîíî. Õýðýâ íóòãààð íü àâ÷ ¿çýõýä èéì ýðñ ÿëãàà
ºðõèéí ¿íäñýí îðëîãî îëîã÷ íü ãýíýò áàéõã¿é áîëîâ÷ Òºâèéí á¿ñýä áóñàä
àæèëã¿é áîëîõ, öàñ çóä, ãàí ãà÷èã, á¿ñ¿¿äòýé õàðüöóóëàõàä àðàé áàãà
óñíû ¿åð çýðýã áàéãàëèéí ãýíýòèéí áóþó õ¿í àìûí 38.0 õóâü íü ìàë÷èí
ãàìøèã òîõèîëäîõ çýðýã ýðñäýëä îðîõ áàéíà. Õàðèí Áàðóóí á¿ñýä ìàëòàé
¿åä ºðõèéí õýðýãëýýãýý õàíãàõûí òóëä ºðõ õàìãèéí ºíäºð áóþó õ¿í àìûí
ºðõ íü ¿ë õºäëºõ õºðºíãºº àøèãëàäàã. 67.6 õóâü, ÿëàíãóÿà õîíü, ÿìàà, òýìýý,
Òèéìýýñ áàÿëãèéí ýíý ¿ç¿¿ëýëòèéã àäóóòàé õ¿í àìûí ýçëýõ õóâü õýìæýý
òóõàéí ºðõèéã ýðñäýëä ºðòºõººñ õàðüöàíãóé ºíäºð áàéíà.
õàìãààëäàã äààòãàë ãýæ îéëãîæ áîëíî. Ìàëòàé ºðõ¿¿äèéã õîîðîíä íü
õàðüöóóëàí ñóäëàõûí òóëä ìàëûí
2.5.1 Ìàë òîîã íýãòãýí áîäîä øèëæ¿¿ëýí
òîîöîâ. Èíãýõýä ìàë÷äûí äóíä áîäîä
Ìàíàé óëñûí õóâüä ìàë ñ¿ðýã íü øèëæ¿¿ëñíýýð íýã õ¿íä íîãäîõ ìàëûí
ìàë÷èí àéë ºðõ¿¿äèéí àìèí ÷óõàë òîî 15 áîä áóþó 15 àäóóòàé òýíö¿¿
õºðºíãº, õºäºº àæ àõóéí ñàëáàðûí áàéíà.13 (Õ¿ñíýãò 2.9) Ìàëòàé íýã õ¿íä
¿íäñýí ¿éëäâýðëýë áîëäîã äàâõàð íîãäîõ ìàëûí äóíäàæ òîî õºäººä
à÷ õîëáîãäîëòîé. Àæèë ýðõýëäýã õîòûíõîîñ õî¸ð äàõèí èõ áàéíà. Á¿ñ
àðâàí õ¿í òóòìûí äºðºâ îð÷èì íü íóòãààð àâ÷ ¿çýõýä Òºâ, Ç¿¿í á¿ñ¿¿äýä
ìàë ìàëëàõ áîëîí ìàë àæ àõóéí íýã õ¿íä íîãäîõ ìàëûí äóíäàæ òîî
¿éëäâýðëýëòýé õîëáîîòîé õºäºëìºð õàìãèéí îëîí, õàðèí ìàë÷èí õ¿í àìûí
ýðõýëæ áàéíà. Òàâàí õîøóó ìàëûí òîî íü Áàðóóí, Õàíãàéí á¿ñ¿¿äòýé
òºðºë òóñ á¿ð íü ºðõèéí àìüæèðãààíä õàðüöóóëàõàä öººí áàéíà. Áàðóóí
ººð ººðèéí îíöëîãîîñ õàìààðàí ÿíç á¿ñýä òàâàí õîøóó ìàë áîëîí ìàëòàé
á¿ðèéí õýëáýðýýð äýìæëýã ¿ç¿¿ëäýã. õ¿íèé õóâèéí æèí õàìãèéí èõ áîëîâ÷
Òóõàéëáàë, ÿìààòàé ºðõ íü íîîëóóðûí íýã õ¿íä íîãäîõ ìàëûí äóíäàæ òîî
áèçíåñò îðîëöîõ, õîíü ýñâýë òýìýýòýé õàìãèéí áàãà áàéíà. Ýöýñò íü ÿäóó
áàéõ íü íîîñíû õóäàëäàà õèéõ, ¿õýð, îëîí õ¿í ìàë ìàëëàæ áàéãàà ÷ òýäíèé
àäóóòàé áàéõ íü ìàõ, ñ¿¿, öàãààí ºì÷èëæ áàéãàà ìàëûí äóíäàæ òîî
èäýý, àðüñ, øèð áîëîâñðóóëàõ ãýõ íü ÿäóó áóñ õ¿í àìûí ìàëûí äóíäàæ
ìýò îíöëîã äàâóó áîëîìæóóäûã áèé òîîíîîñ èëò öººí áàéíà. Òóõàéëáàë,
áîëãîäîã. õîíü, ÿìààã ÿäóó îëîí õ¿í ìàëëàæ
Ìàëòàé ºðõèéã òàâàí õîøóó áàéãàà ÷ ìàëûí òîî íü õàðüöàíãóé
ìàëûí òºðºë áîëîí õîò, õºäºº, á¿ñ, áàãà áàéíà.
ñóóðüøëààð Õ¿ñíýãò 2.9-ä õàðóóëàâ.
13. Ìàëûí òîîã íýãòãýí òîîëîõûí òóëä áîäîä øèëæ¿¿ëýõ
Óëñûí õýìæýýíä íèéò õ¿í àìûí 31.7 êîýôôèöèåíòèéã õýðýãëýâ. Ìàëûí áîäîä øèëæ¿¿ëýõ
õóâü íü ìàë÷èí áàéíà. ¯¿íèéã õîò, êîýôôèöèåíò: 1 áîä=1 àäóó=1 ¿õýð=0.67 òýìýý=6
õîíü=8 ÿìàà
Õ¿ñíýãò 2.9. Ìàë àæ àõóé ýðõëýëò
¯õýð Àäóó Òýìýý Õîíü ßìàà Áîä
Ìàëûí Ìàëûí Ìàëûí Ìàëûí Ìàëûí Ìàëûí
Ìàë÷èä Ìàë÷èä Ìàë÷èä Ìàë÷èä Ìàë÷èä Ìàë÷èä
äóíäàæ äóíäàæ äóíäàæ äóíäàæ äóíäàæ äóíäàæ
(%) (%) (%) (%) (%) (%)
òîî òîî òîî òîî òîî òîî
Óëñûí äóíäàæ 24.7 4.7 21.7 4.6 3.5 3.0 25.8 32.2 27.2 30.1 31.7 14.9
Õîò 5.3 3.4 3.0 4.4 0.2 2.7 4.3 20.4 4.8 17.1 7.6 7.5
Õºäºº 58.6 4.9 54.6 4.6 9.4 3.0 63.5 33.6 66.5 31.8 73.8 16.2
Óëààíáààòàð 2.5 4.2 1.2 5.7 0.0 0.5 1.1 23.7 1.1 19.2 3.1 7.7
Àéìãèéí òºâ 10.9 3.1 6.7 4.0 0.5 3.0 10.9 19.7 12.4 16.7 16.8 7.5
Ñóìûí òºâ 38.5 3.5 27.5 3.4 3.2 2.6 37.3 21.0 40.7 19.5 50.9 9.2
Õºäºº íóòàã 76.8 5.5 79.1 4.9 15.0 3.0 87.2 38.5 89.9 36.8 94.6 19.6
Áàðóóí 52.8 2.8 49.5 2.3 11.3 1.6 56.6 23.1 62.6 25.1 67.6 10.4
Õàíãàé 41.9 5.6 39.0 4.4 2.5 3.3 48.3 30.0 49.7 29.1 54.9 15.3
Òºâ a/ 27.4 5.1 22.4 7.1 5.3 6.5 29.2 44.1 30.5 42.5 38.0 19.1
Ç¿¿í 45.3 6.7 38.3 7.6 6.7 1.5 41.1 48.0 41.7 31.0 50.5 21.8
ßäóó áóñ 24.5 5.3 21.2 5.2 3.5 3.4 25.4 37.1 26.3 34.0 30.8 17.1
ßäóó 25.2 2.7 23.6 2.4 3.7 1.6 27.5 16.0 30.7 18.1 34.8 7.9

Ñàíàìæ: Ìàëûí òîîã áîäîä øèëæ¿¿ëñýí. Èíãýõäýý ìàëûã àäóóòàé àäèëòãàæ òîîöäîã.
Íýã áîä íü íýã àäóó, íýã ¿õýð, 0.67 òýìýý, 6 õîíü áóþó 8 ÿìààòàé òýíö¿¿ ãýæ òîîöäîã. Ñàðëàãèéã ¿õýðò òîîöñîí.
35
Ìàë àæ àõóé ýðõëýëò, àìüæèðãààíû ä¿ãíýõýä, ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä ìàë÷äûí

ò¿âøíèé õîîðîíä ÿìàð õàìààðàë àìüæèðãàà áîëîí õºäºº àæ àõóéí
áàéíà âý? Õ¿ñíýãò 2.10-ò ÿäóóðëûí ¿éëäâýðëýëèéã äýìæèõ áîäëîãî ¿ð
¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã ìàë àæ àõóé ä¿íãýý ºã÷ áóéã õàðóóëæ áàéæ áîëîõ
ýðõýëäýã ºðõ¿¿äýýð, õîò, õºäººãººð þì.
õàðüöóóëæ õàðóóëàâ. Õºäººä õ¿í Ìàëûí òîî òîëãîéí íºëºº
àìûí 73.8 õóâü íü ìàë÷èí, 26.2 õóâü õýð áàéíà âý? Çóðàã 2.3-ò íýã
íü ìàë÷èí áóñ, õàðèí õîòîä õ¿í àìûí ìàë÷èíä íîãäîõ ìàëûí òîîíîîñ
7.6 õóâü íü ìàë÷èí, 92.4 õóâü íü ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý
ìàë÷èí áóñ áàéíà. Óëñûí äóíäæààð õýðõýí õàìààð÷ áàéãààã õàðóóëàâ.
õàðâàë ìàë÷èí ºðõ ìàë÷èí áóñ
ºðõººñ èë¿¿ ÿäóóðàëä ºðòñºí áàéíà. Çóðàã 2.3. ßäóóðàë áà ìàëûí òîî
Òóõàéëáàë, ìàë÷èí áóñ ºðõèéí 20.6 40
õóâü íü ÿäóó áàéõàä ìàë÷èí ºðõèéí

23.7 õóâü íü ÿäóó áàéíà. Õàðèí õîò, 30
Хөдөө
õºäººä ÿëãààã¿é ìàë àæ àõóé ýðõýëæ
Хамралтын хүрээ (%)

20
áàéãàà õ¿í àìûã ìàë÷èí áóñ õ¿í Хот
àìòàé õàðüöóóëàõàä ÿäóóðàëä ºðòºõ

10
íü áàãà, àìüæèðãàà ñàéòàé áîëñîí
áàéíà. Ýíý õàíäëàãà 2012 îíûõîîñ 0
ººð÷ëºãäæýý. 2012 îíä õîò, õºäººä 0 5 10 15 20 25
Нэг хүнд ногдох малын тоо (бодод шилжүүлсэнээр)
àëü àëèíä íü ìàë÷èí ºðõ ìàë÷èí áóñ Санамж: Жигнээгүй үр дүн.
ºðõººñ ÿäóó áàéñàí áàéíà. Ýíäýýñ Эх сурвалж: ӨНЭЗС 2014.
Õ¿ñíýãò 2.10. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ìàë àæ àõóé ýðõëýëòèéí áàéäëààð

Óëñûí äóíäàæ Õîò Õºäºº
Ìàë÷èí Ìàë÷èí Ìàë÷èí Ìàë÷èí Ìàë÷èí Ìàë÷èí
áóñ áóñ áóñ
(0.8) (1.0) (0.9) (1.7) (1.5) (1.1)
(0.3) (0.3) (0.3) (0.7) (0.6) (0.3)
(0.1) (0.1) (0.1) (0.3) (0.3) (0.1)
àìûí õóâèéí æèí (%) 65.2 34.8 93.1 6.9 30.3 69.7
Õ¿í àì ç¿éí à÷ààëàë (%) 39.4 41.2 39.0 42.7 42.0 41.0
Õ¿¿õäèéí òîî (àì á¿ëä ýçëýõ õóâèéí
æèí) 24.2 27.4 24.4 26.5 22.8 27.5
Õºäººä íýã õ¿íä íîãäîõ ìàëûí òîî öàã àãààðûí õ¿íäðýë, õºðñíèé ÷àíàð
ºñºõºä ÿäóóðàë ýð÷èìòýéãýýð æèãä ìóó, óñíû íººö õÿçãààðëàãäìàë,
áóóð÷ áàéãàà íü íýã õ¿íä íîãäîõ ºðõ¿¿ä ãàçàð òàðèàëàíã óëàìæëàí
ìàëûí òîî áîëîí òóõàéí ºðõèéí ýðõýëæ áàéãààã¿é çýðýã øàëòãààí íü
àìüæèðãààíû ò¿âøíèé õîîðîíä ãàçàð òàðèàëàíãèéí õºãæèëä ñºðãººð
øóóä õàìààðàëòàé áàéãààã õàðóóëæ íºëººëæ áàéãàà þì.
áàéíà. Õàðèí õîòîä íýã õ¿íä íîãäîõ ªðõèéí ñóäàëãààíû ä¿íãýýð
ìàëûí òîî 15-ààñ èõñýõ òóòàì òóõàéí õ¿í àìûí áàðàã òàë õóâü íü
ºðõèéí àìüæèðãààíä ÿìàð íýã íºëºº òàðèàëàíãèéí ãàçàð ºì÷èëäºã áóþó
¿ç¿¿ëýõã¿éãýýð ÿäóóðëûí õàìðàëòûí ýñâýë òàðèàëàíãèéí çîðèëãîîð ãàçàð
õóâü òîãòìîë õàíäëàãàòàé áàéíà. àøèãëàäàã áàéíà. Õîò, õºäººä ýíý
¿ç¿¿ëýëò îéðîëöîî áàéíà. Óëñûí
2.5.2 Ãàçàð õýìæýýãýýð ãàçàð ýçýìøèã÷ õ¿í àìûí
àìüæèðãàà íü ãàçàð ýçýìøäýãã¿é õ¿í
Ãàçàð íü ºðõ¿¿äèéí, ÿëàíãóÿà àìààñ äýýã¿¿ð áàéíà. Ãàçàð ºì÷ëºëèéã
õºäºº àæ àõóé ýðõýëäýã ºðõ¿¿äèéí õîò, õºäººãººð àâ÷ ¿çâýë õîòîä õ¿í
õóâüä õàìãèéí ÷óõàë õºðºíãèéí àìûí 46.0 õóâü íü, õºäººä õ¿í àìûí
íýã. Ìàíàé óëñàä ìàë àæ àõóéòàé 47.2 õóâü íü ãàçàðòàé áàéíà. Õºäººä
õàðüöóóëàõàä ãàçàð òàðèàëàíãèéí ãàçàð ºì÷èëäºãã¿é õ¿í àìûí ÿäóóðàë
õºãæèë õÿçãààðëàãäìàë áàéäàã. Ó÷èð ºíäºð, õàðèí õîòîä ãàçàð ºì÷èëäºã
íü óóð àìüñãàëûí ýðñ òýñ íºõöºë, ºðõèéí ÿäóóðàë ºíäºð áàéíà.
Õ¿ñíýãò 2.11. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ãàçàð ºì÷ëºëèéí áàéäëààð

Ãàçàðã¿é Ãàçàðòàé Ãàçàðã¿é Ãàçàðòàé Ãàçàðã¿é Ãàçàðòàé
(0.9) (0.9) (1.0) (1.2) (1.4) (1.1)
(0.3) (0.3) (0.4) (0.4) (0.4) (0.3)
(0.1) (0.1) (0.2) (0.2) (0.2) (0.2)
àìûí õóâèéí æèí (%) 57.2 42.8 50.9 49.1 65.0 35.0
Õ¿í àì ç¿éí à÷ààëàë (%) 40.2 39.6 39.3 39.1 41.9 40.5
õóâèéí æèí) 24.8 25.6 24.5 24.6 25.2 27.3
2.5.3 Õàäãàëàìæ Ýíý íü õ¿ì¿¿ñ õààíà àìüäàð÷

áàéãààãààñ õàìààðàõã¿éãýýð
ªðõèéí áàÿëãèéí íýã ÷óõàë õàäãàëàìæèíä ìºíãº õóðèìòëóóëàõ
á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã íü ñàíõ¿¿ãèéí ñîíèðõîëòîé áîëñíûã õàðóóëæ áàéíà.
õºðºíãº áèëýý. Õýðýâ îðëîãî íü Õîò, õºäºº àëü àëèíä íü õàäãàëàìæòàé
çàðëàãàà äàâæ áàéâàë õ¿ì¿¿ñ ºðõèéí ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý
õóðèìòëóóëäàã, õàðèí ºäºð òóòìûí áàãà, õàäãàëàìæã¿é ºðõèéí ÿäóóðëûí
õýðýãöýýíä äºíãºæ õ¿ðýëöýõ òºäèé õàìðàëòûí õ¿ðýý èõ áàéãàà íü ýíý õî¸ð
îðëîãîòîé áîë õàäãàëàìæ ¿¿ñãýõ ¿ç¿¿ëýëò øóóä õàìààðàëòàé áàéãààã
áîëîìæã¿é íü òîäîðõîé þì. èëýðõèéëæ áàéíà. Óëààíáààòàð õîò
Ìàíàé îðíû õ¿í àìûí 35 õóâü íü áîëîí àéìãèéí òºâ¿¿äýä õàäãàëàìæ
ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãàä ìºíãºí ýçýìøèã÷äèéí ÿäóóðëûí õàìðàëòûí
õàäãàëàìæòàé ºðõºä àìüäàð÷ áàéíà.14 õ¿ðýý íü õàäãàëàìæã¿é õ¿ì¿¿ñèéíõýýñ
Ñóóðüøëààð àâ÷ ¿çâýë õîò ñóóðèí áàðàã 3 äàõèí áàãà áàéãàà áîë ñóìûí
ãàçàðò õ¿í àìûí 35 õóâü íü, õºäººä òºâ áîëîí õºäººä îéðîëöîîãîîð
34 õóâü íü õàäãàëàìæòàé áàéíà. 2 äàõèí áàãà áàéíà.
Õ¿ñíýãò 2.12. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, õàäãàëàìæèéí áàéäëààð

Õàäãàëàìæã¿é Õàäãàëàìæòàé Õàäãàëàìæã¿é Õàäãàëàìæòàé Õàäãàëàìæã¿é Õàäãàëàìæòàé
ßäóóðëûí õàìðàëòûí
26.4 12.6 23.9 9.5 30.6 18.1
õ¿ðýý
(0.8) (0.7) (1.1) (0.9) (1.1) (1.2)
(0.3) (0.2) (0.4) (0.2) (0.3) (0.4)
(0.1) (0.1) (0.2) (0.1) (0.2) (0.2)
Õ¿í àìûí õóâèéí æèí
(%) 65.3 34.7 64.8 35.2 66.2 33.8
ßäóóðëûí øóãàìààñ
äîîãóóð õ¿í àìûí
õóâèéí æèí (%) 79.8 20.2 82.2 17.8 76.8 23.2
Õ¿í àì ç¿éí à÷ààëàë
(%) 40.1 39.8 39.7 38.3 40.6 42.8
Õ¿¿õäèéí òîî (àì á¿ëä
ýçëýõ õóâèéí æèí) 23.0 29.6 22.7 28.2 23.3 32.2
ªðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí
íàñ 46.5 43.0 46.5 43.0 46.3 42.9
Ýðýãòýé òýðã¿¿ëýã÷òýé
ºðõ (%) 74.7 81.8 71.5 78.5 80.1 88.1
14. ªðõèéí íèéãýì, ýäèéí çàñãèéí ñóäàëãààãààð ºðõèéã

õàäãàëàìæòàé ýñýõèéã àñóóäàã. ßìàð òºðëèéí
õàäãàëàìæ, õýäèé õýìæýýíèé ìºíãº áàéãàà òàëààð
àñóóäàãã¿é.
2.5.4 Çýýë Íèéò çýýëòýé õ¿í àìûí 18 õóâü,

çýýëã¿é õ¿í àìûí 25 õóâü íü ÿäóó
Õ¿í àìûí äóíä çýýë àâàõ õàíäëàãà áàéíà. Òàðõàëòààð íü àâ÷ ¿çâýë ÿäóó
æèë èðýõ òóñàì íýìýãäýæ áàéãàà áà õ¿í àìûí 38 õóâü çýýëòýé, 62 õóâü íü
ýíý íü ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä ºðõèéí çýýëã¿é áàéíà. ªðõèéí õýðýãëýýíèé
ñàíõ¿¿ãèéí ÷óõàë ýõ ¿¿ñâýðèéí íýã áîëîí ìàë÷íû çýýëòýé õ¿í àìûí õóâüä
áîëñîîð áàéíà. Ìîíãîë Óëñûí íèéò ÿäóóðëûí õàìðàëò óëñûí äóíäæààñ
õ¿í àìûí áàðàã òàë õóâü íü ÿìàð íýã ºíäºð áàéíà. ªðõèéí õýðýãëýýíèé
òºðëèéí çýýëòýé áàéãàà áà çýýëèéã çýýëòýé õ¿í àìûí 30 õóâü íü ÿäóó
òºðëººð íü àâ÷ ¿çâýë äàâõàðäñàí áàéãàà õýäèé ÷ ýíý òºðëèéí çýýëòýé
òîîãîîð õ¿í àìûí 40 õóâü íü öàëèíãèéí õ¿í àì, íèéò õ¿í àìûí 7 õóâü, ÿäóó
çýýëòýé, 19 õóâü íü ìàë÷íû çýýëòýé, 15 õ¿í àìûí 11 õóâü áàéíà. Õàðèí îðîí
õóâü íü òýòãýâðèéí çýýëòýé, 9 õóâü íü ñóóöíû çýýëòýé õ¿í àì, íèéò õ¿í àìûí
9 õóâü, ÿäóó õ¿í àìûí 1 õóâü áàéíà.
îðîí ñóóö, áèçíåñèéí çýýëòýé, 7 õóâü
Öàëèíãèéí çýýëòýé õ¿ì¿¿ñ íèéò õ¿í
íü ºðõèéí õýðýãëýýíèé çýýëòýé, 13
àìûí 40 õóâü, ÿäóó õ¿í àìûí õàìãèéí
õóâü íü áóñàä òºðëèéí çýýëòýé áàéíà.
èõ õóâèéã áóþó 33 õóâèéã ýçýëæ áàéíà.
Õ¿ñíýãò 2.13. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, çýýëèéí òºðëººð

Çýýëòýé
Óëñûí
Öàëèí- Òýòãýâ- Îðîí ªðõèéí Çýýëã¿é
äóíäàæ Íèéò Ìàë÷íû Áèçíåñèéí Áóñàä
ãèéí ðèéí ñóóöíû õýðýãëýýíèé
ßäóóðëûí
õàìðàëòûí õ¿ðýý 21.6 18.1 14.8 20.9 2.3 29.5 23.5 11.2 21.3 24.5
(0.7) (0.7) (0.9) (1.8) (0.9) (3.1) (1.8) (1.8) (1.8) (0.9)
ßäóóðëûí
ã¿íçãèéðýëò 5.2 3.8 2.9 4.3 0.3 6.3 4.8 1.8 5.6 6.5
(0.2) (0.2) (0.2) (0.5) (0.2) (1.0) (0.5) (0.4) (0.6) (0.3)
ßäóóðëûí ìýäðýìæ 1.9 1.2 0.9 1.4 0.1 2.2 1.5 0.5 2.2 2.5
(0.1) (0.1) (0.1) (0.2) (0.1) (0.5) (0.2) (0.1) (0.3) (0.2)
Õ¿í àìûí õóâèéí
æèí (%) 100.0 45.5 40.2 14.6 9.3 6.5 19.4 9.1 13.1 54.5
ßäóóðëûí
øóãàìààñ äîîãóóð
õ¿í àìûí õóâèéí
æèí (%) 100.0 38.3 32.8 16.8 1.2 10.5 25.1 5.6 15.4 61.7
ªðõèéí àì á¿ëèéí
òîî 3.5 3.8 3.9 3.0 3.7 4.1 4.2 4.0 4.0 3.3
Õ¿í àì ç¿éí
à÷ààëàë (%) 40.0 39.7 33.6 63.7 33.5 36.4 38.0 33.3 35.6 40.2
Õ¿¿õäèéí òîî (àì
á¿ëä ýçëýõ õóâèéí
æèí) 25.1 27.1 30.2 10.5 29.4 31.0 32.2 29.2 31.0 23.7
ªðõèéí
òýðã¿¿ëýã÷èéí íàñ 45.3 44.8 41.5 61.2 39.0 42.2 41.9 43.3 41.6 45.7
Ýðýãòýé
òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ
(%) 77.0 79.5 83.2 57.3 79.3 83.0 92.4 84.2 79.3 75.2
2.6 Ñóóö òºðºëòýé ÿìàð õàìààðàëòàé áàéãààã

õàðóóëàâ. ßäóóðëûí ò¿âøèí ãýðò
Õ¿í àìûí àìüæèðãààíû ò¿âøèíã àìüäðàí ñóóã÷äûí äóíä õàðüöàíãóé
òîäîðõîéëîõ ãîë ¿ç¿¿ëýëòèéí íýã íü ºíäºð, ñóóöíû òóñäàà áàéøèíä
òóõàéí ºðõ, õ¿íèé ýçýìøèæ áàéãàà àìüäðàã÷äûí õóâüä ¿¿íýýñ àðàé
ñóóöíû òºðºë áîëîí äýä á¿òöèéí áàãà, õàðèí íèéòèéí òîõèëîã ñóóöàíä
¿íäñýí ¿éë÷èëãýýíä õàìðàãäñàí àìüäðàã÷äûí äóíä õàìãèéí áàãà
áàéäàë þì. ªðõèéí ñóóöíû íºõöºë, áàéíà. Õîò, õºäººä ýíý ÷èã õàíäëàãà
àõóéí ¿éë÷èëãýý ñàéæèðñíààð ºðõ, àäèë áàéñààð áàéíà.
õ¿í àì íü ýìçýã áàéäëààñ ãàðàõ, 2014 îíû ñóäàëãààíû ä¿íãýýð
öààøëààä àìüæèðãààãàà äýýøë¿¿ëýõ õîòîä ãýðò àìüäðàã÷äûí 38.6 õóâü,
áîëîìæ íýìýãäýíý. Äýä á¿òöèéí õºäººä 29.6 õóâü íü ÿäóó áàéíà.
õºãæèë ñàéí áàéõ íü ºðõèéí Õîòîä íèéòèéí òîõèëîã ñóóöàíä
ãèø¿¿äèéí òóõòàé àìüäðàõ íºõöºë, àìüäðàã÷äûí 1.5 õóâü íü ÿäóó áàéõàä
á¿òýýìæèéã íýìýãä¿¿ëýõ áîëîëöîîã õºäººä íèéòèéí òîõèëîã ñóóöàíä
îëãîäîã. Òóõàéëáàë, òºâëºðñºí óñàí ñóóã÷äûí 8.1 õóâü íü ÿäóó áàéíà. Õîòîä
õàíãàìæèéí ñèñòåìòýé õîëáîãäîæ ãýðò àìüäàðäàã ºðõ õ¿í àìûí 28.0
óíäíû øààðäëàãà õàíãàñàí óñ õýðýãëýæ õóâèéã ýçýëæ áàéãàà ÷ ÿäóó÷óóäûí
áàéãàà ºðõ, õ¿í àìûã ãýðýýñýý õàãàñ 57.4 õóâèéã á¿ðä¿¿ëæ áàéíà. Õàðèí
öàã ãàðóé ÿâæ õýðýãëýýíèé óñàà àâ÷ òîõèëîã ñóóöàíä àìüäàð÷ áàéãàà
áàéãàà ºðõ, õ¿í àìòàé õàðüöóóëàõàä õ¿í àì 33.1 õóâèéã ýçýëæ áàéãàà
ìýäýýæ àõóéí äàâóóòàé íºõöºëä áîëîâ÷ äºíãºæ 2.7 õóâü íü ë ÿäóó
àìüäàð÷ áàéíà. Ýíä ºðõ, õ¿í àìûí áàéíà. Õºäººä ñóóöíû òºðºë òóñ á¿ðä
ñóóöíû òºðºë áîëîí òýäíèé äýä ÿäóó÷óóäûí òàðõàëò íü íèéò õ¿í àìûí
á¿òöèéí ¿íäñýí ¿éë÷èëãýýã õ¿ðòýæ òàðõàëòòàé îéðîëöîî áàéíà.
áàéãàà áàéäëûí òàëààð àâ÷ ¿çíý.
2.6.1 Ñóóöíû òºðºë
Ìîíãîë óëñûí õ¿í àìûí ñóóöíû

õàìãèéí íèéòëýã íýã òºðºë áîë ãýð þì.
Íèéò õ¿í àìûí 42.1 õóâü íü ãýðò, 34.0
õóâü íü ñóóöíû òóñäàà áàéøèíä, 22.0
õóâü íü íèéòèéí îðîí ñóóöíû áàéøèí
äîòîðõ ñóóöàíä (öààøèä, íèéòèéí
òîõèëîã ñóóö ãýíý) àìüäàð÷ áàéíà.
Ñóóðüøëààð íü àâ÷ ¿çýõýä õîòûí õ¿í
àìûí 36.5 õóâü íü ñóóöíû òóñäàà
áàéøèíä, 28.0 õóâü íü ãýðò, ìºí
33.1 õóâü íèéòèéí òîõèëîã ñóóöàíä
àìüäàð÷ áàéíà. Õàðèí õºäººãèéí õ¿í
àìûí 66.7 õóâü íü ãýðò, 29.6 õóâü íü
ñóóöíû òóñäàà áàéøèíä, 2.5 õóâü íü
íèéòèéí òîõèëîã ñóóöàíä àìüäàð÷
áàéíà. Õ¿ñíýãò 2.14-ò ÿäóóðàë ñóóöíû
Õ¿ñíýãò 2.14. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ñóóöíû òºðëººð
Òîõèëîã Òîõèëîã Òîõèëîã

Ãýð Áàéøèí Áóñàä Ãýð Áàéøèí Áóñàä Ãýð Áàéøèí Áóñàä
ñóóö ñóóö ñóóö
ßäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý 33.4 1.8 19.5 25.4 38.6 1.5 18.9 27.0 29.6 8.1 21.0 20.4
(1.0) (0.4) (0.9) (3.2) (1.5) (0.4) (1.1) (3.9) (1.2) (2.3) (1.5) (4.4)
ßäóóðëûí ã¿íçãèéðýëò 8.6 0.3 4.2 7.1 11.3 0.2 4.1 7.6 6.7 1.5 4.4 5.4
(0.4) (0.1) (0.3) (1.3) (0.6) (0.1) (0.3) (1.6) (0.4) (0.5) (0.5) (1.5)
ßäóóðëûí ìýäðýìæ 3.3 0.1 1.4 2.6 4.6 0.1 1.3 2.8 2.3 0.4 1.4 1.8
(0.2) (0.0) (0.1) (0.7) (0.3) (0.0) (0.1) (0.9) (0.2) (0.2) (0.2) (0.6)
Õ¿í àìûí õóâèéí æèí (%) 42.1 22.0 34.0 1.9 28.0 33.1 36.5 2.4 66.7 2.5 29.6 1.2
õ¿í àìûí õóâèéí æèí (%) 65.1 1.8 30.8 2.3 57.4 2.7 36.5 3.4 74.8 0.8 23.5 0.9
ªðõèéí àì á¿ëèéí òîî 3.5 3.3 3.7 3.3 3.6 3.3 3.7 3.5 3.5 3.1 3.7 2.9
Õ¿í àì ç¿éí à÷ààëàë (%) 41.6 36.7 40.4 36.3 42.1 36.6 39.8 38.0 41.3 39.8 41.8 31.7
õóâèéí æèí) 26.5 22.8 25.2 22.5 27.0 22.9 24.5 24.1 26.1 22.2 26.8 18.2
ªðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí íàñ 44.9 44.1 46.7 45.3 45.2 44.0 46.8 45.2 44.7 45.5 46.4 45.7
Ýðýãòýé òýðã¿¿ëýã÷òýé ºðõ
(%) 78.2 75.0 77.7 65.9 70.8 74.8 76.0 63.9 83.5 79.9 81.4 71.3
Ñàíàìæ: Áóñàä ñóóöàíä îþóòíû äîòóóð áàéð, êîìïàíèéí àæèë÷äûí áàéð áîëîí àéë, ºðõºä çîðèóëààã¿é áóñàä áàéøèíãóóäûã îðóóëàâ.
Ñóäàëãààíû çîõèîìæîîñ õàìààðñàí ñòàíäàðò àëäààã õààëòàíä õàðóóëàâ.
41
2.6.2 Äýä á¿òöèéí ¿éë÷èëãýý õîòîä õºäººãèéíõººñ ºíäºð áàéíà.

Æèøýý íü õîòûí õ¿í àìûí 95.1 õóâü
Õ¿í àìûã ñàéæðóóëñàí óñàí íü, õºäººãèéí õ¿í àìûí 51.8 õóâü íü
õàíãàìæ, ýð¿¿ë àõóéí øààðäëàãà ýð¿¿ë àõóéí øààðäëàãà õàíãàñàí àðèóí
õàíãàñàí àðèóí öýâðèéí áàéãóóëàìæ, öýâðèéí áàéãóóëàìæòàé áàéíà. Õîòûí
öàõèëãààí, ýð÷èì õ¿÷ çýðýã äýä á¿òöèéí õ¿í àì ¿íäñýíäýý öàõèëãààí ýð÷èì
¿éë÷èëãýýãýýð õàíãàñíààð õ¿í àìûí õ¿÷ýýð õàíãàãäñàí áàéõàä õºäººä õ¿í
àìüæèðãààíû ò¿âøèí äýýøèëíý.15 àìûí 49.0 õóâü íü ë öàõèëãààí ýð÷èì
Øààðäëàãà õàíãààã¿é óñàí õàíãàìæ õ¿÷íèé ¿éë÷èëãýýã àâ÷ áàéíà.
áîëîí àðèóí öýâðèéí áàéãóóëàìæ Äýýð äóðüäñàí õî¸ð õ¿ñíýãòýíä
íü õ¿í àìûí ýð¿¿ë ìýíäýä øóóä õàðóóëñàí ìýäýýëýëä íàðíû ýð÷èì
íºëººëæ, ºâ÷ëºë, ò¿¿íèé äýãäýëòèéã õ¿÷íèé õýðýãëýý áàãòààã¿é ãýäãèéã õýëýõ
íýìýãä¿¿ëæ, øààðäëàãàã¿é çàðäëûã õýðýãòýé. Çàñãèéí ãàçðààñ õÿìäðóóëñàí
áóé áîëãîí õ¿í àìûí àìüæèðãààíä ¿íý á¿õèé íàðíû çàéí ýõ ¿¿ñâýðýýð
ñºðãººð íºëººëíº. Öàõèëãààí, ìàë÷äûã õàíãàõ áîäëîãûã õýðýãæ¿¿ëæ
ýð÷èì õ¿÷íèé äóòàãäàë íü õ¿í àìûí ñ¿¿ëèéí õýäýí æèë èõýýõýí àìæèëò
áîëîâñðîë, õºðºíãº îðóóëàëòàíä îëñîí. Õýäèéãýýð ýíý òºðëèéí ýð÷èì
ñºðºã íºëºº ¿ç¿¿ëíý. Òýãâýë àæ õ¿÷ íü öàõèëãààíûã á¿ðýí îðëîõã¿é
áàéäëûí ýíý ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä ÿìàð áàéíà ÷ îäîî õºäººãèéí õ¿í àì íàðíû
âý? ýð÷èì õ¿÷ ýñâýë öàõèëãààíû ýð÷èì
ßäóóðàë íü äýä á¿òöèéí ¿íäñýí õ¿÷ýýð áàðàã á¿ðýí õàíãàãäñàí áàéíà.
¿éë÷èëãýýí¿¿äèéí õ¿ðòýýìæýýñ õýðõýí Ñàéæðóóëñàí óñàí õàíãàìæ, àðèóí
õàìààð÷ áàéãààã Õ¿ñíýãò 2.15 áà öýâðèéí áàéãóóëàìæ, öàõèëãààí ãýñýí
2.16-ä ¿ç¿¿ëýâ. Ñóäàëãààíû ä¿íãýýð ãóðâàí ¿íäñýí ¿éë÷èëãýýã á¿ãäèéã íü
õ¿í àìûí 70.4 õóâü íü ñàéæðóóëñàí õîòûí õ¿í àìûí 81.8 õóâü íü õ¿ðòýæ
óñàí õàíãàìæòàé, 79.4 õóâü íü ýð¿¿ë áàéõàä õºäººä çºâõºí 32.3 õóâü íü
àõóéí øààðäëàãà õàíãàñàí àðèóí õ¿ðòýæ áàéíà. ¯¿íèé çýðýãöýý ýäãýýð
öýâðèéí áàéãóóëàìæòàé, 81.0 õóâü íü ¿éë÷èëãýýíèé ÷àíàðûí àñóóäëûã
öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷ýýð õàíãàãäñàí àíõààðàõ õýðýãòýé. Õýäèéãýýð ýíý
áà íèéò õ¿í àìûí 63.8 õóâü íü äýýðõ ñóäàëãààãààð ¿éë÷èëãýýíèé ÷àíàðûí
ãóðâàí ¿éë÷èëãýýã á¿ãäèéã íü õ¿ðòýæ ìýäýýëëèéã àâààã¿é ÷ õîòûíõîí
áàéíà. Ýíý íü 2012 îíîîñ íýëýýí åðºíõèéäºº õºäººãèéíõíººñ èë¿¿
ñàéæèðñàí ¿ç¿¿ëýëò áîëñîí áàéíà. ÷àíàðòàé ¿éë÷èëãýýã õ¿ðòýæ áàéíà
Ýäãýýð ¿éë÷èëãýýíèé õ¿ðòýýìæ íü ãýæ ¿çýæ áîëîõ þì.
15. Ñàéæðóóëñàí óñàí õàíãàìæ ãýäýã íü òºâëºðñºí óñàí

õàíãàìæèíä õîëáîãäñîí áóþó õàìãààëàëòòàé õóäãààñ
óñàà àâ÷ õýðýãëýäýã áàéõ (õàìãààëàëòã¿é õóäàã, ãîë,
áóëàã, öàñ ìºñíèé óñ õýðýãëýäýã áîë ¿¿íä îðîõã¿é)
ãýæ òîäîðõîéëñîí. Ýð¿¿ë àõóéí øààðäëàãà õàíãàñàí
àðèóí öýâðèéí áàéãóóëàìæ ãýäýã íü õóâèéí áîëîí
äóíäûí /íèéòèéí áóñ/ áîõèð çàéëóóëàõ øóãàì,
í¿õòýé áàéõûã õýëíý. Ýíý íü ýíãèéí áîëîí òºâëºðñºí
áîõèðûí ñ¿ëæýý çýðýã áàéæ áîëíî.
Õ¿ñíýãò 2.15. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, äýä á¿òöèéí ¿éë÷èëãýýíèé òºðëººð
a/ Ñàéæðóóëñàí óñàí á/ Àðèóí öýâðèéí
Öàõèëãààí Á¿ãä
õàíãàìæ áàéãóóëàìæ
¯ã¿é Òèéì ¯ã¿é Òèéì ¯ã¿é Òèéì ¯ã¿é Òèéì

(1.2) (0.7) (1.4) (0.7) (1.4) (0.7) (1.1) (0.7)
(0.4) (0.2) (0.4) (0.2) (0.4) (0.2) (0.3) (0.2)
(0.2) (0.1) (0.2) (0.1) (0.2) (0.1) (0.2) (0.1)
àìûí õóâèéí æèí (%) 39.4 60.6 28.8 71.2 24.5 75.5 48.8 51.2
Õ¿í àì ç¿éí à÷ààëàë (%) 41.0 39.6 40.5 39.8 39.8 40.0 41.1 39.4
õóâèéí æèí) 26.3 24.7 27.1 24.7 26.5 24.8 26.5 24.4
à/ Ñàéæðóóëñàí óñàí õàíãàìæòàé áóþó òºâëºðñºí óñàí õàíãàìæ, õàìãààëàëòòàé õóäàã, áóëàã çýðãýýñ óñ àâäàã õ¿í àìûí õóâèéí æèí þì.
Ñàéæðóóëààã¿é óñàí õàíãàìæ ãýäýãò çººâðèéí óñ, õàìãààëàëòã¿é õóäàã, áóëãèéí óñ îðíî.
á/ Ñóâàãæóóëàëò ãýäýãò õîã ãàäàãøëóóëàõ (õóâèéí áîëîí íèéòèéí) áîõèðûí öîîíîã/øóãàìòàé ºðõ¿¿äèéí õóâèéí æèíã îðóóëàí òîîöíî.
Ýíý íü ñóóöíû ãàäíàõ áèå çàñàõ ãàçðààñ ýõëýýä áîõèð óñíû ñ¿ëæýýíä õîëáîãäñîí áèå çàñàõ ãàçàð áàéæ áîëíî.
43
Óñ, àðèóí öýâðèéí áàéãóóëàìæ ÿäóóðëûí áàéäëààð õàðóóëàâ. ßäóó

áîëîí öàõèëãààí õàíãàìæèéí áóñ õ¿í àìûí äóíä ñàéæðóóëñàí óñàí
¿éë÷èëãýýã õ¿ðòýõ áîëîìæã¿é õ¿í õàíãàìæ, àðèóí öýâðèéí áàéãóóëàìæ
àìûí àìüæèðãààíû ò¿âøèí òýäãýýð áîëîí öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷íèé
¿éë÷èëãýýã õ¿ðòýæ áóé õ¿í àìûíõààñ ¿éë÷èëãýýíèé õ¿ðòýýìæ ÿäóó õ¿í
äîîãóóð áàéíà. Ýíý ãóðâàí ¿éë÷èëãýýã àìòàé õàðüöóóëàõàä èë¿¿ áàéãàà
á¿ãäèéã íü õ¿ðòäýã õ¿í àìûí 17.3 õóâü áºãººä ¿éë÷èëãýýí¿¿äèéã õàìòàä íü
íü ÿäóó áàéõàä ¿éë÷èëãýýã õ¿ðòäýãã¿é õ¿ðòýæ áàéãààãààð íü íàðèéâ÷ëàí
õ¿í àìûí 29.1 õóâü íü ÿäóó áàéíà. Ýíý ¿çâýë ÿëãàà íü óëàì íýìýãäýæ áàéíà.
åðºíõèé ÷èã õàíäëàãà õîò, õºäººãèéí Ýíý ä¿ð çóðàã õîò, õºäººä õî¸óëàíä
ñóóðüøèëä õî¸óëàíä íü àæèãëàãäàæ íü àæèãëàãäàæ áàéíà. Ãýõäýý ÿäóó áà
áàéíà. ÿäóó áóñ õ¿í àìûí ýäãýýð ¿éë÷èëãýýã
Çóðàã 2.4-ò äýä á¿òöèéí õ¿ðòýæ áàéãàà áàéäàë íü õºäººä
¿éë÷èëãýýíèé õ¿ðòýýìæèéã õ¿í àìûí íýëýýí áàãà áàéíà.
Çóðàã 2.4. Äýä á¿òöèéí ¿éë÷èëãýýíèé õ¿ðòýýìæ, ÿäóóðëûí áàéäëààð
80
70
60
Õ¿í àì (%)
50
40
30
20
10
0 Óñàí õàíãàìæ Ñóâàãæóóëàëò Öàõèëãààí Á¿ãä
ßäóó áóñ ßäóó

Ýõ ñóðâàëæ: ªÍÝÇÑ 2014
Õ¿ñíýãò 2.16. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, äýä á¿òöèéí ¿éë÷èëãýýíèé òºðëººð, õîò, õºäººãºººð
à/ Ñàéæðóóëñàí óñàí á/ Àðèóí öýâðèéí
Öàõèëãààí Á¿ãä
õàíãàìæ áàéãóóëàìæ
Õîò Õºäºº Õîò Õºäºº Õîò Õºäºº Õîò Õºäºº
¯ã¿é Òèéì ¯ã¿é Òèéì ¯ã¿é Òèéì ¯ã¿é Òèéì ¯ã¿é Òèéì ¯ã¿é Òèéì ¯ã¿é Òèéì ¯ã¿é Òèéì
ßäóóðëûí õàìðàëòûí
õ¿ðýý 29.8 17.0 28.2 24.0 40.1 17.8 28.3 24.6 34.3 18.7 27.7 25.0 31.5 16.0 28.0 23.0
2.7 0.9 1.3 1.3 3.3 0.9 1.5 1.1 6.6 0.9 1.5 1.1 2.3 0.8 1.2 1.4
ßäóóðëûí ã¿íçãèéðýëò 8.2 4.4 6.1 5.5 11.2 4.6 6.2 5.5 11.7 4.9 5.8 5.8 8.5 4.1 6.1 5.2
0.9 0.3 0.4 0.4 1.3 0.3 0.4 0.4 3.3 0.3 0.4 0.4 0.8 0.3 0.3 0.5
ßäóóðëûí ìýäðýìæ 3.2 1.6 2.1 1.9 4.4 1.7 2.0 1.9 5.1 1.8 1.9 2.1 3.3 1.5 2.1 1.8
0.4 0.1 0.2 0.2 0.7 0.1 0.2 0.2 1.9 0.1 0.2 0.2 0.4 0.1 0.2 0.3
Õ¿í àìûí õóâèéí æèí
(%) 14.3 85.7 56.3 43.7 4.9 95.1 48.2 51.8 0.7 99.3 51.0 49.0 18.2 81.8 67.7 32.3
ßäóóðëûí øóãàìààñ
äîîãóóð õ¿í àìûí
õóâèéí æèí (%) 22.7 77.3 60.3 39.7 10.4 89.6 51.8 48.2 1.3 98.7 53.6 46.4 30.4 69.6 71.8 28.2
ªðõèéí àì á¿ëèéí òîî 3.6 3.5 3.6 3.4 3.6 3.5 3.6 3.4 3.0 3.5 3.7 3.4 3.6 3.5 3.6 3.3
Õ¿í àì ç¿éí à÷ààëàë
(%) 42.1 38.8 40.5 42.2 40.7 39.2 40.5 42.0 41.6 39.2 39.7 42.8 41.5 38.7 40.8 42.1
Õ¿¿õäèéí òîî (àì á¿ëä
ýçëýõ õóâèéí æèí) 25.7 24.4 26.5 25.6 27.6 24.4 27.0 25.4 17.4 24.6 26.8 25.5 26.1 24.3 26.7 24.9
ªðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí
íàñ 46.2 45.2 44.7 45.9 43.9 45.4 44.2 46.1 50.0 45.3 44.0 46.4 45.7 45.3 44.7 46.4
Ýðýãòýé òýðã¿¿ëýã÷òýé
ºðõ (%) 74.3 73.8 85.2 79.4 75.2 73.8 87.4 78.4 81.4 73.8 88.1 77.3 74.6 73.7 85.7 76.6
à/ Ñàéæðóóëñàí óñàí õàíãàìæòàé áóþó òºâëºðñºí óñàí õàíãàìæ, õàìãààëàëòòàé õóäàã, áóëàã çýðãýýñ óñ àâäàã õ¿í àìûí õóâèéí æèí þì.
Ñàéæðóóëààã¿é óñàí õàíãàìæ ãýäýãò çººâðèéí óñ, õàìãààëàëòã¿é õóäàã, áóëãèéí óñ îðíî.
á/ Ñóâàãæóóëàëò ãýäýãò õîã ãàäàãøëóóëàõ (õóâèéí áîëîí íèéòèéí) áîõèðûí öîîíîã/øóãàìòàé ºðõ¿¿äèéí õóâèéí æèíã îðóóëàí òîîöíî.
Ýíý íü ñóóöíû ãàäíàõ áèå çàñàõ ãàçðààñ ýõëýýä áîõèð óñíû ñ¿ëæýýíä õîëáîãäñîí áèå çàñàõ ãàçàð áàéæ áîëíî.

45
2.7 Íèéãìèéí õàìãààëàë áàéãàà õóâèéí áîëîí óëñààñ ºã÷ áàéãàà

ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã (òýòãýâýð, òýòãýìæ,
Íèéãìèéí õàìãààëàë íü ÿäóóðëûã áýëýí ìºíãº), òóñëàìæèéí òàëààð
áóóðóóëàõàä ÷óõàë ¿¿ðýãòýé áºãººä äýëãýðýíã¿é òàéëáàðëàíà.
ýäèéí çàñàã, íèéãýì, õ¿ðýýëýí áàéãàà
áàéãàëü îð÷íû íºõöºë áàéäëààñ 2.7.1 Ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã, áýëýã,
øàëòãààëàí õóâü õ¿í, ºðõºä ó÷ðàõ òóñëàìæèéí õýìæýý, ò¿¿íèé à÷
ñºðºã íºëººëëèéã áàãàñãàõ çîðèëãîòîé. õîëáîãäîë
Ýäãýýð ñºðºã íºëººëºë íü áàéíãûí
(õºãæëèéí áýðõøýýë, õºäºëìºðèéí Õ¿ñíýãò 2.17-ä ºðõ¿¿äèéã ìºíãºí
÷àäâàðã¿é) þìóó ò¿ð çóóðûí áîëîí øèëæ¿¿ëýã, áýëýã, òóñëàìæèéã õ¿ëýýí
àæèëã¿éäëèéí øèíæ ÷àíàðòàé áàéæ àâ÷ áàéãààãààð íü àíãèëàí ¿ç¿¿ëýâ.
áîëîõ þì. Ìºí óëñûí õýìæýýíä Íèéãìèéí õàìãààëëûí àëáàí áîëîí
òîõèîëäñîí, íèéãìèéí òîìîîõîí àëáàí áóñ ñ¿ëæýý íü íýëýýä ºðãºí
á¿ëýã õýñýã ºðòñºí áàéãàëèéí ãàìøèã, õ¿ðýýã õàìàð÷ áàéãàà áºãººä áàðàã á¿õ
áýðõøýýë (çóä, ãàí, ¿åð, ò¿éìýð ãýõ ºðõ ÿìàð íýãýí áàéäëààð óëñààñ áîëîí
ìýò) áîëîí òýæýýã÷ýý àëäàõ çýðãýýð áóñäààñ ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã, áýëýã,
çºâõºí òóõàéí ºðõºä õàìààðàõààð ÷ òóñëàìæ àâñàí áàéíà. Óëñààñ áîëîí
áàéæ áîëíî. Ãýõäýý òóõàéí òîõèîëäîë õóâü õ¿íýýñ áýëýã, òóñëàìæ, øèëæ¿¿ëýã
á¿ðò àâàõ õàðèó àðãà õýìæýý íü ºðõ àâñàí ºðõ¿¿äèéí õàìðàãäàëò ýðñ ººð
á¿ðò ººð ººð áàéíà. áàéíà. Íèéò ºðõèéí 89.4 õóâü íü
Íèéãìèéí õàìãààëëûí ¿íäñýí 2 óëñààñ øèëæ¿¿ëýã, õàëàìæ, òóñëàìæ
ñ¿ëæýý áàéäàã. Íèéãìèéí õàìãààëëûí àâñàí áàéõàä ãýð á¿ë, íàéç íºõäººñºº
àëáàí áóñ ñ¿ëæýý íü óëàìæëàëò áóþó 19.2 õóâü íü ë áýëýã, òóñëàìæ àâ÷ýý.
àëáàí áóñ àðãà çàìààð òóõàéí îðîí Óëñûí ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã íü íèéò
íóòãèéí õ¿ì¿¿ñ, òàíèë òàë áîëîí ºðõèéí øèëæ¿¿ëãèéí 78.8 õóâèéã á¿ðä¿¿ëæ
ãèø¿¿äèéí äýìæëýãò òóëãóóðëàñàí, áàéíà. Óëñûí ìºíãºí øèëæ¿¿ëãèéí
áóñäààñ àâñàí áýëýã, òóñëàìæ, õàíäèâ ãîë á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã íü ºíäºð íàñíû
õýëáýðýýð òîäîðõîéëîãääîã. Õàðèí òýòãýâýð áàéíà. ªíäºð íàñíû òýòãýâðèéã
íèéãìèéí õàìãààëëûí àëáàí ñ¿ëæýý íèéò ºðõèéí 27.1 õóâü íü àâ÷ áàéãàà
íü íèéãìèéí ýìçýã á¿ëãèéí õ¿ì¿¿ñò áºãººä íèéò ä¿íãýýðýý óëñûí ìºíãºí
òºðººñ òóñëàõ, õàìãààëàõàä ÷èãëýãääýã. øèëæ¿¿ëãèéí 46.7 õóâèéã á¿ðä¿¿ëæ
Íèéãìèéí õàìãààëëûí àëáàí áóñ áàéíà. ªðõèéí õóâü õ¿íýýñ õ¿ëýýí àâñàí
ñ¿ëæýý áóþó àëáàí áóñ, õóâèéí íèéò øèëæ¿¿ëãèéí äèéëýíõ íü áóþó
òóñëàìæ ÷ ò¿ãýýìýë áàéíà. Òóõàéëáàë, 17.4 õóâü íü ãýð á¿ë, íàéç íºõäººñ íü
ìàë÷èä ìàëàà áýëýãëýõ ãýõ ìýò õóâèéí èðñýí áàéíà. Óëñààñ ºã÷ áàéãàà ìºíãºí
øèëæ¿¿ëãèéí õýëáýðèéã àøèãëàæ øèëæ¿¿ëýã, õàëàìæ, òóñëàìæèéí
áàéíà. õýìæýý òóõàéí ºðõ¿¿äèéí õýðýãëýýíèé
Ìîíãîë óëñûí õóâüä íèéãìèéí 24.7 õóâèéã, õàðèí õóâèàñ àâ÷ áàéãàà
õàìãààëëûí àëáàí ñ¿ëæýý íü íýëýýä õýìæýý íü 23.5 õóâèéã á¿ðä¿¿ëæ áàéíà.
ºðãºí õ¿ðýýòýé áºãººä èõýâ÷ëýí
íèéãìèéí äààòãàë, íèéãìèéí 16. Íèéãìèéí äààòãàë íü çàðèì ýðñäëèéã õàìãààëàõûí òóëä
õàëàìæààñ á¿ðääýã.16 Òºâëºðñºí óëñààñ òºëæ áàéãàà ºíäºð íàñòíû, òàõèð äóòóóãèéí,
òýæýýã÷ýý àëäñàíû òýòãýâýð,õºäºëìºðèéí ÷àäâàðàà
òºëºâëºãººò ýäèéí çàñãààñ çàõ çýýëèéí ò¿ð àëäñàíû òýòãýìæ, ýð¿¿ë ìýíäèéí, àæèëã¿éäëèéí,
ýäèéí çàñàãò øèëæèõýä õàäãàëàãäàí ¿éëäâýðëýëèéí îñîë ìýðãýæëýýñ øàëòãààëñàí ºâ÷íèé
¿ëäñýí òºðèéí íèéãìèéí õàìãààëëûí äààòãàë ãýõ ìýò ìºíãºí òóñëàìæ áàéíà. Íèéãìèéí
õàëàìæ íü ýð¿¿ë ìýíäèéí äîðîéòîëòîé, ãýð á¿ëèéí
ýíýõ¿¿ ñ¿ëæýý íü îäîî õ¿ðòýë èõýýõýí õàëàìæ, àñðàìæ äóòàãäàëòàé, áèå äààí, ýñõ¿ë áóñäûí
¿¿ðýãòýé áàéíà. Ýíý äýä õýñýãò íèéãìèéí òóñëàìæã¿éãýýð õýâèéí àìüäðàõ áîëîìæã¿é, ºâºðìºö
õýðýãöýý á¿õèé èðãýí, íèéãìèéí õàëàìæèéí äýìæëýã,
õàìãààëëûí àëáàí áîëîí àëáàí áóñ òóñëàëöàà çàéëøã¿é øààðäàãäàæ áàéãàà á¿ëýã õ¿ì¿¿ñò
(õóâèéí) õýëáýð¿¿ä, ºðõèéí õ¿ëýýí àâ÷ çîðèóëñàí óëñààñ îëãîæ áàéãàà òýòãýâýð, òýòãýìæ,
òóñãàéëñàí ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõ ¿éë àæèëëàãàà áàéíà.
Õ¿ñíýãò 2.17. ªðõèéí õ¿ëýýí àâñàí øèëæ¿¿ëýã, áýëýã, òóñëàìæ
Øèëæ¿¿ëýã õ¿ëýýí àâ÷ áàéãààãààñ

Øèëæ¿¿ëýã á¿õèé Øèëæ¿¿ëýã á¿õèé
ºðõ¿¿ä (%) õ¿í àì (%) ªðõèéí àâñàí äóíäàæ
Õýðýãëýýíä ýçëýõ Íèéò øèëæ¿¿ëãýíä
øèëæ¿¿ëýã (ñàðä,
õóâü (%) ýçëýõ õóâü (%)
òºãðºãººð)
Íèéò 89.4 94.1 203 758 29.3 100.0
Íèéãìèéí õàìãààëàë, õàëàìæ 87.6 93.2 163 736 24.7 78.8
ªíäºð íàñíû 27.1 23.2 314 181 50.6 46.7
Æèðýìñíèé áîëîí íÿðàé, õºõ¿¿ë
õ¿¿õýäòýé ýõèéí 8.7 11.5 28 120 3.4 1.3
Õºãæëèéí áýðõøýýëòýé èðãýíèé 11.8 13.1 161 938 26.4 10.5
Òýæýýã÷ýý àëäñàí õ¿¿õäèéí 2.2 2.4 145 979 21.5 1.7
Õ¿íèé õºãæèë ñàíãèéí 62.6 76.5 37 289 4.7 12.8
Áóñàä a/ 27.4 31.2 37 988 4.3 5.7
Áýëýã, òóñëàìæ 19.2 17.5 201 772 23.5 21.2
Ãýð á¿ë, íàéç íºõäººñ 17.4 15.6 204 931 24.2 19.6
Áóñàä á/ 2.2 2.4 136 131 13.9 1.7
Ãàäààäààñ 1.7 1.5 353 025 31.8 3.3

Äîòîîäîîñ 17.6 16.2 185 226 22.5 17.9
a/ Íºõºí îëãîâîð, àæèëã¿éäëèéí òýòãýìæ, õºäºëìºðèéí ÷àäâàðàà ò¿ð àëäñàíû òýòãýìæ, îðøóóëãûí òýòãýìæ, îëîí õ¿¿õýä òºð¿¿ëæ ºñãºñºí ýõèéí óðàìøóóëàë,
ñóðàëöàã÷äûí òýòãýëýã, òýòãýìæ áîëîí áóñàä òýòãýâýð, òýòãýìæ¿¿ä îðíî.
á/ Òºð, óëñûí áîëîí õóâèéí êîìïàíè, áàéãóóëëàãóóä, ÒÁÁ-óóä, ãàäààäûí áàéãóóëëàãà, õóâü õ¿íèé áîëîí áóñàä ýõ ¿¿ñâýð îðíî.
47
2.7.2 ªðõèéí õ¿ëýýí àâ÷ áàéãàà áàéíà. Ýíý ä¿ð çóðàã õºäººä èë¿¿ èõ
ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã, áýëýã, òóñëàìæ àæèãëàãäàæ áàéíà.
Óëñààñ ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã,
Íèéãìèéí õàìãààëëûí ¿íäñýí áýëýã, òóñëàìæ àâ÷ áàéãàà áîëîí
çîðèëãûí íýã íü ýìçýã á¿ëãèéíõýíä àâàõã¿é áàéãàà õ¿í àìûí á¿ëã¿¿äèéí
òóñëàõ, ýäèéí çàñàã, íèéãìèéí õàðüöóóëàëòûã ìàø áîëãîîìæòîé õèéõ
ó÷èð÷ áîëîõ ñºðºã íºëººëëèéã õýðýãòýé. Óëñààñ ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã,
áàãàñãàõàä îðøäîã. Õ¿ñíýãò 2.18-ä áýëýã, òóñëàìæ àâ÷ áàéãàà õ¿í àìûí
ÿäóóðëûí ò¿âøèí áîëîí çàðèì íýìýëò ÿäóóðëûí ò¿âøèí àâààã¿é õ¿í àìûí
¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéí õóâüä óëñûí, õóâèéí ÿäóóðëûí ò¿âøíýýñ áàãà, õàðèí óëñààñ
ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã, áýëýã, òóñëàìæèéã ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã, áýëýã, òóñëàìæ àâ÷
õ¿ëýýí àâ÷ áàéãàà áîëîí àâààã¿é áàéãàà õºäººãèéí õ¿í àìûí ÿäóóðëûí
ºðõ¿¿äèéí õîîðîíäûí õàìààðëûã ò¿âøèí õîòûíõîîñ ºíäºð áàéíà.
¿ç¿¿ëýâ. Ãýõäýý áàðàã á¿õ õ¿í àì ÿìàð íýã
Õóâèéí ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã, õýëáýðèéí ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã, áýëýã,
áýëýã, òóñëàìæ àâ÷ áàéãàà õ¿í àìûí òóñëàìæèéã óëñààñ àâ÷ áàéãàà áàðèìò
ÿäóóðëûí ò¿âøèí õóâèéí ìºíãºí íü äýýðõ öîãö ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéí ãàðãàæ
øèëæ¿¿ëýã, áýëýã, òóñëàìæ àâààã¿é èðæ áàéãàà ìýäýýëëèéí à÷ õîëáîãäîëä
õ¿í àìûí ÿäóóðëûí ò¿âøíýýñ áàãà ñºðãººð íºëººëæ áîëîõ þì.
Õ¿ñíýãò 2.18. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä,

óëñûí áîëîí õóâèéí øèëæ¿¿ëýã, áýëýã òóñëàìæààð
Õóâèéí Óëñûí
Õîò Õºäºº Õîò Õºäºº
¯ã¿é Òèéì ¯ã¿é Òèéì ¯ã¿é Òèéì ¯ã¿é Òèéì

(1.0) (1.3) (1.0) (1.9) (0.9) (0.9) (1.1) (1.0)
(0.3) (0.5) (0.3) (0.7) (0.2) (0.3) (0.2) (0.3)
(0.2) (0.2) (0.1) (0.3) (0.1) (0.1) (0.1) (0.1)
õ¿í àìûí õóâèéí æèí (%) 83.6 16.4 82.6 17.4 1.9 98.1 1.2 98.8
Õ¿í àì ç¿éí à÷ààëàë (%) 37.2 47.2 40.9 43.0 2.1 44.6 1.7 46.6
õóâèéí æèí) 25.1 22.7 26.3 25.2 0.7 28.0 0.5 29.6
2.7.3 ªíäºð íàñíû òýòãýâýð Ýíý íü óëèðëûí îíöëîãîîñ ¿ë

õàìààðñàí, òîãòìîë îðëîãûí ýõ ¿¿ñâýð
Õ¿í àìûí àìüæèðãààíä óëñààñ ºã÷ áîëîõ òýòãýâýð àâàã÷ ãèø¿¿íòýé áàéõ íü
áàéãàà ìºíãºí øèëæ¿¿ëýã, òóñëàìæ ñóìûí òºâ áîëîí õºäºº íóòàãò áàéãàà
÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé ãýæ ¿çýýä ò¿¿íèé ºðõèéí àìüæèðãààã ñàéæðóóëæ áàéæ
òîìîîõîí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã áîëîõ áîëîõ þì. Óëñûí äóíäæààð ÿäóó õ¿í
ºíäºð íàñíû òýòãýâýð áîëîí ÿäóóðëûí àìûí 17.5 õóâü íü òýòãýâýð àâàã÷òàé
õîîðîíäûí õàìààðëûã ñóäàëæ ¿çýâ. ºðõèéíõ áàéãàà áºãººä ýíý õàíäëàãà
(Õ¿ñíýãò 2.19) Óëñûí õýìæýýíä òýòãýâýð õîòîä ºíäºð, õºäººä áàãà áàéíà. Õ¿í àì
àâàã÷òàé ºðõèéí àìüæèðãàà íü òýòãýâýð ç¿éí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä ÷ ãýñýí ìàø òîäîðõîé
àâäàãã¿é ºðõ¿¿äèéíõòýé õàðüöóóëàõàä õàíäëàãóóäûã õàðóóëæ áàéíà. Òýòãýâýð
èë¿¿ ñàéí áàéíà.17 Ñóóðüøëààð àâàã÷òàé ºðõºä õ¿¿õäèéí òîî óëñûí
àâ÷ ¿çýõýä òýòãýâýð àâàã÷òàé äóíäæààð öººí áàéãàà õýäèé ÷ õ¿í
õºäººãèéí ºðõèéí ÿäóóðàëä ºðòñºí àì ç¿éí à÷ààëàë ºíäºð áóþó ºíäºð
áàéäàë íü òýòãýâýð àâàã÷ã¿é ºðõòýé íàñòàé õ¿í àìûí òîî îëîí áàéäàã
õàðüöóóëàõàä õàðüöàíãóé äîîãóóð õàíäëàãà õýâýýð áàéíà. Ýäãýýð ºðõèéí
áàéõàä õîò ñóóðèí ãàçðûí òýòãýâýð òýðã¿¿ëýã÷èéí äóíäàæ íàñ íü íýëýýä
àâàã÷òàé áîëîí àâàã÷ã¿é ºðõ¿¿äèéí àõèìàã, ãîëäóó ýìýãòýé÷¿¿ä áàéíà.
ÿäóóðëûí ò¿âøèí îéðîëöîî áàéíà.
Õ¿ñíýãò 2.19. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ºíäºð íàñíû òýòãýâýð

Óëñûí äóíäàæ Õºäºº Õîò
¯ã¿é Òèéì ¯ã¿é Òèéì ¯ã¿é Òèéì

(0.7) (0.9) (1.0) (1.2) (1.1) (1.3)
(0.2) (0.3) (0.3) (0.4) (0.3) (0.3)
(0.1) (0.1) (0.1) (0.2) (0.2) (0.1)
ßäóóðëûí øóãàìààñ äîîãóóð õ¿í àìûí õóâèéí
æèí (%) 82.5 17.5 76.8 23.2 89.6 10.4
Õ¿í àì ç¿éí à÷ààëàë (%) 31.2 63.6 30.4 61.6 32.7 67.5
Õ¿¿õäèéí òîî (àì á¿ëä ýçëýõ õóâèéí æèí) 30.7 10.2 29.7 11.7 32.3 7.3
17. ªíäºð íàñíû òýòãýâýð íü íèéãìèéí õàëàìæèéí

íýã õýëáýð áóñ õàðèí àæèë÷èä òýòãýâðèéí ñàíä
õóðèìòëóóëñàí ìºíãºíººñºº àâ÷ áàéãàà þì ãýäãèéã
ìàðòàæ áîëîõã¿é.
ÕÀÂÑÐÀËÒ À.
ªÐÕÈÉÍ ÍÈÉÃÝÌ, ÝÄÈÉÍ
ÇÀÑÃÈÉÍ 2014 ÎÍÛ ÑÓÄÀËÃÀÀ
Ýíý õàâñðàëòàíä 2014 îíä õèéãäñýí

ªðõèéí íèéãýì, ýäèéí çàñãèéí ñóäàëãàà
(ªÍÝÇÑ)-íû åðºíõèé òàíèëöóóëãà, ò¿¿âðèéí
çîõèîìæ, ìýäýýëëèéí ÷àíàðûí òàëààðõ çàðèì
íàðèéâ÷èëñàí ¿íýëãýýã õèéæ òóñãàâ.
52 ÕÀÂÑÐÀËÒ À. ªÐÕÈÉÍ ÍÈÉÃÝÌ, ÝÄÈÉÍ ÇÀÑÃÈÉÍ 2014 ÎÍÛ ÑÓÄÀËÃÀÀ
A.1 ªÍÝÇÑ-íû òàëààðõ òîâ÷ ìàÿãòààð íèéñëýë, àéìãèéí òºâèéí

òàíèëöóóëãà ºðõ¿¿äèéí ºäðèéí òýìäýãëýëèéí
íýãòãýë áîëîõ ãóðâàí àðàâ õîíîãèéí
ªÍÝÇÑ íü õ¿í àìûí àìüæèðãààíû õ¿íñíèé õýðýãëýýíèé ìýäýýëýë
ò¿âøèí, ÿäóóðëûí áàéäëûã öóãëóóëñàí. ªÍÝÇÑ-2á ìàÿãòààð
òîäîðõîéëîõîîñ ãàäíà ºðõèéí îðëîãî, ñóìûí òºâ, õºäººãèéí ºðõ¿¿äèéí
çàðëàãûã òîîöîõ, õýðýãëýýíèé ¿íèéí ñ¿¿ëèéí 7 õîíîãèéí õ¿íñíèé
èíäåêñò àøèãëàäàã ñàãñ áîëîí æèíã õýðýãëýýíèé ìýäýýëýë öóãëóóëñàí.
øèíý÷ëýõ, ÄÍÁ-èéã ýöñèéí àøèãëàëòûí • ªäðèéí òýìäýãëýëèéí ìàÿãò
àðãààð òîîöîõîä øààðäëàãàòàé (ªÍÝÇÑ-3): ªäðèéí òýìäýãëýëýýð
õýðýãëýýíèé ìýäýýëýë ãàðãàõ çîðèëãîòîé íèéñëýë, àéìãèéí òºâèéí ºðõ¿¿äèéí
óëñûí õýìæýýíä òºëººëºõ ÷àäâàðòàé ºäºð òóòìûí õ¿íñíèé õýðýãëýýíèé
ñóäàëãàà þì. ¯ÑÕ íü àìüæèðãààíû ìýäýýëëèéã ñàðûí òóðø öóãëóóëñàí.
ò¿âøèíã òîäîðõîéëîõîä øààðäëàãàòàé
¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã óðüä íü òàñðàëòã¿é A.2 Ò¿¿âýðëýëòèéí çîõèîìæ
ÿâàãääàã áàéñàí ªÎÇÑ-íä íýãòãýí
2007 îíîîñ ýõëýí ªÍÝÇÑ íýðòýéãýýð Ñóäàëãààíä 2013 îíû çàñàã,
ÿâóóëæ áóé áºãººä ñóäàëãààíû ¿çýë çàõèðãààíû á¿ðòãýëä ¿íäýñëýí ¯ÑÕ-
áàðèìòëàëûí äàãóó õóðààíãóé áîëîí íîîñ áîëîâñðóóëñàí ò¿¿âðèéí õ¿ðýýã
äýëãýðýíã¿é ãýñýí õî¸ð õýëáýðýýð àøèãëàñàí. Ñóäàëãààíû ò¿¿âðèéí
çîõèîí áàéãóóëàí ÿâóóëæ áàéíà. çîõèîìæèä õîò (Óëààíáààòàð,
ªÍÝÇÑ-ã òîãòìîë ÿâóóëæ áàéãàà áºãººä àéìãèéí òºâ), õºäºº (ñóìûí òºâ,
íýã æèëèéí õóãàöààã õàìðóóëàí ä¿í õºäºº íóòàã) ãýñýí á¿ëãèéã àøèãëàñàí.
øèíæèëãýý õèéæ áàéíà. Ýíýõ¿¿ òàéëàíä Ò¿¿âðèéí àíõàí øàòíû íýãæ (ÒÀØÍ)
2014 îíû 1-ð ñàðààñ 12-ð ñàðûã äóóñòàëõ íü Óëààíáààòàðò õýñýã, àéìãèéí òºâ
á¿òýí 12 ñàðûí õóãàöààã õàìðóóëàâ. áîëîí õºäººä áàã áºãººä íèéò 1800
ÒÀØÍ-èéã á¿òýí æèëèéí òóðøèä
Ñóäàëãààíû àñóóëãà õàìðóóëñàí. Ò¿¿âðèéí õóâààðèëàëòûã
2014 îíû ñóäàëãààã äýëãýðýíã¿é õèéõäýý àéìãóóäûí ¿ð ä¿íã õîîðîíä íü
õýëáýðýýð ÿâóóëñàí áºãººä äàðààõ õàðüöóóëàãäàõóéö áàéëãàõûí òóëä òýãø
14 ìîäóëüòàéãààð àñóóëãûí ìàÿãòàà õóâààðèëàëòûí àðãààð õèéæ, ÒÀØÍ-
áîëîâñðóóëñàí. Ñóäàëãààíä ãóðâàí èéã 2 øàòàò ýíãèéí ñàíàìñàðã¿é àðãààð
òºðëèéí àñóóëãûí õóóäàñ àøèãëàñàí. ñîíãîñîí.
¯¿íä: Óëààíáààòàð õîòîä 360 ÒÀØÍ,
• ªðõèéí íèéãýì, ýäèéí çàñãèéí àéìàã á¿ðýýñ 24 ÒÀØÍ (Äàðõàí-Óóë
¿íäñýí ìýäýýëëèéí ìàÿãò (ªÍÝÇÑ-1): àéìàãò 36 ÒÀØÍ, Îðõîí àéìàãò 60
ªÍÝÇÑ-1 ìàÿãòààð ºðõèéí ãèø¿¿äèéí ÒÀØÍ, Ãîâüñ¿ìáýðò 12 ÒÀØÍ), õàðèí
åðºíõèé ìýäýýëýë, áîëîâñðîë, ýð¿¿ë õºäººä 48 ÒÀØÍ (Äàðõàí-Óóë àéìàãò
ìýíä, àæèë ýðõëýëò, ìàë àæ àõóé 24, Îðõîí àéìàãò 0, Ãîâüñ¿ìáýðò 12
áà ãàçàð òàðèàëàí, ºðõèéí õºäºº ÒÀØÍ) ò¿¿âýðëýí àâñàí áà Óëààíáààòàð
àæ àõóéí áóñ ¿éëäâýðëýë, õóäàëäàà, õîò áîëîí àéìãèéí òºâèéí ÒÀØÍ òóñ
¿éë÷èëãýý áîëîí áóñàä îðëîãî, á¿ðýýñ 10 ºðõèéã, õºäººãèéí ÒÀØÍ òóñ
õàäãàëàìæ, çýýë, îðîí ñóóö áà ýð÷èì á¿ðýýñ 8 ºðõèéã ñîíãîñîí.
õ¿÷, óäààí ýäýëãýýò áàðàà, õ¿íñíèé 16200 ºðõººñ 3600-ã Óëààíáààòàð
áóñ çàðëàãûí ìýäýýëýë öóãëóóëñàí. õîòîä, 5400-ã àéìãèéí òºâ¿¿äýä, 7200-
• ªðõèéí õ¿íñíèé ìýäýýëëèéí ìàÿãò ã ñóìûí òºâ¿¿ä áîëîí õºäºº íóòàãò
(ªÍÝÇÑ-2à, ªÍÝÇÑ-2á): ªÍÝÇÑ-2à õóâààðèëëàà. Ãýõäýý ýíý òàéëàíä
ÕÀÂÑÐÀËÒ À. ªÐÕÈÉÍ ÍÈÉÃÝÌ, ÝÄÈÉÍ ÇÀÑÃÈÉÍ 2014 ÎÍÛ ÑÓÄÀËÃÀÀ 53
àøèãëàñàí áîäèò ò¿¿âýð íü ¿¿íýýñ àðàé Á¿ëýã òóñ á¿ðò áîëîí óëñûí
áàãà áóþó Óëààíáààòàð õîòîä 3581 ºðõ, õýìæýýíä òºëººëºõ ÷àäâàðòàé ¿ð ä¿í
àéìãèéí òºâä 5400 ºðõ, ñóìûí òºâ ãàðãàõûí òóëä ò¿¿âðèéí æèíã àøèãëàñàí
áîëîí õºäºº íóòàãò 7193 ºðõ áàéëàà. áîëíî.
Õ¿ñíýãò À.1. 2014 îíû ªÍÝÇÑ-íû ò¿¿âýð, ÒÀØÍ-ýýð, ÿðèëöëàãà àâñàí ñàðààð
Óëààíáààòàð Àéìãèéí òºâ Õºäºº Óëñûí õýìæýýíä
2014 îí
1 ñàð 300 450 599 1,349
2 ñàð 300 450 600 1,350
3 ñàð 300 450 600 1,350
4 ñàð 298 450 600 1,348
5 ñàð 297 450 598 1,345
6 ñàð 298 450 600 1,348
7 ñàð 298 450 600 1,348
8 ñàð 300 450 600 1,350
9 ñàð 300 450 596 1,346
10 ñàð 298 450 600 1,348
11 ñàð 300 450 600 1,350
12 ñàð 292 450 600 1,342
Íèéò 3,581 5,400 7,193 16,174
A.3 Ìýäýýëëèéí ÷àíàð, äàõèí î÷èõ, óòñààð ýðãýí òîäðóóëàõ

áîëîâñðóóëàëò áàéäëààð øàëãàñàí áºãººä àëäàà
èëýðñýí äàðóéä øóóä çàëðóóëæ áàéëàà.
Ýíý óäààãèéí ñóäàëãààíä öààñàí ¯íäñýíäýý ìýäýýëëèéí øàëãàëòûã
òåõíîëîãèéã á¿ðýí àâòîìàòæóóëæ, ãóðâàí ¿å øàòàíä áóþó òàáëåòàíä
îð÷èí ¿åèéí äýâøèëòýò òåõíîëîãè áîëîõ ìýäýýëýë îðóóëàõ ¿åä, àíõäàã÷
òàáëåò òºõººðºìæèéã àøèãëàñíààðàà òîî ìýäýýëëèéã áîëîâñðóóëàõ ¿åä,
ºìíºõ ñóäàëãààíóóäààñ îíöëîã áîëëîî. ãóðàâäóãààðò, ýíý òàéëàíã áýëäýõ ¿åä
Èíãýñíýýð ìýäýýëëèéã àíõàí øàòíû ã¿éöýòãýñýí. Ìºí ñóäàëãààã ýõë¿¿ëýõèéí
íýãæýýñ íü öóãëóóëñàí äàðóé òºâ ºìíº òàáëåò òºõººðºìæèéí òóðøèëòûí
ñ¿ëæýýíä äàìæóóëæ, ìýäýýëëèéí ÷àíàð, ñóäàëãààã çîõèîí áàéãóóëñàíû
àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõ, õóãàöàà, õ¿í çýðýãöýý ñóäàëãààíû àõëàã÷, ñóäëàà÷
õ¿÷ áîëîí çàðäàë õýìíýõ çýðýã îëîí íàðò ñóäàëãààã íýãäñýí îéëãîëò, àðãà,
äàâóó òàëûã áèé áîëãîñîí þì. Ñóäëàà÷ àðãà÷ëàëààð öóãëóóëàõ òàëààð ìýäëýã
íàðûí àíõàí øàòíààñ öóãëóóëñàí îëãîõ ñóðãàëòûã çîõèîí áàéãóóëæ,
ìýäýýëýë ýõëýýä áàãèéí àõëàã÷èéí ñóäàëãààã àìæèëòòàé ÿâóóëàõ áýëòãýë
ò¿âøèíä íýãòãýãäýæ õÿíàãäñàíû äàðàà àæëûã õàíãàñàí. Èíãýñíýýð ñóäàëãààíû
¯ÑÕ-íû òºâ ñ¿ëæýýíä èëãýýãäýæ ìýäýýëëèéí ÷àíàðûí ñòàíäàðò ñàéí
áàéñàí. Èð¿¿ëñýí ìýäýýëýëä ¯ÑÕ-íû õàíãàãäñàí ãýæ ¿çýæ áàéíà. Ñóäàëãààíû
ñóäàëãààíû áàãûíõàí õÿíàëò òàâüæ, ìýäýýëëèéã CSPro 5.0 ïðîãðàì
íýãòãýí ìýäýýëëèéí óÿëäàà, õîëáîîíû àøèãëàí öàõèì ñàíä îðóóëæ, ¿ð ä¿íã
øàëãàëòûã õèéæ, íýìýëò òîäðóóëãûã áîëîâñðóóëæ, ä¿í øèíæèëãýý õèéõýä
áàãèéí àõëàã÷ààð äàìæóóëæ, àíõàí STATA 12.1 ïðîãðàì àøèãëàâ.
øàòíààñ àâ÷ áàéëàà. Ýäãýýð òîõèîëäîëä
òîäðóóëãûí æàãñààëòóóäûã ºðõ¿¿ä äýýð
54 ÕÀÂÑÐÀËÒ À. ªÐÕÈÉÍ ÍÈÉÃÝÌ, ÝÄÈÉÍ ÇÀÑÃÈÉÍ 2014 ÎÍÛ ÑÓÄÀËÃÀÀ
ÕÀÂÑÐÀËÒ Á.
ßÄÓÓÐËÛÍ Ä¯Í ØÈÍÆÈËÃÝÝÍÈÉ ÀÐÃÀ Ç¯É
ßäóóðëûí ä¿í øèíæèëãýý õèéõýä þóíû ºìíº

3 á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã øààðäëàãàòàé áàéäàã. ¯¿íä:
Íýãä¿ãýýðò: õýìæèãäýæ, õ¿ëýýí çºâøººðºãäºæ
áîëîõóéö, õ¿í àìûã ýðýìáýëýõ áîëîìæòîé àæ
áàéäëûí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä; Õî¸ðäóãààðò: õ¿í àìûã ÿäóó
áà ÿäóó áóñààð àíãèëàõ ñîíãîãäñîí ¿ç¿¿ëýëòòýé
õàðüöóóëàõàä òîõèðîìæòîé ÿäóóðëûí øóãàì;
Ãóðàâäóãààðò: àæ áàéäëûí áèå äààñàí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã
íýãòãýí ÿäóóðëûí åðºíõèé ä¿ð òºðõèéã õàðóóëàõ
öîãö õýìæ¿¿ð¿¿ä.
Ýíý õàâñðàëòàíä ÿäóóðëûí õýìæ¿¿ð ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä,
ÿäóóðëûí øóãàìûã òîãòîîñîí áàéäàë, õýðýãëýýíèé
õýìæýýã òîäîðõîéëîí á¿ðä¿¿ëýõ áîëîâñðóóëàëòûí
á¿õ øàòûã òàéëáàðëàíà. I á¿ëýãò õýðýãëýýã àæ
áàéäëûí ¿ç¿¿ëýëò áîëãîí ñîíãîí àâñàí òàëààð
ºã¿¿ëíý. II á¿ëýãò ºðõèéí íýðëýñýí õýðýãëýýã òîîöîõ
àðãûã õàðóóëíà. III, IV á¿ëýãò ºðõèéí ñóóðüøèë,
ñóäàëãààíä õàìðàãäñàí îí, ñàð, ºäºð áîëîí àì
á¿ëèéí á¿òöèéã çàñâàðëàñíààð áîäèò õýðýãëýýíèé
õýìæèãäýõ¿¿íèéã õýðõýí òîîöñîí òàëààð òàéëáàðëàõ
áîëíî. III á¿ëýãò ãàçàð ç¿éí áàéðëàëûí áîëîí öàã
õóãàöààíû ¿íèéí çàñâàðëàëò, IV á¿ëýãò ºðõèéí
õ¿í àìûí á¿òöèéí çàñâàðëàëò, V á¿ëýãò ÿäóóðëûí
øóãàìûã òîäîðõîéëñîí àðãà÷ëàëûã íàðèéâ÷ëàí
õàðóóëíà. Ñ¿¿ë÷èéí VI á¿ëýãò ýíýõ¿¿ òàéëàíä
õýðýãëýñýí ÿäóóðëûí õýìæ¿¿ð¿¿äèéã òàéëáàðëàâ.
56 ÕÀÂÑÐÀËÒ Á. ßÄÓÓÐËÛÍ Ä¯Í ØÈÍÆÈËÃÝÝÍÈÉ ÀÐÃÀ Ç¯É
Á.1 Àæ áàéäëûí ¿ç¿¿ëýëòèéí ñîíãîëò õóâü õ¿í á¿ð áîäèòîîð þó õýðýãëýñíèéã

èëýðõèéëäýã áîë îðëîãî íü òóõàéí
ßäóóðàë íü õóâü õ¿íèé àæ áàéäëûí õ¿íèé ÷àäâàðûã õºðºíãèéí õàìò
äîðîéòîë, õîìñäîëòîé áàéäëààð õýìæèíý. Õ¿íèé á¿õèé ë àìüäðàëûí
èëðýõ áºãººä ýð¿¿ë ìýíä, áîëîâñðîë, òóðø äàõü àìüæèðãààíû ò¿âøèíã
îþóíû áîëîí áèåèéí ÷àäàâõè ñóäëàõûã ñîíèðõîæ áàéãàà áîë îðëîãî
äîðîéòîõ, õîîë òýæýýëèéí õîìñäîë, áà õýðýãëýýíèé àëèéã íü ñîíãîõ íü
áàðàà ¿éë÷èëãýýíèé äóòàãäàëä îðîõ, ÿëãààã¿é. Õàðèí áîãèíî õóãàöààíû
äýä á¿òöèéí ¿éë÷èëãýýí¿¿äèéí áóþó æèøýý íü íýã æèëèéí õóâüä
õ¿ðòýýìæ õÿçãààðëàãäìàë áàéõ, îðëîãîîñ õýðýãëýý íü èë¿¿ òîãòâîðòîé,
øàøèí ø¿òëýã, óëñ òºðèéí ¿çýë ººð÷ëºëò áàãàòàé áàéíà. Ìºí ò¿¿í÷ëýí
áîäëîî èëýðõèéëýõ ÷àäâàð õàíãàëòã¿é õýðýãëýý íü îðëîãîòîé õàðüöóóëàõàä
áàéõ çýðãýýð èëýðäýã. Ýíý á¿ãä íü óëèðëûí õýëáýëçýë áàãàòàé áàéäàã.
òóñ á¿ðäýý àæ áàéäëûã òîäîðõîéëîõ Òóõàéëáàë ãàçàð òàðèàëàí ýðõýëæ
á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãèéã èëýðõèéëýõ áàéãàà ºðõèéí îðëîãûí ò¿âøèí íü
òóë íýã á¿ð÷ëýí àíõààð÷ ñóäëàõ óðãàö õóðààëò, òàðèàëàëòûí ¿åòýé
øààðäëàãàòàé áºãººä áîäëîãî õîëáîîòîéãîîð ìàø õýëáýëçýëòýé
áîëîâñðóóëàã÷ íàðûã ÿäóóðëûí îëîí áàéäàã ó÷ðààñ ýíý ¿ç¿¿ëýëòèéã
ÿíçûí õýëáýðò àíõààðëàà õàíäóóëàõàä àøèãëàñíààð àìüæèðãààíû ò¿âøèíã
òóñ áîëäîã. ßäóóðëûí ýäãýýð ÿëãààòàé ¿ëýìæ õýìæýýãýýð èõýñãýæ, áàãàñãàæ
á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿ä õîñîëñîí áàéõ áîäèòîé áóñààð òîîöîîëîõ ìàãàäëàë
òîõèîëäîë ýëáýã áàéäàã. Æèøýýëáýë, èë¿¿ áàéíà.
õîîë òýæýýëèéí äóòàãäàëä ¿ðãýëæ Ïðàêòèê òàëààñ àíõààð÷ ¿çâýë
îðñîí õ¿í ãîëäóó áîëîâñðîë áàãàòàé, çîõèõ àñóóäëóóä áàéäàã. ¯¿íä þóíû
ýð¿¿ë ìýíäèéí òóñëàìæ àâàõ ºìíº àñóóëãà àâàõàä ìýäýýëýë ºãºã÷èä
áîëîìæã¿é áàéõ ã.ì. îéëãîìæòîé, õÿëáàð, òîäîðõîé áàéõ
Îðëîãî, õýðýãëýý õî¸ðûí àëèíûã øààðäëàãàòàé. Õýðýãëýý íü ìýäýýëýë
íü àæ áàéäëûí õýìæ¿¿ð ¿ç¿¿ëýëò ºãºã÷äºä îðëîãîîñ èë¿¿ õÿëáàð îéëãîëò
áîëãîæ ñîíãîæ àâàõûã øèéäýõ íü áàéäàã. ßëàíãóÿà îðëîãî íü õóâèàðàà
þóíû ò¿ð¿¿íä ÷óõàë þì. Õýðýãëýý õºäºëìºð ýðõëýõ ¿éë àæèëëàãààíààñ
íü àìüæèðãààíû ò¿âøíèéã îðëîãîîñ îðæ áàéãàà òîõèîëäîëä õýðýãëýýã
àðàé íàðèéí õýìæèæ òîäîðõîéëäîã ìýäýýëýõýä èë¿¿ õÿëáàð áàéíà.
èë¿¿ à÷ õîëáîãäîëòîé áóþó çîõèìæòîé Æèøýýëáýë, àëáàí ¸ñíû á¿ðòãýëòýé
¿ç¿¿ëýëò áîëíî. Îíîëûí õóâüä ÷ ìºí ñàëáàðò àæèëëàæ áàéãàà õ¿í îðëîãûí
ïðàêòèê äýýð ÷ àìüæèðãààíû ò¿âøíèéã ¿íäñýí ýõ ¿¿ñâýðýý áóþó æèøýýëáýë
õýðýãëýýãýýð òîäîðõîéëîõ íü îðëîãîîð öàëèí, õºëñºº òîäîðõîé ìýäýýëýõýä
òîäîðõîéëñíîîñ èë¿¿ çîõèìæòîé, ÿìàð íýã õ¿íäðýë ó÷ðàõã¿é. Õàðèí
áîäèò áàéäëûã èëýðõèéëäýã ãýæ àëáàí áóñ ñåêòîð, ýñâýë õºäºº
¿çäýã.18 àæ àõóéä àæèëëàäàã, õóâèàðàà
Õýäèéãýýð ýíý õî¸ð íü ººð õºäºëìºð ýðõëýã÷èä îðëîãîî íàðèéí
îéëãîëòóóä áîëîâ÷ õî¸óë ñýòãýë òîäîðõîéëîõîä áýðõøýýëòýé áàéäàã
õàíàìæèéã ÿìàð íýã áàéäëààð áºãººä ºðõèéí áîëîí áèçíåñèéí àæèë
èëýðõèéëäãýýðýý òºñòýé. Õýðýãëýý íü ã¿éëãýý õîëèëäîí á¿ðòãýãääýã. ªðõ¿¿ä
îðëîãîîñîî èë¿¿ãýýð õýðýãëýýãýý
ìýäýýëýõäýý äóðòàé áàéäàã. Òýä
18. Äåàòîí, Çàéäè íàðûí èëòãýë (2002)
ÕÀÂÑÐÀËÒ Á. ßÄÓÓÐËÛÍ Ä¯Í ØÈÍÆÈËÃÝÝÍÈÉ ÀÐÃÀ Ç¯É 57
îðëîãûí òàëààðõ ìýäýýëëèéã íü Õ¿íñíèé á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã

ººð çîðèëãîîð, òóõàéëáàë òàòâàðûí
ò¿âøèíã òîäîðõîéëîõ ¿¿äíýýñ öóãëóóëæ Õ¿íñíèé õýðýãëýýã òîîöîõäîî õ¿íñíèé
ìàãàäã¿é ãýæ áîëãîîìæèëäîã, ýñâýë á¿õ á¿òýýãäýõ¿¿íèé íýð òºðºë òóñ á¿ðèéí
îðëîãûí òàëààð àñóóõ íü òààòàé áóñ õýðýãëýýã íýãäñýí íýã öàã õóãàöààíä
ãýæ ¿çäýãòýé ÷ õîëáîîòîé þì. Ìºí øèëæ¿¿ëýí, íýìæ á¿ðä¿¿ëýõ áºãººä
ºðõèéí ãèø¿¿ä íü ºðõèéí îðëîãî, äàðàà íü ºðõ á¿ðèéí á¿õ õ¿íñíèé
ò¿¿íèé ýõ ¿¿ñâýðýýñ èë¿¿òýéãýýð áàðààã íýãòãýäýã. 2014 îíû ªÍÝÇÑ-
õýðýãëýýãýý ñàéí ìýäýæ áàéäàã. ãààð ãóðèë, ãóðèëàí á¿òýýãäýõ¿¿í,
ìàõ, ìàõàí á¿òýýãäýõ¿¿í, çàãàñ
Á.2 Õýðýãëýýíèé á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãèéã áîëîí äàëàéí á¿òýýãäýõ¿¿í, ñ¿¿, ñ¿¿í
òîãòîîõ íü á¿òýýãäýõ¿¿í, ºíäºã, òºðºë á¿ðèéí ººõ
òîñ, æèìñ, æèìñãýíý, ÷èõýð, æèìñíèé
Õýðýãëýýíèé á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãèéã ÷àíàìàë, õ¿íñíèé áóñàä á¿òýýãäýõ¿¿í,
òîãòîîõäîî îíîë, ïðàêòèêèéí ¿¿äíýýñ öàé, êîôå, öýâýð óñ óíäàà, æèìñíèé
ìºí àâ÷ ¿çäýã. Íýãä¿ãýýðò, áàéãàà ø¿¿ñ, ñîãòóóðóóëàõ óíäàà, òàìõè
ìýäýýëëèéã àøèãëàí àëü áîëîõ ãýñýí 13 á¿ëýã áîëãîí àíãèëñàí 123
äýëãýðýíã¿é áàéõ, õ¿í àìûí àæ íýð òºðëèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé õ¿íñíèé
áàéäëûã òîäîðõîéëîõã¿é, ýðýìáýëýõýä õýðýãëýýíèé ìýäýýëëèéã ºðõèéí
íºëºº ¿ç¿¿ëýõã¿é, ìýäýýëëèéí çàðèì ò¿âøèíä öóãëóóëñàí.
íýã õýñãèéã òîîöîîíä îðóóëàõã¿é
áàéõ ¸ñòîé. Õî¸ðäóãààðò, õóäàëäàí Ìýäýýëýë öóãëóóëàõ àðãà áîëîí
àâàëò íü ýíý ¿ç¿¿ëýëòèéí öîðûí õóãàöàà íü õîò, õºäººä ÿëãààòàé.
ãàíö á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã áèø ó÷èð Õîòûí ñóóðüøèë áóþó Óëààíáààòàð
çàõ çýýëèéí áîëîí çàõ çýýëèéí áóñ õîò áîëîí àéìãèéí òºâ¿¿äýä õ¿íñíèé
ã¿éëãýýã õî¸óëàíã íü õàìðóóëíà. õýðýãëýýíèé ìýäýýëëèéã ºðõèéí
Ãóðàâäóãààðò, çàðäàë áîë õýðýãëýý ºäºð òóòìûí á¿ðòãýë äýýð ¿íäýñëýí
áèø. Óäààí õàäãàëàõàä òîõèðîìæã¿é, öóãëóóëñàí áºãººä ñóäëàà÷ íàð ñàðä
ÿëàíãóÿà õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé ãóðâàí óäàà ººðººð õýëáýë àðàâ
õóâüä õóäàëäàí àâñàíàà á¿ãäèéã õîíîã á¿ðò î÷èæ ìýäýýëëèéã íýãòãýæ
íü õýðýãëýäýã ãýæ ¿çýõ íü ò¿ãýýìýë áàéâ. ªºðººð õýëáýë ºðõ òóñ á¿ðèéí
áàéäàã. Õàðèí îðîí ñóóö, óäààí õóâüä õ¿íñíèé ìýäýýëëèéí õàìðàõ
ýäýëãýýò áàðàà ãýõ ìýò áóñàä áàðàà, õóãàöàà íü íýã ñàð áàéëàà. Ñóìûí òºâ
¿éë÷èëãýýíèé õóâüä òîõèðóóëãà õèéõ áîëîí õºäººä ºðõèéí ñ¿¿ëèéí äîëîî
øààðäëàãàòàé. Ýöýñò íü õýðýãëýý õîíîãèéí õ¿íñíèé õýðýãëýýã ýðãýí
íü õ¿íñ, õ¿íñíèé áóñ, ñóóö, óäààí ñàíóóëæ á¿ðòãýõ àðãûã àøèãëàñàí. Èéì
ýäýëãýýò áàðàà, ýð÷èì õ¿÷ ãýñýí 5 õî¸ð ººð àðãà õýðýãëýñýí íü äàðààõ
¿íäñýí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãýýñ á¿ðäýíý. ãóðâàí øàëòãààíòàé áîëíî. Íýãä¿ãýýðò,
Á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã á¿ð òîäîðõîé íýð ñóäëàà÷ íàð àéìãèéí òºâä áàéðëàäàã
òºðë¿¿äýýñ á¿ðäýõ áà ýäãýýð íýð òºðºë òóë àéìãèéí òºâººñ àëñëàãäñàí ñóìûí
á¿ðèéí õýðýãëýýíèé ¿íýëãýýã õèéõ òºâ áîëîí õºäººãèéí ºðõ¿¿äýä àðàâ
àðãà÷ëàëûã äîîð òîâ÷ òàéëáàðëàâ. õîíîã á¿ð î÷èõ áîëîìæ áàéõã¿é.
Õî¸ðäóãààðò, ìàë÷èí ºðõ¿¿ä òîãòìîë
í¿¿äýëëýäýã ó÷ðààñ õî¸ð äàõü,
ãóðàâ äàõü î÷èëòîîð çîðüñîí ºðõºº
îëîõîä õ¿íäðýë ó÷ðàõ ìàãàäëàë èõ. çºð¿¿ã àâ÷ ¿çýõèéí òóëä õýä õýäýí
Ãóðàâäóãààðò, õºäººãèéí õ¿í àì ò¿âøèíä (ºðõ, ò¿¿âðèéí íýãæ, àéìàã,
íü õîòûí õ¿í àìòàé õàðüöóóëàõàä ñóóðüøèë, óëèðàë) ¿íèéí ìåäèàí
õóäàëäàí àâàëòûã áººíººð íü ãîëäóó óòãûã òîîöñîí áîëíî. Èéìýýñ òóõàéí
õèéäýã òóë ºðõèéí ºäºð òóòìûí ºðõ õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿í õóäàëäàí
á¿ðòãýëýý íºõºõºä èë¿¿ áýðõøýýëòýé àâñàí áîë óã õóäàëäàí àâñàí áàðààíû
áàéäàã. õàðãàëçàõ ìåäèàí ¿íèéã ººðèéí
Õýðýãëýýíèé ýíý á¿ðýëäýõ¿¿í àæ àõóéí áîëîí ñîëèëöîîãîîð
õýñãèéã áîëîâñðóóëàõàä õýä àâñàí áàðààã ¿íýëýõýä àøèãëàíà.
õýäýí ¿íäñýí çàð÷ìûã õýðýãëýñýí. Õýðâýý ºðõ ÿìàðâàà íýã íýð òºðëèéí
Íýãä¿ãýýðò, õýðýãëýýíèé á¿õ áîëîìæèò á¿òýýãäýõ¿¿íèéã îãò õóäàëäàí àâààã¿é
ýõ ¿¿ñâýðèéã îðóóëàâ. ªºðººð áîëîâ÷ õýðýãëýñýí áîë õýðýãëýýã
õýëáýë õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé íü ¿íýëýõýä ò¿¿íèé äýýä ò¿âøíèé
õýðýãëýý íü çàõ çýýëýýñ õóäàëäàí (ºðõèéí õàðüÿàëàãäàõ ò¿¿âðèéí
àâñàí ýñâýë ãýðýýñ ãàäóóð õýðýãëýñýí íýãæèéí ãýõ ìýò) ¿íèéã àøèãëàíà.
õ¿íñíèé ç¿éëýýñ ãàäíà ººðèéí 2014 îíû õ¿íñíèé õýðýãëýýíèé á¿òöýä
àæ àõóéãààñ õýðýãëýñýí, áóñäààñ õóäàëäàí àâñàí, áóñäààñ ¿íýã¿é àâñàí
àâñàí, áýëýã, áàðàà ñîëèëöîîãîîð áîëîí ººðèéí àæ àõóéãààñ õýðýãëýñýí
àâñàí á¿òýýãäýõ¿¿í çýðãýýñ á¿ðäýíý. òîî õýìæýýã àâ÷ ¿çñýí.
Õî¸ðäóãààðò, õóäàëäàí àâñàí áîëîí
ººðèéí àæ àõóéãààñ àâñàí á¿õ õ¿íñíèé Õ¿íñíèé áóñ á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã
á¿òýýãäýõ¿¿íèéã áèø òóõàéí õóãàöààíä
õýðýãëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿äèéã ë Õ¿íñíèé áóñ õýðýãëýýã õ¿íñíèé
õýðýãëýýíèé á¿òöýä áàãòààñàí. õýðýãëýýòýé àäèëààð øóóä, õÿëáàðõàí
Ãóðàâäóãààðò, ìºíãººð õóäàëäàí òîîöîîëíî. Õ¿íñíèé õýðýãëýýòýé
àâààã¿é õ¿íñíèé ç¿éëèéã ¿íýëæ àæ àäèëààð íýãäñýí íýã õóãàöààíä
áàéäëûí õýìæèãäýõ¿¿íä îðóóëñàí. øèëæ¿¿ëýí òýãøèòãýñýí õýðýãëýýíèé
ªÍÝÇÑ-ãààð çºâõºí ºðõèéí õ¿íñíèé á¿õèé ë ýõ ¿¿ñâýðèéã îðóóëàõ ¸ñòîé.
õóäàëäàí àâàëòûí õóâüä äóíäàæ ¿íèéí Õ¿íñíèé áóñ õýðýãëýýãýýð ºðãºí
ä¿í, òîî õýìæýýíèé òàëààð ìýäýýëýë õ¿ðýýíèé áóþó ýðýãòýé, ýìýãòýé õ¿íèé,
öóãëóóëñàí áºãººä áóñàä ýõ ¿¿ñâýðèéí õ¿¿õäèéí õóâöàñ, ãóòàë, áýëýã äóðñãàë,
õóâüä çºâõºí òîî, õýìæýýíèé ¿íýò ýäëýë, áºñ áàðàà, áîëîâñðîë,
ìýäýýëëèéã àâñàí. Òèéìýýñ õóäàëäàí ýð¿¿ë ìýíä, àìðàëò ÷ºëººò öàã,
àâààã¿é õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé ñî¸ëûí çàðäàë, ãîî ñàéõàí, àðèóí
ìºíãºí ä¿íã òîîöîõäîî äóíäàæ ¿íèéí öýâðèéí áàðàà ¿éë÷èëãýý, ãýð àõóéí
ìýäýýëëèéã àøèãëàëàà. áàðàà, óäààí ýäýëãýýò áàðàà, îðîí
Èõýíõ õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿ä ñóóöíû çàðäàë, òýýâýð, õîëáîî,
õàðãàëçàõ á¿ëýã äîòðîî íýëýýä äààòãàë, òàòâàð çýðýã 38 á¿ëãèéí
äýëãýðýíã¿é íýð òºðëººð îðñîí ó÷èð 371 íýð òºðëèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé
íýð òºðºë òóñ á¿ð íü õàðüöàíãóé íýãýí ìýäýýëëèéã öóãëóóëñàí. Õ¿íñíèé áóñ
æèãä áîëñîí. Ãýõäýý íýãæèéí ¿íý áàðààíû èõýíõ íýð òºðºë íü äîòðîî
íü áîäèò ¿íý áèø áîëîâ÷ áàðààíû èæèë áóñ áóþó çàðèì ÿëãààòàé îëîí
÷àíàðûí ÿëãààã èëýðõèéëíý. Ýíý á¿òýýãäýõ¿¿íèéã àãóóëæ íýãæèéí ¿íèéã
íºëººëëèéã áàãàñãàæ, ãàçàð ç¿éí íü òîîöîõîä áýðõøýýëòýé áàéäàã òóë
áàéðëàëûí áîëîí öàã õóãàöààíû ªÍÝÇÑ-ãààð ýíý á¿ëãèéí áàðààíû
òîî õýìæýýíèé òàëààðõ ìýäýýëëèéã Õ¿íñíèé áóñ õýðýãëýýíèé

öóãëóóëäàãã¿é. Óäààí ýäýëãýýò áàðàà, á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã äîòðîîñ õî¸ð
ñóóö, ò¿ëø, ýð÷èì õ¿÷íýýñ áóñàä ç¿éë áóþó ýð¿¿ë ìýíä, áîëîâñðîëûí
õ¿íñíèé áóñ áàðààíû õýðýãëýýã ýíý òîîöîîã îíöãîéëîí àâ÷ ¿çýõ
á¿ëýãò àâ÷ ¿çíý. øààðäëàãàòàé. Íýãä¿ãýýðò, áîëîâñðîë
Õýðýãëýýã á¿ðä¿¿ëýõýä ìºí òóõàéí íü õýðýãëýý áèø õàðèí õºðºíãº
íýð òºðëèéã îðóóëàõ ýñýõ, ñóäàëãààíû îðóóëàëò òóë õàäãàëàìæ ãýæ ¿çýõ
¿åèéã òîäîðõîéëîõ ãýñýí ¿íäñýí 2 îéëãîëò áàéäàã. Áîëîâñðîëûí ¿ð
áýðõøýýë áàéäàã. Íýãä¿ãýýðò, çºâõºí ºãººæèéã çºâõºí ñóð÷ áàéõ òóõàéí
õýðýãëýýíä îðäîã íýð òºðë¿¿äèéã ë ¿åäýý áóñ á¿õèé ë àìüäðàëûíõàà
ñóäàëãààíä áàãòààõ ¸ñòîé ãýñýí àëòàí òóðø õ¿ðòýíý. Õî¸ðäóãààðò, õýðýâ
ä¿ðýì áèé. Òóõàéëáàë, õóâöàñ, ãóòàë, àìüäðàëûí óäààí õóãàöààíû ¿åèéã
ãîî ñàéõíû áàðàà, á¿òýýãäýõ¿¿í, àâ÷ ¿çýæ áàéãàà áîë áîëîâñðîëûí
àìðàëò, ÷ºëººò öàãò çàðöóóëñàí çàðäàë íü õ¿íèé àìüäðàëûí òîäîðõîé
çàðäàë ãýõ ìýò ç¿éëñ õàìðàãäàíà. ¿åä ë ãàðäàã. Ñóðãàëòàíäàà ÿã èæèë
Òàòâàð èë¿¿ òºëñíººðºº òóõàéí ºðõ õýìæýýíèé çàðäàë çàðöóóëñàí áºãººä
óëñààñ èë¿¿ èõ ¿éë÷èëãýý àâäàãã¿é íýã íü îäîî ñóðàëöàæ áàéãàà íºãºº íü
íü õýðýãëýýíèé ºíäºð ò¿âøèíòýé íèëýýä õýäýí æèëèéí ºìíº ñóðãóóëèà
óÿëäàõã¿é áàéãààã õàðóóëæ áàéíà. òºãñ÷èõñºí õî¸ð õ¿íèéã õàðüöóóëüÿ.
Èéìýýñ òàòâàðûí õýìæýýã õýðýãëýýíä Ýíý òîõèîëäîëä îäîî ñóðàëöàæ
îðóóëàõã¿é. Õºðºíãèéí óðñãàë áóþó áàéãàà íü àìüæèðãàà äýýã¿¿ðòýé
ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíãº õóäàëäàí àâàõ, ìýò áîäîãäîõ áîëîâ÷ ýíý ¿ð ä¿í íü
ºð, çýýëèéí õ¿¿ãèéí òºëáºðèéã ìºí çºâõºí íàñíû õóâüä õàìààòàé áºãººä
îðóóëäàãã¿é. Ãýíýòèéí ýñâýë áººí æèíõýíý àæ áàéäëûí ò¿âøíèé ÿëãààã
ä¿íãýýð ãýíýò çàðöóóëàãääàã õóðèì, õàðóóëæ ÷àäàõã¿é. Ýíý çàðäëûã
òºðºëò, îðøóóëãûí çàðäëûí õóâüä á¿ð àìüäðàëûíõ íü íèéò õóãàöààíä
÷ áýðõøýýëòýé áàéäàã. Ýäãýýð çàðäëûã òýãøèòãýí õóâààðèëàõ íü õàìãèéí
îí æèë¿¿äýä òàðõààí, òýãøèòãýæ îíîâ÷òîé àðãà áîëíî. Ãóðàâäóãààðò,
òîîöîõ íü õàìãèéí îíîâ÷òîé õóâèëáàð óëñûí ñóðãóóëüä ñóðàëöàõ áîëîìæèéã
þì. Õàðèí òýãøèòãýýã¿é òîõèîëäîëä àâ÷ ¿çýõ õýðýãòýé. Õýðýâ á¿õ õ¿í ¿íý,
òóõàéí ºðõèéí õýðýãëýýíèé ò¿âøèí òºëáºðã¿é ýñâýë ºíäºð òàòààñ á¿õèé
áîäèò õýìæýýíýýñ èë¿¿òýéãýýð áîëîâñðîë ýçýìøèõ áîëîìæòîé
òîîöîãäîíî. Îäîîãîîð áèäýíä áºãººä õàðèí ÷àíàðûã íü õàðãàëçàí
èíãýæ òîîöîõ õàíãàëòòàé ìýäýýëýë ¿çýæ õóâèéí ñóðãóóëèéã ñîíãîí òºëáºð
áàéõã¿é òóë ýäãýýð õýðýãëýýí¿¿äèéã òºëæ ñóðàëöäàã áîë áîëîâñðîëûí
òîîöîîíä îðóóëààã¿é áîëíî. Õ¿ëýýí çàðäëûí ÿëãààòàé áàéäàë íü àæ
àâñàí áýëýãòýé õîëáîîòîé òîîöîî áàéäëûí ÿëãààòàé áàéäàëòàé
íü áýëãèéã õ¿ëýýí àâ÷ áàéãàà òàëûí õîëáîãäîõ áà èéì òîõèîëäîëä òóõàéí
òîîöîîíä òóñãàãääàã òóë, òîîöîîã çàðäëûã òîîöîîíä òóñãàõ íü ç¿éòýé ãýæ
äàâõàðäóóëàõã¿éí òóëä áóñäàä ¿çäýã. Ýíý ñóäàëãààíä áîëîâñðîëûí
ºãñºí áýëýã, òóñëàìæ, øèëæ¿¿ëãèéã çàðäëûã õýðýãëýýíèé á¿òöýä îðóóëñàí.
òîîöîîíä îðóóëààã¿é. Õýðýâ ýäãýýðèéã Ýäãýýð çàðäëûã îðóóëàõã¿é áàéõ
òîîöîîíä îðóóëáàë àìüæèðãààíû íü ñóðãóóëèéí íàñíû õ¿¿õä¿¿äòýé
äóíäàæ ò¿âøèíã õèéìëýýð ºñãºõ õî¸ð ºðõèéí çºâõºí íýã íü õ¿¿õäýý
áîëíî. ñóðãóóëüä ñóðãàõ áîëîìæòîé áîë ýíý
ÿëãààã ãàðãàæ ÷àäàõã¿éä õ¿ðíý. ñîíãîõ þì. ¯¿íä õóäàëäàí àâàëò õèéõ
Ýð¿¿ë ìýíäèéí çàðäàë ÷ çàðèì äàâòàìæ, ºðõèéí õýðýãëýýãýý áóöàæ
òàëààðàà áîëîâñðîëòîé àäèë þì. ñàíàõ õóãàöààíû õîîðîíäûí õàìààðàë
Ýð¿¿ë ìýíäèéí óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ îðíî. Àðèóí öýâðèéí õýðýãñýë, ãîî
¿çëýãò çàðöóóëñàí çàðäàë íü ìºí ñàéõíû áàðàà, îðîí ñóóöíû òºëáºðººñ
õºðºíãº îðóóëàëòòàé àäèëààð áóñàä õ¿íñíèé áóñ îëîí áàðàà,
òîîöîãäîíî. Òºðººñ õàíãàäàã á¿òýýãäýõ¿¿íèé õóâüä äîëîî õîíîã,
¿éë÷èëãýýã õàðèëöàí àäèëã¿é ñàðä ÿìàð íýãýí õóäàëäàí àâàëò
õ¿ðòäýã òîõèîëäîëä ºðõ õîîðîíäûí ãàðààã¿é áàéäàã òóë áóöààæ ñàíàõ
õàðüöóóëàëòûã õèéõ íü áóðóó ¿ð õóãàöààã èõýíõäýý ñ¿¿ëèéí óëèðàë
ä¿íä õ¿ðãýíý. Õ¿í àìûí çàðèì õýñýã ýñâýë ñ¿¿ëèéí æèëýýð ñîíãîäîã.
íü ýìíýëãèéí ¿íý òºëáºðã¿é, ýñâýë ªÍÝÇÑ íü ñ¿¿ëèéí ñàð áà ñ¿¿ëèéí
óëñààñ èõýíõ çàðäëûã íü õàðèóöäàã æèë ãýñýí ñóäàëãààíû õî¸ð ¿åèéã
¿éë÷èëãýýíä õàìðàãäàæ áàéõàä õàìàðñàí ìýäýýëýë öóãëóóëäàã. Àëü
íºãºº õýñýã íü õóâèéí ñàëáàðûí ¿åèéã ñîíãîõ íü õýðýãëýýíèé á¿òöýä
¿éë÷èëãýýíä õàìðàãäàæ áàéâàë ¿ëýìæ íºëººòýé áàéäàã. ªðõ¿¿ä ñàð
çàðäëûí ýíý ÿëãàâàðòàé áàéäàë àæ á¿ð õ¿íñíèé áóñ áàðàà, á¿òýýãäýõ¿¿í
áàéäëûí ÿëãààã õàðóóëàõã¿é. Ýíä õóäàëäàí àâààä áàéäàãã¿é ó÷ðààñ
àíõààðàí ¿çýõ õýä õýäýí ç¿éë áèé. îëîí ºðõèéí õóâüä ÿìàð ÷ õýðýãëýýãýý
¯¿íä: Íýãä¿ãýýðò, ýð¿¿ë ìýíäèéí ìýäýýëýõã¿é áàéõ ìàãàäëàëòàé.
çàðäàë íü áàéíãà áóñ òîäîðõîé Ñ¿¿ëèéí íýã ñàðûí õóäàëäàí àâàëòûã
öàã õóãàöààíä áººíººð ãàðäàã. òîîöîîíä àøèãëàñíààð ñàðûí äóíäàæ
Õî¸ðäóãààðò, ýð¿¿ë ìýíäèéí çàðäàë õýðýãëýýã îéðîëöîîãîîð òîîöîîëæ
íü ºðõèéí ãèø¿¿í ºâ÷òýé áàéñàíòàé áîëîõ ÷ ñóäàëãààíä õàìðàãäñàí
õîëáîãäîí ãàðñàí çàðäëûã àâ÷ ¿çýæ íýã ñàðûí õóãàöààíä õóäàëäàí
áàéãàà òîõèîëäîëä ºðõèéí àæ áàéäàë àâàëò õèéãýýã¿é ºðõ¿¿äèéã õýðýãëýý
ìóóäàõ áîëîâ÷ çàðäàë ãàðñàí ó÷èð áàãàòàéä òîîöîí óëìààð ÿäóó ãýñýí
àæ áàéäàë íü ºññºí ìýò õàðàãääàã. àíãèëàëä õàìààðóóëàõ ìàãàäëàëòàé
Ãóðàâäóãààðò, ýð¿¿ë ìýíäèéí äààòãàë þì. Ñ¿¿ëèéí íýã æèëèéã ýðãýí ñàíàõ
íü õàðüöóóëàëòûã áóðóó ¿ð ä¿íä õóãàöàà áîëãîí àâáàë õ¿íñíèé áóñ
õ¿ðãýäýã. Ó÷èð íü ºðõèéí äààòãàëòàé áàðàà, á¿òýýãäýõ¿¿íèé õóâüä èë¿¿
ãèø¿¿í íü ºâäºõäºº áàãà õýìæýýíèé ¿íäýñëýëòýé õóãàöàà áîëîõ ó÷èð
ìºíãº çàðöóóëñàí áàéõàä äààòãàëã¿é äýýðõ áýðõøýýë àðèëíà. Ãýâ÷ ýðãýí
íü èõèéã çàðöóóëíà. Èéìýýñ ýíý ñàíàõ õóãàöààã óðòàñãàõààð íýã ñóë
ñóäàëãààíû õóâüä ýð¿¿ë ìýíäèéí òàë ¿¿ñäýã. Çàðëàãàà ìýäýýëýõ ºðõèéí
çàðäëûã õ¿íñíèé áóñ õýðýãëýýíèé òîî íü íýìýãäýõ áîëîâ÷ äóíäàæ
á¿ðýëäýõ¿¿íä îðóóëæ áàéíà. Ýð¿¿ë çàðëàãà íü ýðãýí ñàíàõ õóãàöàà
ìýíäèéí çàðäëûã õàñâàë ºâ÷òýé õ¿íòýé áîãèíîòîé çàðäëààñ áàãàñàæ ãàð÷
õî¸ð ºðõèéí õóâüä íýã íü ýì÷èëãýýíä èðäýã. Ýíý õî¸ð ñîíãîëòûí äàâóó
ìºíãº çàðöóóëàõ ÷àäâàðòàé, íºãºº íü áîëîí ñóë òàëûã íü õàðãàëçàæ ¿çñýí
÷àäâàðã¿é áàéãàà áîë ýíý ºðõ¿¿äèéí ãóðàâäàõ ñîíãîëò íü ýðãýí ñàíàõ õî¸ð
ÿëãààã õàðóóëæ ÷àäàõã¿é áîëíî. õóãàöààã õî¸óëàíã íü õîñëóóëàõ àðãà
Õ¿íñíèé áóñ õýðýãëýýòýé þì. Ýíý òîõèîëäîëä õýðýâ òóõàéí
õîëáîîòîé õî¸ð äàõü áýðõøýýëòýé ºðõ ñ¿¿ëèéí íýã ñàðä õ¿íñíèé áóñ
àñóóäàë íü õýðýãëýýã òîîöîõ õóãàöààã áàðàà, á¿òýýãäýõ¿¿í õóäàëäàí àâñàí
áîë òóõàéí ìýäýýëëèéã íü àâ÷, õàðèí àíãèëàãäñàí áàðààíóóäûã òîîöîîíä

ñ¿¿ëèéí íýã ñàðûí õóãàöààíä õ¿íñíèé îðóóëààã¿é. Õî¸ðäóãààðò, õýðýãëýýíèé
áóñ áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿í õóäàëäàí á¿ðýëäýõ¿¿íä ñîíãîí îðóóëñàí óäààí
àâààã¿é áîë ñ¿¿ëèéí íýã æèëèéíõ íü ýäýëãýýò áàðààíû õóâüä ýëýãäëèéí
ìýäýýëëýýñ àâäàã. ò¿âøèíã òîîöîõäîî íýãæèéí ¿íý
(õóâüñàõ õýìæèãäýõ¿¿í) áà àøèãëàñàí
Óäààí ýäýëãýýòýé áàðàà õóãàöààíä ¿íäýñëýñýí øóãàìàí ðåãðåññ
òîîöñîí. Ýíýõ¿¿ òîîöîîíû àðãà íü íýã
ªðõèéí ýçýìøèæ áóé óäààí áàðààíû õóâüä õýðýãëýñýí õóãàöààíààñ
ýäýëãýýò áàðàà íü àìüæèðãààíû õàìààðàí ýëýãäëèéí ººð, ººð ò¿âøèíã
ò¿âøíèéã òîäîðõîéëîõ ÷óõàë áîäîõ áîëîìæèéã îëãîäîã. (Æèøýý
á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã áîëäîã. Ýäãýýð íü óäààí ýäýëãýýò áàðàà íü øèíý áîë
áàðàà íü óäààí õóãàöààíä àøèãëàãääàã ýëýãäëèéí ò¿âøèí áóþó áàðààíààñ àâ÷
ó÷èð õóäàëäàí àâñàí ¿íý íü õýðýãëýýã áóé õàíàìæ ºíäºð áàéíà.) Ýöýñò íü
òîäîðõîéëîõ òîõèðîìæòîé ¿ç¿¿ëýëò õýðýãëýýã òîîöîõäîî òóõàéí áàðààíû
áîëîõã¿é. Ýíä òîîöîî õèéõ õàìãèéí íýã æèëèéí ºìíºõ ¿íèéã ýëýãäëèéí
çºâ àðãà íü òóõàéí õóãàöààíä õóâèàð ¿ðæ¿¿ëýí ýäãýýð õýðýãëýýã
ýçýìøèæ áàéãàà óäààí ýäýëãýýò ºðõººð íýãòãýæ ãàðãàíà.
áàðààíààñ àâ÷ áàéãàà ¿éë÷èëãýýíèé
ò¿âøèíã òîîöîõîä îðøèíî. Ýíýõ¿¿ Ñóóö
àâ÷ áàéãàà õàíàìæèéí õýìæýý íü
áèåòýýð àæèãëàãäàõã¿é ÷ ¿íèéí Õ¿í àìûí àìüæèðãààíû ò¿âøíèé
ä¿íòýé øóóä ïðîïîðöèîíàëü áºãººä ãîë ¿ç¿¿ëýëò íü îðîí ñóóöíû íºõöºë
ýëýãäëèéí ò¿âøèí ãýñýí ¿ç¿¿ëýëòýýð áèëýý. Õºãæèæ áàéãàà îðíóóäûí
òîäîðõîéëîãäîíî. Áàðàà á¿ðèéí õóâüä îðîí ñóóöíû ò¿ðýýñèéí çàõ
ýëýãäëèéí ò¿âøèíã òîîöîõ ¿éë çýýë õÿçãààðëàãäìàë ýñâýë áàéäàãã¿é
àæèëëàãàà ªÍÝÇÑ-ãààð àâñàí óäààí ó÷èð òîîöîî õèéõ, õýðýãëýýíèé
ýäýëãýýò áàðààíû îäîîíû çàõ çýýëèéí á¿òöýä îðóóëàõàä íýëýýä áýðõøýýëòýé
¿íý, àøèãëàñàí (ìýäýýëýë íü ºðõèéí áàéäàã. ¯¿íèéã õýðýãëýýíèé á¿òöýä
ýçýìøèæ áóé óäààí ýäýëãýýò áàðààíû îðóóëàõ çîðèëãî íü óäààí ýäýëãýýò
òîî øèðõýãèéí õàìò öóãëóóëàãäñàí) áàðààòàé àäèëààð òóõàéí îðîí ñóóöûã
õóãàöààíä ¿íäýñëýíý.19 ýçýìøèæ áàéãààãààñ àâàõ õàíàìæèéí
Ýíý á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãèéí òîîöîîã õýìæýýã òîîöîæ îðóóëàõàä îðøèíî.
3 ¿å øàòòàéãààð õèéíý. Íýãä¿ãýýðò, Õýðâýý òóõàéí ºðõ áàéð ò¿ðýýñëýí
óäààí ýäýëãýýò áàðààíààñ õýðýãëýýíèé àìüäàð÷ áàéãàà áîë òºëáºðèéí
á¿ðýëäýõ¿¿íä îðîõ íýð òºðëèéã õýìæýý íü ýíý õàíàìæèéí ¿íýëãýý
ñîíãîíî. ªÍÝÇÑ-ãààð ãýð àõóéí áîëíî. Ìîíãîë îðíû õóâüä îðîí ñóóö
õýðýãñëýýñ ýõë¿¿ëýýä òàâèëãà õ¿ðòýëõ ò¿ðýýñëýí àìüäàð÷ áàéãàà ºðõèéí
44 íýð òºðëèéí óäààí ýäýëãýýò òîî öººí (ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä íèëýýä
áàðààíû òàëààð ìýäýýëýë öóãëóóëñàí. ò¿ãýýìýë áîëæ áàéãàà), ìºí ò¿ðýýñèéí
Ãýõäýý íèéò óäààí ýäýëãýýò áàðààíû ºðòºã õýòýðõèé ºíäºð áàéäàã ó÷èð
1/3 áîëîõ ºðõèéí áèçíåñò àøèãëàãäàõ óã ìýäýýëýë äýýð ¿íäýñëýí ººðèéí
áàðàà ýñâýë ñóóö áîëîí “áóñàä” ãýæ ñóóöàíä àìüäàð÷ áàéãàà ºðõèéí
õóâüä ñóóöíààñàà àâ÷ áàéãàà ñýòãýë
19. Èíôëÿöèéí ò¿âøèí áîëîí íýðëýñýí õ¿¿ãèéí ò¿âøèíã õàíàìæèéí õýìæýýã áóþó ò¿ðýýñèéí
àøèãëàí óëàì áîëîâñðîíãóé áîëãîæ áîëíî.
çàðäëûã òîîöîõ áîëîìæã¿é þì. Õýäèé òîîöîîíä òóñãàñàí áîëíî. Òèéìýýñ

òèéì áîëîâ÷ ªÍÝÇÑ-ãààð òóõàéí õýðýãëýýíèé á¿òöèéã áàéãóóëàõäàà
ºðõ õýðâýý ñóóöàà ò¿ðýýñëýâýë õýäýí áèä ñóóöíààñ àâ÷ áóé ¿éë÷èëãýýíèé
òºãðºãººð ò¿ðýýñëýõ (õèéñâýð ò¿ðýýñ) òîîöîîíä ñóóöíû ¿íèéã àøèãëàí
áîëîí îðîí ñóóöàà õóäàëäàõ ¿íèéã áîäñîí òîîöîîíû õèéñâýð ò¿ðýýñèéã
íü ñóäàëñàí. Áîäèò ò¿ðýýñèéí óòãà îðóóëñàí áºãººä ãýõäýý ìýäýýæ õýðýâ
á¿ðòãýãäýýã¿é òîõèîëäîëä õèéñâýð áîäèò ò¿ðýýñèéí ìýäýýëýë òóõàéí
ò¿ðýýñèéí óòãûã àøèãëàí òîîöîîíû ºðõèéí õóâüä áàéãàà òîõèîëäîëä
ò¿ðýýñ òîîöîæ õýðýãëýýíèé èæ á¿ðäýëä ò¿¿íèéã íü àøèãëàíà.
îðóóëæ áîëíî. Òîîöîîíû ò¿ðýýñèéí
óòãûã òààìàãëàæ ãàðãàäàã ó÷ðààñ çàðèì Ò¿ëø, ýð÷èì õ¿÷
òîõèîëäîëä àøèãëàõ áîëîìæã¿é ÷
áàéõ òàëòàé. Ìºí õ¿í àìûí òàë îð÷èì Õ¿íñíèé áóñ õýðýãëýýíèé àíõààðàí
õóâü íü ãýðò àìüäàðäàã òóë ò¿ðýýñèéí ¿çýõ áàñ íýã á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã íü ýð÷èì
óòãûã òîîöîõîä á¿ð èë¿¿ õ¿íäðýëòýé õ¿÷íèé õýðýãëýý áóþó ãîëëîí õàëààëò,
áàéíà. öàõèëãààíû çàðäàë þì. Ìîíãîëûí óóð
Òîîöîîíû ò¿ðýýñèéí óòãûã àìüñãàë ºâºðìºö ºâºë íü -40, çóí íü
òîîöîõûí òóëä ñóóöíû õóäàëäàõ ¿íèéã +30 õýìèéí òåìïåðàòóðò õ¿ðäýã ýðñ
õàìààðàã÷ õóâüñàã÷ áîëãîí ñîíãîæ òýñ óóð àìüñãàëòàé. Õýäèéãýýð çóíû
ðåãðåññèéí øèíæèëãýý õèéñýí. ¯ë óëèðàëä áàéãàëü öàã óóðûí íºõöºë
õàìààðàõ õóâüñàã÷äààð îðîí ñóóöíû õàðüöàíãóé òààëàìæòàé õýäèé ÷
íºõöëèéã òîäîðõîéëîã÷ øàë, õàíà, ºâëèéí óëèðàë íü îíöãîé õ¿íä íºõöºë
äýýâðèéí ¿íäñýí ìàòåðèàëûí òºðºë, ¿¿ñãýäýã. ªâëèéí óëèðàë áàðàã 6 ñàð
ºðººíèé òîî, óñàí õàíãàìæ, öàõèëãààí, ¿ðãýëæëýí, ãîëäóó õàñàõ ãðàäóñòàé
äóëààí, áàéðøèë çýðãèéã àâñàí. Îðîí áàéäàã áºãººä íýã, õî¸ðäóãààð ñàðûí
ñóóöíû òºðëººð ãýð, ñóóöíû òóñäàà äóíäàæ òåìïàðàòóð -25 áàéäàã. Ýíý
áàéøèí, íèéòèéí òîõèëîã ñóóöíû íü îðîí äàÿàð õàëààëò áîëîí ò¿ëø
õóâüä óã òîîöîîã òóñ òóñàä íü õèéâ. ºðõèéí õýðýãëýýíèé çàéëøã¿é, íýí
Òîîöîîíû ¿ð ä¿íãýýñ õàðàõàä îðîí ÷óõàë õýðýãöýý áîëîõûã èëýðõèéëæ
ñóóöíû õóäàëäàõ ¿íèéí ìýäýýëýë íü áàéãàà áºãººä çàðèì òîõèîëäîëä
ñóóöíû íºõöºëòýé íÿãò õàìààðàëòàé õýðýãëýýíèé èæ á¿ðäëèéí ìàø òîì,
áóþó èë¿¿ áîäèòîé áàéíà. Ýíý íü ÷óõàë á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã ÷ áîëäîã.
òóõàéí ºðõ ñóóö ò¿ðýýñëýäýãã¿é áîëîâ÷ ªÍÝÇÑ-ãààð õóäàëäàí àâñàí
ñóóöíû ¿íèéí õóâüä ººðñäºº áàðüñàí áîëîí ººðñäºº áýëòãýñýí ò¿ëø, ìºí
ýñâýë õóäàëäàæ àâñàí áàéäãààñ ýð÷èì õ¿÷íèé çàðäëûã ºðõ¿¿äýýð
òààìàãëàñàí õèéñâýð ò¿ðýýñèéí ¿íýýñ ººðñäººð íü ¿íýë¿¿ëýí ìýäýýëëèéã
èë¿¿ íàéäâàðòàé ä¿íã õýëñýí ãýæ ¿çíý. íü öóãëóóëñàí. ªºðñäºº áýëòãýñýí
Ãýõäýý ñóóöíû ¿íèéã àøèãëàæ ò¿ëøíèé òîî, õýìæýýíèé òàëààð
ñóóöíààñ àâ÷ áàéãàà ¿éë÷èëãýýíèé ÿìàð ÷ ìýäýýëýë áàéõã¿é íºõöºëä
òîîöîîã ãàðãàõàä íýìýëò òîîöîî õèéõ õýðýãëýýíèé óòãûã òîîöîõ áîëîìæã¿é
áóþó ñóóöíû ýëýãäëèéí ò¿âøèíã áîëîõ áóþó ºðõèéí ýð÷èì õ¿÷íèé
òîäîðõîéëîõ øààðäëàãàòàé áîëäîã. õýðýãëýý äóòóó òîîöîãäîõ ìàãàäëàëòàé
Ñóóöíû òóñäàà áàéøèí áîëîí íèéòèéí áàéäàã. Òèéìýýñ ºðõ õàëààëò,
òîõèëîã ñóóö 33 æèëèéí äàðàà, ãýð ãýðýëò¿¿ëýãòýý ò¿ëø áóþó ìîä, í¿¿ðñ,
17 æèëèéí äàðàà á¿ðýí ýëýãäýíý ãýæ àðãàë õýðýãëýäýã áîë õóäàëäàí àâàëòûí
ìýäýýëýë, õàðèí õóäàëäàí àâààã¿é õóâü õýìæýý áóþó õýðýãëýýíèé

òîõèîëäîëä ººðñäèéí áýëòãýñýí õóâèéí æèí ãýñýí 2 õýñãýýñ á¿ðäýíý.
ò¿ëøíèé òîî õýìæýýíèé ìýäýýëëèéã ªðõèéí ñóäàëãàà íü õýðýãëýýíèé á¿õ
íü öóãëóóëñàí ó÷ðààñ õýðýãëýýã íü íýð òºðëèéí õóâüä íèéò çàðäàëä
á¿ðýí òîîöîõ áîëîìæòîé áîëñîí þì. ýçëýõ òóõàéí áàðàà, á¿òýýãäýõ¿¿íèé
ªðõèéí ººðñäèéí áýëòãýæ õóâü õýìæýýã, õàðèí çºâõºí õ¿íñíèé
õýðýãëýñýí ò¿ëøèéã ¿íýëýõäýý óã á¿òýýãäýõ¿¿íèé íýð òºðëèéí õóâüä
ºðõèéí õàðãàëçàõ ò¿¿âðèéí íýãæ äýõ ºðõººñ çàðöóóëñàí äóíäàæ ¿íèéí
òóõàéí òºðëèéí ò¿ëøèéã õóäàëäàí ìýäýýëëèéã öóãëóóëäàã. ªÍÝÇÑ áîëîí
àâ÷ õýðýãëýñýí ºðõ¿¿äèéí ò¿ëøíèé óëñûí õýðýãëýýíèé ¿íèéí èíäåêñýýñ
íýã íýãæèä õàðãàëçàõ ìåäèàí ¿íèéã àâñàí ìýäýýëëèéã õîñëóóëàí àøèãëàæ
àøèãëàñàí. Õýðýâ òóõàéí ò¿¿âðèéí ò¿¿âðèéí àíõàí øàòíû íýãæèéí
íýãæèä óã íýð òºðëèéí ò¿ëøíèé ò¿âøèíä Ïààøèéí ¿íèéí èíäåêñèéã
õóäàëäàí àâàëò õèéãäýýã¿é áîë òîîöîâ. Ò¿¿âðèéí àíõàí øàòíû
õóäàëäàí àâàëò õèéãäñýí ò¿¿íèé äýýä íýãæ¿¿ä íü õîòîä 10 ºðõººñ, õºäººä
ò¿âøíèé (ñóì, àéìàã, á¿ñ, ñóóðüøèë) 8 ºðõººñ á¿ðääýã. Íýã ò¿¿âðèéí
ò¿¿âðèéí íýãæèä õàðüÿàëàãäàõ àíõàí øàòíû íýãæèä õàðüÿàëàãäàæ
ìåäèàí ¿íèéã àøèãëàñàí. Èíãýýä áàéãàà ºðõ¿¿äèéí õýðýãëýäýã áàðàà,
ºðõèéí ººðñäèéí áýëòãýæ õýðýãëýñýí ¿éë÷èëãýýíèé ¿íý áîëîí õýðýãëýýíèé
ò¿ëøíèé òîî õýìæýýã òóõàéí ò¿ëøèíä á¿òýö íü îéðîëöîî áàéõ ìàãàäëàëòàé.
õàðãàëçàõ ìåäèàí ¿íýýð ¿ðæ¿¿ëæ, Ò¿¿âýðëýëòèéí àíõàí øàòíû i
ò¿ëø ýð÷èì õ¿÷íèé õýðýãëýýíä íýãæ äýõ Ïààøèéí ¿íèéí èíäåêñèéã
îðóóëñàí áîëíî. äàðààõ òîìü¸îãîîð òîäîðõîéëíî:
Á.3 ¯íèéí çàñâàðëàëò −1

n  pik  
−1
= ∑ wik
P
pi   
Ìîíãîëä õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé  k =1  p 0 k  
¿íèéí õýëáýëçýë ºíäºð. Æèøýý
íü õàâðûí óëèðàëä õ¿íñíèé Ýíä wik - ò¿¿âðèéí àíõàí øàòíû
á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý áóñàä óëèðëûã i íýãæèéí k íýðèéí áàðààíû òºñºâò/
áîäâîë õàðüöàíãóé ºíäºð áîëäîã õýðýãëýýíä ýçëýõ õóâèéí æèí;
áºãººä á¿ñ íóòãóóäûí õóâüä ¿íý
pik - ò¿¿âðèéí àíõàí øàòíû i íýãæèéí
õàðèëöàí àäèëã¿é áàéäàã. ßëàíãóÿà
k íýðèéí áàðààíû äóíäàæ ¿íý (¿íèéí
áóñàä á¿ñ¿¿äòýé õàðüöóóëàõàä
ìåäèàí);
Óëààíáààòàð õîòîä çàðèì áàðàà,
á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý ºíäºð áàéäàã. p 0 k - i íýãæèéí k íýðèéí áàðààíû
Èéì ÷ ó÷ðààñ àìüæèðãààíû ò¿âøèíã óëñûí äóíäàæ ¿íèéí ò¿âøèí (¿íèéí
áîäèòîéãîîð òîîöîõûí òóëä çàðëàãûí ìåäèàí).
ä¿íã ¿íèéí èíäåêñèéã àøèãëàí
çàñâàðëàõ øààðäëàãàòàé áîëäîã.
¯íèéí èíäåêñ íü ¿íèéí ò¿âøèí,
õýðýãëýýíèé á¿òýö õî¸ðîîñ õàìààðàí
õóâüñäàã òóë ¿íý áîëîí ¿íèéí òîõèðîõ
ò¿âøèíä õàðãàëçàõ íèéò çàðäàëä
ýçëýõ òóõàéí áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé
Õ¿íñíèé õóâüä íýð òºðºë òóñ áóñàä óëèðàëä àðàé áàãà áàéíà.
á¿ðèéí íèéò õýðýãëýýíä ýçëýõ äóíäàæ
õóâü õýìæýý áîëîí íýãæèéí äóíäàæ Á.4 ªðõèéí á¿òöèéí çàñâàðëàëò
¿íèéã õî¸óëàíã íü ªÍÝÇÑ-ààð
öóãëóóëñàí. Õ¿íñíèé áóñ á¿ðýëäýõ¿¿í Àæ áàéäëûí ¿ç¿¿ëýëòèéã áèé
õýñãèéí õóâüä òºñºâò ýçëýõ äóíäàæ áîëãîõ ýöñèéí øàò íü ºðõèéí ò¿âøèíä
õóâü õýìæýýã ªÍÝÇÑ-íààñ, õàðèí òîäîðõîéëîãäñîí àìüæèðãààíû
äóíäàæ ¿íèéã óëñûí õ¿íñíèé áóñ ò¿âøíèé õýìæèãäýõ¿¿í¿¿äèéã íýã
áàðààíû ¿íèéí ìýäýýëëýýñ àâ÷ õ¿íä íîãäîõ õýìæýýíä øèëæ¿¿ëýõ
àøèãëàñàí. Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé ÿâäàë áºãººä çýðýãö¿¿ëýëòèéã
õóâüä öàã õóãàöààíû áîëîí ãàçàð ºðõººð áèø õóâü õ¿íýýð õèéäýã.
ç¿éí áàéðøëûí çàñâàðëàëòûã, õàðèí Ýð¿¿ë ìýíäèéí áîëîí áîëîâñðîëîîñ
õ¿íñíèé áóñ á¿õ áàðàà, á¿òýýãäýõ¿¿íèé áóñàä çàðäëûí ìýäýýëëèéã ºðõèéí
õóâüä öàã õóãàöààíû çàñâàðëàëòûã ò¿âøèíä öóãëóóëäàã òóë õóâü õ¿íèé
îðóóëæ òîîöñîí. àæ áàéäëûí ò¿âøèíã òîîöîõûí òóëä
Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé äóíäàæ ºðõèéí íèéò õýðýãëýýã òóõàéí ºðõèéí
óòãóóä áîëîí íèéò ¿íèéí èíäåêñèéã íèéò àì á¿ëèéí òîîíä õàðüöóóëàí
ñàðààð áîëîí á¿ëãýýð íü Õ¿ñíýãò Á.1-ä òîîöíî. ªðõèéí ãèø¿¿í á¿ð èæèë
õàðóóëàâ. Ýíý èíäåêñýýñ àìüæèðãààíû õóâü, õýìæýýòýéãýýð õýðýãëýíý ãýæ
ºðòºã áóñàä àëü ÷ íóòàã äýâñãýðýýñ ¿çýõ íýãäñýí ïðàêòèêò ¿íäýñëýíý.
Óëààíáààòàð õîòîä èë¿¿ ºíäºð Õýðýãëýýíèé á¿òýö, õýìæýýã 2
áàéãààã ìºí óëèðëûí íºëººëëèéã àðãààð çàñâàðëàäàã. ¯¿íèé òóëä
õàðæ áîëíî. ªºðººð õýëáýë ýíý íýãä¿ãýýðò, ºðõèéí àì á¿ëèéí
èíäåêñ 1, 2-ð óëèðàëä õàìãèéí ºíäºð á¿òöèéí çàñâàðëàëòûã õèéíý. ªðõèéí
Õ¿ñíýãò Á.1. Ò¿¿âðèéí àíõàí øàòíû íýãæèéí Ïààøèéí èíäåêñ,

á¿ëãýýð, ÿðèëöëàãà àâñàí ñàðààð
Õ¿íñíèé Ïààøèéí èíäåêñ Íèéò Ïààøèéí èíäåêñ
Àéìãèéí Óëñûí Àéìãèéí Óëñûí
Óëààíáààòàð Õºäºº Óëààíáààòàð Õºäºº
òºâ äóíäàæ òºâ äóíäàæ
2014 îí
1 ñàð 1.02 0.95 0.93 0.97 0.99 0.95 0.94 0.95
2 ñàð 1.04 0.95 0.92 0.98 0.99 0.96 0.94 0.96
3 ñàð 1.08 0.99 0.95 1.01 1.00 0.98 0.95 0.97
4 ñàð 1.09 1.02 0.89 1.00 1.01 0.99 0.92 0.97
5 ñàð 1.09 1.03 1.01 1.05 1.02 1.00 1.00 1.00
6 ñàð 1.07 1.01 0.96 1.02 1.02 1.00 0.97 0.99
7 ñàð 1.07 0.99 0.87 0.98 1.02 1.00 0.92 0.97
8 ñàð 1.04 0.96 0.91 0.98 1.04 1.00 0.95 0.99
9 ñàð 1.05 0.97 0.93 0.99 1.05 1.02 0.98 1.01
10 ñàð 1.05 0.98 0.95 1.00 1.06 1.03 1.00 1.02
11 ñàð 1.07 0.99 0.95 1.01 1.07 1.04 1.00 1.03
12 ñàð 1.08 1.00 0.95 1.01 1.08 1.04 1.00 1.03
Äóíäàæ 1.06 0.99 0.93 1.00 1.03 1.00 0.96 0.99
ãèø¿¿äèéí íàñ, õ¿éñ, îíöëîãîîñ AE = (A + αK)θ

õàìààðàí ÿíç á¿ðèéí õýðýãöýý
øààðäëàãàòàé áàéäàã áîëîâ÷ ººð Ýíä AE -ºðõèéí æèøñýí àì á¿ëèéí
îíöëîãóóäûã áàñ àâ÷ ¿çýæ áîëíî. òîî. A – íàñàíä õ¿ðñýí õ¿íèé òîî.
Æèøñýí õ¿íä øèëæ¿¿ëýõ àðãà íü K- õ¿¿õäèéí òîî, α-õ¿¿õäèéã íàñàíä
ýäãýýð ÿëãààòàé áàéäëûã õàðãàëçàí õ¿ðýã÷òýé õàðüöóóëñàí õàðüöàíãóé
ºðõèéí ãèø¿¿äèéã “æèøñýí íàñàíä ºðòãèéã õýìæèõ ïàðàìåòð, θ -ýäèéí
õ¿ðñýí” ãýæ òîìü¸îëñîí íýã õýìæýýñò çàñãèéí õýìæ¿¿ðèéí çýðýã.20
øèëæ¿¿ëäýã. Æèøýý íü: õ¿¿õäèéí Ýíý 2 ïàðàìåòðèéí óòãà íü 0-1
õýðýãëýý íàñàíä õ¿ðñýí õ¿íèéõýýñ áàãà èéí õîîðîíä áàéíà. Õºãæèæ áàéãàà
ãýæ ¿çâýë àì á¿ëèéí òîî, õýðýãëýýíèé îðíû õóâüä õ¿¿õäèéí õýðýãëýýíèé
ò¿âøèí íü àäèëõàí 2 ºðõèéí íýã íü ò¿âøèí íàñàíä õ¿ðñýí õ¿íèéõòýé
õ¿¿õýäòýé, íºãºº íü çºâõºí íàñàíä õàðüöóóëàõàä äîîãóóð áàéäàã ó÷èð
õ¿ðñýí õ¿ì¿¿ñòýé áîë õ¿¿õýäòýé α – ãèéí ò¿âøèí äîîãóóð îéðîëöîîãîîð
ºðõèéí íýã õ¿íä íîãäîõ àìüæèðãààíû 0.3 áàéäàã áîë õºãæèíã¿é îðíû õóâüä
ò¿âøèí èë¿¿ äýýð áàéíà. 1-òýé îéðîëöîî áàéäàã.20 ¯¿íèé
Õî¸ð äàõü çàñâàðëàëò íü çýðýãöýý ÿäóó óëñ îðíû õóâüä õóâèéí
õýðýãëýýíä áàéãàà ýäèéí çàñãèéí õýðýãëýýíèé ¿íäñýí õýñýã áîëîõ
õýìæ¿¿ðèéã çàñâàðëàõàä îðøèíî. õ¿íñíèé õýðýãëýý íü íèéò ºðõèéí
¯¿íèéã õýðýãëýõ øàëòãààí íü ºðõèéí õýðýãëýýíèé äèéëýíõ õóâèéã ýçýëäýã
õýðýãëýñýí çàðèì áàðàà, ¿éë÷èëãýý ó÷èð íèéòèéí õýðýãëýýíèé áàðààíû
“íèéòèéí áóþó äóíäûí áàðàà” ýçëýõ õóâü áàãà, ýäèéí çàñãèéí
ãýñýí îíöëîãòîé áàéäàã. ªðõèéí íýã õýìæ¿¿ð θ íü 1-ä äºõºæ î÷äîã áîë
ãèø¿¿íèé òóõàéí áàðààã õýðýãëýõ áàÿí îðíû õóâüä 0.75 áàéäàã.
íü íºãºº íýã ãèø¿¿íèé õýðýãëýõ α áîëîí θ-ã ÿìàð óòãàòàéãààð
áîëîìæèéã õààõã¿é áîë òóõàéí àâ÷ òîîöîîíä àøèãëàõ ýñâýë õýðõýí
áàðààã íèéòèéí áóþó äóíäûí ãýíý. øèíýýð òîîöîõ, ýíý íü òîîöîîíä õýð
Ýäãýýð áàðààíû æèøýý áîë ñóóö, òîõèðîìæòîé ýñýõèéã òîäîðõîéëñîí
óäààí ýäýëãýýò áàðàà þì. ªðõèéí íýãäñýí àðãà, àðãà÷ëàë îäîîã
õýðýãëýýíä ýçëýõ íèéòèéí õýðýãëýýíèé õ¿ðòýë áàéõã¿é ìàðãààíòàé õýâýýð
áàðààíû õóâü ºíäºð áàéõ òóñàì áàéíà. Òèéìýýñ íýã õ¿íä øèëæ¿¿ëýõ
ýäèéí çàñãèéí õýìæ¿¿ð èõ áàéíà. çîõèöóóëàëòûã õèéõäýý õ¿¿õäèéí
Íºãºº òàëààñ õóâèéí õýðýãëýýíèé õýðýãëýý, íàñàíä õ¿ðñýí õ¿íèé
áàðàà, á¿òýýãäýõ¿¿íèéã ºðõèéí õýðýãëýýíýýñ ÿëãààã¿é, ýäèéí çàñãèéí
íýã ãèø¿¿í õýðýãëýñýí áîë íºãºº õýìæ¿¿ð áàéõã¿é ãýæ ¿çäýã îëîí óëñàä
ãèø¿¿í õýðýãëýõ áîëîìæã¿é áàéäàã. õýðýãëýãääýã íýãäñýí ñòàíäàðòûã
Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿í íü õóâèéí äàãàâ. Ýíý íü α áîëîí θ-ãèéí ò¿âøèí
õýðýãëýýíèé ñîíãîìîë æèøýý þì. àëü àëü íü íýãòýé òýíö¿¿ ãýæ ¿çñýí
ßäóó ýäèéí çàñàãòàé îðíû õóâüä õ¿í äýýðõ òîìü¸îíû òóõàéí òîõèîëäîë
àìûí õýðýãëýýíèé ò¿âøèíä õ¿íñíèé þì.
ýçëýõ õóâü ºíäºð áàéäàã òóë ýäèéí
çàñãèéí õýìæ¿¿ð áàãà áàéäàã. Äýýðõ
2 òºðëèéí õýìæ¿¿ðèéí çàñâàðëàëòûã 20. Õýðâýý æèøñýí õ¿íä øèëæ¿¿ëýõ ìýäðýìæ íü “áîäèò
õýìæýýñ” áîë (À+αÊ) íü θ áîëíî. Ýäèéí çàñãèéí
äîîðõ àðãààð õèéíý. õýìæ¿¿ð íü 1-θ áàéíà. Ýäãýýð ïàðàìåòð¿¿ä íü 0-ýýñ
1 áàéíà.
21. Äèàòîí áîëîí Çàéäè (2002)
ªºðººð õýëáýë ãèø¿¿í á¿ðèéí çààâàë òîîöîæ îðóóëàõ õýðýãòýé.

õýðýãëýýíèé íèéò õýðýãëýýíä ýçëýõ Åðºíõèéäºº õîîë òýæýýëèéí õýðýãöýýã
õóâü àäèëõàí õýìæýýòýé, ºðõèéí àì òîîöäîã áºãººä òóõàéëáàë ýð¿¿ë,
á¿ëèéí òîî íýìýãäýõ òóñàì çàðäëûí èäýâõèòýé àìüäðàëûã õàíãàõóéö
ò¿âøèí íýìýãäýíý ãýñýí ¿ã þì. Íýã èë÷ëýãèéã àâ÷ áàéõ ¸ñòîé. Ýöýñò íü,
õ¿íä íîãäîõ õýðýãëýýíèé ò¿âøèíãýýð ÿäóóðëûí øóãàì íü ýíý øààðäëàãûã
òîîöîî õèéñíýýð îëîí àì á¿ëòýé, õàíãàõ õàìãèéí áàãà çàðäàë áàéõààð
õ¿¿õýäòýé ºðõèéí àìüæèðãààíû òîãòîîãäîíî.
ò¿âøèí íü öººí àì á¿ëòýé, õ¿¿õýäã¿é Õóãàöààãààð õàðüöóóëàõ
ºðõòýé õàðüöóóëàõàä áàéãààãààñàà áîëîìæèéã õàíãàõûí òóëä Äýëõèéí
äîîãóóð òîîöîãääîã. ¯¿íä ýäèéí Áàíêòàé õàìòðàí àæèëëàñíû ¿íäñýí
çàñãèéí áîëîí õ¿¿õäèéí ºðòãèéí ÿíç äýýð 2010 îíû ÿäóóðëûí øóãàìûã
á¿ðèéí õóâèëáàðûã ñîíãîæ, ÿäóóðëûí ñóóðü áîëãîæ, ¿íèéí èíäåêñýýð
¿ç¿¿ëýëò, ò¿¿íèé äýñ äàðààëàë õýðõýí èíäåêñæ¿¿ëýõ çàìààð óðò õóãàöààíä
ººð÷ëºãäºæ áàéãààã ñóäëàõ íü ÿäóóðëûã òîîöîõ, çýðýãö¿¿ëýõ
ìýäðýìæèéí ä¿í øèíæèëãýý õèéõýä áîëîìæòîé áîëñîí. Ýíý àðãà íü
÷óõàë þì. òóõàéí õ¿íèé õýðýãëýæ áóé áàðàà
¿éë÷èëãýýíèé ñàãñíû á¿òöýä ÿìàð
Á.5 ßäóóðëûí øóãàì íýãýí ººð÷ëºëò îðîîã¿é òîãòìîë
ãýæ ¿çâýë õýðýãëýýíèé áàðàà,
ßäóóðëûí øóãàì íü òîäîðõîé ¿éë÷èëãýýíèé ¿íèéí ºñºëòººñ
ºãºãäñºí öàã õóãàöàà, îðøèí áàéãàà õàìààðàí àìüæèðãààíû áàéäàë íü
îð÷èíä õóâü õ¿íèé àìüæèðãààíû õýðõýí ººð÷ëºãäºæ áàéãààã õàðóóëäàã.
ò¿âøèíã ìºíãºí ä¿íãýýð èëýðõèéëñýí Áèäíèé 2014 îíû òîîöîîíä
óòãà þì (Ðàâàëëèîí 1998). Õýðâýý ñóóðü áîëãîí àøèãëàñàí 2010 îíû
õýí íýãýí àìüæèðãààíû ñòàíäàðò ÿäóóðëûí øóãàìûã òîîöñîí ¿íäñýí
äîîä ò¿âøíýýñ äîîãóóð õýðýãëýýòýé õýðýãöýýíèé çàðäëûí àðãà íü õ¿íèé
áîë óã õ¿íèéã ÿäóó ãýæ òîîöíî. ¿íäñýí õýðýãöýýíä õàíãàëòòàé ãýæ
ßäóóðëûí ò¿âøíèéã òîäîðõîéëîõ íü ¿çñýí õýðýãëýýíèé ñàãñàíä çàðöóóëàõ
íýëýýä áýðõøýýëòýé áàéäàã. Ó÷èð íü çàðäëûã òîîöäîã. Õýðâýý òóõàéí õ¿í óã
“àìüæèðãààíû äîîä ò¿âøèí” ãýñýí ñàãñíû çàðäëûã ãàðãàõ ÷àäâàðã¿é áîë
îéëãîëò, òîìú¸îëîëòîé çàðèì õ¿í ÿäóóä òîîöîãäîíî. ßäóóðëûí øóãàì
ñàíàà íèéëäýãã¿é. ßäóóðëûí øóãàì íü õ¿íñíèé áà õ¿íñíèé áóñ ãýñýí õî¸ð
íü ÿäóóðëûã õÿíàõ, ò¿¿íèé òàëààð ¿íäñýí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãýýñ á¿ðäýíý.
áîäëîãî áîëîâñðóóëàõàä ÷óõàë.
ßäóóðëûí øóãàì íü ñóäàëãààíû Õ¿íñíèé á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã
ñóóðüøëóóäàä òîãòìîë áàéäàã.
Ýíý íü öàã õóãàöààíû áîëîí õóâü Ýíý á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãèéã
õ¿ì¿¿ñèéí õîîðîíäîõ õàðüöóóëàëòûã áàéãóóëàõ ýõíèé àëõàì íü ýð¿¿ë,
òîãòâîðòîé áîëãîäîã. ªºðººð õýëáýë èäýâõèòýé àìüäðàëûã õàíãàõàä
àæ áàéäëûí àäèëõàí ò¿âøèíòýé õî¸ð øààðäëàãàòàé õ¿íñ òýæýýëèéí
õ¿í àìüäàð÷ áàéãàà ñóóðüøëààñàà õýìæýýã òîäîðõîéëîõ þì. Ìýäýýæ,
øàëòãààëàõã¿éãýýð àäèëõàí õ¿íèé ýð¿¿ë, èäýâõèòýé àìüäðàë
õàðüöóóëàãäàíà. Õî¸ðäóãààðò, ãýæ þóã õýëýõ, ¿¿íèéã èë÷ëýãèéí
øààðäëàãàòàé õýðýãëýýíèé ò¿âøèíã õýìæýýãýýð õýðõýí òîäîðõîéëîõ íü
òºâºãòýé àñóóäàë þì. Èõýíõäýý íýã õ¿íñíèé ç¿éëèéí èë÷ëýãèéí õýìæýýã

õ¿íèé õîíîãò àâ÷ áàéõ ¸ñòîé èë÷ëýãèéí òîäîðõîéëîõîä ìàø èõ áýðõøýýëòýé
õýìæýýã 2100 êàëîðè áàéõààð æèøèã áàéäàã òóë àðõè, òàìõè, ºðõººñ
áîëãîæ àâäàã. Õî¸ðäóãààðò, õ¿íñíèé ãàäóóð õýðýãëýñýí õ¿íñíèé õýðýãëýýã
ñàãñûã ñîíãîõ ¸ñòîé. Îíîëûí õóâüä ýíýõ¿¿ òîîöîîíä õàìðóóëààã¿é áîëíî.
õ¿íñíèé òºãñãºëã¿é îëîí ÿíçûí Äºðºâä¿ãýýðò, íýã êàëîðèéí ìåäèàí
ñàãñààð äýýðõ èë÷ëýãèéí õýìæýýã àâ÷ ¿íèéã òîîöîæ óëìààð õ¿íñíèé ñàãñûã
áîëíî. Ýäãýýðýýñ íýã àðãà íü òóõàéí ¿íýëýõýä àøèãëàíà. Íýãæèéí ¿íèéã
îðíû æèøèã áîëãîí àâ÷ áàéãàà õ¿í òîîöîõäîî çºâõºí æèøèã áîëãîí àâñàí
àìûí õ¿íñíèé õýðýãëýýíèé á¿òöèéã õ¿í àìûí ìýäýýëýëä òóëãóóðëàâ. Ýíý
õàðãàëçàí òîãòîîäîã àðãà þì. Ýíý íü ÿäóó÷óóäûí õóäàëäàí àâ÷ áàéãàà
ñóäàëãààíä äýýðõ àðãûã àøèãëàí, íèéò ¿íèéã èë¿¿ ñàéí èëýðõèéëýõ áîëíî.
õ¿í àìûã íýã õ¿íä íîãäîõ õýðýãëýýãýýð Òàâäóãààðò, õ¿íñíèé ñàãñíû äóíäàæ
íü ýðýìáýëýí, äîîãóóð õýðýãëýýòýé èë÷ëýãèéí õýìæýýã òîîöñîí áºãººä
40 õóâèéí õ¿í àìûí äóíäàæ õ¿íñíèé èíãýñíýýð õ¿íñíèé ñàãñûã õîíîãò 1 õ¿í
ñàãñûã ñîíãîí àâñàí. Ýíý íü ÿäóó 2100 êàëîðè àâàõààð õóâààðèëñàí.
ºðõèéí õýðýãëýýã èë¿¿ òºëººëºí Òóõàéëáàë, Ìîíãîë Óëñûí íèéò ºðõèéí
èëýðõèéëäýã ó÷èð àìüæèðãààíû õàìãèéí áàãà õýðýãëýýòýé 40 õóâèéí
ò¿âøíèé òàðõàëòûí õàìãèéí äîîä íýã õ¿íä íîãäîõ õîíîãèéí äóíäàæ
õýñãèéí õ¿í àìûí õ¿íñíèé õýðýãëýýíèé èë÷ëýãèéí õýìæýý 1391 êàëîðè, íýã
ñàãñûã ñîíãîí àâàõ íü èë¿¿ áàéäàã. õ¿íèé õîíîãèéí õ¿íñíèé ñàãñíû çàðäàë
Ãóðàâäóãààðò, õ¿íñíèé ñàãñûã 1739 òºãðºã áàéñàí. Èéìýýñ íýã õ¿íä
èë÷ëýãèéí õýìæýýãýýð òîäîðõîéëîõäîî íîãäîõ õîíîãèéí õ¿íñíèé ÿäóóðëûí
õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé èë÷ëýãèéí øóãàì 2625 òºãðºã ( 2625= 1739 òºãðºã
¿ç¿¿ëýëòèéã àøèãëàíà. Ýíý ¿ç¿¿ëýëòèéã x 2100 êàëîðè /1391 êàëîðè) áàéíà.
Ýð¿¿ë ìýíäèéí ÿàìíû Íèéãìèéí Õ¿ñíýãò Á.2-ò ãîë íýðèéí õ¿íñíèé
ýð¿¿ë ìýíäèéí õ¿ðýýëýíãýýñ òîãòîîäîã. á¿òýýãäýõ¿¿íèé èë÷ëýãèéí ò¿âøèí,
Àðõè, òàìõè íü çàéëøã¿é õýðýãëýý õ¿íñíèé ÿäóóðëûí øóãàìä ýçëýõ
áèø, ìºí ºðõººñ ãàäóóð õýðýãëýñýí õóâèéã òîäîðõîéëîâ.22
Õ¿ñíýãò Á.2. Íýã õ¿íä õîíîãò íîãäîõ õ¿íñíèé ñàãñ, õ¿íñíèé ãîë íýðèéí á¿ëãýýð
Õîíîãèéí èë÷ëýã ¯íý
Õýìæýý % Òºãðºã %
Íèéò 2 100 100 2 625 100
Ãóðèë, ãóðèëàí á¿òýýãäýõ¿¿í 1 286 61 667 25
Ìàõ, ìàõàí á¿òýýãäýõ¿¿í 241 11 1 049 40
Çàãàñ, äàëàéí á¿òýýãäýõ¿¿í 0 0 2 0
Ñ¿¿, öàãààí èäýý, ºíäºã 141 7 362 14
Òºðºë á¿ðèéí ººõ òîñ 235 11 133 5
Æèìñ, æèìñãýíý 4 0 25 1
Õ¿íñíèé íîãîî 77 4 162 6
×èõýð, æèìñíèé ÷àíàìàë 93 4 99 4
Õ¿íñíèé áóñàä á¿òýýãäýõ¿¿í 3 0 24 1
Öàé, êîôå 8 0 46 2
Öýâýð óñ, óíäàà, æèìñíèé ø¿¿ñ 5 0 23 1
Ñîãòóóðóóëàõ óíäàà 6 0 35 1
22. Õ¿íñíèé íýð òºðëººð íü õàðóóëñàí èë¿¿ äýëãýðýíã¿é

õ¿ñíýãòèéã õàâñðàëòûí òºãñãºëä ºãºâ.
Õ¿íñíèé áóñ á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã õýðýãëýäýã ãýñýí òààìàãëàëä

òóëãóóðëàäàã. Õýðýâ ýíý õ¿ì¿¿ñ
ßäóóðëûí øóãàìûí õ¿íñíèé áóñ õ¿íñíèéõýý ¿íäñýí õýðýãöýýíèé çàðèì
á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýãò ÿìàð òºðëèéí õýñãýýñ òàòãàëçàæ ò¿¿íèéãýý õ¿íñíèé
áàðàà, á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õàìðóóëàõ âý áóñ ç¿éëä çàðöóóëæ áàéãàà áîë ýíý íü
ãýäýã äýýð ñàíàë ìàø èõ çºðºëäººíòýé ìºíãºí ä¿íãýýðýý õ¿íñíèé áóñ ç¿éëèéí
áàéäàã. Ãýõäýý ýíý á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãèéí çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé õàìãèéí áàãà
õ¿íñíèé õýñãèéã ñîíãîõîä õýðýãëýñýí çàðäàë ãýæ áèä ¿çýæ áàéãàà ó÷ðààñ
íîðìàòèâ îéëãîëòòîé õîëáîõ õýðýãòýé. ýíý äîîä æèøèã á¿ëãèéã ñîíãîí àâ÷
Õ¿í ýð¿¿ë áàéæ, íèéãìèéí àìüäðàëä õ¿íñíèé áóñ äîîä ÿäóóðëûí øóãàìûã
îðîëöîõ áîëîìæòîé áàéõûí òóëä òîîöîîëîí ãàðãàäàã.
áàéð ñóóö, õóâöàñ, ýð¿¿ë ìýíä, Äýýä, äîîä ÿäóóðëûí øóãàìûã
àìðàëò, ÷ºëººò öàã çýðýãò çàðäàë òîîöîõîä õ¿íñíèé õóâèéí æèíã íü
ãàðãàõ øààðäëàãàòàé áîëäîã. àøèãëàäàã ººð íýã àðãà áàéäàã.
Ýõíèé àëõàìä ÿäóó÷óóäûã Õ¿íñíèé õóâèéí æèíã Ðàâàëëèîíû
òºëººëºõ æèøèã á¿ëãèéã ñîíãîæ áîëîâñðóóëñàí ýíãèéí ïàðàìåòðò áóñ
õ¿íñíèé áóñ ç¿éëä óã á¿ëãèéí ãàðãàæ òîîöîîíû àðãûã àøèãëàí òîîöäîã.
áóé çàðäëûã òîîöîîëîõ õýðýãòýé. Òóõàéëáàë, äýýä ÿäóóðëûí øóãàìûí
Äýëõèéí áàíêíààñ áîëîâñðóóëñàí õóâüä íýãä¿ãýýðò, õ¿íñíèé ÿäóóðëûí
íèéòëýã ìºðäºæ áóé àðãà ç¿éã àøèãëàí øóãàìààñ íýìýõ, õàñàõ íýã õóâèéí
õ¿íñíèé áóñ ÿäóóðëûí õî¸ð øóãàì õîîðîíä õ¿íñíèé õýðýãëýýòýé ºðõèéí
áàéãóóëæ áîëäîã. ªºðººð õýëáýë õ¿íñíèé õóâèéí æèíã òîîöíî. ¯¿íèéã
õ¿íñíèé áóñ ÿäóóðëûí äýýä øóãàì íýìýõ, õàñàõ õî¸ð õóâü, ãóðâàí õóâü
ãýäýã íü õ¿íñíèé õýðýãëýý íü õ¿íñíèé ãýõ ìýòýýð àðâàí õóâü õ¿ðòýë äàâòàí
ÿäóóðëûí øóãàìòàé îéðîëöîî õ¿í àìûí ¿éëäýíý. Õî¸ðäóãààðò, ýäãýýð àðâàí
õ¿íñíèé áóñ ç¿éëèéí äóíäàæ õýðýãëýý õóâèéí æèíã äóíäàæëàí ÿäóóðëûí
þì. Ýíýõ¿¿ äýýä æèøãýýð õ¿í àìûí øóãàìûí õ¿íñíèé õóâèéí æèíã òîîöíî.
á¿ëãèéã ñîíãîí àâ÷ áàéãàà íü õýðýâ Ýöýñò íü õ¿íñíèé ÿäóóðëûí øóãàìûã
òóõàéí õ¿í ýð¿¿ë àìüäàð÷, òîäîðõîé õ¿íñíèé ýíý õóâèéí æèíä íü õóâààæ
ò¿âøíèé ¿éë àæèëëàãààã ýðõëýõýä äýýä ÿäóóðëûí øóãàìûã õÿëáàðõàí
øààðäëàãàòàé çàðäëûã õ¿íñýíäýý òîîöîîëíî. Äîîä ÿäóóðëûí øóãàìûí
ãàðãàæ áàéãàà áîë ìºí àìüäðàõûí õóâüä àðãà ç¿é íü òºñòýé áîëîâ÷ õî¸ð
òóëä çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé õ¿íñíèé ÿëãàà áèé. Íýãä¿ãýýðò, íèéò õýðýãëýý
áóñ áàðàà, ¿éë÷èëãýýã õýðýãëýäýã íü õ¿íñíèé ÿäóóðëûí øóãàìòàé òýíö¿¿
ãýñýí òààìàãëàëä òóëãóóðëàäàã. Íºãºº õ¿í àìûã æèøèã á¿ëãýýð ñîíãîäîã.
òàëààñ õ¿íñíèé áóñ ÿäóóðëûí äîîä Õî¸ðäóãààðò, õ¿íñíèé õóâèéí æèíã
øóãàì íü íèéò õýðýãëýý õ¿íñíèé õî¸ðîîñ õàñààä õ¿íñíèé ÿäóóðëûí
ÿäóóðëûí øóãàìòàé îéðîëöîî õ¿í øóãàìààð ¿ðæ¿¿ëýõýä äîîä ÿäóóðëûí
àìûí õ¿íñíèé áóñ ç¿éëèéí äóíäàæ øóãàì ãàðíà.23
õýðýãëýý þì.
¯¿íèé öààä àãóóëãà íü õýðýâ òóõàéí
õ¿í ýð¿¿ë àìüäðàõàä øààðäëàãàòàé
çàðäëûã õ¿íñýíäýý ãàðãàæ áàéãàà 23. Say FZ íü õ¿íñíèé ÿäóóðëûí øóãàì, FSu íü äýýä æèøèã
áîë ìºí àìüäðàõûí òóëä çàéëøã¿é á¿ëãèéí õ¿íñíèé õóâü õàðèí FSl íü äîîä æèøèã
á¿ëãèéí õ¿íñíèé õóâü áàéã. Òýãâýë äýýä ÿäóóðëûí FZ/
øààðäëàãàòàé õ¿íñíèé áóñ ç¿éëèéã FSu, äîîä ÿäóóðëûí øóãàìûã FZ*(2-FSl) òîìú¸îãîîð
áîäíî.
Ýíý òàéëàíä àøèãëàæ áàéãàà

ÿäóóðëûí øóãàì íü äîîä ÿäóóðëûí α
øóãàì òîîöîõ ýõíèé àðãà áóþó
q
 z − yi 
íèéò õýðýãëýý íü õ¿íñíèé ÿäóóðëûí Pα = (1 / n)∑  
øóãàìòàé òýíö¿¿ õ¿í àìûã æèøèã i =1  z 
áîëãîí àâñàí òîîöîîíû ¿ð ä¿í þì.
Ýíýõ¿¿ ÿäóóðëûí øóãàìûã òîîöîõäîî ýíä: α- ñºðºã áóñ ïàðàìåòð,
íèéò õýðýãëýý íü õ¿íñíèé ÿäóóðëûí z – ÿäóóðëûí øóãàì, y – õýðýãëýý, i -
øóãàìòàé îéðîëöîî õ¿í àìûí õóâü õ¿í, n –åðºíõèé îëîíëîãò áàéãàà
ìýäýýëýëä òóëãóóðëàí Ðàâàëëèîíû íèéò õ¿í àìûí òîî, q- ÿäóóðëûí
áîëîâñðóóëñàí ýíãèéí ïàðàìåòðò áóñ øóãàìààñ äîîø õýðýãëýýòýé õ¿íèé
òîîöîîíû àðãûã àøèãëàí òîîöäîã. òîî.
Ýíýõ¿¿ òàéëàíä àøèãëàñàí ÿäóóðëûí ßäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýýíèé
øóãàìûã äóíä ÿäóóðëûí øóãàì ãýæ èíäåêñ (α=0) íü íèéò õ¿í àìä
¿çñýí áîëíî. Ýíý ãóðâàí ÿäóóðëûí ýçëýõ ÿäóó÷óóäûí õóâü áºãººä ýíý
øóãàìûí õ¿íñíèé áîëîí õ¿íñíèé áóñ íü ÿäóóðëûí øóãàìààñ äîîãóóð
á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿äèéã õàðãàëçàõ õýðýãëýýòýé õ¿í àìûí ýçëýõ õóâèéã
õýðýãëýýíèé ¿íèéí èíäåêñýýð ¿ç¿¿ëíý. Ýíý íü ÿäóóðëûã õýìæèõ
èíäåêñæ¿¿ëýí 2014 îíû ÿäóóðëûí õàìãèéí ýíãèéí áºãººä òàéëáàðëàõàä
øóãàìûã òîîöîæ ãàðãàñàí áîëíî àìàðõàí ¿ç¿¿ëýëò ó÷ðààñ õàìãèéí
(Õ¿ñíýãò Á.3). Õýäèéãýýð òàéëàíãèéí ºðãºí õýðýãëýãääýã õýìæ¿¿ð þì.
òóðø äóíä ÿäóóðëûí øóãàìûã Ãýñýí ÷ ¿¿íä çàðèì äóòàãäàëòàé òàë
àøèãëàñàí õýäèé ÷ äîîä áîëîí äýýä áèé. Óã ¿ç¿¿ëýëò íü ÿäóó õ¿ì¿¿ñèéí
ÿäóóðëûí øóãàìóóäûã àøèãëàñàí õýðýãëýýíèé ò¿âøèí ÿäóóðëûí
òîîöîîëëûã Õàâñðàëò Â-ä ¿ç¿¿ëëýý. øóãàìààñ õýð çýðýã õîë áàéãàà áîëîí
ÿäóó÷óóäûí äóíä õýðýãëýýíèé òàðõàëò
ÿìàð áàéãààã ¿ç¿¿ëæ ÷àääàãã¿é.
Á.6 ßäóóðëûí õýìæ¿¿ð¿¿ä
ßäóóðëûí ã¿íçãèéðýëòèéí èíäåêñ íü
(α=1) ÿäóóðëûí øóãàìààñ ÿäóó÷óóäûí
ßäóóðëûí õýìæ¿¿ðèéí òàëààð
õýðýãëýý õýð çýðýã äîîãóóð áàéãààã
îëîí íîì, òîâõèìîë áàéäàã õýäèé ÷
èëýðõèéëíý. Õýðýãëýýíèé õîìñäîë èõ
Ôîñòåð, Ãðýýð, Òîðáåê íàðûí 1984 îíä
áàéõ òóñàì ã¿íçãèéðýëò ºíäºð áàéíà.
áîëîâñðóóëñàí ÿäóóðëûí õýìæ¿¿ðèéã
¯¿íèéã èëýðõèéëæ õàðóóëñíààðàà
ò¿ëõ¿¿ àøèãëàäàã. ¯¿íèéã äàðààõ
ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýýíèé
íýãäñýí òîìü¸îãîîð òîîöäîã.
èíäåêñèéí ýõíèé äóòàãäàëòàé
Õ¿ñíýãò Á.3. Íýã õ¿íä ñàðä íîãäîõ ÿäóóðëûí øóãàì

Äîîä ÿäóóðëûí Äóíä ÿäóóðëûí Äýýä ÿäóóðëûí
øóãàì øóãàì øóãàì
Òºãðºã % Òºãðºã % Òºãðºã %
Õ¿íñíèé 79 855 70 79 855 54 79 855 42
Õ¿íñíèé áóñ 34 984 30 66 795 46 109 394 58
Íèéò 114 839 100 146 650 100 189 249 100
òàëûã íºõíº. Ýöýñò íü ÿäóóðëûí

ìýäðýìæèéí èíäåêñ (α=2) íü
ÿäóó÷óóäûí äóíäàõ õýðýãëýýíèé
òàðõàëòûí ìýäðýìæèéã èëýðõèéëýõ
áºãººä ÿäóó÷óóä õîîðîíäîî õèéñýí
øèëæ¿¿ëýã íü ÿäóóðëûí èíäåêñ áóþó
ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý, ÿäóóðëûí
ã¿íçãèéðýëòèéã ººð÷ëºõã¿é, õàðèí
ìýäðýìæèéã ººð÷èëíº.
Ýöýñò íü òýìäýãëýõýä, ýíý èëòãýëä
ÿäóóðëûí á¿õ ¿ç¿¿ëýëò ñòàíäàðò
àëäààíû õàìò õýâëýãäñýí. Á¿õ òîîöîî
íü òîîëëîãûí áóñ ò¿¿âðèéí ¿íäñýí
äýýð òîîöîãäñîí òóë ñòàíäàðò àëäàà
íü ò¿¿âðèéí çîõèîìæèéí ýëåìåíò¿¿ä
áîëîõ á¿ëýãëýëò, ò¿¿âðèéí àíõàí
øàòíû íýãæ áîëîí ò¿¿âðèéí æèíã
òóñãàõ ¸ñòîé.24 ßäóóðëûí òàëààð
õàðüöóóëàëò õèéõäýý ýäãýýðèéã
îðõèãäóóëàõ íü íèéò õ¿í àì áóþó ýõ
îëîíëîãèéí ò¿¿âðýýð ¿¿ññýí ÿëãààòàé
áàéäëûã ò¿¿âðèéí ¿éë ÿâöûí ÿëãààòàé
õîëèõ àþóëòàé. Õàâñðàëò Ä-ä
ÿäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëòèéí õóâüä
èòãýìæëýãäýõ èíòåðâàë, ò¿¿âðèéí
àðãûí íºëººëëèéã ¿ç¿¿ëýâ.
24. Èë¿¿ äýëãýðýíã¿éã Õîâåñ áîëîí Ëàíæîóí (1997) –ààñ

õàðæ áîëíî.
Õ¿ñíýãò Á.4. Íýã õ¿íä íîãäîõ õîíîãèéí õ¿íñíèé ñàãñ

Íýãæèéí Øààðäëàãàòàé Õóâààðèëàãäñàí Íýãæèéí ¯íý
èë÷ëýã òîî õýìæýý èë÷ëýãèéí õýìæýý ¿íý (òºãðºã)
(êêàë) (òºãðºã)
Íèéò 2 100 2 625

ÃÓÐÈË, ÃÓÐÈËÀÍ Á¯ÒÝÝÃÄÝÕ¯¯Í
Òàëõ (ø=670ãð), øèðõýã 1 589 0.128 204 1 040 134
Öàãààí áóäàà, êã 3 447 0.053 183 2 683 143
Ãóðèë, äýýä çýðýã, êã 3 617 0.009 31 1 283 11
Ãóðèë, 1-ð çýðýã, êã 3 250 0.199 646 1 126 224
Ãóðèë, 2-ð çýðýã, êã 3 474 0.007 25 969 7
Áóñàä ãóðèë (àðâàéí ã.ì), êã 3 742 0.000 1 2 557 1
Ãîéìîí, äîòîîä, êã 3 505 0.007 24 2 481 17
Ãîéìîí, ãàäààä, êã 3 623 0.003 12 2 626 8
Ãóðèëàí áîîâ, êã 4 050 0.036 145 2 983 107
Æèãíýìýã, ºðìºíöºð, êã 2 508 0.001 3 4 540 6
Áÿëóó, êã 3 096 0.000 1 10 139 5
Øàð áóäàà, êã 3 513 0.002 6 1 929 3
Áóñàä áóäàà, êã 3 455 0.001 3 2 013 2
ÌÀÕ, ÌÀÕÀÍ Á¯ÒÝÝÃÄÝÕ¯¯Í

Õîíèíû ìàõ, êã 1 083 0.087 94 5 332 465
¯õðèéí ìàõ, êã 1 531 0.028 43 6 088 173
ßìààíû ìàõ, êã 1 057 0.040 42 4 190 167
Àäóóíû ìàõ, êã 911 0.015 14 4 561 68
Òýìýýíèé ìàõ, êã 1 025 0.001 1 4 727 7
Áîðö, êã 4 292 0.004 19 23 961 104
Òàõèàíû ìàõ, êã 1 908 0.000 1 6 333 2
Ãàõàéí ìàõ, êã 3 554 0.000 0 8 721 1
Ãàõàéí óòñàí ìàõ, êã 4 580 0.000 0 7 965 0
Àíãèéí ìàõ, êã 1 788 0.000 1 3 317 1
Áóñàä øóâóóíû ìàõ, êã 1 908 0.000 0 1 669 0
Äîòîð ìàõ, öóâäàé, êã 1 057 0.016 17 2 513 39
Õèàì, êã 2 666 0.003 8 6 507 19
Çàéäàñ, êã 1 680 0.000 0 6 455 0
Ëààçàëñàí ìàõ, êã 2 250 0.000 1 5 590 3
ÇÀÃÀÑ ÁÎËÎÍ ÄÀËÀÉÍ Á¯ÒÝÝÃÄÝÕ¯¯Í

Çàãàñ, êã 821 0.000 0 5 558 1
Õàòààñàí, óòñàí, äàâñàëñàí çàãàñ, êã 2 600 0.000 0 11 843 0
Ëààçàëñàí çàãàñ, êã 1 965 0.000 0 6 550 0
Ñ¯¯, Ñ¯¯Í Á¯ÒÝÝÃÄÝÕ¯¯Í, ªÍÄªÃ

Ñ¿¿, ëèòð 671 0.129 87 1 872 242
Òàðàã, ëèòð 564 0.022 12 1 958 43
ªíäºã, øèðõýã 78 0.033 3 353 12
Õ¿ñíýãò Á.4-èéí ¿ðãýëæëýë

Ààðóóë, êã 4 908 0.004 19 7 777 30
Ã¿¿íèé àéðàã, ëèòð 487 0.003 1 3 199 10
Ààðö, êã 2 566 0.003 8 2 900 9
Áÿñëàã, ìîíãîë, êã 4 733 0.000 2 7 195 2
Áÿñëàã, ãàäààä, êã 3 040 0.000 0 15 930 0
Ýýçãèé, êã 4 010 0.000 2 4 683 2
Õóóðàé áîëîí êîôåíû ñ¿¿, êã 3 293 0.001 3 8 041 7
ªòãºð¿¿ëñýí ñ¿¿, ëèòð 4 850 0.001 4 5 070 5
Çººõèé, êã 2 495 0.000 1 6 903 3
ÒªÐªË Á¯ÐÈÉÍ ÒÎÑ, ªªÕ

Öºöãèéí òîñ/ìàñëî, êã 5 323 0.006 34 5 283 33
Ìàðãàðèí, êã 7 448 0.000 0 3 794 0
Óðãàìëûí òîñ, ëèòð 8 991 0.013 116 4 135 53
ªºõºí òîñ, êã 8 991 0.007 66 2 683 20
ªðºì, öàãààí òîñ, êã 3 835 0.003 10 6 126 16
Øàð òîñ, êã 8 415 0.001 10 8 949 11
Îëèâèéí òîñ, ëèòð 8 991 0.000 0 20 233 0
ÆÈÌÑ, ÆÈÌÑÃÝÍÝ
Àëèì, êã 468 0.005 2 2 839 14
Ìàíäàðèí, êã 376 0.001 0 3 292 2
Óñàí ¿çýì, êã 716 0.000 0 4 816 1
Áàéãàëèéí æèìñ, êã 398 0.001 0 5 098 6
Õàòààñàí æèìñ, êã 2 721 0.000 1 4 830 1
Áàéãàëèéí ñàìàð, êã 5 980 0.000 0 3 270 0
Õ¯ÍÑÍÈÉ ÍÎÃÎÎ
Òºìñ, êã 877 0.072 63 1 210 87
Áàéöàà, êã 140 0.012 2 1 432 17
Ëóóâàí, êã 224 0.011 3 1 319 15
Ìàíæèí, êã 208 0.003 1 1 325 5
Ñîíãèíî, êã 336 0.014 5 1 640 24
Ñàðìèñ, ãð 1 0.386 0 6 2
Óëààí ëîîëü, êã 260 0.000 0 4 112 1
ªðãºñò õýìõ, êã 142 0.001 0 3 952 3
×ÈÕÝÐ, ÆÈÌÑÍÈÉ ×ÀÍÀÌÀË

Ýëñýí ÷èõýð, êã 3 992 0.016 64 2 876 46
¨îòîí, êã 3 996 0.000 2 3 778 1
Ñàõàð îðëóóëàã÷, ãð 4 0.000 0 18 0
Õàòóó ÷èõýð, êã 3 697 0.004 14 5 729 22
Çººëºí ÷èõýð, êã 5 200 0.002 8 7 560 11
Õ¿ñíýãò Á.4-èéí ¿ðãýëæëýë

Øîêîëàä, ãð 5 0.368 2 18 7
Çºãèéí áàë, ãð 3 0.024 0 12 0
Êîìïîò, ãð 1 0.126 0 8 1
Æèìñíèé ÷àíàìàë, íóõàø, ãð 3 0.610 2 7 4
Ìºõººëäºñ, ãð 2 0.875 2 6 5
Áîõü, øèðõýã 4 0.009 0 84 1
Õ¯ÍÑÍÈÉ ÁÓÑÀÄ Á¯ÒÝÝÃÄÝÕ¯¯Í

Äàâñ, ãð 0 8.872 0 1 7
Öóó, ãð 1 0.039 0 8 0
Êåò÷óï, ñîóñ, ãð 1 0.459 0 3 1
Ìàéîíåç, êã 6 258 0.000 2 6 786 2
Èñãýã÷, ãð 2 0.203 0 17 4
Àìòëàã÷, ãð 1 0.561 0 16 9
Õ¿¿õäèéí òýæýýë, êã 2 940 0.000 0 3 165 0
ÖÀÉ, ÊÎÔÅ
Íîãîîí öàé, ãð 1 7.206 8 5 34
Áàéõóó öàé, ãð 1 0.455 1 23 10
Êîôå, ãð 1 0.081 0 17 1
Êàêàî, ãð 3 0.003 0 31 0
ÖÝÂÝÐ ÓÑ, ÓÍÄÀÀ, ÆÈÌÑÍÈÉ Ø¯¯Ñ

Óíäàà, ëèòð 342 0.008 3 1 649 14
Æèìñíèé ø¿¿ñ, ëèòð 488 0.004 2 2 519 9
Öýâýð óñ, ñàâëàñàí, ëèòð 0 0.000 0 839 0
ÑÎÃÒÓÓÐÓÓËÀÕ ÓÍÄÀÀ
Öàãààí àðõè, äîòîîä, ëèòð 2 750 0.002 6 14 974 31
Øàð àéðàã, äîòîîä, ëèòð 240 0.000 0 3 781 1
Öàãààí àðõè, ãàäààä, ëèòð 2 750 0.000 0 14 761 0
Øàð àéðàã, ãàäààä, ëèòð 240 0.000 0 4 125 0
Äàðñ, ëèòð 700 0.000 0 12 075 1
ÕÀÂÑÐÀËÒ Â.
ÄÎÎÄ, ÄÝÝÄ
ßÄÓÓÐËÛÍ ÒÎÎÖÎÎÍÓÓÄ
76 ÕÀÂÑÐÀËÒ Â. ÄÎÎÄ, ÄÝÝÄ ßÄÓÓÐËÛÍ ÒÎÎÖÎÎÍÓÓÄ
Õ¿ñíýãò Â.1. ßäóóðëûí øóãàì 2012, 2014 îí

2012 2014
Òºãðºã % Òºãðºã %
Äîîä
Õ¿íñíèé 65 374 70 79 855 70
Õ¿íñíèé áóñ 27 820 30 34 984 30
Íèéò 93 193 100 114 839 100
Äîîä
Õ¿íñíèé 65 374 55 79 855 54
Õ¿íñíèé áóñ 53 116 45 66 795 46
Íèéò 118 490 100 146 650 100
Äîîä
Õ¿íñíèé 65 374 43 79 855 42
Õ¿íñíèé áóñ 86 992 57 109 394 58
Íèéò 152 366 100 189 249 100
Ñàíàìæ: ßäóóðëûí øóãàìûã 2010 îíä ñóóðèëàí ¿íèéí èíäåêñ àøèãëàí òîîöîâ.
Õ¿ñíýãò Â.2. Äîîä ÿäóóðëûí òîîöîîíóóä 2012, 2014 îí

2012 2014
ßäóóðëûí ßäóó ßäóóðëûí ßäóó
Õàìðàëòûí õ¿í àì Õàìðàëòûí õ¿í àì
Ã¿íçãèéðýëò Ìýäðýìæ (%) Ã¿íçãèéðýëò Ìýäðýìæ (%)
õ¿ðýý õ¿ðýý
Óëñûí
äóíäàæ 14.7 3.3 1.1 100.0 15.6 3.6 1.2 100.0
Õîò 12.9 3.0 1.0 57.9 14.2 3.5 1.2 57.8

Õºäºº 18.4 3.9 1.2 42.1 18.1 3.8 1.2 42.2
Óëààíáààòàð 10.6 2.4 0.8 32.0 12.6 3.2 1.2 34.7

Àéìãèéí òºâ 17.7 4.2 1.4 25.8 17.3 4.0 1.4 23.2
Ñóìûí òºâ 15.3 3.6 1.2 12.2 17.0 3.8 1.3 18.8
Õºäºº íóòàã 20.0 4.0 1.2 30.0 19.1 3.8 1.2 23.4
Áàðóóí 16.1 3.1 0.9 14.8 17.3 3.3 1.0 16.7

Õàíãàé 20.7 4.7 1.5 27.0 17.5 3.4 1.0 21.3
Òºâ a/ 15.5 3.4 1.1 16.0 15.2 3.9 1.4 15.4
Ç¿¿í 20.3 5.2 1.8 10.1 25.2 6.1 2.2 11.9
à/ Óëààíáààòàð õîòûã îðóóëààã¿é.

Ýõ ñóðâàëæ: ªÍÝÇÑ 2012, 2014.
ÕÀÂÑÐÀËÒ Â. ÄÎÎÄ, ÄÝÝÄ ßÄÓÓÐËÛÍ ÒÎÎÖÎÎÍÓÓÄ 77
Õ¿ñíýãò Â.3. Äýýä ÿäóóðëûí òîîöîîíóóä 2012, 2014 îí

2012 2014
ßäóóðëûí ßäóó ßäóóðëûí ßäóó
Õàìðàëòûí õ¿í àì Õàìðàëòûí õ¿í àì
Ã¿íçãèéðýëò Ìýäðýìæ (%) Ã¿íçãèéðýëò Ìýäðýìæ (%)
õ¿ðýý õ¿ðýý
Óëñûí
äóíäàæ 43.4 13.5 5.7 100.0 54.3 17.9 7.9 100.0
Õîò 37.9 11.7 5.0 57.8 48.4 15.9 7.2 56.8

Õºäºº 54.2 16.8 7.0 42.2 64.5 21.3 9.3 43.2
Óëààíáààòàð 33.0 10.0 4.2 34.0 44.6 14.4 6.5 35.1

Àéìãèéí òºâ 47.9 15.4 6.7 23.8 56.3 18.9 8.6 21.7
Ñóìûí òºâ 42.7 13.4 5.8 11.5 60.7 20.2 8.9 19.3
Õºäºº íóòàã 60.3 18.7 7.7 30.7 67.9 22.3 9.6 23.9
Áàðóóí 51.6 15.3 6.2 16.1 64.0 20.7 8.8 17.8

Õàíãàé 57.7 18.7 8.0 25.6 63.5 20.5 8.8 22.2
Òºâ a/ 44.5 13.7 5.8 15.6 54.9 18.3 8.3 15.9
Ç¿¿í 51.6 17.0 7.8 8.8 65.6 24.3 11.6 8.9

Ýõ ñóðâàëæ: ªÍÝÇÑ 2012, 2014.
78 ÕÀÂÑÐÀËÒ Â. ÄÎÎÄ, ÄÝÝÄ ßÄÓÓÐËÛÍ ÒÎÎÖÎÎÍÓÓÄ
ÕÀÂÑÐÀËÒ Ã.
ÑÒÀÒÈÑÒÈÊÈÉÍ ÍÝÌÝËÒ Õ¯ÑÍÝÃÒ
80
Õ¿ñíýãò Ã.1. Íýã õ¿íä ñàðä íîãäîõ õýðýãëýý, ÿäóóðëûí áàéäëààð, ñóóðüøëààð
Íèéò Óëààíáààòàð Àéìãèéí òºâ Ñóìûí òºâ Õºäºº íóòàã
ßäóó áóñ ßäóó ßäóó áóñ ßäóó ßäóó áóñ ßäóó ßäóó áóñ ßäóó ßäóó áóñ ßäóó
Õ¿íñ 100 787 50 937 102 701 46 244 90 195 48 005 98 657 53 613 110 069 57 713
Àðõè, òàìõè 3 837 1 842 2 194 915 2 496 1 052 6 583 2 929 7 062 2 930
Áîëîâñðîë 16 124 4 110 17 880 4 654 17 517 3 562 14 203 4 113 11 773 3 900
Ýð¿¿ë ìýíä 16 607 2 231 14 399 1 811 22 825 3 016 19 675 2 059 12 259 2 192
Óäààí ýäýëãýýò áàðàà 1/ 11 441 2 219 14 575 2 283 10 588 2 145 8 840 2 164 6 743 2 249
Ò¿ðýýñ 2/ 25 231 3 783 40 964 5 317 21 587 4 699 9 869 2 950 3 099 1 574
Õàëààëò 3/ 10 868 6 973 10 701 8 330 12 343 7 608 11 698 6 263 8 811 5 160
Ãýðýë, öàõèëãààí, óñ, òåëåôîí óòàñíû
õýðýãëýý 4/ 7 169 2 739 9 982 4 064 7 850 3 573 5 420 2 522 725 388
Õóâöàñ 52 092 18 019 50 917 13 746 54 993 19 403 54 014 19 279 49 975 21 356
Òýýâýð, õîëáîî 40 058 9 089 50 588 10 667 35 145 8 340 29 296 7 854 28 554 8 695
Áóñàä 5/ 27 077 9 073 29 487 8 838 29 577 9 370 23 737 8 935 21 085 9 218
Íèéò 311 291 111 015 344 388 106 869 305 116 110 773 281 992 112 681 260 155 115 375
Á¿òýö, õóâü
Õ¿íñ 32.4 45.9 29.8 43.3 29.6 43.3 35.0 47.6 42.3 50.0
Àðõè, òàìõè 1.2 1.6 0.6 0.8 0.8 0.9 2.3 2.6 2.7 2.6
Áîëîâñðîë 5.2 3.7 5.2 4.3 5.7 3.2 5.0 3.7 4.6 3.4
Ýð¿¿ë ìýíä 5.3 2.0 4.2 1.7 7.5 2.7 7.0 1.8 4.7 1.9
Óäààí ýäýëãýýò áàðàà 1/ 3.7 2.0 4.2 2.1 3.5 2.0 3.1 1.9 2.6 1.9
Ò¿ðýýñ 2/ 8.1 3.4 11.9 5.0 7.1 4.3 3.5 2.6 1.2 1.4
Õàëààëò 3/ 3.5 6.3 3.1 7.8 4.0 6.9 4.2 5.6 3.3 4.5
Ãýðýë, öàõèëãààí, óñ, òåëåôîí óòàñíû
õýðýãëýý 4/ 2.3 2.5 2.9 3.8 2.6 3.2 1.9 2.2 0.3 0.3
Õóâöàñ 16.7 16.2 14.8 12.9 18.0 17.5 19.2 17.1 19.2 18.5
Òýýâýð, õîëáîî 12.9 8.2 14.7 10.0 11.5 7.5 10.4 7.0 11.0 7.5
ÕÀÂÑÐÀËÒ Ã. ÑÒÀÒÈÑÒÈÊÈÉÍ ÍÝÌÝËÒ Õ¯ÑÍÝÃÒ
Áóñàä 5/ 8.7 8.2 8.6 8.3 9.7 8.5 8.4 7.9 8.1 8.0
Íèéò 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0
2/ Ñóóö ýçýìøñýíýýñ ãàð÷ áóé õýðýãëýýã ìºíãºí ä¿íãýýð òîîöñîí. Õýðýâ òóõàéí ºðõ ñóóöàà ò¿ðýýñëýí àøèãëàæ áàéãàà áîë òîîöîîëñîí óòãûã áèø õàðèí ò¿ðýýñèéí æèíõýíý óòãûã àâíà.
4/ Ãýðýë, öàõèëãààí, óñíû õýðýãëýýã òîîöñîí áºãººä òåëåôîí óòàñíû õýðýãëýýã îðóóëààã¿é.
Õ¿ñíýãò Ã.2. Íýã õ¿íä ñàðä íîãäîõ õýðýãëýý, ÿäóóðëûí áàéäëààð, á¿ñýýð
Íèéò Áàðóóí Õàíãàé Òºâ Ç¿¿í Óëààíáààòàð
ßäóó áóñ ßäóó ßäóó áóñ ßäóó ßäóó áóñ ßäóó ßäóó áóñ ßäóó ßäóó áóñ ßäóó ßäóó áóñ ßäóó
Õ¿íñ 100 787 50 937 93 333 55 995 95 210 52 967 110 413 51 862 96 051 50 977 102 701 46 244
Àðõè, òàìõè 3 837 1 842 3 811 1 762 5 667 2 910 5 984 2 415 5 180 1 705 2 194 915
Áîëîâñðîë 16 124 4 110 20 055 4 227 13 432 3 994 12 677 4 214 10 962 2 347 17 880 4 654
Ýð¿¿ë ìýíä 16 607 2 231 24 459 3 031 15 378 2 221 16 772 2 305 17 931 2 061 14 399 1 811
Óäààí ýäýëãýýò áàðàà 1/ 11 441 2 219 6 962 1 974 8 581 2 399 10 014 2 062 10 650 2 309 14 575 2 283
Ò¿ðýýñ 2/ 25 231 3 783 6 782 2 257 11 794 2 622 16 652 4 348 13 268 3 276 40 964 5 317
Õàëààëò 3/ 10 868 6 973 12 561 7 001 10 952 6 174 10 380 6 184 9 255 5 663 10 701 8 330
Ãýðýë, öàõèëãààí, óñ,
òåëåôîí óòàñíû õýðýãëýý 4/ 7 169 2 739 3 092 1 631 4 224 1 536 6 861 3 301 5 292 2 243 9 982 4 064
Õóâöàñ 52 092 18 019 52 267 21 458 55 428 22 740 52 526 16 416 49 607 17 791 50 917 13 746
Òýýâýð, õîëáîî 40 058 9 089 28 010 8 303 27 860 8 453 36 498 8 306 35 070 8 144 50 588 10 667
Áóñàä 5/ 27 077 9 073 22 164 8 930 25 589 9 145 27 004 8 848 25 241 10 217 29 487 8 838
Íèéò 311 291 111 015 273 496 116 569 274 115 115 161 305 781 110 261 278 507 106 733 344 388 106 869
Á¿òýö, õóâü
Õ¿íñ 32.4 45.9 34.1 48.0 34.7 46.0 36.1 47.0 34.5 47.7 29.8 43.3
Àðõè, òàìõè 1.2 1.6 1.4 1.5 2.1 2.5 2.0 2.2 1.9 1.6 0.6 0.9
Áîëîâñðîë 5.2 3.7 7.3 3.6 4.9 3.5 4.1 3.8 3.9 2.2 5.2 4.3
Ýð¿¿ë ìýíä 5.3 2.0 9.0 2.6 5.6 1.9 5.5 2.1 6.4 1.9 4.2 1.7
Óäààí ýäýëãýýò áàðàà 1/ 3.7 2.0 2.6 1.7 3.1 2.1 3.3 1.9 3.8 2.2 4.2 2.1
Ò¿ðýýñ 2/ 8.1 3.4 2.5 2.0 4.3 2.3 5.4 4.0 4.8 3.1 11.9 5.0
Õàëààëò 3/ 3.5 6.3 4.6 6.0 4.0 5.4 3.4 5.6 3.3 5.3 3.1 7.8
Ãýðýë, öàõèëãààí, óñ,
òåëåôîí óòàñíû õýðýãëýý 4/ 2.3 2.5 1.1 1.4 1.6 1.3 2.3 3.0 1.9 2.1 2.9 3.8
Õóâöàñ 16.7 16.2 19.1 18.4 20.2 19.7 17.2 14.9 17.8 16.7 14.8 12.8
Òýýâýð, õîëáîî 12.9 8.2 10.2 7.1 10.2 7.3 11.9 7.5 12.6 7.6 14.7 10.0
Áóñàä 5/ 8.7 8.2 8.1 7.7 9.3 8.0 8.8 8.0 9.1 9.6 8.6 8.3
Íèéò 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0
2/ Ñóóö ýçýìøñýíýýñ ãàð÷ áóé õýðýãëýýã ìºíãºí ä¿íãýýð òîîöñîí. Õýðýâ òóõàéí ºðõ ñóóöàà ò¿ðýýñëýí àøèãëàæ áàéãàà áîë òîîöîîëñîí óòãûã áèø õàðèí ò¿ðýýñèéí æèíõýíý
óòãûã àâíà.
4/ Ãýðýë, öàõèëãààí, óñíû õýðýãëýýã òîîöñîí áºãººä òåëåôîí óòàñíû õýðýãëýýã îðóóëààã¿é.
81
82
Õ¿ñíýãò Ã.3. Íýã õ¿íä ñàðä íîãäîõ õýðýãëýý, òºãðºãººð, ºðõèéí òîîíû òýíö¿¿ 10 á¿ëãýýð
Ñóóðüøèë Á¿ñ
Óëñûí
Õîò Õºäºº Àéìãèéí
äóíäàæ Óëààíáààòàð Ñóìûí òºâ Õºäºº Áàðóóí Õàíãàé Òºâ à/ Ç¿¿í
òºâ
I 88 611 88 907 88 581 90 182 86 646 87 787 89 363 92 776 92 311 85 130 76 362
II 128 173 133 029 122 782 140 022 123 049 124 211 121 893 125 473 124 239 127 801 108 042
III 155 666 165 292 144 426 173 912 149 813 147 661 141 983 145 478 146 566 153 362 130 450
IV 181 615 194 110 164 995 203 954 176 434 169 457 161 150 166 588 167 948 179 338 153 923
V 208 190 225 003 187 187 237 805 204 300 193 433 182 819 190 032 190 281 207 212 177 764
VI 238 753 259 267 209 543 274 259 232 196 218 696 202 237 211 561 213 243 237 138 203 409
VII 275 102 299 655 238 075 316 834 265 257 250 720 227 781 240 511 240 552 273 773 233 125
VIII 323 319 352 307 274 787 372 007 311 343 290 876 261 612 278 285 273 568 321 379 272 990
IX 398 638 437 597 331 202 460 151 385 495 349 618 313 169 330 671 332 684 389 820 340 819
X 682 905 746 900 533 354 785 719 655 091 571 279 496 061 545 549 558 598 648 716 549 408
Íèéò 268 069 290 123 229 471 305 380 258 855 240 228 219 737 232 646 233 923 262 308 224 516
Ñàíàìæ: ªðõèéí òîîíû òýíö¿¿ 10 á¿ëãèéã ãàçàðç¿éí ñóóðüøèë òóñ á¿ðò ¿¿ñãýñýí. Ýäãýýð á¿ëýã òóñ á¿ð íü õàðãàëçàõ á¿ñèéíõýý 10 õóâèéã á¿ðä¿¿ëíý.
Õ¿ñíýãò Ã.4. Íèéò õýðýãëýýíä ýçëýõ õóâü, ºðõèéí òîîíû òýíö¿¿ 10 á¿ëãýýð
Óëñûí
Õîò Õºäºº Àéìãèéí
äóíäàæ Óëààíáààòàð Ñóìûí òºâ Õºäºº Áàðóóí Õàíãàé Òºâ à/ Ç¿¿í
òºâ
I 3.3 3.1 3.9 2.9 3.4 3.7 4.1 4.0 4.0 3.2 3.4
II 4.8 4.6 5.3 4.6 4.7 5.2 5.6 5.4 5.3 4.9 4.8
III 5.8 5.7 6.3 5.6 5.8 6.1 6.5 6.2 6.2 5.8 5.8
IV 6.8 6.7 7.2 6.7 6.8 7.0 7.3 7.2 7.2 6.9 6.9
V 7.8 7.8 8.2 7.8 7.9 8.1 8.3 8.2 8.2 7.9 7.9
VI 8.9 8.9 9.1 9.0 9.0 9.2 9.2 9.1 9.1 9.1 9.0
VII 10.3 10.3 10.4 10.4 10.3 10.5 10.3 10.3 10.3 10.4 10.4
VIII 12.0 12.1 12.0 12.2 12.0 11.9 11.9 12.0 11.7 12.3 12.2
IX 14.9 15.1 14.4 15.1 14.9 14.6 14.3 14.2 14.2 14.8 15.2
X 25.4 25.7 23.2 25.7 25.2 23.7 22.5 23.4 23.8 24.7 24.4
Íèéò 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0
Ñàíàìæ: ªðõèéí òîîíû òýíö¿¿ 10 á¿ëãèéã ãàçàðç¿éí ñóóðüøèë òóñ á¿ðò ¿¿ñãýñýí. Ýäãýýð á¿ëýã òóñ á¿ð íü õàðãàëçàõ á¿ñèéíõýý 10 õóâèéã á¿ðä¿¿ëíý.
83
84 ÕÀÂÑÐÀËÒ Ã. ÑÒÀÒÈÑÒÈÊÈÉÍ ÍÝÌÝËÒ Õ¯ÑÍÝÃÒ
Çóðàã Ã.1. Íýãä¿ãýýð ýðýìáèéí ñòîõàñòèê õàìààðàë: Íýã õ¿íä íîãäîõ

õýðýãëýýíèé ºñºí íýìýãäýõ òàðõàëò, õîò, õºäººãººð, 2012, 2014 îí
Хот
1
.8 2012
2014
.6
.4
.2
0
0 200 400 600 800 1000
Хөдөө
1
.8 2012
.6 2014
.4
.2
0
0 200 400 600 800 1000

Эх сурвалж: ӨНЭЗС 2012 ба ӨНЭЗС 2014.
ÕÀÂÑÐÀËÒ Ã. ÑÒÀÒÈÑÒÈÊÈÉÍ ÍÝÌÝËÒ Õ¯ÑÍÝÃÒ 85

õýðýãëýýíèé ºñºí íýìýãäýõ òàðõàëò, ñóóðüøëààð, 2012, 2014 îí
Улаанбаатар Аймгийн төв
1 1
.8 2012 .8 2012
.6
.6
2014 2014
.4 .4
.2 .2
Ядуурлын шугам Ядуурлын шугам
0 0
0 200 400 600 800 1000 0 200 400 600 800 1000
Сумын төв Хөдөө

1 1
2012 2012
.8 .8
.6 .6
2014 2014
.4 .4
.2 .2
Ядуурлын шугам Ядуурлын шугам
0 0
0 200 400 600 800 1000 0 200 400 600 800 1000


õýðýãëýýíèé ºñºí íýìýãäýõ òàðõàëò, á¿ñ íóòãààð, 2012, 2014 îí
Áàðóóí Õàíãàé
íãàé
Áàðóóí
àðóóí 1 Õàíãàé
Õàíãàé
1
2012 2012
1 .8
1 .8 2012
.8 2012 .6 .6
.8 .6 2014 2014
.6 .6
.6 2014 .6
.4 2014 .4
.4
.4 .2 .2
.2 Ядуурлын шугам Ядуурлын
0 шугам 0
м
шугам .2 0 Ядуурлын шугам
0 шугам 0
угам Ядуурлын
0 0
0 200 400 600 800 1000 0 200 400 600 800 1000
0 600 600 800 800 10001000 0 200 400 600 800 1000
600 800 1000 0 200 400 600 800 1000
¿í
Òºâ Òºâ
Ç¿¿í Ç¿¿í
Òºâ 1 1
Ç¿¿í 1
1
.8 .8 20122012 .8 2012
.8 2012
.6 .6 .6
.6
2014 2014 2014
.4 2014 .4
.4 .4
.2 .2
м
шугам .2 .2 Ядуурлын шугам
угам Ядуурлын
Ядуурлын шугамшугам Ядуурлын шугам
0 0 0
0
0 600 600 800 800 10001000 0 200 200 400 400 600 600 800 800
0 200 1000
600 800 1000 0 400 600 800 1000 1000 0 200 400 600 800 1000
Нэгхүнд
Нэг хүндсард
сардногдох
ногдоххэрэглээ
хэрэглээ(мян.төг)
(мян.төг) Нэг хүнд сард ногдох хэрэглээ (мян.төг)
ба ӨНЭЗС2014.
а ӨНЭЗС 2014.
Õ¿ñíýãò Ã.5. ßäóóðëûí ä¿ð òºðõ, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí øèíæ áàéäëààð,

õîò, õºäººãººð (õóâèàð)
ßäóóðëûí
Õ¿í àìä ýçëýõ õóâü ßäóó÷óóäûí ýçëýõ õóâü
õàìðàëòûí õ¿ðýý
Óëñûí Óëñûí Óëñûí
Õîò Õºäºº Õîò Õºäºº Õîò Õºäºº
äóíäàæ äóíäàæ äóíäàæ
Íèéò 18.8 26.4 21.6 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0
Õ¿éñ
Ýð 17.3 26.7 21.0 78.9 88.1 82.3 72.5 89.2 79.9
Ýì 24.6 24.0 24.4 21.1 11.9 17.7 27.5 10.8 20.1
Íàñ
30-ààñ äîîø 15.0 25.2 18.5 12.4 11.4 12.0 9.9 10.8 10.3
30-39 22.1 32.3 26.1 27.5 31.6 29.0 32.1 38.7 35.1
40-49 19.4 28.1 22.8 26.3 30.1 27.7 27.1 32.1 29.3
50-59 19.2 20.5 19.6 20.3 17.2 19.2 20.7 13.4 17.4
60-ààñ äýýø 14.3 13.7 14.1 13.5 9.7 12.1 10.2 5.0 7.9
Áîëîâñðîëûí äýýä ò¿âøèí
Áîëîâñðîëã¿é 55.2 41.9 45.0 1.4 7.9 3.8 4.1 12.6 7.9
Áàãà 32.7 30.5 31.1 3.6 17.8 8.7 6.3 20.5 12.6
Á¿ðýí áóñ äóíä 36.0 30.3 32.4 11.3 32.2 18.9 21.6 36.9 28.4
Á¿ðýí äóíä 24.6 25.3 24.8 30.8 21.6 27.4 40.2 20.7 31.5
Ìýðãýæëèéí 19.4 17.2 18.8 14.7 9.4 12.8 15.1 6.1 11.1
Òóñãàé ìýðãýæëèéí
äóíä 13.7 9.9 12.8 7.5 4.0 6.2 5.5 1.5 3.7
Äèïëîìûí äýýä 5.0 3.7 4.9 12.5 2.6 8.9 3.3 0.4 2.0
Áàêàëàâð 4.0 7.5 4.5 15.7 4.3 11.6 3.3 1.2 2.4
Ìàãèñòð 5.2 9.9 5.5 2.2 0.2 1.5 0.6 0.1 0.4
Äîêòîð - - - 0.3 0.0 0.2 - - -
Àæèë ýðõëýëò
Àæèëëàõ õ¿÷íèé îðîëöîî
Àæèëòàé 16.5 25.8 20.2 71.4 82.4 75.4 62.3 80.7 70.5
Àæèëã¿é 36.5 42.4 38.3 8.5 6.7 7.9 16.6 10.8 14.0
Àæèëëàõ õ¿÷íýýñ ãàäóóð 19.8 20.6 20.0 20.1 10.9 16.7 21.1 8.5 15.5
Àæèëòàé õ¿í àìààñ
Ýäèéí çàñãèéí ¿éë àæèëëàãàà
Õºäºº àæ àõóé 29.1 27.8 27.9 3.1 54.4 21.7 4.7 57.4 28.2
Àæ ¿éëäâýð 21.9 34.7 24.0 26.9 9.0 20.4 31.3 11.8 22.6
¯éë÷èëãýý 12.0 16.0 12.8 41.4 19.0 33.3 26.3 11.5 19.7
Àæèë ýðõëýëòèéí ñåêòîð
Ìàë÷èí 26.1 26.6 26.6 1.7 50.3 19.4 2.3 50.7 23.8
Õóâèéí 17.7 29.8 19.8 54.3 19.8 41.8 50.9 22.4 38.2
Óëñûí 10.8 16.9 12.8 12.4 10.6 11.7 7.1 6.8 7.0
Òºðèéí ºì÷èò
¿éëäâýð 12.7 13.4 12.9 3.0 1.7 2.5 2.0 0.8 1.5
Õ¿ñíýãò Ã.6. ßäóóðëûí ä¿ð òºðõ, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí øèíæ áàéäëààð,

ñóóðüøëààð (õóâèàð)
ßäóóðëûí
Óëààí- Àéìãèéí Ñóìûí Õºäºº Óëààí- Àéìãèéí Ñóìûí Õºäºº Óëààí- Àéìãèéí Ñóìûí Õºäºº
áààòàð òºâ òºâ íóòàã áààòàð òºâ òºâ íóòàã áààòàð òºâ òºâ íóòàã
Íèéò 16.4 23.8 24.7 27.9 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0
Õ¿éñ
Ýð 14.3 23.1 24.7 28.4 77.7 81.4 84.0 91.9 67.9 79.0 84.0 93.4
Ýì 23.6 26.9 24.6 22.9 22.3 18.6 16.0 8.1 32.1 21.0 16.0 6.6
Íàñ
30-ààñ äîîø 13.3 19.1 21.1 28.6 13.1 11.1 11.1 11.6 10.6 8.9 9.5 11.9
30-39 19.2 28.0 30.1 34.0 27.7 27.0 29.6 33.5 32.4 31.8 36.2 40.7
40-49 16.6 24.4 28.0 28.3 25.0 29.0 29.6 30.5 25.2 29.6 33.5 30.9
50-59 17.7 22.1 20.6 20.3 20.2 20.6 18.8 15.8 21.8 19.1 15.7 11.5
60-ààñ äýýø 11.7 20.3 11.6 16.1 14.0 12.3 10.9 8.6 10.0 10.6 5.1 5.0
Áîëîâñðîëã¿é 64.0 51.3 44.8 40.8 0.6 3.0 4.6 10.9 2.5 6.4 8.4 15.9
Áàãà 23.8 38.1 33.4 29.2 2.0 6.9 11.6 23.4 2.9 11.0 15.7 24.4
Á¿ðýí áóñ äóíä 36.1 35.8 32.9 28.8 8.4 17.3 24.3 39.3 18.5 26.0 32.3 40.6
Á¿ðýí äóíä 23.9 26.0 26.1 24.0 30.3 31.7 28.0 15.7 44.2 34.7 29.6 13.5
Ìýðãýæëèéí 19.6 18.6 18.2 15.5 16.3 11.5 12.5 6.7 19.4 9.0 9.2 3.7
äóíä 11.0 18.0 7.5 16.6 6.8 8.8 6.2 2.0 4.6 6.6 1.9 1.2
Äèïëîìûí äýýä 4.0 8.9 2.2 9.0 14.9 7.6 4.4 1.1 3.6 2.8 0.4 0.4
Áàêàëàâð 3.0 6.9 7.1 10.5 17.5 12.0 8.0 0.9 3.2 3.5 2.3 0.3
Ìàãèñòð 6.4 - 10.5 - 2.7 1.2 0.4 0.0 1.1 - 0.2 -
Äîêòîð - - - - 0.5 0.0 0.0 - - - - -
Àæèëòàé 14.3 20.9 23.1 27.8 71.6 70.9 72.8 91.1 62.3 62.3 68.2 90.7
Àæèëã¿é 32.4 42.9 42.0 43.8 7.7 10.2 10.9 2.8 15.2 18.4 18.6 4.5
Àæèëëàõ õ¿÷íýýñ
ãàäóóð 17.8 24.3 20.0 22.0 20.7 18.9 16.3 6.1 22.5 19.3 13.2 4.8
Õºäºº àæ àõóé 17.1 37.2 30.3 27.3 1.8 5.6 19.7 85.9 1.9 8.7 24.2 84.0
Àæ ¿éëäâýð 20.1 25.9 32.0 50.9 27.3 25.9 16.2 2.5 33.4 28.3 21.0 4.5
¯éë÷èëãýý 10.4 15.3 15.4 22.9 42.5 39.4 36.9 2.7 27.0 25.3 23.0 2.2
Ìàë÷èí 6.4 33.6 26.2 26.6 0.7 3.7 14.0 83.3 0.2 5.2 14.8 79.4
Õóâèéí 15.2 24.0 26.8 45.2 58.0 46.8 34.8 6.1 53.6 47.1 37.9 9.9
Óëñûí 11.2 10.2 16.5 21.2 10.6 16.0 20.6 1.6 7.3 6.9 13.8 1.2
Òºðèéí ºì÷èò
¿éëäâýð 8.8 17.0 12.2 42.1 2.3 4.4 3.4 0.1 1.2 3.1 1.7 0.2
88
Õ¿ñíýãò Ã.7. ßäóóðëûí ä¿ð òºðõ, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí øèíæ áàéäëààð, á¿ñýýð (õóâèàð)
ßäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý Õ¿í àìä ýçëýõ õóâü ßäóó÷óóäûí ýçëýõ õóâü
Áàðóóí Õàíãàé Òºâ Ç¿¿í Óëààíáààòàð Áàðóóí Õàíãàé Òºâ Ç¿¿í Óëààíáààòàð Áàðóóí Õàíãàé Òºâ Ç¿¿í Óëààíáààòàð
Íèéò 26.0 25.3 22.2 31.4 16.4 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0
Õ¿éñ
Ýð 26.5 25.5 21.5 31.2 14.3 89.8 85.6 82.6 84.1 77.7 91.4 86.4 79.9 83.5 67.9
Ýì 22.0 23.9 25.7 32.6 23.6 10.2 14.4 17.4 15.9 22.3 8.6 13.6 20.1 16.5 32.1
Íàñ
30-ààñ äîîø 25.5 20.0 24.6 22.3 13.3 10.4 11.5 12.0 10.7 13.1 10.1 9.1 13.3 7.6 10.6
30-39 34.7 32.3 23.1 36.4 19.2 29.9 29.4 30.7 30.0 27.7 39.9 37.5 31.9 34.8 32.4
40-49 25.1 26.9 24.2 35.6 16.6 31.3 30.8 27.7 27.7 25.0 30.3 32.8 30.1 31.4 25.2
50-59 19.3 19.7 21.6 26.9 17.7 17.5 18.7 18.7 19.3 20.2 13.0 14.6 18.2 16.5 21.8
60-ààñ äýýø 16.0 15.8 13.3 24.9 11.7 10.9 9.6 10.9 12.3 14.0 6.7 6.0 6.5 9.7 10.0
Áîëîâñðîëã¿é 43.2 41.2 39.5 52.1 64.0 9.4 4.6 4.0 8.1 0.6 15.5 7.5 7.0 13.4 2.5
Áàãà 32.1 32.9 27.1 36.3 23.8 17.6 14.3 10.2 12.5 2.0 21.7 18.6 12.4 14.5 2.9
Á¿ðýí áóñ äóíä 34.7 32.2 25.7 34.9 36.1 24.1 31.8 23.3 26.5 8.4 32.1 40.5 26.9 29.4 18.5
Á¿ðýí äóíä 21.7 22.4 29.4 31.9 23.9 22.1 25.4 27.4 26.9 30.3 18.4 22.5 36.2 27.3 44.2
Ìýðãýæëèéí 15.8 17.0 16.5 27.5 19.6 9.4 9.0 12.6 9.5 16.2 5.7 6.1 9.4 8.3 19.4
Òóñãàé ìýðãýæëèéí äóíä 15.1 10.5 15.5 17.2 11.0 6.3 4.0 7.8 4.6 6.9 3.7 1.6 5.4 2.5 4.6
Äèïëîìûí äýýä 2.4 11.8 3.6 13.7 4.0 3.8 4.1 5.8 3.6 14.9 0.4 1.9 0.9 1.5 3.6
Áàêàëàâð 9.8 5.4 4.2 12.4 3.0 6.6 6.2 8.3 7.8 17.5 2.5 1.3 1.6 3.1 3.2
Ìàãèñòð - - 7.6 - 6.4 0.6 0.6 0.6 0.5 2.7 - - 0.2 - 1.1
Äîêòîð - - - - - 0.1 0.0 - - 0.5 - - - - -
Àæèëòàé 25.7 25.3 19.5 28.0 14.3 80.7 81.8 74.2 72.5 71.6 79.6 81.9 65.0 64.5 62.3
Àæèëã¿é 39.2 38.3 43.8 50.8 32.4 6.5 5.9 10.8 10.4 7.7 9.7 9.0 21.3 16.8 15.2
Àæèëëàõ õ¿÷íýýñ ãàäóóð 21.7 18.8 20.2 34.3 17.8 12.8 12.3 15.0 17.1 20.7 10.6 9.2 13.7 18.7 22.4
Õºäºº àæ àõóé 29.7 31.6 18.5 30.2 17.1 42.6 41.5 25.4 35.6 1.8 48.7 51.9 21.2 34.2 1.9
Àæ ¿éëäâýð 35.7 24.4 27.7 37.4 20.1 11.3 15.8 19.2 12.9 27.3 15.6 15.2 23.9 15.3 33.4
¯éë÷èëãýý 15.0 15.2 15.0 19.6 10.4 26.8 24.5 29.6 24.0 42.5 15.4 14.7 19.9 15.0 27.0
Ìàë÷èí 28.5 30.8 14.1 28.1 6.4 39.8 39.5 20.9 30.9 0.7 43.5 48.1 13.2 27.6 0.2
Õóâèéí 28.2 24.2 24.6 35.1 15.2 26.4 29.7 34.8 25.1 58.0 28.7 28.3 38.4 28.0 53.6
Óëñûí 13.7 10.2 15.9 17.4 11.2 13.6 11.4 12.4 13.9 10.6 7.2 4.6 8.9 7.7 7.3
Òºðèéí ºì÷èò ¿éëäâýð 8.7 16.5 16.5 14.2 8.8 0.9 1.2 6.1 2.6 2.3 0.3 0.8 4.5 1.2 1.2
Õ¿ñíýãò Ã.8. ßäóóðëûí ä¿ð òºðõ, ñóóöíû øèíæ áàéäëààð, õîò, õºäººãººð
(õóâèàð)
ßäóóðëûí
Íèéò 18.8 26.4 21.6 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0
Ñóóö
Ãýð 38.6 29.6 33.4 28.0 66.7 42.1 57.4 74.8 65.1
Íèéòèéí òîõèëîã ñóóö 1.5 8.1 1.8 33.1 2.5 22.0 2.7 0.8 1.8
Áàéøèí 18.9 21.0 19.5 36.5 29.6 34.0 36.5 23.5 30.8
Áóñàä 1/ 27.0 20.4 25.4 2.4 1.2 1.9 3.4 0.9 2.3
Óñàí õàíãàìæ
Òºâëºðñºí, õàëóóí
õ¿éòýí óñ 2.7 8.8 3.0 35.7 3.0 23.8 5.1 1.0 3.3
Òºâëºðñºí, õ¿éòýí 28.2 29.9 28.4 34.3 6.2 24.1 51.4 7.0 31.7
Õàìãààëàëòòàé õóäàã 25.1 24.3 24.6 15.6 34.5 22.5 20.8 31.7 25.7
Õàìãààëàëòã¿é õóäàã 31.0 28.1 30.2 12.6 7.9 10.9 20.7 8.4 15.2
Çººâðèéí 2/ 20.8 28.1 27.2 1.5 19.7 8.1 1.6 21.0 10.2
Áóñàä 3/ 27.1 28.3 28.3 0.3 28.7 10.6 0.4 30.9 13.9
Ñàéæðóóëñàí óñàí
õàíãàìæ 4/
¯ã¿é 29.8 28.2 28.7 14.3 56.3 29.6 22.7 60.3 39.4
Òèéì 17.0 24.0 18.6 85.7 43.7 70.4 77.3 39.7 60.6
Ñàéæðóóëñàí àðèóí
öýâðèéí áàéãóóëàìæ 5/
¯ã¿é 40.1 28.3 30.1 4.9 48.2 20.6 10.4 51.8 28.8
Òèéì 17.8 24.6 19.4 95.1 51.8 79.4 89.6 48.2 71.2
Ò¿ëø, õàëààëò
Òºâëºðñºí 2.8 10.0 3.1 36.0 3.4 24.1 5.3 1.3 3.5
Ýíãèéí ãàëëàãààòàé 6/ 29.7 27.2 28.5 58.9 95.4 72.2 92.8 98.4 95.3
Áóñàä 7/ 7.2 5.7 7.0 5.1 1.2 3.7 1.9 0.3 1.2
Öàõèëãààí
Òºâëºðñºí 18.7 24.9 20.1 99.2 48.7 80.8 98.6 46.0 75.2
Îðîí íóòãèéí 24.6 39.2 32.8 0.1 0.3 0.2 0.2 0.4 0.3
Íàðíû 23.9 27.3 27.2 0.5 50.0 18.5 0.7 51.8 23.4
Áóñàä 8/ 17.8 36.7 33.9 0.1 0.5 0.2 0.0 0.7 0.3
Öàõèëãààíã¿é 98.7 64.7 74.1 0.1 0.5 0.3 0.5 1.1 0.8
1/ Áóñàä ñóóöàíä îþóòíû äîòóóð áàéð, êîìïàíèéí àæèë÷äûí áàéð áîëîí àéë, ºðõºä çîðèóëààã¿é áóñàä
áàéøèíãóóäûã îðóóëàâ.
2/ Ìºí çººâðèéí óñûã íººöºëäºã ãàçðóóä áàãòàíà.
3/ Áóëàã, ãîë, öàñ, ìºñ áîëîí áóñàä.
4/ Ýíý íü ñóóöàíä õîëáîãäñîí áîëîí ýñâýë íèéòèéí øóãàì, õàìãààëàëòòàé õóäàã áîëîí áóëãààñ óñ àâäàã õ¿í àìûí
õóâèéí æèíã èëýðõèéëíý. Ñàéæðóóëààã¿é ýõ ¿¿ñâýðò çººâðèéí óñ, óñ íººöºëäºã ãàçðóóä, õàìãààëàëòã¿é õóäàã, áóëàã,
áóñàä ýõ ¿¿ñâýð îðíî.
5/ Àðèóí öýâðèéí áàéãóóëàìæ ãýäýãò áîõèð ãàäàãøëóóëàõ õóâèéí áîëîí íèéòèéí öîîíîã, øóãàìòàé ºðõ¿¿äèéí
õóâèéí æèíã îðóóëàí òîîöíî. Ýíý íü ñóóöíû ãàäíà áèå çàñàõ ãàçðààñ ýõëýýä áîõèð óñíû ñ¿ëæýýíä õîëáîãäñîí áèå
çàñàõ ãàçàð áàéæ áîëíî.
6/ Ìîä, í¿¿ðñ, àðãàë, õºðçºíãººð ãàëëàäàã ýíãèéí õàëààëòûí õýðýãñýë.
7/ Õóâèéí íàì äàðàëòûí çóóõ ãýõ ìýò õóâèéí õàëààëòûí õýðýãñýë.
8/ Ñàëõè, áàãà îâðûí öàõèëãààí ¿¿ñã¿¿ð áîëîí áóñàä öàõèëãààí ¿¿ñã¿¿ð, ëàà.
90
Õ¿ñíýãò Ã.9. ßäóóðëûí ä¿ð òºðõ, ñóóöíû øèíæ áàéäëààð, ñóóðüøëààð (õóâèàð)
Íèéò 16.4 23.8 24.7 27.9 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0
Ñóóö
Ãýð 37.7 40.0 33.3 27.7 25.0 34.2 46.1 85.4 57.5 57.4 62.2 84.8
Íèéòèéí òîõèëîã ñóóö 0.6 4.6 6.2 24.3 38.4 22.3 4.7 0.5 1.5 4.3 1.2 0.4
Áàéøèí 17.7 20.7 18.4 29.0 34.0 41.7 46.8 14.0 36.7 36.3 34.8 14.5
Áóñàä 1/ 27.2 26.2 18.5 45.2 2.6 1.8 2.4 0.1 4.3 2.0 1.8 0.3
õ¿éòýí óñ 1.7 5.9 7.4 20.7 40.2 26.7 5.6 0.6 4.0 6.6 1.7 0.4
Òºâëºðñºí, õ¿éòýí 27.1 32.7 28.3 37.4 40.7 21.2 10.8 2.0 67.2 29.1 12.4 2.7
Õàìãààëàëòòàé õóäàã 19.8 29.1 23.6 25.9 10.0 27.1 52.1 18.6 12.1 33.1 49.8 17.3
Õàìãààëàëòã¿é õóäàã 29.8 32.0 26.4 34.4 8.9 20.2 13.0 3.2 16.1 27.2 13.9 4.0
Çººâðèéí 2/ 59.6 18.2 34.0 26.5 0.1 4.2 8.5 29.9 0.5 3.2 11.8 28.4
Áóñàä 3/ 12.9 32.0 25.7 28.8 0.1 0.6 10.0 45.7 0.1 0.8 10.4 47.2
Ñàéæðóóëñàí óñàí õàíãàìæ 4/
¯ã¿é 30.0 29.7 28.2 28.2 9.1 25.0 31.5 78.8 16.7 31.2 36.1 79.6
Òèéì 15.1 21.8 23.0 26.9 90.9 75.0 68.5 21.2 83.3 68.8 63.9 20.4
Ñàéæðóóëñàí àðèóí öýâðèéí áàéãóóëàìæ 5/
¯ã¿é 39.8 40.8 33.7 27.7 4.8 5.0 10.2 82.6 11.7 8.5 13.9 82.0
Òèéì 15.2 22.9 23.6 28.8 95.2 95.0 89.8 17.4 88.3 91.5 86.1 18.0
Òºâëºðñºí 1.7 6.1 8.8 22.7 40.6 26.5 6.4 0.5 4.2 6.8 2.3 0.4
Ýíãèéí ãàëëàãààòàé 6/ 28.9 30.9 26.3 28.0 53.1 70.8 91.4 99.1 93.5 91.8 97.5 99.3
Áóñàä 7/ 6.1 12.5 2.7 23.4 6.3 2.7 2.2 0.4 2.3 1.4 0.2 0.3
Öàõèëãààí
Òºâëºðñºí 16.3 23.6 24.0 32.9 99.4 98.7 92.7 8.9 98.9 98.0 90.4 10.5
Îðîí íóòãèéí 33.4 - 14.4 51.1 0.2 0.1 0.2 0.4 0.3 - 0.1 0.6
Íàðíû - 38.1 33.0 26.9 0.3 1.1 6.6 89.3 - 1.7 8.8 86.1
Áóñàä 8/ - 21.9 34.6 37.5 0.0 0.1 0.3 0.7 - 0.1 0.4 1.0
Öàõèëãààíã¿é 100.0 92.4 44.4 68.9 0.1 0.1 0.2 0.7 0.8 0.2 0.3 1.8
1/ Áóñàä ñóóöàíä îþóòíû äîòóóð áàéð, êîìïàíèéí àæèë÷äûí áàéð áîëîí àéë, ºðõºä çîðèóëààã¿é áóñàä áàéøèíãóóäûã îðóóëàâ.
4/ Ýíý íü ñóóöàíä õîëáîãäñîí áîëîí ýñâýë íèéòèéí øóãàì, õàìãààëàëòòàé õóäàã áîëîí áóëãààñ óñ àâäàã õ¿í àìûí õóâèéí æèíã èëýðõèéëíý. Ñàéæðóóëààã¿é ýõ ¿¿ñâýðò
çººâðèéí óñ, óñ íººöºëäºã ãàçðóóä, õàìãààëàëòã¿é õóäàã, áóëàã, áóñàä ýõ ¿¿ñâýð îðíî.
5/ Àðèóí öýâðèéí áàéãóóëàìæ ãýäýãò áîõèð ãàäàãøëóóëàõ õóâèéí áîëîí íèéòèéí öîîíîã, øóãàìòàé ºðõ¿¿äèéí õóâèéí æèíã îðóóëàí òîîöíî. Ýíý íü ñóóöíû ãàäíà áèå
çàñàõ ãàçðààñ ýõëýýä áîõèð óñíû ñ¿ëæýýíä õîëáîãäñîí áèå çàñàõ ãàçàð áàéæ áîëíî.
Õ¿ñíýãò Ã.10. ßäóóðëûí ä¿ð òºðõ, ñóóöíû øèíæ áàéäëààð, á¿ñýýð (õóâèàð)
Íèéò 26.0 25.3 22.2 31.4 16.4 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0
Ñóóö
Ãýð 31.3 32.0 27.4 41.6 37.7 58.5 61.1 45.5 51.2 25.0 70.4 77.4 56.0 67.8 57.5
Íèéòèéí òîõèëîã ñóóö 5.7 0.6 6.1 9.6 0.6 3.4 7.9 16.5 12.8 38.4 0.7 0.2 4.5 3.9 1.5
Áàéøèí 19.6 18.2 22.9 25.5 17.7 37.7 30.4 35.4 32.7 34.0 28.4 21.9 36.5 26.5 36.7
Áóñàä 1/ 30.3 22.2 25.5 17.4 27.2 0.4 0.6 2.6 3.3 2.6 0.5 0.5 3.0 1.8 4.3
õ¿éòýí óñ 5.7 0.9 8.0 9.8 1.7 4.4 8.7 20.5 14.9 40.2 1.0 0.3 7.4 4.7 4.0
Òºâëºðñºí, õ¿éòýí 24.7 25.8 42.0 42.3 27.1 3.0 19.8 8.3 15.4 40.7 2.9 20.2 15.7 20.7 67.2
Õàìãààëàëòòàé õóäàã 26.6 24.0 20.9 38.4 19.8 38.5 22.5 36.2 32.7 10.0 39.4 21.4 34.0 39.9 12.1
Õàìãààëàëòã¿é õóäàã 37.5 26.9 35.2 22.9 29.8 4.3 14.7 16.9 13.0 8.9 6.2 15.7 26.7 9.5 16.1
Çººâðèéí 2/ 28.2 32.1 17.8 32.7 59.6 16.0 10.6 14.5 18.3 0.1 17.3 13.5 11.6 19.1 0.5
Áóñàä 3/ 25.6 30.9 28.7 34.0 12.9 33.8 23.7 3.6 5.7 0.1 33.2 28.9 4.6 6.1 0.1
Ñàéæðóóëñàí óñàí õàíãàìæ 4/
¯ã¿é 27.3 30.0 27.3 29.5 30.0 54.1 49.0 34.9 37.0 9.1 56.8 58.1 42.9 34.7 16.7
Òèéì 24.5 20.8 19.5 32.6 15.1 45.9 51.0 65.1 63.0 90.9 43.2 41.9 57.1 65.3 83.3
Ñàéæðóóëñàí àðèóí öýâðèéí áàéãóóëàìæ 5/
¯ã¿é 31.2 32.0 19.1 29.8 39.8 36.9 38.2 22.4 30.0 4.8 44.2 48.2 19.2 28.4 11.7
Òèéì 23.0 21.2 23.1 32.1 15.2 63.1 61.8 77.6 70.0 95.2 55.8 51.8 80.8 71.6 88.3
Òºâëºðñºí 8.9 1.3 8.4 9.1 1.7 4.4 8.7 21.1 15.0 40.6 1.5 0.5 7.9 4.3 4.2
Ýíãèéí ãàëëàãààòàé 6/ 27.1 27.7 26.6 36.1 28.9 93.8 90.6 76.3 82.4 53.1 97.5 99.3 91.5 94.7 93.5
Áóñàä 7/ 14.5 8.4 5.4 11.9 6.1 1.8 0.7 2.6 2.6 6.3 1.0 0.2 0.6 1.0 2.3
Öàõèëãààí
Òºâëºðñºí 23.3 21.8 23.9 32.0 16.3 59.7 61.6 78.5 70.9 99.4 53.3 53.1 84.4 72.2 98.9
Îðîí íóòãèéí 17.5 42.0 - 44.0 33.4 0.2 0.4 0.1 0.1 0.1 0.1 0.7 - 0.1 0.3
Íàðíû 29.9 30.1 16.1 28.9 - 39.5 37.3 20.9 27.9 0.3 45.4 44.4 15.1 25.7 -
Áóñàä 8/ 18.7 44.2 14.0 54.0 - 0.2 0.4 0.4 0.7 0.0 0.2 0.7 0.2 1.2 -
Öàõèëãààíã¿é 56.7 83.5 46.6 66.4 100.0 0.4 0.3 0.1 0.4 0.1 1.0 1.1 0.3 0.8 0.8
1/ Áóñàä ñóóöàíä îþóòíû äîòóóð áàéð, êîìïàíèéí àæèë÷äûí áàéð áîëîí àéë, ºðõºä çîðèóëààã¿é áóñàä áàéøèíãóóäûã îðóóëàâ.
4/ Ýíý íü ñóóöàíä õîëáîãäñîí áîëîí ýñâýë íèéòèéí øóãàì, õàìãààëàëòòàé õóäàã áîëîí áóëãààñ óñ àâäàã õ¿í àìûí õóâèéí æèíã èëýðõèéëíý. Ñàéæðóóëààã¿é ýõ ¿¿ñâýðò
çººâðèéí óñ, óñ íººöºëäºã ãàçðóóä, õàìãààëàëòã¿é õóäàã, áóëàã, áóñàä ýõ ¿¿ñâýð îðíî.
5/ Àðèóí öýâðèéí áàéãóóëàìæ ãýäýãò áîõèð ãàäàãøëóóëàõ õóâèéí áîëîí íèéòèéí öîîíîã, øóãàìòàé ºðõ¿¿äèéí õóâèéí æèíã îðóóëàí òîîöíî. Ýíý íü ñóóöíû ãàäíà áèå
çàñàõ ãàçðààñ ýõëýýä áîõèð óñíû ñ¿ëæýýíä õîëáîãäñîí áèå çàñàõ ãàçàð áàéæ áîëíî.
91
92
Õ¿ñíýãò Ã.11. Íàñàíä õ¿ðýãñäèéí áîëîâñðîëûí äýýä ò¿âøèí (õóâèàð)

Òóñãàé
Á¿ðýí Á¿ðýí Òåõíèêèéí áîëîí Äèïëîìûí
Áîëîâñðîëã¿é Áàãà ìýðãýæëèéí Áàêàëàâð Ìàãèñòð Äîêòîð Íèéò
áóñ äóíä äóíä ìýðãýæëèéí äýýä
äóíä
Óëñûí äóíäàæ 3.6 7.1 15.5 31.7 9.7 6.4 9.0 15.3 1.5 0.2 100.0
Áàéðøèë
Õîò 1.7 3.1 9.2 33.9 10.7 7.4 12.0 19.6 2.1 0.3 100.0
Õºäºº 7.2 14.4 27.3 27.7 7.9 4.7 3.4 7.2 0.2 - 100.0
Óëààíáààòàð 1.0 1.9 7.3 33.1 11.6 6.9 13.9 21.6 2.4 0.3 100.0
Àéìãèéí òºâ 3.3 5.5 13.3 35.4 9.1 8.4 8.1 15.5 1.4 0.0 100.0
Ñóìûí òºâ 4.5 9.4 19.7 31.1 9.7 7.3 5.6 12.2 0.5 0.0 100.0
Õºäºº íóòàã 9.8 19.1 34.4 24.5 6.1 2.3 1.3 2.5 0.0 - 100.0
Áàðóóí 8.5 14.6 18.8 29.6 7.8 5.6 3.4 10.8 0.9 0.0 100.0
Õàíãàé 4.8 11.1 26.1 31.4 7.3 5.0 4.6 9.1 0.6 0.0 100.0
Òºâ à/ 3.6 8.2 19.9 30.7 9.6 8.5 7.3 11.5 0.7 - 100.0
Ç¿¿í 7.6 10.2 22.3 29.9 9.2 5.0 5.2 10.1 0.5 0.0 100.0
Õ¿éñ
Ýðýãòýé 4.2 7.4 17.3 32.0 11.9 5.1 8.1 12.7 1.1 0.2 100.0
Ýìýãòýé 3.1 6.7 14.0 31.5 7.8 7.7 9.8 17.6 1.7 0.1 100.0
ªðõèéí òîîíû òýíö¿¿ 5 á¿ëãýýð

I 7.8 10.4 25.7 35.8 9.4 3.8 2.1 4.8 0.2 - 100.0
II 4.6 9.4 20.4 36.1 10.7 5.2 4.4 8.9 0.3 0.0 100.0
III 3.9 8.0 16.3 33.6 10.7 6.2 7.3 13.4 0.6 - 100.0
IV 2.1 5.7 12.0 30.5 10.4 8.2 11.5 18.4 1.1 0.1 100.0
V 1.1 3.3 7.2 24.9 7.8 7.9 16.6 26.3 4.3 0.6 100.0
ßäóóðëûí áàéäëààð
ßäóó áóñ 2.8 6.3 13.4 30.8 9.8 7.0 10.5 17.5 1.7 0.2 100.0
ßäóó 7.7 10.4 25.6 35.8 9.5 3.9 2.0 4.9 0.2 - 100.0
à/ Óëààíáààòàð õîòûã îðóóëààã¿é
Õ¿ñíýãò Ã.12. Íàñàíä õ¿ðýãñäèéí áîëîâñðîëûí äýýä ò¿âøèí, ÿäóóðëûí áàéäëààð (õóâèàð)
Òåõíèêèéí Òóñãàé
Á¿ðýí áóñ Á¿ðýí Äèïëîìûí
Áîëîâñðîëã¿é Áàãà áîëîí ìýðãýæëèéí Áàêàëàâð Ìàãèñòð Äîêòîð Íèéò
äóíä äóíä äýýä
ìýðãýæëèéí äóíä
Óëñûí äóíäàæ 3.6 7.1 15.5 31.7 9.7 6.4 9.0 15.3 1.5 0.2 100.0
ßäóóðëûí áàéäàë
ßäóó áóñ 2.8 6.3 13.4 30.8 9.8 7.0 10.5 17.5 1.7 0.2 100.0
ßäóó 7.7 10.4 25.6 35.8 9.5 3.9 2.0 4.9 0.2 - 100.0
Áàéðøèë
Õîòûí, ÿäóó áóñ 1.2 2.6 7.2 32.2 10.6 7.7 13.7 22.1 2.4 0.3 100.0
Õîòûí, ÿäóó 4.9 5.6 20.1 42.8 11.7 5.4 2.9 6.3 0.3 - 100.0
Õºäººãèéí, ÿäóó áóñ 6.0 13.8 25.7 28.0 8.2 5.5 4.1 8.4 0.3 - 100.0
Õºäººãèéí, ÿäóó 11.4 16.9 32.8 26.7 6.5 1.9 0.9 2.9 0.0 - 100.0
Óëààíáààòàð õîòûí, ÿäóó áóñ 0.6 1.8 5.4 31.2 11.2 7.2 15.5 23.9 2.8 0.4 100.0
Óëààíáààòàð õîòûí, ÿäóó 3.1 3.3 19.2 45.9 13.8 4.7 3.3 6.3 0.4 - 100.0
Àéìãèéí òºâèéí ÿäóó áóñ 2.4 4.7 11.3 34.5 9.1 8.8 9.6 17.8 1.8 0.0 100.0
Àéìãèéí òºâèéí ÿäóó 7.3 8.7 21.3 38.5 9.0 6.4 2.3 6.4 0.1 - 100.0
Ñóìûí òºâèéí ÿäóó áóñ 3.6 8.7 17.3 30.5 9.9 8.6 6.6 14.2 0.6 0.0 100.0
Ñóìûí òºâèéí ÿäóó 7.8 12.2 28.9 33.5 8.9 2.5 1.6 4.5 0.1 - 100.0
Õºäºº íóòãèéí ÿäóó áóñ 8.4 18.6 33.9 25.5 6.6 2.6 1.6 2.7 0.1 - 100.0
Õºäºº íóòãèéí ÿäóó 14.5 20.7 36.1 21.0 4.5 1.3 0.3 1.6 - - 100.0
Áàðóóí á¿ñèéí ÿäóó áóñ 7.0 13.4 16.5 31.1 8.2 6.2 4.1 12.4 1.1 0.0 100.0
Áàðóóí á¿ñèéí ÿäóó 14.2 19.0 27.3 24.0 6.3 3.2 1.0 4.8 0.2 - 100.0
Õàíãàéí á¿ñèéí ÿäóó áóñ 4.0 10.3 24.2 31.5 7.3 5.7 5.5 10.7 0.8 0.0 100.0
Õàíãàéí á¿ñèéí ÿäóó 7.8 14.2 33.6 30.9 7.0 2.0 1.5 3.0 - - 100.0
Òºâèéí á¿ñèéí ÿäóó áóñ à/ 2.8 7.9 18.6 29.2 10.1 8.9 8.7 13.0 0.8 - 100.0
Òºâèéí á¿ñèéí ÿäóó à/ 7.0 9.8 25.3 37.2 7.5 6.5 1.7 4.9 0.1 - 100.0
Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó áóñ 5.9 9.6 20.6 29.1 9.1 6.0 6.7 12.3 0.7 0.0 100.0
Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó 12.0 12.1 26.6 31.9 9.5 2.3 1.3 4.3 - - 100.0
Õ¿éñ
Ýðýãòýé ÿäóó áóñ 3.2 6.6 15.1 31.8 12.1 5.4 9.5 14.7 1.4 0.2 100.0
Ýðýãòýé ÿäóó 9.2 11.5 27.8 32.6 10.9 3.2 1.6 3.2 0.0 - 100.0
Ýìýãòýé ÿäóó áóñ 2.4 6.1 11.8 29.9 7.7 8.4 11.4 20.0 2.1 0.2 100.0
Ýìýãòýé ÿäóó 6.4 9.6 23.7 38.6 8.2 4.5 2.4 6.3 0.3 - 100.0

93
94
Õ¿ñíýãò Ã.13. Íàñàíä õ¿ðñýí õ¿í àì, áîëîâñðîëûí äýýä ò¿âøèíãýýð (õóâèàð)
Òóñãàé
Á¿ðýí Á¿ðýí Òåõíèêèéí áîëîí Äèïëîìûí
Áîëîâñðîëã¿é Áàãà ìýðãýæëèéí Áàêàëàâð Ìàãèñòð Äîêòîð Íèéò
áóñ äóíä äóíä ìýðãýæëèéí äýýä
äóíä
Óëñûí äóíäàæ 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0
Áàéðøèë
Õîò 30.8 28.7 38.6 69.5 71.8 74.4 86.9 83.6 94.3 99.1 65.1
Õºäºº 69.2 71.3 61.4 30.5 28.2 25.6 13.1 16.4 5.7 0.9 34.9
Óëààíáààòàð 11.5 12.1 20.6 46.0 52.2 47.1 67.9 62.2 73.5 95.0 44.0
Àéìãèéí òºâ 19.3 16.5 18.0 23.5 19.6 27.2 19.0 21.4 20.8 4.1 21.1
Ñóìûí òºâ 20.8 22.5 21.5 16.6 16.8 19.2 10.5 13.5 5.2 0.9 16.9
Õºäºº íóòàã 48.4 48.8 39.9 13.9 11.4 6.5 2.6 2.9 0.5 - 18.0
Áàðóóí 32.9 29.1 17.0 13.1 11.3 12.1 5.3 9.9 8.4 2.7 14.1
Õàíãàé 24.8 29.7 31.7 18.7 14.1 14.5 9.7 11.2 8.1 1.4 18.8
Òºâ à/ 15.4 18.3 20.1 15.2 15.4 20.5 12.8 11.8 7.4 - 15.7
Ç¿¿í 15.4 10.8 10.6 7.0 7.0 5.8 4.3 4.9 2.6 0.9 7.4
Õ¿éñ
Ýðýãòýé 54.3 49.2 52.2 47.2 57.3 36.6 42.1 38.9 36.8 61.8 46.8
Ýìýãòýé 45.7 50.8 47.8 52.8 42.7 63.4 57.9 61.1 63.2 38.2 53.2

I 35.2 24.1 27.0 18.4 15.7 9.7 3.8 5.1 1.9 - 16.3
II 23.5 24.6 24.3 21.1 20.3 14.9 9.0 10.8 4.0 1.0 18.5
III 21.6 22.8 21.0 21.2 22.0 19.1 16.2 17.5 8.0 - 20.0
IV 12.6 17.4 16.7 20.8 23.1 27.5 27.5 26.0 16.9 15.2 21.6
V 7.1 11.1 11.0 18.5 18.9 28.8 43.5 40.6 69.2 83.8 23.6
ßäóó áóñ 62.6 73.8 70.8 80.0 82.8 89.3 96.1 94.4 97.9 100.0 82.3
ßäóó 37.4 26.2 29.2 20.0 17.2 10.7 3.9 5.6 2.1 - 17.7
Õ¿ñíýãò Ã.14. Íàñàíä õ¿ðñýí õ¿í àì, áîëîâñðîëûí äýýä ò¿âøèíãýýð áîëîí ÿäóóðëûí áàéäëààð (õóâèàð)
Òåõíèêèéí Òóñãàé
Á¿ðýí áóñ Á¿ðýí Äèïëîìûí
Áîëîâñðîëã¿é Áàãà áîëîí ìýðãýæëèéí Áàêàëàâð Ìàãèñòð Äîêòîð Íèéò
äóíä äóíä äýýä
ìýðãýæëèéí äóíä
Óëñûí äóíäàæ 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0
ßäóó áóñ 62.6 73.8 70.8 80.0 82.8 89.3 96.1 94.4 97.9 100.0 82.3
ßäóó 37.4 26.2 29.2 20.0 17.2 10.7 3.9 5.6 2.1 - 17.7
Áàéðøèë
Õîòûí, ÿäóó áóñ 17.4 20.7 25.6 55.9 59.7 65.9 83.7 79.4 92.3 99.1 55.0
Õîòûí, ÿäóó 13.4 8.0 13.0 13.6 12.1 8.5 3.2 4.2 1.9 - 10.0
Õºäººãèéí, ÿäóó áóñ 45.2 53.1 45.2 24.1 23.1 23.4 12.4 14.9 5.6 0.9 27.3
Õºäººãèéí, ÿäóó 24.0 18.2 16.2 6.4 5.1 2.2 0.7 1.5 0.2 - 7.7
Óëààíáààòàð õîòûí, ÿäóó áóñ 6.5 9.4 13.3 37.6 44.0 42.9 65.8 59.8 71.9 95.0 38.2
Óëààíáààòàð õîòûí, ÿäóó 4.9 2.7 7.2 8.4 8.2 4.3 2.1 2.4 1.5 - 5.8
Àéìãèéí òºâèéí ÿäóó áóñ 10.9 11.3 12.2 18.3 15.7 23.0 17.9 19.6 20.4 4.1 16.8
Àéìãèéí òºâèéí ÿäóó 8.5 5.3 5.8 5.2 3.9 4.2 1.1 1.8 0.4 - 4.3
Ñóìûí òºâèéí ÿäóó áóñ 13.4 16.5 15.0 12.9 13.7 17.8 9.9 12.5 5.1 0.9 13.4
Ñóìûí òºâèéí ÿäóó 7.4 6.0 6.5 3.7 3.2 1.3 0.6 1.0 0.2 - 3.5
Õºäºº íóòãèéí ÿäóó áóñ 31.9 36.6 30.3 11.1 9.4 5.6 2.5 2.5 0.5 - 13.8
Õºäºº íóòãèéí ÿäóó 16.5 12.2 9.7 2.8 1.9 0.9 0.1 0.4 - - 4.2
Áàðóóí á¿ñèéí ÿäóó áóñ 21.3 21.1 11.8 10.9 9.3 10.6 5.0 9.0 8.1 2.7 11.1
Áàðóóí á¿ñèéí ÿäóó 11.6 8.0 5.2 2.2 2.0 1.5 0.3 0.9 0.4 - 3.0
Õàíãàéí á¿ñèéí ÿäóó áóñ 16.5 21.8 23.3 14.9 11.3 13.3 9.1 10.4 8.1 1.4 14.9
Õàíãàéí á¿ñèéí ÿäóó 8.3 7.9 8.4 3.8 2.8 1.2 0.6 0.8 0.0 - 3.9
Òºâèéí á¿ñèéí ÿäóó áóñ à/ 9.7 14.1 15.2 11.7 13.1 17.5 12.2 10.8 7.2 - 12.7
Òºâèéí á¿ñèéí ÿäóó à/ 5.7 4.2 4.9 3.5 2.3 3.0 0.6 1.0 0.2 - 3.0
Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó áóñ 8.7 7.3 7.2 4.9 5.0 5.0 4.0 4.3 2.6 0.9 5.4
Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó 6.8 3.5 3.5 2.1 2.0 0.7 0.3 0.6 - - 2.0
Õ¿éñ
Ýðýãòýé ÿäóó áóñ 33.8 36.0 37.5 38.8 48.1 32.6 40.7 37.2 36.6 61.8 38.7
Ýðýãòýé ÿäóó 20.5 13.3 14.6 8.4 9.2 4.1 1.4 1.7 0.2 - 8.2
Ýìýãòýé ÿäóó áóñ 28.9 37.8 33.3 41.2 34.6 56.7 55.4 57.2 61.3 38.2 43.6
Ýìýãòýé ÿäóó 16.9 12.9 14.6 11.6 8.1 6.7 2.5 3.9 1.9 - 9.5

95
96
Õ¿ñíýãò Ã.15. Áàãà, á¿ðýí áóñ äóíä áîëîí á¿ðýí äóíä áîëîâñðîëûí ñóðãóóëüä õàìðàãäàëòûí ò¿âøèí (õóâèàð)
Öýâýð ò¿âøèí Áîõèð ò¿âøèí
Áàãà Á¿ðýí áóñ äóíä Á¿ðýí äóíä Áàãà Á¿ðýí áóñ äóíä Á¿ðýí äóíä
ßäóó ßäóó ßäóó ßäóó ßäóó ßäóó
Íèéò ßäóó Íèéò ßäóó Íèéò ßäóó Íèéò ßäóó Íèéò ßäóó Íèéò ßäóó
áóñ áóñ áóñ áóñ áóñ áóñ
Óëñûí äóíäàæ 91.2 91.4 90.8 82.2 82.9 80.5 59.9 62.9 51.5 101.7 101.0 103.3 93.3 93.0 93.7 72.1 75.3 62.9
Áàéðøèë
Õîò 91.8 92.2 90.7 84.3 84.7 83.4 60.9 63.0 54.1 100.5 100.3 101.1 94.6 93.6 97.4 72.8 74.8 66.0
Õºäºº 90.3 90.0 90.9 79.3 80.3 77.4 58.5 62.8 49.0 103.6 102.3 106.0 91.4 92.2 89.8 71.1 76.2 59.7
Óëààíáààòàð 91.3 91.6 90.3 84.3 84.0 85.4 57.9 59.2 53.1 99.6 99.7 99.3 95.7 93.8 1.8 69.9 71.1 65.5
Àéìãèéí òºâ 92.9 93.7 91.3 84.3 86.0 80.8 66.0 69.6 55.5 102.2 101.6 103.5 92.7 93.2 91.5 77.7 81.4 66.9
Ñóìûí òºâ 92.1 91.6 93.2 81.5 82.4 79.6 61.5 66.8 49.1 103.7 100.6 110.0 92.8 93.6 91.1 74.2 81.7 56.5
Õºäºº íóòàã 88.8 88.5 89.3 77.5 78.5 75.6 56.1 59.5 48.9 103.5 103.8 103.1 90.3 91.0 88.9 68.6 71.6 62.2
Áàðóóí 87.7 88.2 86.9 78.9 79.7 77.1 61.5 67.4 46.9 102.0 102.1 101.8 89.7 90.3 88.6 72.3 78.3 57.6
Õàíãàé 93.1 92.6 94.1 80.1 82.9 75.3 61.6 63.8 56.7 104.6 101.7 110.3 92.5 95.5 87.5 74.9 77.7 68.5
Òºâ a/ 92.1 91.9 92.7 83.2 83.1 83.4 59.1 61.9 50.3 102.7 101.6 105.3 92.9 91.6 96.3 71.8 75.6 59.6
Ç¿¿í 92.3 93.7 90.2 83.4 84.6 81.5 62.4 72.3 45.2 102.5 104.0 100.2 92.8 93.4 91.9 74.6 85.0 56.7
99.6 99.7 99.3 95.7 93.8 101.8 69.0 71.0 65.0
Õ¿éñ
Ýðýãòýé 91.0 91.4 90.0 81.6 83.6 77.1 55.5 59.7 43.4 102.5 100.8 106.6 93.1 93.7 91.9 66.5 71.7 51.8
Ýìýãòýé 91.4 91.3 91.6 82.8 82.2 84.4 64.6 66.3 60.0 101.0 101.3 100.4 93.4 92.4 95.8 78.0 79.3 74.5
Ñàíàìæ: Òóõàéí áîëîâñðîëûí àíãèëëûí öýâýð õàìðàãäàëòûí ò¿âøèí íü òóõàéí àíãèëëàëä õàìààðàõ íàñíû ñóðàã÷äûí òîîã òóõàéí àíãèëàëä õàìààðàõ íàñíû íèéò õ¿¿õäèéí
òîîíä õóâààæ îëíî. Òóõàéí àíãèëëûí áîõèð õàìðàãäàëòûí ò¿âøèí ãýäýã íü òóõàéí àíãèëàëä íàñíààñ ¿ë õàìààðàí ñóð÷ áóé íèéò ñóðàã÷èéí òîîã òóõàéí àíãèëàëä õàìààðàõ
íàñíû íèéò õ¿¿õäèéí òîîíä õàðüöóóëñàíòàé òýíö¿¿.
Áàãà áîëîâñðîëä 6-10 íàñòàé, ñóóðü áîëîâñðîëä 11-14, á¿ðýí äóíä áîëîâñðîëä 15-17 íàñòàé õ¿¿õä¿¿ä ñóðàëöäàã. Ýõ ñóðâàëæ: ªÍÝÇÑ 2014.
Çóðàã Ã.4. Ñóðãóóëüä õàìðàãäàëòûí ò¿âøèí
Хүйсээр Хот, хөдөөгөөр

100 100
ЭМЭГТЭЙ ХӨДӨӨ
80 80
ЭРЭГТЭЙ ХОТ
60 60
Суралцагчдын хувийн жин (%)
40 40
20 20
0 0
7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24
Ядуурлын байдлаар Тэнцүү 5 бүлгээр

100 100 ХАМГИЙН ЧИНЭЭЛЭГ
ЯДУУ БУС
80 80
ЯДУУ
60 60 ХАМГИЙН ЯДУУ
40 40
20 20
0 0
7
7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24
Нас
Õ¿ñíýãò Ã.16. Ñóðàëöàã÷äûí áîëîâñðîëûí ò¿âøèí (õóâèàð

Á¿ðýí áóñ Á¿ðýí
Áàãà Ìýðãýæëèéí Äýýä Áóñàä Íèéò
äóíä äóíä
Óëñûí äóíäàæ 35.5 25.4 14.9 2.6 20.9 0.7 100.0
Áàéðøèë
Õîò 34.3 23.8 13.9 2.1 24.8 1.1 100.0
Õºäºº 37.4 27.9 16.5 3.4 14.7 0.1 100.0
Óëààíáààòàð 33.8 23.4 12.8 1.6 27.0 1.4 100.0

Àéìãèéí òºâ 35.3 24.5 15.9 3.1 20.6 0.6 100.0
Ñóìûí òºâ 35.8 27.8 16.4 3.6 16.2 0.2 100.0
Õºäºº íóòàã 38.8 28.1 16.5 3.2 13.3 0.1 100.0
Áàðóóí 34.8 25.7 15.8 3.1 20.3 0.3 100.0

Õàíãàé 37.0 25.5 17.0 2.9 17.3 0.3 100.0
Òºâ à/ 37.2 28.4 16.0 4.0 14.1 0.3 100.0
Ç¿¿í 39.1 29.2 16.1 3.6 11.9 0.1 100.0
Õ¿éñ
Ýðýãòýé 36.1 26.7 14.4 3.1 19.2 0.5 100.0
Ýìýãòýé 34.9 24.0 15.3 2.2 22.6 1.0 100.0

I 44.2 32.2 14.1 4.6 4.7 0.2 100.0
II 40.3 26.4 16.1 3.3 13.8 0.1 100.0
III 36.1 25.2 14.7 2.3 21.4 0.3 100.0
IV 29.1 22.3 15.4 1.5 30.9 0.8 100.0
V 24.9 19.1 13.9 1.0 38.4 2.7 100.0
ßäóó áóñ 32.7 23.3 15.1 2.0 26.0 0.9 100.0
ßäóó 44.1 31.8 14.1 4.6 5.2 0.2 100.0
Õ¿ñíýãò Ã.17. Ñóðàëöàã÷äûí áîëîâñðîëûí ò¿âøèí, ÿäóóðëûí áàéäëààð (õóâèàð)

Á¿ðýí
Á¿ðýí Ìýðãýæ-
Áàãà áóñ Äýýä Áóñàä Íèéò
äóíä ëèéí
äóíä
Óëñûí äóíäàæ 35.5 25.4 14.9 2.6 20.9 0.7 100.0
ßäóó áóñ 32.7 23.3 15.1 2.0 26.0 0.9 100.0
ßäóó 44.1 31.8 14.1 4.6 5.2 0.2 100.0
Áàéðøèë
Õîòûí, ÿäóó áóñ 31.9 21.6 13.9 1.6 29.7 1.3 100.0
Õîòûí, ÿäóó 43.5 31.9 13.6 4.3 6.3 0.4 100.0
Õºäººãèéí, ÿäóó áóñ 34.3 26.4 17.2 2.8 19.1 0.2 100.0
Õºäººãèéí, ÿäóó 44.8 31.7 14.5 4.9 4.1 - 100.0
Óëààíáààòàð õîòûí, ÿäóó áóñ 31.9 21.2 12.6 1.2 31.5 1.6 100.0
Óëààíáààòàð õîòûí, ÿäóó 42.3 32.6 13.6 3.5 7.6 0.4 100.0
Àéìãèéí òºâèéí ÿäóó áóñ 31.9 22.3 16.7 2.3 26.1 0.7 100.0
Àéìãèéí òºâèéí ÿäóó 45.1 31.0 13.7 5.5 4.4 0.3 100.0
Ñóìûí òºâèéí ÿäóó áóñ 32.8 26.1 17.6 2.4 20.9 0.2 100.0
Ñóìûí òºâèéí ÿäóó 43.6 32.0 13.2 7.0 4.2 - 100.0
Õºäºº íóòãèéí ÿäóó áóñ 35.6 26.7 17.0 3.2 17.4 0.1 100.0
Õºäºº íóòãèéí ÿäóó 45.8 31.4 15.6 3.3 3.9 - 100.0
Áàðóóí á¿ñèéí ÿäóó áóñ 31.1 23.7 16.6 2.1 26.1 0.4 100.0
Áàðóóí á¿ñèéí ÿäóó 45.0 31.1 13.5 5.8 4.5 0.1 100.0
Õàíãàéí á¿ñèéí ÿäóó áóñ 33.5 23.5 17.3 2.6 22.7 0.4 100.0
Õàíãàéí á¿ñèéí ÿäóó 45.3 30.2 16.1 3.5 4.7 0.2 100.0
Òºâèéí á¿ñèéí ÿäóó áóñ à/ 34.9 26.8 17.1 3.3 17.5 0.4 100.0
Òºâèéí á¿ñèéí ÿäóó à/ 44.1 33.4 12.8 6.0 3.7 - 100.0
Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó áóñ 36.1 27.7 17.4 2.2 16.5 0.1 100.0
Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó 45.2 32.3 13.5 6.2 2.8 - 100.0
Õ¿éñ
Ýðýãòýé ÿäóó áóñ 33.4 24.4 15.0 2.5 24.1 0.6 100.0
Ýðýãòýé ÿäóó 44.6 34.1 12.2 5.1 3.9 0.1 100.0
Ýìýãòýé ÿäóó áóñ 32.1 22.2 15.1 1.6 27.8 1.2 100.0
Ýìýãòýé ÿäóó 43.6 29.7 15.8 4.1 6.5 0.3 100.0
Õ¿ñíýãò Ã.18. Ñóðàëöàã÷äûí øèíæ áàéäàë, ñóð÷ áóé áîëîâñðîëûí

ò¿âøèíãýýð (õóâèàð)
äóíä äóíä
Óëñûí äóíäàæ 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0
Áàéðøèë
Õîò 59.8 57.9 57.7 50.3 73.3 93.6 61.8
Õºäºº 40.2 42.1 42.3 49.7 26.7 6.4 38.2
Óëààíáààòàð 38.6 37.3 34.8 25.1 52.3 76.5 40.5

Àéìãèéí òºâ 21.2 20.6 22.9 25.2 21.0 17.0 21.3
Ñóìûí òºâ 18.1 19.7 19.8 25.0 13.9 4.4 18.0
Õºäºº íóòàã 22.1 22.4 22.5 24.7 12.8 2.1 20.2
Áàðóóí 17.8 18.4 19.2 21.5 17.5 7.5 18.1

Õàíãàé 20.5 19.8 22.5 21.4 16.3 9.4 19.7
Òºâ à/ 15.9 17.0 16.4 23.2 10.2 6.0 15.2
Ç¿¿í 7.2 7.5 7.1 8.8 3.7 0.6 6.5
Õ¿éñ
Ýðýãòýé 50.0 51.9 47.7 57.8 45.3 31.4 49.2
Ýìýãòýé 50.0 48.1 52.3 42.2 54.7 68.6 50.8

I 28.0 28.5 21.3 39.1 5.1 6.5 22.5
II 23.3 21.3 22.2 25.6 13.5 2.6 20.4
III 20.5 20.0 19.9 17.5 20.5 8.1 20.1
IV 15.9 17.0 20.1 10.9 28.7 19.8 19.4
V 12.3 13.2 16.5 6.9 32.2 63.0 17.6
ßäóó áóñ 69.9 69.6 77.0 57.8 93.9 93.5 75.8
ßäóó 30.1 30.4 23.0 42.2 6.1 6.5 24.2
Õ¿ñíýãò Ã.19. Ñóðàëöàã÷äûí øèíæ áàéäàë, ñóð÷ áóé áîëîâñðîëûí ò¿âøèíãýýð áîëîí
ÿäóóðëûí áàéäëààð (õóâèàð)
Á¿ðýí
äóíä ëèéí
äóíä
Óëñûí äóíäàæ 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0
ßäóó áóñ 69.9 69.6 77.0 57.8 93.9 93.5 75.8
ßäóó 30.1 30.4 23.0 42.2 6.1 6.5 24.2
Áàéðøèë
Õîòûí, ÿäóó áóñ 43.9 41.6 45.7 29.1 69.4 87.1 48.8
Õîòûí, ÿäóó 15.9 16.4 12.0 21.2 3.9 6.5 13.0
Õºäººãèéí, ÿäóó 14.2 14.0 11.0 21.0 2.2 - 11.3
Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó áóñ 4.5 4.8 5.1 3.7 3.5 0.6 4.4
Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó 2.8 2.8 2.0 5.1 0.3 - 2.2
Õ¿éñ
Ýðýãòýé ÿäóó áóñ 35.3 36.1 38.0 35.0 43.1 29.7 37.5
Ýðýãòýé ÿäóó 14.7 15.8 9.7 22.8 2.2 1.7 11.7
Ýìýãòýé ÿäóó áóñ 34.6 33.5 39.0 22.8 50.8 63.8 38.3
Ýìýãòýé ÿäóó 15.4 14.6 13.3 19.4 3.9 4.8 12.5
Õ¿ñíýãò Ã.20. Óëñûí ñóðãóóëüä ñóðàëöàã÷äûí õóâèéí æèí, áîëîâñðîëûí

ò¿âøèíãýýð (õóâèàð)
äóíä äóíä
Óëñûí äóíäàæ 96.0 96.6 95.0 91.5 69.4 75.5 90.2
Áàéðøèë
Õîò 93.9 94.7 92.1 87.2 67.1 75.0 86.8
Õºäºº 99.2 99.2 98.8 95.8 75.8 83.9 95.6
Óëààíáààòàð 91.8 93.6 89.3 76.2 63.2 73.1 83.7

Àéìãèéí òºâ 97.7 96.7 96.5 98.2 76.7 83.2 92.9
Ñóìûí òºâ 98.9 99.3 98.8 97.5 77.2 76.4 95.4
Õºäºº íóòàã 99.4 99.0 98.8 94.0 74.4 100.0 95.7
Áàðóóí 98.8 97.0 96.6 95.9 74.6 91.0 93.0

Õàíãàé 99.1 99.0 98.7 96.2 81.7 87.8 95.9
Òºâ à/ 98.0 98.3 97.9 97.1 71.5 65.3 94.2
Ç¿¿í 98.8 99.9 99.6 97.7 73.1 100.0 96.2
Õ¿éñ
Ýðýãòýé 96.8 96.3 95.8 92.2 70.2 73.0 91.2
Ýìýãòýé 95.2 96.8 94.2 90.4 68.8 76.7 89.2

I 99.2 99.9 98.8 92.0 66.5 73.6 97.4
II 98.5 98.5 97.7 91.4 65.7 100.0 93.6
III 99.0 98.0 97.7 93.2 70.8 66.7 92.3
IV 96.3 94.9 96.9 81.5 68.7 53.1 87.0
V 79.0 86.3 80.5 100.0 71.3 82.9 78.0
ßäóó áóñ 94.7 95.1 93.9 90.6 69.6 75.7 87.9
ßäóó 99.2 99.9 98.5 92.6 66.8 73.6 97.3
Õ¿ñíýãò Ã.21. Óëñûí ñóðãóóëüä ñóðàëöàã÷äûí õóâèéí æèí, áîëîâñðîëûí ò¿âøèíãýýð,

Á¿ðýí
äóíä ëèéí
äóíä
Óëñûí äóíäàæ 96.0 96.6 95.0 91.5 69.4 75.5 90.2
ßäóó áóñ 94.7 95.1 93.9 90.6 69.6 75.7 87.9
ßäóó 99.2 99.9 98.5 92.6 66.8 73.6 97.3
Áàéðøèë
Õîòûí, ÿäóó áóñ 92.0 92.6 90.8 87.5 67.6 75.1 84.4
Õîòûí, ÿäóó 99.2 100.0 97.3 86.8 57.9 73.6 96.0
Õºäººãèéí, ÿäóó 99.3 99.8 99.8 98.4 82.6 - 98.8
Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó áóñ 99.7 99.8 100.0 97.2 72.4 100.0 95.2
Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó 97.5 100.0 98.7 98.1 82.4 - 98.1
Õ¿éñ
Ýðýãòýé ÿäóó áóñ 95.7 94.8 95.1 93.5 70.0 77.2 89.0
Ýðýãòýé ÿäóó 99.7 99.8 98.6 90.3 74.6 - 98.0
Ýìýãòýé ÿäóó áóñ 93.6 95.4 92.7 86.2 69.3 75.0 86.8
Ýìýãòýé ÿäóó 98.9 100.0 98.4 95.3 62.4 100.0 96.6
Õ¿ñíýãò Ã.22. Óëñûí ñóðãóóëèéí áàãà àíãèéí íýã ñóðàëöàã÷èä íîãäîõ çàðäàë
(íýã ñàðä, òºãðºãººð)
Ñóðàõ áè÷èã, Àíãè,
Ä¿ðýìò
áè÷ãèéí Äîòóóð Òýýâýð Áóñàä Íèéò
õóâöàñ
õýðýãñýë áàéð
Óëñûí äóíäàæ 4 586 32 3 403 859 1 097 9 977
Áàéðøèë
Õîò 4 590 - 3 477 1 085 1 425 10 577
Õºäºº 4 581 77 3 298 542 635 9 133
Óëààíáààòàð 4 400 - 3 683 1 312 1 439 10 834

Àéìãèéí òºâ 4 915 - 3 126 696 1 402 10 139
Ñóìûí òºâ 4 543 - 3 447 153 663 8 806
Õºäºº íóòàã 4 612 140 3 175 862 612 9 401
Áàðóóí 5 383 120 3 094 653 433 9 683

Õàíãàé 4 128 - 2 885 523 809 8 345
Òºâ à/ 5 027 63 3 781 778 1 535 11 184
Ç¿¿í 3 895 - 3 424 258 896 8 473
Õ¿éñ
Ýðýãòýé 4 584 61 3 580 814 1 068 10 107
Ýìýãòýé 4 588 3 3 222 906 1 126 9 845

I 3 471 - 2 777 433 619 7 300
II 4 359 34 3 253 578 886 9 110
III 4 826 7 3 597 1 026 1 007 10 463
IV 5 515 141 3 860 1 317 1 078 11 911
V 6 345 - 4 418 1 674 3 172 15 609
ßäóó áóñ 5 071 47 3 678 1 032 1 289 11 117
ßäóó 3 514 - 2 793 477 672 7 456
Õ¿ñíýãò Ã.23. Óëñûí ñóðãóóëèéí áàãà àíãèéí íýã ñóðàëöàã÷èä íîãäîõ çàðäàë,
ÿäóóðëûí áàéäëààð (íýã ñàðä, òºãðºãººð)
Ä¿ðýìò
õóâöàñ
Óëñûí äóíäàæ 4 586 32 3 403 859 1 097 9 977
ßäóó áóñ 5 071 47 3 678 1 032 1 289 11 117
ßäóó 3 514 - 2 793 477 672 7 456
Áàéðøèë
Õîòûí, ÿäóó áóñ 5 066 - 3 725 1 239 1 657 11 687
Õîòûí, ÿäóó 3 372 - 2 846 690 833 7 741
Õºäººãèéí, ÿäóó áóñ 5 078 120 3 606 709 713 10 226
Õºäººãèéí, ÿäóó 3 673 - 2 734 239 491 7 137
Óëààíáààòàð õîòûí, ÿäóó áóñ 4 897 - 3 906 1 434 1 649 11 886

Óëààíáààòàð õîòûí, ÿäóó 2 954 - 3 033 955 826 7 768
Àéìãèéí òºâèéí ÿäóó áóñ 5 386 - 3 382 872 1 670 11 310
Àéìãèéí òºâèéí ÿäóó 3 935 - 2 594 332 844 7 705
Ñóìûí òºâèéí ÿäóó áóñ 4 921 - 3 758 217 682 9 578
Ñóìûí òºâèéí ÿäóó 3 813 - 2 848 28 626 7 315
Õºäºº íóòãèéí ÿäóó áóñ 5 211 221 3 476 1 126 740 10 774
Õºäºº íóòãèéí ÿäóó 3 565 - 2 647 400 388 7 000
Áàðóóí á¿ñèéí ÿäóó áóñ 5 969 186 3 477 816 469 10 917
Áàðóóí á¿ñèéí ÿäóó 4 309 - 2 392 354 366 7 421
Õàíãàéí á¿ñèéí ÿäóó áóñ 4 671 - 3 262 743 1 127 9 803
Õàíãàéí á¿ñèéí ÿäóó 3 168 - 2 217 134 248 5 767
Òºâèéí á¿ñèéí ÿäóó áóñ à/ 5 358 89 3 735 944 1 610 11 736
Òºâèéí á¿ñèéí ÿäóó à/ 4 238 - 3 889 382 1 358 9 867
Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó áóñ 4 268 - 3 918 264 928 9 378
Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó 3 280 - 2 610 248 844 6 982
Õ¿éñ
Ýðýãòýé ÿäóó áóñ 5 092 88 3 920 988 1 236 11 324
Ýðýãòýé ÿäóó 3 417 - 2 798 414 683 7 312
Ýìýãòýé ÿäóó áóñ 5 048 4 3 426 1 079 1 344 10 901
Ýìýãòýé ÿäóó 3 608 - 2 789 538 661 7 596
Õ¿ñíýãò Ã.24. Á¿ðýí áóñ äóíä áîëîâñðîëûí óëñûí ñóðãóóëüä ñóðàëöàã÷, íýã õ¿íä
íîãäîõ çàðäàë (íýã ñàðä, òºãðºãººð)
Ä¿ðýìò
õóâöàñ
Óëñûí äóíäàæ 5 115 94 3 107 1 089 1 401 10 806
Áàéðøèë
Õîò 4 949 13 2 844 1 378 1 652 10 836
Õºäºº 5 333 200 3 453 710 1 070 10 766
Óëààíáààòàð 4 702 3 2 638 1 667 1 610 10 620

Àéìãèéí òºâ 5 382 29 3 205 871 1 726 11 213
Ñóìûí òºâ 5 745 70 3 509 236 1 257 10 817
Õºäºº íóòàã 4 969 316 3 404 1 127 906 10 722
Áàðóóí 6 317 206 3 106 774 826 11 229

Õàíãàé 4 759 - 3 202 560 1 163 9 684
Òºâ à/ 5 562 316 4 263 1 161 2 086 13 388
Ç¿¿í 4 120 - 2 474 371 886 7 851
Õ¿éñ
Ýðýãòýé 4 980 14 3 026 1 134 1 378 10 532
Ýìýãòýé 5 259 179 3 195 1 041 1 425 11 099

I 4 033 7 2 507 649 992 8 188
II 4 694 73 2 710 928 1 124 9 529
III 5 305 164 3 641 1 135 1 339 11 584
IV 6 266 28 3 509 1 258 1 728 12 789
V 6 632 321 3 850 2 170 2 577 15 550
ßäóó áóñ 5 595 134 3 388 1 281 1 572 11 970
ßäóó 4 069 6 2 495 673 1 027 8 270
Õ¿ñíýãò Ã.25. Á¿ðýí áóñ äóíä áîëîâñðîëûí óëñûí ñóðãóóëüä ñóðàëöàã÷, íýã õ¿íä
íîãäîõ çàðäàë, ÿäóóðëûí áàéäëààð (íýã ñàðä, òºãðºãººð)
Ä¿ðýìò
õóâöàñ
Óëñûí äóíäàæ 5 115 94 3 107 1 089 1 401 10 806
ßäóó áóñ 5 595 134 3 388 1 281 1 572 11 970
ßäóó 4 069 6 2 495 673 1 027 8 270
Áàéðøèë
Õîòûí, ÿäóó áóñ 5 437 18 3 026 1 576 1 948 12 005
Õîòûí, ÿäóó 3 800 - 2 418 912 957 8 087
Õºäººãèéí, ÿäóó áóñ 5 813 295 3 892 869 1 051 11 920
Õºäººãèéí, ÿäóó 4 384 14 2 586 392 1 108 8 484
Óëààíáààòàð õîòûí, ÿäóó áóñ 5 109 4 2 785 1 904 1 885 11 687

Óëààíáààòàð õîòûí, ÿäóó 3 652 - 2 260 1 058 904 7 874
Àéìãèéí òºâèéí ÿäóó áóñ 6 057 44 3 480 958 2 067 12 606
Àéìãèéí òºâèéí ÿäóó 4 019 - 2 650 696 1 037 8 402
Ñóìûí òºâèéí ÿäóó áóñ 6 302 103 3 975 234 1 216 11 830
Ñóìûí òºâèéí ÿäóó 4 591 - 2 542 240 1 341 8 714
Õºäºº íóòãèéí ÿäóó 4 212 25 2 622 520 914 8 293
Áàðóóí á¿ñèéí ÿäóó áóñ 6 958 297 3 466 968 795 12 484
Áàðóóí á¿ñèéí ÿäóó 5 056 26 2 397 392 888 8 759
Õàíãàéí á¿ñèéí ÿäóó áóñ 5 312 - 3 517 710 1 400 10 939
Õàíãàéí á¿ñèéí ÿäóó 3 743 - 2 623 285 729 7 380
Òºâèéí á¿ñèéí ÿäóó áóñ à/ 5 970 445 4 592 1 235 2 087 14 329
Òºâèéí á¿ñèéí ÿäóó à/ 4 590 8 3 479 984 2 082 11 143
Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó áóñ 4 605 - 3 062 395 1 039 9 101
Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó 3 286 - 1 460 330 621 5 697
Õ¿éñ
Ýðýãòýé ÿäóó áóñ 5 371 15 3 290 1 372 1 516 11 564
Ýðýãòýé ÿäóó 4 128 10 2 452 619 1 080 8 289
Ýìýãòýé ÿäóó áóñ 5 833 260 3 494 1 183 1 633 12 403
Ýìýãòýé ÿäóó 4 006 3 2 541 730 970 8 250
Õ¿ñíýãò Ã.26. Óëñûí ñóðãóóëèéí àõëàõ àíãèéí íýã ñóðàã÷èä íîãäîõ çàðäàë
(íýã ñàðä, òºãðºãººð)
Ä¿ðýìò
õóâöàñ
Óëñûí äóíäàæ 5 960 203 2 590 1 598 2 263 12 614
Áàéðøèë
Õîò 5 742 94 2 447 1 778 2 942 13 003
Õºäºº 6 238 341 2 773 1 368 1 400 12 120
Óëààíáààòàð 5 569 - 2 517 2 013 2 886 12 985

Àéìãèéí òºâ 5 986 227 2 347 1 448 3 020 13 028
Ñóìûí òºâ 6 160 185 2 589 702 1 924 11 560
Õºäºº íóòàã 6 306 479 2 935 1 956 937 12 613
Áàðóóí 7 977 153 2 472 1 442 893 12 937

Õàíãàé 5 277 221 2 628 1 276 2 042 11 444
Òºâ à/ 6 002 704 3 109 1 624 3 266 14 705
Ç¿¿í 4 438 29 1 927 1 132 1 537 9 063
Õ¿éñ
Ýðýãòýé 6 114 227 2 381 1 712 2 710 13 144
Ýìýãòýé 5 818 180 2 785 1 491 1 848 12 122

I 4 441 11 2 082 1 004 1 058 8 596
II 5 346 104 2 380 1 298 1 612 10 740
III 6 129 198 2 835 1 848 1 881 12 891
IV 6 811 465 2 938 2 020 2 846 15 080
V 7 879 291 2 873 2 040 4 940 18 023
ßäóó áóñ 6 386 247 2 739 1 769 2 634 13 775
ßäóó 4 597 62 2 115 1 049 1 072 8 895
Õ¿ñíýãò Ã.27. Óëñûí ñóðãóóëèéí àõëàõ àíãèéí íýã ñóðàã÷èä íîãäîõ çàðäàë, ÿäóóðëûí
áàéäëààð (íýã ñàðä, òºãðºãººð)
Ä¿ðýìò
õóâöàñ
Óëñûí äóíäàæ 5 960 203 2 590 1 598 2 263 12 614
ßäóó áóñ 6 386 247 2 739 1 769 2 634 13 775
ßäóó 4 597 62 2 115 1 049 1 072 8 895
Áàéðøèë
Õîòûí, ÿäóó áóñ 6 201 121 2 487 1 964 3 424 14 197
Õîòûí, ÿäóó 4 101 - 2 303 1 113 1 217 8 734
Õºäººãèéí, ÿäóó áóñ 6 635 417 3 078 1 506 1 571 13 207
Õºäººãèéí, ÿäóó 5 122 127 1 916 982 919 9 066
Óëààíáààòàð õîòûí, ÿäóó áóñ 6 069 - 2 492 2 235 3 441 14 237

Óëààíáààòàð õîòûí, ÿäóó 3 735 - 2 609 1 201 852 8 397
Àéìãèéí òºâèéí ÿäóó áóñ 6 389 292 2 479 1 579 3 400 14 139
Àéìãèéí òºâèéí ÿäóó 4 593 - 1 892 993 1 709 9 187
Ñóìûí òºâèéí ÿäóó áóñ 6 413 160 2 877 633 2 227 12 310
Ñóìûí òºâèéí ÿäóó 5 306 267 1 616 936 900 9 025
Õºäºº íóòãèéí ÿäóó 4 995 31 2 121 1 014 933 9 094
Áàðóóí á¿ñèéí ÿäóó áóñ 8 428 131 2 749 1 646 939 13 893
Áàðóóí á¿ñèéí ÿäóó 6 531 223 1 587 789 746 9 876
Õàíãàéí á¿ñèéí ÿäóó áóñ 5 758 310 2 839 1 622 2 370 12 899
Õàíãàéí á¿ñèéí ÿäóó 4 073 - 2 098 408 1 219 7 798
Òºâèéí á¿ñèéí ÿäóó áóñ à/ 6 217 859 3 254 1 602 3 665 15 597
Òºâèéí á¿ñèéí ÿäóó à/ 5 146 90 2 531 1 715 1 678 11 160
Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó áóñ 4 620 16 2 286 761 1 710 9 393
Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó 3 961 64 988 2 104 1 085 8 202
Õ¿éñ
Ýðýãòýé ÿäóó áóñ 6 547 282 2 425 1 863 3 262 14 379
Ýðýãòýé ÿäóó 4 470 21 2 213 1 142 617 8 463
Ýìýãòýé ÿäóó áóñ 6 225 212 3 053 1 675 2 007 13 172
Ýìýãòýé ÿäóó 4 690 92 2 043 981 1 405 9 211
110
Õ¿ñíýãò Ã.28. Õ¿í àìûí ºâ÷ëºë áà ãýìòýë (õóâèàð)

Óëñûí
Õîò Õºäºº Óëààí- Àéìãèéí Ñóìûí Õºäºº
äóíäàæ Áàðóóí Õàíãàé Òºâ à/ Ç¿¿í
áààòàð òºâ òºâ íóòàã
ªâäºëò, ãýìòýëòèéí òîî 6.9 7.7 5.4 6.9 9.3 6.2 4.7 6.1 8.7 6.0 5.7
ªâäºæ ãýìòñýí õ¿ì¿¿ñèéí
ªâ÷íèé òºðºë á/
Àìüñãàëûí ýðõòíèé òîãòîëöîîíû 39.0 40.8 34.7 43.0 37.4 37.1 31.8 31.1 43.0 31.7 29.4
Õîîë áîëîâñðóóëàõ ýðõòíèé òîãòîëöîîíû 10.6 10.2 11.6 9.2 11.5 9.9 13.8 13.5 11.5 10.6 10.0
Øýýñ, áýëãèéí ýðõòíèé òîãòîëöîîíû 7.0 6.3 8.5 5.8 7.1 8.0 9.0 14.0 5.0 6.6 7.9
Ç¿ðõ ñóäàñ, öóñíû ýðãýëòèéí òîãòîëöîîíû 22.6 21.5 25.3 21.3 21.8 25.6 24.9 24.5 23.5 24.7 19.4
Áýðòýë, õîðäëîãî, ãàäíû øàëòãààíò
ºâ÷íèé íºëººëëèéí 14.9 14.4 15.9 14.3 14.5 16.4 15.5 16.3 13.6 15.3 19.1
Áóñàä 14.8 15.2 13.9 14.8 15.7 13.6 14.3 15.0 11.5 18.8 18.6
Ýìíýëýãò õàíäñàí áàéäàë 77.2 77.5 76.5 78.6 75.9 81.7 70.4 76.3 67.8 86.6 85.8
¯¿íýýñ
Íàðèéí ìýðãýæëèéí òºâ¿¿ä 19.2 20.8 15.1 25.9 12.8 16.4 13.2 11.3 10.5 19.5 17.0
Àéìàã, ä¿¿ðãèéí íýãäñýí ýìíýëýã 31.6 34.6 24.2 23.4 52.2 18.6 31.9 45.3 36.5 35.4 34.6
Ñóìûí òºâèéí ýìíýëýã, ºðõèéí ýìíýëýã 39.1 33.2 54.0 39.3 23.5 58.6 47.8 37.7 40.9 36.8 40.2
Õóâèéí 9.7 11.0 6.3 10.9 11.1 6.0 6.8 5.5 11.7 7.9 7.2
Ãàäààä 0.2 0.2 0.1 0.3 0.1 0.1 - - 0.1 - 0.3
Áóñàä, õóâèéí ýìíýëýã 0.2 0.2 0.3 0.2 0.3 0.3 0.3 0.2 0.3 0.4 0.7
Ýìíýëýãò õàíäààã¿é õ¿í àì 22.8 22.5 23.5 21.4 24.1 18.3 29.6 23.7 32.2 13.4 14.2
Ýìíýëýãò õàíäààã¿éí øàëòãààí
Îíö õ¿íä ºâ÷ëººã¿é 67.6 68.0 66.7 67.4 68.9 63.4 69.2 67.1 67.5 64.8 78.6
ªºðºº ýì÷èëñýí 22.7 23.6 20.4 24.4 22.6 23.2 18.4 25.3 22.6 15.0 13.0
Ìºíãºã¿é 3.0 3.9 0.9 4.0 3.7 2.0 - 1.8 2.7 1.7 1.4
Áóñàä 6.7 4.5 12.0 4.2 4.8 11.4 12.4 5.8 7.2 18.5 7.0
á/ Äýýä òàë íü 2 õàðèóëòûã àâñàí
Õ¿ñíýãò Ã.29. Õ¿í àìûí ºâ÷ëºë áà ãýìòýë, õîò, õºäººãººð,

ªâäºëò, ãýìòýëòèéí òîî 7.5 4.5 8.2 5.5 6.2 3.4

ªâ÷íèé òºðºë à/
Àìüñãàëûí ýðõòíèé òîãòîëöîîíû 38.7 40.9 41.1 39.0 32.7 44.8
Õîîë áîëîâñðóóëàõ ýðõòíèé òîãòîëöîîíû 10.9 8.4 10.6 7.3 11.9 10.5
Øýýñ, áýëãèéí ýðõòíèé òîãòîëöîîíû 6.7 8.3 6.2 7.4 8.2 10.1
Ç¿ðõ ñóäàñ, öóñíû ýðãýëòèéí òîãòîëöîîíû 23.0 20.4 21.5 21.6 26.7 18.0
Áýðòýë, õîðäëîãî, ãàäíû øàëòãààíò ºâ÷íèé
íºëººëëèéí 14.7 15.8 13.9 17.6 16.7 12.2
Áóñàä 15.1 12.8 15.3 14.4 14.7 9.7
Ýìíýëýãò õàíäñàí áàéäàë 77.9 73.0 77.9 75.1 78.0 68.8

¯¿íýýñ
Íàðèéí ìýðãýæëèéí òºâ¿¿ä 20.7 9.3 22.3 10.9 16.7 5.6
Àéìàã, ä¿¿ðãèéí íýãäñýí ýìíýëýã 31.2 34.0 33.9 39.8 24.6 21.3
Ñóìûí òºâèéí ýìíýëýã, ºðõèéí ýìíýëýã 36.9 53.4 31.2 46.4 51.5 68.9
Õóâèéí 10.7 3.2 12.2 2.7 6.7 4.2
Ãàäààä 0.2 - 0.2 - 0.1 -
Áóñàä, õóâèéí ýìíýëýã 0.3 0.1 0.2 0.2 0.4 -
Ýìíýëýãò õàíäààã¿é õ¿í àì 22.1 27.0 22.1 24.9 22.0 31.2

Îíö õ¿íä ºâ÷ëººã¿é 69.2 59.8 70.4 54.3 66.2 68.5
ªºðºº ýì÷èëñýí 22.9 21.5 24.0 21.7 20.2 21.3
Ìºíãºã¿é 2.1 7.3 2.5 11.9 1.1 -
Áóñàä 5.8 11.4 3.1 12.1 12.5 10.2
à/ Äýýä òàë íü õî¸ð õàðèóëòûã àâñàí.
112
Õ¿ñíýãò Ã.30. Õ¿í àìûí ºâ÷ëºë áà ãýìòýë, ñóóðüøëààð, ÿäóóðëûí áàéäëààð (õóâèàð)
Óëñûí äóíäàæ Óëààíáààòàð Àéìãèéí òºâ Ñóìûí òºâ Õºäºº
ªâäºëò, ãýìòýëòèéí òîî 7.5 4.5 7.2 5.2 10.4 5.8 7.0 3.8 5.4 3.1
Àìüñãàëûí ýðõòíèé òîãòîëöîîíû 38.7 40.9 43.2 42.0 37.8 35.3 35.6 45.9 29.1 43.8
Õîîë áîëîâñðóóëàõ ýðõòíèé òîãòîëöîîíû 10.9 8.4 9.8 5.2 11.8 10.0 10.2 8.1 14.0 12.9
Øýýñ, áýëãèéí ýðõòíèé òîãòîëöîîíû 6.7 8.3 5.6 7.4 7.1 7.3 7.7 9.6 8.7 10.6
Ç¿ðõ ñóäàñ, öóñíû ýðãýëòèéí òîãòîëöîîíû 23.0 20.4 21.4 21.0 21.7 22.4 26.9 17.9 26.4 18.0
íºëººëëèéí 14.7 15.8 13.6 19.2 14.4 15.5 16.7 14.5 16.7 9.9
Áóñàä 15.1 12.8 15.1 12.4 15.5 17.0 14.3 9.3 15.3 10.0
Ýìíýëýãò õàíäñàí áàéäàë 77.9 73.0 78.7 78.1 76.7 71.3 83.4 71.8 71.4 65.8
¯¿íýýñ
Íàðèéí ìýðãýæëèéí òºâ¿¿ä 20.7 9.3 27.4 15.4 14.1 4.7 18.3 4.0 14.4 7.4
Àéìàã, ä¿¿ðãèéí íýãäñýí ýìíýëýã 31.2 34.0 22.5 29.3 52.0 54.3 18.7 17.6 33.2 25.3
Ñóìûí òºâèéí ýìíýëýã, ºðõèéí ýìíýëýã 36.9 53.4 37.3 53.6 21.3 36.4 56.8 70.3 43.8 67.3
Õóâèéí 10.7 3.2 12.3 1.7 12.2 4.1 5.7 8.1 8.2 -
Ãàäààä 0.2 - 0.3 - 0.1 - 0.2 - - -
Áóñàä, õóâèéí ýìíýëýã 0.3 0.1 0.2 - 0.3 0.5 0.3 - 0.4 -
Ýìíýëýãò õàíäààã¿é õ¿í àì 22.1 27.0 21.3 21.9 23.3 28.7 16.6 28.2 28.6 34.2
Îíö õ¿íä ºâ÷ëººã¿é 69.2 59.8 70.6 45.4 70.1 63.0 60.8 71.9 70.1 65.8
ªºðºº ýì÷èëñýí 22.9 21.5 23.7 28.9 24.4 14.7 23.6 21.7 17.7 20.9
Ìºíãºã¿é 2.1 7.3 3.3 8.6 1.2 15.1 2.6 - - -
Áóñàä 5.8 11.4 2.4 17.1 4.3 7.2 13.0 6.4 12.2 13.3
Õ¿ñíýãò Ã.31. Õ¿í àìûí ºâ÷ëºë áà ãýìòýë, á¿ñýýð, ÿäóóðëûí áàéäëààð (õóâèàð)
Óëñûí äóíäàæ Áàðóóí Õàíãàé Òºâ à/ Ç¿¿í Óëààíáààòàð
ªâäºëò, ãýìòýëòèéí òîî 7.5 4.5 7.0 3.5 9.6 5.7 6.6 3.5 6.8 3.3 7.2 5.2
ªâ÷íèé òºðºë á/
Àìüñãàëûí ýðõòíèé òîãòîëöîîíû 38.7 40.9 31.3 30.1 41.5 50.2 30.2 41.3 31.1 21.4 43.2 42.0
Õîîë áîëîâñðóóëàõ ýðõòíèé òîãòîëöîîíû 10.9 8.4 13.7 11.9 12.1 8.7 11.2 7.1 8.2 18.0 9.8 5.2
Øýýñ, áýëãèéí ýðõòíèé òîãòîëöîîíû 6.7 8.3 13.9 14.8 5.2 4.0 5.8 11.8 7.3 10.2 5.6 7.4
Ç¿ðõ ñóäàñ, öóñíû ýðãýëòèéí òîãòîëöîîíû 23.0 20.4 25.3 20.0 24.2 19.7 25.1 22.5 19.8 17.4 21.4 21.0
íºëººëëèéí 14.7 15.8 15.8 19.5 14.2 10.8 16.1 10.4 19.1 19.2 13.6 19.2
Áóñàä 15.1 12.8 15.6 11.6 11.3 12.4 19.6 14.1 18.9 16.9 15.1 12.4
Ýìíýëýãò õàíäñàí áàéäàë 77.9 73.0 77.2 70.8 69.3 59.9 86.8 85.3 87.1 79.9 78.7 78.1
¯¿íýýñ
Íàðèéí ìýðãýæëèéí òºâ¿¿ä 20.7 9.3 13.0 0.7 12.0 2.1 21.0 9.9 17.9 12.6 27.4 15.4
Àéìàã, ä¿¿ðãèéí íýãäñýí ýìíýëýã 31.2 34.0 47.3 33.1 36.2 37.6 35.3 35.3 32.4 45.4 22.5 29.3
Ñóìûí òºâèéí ýìíýëýã, ºðõèéí ýìíýëýã 36.9 53.4 33.9 61.1 38.2 56.2 35.1 48.3 39.9 42.0 37.3 53.6
Õóâèéí 10.7 3.2 5.6 5.1 13.1 4.1 8.3 5.6 8.6 - 12.3 1.7
Ãàäààä 0.2 - - - 0.2 - - - 0.4 - 0.3 -
Áóñàä, õóâèéí ýìíýëýã 0.3 0.1 0.2 - 0.3 - 0.3 0.9 0.8 - 0.2 -
Ýìíýëýãò õàíäààã¿é õ¿í àì 22.1 27.0 22.8 29.2 30.7 40.1 13.2 14.7 12.9 20.1 21.3 21.9
Îíö õ¿íä ºâ÷ëººã¿é 69.2 59.8 69.2 57.9 67.6 67.3 64.0 69.4 80.3 73.7 70.6 45.4
ªºðºº ýì÷èëñýí 22.9 21.5 23.6 32.8 24.4 15.5 16.0 9.1 13.3 12.2 23.7 28.9
Ìºíãºã¿é 2.1 7.3 2.2 - 0.7 10.4 1.1 5.7 1.8 - 3.3 8.6
Áóñàä 5.8 11.4 5.0 9.3 7.3 6.8 18.9 15.8 4.6 14.1 2.4 17.1
á/ Äýýä òàë íü 2 õàðèóëòûã àâñàí
113
Õ¿ñíýãò Ã.32. Õ¿í àìûí ºâ÷ëºë áà ãýìòýë, õ¿éñýýð, ÿäóóðëûí áàéäëààð (õóâèàð)
Óëñûí äóíäàæ Ýð Ýì
Ýð Ýì ßäóó áóñ ßäóó ßäóó áóñ ßäóó
ªâäºëò, ãýìòýëòèéí òîî 5.9 7.8 6.4 4.1 8.6 4.9

Àìüñãàëûí ýðõòíèé òîãòîëöîîíû 40.8 37.8 40.3 43.8 37.6 38.7
Õîîë áîëîâñðóóëàõ ýðõòíèé òîãòîëöîîíû 10.0 11.0 10.7 6.3 11.2 10.0
Øýýñ, áýëãèéí ýðõòíèé òîãòîëöîîíû 5.4 8.1 5.4 5.1 7.7 10.7
Ç¿ðõ ñóäàñ, öóñíû ýðãýëòèéí òîãòîëöîîíû 19.9 24.5 20.8 15.2 24.5 24.4
íºëººëëèéí 18.6 12.2 18.1 21.6 12.4 11.3
Áóñàä 12.5 16.4 12.7 11.5 16.8 13.9
Ýìíýëýãò õàíäñàí áàéäàë 76.8 77.5 77.6 72.3 78.2 73.6

¯¿íýýñ
Íàðèéí ìýðãýæëèéí òºâ¿¿ä 21.5 17.5 22.9 12.9 19.2 6.5
Àéìàã, ä¿¿ðãèéí íýãäñýí ýìíýëýã 32.4 31.1 31.4 38.7 31.2 30.5
Ñóìûí òºâèéí ýìíýëýã, ºðõèéí ýìíýëýã 35.9 41.4 34.4 45.2 38.6 59.6
Õóâèéí 9.5 9.8 10.6 2.9 10.8 3.4
Ãàäààä 0.2 0.1 0.2 - 0.1 -
Áóñàä, õóâèéí ýìíýëýã 0.5 0.1 0.5 0.3 0.1 -
Ýìíýëýãò õàíäààã¿é õ¿í àì 23.2 22.5 22.4 27.7 21.8 26.4

Îíö õ¿íä ºâ÷ëººã¿é 66.7 68.3 68.5 58.5 69.8 60.8
ªºðºº ýì÷èëñýí 22.1 23.1 22.1 22.4 23.5 20.8
Ìºíãºã¿é 3.5 2.6 3.1 4.8 1.3 9.4
Áóñàä 7.7 6.0 6.3 14.3 5.4 9.0
Õ¿ñíýãò Ã.33. Õºãæëèéí áýðõøýýë (õóâèàð)
Óëñûí
Õîò Õºäºº Õºäºº
äóíäàæ Óëààíáààòàð Àéìãèéí òºâ Ñóìûí òºâ Áàðóóí Õàíãàé Òºâ à/ Ç¿¿í
íóòàã
Õºãæëèéí áýðõøýýë 4.1 3.9 4.3 3.4 5.0 4.7 4.0 4.9 4.0 4.0 6.4
¯¿íýýñ
Õàðààíû 9.9 8.8 11.5 7.1 11.3 10.9 12.2 10.2 13.9 11.8 9.0
Õýë ÿðèàíû 4.3 3.5 5.8 3.9 2.8 4.3 7.3 5.9 5.3 3.4 3.2
Ñîíñãîëûí 11.2 12.7 8.8 15.6 8.6 8.0 9.6 6.5 9.5 8.7 11.0
Õºäºëãººíèé 29.0 28.8 29.3 28.8 28.8 30.3 28.1 30.7 28.9 26.6 29.9
Ñýòãýöèéí 21.3 21.2 21.4 19.6 23.6 20.4 22.6 22.3 22.7 22.7 21.1
Áóñàä 24.3 25.0 23.2 25.0 24.9 26.1 20.2 24.4 19.7 26.8 25.8
Õ¿ñíýãò Ã.34. Õºãæëèéí áýðõøýýë, õîò, õºäººãººð,

Õºãæëèéí áýðõøýýë 3.8 5.1 3.5 5.7 4.4 4.2

¯¿íýýñ
Õàðààíû 10.1 9.2 9.1 8.1 11.6 11.2
Õýë ÿðèàíû 4.5 4.0 4.0 2.1 5.3 7.2
Ñîíñãîëûí 11.2 11.0 13.5 10.3 7.6 12.1
Õºäºëãººíèé 29.2 28.3 28.0 31.0 31.2 23.7
Ñýòãýöèéí 18.4 29.3 18.0 29.8 19.0 28.5
Áóñàä 26.6 18.2 27.4 18.7 25.3 17.3
115
116
Õ¿ñíýãò Ã.35. Õºãæëèéí áýðõøýýë, ñóóðüøëààð, ÿäóóðëûí áàéäëààð (õóâèàð)

Óëñûí äóíäàæ Óëààíáààòàð Àéìãèéí òºâ Ñóìûí òºâ Õºäºº
Õºãæëèéí áýðõøýýë 3.8 5.1 3.0 5.3 4.6 6.4 4.6 5.0 4.2 3.6
¯¿íýýñ
Õàðààíû 10.1 9.2 7.4 6.0 11.7 10.5 9.4 15.0 14.0 7.0
Õýë ÿðèàíû 4.5 4.0 4.6 1.9 3.1 2.4 3.1 7.5 7.5 6.9
Ñîíñãîëûí 11.2 11.0 16.2 13.9 9.7 6.0 7.4 9.7 7.8 14.8
Õºäºëãººíèé 29.2 28.3 27.5 32.5 28.6 29.3 32.5 24.6 29.9 22.7
Ñýòãýöèéí 18.4 29.3 17.2 26.5 19.1 33.8 17.6 27.9 20.4 29.1
Áóñàä 26.6 18.2 27.1 19.2 27.8 18.0 30.0 15.3 20.4 19.5
Õ¿ñíýãò Ã.36. Õºãæëèéí áýðõøýýë, á¿ñýýð, ÿäóóðëûí áàéäëààð (õóâèàð)

Óëñûí äóíäàæ Áàðóóí Õàíãàé Òºâ à/ Ç¿¿í Óëààíáààòàð
Õºãæëèéí áýðõøýýë 3.8 5.1 5.1 4.4 3.9 4.3 3.8 4.8 5.9 7.6 3.0 5.3
¯¿íýýñ
Õàðààíû 10.1 9.2 9.3 13.3 14.2 13.3 12.4 10.1 10.3 6.5 7.4 6.0
Õýë ÿðèàíû 4.5 4.0 5.5 7.0 5.6 4.4 2.9 4.7 2.5 4.5 4.7 1.9
Ñîíñãîëûí 11.2 11.0 5.5 10.0 9.6 9.0 8.7 8.8 11.6 10.0 16.2 13.9
Õºäºëãººíèé 29.2 28.3 33.3 22.3 28.3 30.4 26.9 25.8 32.7 25.2 27.5 32.5
Ñýòãýöèéí 18.4 9.3 20.2 29.1 20.6 28.4 18.6 34.2 14.6 32.1 17.2 26.5
Áóñàä 26.6 18.2 26.2 18.3 21.7 14.5 30.5 16.4 28.3 21.7 27.0 19.2
Õ¿ñíýãò Ã.37. Õºãæëèéí áýðõøýýëèéí òîõèîëäîë, õ¿éñýýð,

Óëñûí äóíäàæ Ýð Ýì
Ýð Ýì ßäóó áóñ ßäóó ßäóó áóñ ßäóó
Õºãæëèéí áýðõøýýë 4.7 3.4 4.4 5.9 3.2 4.3

¯¿íýýñ
Õàðààíû 10.3 9.4 10.4 10.1 9.8 8.2
Õýë ÿðèàíû 4.5 4.2 4.5 4.3 4.5 3.6
Ñîíñãîëûí 9.8 13.0 9.7 9.8 13.2 12.4
Õºäºëãººíèé 30.5 27.0 30.9 29.5 27.0 26.9
Ñýòãýöèéí 20.8 21.9 18.4 27.4 18.3 31.8
Áóñàä 24.1 24.5 26.1 18.9 27.2 17.1
Õ¿ñíýãò Ã.38. Íýã õ¿íä ñàðä íîãäîõ ýð¿¿ë ìýíäèéí çàðäàë (òºãðºãººð)
Ãàäóóð ýì÷ë¿¿ëñýí Õýâòýæ ýì÷ë¿¿ëñýí
Òýýâýð, ªºðñäºº Óëñûí ýìíýëýã Õóâèéí ýìíýëýã Ãàäààûí ýìíýëýã

¯éë÷èëãýý, Íèéò
áýëýã, àâñàí ýì Òýýâýð, Òýýâýð, Òýýâýð,
ýì ¯éë÷èëãýý ¯éë÷èëãýý ¯éë÷èëãýý
õîîë áýëýã áýëýã áýëýã
Óëñûí äóíäàæ 6 028 1 467 3 298 952 358 710 108 511 73 13 505
Áàéðøèë
Õîò 6 227 1 294 3 840 832 280 904 118 631 100 14 226
Õºäºº 5 679 1 770 2 349 1 162 495 371 89 301 27 12 243
Óëààíáààòàð 5 444 955 3 272 693 213 948 85 634 87 12 331

Àéìãèéí òºâ 7 832 1 989 5 004 1 116 417 813 187 625 126 18 109
Ñóìûí òºâ 7 621 2 006 2 631 1 369 588 351 102 613 49 15 330
Õºäºº íóòàã 3 922 1 556 2 094 975 411 388 78 18 7 9 449
Áàðóóí 8 021 2 328 4 311 1 996 799 354 110 875 87 18 881
Õàíãàé 5 143 1 378 4 004 659 227 402 88 143 7 12 051
Òºâ à/ 6 531 1 928 2 058 1 108 473 693 146 490 128 13 555
Ç¿¿í 6 537 1 917 2 205 740 389 884 207 45 18 12 942
Õ¿éñ
Ýðýãòýé 4 410 1 519 2 526 909 349 550 77 488 105 10 933
Ýìýãòýé 7 534 1 419 4 016 992 366 859 136 533 44 15 899

I 459 156 995 285 129 33 11 - - 2 068
II 1 252 322 1 754 463 214 140 27 4 - 4 176
III 2 105 651 2 435 852 326 349 72 - - 6 790
IV 3 360 960 3 145 1 171 438 620 145 65 21 9 925
V 22 967 5 247 8 160 1 990 682 2 408 284 2 486 345 44 569
ßäóóðëûí
áàéäëààð
ßäóó áóñ 7 548 1 821 3 912 1 134 420 893 134 652 93 16 607
ßäóó 504 179 1 066 291 133 45 13 - - 2 231
Õ¿ñíýãò Ã.39. Íýã õ¿íä ñàðä íîãäîõ ýð¿¿ë ìýíäèéí çàðäàë,

ÿäóóðëûí áàéäëààð (òºãðºãººð)
Ãàäóóð ýì÷ë¿¿ëñýí Õýâòýæ ýì÷ë¿¿ëñýí
Òýýâýð, ªºðñäºº Óëñûí ýìíýëýã Õóâèéí ýìíýëýã Ãàäààûí ýìíýëýã

Íèéò
¯éë÷èëãýý,
áýëýã, àâñàí ýì Òýýâýð, Òýýâýð, Òýýâýð,
ýì ¯éë÷èëãýý ¯éë÷èëãýý ¯éë÷èëãýý
õîîë áýëýã áýëýã áýëýã
Óëñûí äóíäàæ 6 028 1 467 3 298 952 358 710 108 511 73 13 505
ßäóó áóñ 7 548 1 821 3 912 1 134 420 893 134 652 93 16 607
ßäóó 504 179 1 066 291 133 45 13 - - 2 231
Áàéðøèë
Õîòûí, ÿäóó áóñ 7 561 1 564 4 436 965 321 1 104 142 777 123 16 993
Õîòûí, ÿäóó 485 131 1 271 260 103 45 15 - - 2 310
Õºäººãèéí, ÿäóó áóñ 7 525 2 318 2 900 1 461 611 487 117 409 36 15 864
Õºäººãèéí, ÿäóó 527 240 810 329 170 46 11 - - 2 133
Óëààíáààòàð õîòûí, ÿäóó áóñ 6 451 1 126 3 697 793 239 1 131 99 759 104 14 399
Óëààíáààòàð õîòûí, ÿäóó 322 84 1 110 187 76 21 11 - - 1 811
Àéìãèéí òºâèéí ÿäóó áóñ 10 056 2 549 6 098 1 352 503 1 043 239 820 165 22 825
Àéìãèéí òºâèéí ÿäóó 715 196 1 499 363 141 80 21 - - 3 015
Ñóìûí òºâèéí ÿäóó áóñ 9 937 2 607 3 223 1 710 727 459 133 814 65 19 675
Ñóìûí òºâèéí ÿäóó 546 173 821 328 162 22 7 - - 2 059
Õºäºº íóòãèéí ÿäóó áóñ 5 243 2 044 2 594 1 225 502 513 103 25 10 12 259
Õºäºº íóòãèéí ÿäóó 512 294 802 330 176 64 14 - - 2 192
Áàðóóí á¿ñèéí ÿäóó áóñ 10 627 3 093 5 319 2 513 994 468 144 1 183 118 24 459
Áàðóóí á¿ñèéí ÿäóó 616 153 1 447 524 247 33 11 - - 3 031
Õàíãàéí á¿ñèéí ÿäóó áóñ 6 696 1 805 4 934 815 282 530 114 192 10 15 378
Õàíãàéí á¿ñèéí ÿäóó 555 116 1 254 197 63 25 11 - - 2 221
Òºâèéí á¿ñèéí ÿäóó áóñ à/ 8 192 2 364 2 487 1 327 554 869 184 630 165 16 772
Òºâèéí á¿ñèéí ÿäóó à/ 722 403 556 343 189 79 13 - - 2 305
Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó áóñ 9 338 2 658 2 907 930 489 1 229 288 66 26 17 931
Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó 427 302 674 326 170 131 31 - - 2 061
Õ¿éñ
Ýðýãòýé ÿäóó áóñ 5 515 1 891 2 982 1 084 412 688 96 622 134 13 424
Ýðýãòýé ÿäóó 381 163 861 273 121 48 8 - - 1 855
Ýìýãòýé ÿäóó áóñ 9 443 1 757 4 778 1 181 427 1 084 169 679 56 19 574
Ýìýãòýé ÿäóó 617 195 1 256 307 144 43 18 - - 2 580
Õ¿ñíýãò Ã.40. Õ¿í àìûí òàðõàëò, àæèëëàõ õ¿÷íèé áàéäëààð

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä, õóâèàð ¯ç¿¿ëýëò¿¿ä, õóâèàð
Àæèëëàõ Àæèëëàõ
Àæèëòàé Àæèëã¿é õ¿÷íýýñ Íèéò Àæèëòàé Àæèëã¿é õ¿÷íýýñ Íèéò
ãàäóóð ãàäóóð
Óëñûí äóíäàæ 66.2 16.1 17.7 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0
Áàéðøèë
Õîò 63.1 18.2 18.7 100.0 61.2 72.8 67.8 64.3
Õºäºº 71.8 12.3 15.9 100.0 38.8 27.2 32.2 35.7
Óëààíáààòàð 64.1 17.6 18.3 100.0 41.9 47.2 44.8 43.3

Àéìãèéí òºâ 61.0 19.6 19.4 100.0 19.3 25.6 23.0 21.0
Ñóìûí òºâ 62.7 19.1 18.2 100.0 16.0 20.1 17.4 16.9
Õºäºº íóòàã 80.1 6.0 13.9 100.0 22.8 7.1 14.8 18.8
Áàðóóí 66.9 12.3 20.8 100.0 14.7 11.1 17.2 14.6

Õàíãàé 69.7 13.6 16.7 100.0 20.4 16.3 18.3 19.3
Òºâ à/ 66.6 18.0 15.4 100.0 15.6 17.3 13.5 15.5
Ç¿¿í 67.2 17.8 15.0 100.0 7.4 8.1 6.2 7.3
I 56.6 27.7 15.7 100.0 15.2 30.7 15.8 17.8
II 64.4 18.8 16.8 100.0 18.6 22.4 18.2 19.2
III 67.0 15.0 18.0 100.0 20.1 18.5 20.1 19.8
IV 68.4 11.9 19.7 100.0 21.4 15.3 23.0 20.7
V 72.6 9.4 18.0 100.0 24.7 13.1 22.9 22.5
ßäóó áóñ
68.4 13.4 18.2 100.0 83.4 67.3 82.9 80.7
ßäóó
57.0 27.3 15.7 100.0 16.6 32.7 17.1 19.3
Õ¿éñ
Ýðýãòýé
71.8 10.5 17.7 100.0 53.7 32.4 49.5 49.5
Ýìýãòýé
60.7 21.6 17.7 100.0 46.3 67.6 50.5 50.5
Íàñ
16-24
30.0 17.6 52.4 100.0 11.4 27.4 74.2 25.1
25-34
77.3 18.8 3.9 100.0 32.6 32.6 6.2 27.9
35-44
83.7 13.0 3.3 100.0 30.4 19.4 4.5 24.1
45-54
75.8 14.3 9.9 100.0 22.8 17.6 11.1 19.9
55-59 á/
61.1 15.7 23.2 100.0 2.8 3.0 4.0 3.0
Áîëîâñðîë
Áîëîâñðîëã¿é
61.8 12.7 25.5 100.0 3.1 2.6 4.8 3.3
Áàãà
77.8 13.6 8.6 100.0 5.7 4.1 2.3 4.8
Á¿ðýí áóñ äóíä
60.5 13.2 26.4 100.0 16.7 15.0 27.3 18.3
Á¿ðýí äóíä
53.5 18.1 28.4 100.0 27.3 38.0 54.5 33.9
Ìýðãýæëèéí
78.6 15.2 6.2 100.0 11.0 8.8 3.2 9.3
77.9 15.5 6.6 100.0 6.2 5.1 2.0 5.3
Äèïëîìûí äýýä
78.0 16.9 5.1 100.0 8.8 7.8 2.2 7.5
Áàêàëàâð
77.9 18.1 4.0 100.0 18.9 18.0 3.6 16.0
Ìàãèñòð
92.0 6.5 1.5 100.0 2.1 0.6 0.1 1.5
Äîêòîð
100.0 - - 100.0 0.2 - - 0.1
а/ Улаанбаатар хотыг оруулаагүй
б/ Зөвхөн эрэгтэйчүүдийг оруулав.
Õ¿ñíýãò Ã.41. Õ¿í àìûí òàðõàëò, àæèëëàõ õ¿÷íèé áàéäëààð, ÿäóóðëûí áàéäëààð
¯ç¿¿ëýëò¿¿ä, õóâèàð ¯ç¿¿ëýëò¿¿ä, õóâèàð

Àæèëëàõ Àæèëëàõ
Àæèëòàé Àæèëã¿é õ¿÷íýýñ Íèéò Àæèëòàé Àæèëã¿é õ¿÷íýýñ Íèéò
ãàäóóð ãàäóóð
Óëñûí äóíäàæ 66.2 16.1 17.7 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0
ßäóó áóñ 68.4 13.4 18.2 100.0 83.4 67.3 82.9 80.7
ßäóó 57.0 27.3 15.7 100.0 16.6 32.7 17.1 19.3
Áàéðøèë
Õîòûí, ÿäóó áóñ 65.9 15.2 18.9 100.0 53.3 50.5 57.4 53.6
Õîòûí, ÿäóó 48.9 33.7 17.4 100.0 7.9 22.3 10.4 10.6
Õºäººãèéí, ÿäóó áóñ 73.4 9.9 16.7 100.0 30.1 16.7 25.5 27.1
Õºäººãèéí, ÿäóó 66.8 19.5 13.7 100.0 8.7 10.5 6.7 8.7
Óëààíáààòàð õîòûí, ÿäóó

áóñ 66.7 14.9 18.4 100.0 37.4 34.4 38.6 37.1
Óëààíáààòàð õîòûí,
ÿäóó 48.5 33.5 18.0 100.0 4.5 12.8 6.3 6.2
Àéìãèéí òºâèéí ÿäóó
áóñ 64.1 15.7 20.2 100.0 16.0 16.1 18.8 16.5
Àéìãèéí òºâèéí ÿäóó 49.5 34.0 16.5 100.0 3.3 9.5 4.2 4.5
Ñóìûí òºâèéí ÿäóó áóñ 66.0 15.2 18.8 100.0 13.0 12.3 13.8 13.0
Ñóìûí òºâèéí ÿäóó 51.6 32.3 16.1 100.0 3.0 7.9 3.6 3.9
Õºäºº íóòãèéí ÿäóó áóñ 80.3 5.1 14.6 100.0 17.1 4.4 11.6 14.1
Õºäºº íóòãèéí ÿäóó 79.4 8.9 11.7 100.0 5.7 2.6 3.1 4.7
Áàðóóí á¿ñèéí ÿäóó áóñ 67.5 10.2 22.3 100.0 11.4 7.1 14.1 11.2
Áàðóóí á¿ñèéí ÿäóó 64.9 19.1 16.0 100.0 3.3 4.0 3.0 3.4
Õàíãàéí á¿ñèéí ÿäóó
áóñ 71.3 11.5 17.2 100.0 16.1 10.6 14.6 14.9
Õàíãàéí á¿ñèéí ÿäóó 64.5 20.7 14.8 100.0 4.3 5.7 3.7 4.4
Òºâèéí á¿ñèéí ÿäóó
áóñ à/ 69.6 14.4 16.0 100.0 12.9 11.0 11.1 12.3
Òºâèéí á¿ñèéí ÿäóó à/ 54.9 31.8 13.3 100.0 2.6 6.3 2.4 3.2
Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó áóñ 71.8 12.9 15.3 100.0 5.6 4.1 4.4 5.1
Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó 56.6 29.1 14.3 100.0 1.9 4.0 1.8 2.2
Õ¿éñ
Ýðýãòýé ÿäóó áóñ 73.3 8.6 18.1 100.0 44.6 21.6 41.3 40.3
Ýðýãòýé ÿäóó 65.5 18.9 15.6 100.0 9.1 10.8 8.1 9.2
Ýìýãòýé ÿäóó áóñ 63.6 18.2 18.2 100.0 38.8 45.7 41.6 40.4
Ýìýãòýé ÿäóó 49.1 35.1 15.8 100.0 7.5 21.9 9.0 10.1
Õ¿ñíýãò Ã.42. Àæèëëàõ õ¿÷íèé îðîëöîîíû ò¿âøèí

áà àæèëã¿éäëèéí ò¿âøèí, ÿäóóðëûí áàéäëààð
Àæèëëàõ õ¿÷íèé îðîëöîîíû ò¿âøèí Àæèëã¿éäëèéí ò¿âøèí
ßäóó áóñ ßäóó Íèéò ßäóó áóñ ßäóó Íèéò
Óëñûí äóíäàæ 81.8 84.3 82.3 16.4 32.4 19.6

Áàéðøèë
Õîò 81.1 82.6 81.3 18.7 40.8 22.4
Õºäºº 83.4 86.3 84.1 11.9 22.6 14.6
Óëààíáààòàð 81.6 82.0 81.7 18.3 40.9 21.5

Àéìãèéí òºâ 79.8 83.5 80.6 19.7 40.7 24.4
Ñóìûí òºâ 81.2 83.9 81.8 18.7 38.5 23.4
Õºäºº íóòàã 85.4 88.3 86.1 5.9 10.1 7.0
Áàðóóí 77.7 84.0 79.2 13.1 22.8 15.5

Õàíãàé 82.7 85.2 83.3 13.9 24.3 16.3
Òºâ à/ 84.0 86.7 84.5 17.1 36.7 21.3
Ç¿¿í 84.7 85.7 85.0 15.3 34.0 20.9
Õ¿éñ
Ýðýãòýé 81.9 84.4 82.3 10.5 22.4 12.8
Ýìýãòýé 81.8 84.2 82.3 22.2 41.7 26.2
Íàñ
16-24 44.0 61.8 47.6 32.3 49.6 36.9
25-34 96.3 95.1 96.1 16.4 32.2 19.6
35-44 97.1 95.3 96.7 11.3 21.6 13.4
45-54 90.8 86.2 90.1 13.3 30.9 15.8
55-59 á/ 78.7 64.4 76.8 17.6 43.1 20.4
Áîëîâñðîë
Áîëîâñðîëã¿é 73.4 76.1 74.5 10.8 25.4 17.0
Áàãà 92.1 90.1 91.4 10.4 23.5 14.9
Á¿ðýí áóñ äóíä 72.5 76.2 73.6 13.4 27.5 17.9
Á¿ðýí äóíä 67.8 86.2 71.5 21.1 38.3 25.3
Ìýðãýæëèéí 94.1 92.8 93.8 12.8 31.1 16.2
Òóñãàé ìýðãýæëèéí 93.7 91.5 93.4 15.2 26.5 16.6
Äèïëîìûí äýýä 94.8 95.2 94.9 16.6 43.4 17.8
Áàêàëàâð 96.1 94.9 96.0 17.2 44.4 18.8
Ìàãèñòð 98.5 100.0 98.5 6.8 - 6.6
Äîêòîð 100.0 - 100.0 - - -
á/ Çºâõºí ýðýãòýé÷¿¿äèéã îðóóëàâ.
Õ¿ñíýãò Ã.43. Àæèëëàõ õ¿÷íèé îðîëöîîíû

ò¿âøèí áà àæèëã¿éäëèéí ò¿âøèí, õ¿éñýýð
Àæèëëàõ õ¿÷íèé îðîëöîîíû ò¿âøèí Àæèëã¿éäëèéí ò¿âøèí
Ýðýãòýé Ýìýãòýé Íèéò Ýðýãòýé Ýìýãòýé Íèéò
Óëñûí äóíäàæ 82.3 82.3 82.3 12.8 26.2 19.6

Áàéðøèë
Õîò 80.5 82.1 81.3 14.0 30.3 22.4
Õºäºº 85.4 82.7 84.1 10.8 18.6 14.6
Óëààíáààòàð 81.0 82.3 81.7 11.8 30.5 21.5

Àéìãèéí òºâ 79.7 81.5 80.6 18.7 29.6 24.4
Ñóìûí òºâ 81.9 81.8 81.8 18.1 28.7 23.4
Õºäºº íóòàã 88.5 83.5 86.1 5.1 9.3 7.0
Áàðóóí 80.7 77.6 79.2 10.8 20.6 15.5

Õàíãàé 83.7 82.9 83.3 12.0 20.7 16.3
Òºâ à/ 84.4 84.7 84.5 16.4 26.2 21.3
Ç¿¿í 85.5 84.5 85.0 16.9 24.9 20.9
Õ¿éñ
Ýðýãòýé 81.9 81.8 81.8 10.5 22.2 16.4
Ýìýãòýé 84.4 84.2 84.3 22.4 41.7 32.4
Íàñ
16-24 49.5 45.8 47.6 28.6 45.7 36.9
25-34 96.5 95.7 96.1 9.3 29.1 19.6
35-44 96.2 97.2 96.7 8.1 18.2 13.4
45-54 90.6 89.6 90.1 10.5 20.5 15.8
55-59 á/ 76.8 - 76.8 20.4 - 20.4
Áîëîâñðîë
Áîëîâñðîëã¿é 78.5 68.1 74.5 14.3 22.2 17.0
Áàãà 92.8 89.2 91.4 11.3 21.1 14.9
Á¿ðýí áóñ äóíä 74.7 72.2 73.6 13.8 23.1 17.9
Á¿ðýí äóíä 72.5 70.6 71.5 15.9 34.4 25.3
Ìýðãýæëèéí 94.2 93.2 93.8 11.1 24.2 16.2
Òóñãàé ìýðãýæëèéí 92.5 94.1 93.4 12.9 19.2 16.6
Äèïëîìûí äýýä 93.4 95.9 94.9 8.3 24.6 17.8
Áàêàëàâð 95.1 96.6 96.0 10.3 24.2 18.8
Ìàãèñòð 99.2 98.1 98.5 2.2 9.3 6.6
Äîêòîð 100.0 100.0 100.0 - - -
á/ Çºâõºí ýðýãòýé÷¿¿äèéã îðóóëàâ.
Õ¿ñíýãò Ã.44. Õ¿í àìûí àæèë ýðõëýëò, ñàëáàðààð, ìýðãýæëýýð, ÿäóóðëûí

áàéäëààð (õóâèàð)
Õîò Õºäºº Óëñûí äóíäàæ
ßäóó ßäóó ßäóó
ßäóó Íèéò ßäóó Íèéò ßäóó Íèéò
áóñ áóñ áóñ
Íèéò 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0
Ñàëáàðààð
Õºäºº àæ àõóé 2.8 6.6 3.3 62.3 72.3 64.5 24.2 41.1 27.0
Àæ ¿éëäâýð 29.8 43.9 31.6 8.2 11.5 9.0 22.1 26.9 22.9
¯éë÷èëãýý 67.4 49.5 65.1 29.5 16.2 26.5 53.7 32.0 50.1
Ãàçàð òàðèàëàí, ìàë àæ àõóé 2.8 6.6 3.3 62.3 72.3 64.5 24.2 41.1 27.0
Óóë óóðõàé, îëáîðëîõ 5.5 5.4 5.5 2.5 2.9 2.6 4.4 4.1 4.4
Áîëîâñðóóëàõ ¿éëäâýð 8.9 13.5 9.5 2.5 3.6 2.7 6.6 8.3 6.9
Öàõèëãààí, óñàí õàíãàìæ 2.8 3.3 2.8 0.9 1.1 0.9 2.1 2.1 2.1
Áàðèëãà 12.7 21.7 13.8 2.3 3.9 2.7 9.0 12.3 9.5
Õóäàëäàà 18.0 14.3 17.6 4.6 2.5 4.1 13.2 8.1 12.4
Çî÷èä áóóäàë, ðåñòîðàí, àÿëàë æóóë÷ëàë 4.5 6.5 4.8 1.2 2.1 1.4 3.3 4.2 3.4
Òýýâýð 8.1 6.2 7.9 3.2 1.0 2.7 6.3 3.5 5.8
Ñàíõ¿¿, äààòãàë, ¿ë õºäëºõ õºðºíãº 3.4 0.2 3.0 1.2 0.3 1.0 2.6 0.3 2.2
Òºðèéí óäèðäëàãà 8.1 4.4 7.6 5.0 2.4 4.4 7.0 3.3 6.4
Áîëîâñðîë 9.5 6.5 9.1 9.1 4.4 8.1 9.4 5.4 8.7
Ýð¿¿ë ìýíä 4.8 3.7 4.6 2.4 0.9 2.1 3.9 2.2 3.7
Áóñàä 10.9 7.7 10.5 2.8 2.6 2.8 8.0 5.1 7.5
ªì÷èéí õýëáýðýýð
Õóâèéí 73.9 82.5 75.0 79.9 90.6 82.3 76.1 86.8 77.8
Óëñûí 22.6 14.9 21.6 17.9 8.5 15.8 20.9 11.5 19.4
Òºðèéí ºì÷èò ¿éëäâýð 3.5 2.6 3.4 2.2 0.9 1.9 3.0 1.7 2.8
Ìýðãýæëýýð
Õóóëü òîãòîîã÷, òºðèéí áà õóâèéí
áàéãóóëëàãûí àëáàí òóøààëûí àæèëòàí,
ìåíåæåð 9.4 1.3 8.3 3.3 0.7 2.7 7.2 1.0 6.1
Ìýðãýæèëòýí 23.9 6.0 21.6 9.4 1.9 7.7 18.7 3.9 16.2
Òåõíèêèéí áîëîí õîëáîãäîõ ìýðãýæèëòýí 4.4 2.2 4.1 1.8 0.6 1.5 3.5 1.4 3.1
Êëåðê/òóñëàõ àæèëòàí 4.5 1.6 4.1 1.8 0.7 1.6 3.5 1.1 3.1
¯éë÷èëãýýíèé àæèëòàí, äýëã¿¿ð, çàõ äýýð
õóäàëäàà ýðõëýã÷ 22.1 20.2 21.9 6.8 5.5 6.5 16.6 12.4 15.9
ÕÀÀ áà çàãàñíû àæ àõóéí ìýðãýøñýí
àæèë÷èí 2.2 5.9 2.7 61.6 71.3 63.8 23.6 40.3 26.4
¯éëäâýðèéí áà õîëáîãäîõ õóäàëäààíû
àæèë÷èí 13.3 26.8 15.0 4.6 7.0 5.1 10.1 16.4 11.2
Ìàøèí òîíîã òºõººðºìæèéí îïåðàòîð÷,
óãñðàã÷ 11.4 11.2 11.4 4.4 2.3 3.9 8.9 6.5 8.5
Ýíãèéí àæèë ìýðãýæèë 8.0 24.4 10.1 6.0 9.8 6.9 7.2 16.7 8.8
Áóñàä 0.9 0.4 0.8 0.3 0.2 0.3 0.7 0.3 0.6

Õ¿ñíýãò Ã.45. Õ¿í àìûí àæèë ýðõëýëò, ñàëáàðààð, ìýðãýæëýýð, õ¿éñýýð (õóâèàð)
Õîò Õºäºº Óëñûí äóíäàæ
Ýðýãòýé Ýìýãòýé Íèéò Ýðýãòýé Ýìýãòýé Íèéò Ýðýãòýé Ýìýãòýé Íèéò
Íèéò 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0
Ñàëáàðààð
Õºäºº àæ àõóé 3.8 2.7 3.3 66.8 61.9 64.5 28.5 25.4 27.0
Àæ ¿éëäâýð 42.0 19.8 31.6 12.2 5.1 9.0 30.3 14.2 22.9
¯éë÷èëãýý 54.2 77.5 65.1 21.0 33.0 26.5 41.2 60.4 50.1
Ãàçàð òàðèàëàí, ìàë àæ àõóé 3.8 2.7 3.3 66.8 61.9 64.5 28.4 25.4 27.0
Óóë óóðõàé, îëáîðëîõ 8.0 2.6 5.5 3.8 1.2 2.6 6.4 2.1 4.4
Áîëîâñðóóëàõ ¿éëäâýð 9.3 9.7 9.5 2.8 2.6 2.7 6.7 7.0 6.9
Öàõèëãààí, óñàí õàíãàìæ 3.7 1.9 2.8 1.3 0.5 0.9 2.8 1.3 2.1
Áàðèëãà 21.0 5.7 13.8 4.3 0.8 2.7 14.4 3.8 9.5
Õóäàëäàà 13.7 22.0 17.5 2.9 5.6 4.1 9.5 15.7 12.4
Çî÷èä áóóäàë, ðåñòîðàí, àÿëàë
æóóë÷ëàë 2.0 7.9 4.8 0.4 2.5 1.4 1.4 5.8 3.4
Òýýâýð 11.9 3.2 7.9 4.0 1.0 2.7 8.9 2.3 5.8
Ñàíõ¿¿, äààòãàë, ¿ë õºäëºõ
õºðºíãº 2.6 3.4 3.0 0.6 1.5 1.0 1.8 2.7 2.2
Òºðèéí óäèðäëàãà 7.7 7.5 7.6 5.0 3.8 4.5 6.6 6.1 6.4
Áîëîâñðîë 4.7 14.3 9.2 4.2 12.7 8.1 4.5 13.7 8.7
Ýð¿¿ë ìýíä 1.5 8.2 4.6 1.0 3.4 2.1 1.3 6.4 3.7
Áóñàä 10.1 10.9 10.5 2.9 2.6 2.7 7.3 7.7 7.5
ªì÷èéí õýëáýðýýð
Õóâèéí 80.5 68.7 75.0 86.4 77.3 82.3 82.8 72.0 77.8
Óëñûí 15.5 28.6 21.6 11.4 21.1 15.8 13.9 25.7 19.4
Òºðèéí ºì÷èò ¿éëäâýð 4.0 2.7 3.4 2.2 1.6 1.9 3.3 2.3 2.8
Ìýðãýæëýýð
Õóóëü òîãòîîã÷, òºðèéí áà
õóâèéí áàéãóóëëàãûí àëáàí
òóøààëûí àæèëòàí, ìåíåæåð 8.9 7.7 8.3 3.0 2.3 2.7 6.6 5.6 6.1
Ìýðãýæèëòýí 15.6 28.5 21.6 3.8 12.3 7.7 11.0 22.3 16.3
Òåõíèêèéí áîëîí õîëáîãäîõ
ìýðãýæèëòýí 3.8 4.5 4.1 1.2 2.0 1.6 2.8 3.6 3.1
Êëåðê/òóñëàõ àæèëòàí 1.7 6.9 4.1 0.9 2.4 1.6 1.4 5.2 3.1
¯éë÷èëãýýíèé àæèëòàí, äýëã¿¿ð,
çàõ äýýð õóäàëäàà ýðõëýã÷ 14.1 30.7 21.9 3.0 10.7 6.5 9.7 23.0 15.9
ÕÀÀ áà çàãàñíû àæ àõóéí
ìýðãýøñýí àæèë÷èí 3.0 2.3 2.7 65.8 61.5 63.8 27.6 25.0 26.4
¯éëäâýðèéí áà õîëáîãäîõ
õóäàëäààíû àæèë÷èí 21.1 8.1 15.0 7.0 2.9 5.1 15.5 6.1 11.2
Ìàøèí òîíîã òºõººðºìæèéí
îïåðàòîð÷, óãñðàã÷ 20.1 1.5 11.4 6.8 0.5 3.9 14.9 1.1 8.5
Ýíãèéí àæèë ìýðãýæèë 10.4 9.6 10.1 8.1 5.3 6.8 9.5 8.0 8.8
Áóñàä 1.3 0.2 0.8 0.4 0.1 0.3 1.0 0.1 0.6

Õ¿ñíýãò Ã.46. ßäóóðëûí ä¿ð òºðõ,

õàäãàëàìæ, çýýëèéí áàéäëààð, õîò, õºäººãººð (õóâèàð)
ßäóóðëûí õàìðàëòûí ßäóó÷óóäûí ýçëýõ
Õ¿í àìä ýçëýõ õóâü
õ¿ðýý õóâü
Íèéò 18.8 26.4 21.6 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0
Õàäãàëàìæèéí áàéäëààð
Õàäãàëàìæã¿é 23.9 30.6 26.4 64.8 66.2 65.3 82.2 76.8 79.8
Õàäãàëàìæòàé 9.5 18.1 12.6 35.2 33.8 34.7 17.8 23.2 20.2
Çýýëèéí áàéäëààð
Çýýëã¿é 20.8 32.4 24.5 58.6 47.2 54.5 64.7 58.0 61.7
Çýýëòýé 16.1 21.0 18.1 41.4 52.8 45.5 35.3 42.0 38.3
Çýýëèéí òºðëººð
Öàëèíãèéí
Çýýëã¿é 17.8 23.3 20.4 54.7 66.7 59.8 60.7 74.0 67.2
Çýýëòýé 13.9 16.4 14.8 45.3 33.3 40.2 39.3 26.0 32.8
Òýòãýâðèéí
Çýýëã¿é 14.5 21.8 17.7 83.0 88.7 85.4 74.8 92.1 83.2
Çýýëòýé 23.8 14.8 20.9 17.0 11.3 14.6 25.2 7.9 16.8
Îðîí ñóóöíû
Çýýëã¿é 18.5 21.2 19.8 85.1 98.3 90.7 98.2 99.5 98.8
Çýýëòýé 1.9 6.6 2.3 14.9 1.7 9.3 1.8 0.5 1.2
ªðõèéí õýðýãëýýíèé
Çýýëã¿é 14.9 20.6 17.4 91.3 96.7 93.5 84.4 94.9 89.5
Çýýëòýé 28.6 32.6 29.5 8.7 3.3 6.5 15.6 5.1 10.5
Ìàë÷íû
Çýýëã¿é 15.8 19.4 16.9 98.4 56.2 80.6 96.8 51.9 74.9
Çýýëòýé 32.7 23.1 23.5 1.6 43.8 19.4 3.2 48.1 25.1
Áèçíåñèéí
Çýýëã¿é 16.6 21.8 18.8 89.2 93.2 90.9 92.2 96.7 94.4
Çýýëòýé 11.7 10.2 11.2 10.8 6.8 9.1 7.8 3.3 5.6
Áóñàä
Çýýëã¿é 15.7 20.1 17.7 84.4 90.3 86.9 82.8 86.5 84.6
Çýýëòýé 17.8 29.1 21.3 15.6 9.7 13.1 17.2 13.5 15.4
Õ¿ñíýãò Ã.47. ßäóóðëûí ä¿ð òºðõ,

õàäãàëàìæ, çýýëèéí áàéäëààð, ñóóðüøëààð (õóâèàð)
Íèéò 16.4 23.8 24.7 27.9 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0
Õàäãàëàìæã¿é 21.2 29.3 29.1 31.9 64.2 66.1 65.8 66.6 82.8 81.3 77.6 76.2
Õàäãàëàìæòàé 7.9 13.1 16.1 19.9 35.8 33.9 34.2 33.4 17.2 18.7 22.4 23.8
Çýýëã¿é 18.0 31.2 34.3 31.2 68.8 37.8 39.0 54.7 75.5 49.5 54.3 61.0
Çýýëòýé 12.9 19.3 18.5 24.0 31.2 62.2 61.0 45.3 24.5 50.5 45.7 39.0
Öàëèíãèéí
Çýýëã¿é 13.0 24.0 22.4 23.9 60.7 48.5 45.5 92.4 61.4 60.2 55.0 91.9
Çýýëòýé 12.6 15.0 15.3 25.9 39.3 51.5 54.5 7.6 38.6 39.8 45.0 8.1
Çýýëã¿é 10.9 18.1 18.9 25.2 82.7 83.3 88.0 89.6 70.0 78.1 89.9 94.1
Çýýëòýé 22.3 25.4 15.5 13.7 17.3 16.7 12.0 10.4 30.0 21.9 10.1 5.9
Çýýëã¿é 15.7 21.1 18.9 24.1 80.7 89.7 97.0 99.8 98.6 98.0 98.9 100.0
Çýýëòýé 1.0 3.8 6.9 0.0 19.3 10.3 3.0 0.2 1.4 2.0 1.1 -
Çýýëã¿é 12.1 17.7 17.8 23.9 92.4 90.1 95.9 97.6 87.1 82.5 92.4 97.2
Çýýëòýé 21.7 34.2 34.8 28.2 7.6 9.9 4.1 2.4 12.9 17.5 7.6 2.8
Ìàë÷íû
Çýýëã¿é 12.7 19.0 18.3 24.4 99.0 97.9 83.9 22.5 97.7 96.2 82.8 22.9
Çýýëòýé 28.9 34.6 19.7 23.9 1.0 2.1 16.1 77.5 2.3 3.8 17.2 77.1
Áèçíåñèéí
Çýýëã¿é 13.2 20.3 19.5 24.3 91.3 87.0 89.0 98.2 93.4 91.3 94.0 99.2
Çýýëòýé 9.7 13.0 10.1 11.0 8.7 13.0 11.0 1.8 6.6 8.7 6.0 0.8
Áóñàä
Çýýëã¿é 13.0 18.4 17.2 23.4 82.2 86.7 87.3 94.0 83.1 82.5 81.2 91.6
Çýýëòýé 12.2 25.4 27.4 33.5 17.8 13.3 12.7 6.0 16.9 17.5 18.8 8.4
128
Õ¿ñíýãò Ã.48. ßäóóðëûí ä¿ð òºðõ, õàäãàëàìæ, çýýëèéí áàéäëààð, á¿ñýýð (õóâèàð)
Íèéò 26.0 25.3 22.2 31.4 16.4 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0
Õàäãàëàìæã¿é 28.2 31.2 26.7 39.4 21.2 73.2 65.6 62.5 61.1 64.2 79.3 80.9 75.0 76.6 82.8
Õàäãàëàìæòàé 20.1 14.0 14.8 18.9 7.9 26.8 34.4 37.5 38.9 35.8 20.7 19.1 25.0 23.4 17.2
Çýýëã¿é 30.3 31.7 30.7 38.1 18.0 43.0 45.1 40.7 48.4 68.8 50.0 56.6 56.3 58.7 75.5
Çýýëòýé 22.8 20.0 16.4 25.2 12.9 57.0 54.9 59.3 51.6 31.2 50.0 43.4 43.7 41.3 24.5
Öàëèíãèéí
Çýýëã¿é 27.5 23.9 16.3 28.6 13.0 63.2 62.8 52.5 57.9 60.7 76.3 75.1 52.1 65.8 61.4
Çýýëòýé 14.8 13.4 16.5 20.5 12.6 36.8 37.2 47.5 42.1 39.3 23.7 24.9 47.9 34.2 38.6
Çýýëã¿é 23.3 20.6 16.1 23.7 10.9 86.6 88.3 86.9 80.6 82.7 88.3 91.2 85.3 75.8 70.0
Çýýëòýé 19.9 15.0 18.5 31.4 22.3 13.4 11.7 13.1 19.4 17.3 11.7 8.8 14.7 24.2 30.0
Çýýëã¿é 23.6 20.7 17.4 26.2 15.7 95.3 95.4 93.5 95.4 80.7 98.5 98.7 99.5 99.3 98.6
Çýýëòýé 7.3 5.8 1.4 3.8 1.0 4.7 4.6 6.5 4.6 19.3 1.5 1.3 0.5 0.7 1.4
Çýýëã¿é 21.1 19.5 16.1 24.2 12.1 92.6 93.8 95.1 95.1 92.4 85.6 91.6 93.2 91.4 87.1
Çýýëòýé 44.7 27.2 22.9 44.7 21.7 7.4 6.2 4.9 4.9 7.6 14.4 8.4 6.8 8.6 12.9
Ìàë÷íû
Çýýëã¿é 20.6 17.0 17.0 27.3 12.7 71.0 66.6 81.4 74.5 99.0 63.9 56.8 84.3 80.9 97.7
Çýýëòýé 28.5 25.9 13.8 18.9 28.9 29.0 33.4 18.6 25.5 1.0 36.1 43.2 15.7 19.1 2.3
Áèçíåñèéí
Çýýëã¿é 24.1 20.4 17.4 26.4 13.2 87.3 92.7 90.3 93.6 91.3 92.0 94.6 95.8 98.0 93.4
Çýýëòýé 14.4 14.8 7.1 7.7 9.7 12.7 7.3 9.7 6.4 8.7 8.0 5.4 4.2 2.0 6.6
Áóñàä
Çýýëã¿é 22.0 19.5 15.4 23.5 13.0 88.8 91.2 87.8 85.1 82.2 85.6 88.8 82.5 79.6 83.1
Çýýëòýé 29.3 25.4 23.6 34.5 12.2 11.2 8.8 12.2 14.9 17.8 14.4 11.2 17.5 20.4 16.9
Õ¿ñíýãò Ã.49. Ñ¿¿ëèéí 12 ñàðä àâñàí çýýëèéí õýìæýý, òºðëººð (ìÿí.òºãðºãººð)

Çýýëòýé*
Óëñûí
äóíäàæ Îðîí ªðõèéí
Öàëèíãèéí Òýòãýâðèéí Ìàë÷íû Áèçíåñèéí Áóñàä
ñóóöíû õýðýãëýýíèé
Óëñûí äóíäàæ 6 963.3 5 531.3 2 201.6 50 917.7 3 931.8 3 036.1 12 945.0 5 366.7
Áàéðøèë
Õîò 9 056.0 5 683.0 2 225.5 52 535.5 4 144.1 4 848.4 15 393.1 5 866.5
Õºäºº 4 548.2 5 287.0 2 160.8 37 780.3 3 173.7 2 946.2 8 656.1 4 395.4
Óëààíáààòàð 10 466.9 5 377.3 2 067.4 66 835.5 4 919.5 5 723.3 19 999.7 6 904.0

Àéìãèéí òºâ 7 758.4 5 918.0 2 375.5 38 012.3 3 536.6 4 298.8 11 775.5 4 513.5
Ñóìûí òºâ 5 673.1 5 313.8 2 201.0 39 319.3 3 808.6 3 072.5 8 914.1 4 595.7
Õºäºº íóòàã 3 167.8 5 000.5 2 097.1 21 652.8 1 656.3 2 915.9 6 757.5 3 833.4
Áàðóóí 4 946.3 5 041.3 2 332.5 25 990.2 3 015.0 2 062.5 9 697.7 4 185.9

Õàíãàé 5 244.1 5 414.3 2 154.1 40 007.4 3 011.3 2 978.7 9 582.7 4 190.0
Òºâ à/ 6 887.0 6 105.7 2 333.6 42 971.0 3 852.4 3 597.1 10 592.7 4 811.9
Ç¿¿í 5 905.7 5 653.7 2 206.0 34 124.2 5 243.7 3 845.8 12 215.0 4 544.1
Òýíö¿¿ 5 á¿ëãýýð
I 2 308.6 3 267.7 1 721.5 32 396.7 2 295.4 2 056.4 3 643.3 1 501.1
II 3 649.3 4 130.1 2 148.1 35 490.6 2 464.1 2 595.4 6 660.7 2 002.4
III 4 669.2 4 969.7 2 147.2 28 766.5 3 754.5 2 637.0 5 832.3 3 504.1
IV 7 193.7 5 772.1 2 782.7 42 025.6 3 564.2 3 381.8 10 063.9 4 696.2
V 14 927.0 7 275.2 2 936.2 64 762.6 6 718.1 4 354.6 22 191.9 11 481.9
ßäóó áóñ 7 659.1 5 779.2 2 256.1 52 237.0 4 466.4 3 216.7 13 672.7 6 272.6
ßäóó 2 809.7 3 497.4 1 838.4 17 548.0 2 223.4 2 243.4 5 314.7 1 502.4
*- Òóõàéí òºðëèéí çýýëòýé ºðõ¿¿äèéí õóâüä òîîöîâ.
Õ¿ñíýãò Ã.50. Çýýëèéí çàðöóóëàëò, çîðèóëàëòààð (õóâèàð)

Óäààí Ñóóö
ªðõèéí
Ìàøèí Õóâèéí Ãàçàð ýäýëãýýò áàðèõ
ªðõèéí ãèø¿¿äýý
õóäàëäàí áèçíåñ õóäàëäàí áàðàà áîëîí Áóñàä
õýðýãöýýíä ãàäààä
àâàõ ýðõëýõ àâàõ õóäàëäàí õóäàëäàí
ÿâóóëàõ
àâàõ àâàõ
Óëñûí äóíäàæ 66.2 11.5 10.7 1.5 5.9 16.1 1.2 15.6
Áàéðøèë
Õîò 57.4 13.9 11.6 1.7 6.2 22.4 1.4 15.1
Õºäºº 78.3 8.3 9.6 1.1 5.5 7.6 0.9 16.2
Óëààíáààòàð 49.6 16.4 11.3 1.9 6.2 28.5 1.5 13.3

Àéìãèéí òºâ 65.2 11.4 11.9 1.6 6.3 16.3 1.3 16.8
Ñóìûí òºâ 74.9 8.7 11.9 1.4 7.2 9.9 1.0 17.4
Õºäºº íóòàã 82.8 7.6 6.4 0.7 3.3 4.5 0.9 14.6
Áàðóóí 77.1 8.9 12.2 1.1 4.8 10.1 1.8 11.6

Õàíãàé 79.5 7.9 10.6 0.7 3.3 9.3 0.7 16.3
Òºâ à/ 64.7 10.4 10.1 1.9 7.5 13.1 1.2 19.0
Ç¿¿í 69.1 12.8 8.2 1.8 10.2 12.6 0.7 19.5

I 82.0 5.1 4.5 1.0 3.9 5.4 0.3 16.4
II 77.4 6.9 7.4 1.0 7.0 8.2 0.6 17.1
III 71.2 10.0 9.9 2.4 5.6 11.5 0.7 16.3
IV 61.6 14.4 11.8 1.4 7.2 20.6 1.0 14.7
V 48.2 17.5 16.8 1.4 5.3 28.4 2.9 14.1
ßäóó áóñ 63.8 12.4 11.5 1.4 5.8 17.8 1.3 15.6
ßäóó 81.1 5.9 5.8 2.1 6.8 5.7 0.4 15.4
Õ¿ñíýãò Ã.51. Çýýëèéí çàðöóóëàëò, çîðèóëàëòààð, ÿäóóðëûí áàéäëààð (õóâèàð)

Óäààí Ñóóö
ªðõèéí
Ìàøèí Õóâèéí Ãàçàð ýäýëãýýò áàðèõ
ªðõèéí ãèø¿¿äýý
õóäàëäàí áèçíåñ õóäàëäàí áàðàà áîëîí Áóñàä
õýðýãöýýíä ãàäààä
àâàõ ýðõëýõ àâàõ õóäàëäàí õóäàëäàí
ÿâóóëàõ
àâàõ àâàõ
Óëñûí äóíäàæ 66.2 11.5 10.7 1.5 5.9 16.1 1.2 15.6
ßäóó áóñ 63.8 12.4 11.5 1.4 5.8 17.8 1.3 15.6
ßäóó 81.1 5.9 5.8 2.1 6.8 5.7 0.4 15.4
Áàéðøèë
Õîòûí, ÿäóó áóñ 54.6 15.0 12.2 1.5 6.0 24.5 1.6 14.8
Õîòûí, ÿäóó 77.1 5.9 7.5 3.4 8.1 7.2 0.4 17.1
Õºäººãèéí, ÿäóó áóñ 77.0 8.7 10.6 1.2 5.5 8.2 1.0 16.7
Õºäººãèéí, ÿäóó 85.3 6.0 4.1 0.7 5.5 4.1 0.5 13.5
Óëààíáààòàð õîòûí, ÿäóó áóñ 46.4 17.7 11.9 1.5 6.0 30.8 1.6 12.7
Óëààíáààòàð õîòûí, ÿäóó 77.6 4.3 6.4 5.6 7.7 7.3 - 19.2
Àéìãèéí òºâèéí ÿäóó áóñ 63.2 12.2 12.6 1.5 5.9 17.8 1.5 17.0
Àéìãèéí òºâèéí ÿäóó 76.8 7.0 8.2 2.0 8.5 7.1 0.6 15.7
Ñóìûí òºâèéí ÿäóó áóñ 73.1 9.6 13.3 1.5 7.3 10.8 1.0 17.5
Ñóìûí òºâèéí ÿäóó 86.3 3.5 3.4 0.8 6.2 4.8 1.0 16.7
Õºäºº íóòãèéí ÿäóó áóñ 82.4 7.5 6.8 0.7 3.0 4.7 1.0 15.6
Õºäºº íóòãèéí ÿäóó 84.4 8.4 4.7 0.7 4.7 3.4 - 10.3
Áàðóóí á¿ñèéí ÿäóó áóñ 75.5 9.4 13.6 1.0 4.5 11.4 2.0 12.3
Áàðóóí á¿ñèéí ÿäóó 84.4 7.0 5.9 1.6 6.4 4.3 1.0 8.7
Õàíãàéí á¿ñèéí ÿäóó áóñ 78.4 8.5 11.2 0.8 3.2 10.4 0.8 16.0
Õàíãàéí á¿ñèéí ÿäóó 85.7 4.6 7.2 0.0 3.4 3.4 - 18.2
Òºâèéí á¿ñèéí ÿäóó áóñ à/ 62.5 11.0 10.9 2.0 7.5 14.0 1.2 19.5
Òºâèéí á¿ñèéí ÿäóó à/ 80.1 6.4 4.9 1.1 7.9 6.8 0.7 15.4
Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó áóñ 68.0 13.9 9.4 1.6 9.9 13.7 0.7 20.6
Ç¿¿í á¿ñèéí ÿäóó 73.5 8.7 3.5 3.0 11.4 8.3 0.5 15.1
132
Õ¿ñíýãò Ã.52. Óäààí ýäýëãýýò áàðàà
À÷ààíû
Óãààëãûí Öàõèëãààí áîëîí õ¿íä Ñóóäëûí Áàéð, îðîí
Êîìïüþòåð Õºðãºã÷ Òåëåâèçîð Ìîòîöèêë Ãýð
ìàøèí ¿¿ñã¿¿ð äààöûí ìàøèí ñóóö
ìàøèí
Óëñûí äóíäàæ 32.1 77.4 69.8 12.6 92.1 17.8 9.5 31.3 44.9 49.3
Áàéðøèë
Õîò 43.4 94.2 84.9 1.0 97.4 2.3 4.8 37.6 29.2 61.2
Õºäºº 12.2 48.0 43.5 33.1 82.9 44.9 17.9 20.2 72.4 28.5
Óëààíáààòàð 49.2 96.3 88.0 0.6 98.0 0.6 3.6 40.3 24.8 65.2
Àéìãèéí òºâ 31.6 90.0 78.7 1.8 96.1 5.6 7.0 32.2 37.9 53.3
Ñóìûí òºâ 19.5 77.5 69.5 8.2 91.4 25.1 12.3 24.3 53.1 41.4
Õºäºº íóòàã 5.1 18.8 17.6 57.7 74.6 64.5 23.5 16.0 91.5 15.7
Áàðóóí 18.3 55.2 48.3 30.6 78.2 36.2 13.2 26.9 82.7 39.2
Õàíãàé 16.4 57.2 52.3 26.9 89.7 35.0 11.3 23.0 61.6 35.3
Òºâ à/ 23.6 75.9 65.5 11.4 92.9 22.4 16.1 26.7 42.9 36.9
Ç¿¿í 19.2 65.6 60.6 15.3 88.0 26.8 16.8 20.1 53.2 42.4
ßäóó áóñ 40.0 81.7 74.3 11.9 93.7 15.5 10.4 37.9 38.3 56.6
ßäóó 11.0 65.9 58.0 14.6 87.9 23.7 7.1 13.8 62.3 30.1
ÕÀÂÑÐÀËÒ Ä.
ßÄÓÓÐËÛÍ ÒÎÎÖÎÎÍÓÓÄÛÍ ÑÒÀÍÄÀÐÒ
ÀËÄÀÀ ÁÀ ÈÒÃÝÌÆËÝËÒ ÈÍÒÅÐÂÀËÓÓÄ
134 ÕÀÂÑÐÀËÒ Ä. ßÄÓÓÐËÛÍ ÒÎÎÖÎÎÍÓÓÄÛÍ ÑÒÀÍÄÀÐÒ ÀËÄÀÀ ÁÀ ÈÒÃÝÌÆËÝËÒ ÈÍÒÅÐÂÀËÓÓÄ
Õ¿ñíýãò Ä.1. ßäóóðëûí áàéäàë, õîò, õºäººãººð

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä 16,174
Á¿ëýã 3
ÒÀØÍ 1,800
Ñòàíäàðò
Òîîöîîëîë [95% èòãýìæëýëò èíòåðâàë] ¯ç¿¿ëýëò¿¿ä
àëäàà
ßäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý
Óëñûí äóíäàæ 21.6 0.7 20.3 22.9 16 174
Õîò 18.8 0.9 17.2 20.5 8 981
Õºäºº 26.4 1.0 24.5 28.2 7 193
ßäóóðëûí ã¿íçãèéðýëò
Óëñûí äóíäàæ 5.2 0.2 4.8 5.7 16 174
Õîò 4.9 0.3 4.4 5.4 8 981
Õºäºº 5.8 0.3 5.3 6.4 7 193
ßäóóðëûí ìýäðýìæ
Óëñûí äóíäàæ 1.9 0.1 1.7 2.1 16 174
Õîò 1.9 0.1 1.6 2.1 8 981
Õºäºº 2.0 0.1 1.7 2.2 7 193
Ñàíàìæ: ßäóóðëûí õýìæèãäýõ¿¿í¿¿äèéã ñóäàëãààíû äèçàéí áóþó á¿ëýãëýëò, ò¿¿âýðëýëòèéí àíõàí øàòíû íýãæ¿¿ä,
õ¿í àìûí æèíã àâ÷ ¿çýí òîîöñîí.
ÕÀÂÑÐÀËÒ Ä. ßÄÓÓÐËÛÍ ÒÎÎÖÎÎÍÓÓÄÛÍ ÑÒÀÍÄÀÐÒ ÀËÄÀÀ ÁÀ ÈÒÃÝÌÆËÝËÒ ÈÍÒÅÐÂÀËÓÓÄ 135
Õ¿ñíýãò Ä.2. ßäóóðëûí áàéäàë, ñóóðüøëààð

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä 16,174
Á¿ëýã 3
ÒÀØÍ 1,800
Ñòàíäàðò
àëäàà
Óëààíáààòàð 16.4 1.2 14.1 18.7 3 581
Àéìãèéí òºâ 23.8 1.0 21.9 25.7 5 400
Ñóìûí òºâ 24.7 1.1 22.6 26.8 3 794
Õºäºº íóòàã 27.9 1.5 25.0 30.8 3 399
Óëààíáààòàð 4.5 0.4 3.7 5.2 3 581
Àéìãèéí òºâ 5.8 0.3 5.2 6.4 5 400
Ñóìûí òºâ 5.7 0.4 5.0 6.4 3 794
Õºäºº íóòàã 6.0 0.4 5.1 6.8 3 399
Óëààíáààòàð 1.7 0.2 1.4 2.1 3 581
Àéìãèéí òºâ 2.1 0.1 1.8 2.4 5 400
Ñóìûí òºâ 2.0 0.2 1.6 2.4 3 794
Õºäºº íóòàã 1.9 0.2 1.6 2.3 3 399
Õ¿ñíýãò Ä.3. ßäóóðëûí áàéäàë, á¿ñýýð

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä 16,174
Á¿ëýã 3
ÒÀØÍ 1,800
Ñòàíäàðò
àëäàà
Áàðóóí 26.0 1.2 23.7 28.4 3 120
Õàíãàé 25.3 1.4 22.6 28.0 3 720
Òºâ 22.2 1.3 19.7 24.8 3 881
Ç¿¿í 31.4 1.8 28.0 34.9 1 872
Óëààíáààòàð 16.4 1.2 14.1 18.7 3 581
Áàðóóí 5.3 0.3 4.7 6.0 3 120
Õàíãàé 5.4 0.4 4.7 6.1 3 720
Òºâ 5.5 0.5 4.6 6.4 3 881
Ç¿¿í 8.6 0.6 7.3 9.8 1 872
Óëààíáààòàð 4.5 0.4 3.7 5.2 3 581
Áàðóóí 1.7 0.1 1.4 2.0 3 120
Õàíãàé 1.7 0.1 1.5 2.0 3 720
Òºâ 2.1 0.2 1.6 2.6 3 881
Ç¿¿í 3.3 0.3 2.6 3.9 1 872
Óëààíáààòàð 1.7 0.2 1.4 2.1 3 581
Õ¿ñíýãò Ä.4. ßäóóðëûí áàéäàë, ñóäàëãààíû óëèðëààð

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä 16,174
Á¿ëýã 3
ÒÀØÍ 1,800
Ñòàíäàðò
àëäàà
1-3 ñàð 23.9 1.3 21.4 26.5 4 049
4-6 ñàð 23.7 1.5 20.8 26.6 4 041
7-9 ñàð 17.4 1.0 15.4 19.4 4 044
10-12 ñàð 21.2 1.4 18.4 24.0 4 040
1-3 ñàð 5.8 0.4 5.0 6.6 4 049
4-6 ñàð 6.1 0.5 5.1 7.0 4 041
7-9 ñàð 4.0 0.3 3.4 4.6 4 044
10-12 ñàð 5.1 0.4 4.2 5.9 4 040
1-3 ñàð 2.1 0.2 1.7 2.4 4 049
4-6 ñàð 2.3 0.2 1.9 2.8 4 041
7-9 ñàð 1.4 0.1 1.2 1.7 4 044
10-12 ñàð 1.8 0.2 1.4 2.2 4 040
Õ¿ñíýãò Ä.5. ßäóóðëûí áàéäàë, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí íàñààð

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä 16,174
Á¿ëýã 3
ÒÀØÍ 1,800
Ñòàíäàðò
àëäàà
<30 18.5 1.3 16.0 21.0 2 043
30-39 26.1 1.1 24.0 28.3 4 092
40-49 22.8 1.0 20.9 24.7 4 062
50-59 19.6 1.1 17.4 21.8 3 277
60+ 14.1 1.1 12.0 16.2 2 700
<30 4.2 0.4 3.4 5.0 2 043
30-39 6.4 0.4 5.7 7.1 4 092
40-49 5.6 0.3 4.9 6.2 4 062
50-59 5.3 0.4 4.5 6.1 3 277
60+ 2.7 0.3 2.2 3.3 2 700
<30 1.4 0.2 1.1 1.8 2 043
30-39 2.3 0.2 2.0 2.6 4 092
40-49 2.1 0.2 1.7 2.4 4 062
50-59 2.1 0.2 1.6 2.5 3 277
60+ 0.8 0.1 0.6 1.1 2 700
Õ¿ñíýãò Ä.6. ßäóóðëûí áàéäàë, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí õ¿éñýýð

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä 16,174
Á¿ëýã 3
ÒÀØÍ 1,800
Ñòàíäàðò
àëäàà
Ýðýãòýé 21.0 0.7 19.6 22.3 12 630.0
Ýìýãòýé 24.4 1.4 21.7 27.2 3 544.0
Ýðýãòýé 5.0 0.2 4.6 5.4 12 630.0
Ýìýãòýé 6.5 0.5 5.5 7.4 3 544.0
Ýðýãòýé 1.8 0.1 1.6 1.9 12 630.0
Ýìýãòýé 2.5 0.2 2.1 3.0 3 544.0
Õîò, õºäºº
Õîòûí, ýðýãòýé 17.3 0.9 15.5 19.1 6 714.0
Õºäººãèéí, ýðýãòýé 26.7 1.0 24.7 28.7 5 916.0
Õîòûí, ýìýãòýé 24.6 1.7 21.2 28.0 2 267.0
Õºäººãèéí, ýìýãòýé 24.0 1.9 20.2 27.8 1 277.0
Õîòûí, ýðýãòýé 4.4 0.3 3.9 4.9 6 714.0
Õîòûí, ýìýãòýé 6.8 0.6 5.6 8.0 2 267.0
Õîòûí, ýðýãòýé 1.6 0.1 1.4 1.9 6 714.0
Õîòûí, ýìýãòýé 2.7 0.3 2.1 3.3 2 267.0
Õ¿ñíýãò Ä.7. ßäóóðëûí áàéäàë,

ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí ýçýìøñýí áîëîâñðîëûí äýýä ò¿âøíýýð
¯ç¿¿ëýëò¿¿ä 16,174
Á¿ëýã 3
ÒÀØÍ 1,800
Ñòàíäàðò
àëäàà

Áîëîâñðîëã¿é 45.0 2.3 40.5 49.6 812
Áàãà 31.1 1.8 27.6 34.6 1 856
Á¿ðýí áóñ äóíä 32.4 1.2 30.1 34.7 3 337
Á¿ðýí äóíä 24.8 1.2 22.4 27.2 4 169
Òåõíèêèéí áîëîí
ìýðãýæëèéí 18.8 1.5 15.9 21.7 1 829
Òóñãàé ìýðãýæëèéí äóíä 12.8 1.6 9.7 15.9 1 075
Äèïëîìûí äýýä 4.9 1.0 3.0 6.7 1 209
Áàêàëàâð 4.5 0.7 3.1 5.8 1 688
Ìàãèñòð 5.5 4.3 -2.9 13.9 177
Äîêòîð 0.0 0.0 0.0 0.0 22
Áîëîâñðîëã¿é 12.3 1.0 10.4 14.3 812
Áàãà 7.3 0.6 6.1 8.4 1 856
Á¿ðýí áóñ äóíä 8.1 0.4 7.3 8.8 3 337
Á¿ðýí äóíä 6.1 0.4 5.3 6.9 4 169
ìýðãýæëèéí 4.7 0.5 3.7 5.7 1 829
Äèïëîìûí äýýä 0.9 0.2 0.5 1.4 1 209
Áàêàëàâð 0.8 0.2 0.5 1.1 1 688
Ìàãèñòð 1.1 1.0 -0.8 3.0 177
Äîêòîð 0.0 0.0 0.0 0.0 22
Áîëîâñðîëã¿é 4.8 0.6 3.6 5.9 812
Áàãà 2.6 0.3 2.1 3.2 1 856
Á¿ðýí áóñ äóíä 3.0 0.2 2.6 3.3 3 337
Á¿ðýí äóíä 2.2 0.2 1.8 2.6 4 169
ìýðãýæëèéí 1.7 0.2 1.2 2.2 1 829
Äèïëîìûí äýýä 0.3 0.1 0.1 0.4 1 209
Áàêàëàâð 0.2 0.1 0.1 0.4 1 688
Ìàãèñòð 0.2 0.2 -0.2 0.7 177
Äîêòîð 0.0 0.0 0.0 0.0 22
Õ¿ñíýãò Ä.8. ßäóóðàë áà ìàë àæ àõóé

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä 16,174
Á¿ëýã 3
ÒÀØÍ 1,800
Ñòàíäàðò
àëäàà
Ìàë÷èí áóñ 20.6 0.8 19.0 22.2 10 239
Ìàë÷èí 23.7 1.0 21.8 25.6 5 935
Ìàë÷èí áóñ 5.4 0.3 4.9 6.0 10 239
Ìàë÷èí 4.9 0.3 4.3 5.4 5 935
Ìàë÷èí áóñ 2.1 0.1 1.8 2.3 10 239
Ìàë÷èí 1.5 0.1 1.3 1.7 5 935
Õîò, õºäººãººð
Õîòûí, ìàë÷èí áóñ 19.0 0.9 17.2 20.8 7 963
Õºäººãèéí, ìàë÷èí áóñ 30.6 1.5 27.6 33.5 2 276
Õîòûí, ìàë÷èí 17.2 1.7 13.8 20.6 1 018
Õºäººãèéí, ìàë÷èí 24.9 1.1 22.7 27.1 4 917
Õîòûí, ìàë÷èí áóñ 5.0 0.3 4.4 5.6 7 963
Õîòûí, ìàë÷èí 4.0 0.7 2.7 5.3 1 018
Õºäººãèéí, ìàë÷èí 5.0 0.3 4.4 5.6 4 917
Õîòûí, ìàë÷èí áóñ 1.9 0.1 1.6 2.2 7 963
Õîòûí, ìàë÷èí 1.4 0.3 0.7 2.0 1 018
Õºäººãèéí, ìàë÷èí 1.6 0.1 1.3 1.8 4 917
Õ¿ñíýãò Ä.9. ßäóóðëûí áàéäàë, õàäãàëàìæèéí áàéäëààð

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä 16,174
Á¿ëýã 3
ÒÀØÍ 1,800
Ñòàíäàðò
àëäàà
Õàäãàëàìæã¿é 26.4 0.8 24.8 27.9 10 878
Õàäãàëàìæòàé 12.6 0.7 11.1 14.0 5 296
Õàäãàëàìæã¿é 6.6 0.3 6.1 7.1 10 878
Õàäãàëàìæòàé 2.7 0.2 2.3 3.1 5 296
Õàäãàëàìæã¿é 2.5 0.1 2.2 2.7 10 878
Õàäãàëàìæòàé 0.9 0.1 0.7 1.0 5 296
Õîò: Õàäãàëàìæã¿é 23.9 1.1 21.8 26.0 5 957
Õºäºº: Õàäãàëàìæã¿é 30.6 1.1 28.4 32.8 4 921
Õîò: Õàäãàëàìæòàé 9.5 0.9 7.8 11.3 3 024
Õºäºº: Õàäãàëàìæòàé 18.1 1.2 15.7 20.5 2 272
Õîò: Õàäãàëàìæã¿é 6.5 0.4 5.8 7.2 5 957
Õîò: Õàäãàëàìæã¿é 2.5 0.2 2.2 2.9 5 957
Õ¿ñíýãò Ä.10. ßäóóðàë áà çýýë

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä 16,174
Á¿ëýã 3
ÒÀØÍ 1,800
Ñòàíäàðò
àëäàà
Çýýëã¿é 24.5 0.9 22.6 26.3 8 246
Çýýëòýé 18.1 0.7 16.7 19.6 7 928
Çýýëã¿é 6.5 0.3 5.8 7.1 8 246
Çýýëòýé 3.8 0.2 3.4 4.2 7 928
Çýýëã¿é 2.5 0.2 2.2 2.8 8 246
Çýýëòýé 1.2 0.1 1.1 1.4 7 928
Õîò: Çýýëã¿é 20.8 1.2 18.5 23.2 4 733
Õºäºº: Çýýëã¿é 32.4 1.3 29.7 35.0 3 513
Õîò: Çýýëòýé 16.1 1.0 14.2 17.9 4 248
Õºäºº: Çýýëòýé 21.0 1.1 18.8 23.2 3 680
Õîò: Çýýëã¿é 5.9 0.4 5.1 6.7 4 733
Õºäºº: Çýýëã¿é 7.7 0.4 6.8 8.5 3 513
Õîò: Çýýëòýé 3.5 0.3 3.0 4.0 4 248
Õºäºº: Çýýëòýé 4.2 0.3 3.6 4.8 3 680
Õîò: Çýýëã¿é 2.3 0.2 2.0 2.7 4 733
Õºäºº: Çýýëã¿é 2.7 0.2 2.3 3.1 3 513
Õîò: Çýýëòýé 1.2 0.1 0.9 1.4 4 248
Õºäºº: Çýýëòýé 1.4 0.1 1.1 1.6 3 680
Õ¿ñíýãò Ä.11. ßäóóðëûí áàéäàë, ñóóöíû òºðëººð

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä 16,174
Á¿ëýã 3
ÒÀØÍ 1,800
Ñòàíäàðò
àëäàà
Ãýð 33.4 1.0 31.5 35.3 7 758
Òîõèëîã ñóóö 1.8 0.4 1.1 2.5 2 794
Áàéøèí 19.5 0.9 17.8 21.3 5 329
Áóñàä 25.4 3.2 19.1 31.7 293
Ãýð 8.6 0.4 7.9 9.3 7 758
Òîõèëîã ñóóö 0.3 0.1 0.2 0.4 2 794
Áàéøèí 4.2 0.3 3.7 4.7 5 329
Áóñàä 7.1 1.3 4.6 9.6 293
Ãýð 3.3 0.2 2.9 3.6 7 758
Òîõèëîã ñóóö 0.1 0.0 0.0 0.1 2 794
Áàéøèí 1.4 0.1 1.1 1.6 5 329
Áóñàä 2.6 0.7 1.3 3.9 293
Õîòûí, ãýð 38.6 1.5 35.6 41.7 2 904
Õºäººãèéí, ãýð 29.6 1.2 27.2 32.0 4 854
Õîòûí, òîõèëîã ñóóö 1.5 0.4 0.8 2.2 2 566
Õºäººãèéí, òîõèëîã ñóóö 8.1 2.3 3.5 12.7 228
Õîòûí, áàéøèí 18.9 1.1 16.7 21.0 3 343
Õºäººãèéí, áàéøèí 21.0 1.5 18.0 23.9 1 986
Õîòûí, áóñàä 27.0 3.9 19.4 34.5 168
Õºäººãèéí, áóñàä 20.4 4.4 11.8 28.9 125
Õîòûí, ãýð 11.3 0.6 10.0 12.5 2 904
Õºäººãèéí, ãýð 6.7 0.4 5.9 7.4 4 854
Õîòûí, áàéøèí 4.1 0.3 3.5 4.7 3 343
Õîòûí, áóñàä 7.6 1.6 4.4 10.9 168
Õºäººãèéí, áóñàä 5.4 1.5 2.5 8.3 125
Õîòûí, ãýð 4.6 0.3 3.9 5.3 2 904
Õºäººãèéí, ãýð 2.3 0.2 1.9 2.6 4 854
Õîòûí, áàéøèí 1.3 0.1 1.1 1.6 3 343
Õîòûí, áóñàä 2.8 0.9 1.1 4.5 168
Õºäººãèéí, áóñàä 1.8 0.6 0.6 3.0 125
Õ¿ñíýãò Ä.12. ßäóóðàë áà ñàéæðóóëñàí óñàí õàíãàìæ

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä 16,174
Á¿ëýã 3
ÒÀØÍ 1,800
Ñòàíäàðò
àëäàà
¯ã¿é 28.7 1.2 26.3 31.1 5 328
Òèéì 18.6 0.7 17.2 20.0 10 846
¯ã¿é 6.8 0.4 6.0 7.5 5 328
Òèéì 4.6 0.2 4.1 5.1 10 846
¯ã¿é 2.4 0.2 2.1 2.8 5 328
Òèéì 1.7 0.1 1.5 1.9 10 846
Õîò: ¯ã¿é 29.8 2.7 24.5 35.2 1 480
Õºäºº: ¯ã¿é 28.2 1.3 25.7 30.7 3 848
Õîò: Òèéì 17.0 0.9 15.3 18.7 7 501
Õºäºº: Òèéì 24.0 1.3 21.6 26.5 3 345
Õîò: ¯ã¿é 8.2 0.9 6.4 9.9 1 480
Õºäºº: ¯ã¿é 6.1 0.4 5.4 6.8 3 848
Õîò: Òèéì 4.4 0.3 3.8 4.9 7 501
Õºäºº: Òèéì 5.5 0.4 4.6 6.3 3 345
Õîò: ¯ã¿é 3.2 0.4 2.4 4.1 1 480
Õºäºº: ¯ã¿é 2.1 0.2 1.7 2.4 3 848
Õîò: Òèéì 1.6 0.1 1.4 1.9 7 501
Õºäºº: Òèéì 1.9 0.2 1.5 2.3 3 345
Õ¿ñíýãò Ä.13. ßäóóðàë áà ñàéæðóóëñàí àðèóí öýâðèéí áàéãóóëàìæ

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä 16,174
Á¿ëýã 3
ÒÀØÍ 1,800
Ñòàíäàðò
àëäàà
¯ã¿é 30.1 1.4 27.4 32.8 3 599
Òèéì 19.4 0.7 18.0 20.8 12 575
¯ã¿é 6.9 0.4 6.1 7.7 3 599
Òèéì 4.8 0.2 4.3 5.3 12 575
¯ã¿é 2.4 0.2 2.1 2.8 3 599
Òèéì 1.8 0.1 1.6 2.0 12 575
Õîò: ¯ã¿é 40.1 3.3 33.7 46.6 441
Õºäºº: ¯ã¿é 28.3 1.5 25.3 31.3 3 158
Õîò: Òèéì 17.8 0.9 16.1 19.4 8 540
Õºäºº: Òèéì 24.6 1.1 22.5 26.7 4 035
Õîò: ¯ã¿é 11.2 1.3 8.7 13.7 441
Õºäºº: ¯ã¿é 6.2 0.4 5.4 7.0 3 158
Õîò: Òèéì 4.6 0.3 4.0 5.1 8 540
Õºäºº: Òèéì 5.5 0.4 4.8 6.3 4 035
Õîò: ¯ã¿é 4.4 0.7 3.1 5.7 441
Õºäºº: ¯ã¿é 2.0 0.2 1.7 2.4 3 158
Õîò: Òèéì 1.7 0.1 1.5 2.0 8 540
Õºäºº: Òèéì 1.9 0.2 1.5 2.3 4 035
Õ¿ñíýãò Ä.14. ßäóóðàë áà öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷íèé õàíãàìæ

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä 16,174
Á¿ëýã 3
ÒÀØÍ 1,800
Ñòàíäàðò
àëäàà
¯ã¿é 27.9 1.4 25.1 30.7 3 458
Òèéì 20.1 0.7 18.7 21.5 12 716
¯ã¿é 6.0 0.4 5.2 6.8 3 458
Òèéì 5.1 0.2 4.6 5.5 12 716
¯ã¿é 2.0 0.2 1.6 2.3 3 458
Òèéì 1.9 0.1 1.7 2.1 12 716
Õîò: ¯ã¿é 34.3 6.6 21.4 47.2 102
Õºäºº: ¯ã¿é 27.7 1.5 24.9 30.6 3 356
Õîò: Òèéì 18.7 0.9 17.0 20.4 8 879
Õºäºº: Òèéì 25.0 1.1 22.8 27.2 3 837
Õîò: ¯ã¿é 11.7 3.3 5.2 18.3 102
Õºäºº: ¯ã¿é 5.8 0.4 5.1 6.6 3 356
Õîò: Òèéì 4.9 0.3 4.3 5.4 8 879
Õºäºº: Òèéì 5.8 0.4 5.0 6.6 3 837
Õîò: ¯ã¿é 5.1 1.9 1.4 8.8 102
Õºäºº: ¯ã¿é 1.9 0.2 1.6 2.2 3 356
Õîò: Òèéì 1.8 0.1 1.6 2.1 8 879
Õºäºº: Òèéì 2.1 0.2 1.7 2.5 3 837
Õ¿ñíýãò Ä.15. ßäóóðàë áà ñàéæðóóëñàí óñàí õàíãàìæ,

ñàéæðóóëñàí àðèóí öýâðèéí áàéãóóëàìæ
¯ç¿¿ëýëò¿¿ä 16,174
Á¿ëýã 3
ÒÀØÍ 1,800
Ñòàíäàðò
àëäàà
¯ã¿é 29.1 1.1 26.9 31.3 6 435
Òèéì 17.3 0.7 15.9 18.8 9 739
¯ã¿é 6.9 0.3 6.2 7.6 6 435
Òèéì 4.3 0.2 3.8 4.8 9 739
¯ã¿é 2.5 0.2 2.1 2.8 6 435
Òèéì 1.6 0.1 1.4 1.8 9 739
Õîò: ¯ã¿é 31.5 2.3 27.0 36.0 1 803
Õºäºº: ¯ã¿é 28.0 1.2 25.6 30.4 4 632
Õîò: Òèéì 16.0 0.8 14.4 17.7 7 178
Õºäºº: Òèéì 23.0 1.4 20.3 25.7 2 561
Õîò: ¯ã¿é 8.5 0.8 7.0 10.0 1 803
Õºäºº: ¯ã¿é 6.1 0.3 5.5 6.8 4 632
Õîò: Òèéì 4.1 0.3 3.6 4.6 7 178
Õºäºº: Òèéì 5.2 0.5 4.2 6.2 2 561
Õîò: ¯ã¿é 3.3 0.4 2.6 4.1 1 803
Õºäºº: ¯ã¿é 2.1 0.2 1.8 2.3 4 632
Õîò: Òèéì 1.5 0.1 1.3 1.8 7 178
Õºäºº: Òèéì 1.8 0.3 1.3 2.3 2 561

Ядуурлын дүр төрх-2014

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ядуурлын дүр төрх-2014

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ

¯ÍÄÝÑÍÈÉ ÑÒÀÒÈÑÒÈÊÈÉÍ ÕÎÐÎÎ

ßÄÓÓÐËÛÍ Ä¯Ð ÒªÐÕ-2014

¯íäýñíèé ñòàòèñòèêèéí õîðîîíîîñ ýðõëýí ãàðãàâ.

ÒÎÂ×ÈËÑÎÍ ¯ÃÑÈÉÍ ÆÀÃÑÀÀËÒ

¯íäýñíèé ñòàòèñòèêèéí õîðîî (¯ÑÕ) íü õóóëèàð õ¿ëýýñýí ¿¿ðãèéíõýý õ¿ðýýíä

¯ÑÕ íü ÿäóóðëûí òàëààðõ áîäèòîé òîî, ìýäýýëëèéã îëîí óëñàä õ¿ëýýí

Ýíýõ¿¿ ñóäàëãààíû òîî ìýäýýëýë, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàí íü çºâõºí òºðèéí áîäëîãî

Ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íã áîëîâñðóóëàõ á¿õèé ë øàòàíä õàìòðàí àæèëëàæ ýöñèéí

ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ¯ÍÄÝÑÍÈÉ ÑÒÀÒÈÑÒÈÊÈÉÍ ÕÎÐÎÎÍÛ ÄÀÐÃÀ

Ýíý á¿ëýã íü äàðààõ ãóðâàí çîðèëãûã

1.1 ßäóóðëûí õýìæ¿¿ð øóãàìààñ 5.2 õóâèàð äîîø õýðýãëýýòýé

Ñàíàìæ: Ñóäàëãààíû çîõèîìæîîñ õàìààðñàí ñòàíäàðò

ßäóóðëûí ã¿íçãèéðýëò íü õ¿í

äîîãóóð áàéãààã òîäîðõîéëäãîîðîî 0

Õýðýãëýýã õýâòýý òýíõëýã, øóãàìûã íýìýãä¿¿ëýõ òîõèîëäîëä

øóãàìä îéð õýðýãëýýòýé õ¿ì¿¿ñ íýëýýä ßäóóðëûí øóãàìûã ºñãºæ,

ºñãºõºä áóþó ÿäóóðëûí øóãàì 190,645 ñóóðüøëààð àâ÷ ¿çëýý. Çàñãèéí

Õ¿ñíýãò 1.3. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, á¿ñýýð

2. Áàðóóí á¿ñýä Áàÿí-ªëãèé, Ãîâü-Àëòàé, Çàâõàí, Óâñ,

ñóóäàã õýäèé ÷ ÿäóó÷óóäûí 18.2 õóâü äºðâºí ¿íäñýí ñóóðüøëààð õàðóóëëàà.

Õ¿ñíýãò 1.4. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ñóóðüøëààð

3. Íýã ãðàôèêò 2 áà ò¿¿íýýñ äýýø ñóóðüøëààð íýã õ¿íä

1 îéðîëöîî áàéãàà íü õàðàãäàæ áàéíà.

.4 Ñ¿¿ëèéí æèëä ÿäóóðëûí òºëºâ

á¿ñýä ÿäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý îíóóäàä òºðººñ ¿íäýñíèé ¿éëäâýðò

õóâèéí æèí 2012 îíûõîîñ 4.8 ïóíêòýýð 2014

Òºâèéí á¿ñèéíõ áàãà çýðýã áóþó 0

0.6 ïóíêòýýð ºññºí áàéíà. ßäóóðàë 0 200 400 600 800

õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä áîëîí òºð çàñãèéí

4. Òýãø áóñ áàéäëûí Åðºíõèé Ýíòðîïè àíãèéí

Ò¿¿í÷ëýí òýãø áóñ áàéäëûí1 1 Çóðàã 1.6. Õ¿í àìûí õýðýãëýýíèé

Хүн амын өсөн нэмэгдэх хувь

¿ç¿¿ëäýã. Çóðàã 1.5-ä Ëîðåíöûí 15.0

Ëîðåíöûí ìóðóé òýãø õóâààðèëàëòûí0 0

Хүн амын өсөн нэмэгдэх хувь

Хүн амын өсөн нэмэгдэх хувь

àðãà áîë Çóðàã 1.6, 1.7-ä ä¿ðñëýí

1.7 ßäóóðëûí ººð÷ëºëòèéã Õàðèí ã¿íçãèéðýëòèéí õóâüä

Õ¿ñíýãò 1.7. ßäóóðëûí ººð÷ëºëòèéã ºñºëòèéí áîëîí òýãø áóñ áàéäëûí

ßäóóðëûí ººð÷ëºëò -5.8 -1.8 -0.7

Àæ áàéäëûí ä¿ð òºðõ íü õ¿í àìûí ÿíç

2.1 Õýðýãëýýíèé õýâ øèíæ õýñýã íü ãóòàë, õóâöàñíû çàðäàë

6. Ìºíãºí ä¿íãýýð èëýðõèéëýãäñýí ìýäýýëýë íü îíû

ßäóó áîëîí ÿäóó áóñ õ¿ì¿¿ñèéí àìûí áîëîâñðîëûí äóíäàæ çàðäàë

õóâöàñíû çàðäëûí íèéò õýðýãëýýíä ßäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý íü

Хүн амын өсөн нэмэгдэх хувь

Çóðàã 2.1. ßäóóðëûí

.2 .2 15.0 àì á¿ëòýé ºðõèéí 5 õóâü íü ÿäóó áàéíà.

Õ¿ñíýãò 2.3. ßäóóðàë áà ºðõèéí àì á¿ëèéí òîî

Çóðàã 2.2. ßäóóðàë áà õ¿í 2.4 ªðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí øèíæ

ßäóóðëûí òàëààðõ çàðèì

Õ¿ñíýãò 2.4. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí íàñààð

áîëîâñðîëûí ò¿âøèí, àæèë ýðõëýëò, ¿ëäñýí 31 õóâü íü 50-ààñ äýýø íàñíû

Õ¿ñíýãò 2.5. ßäóóðëûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ºðõèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí õ¿éñýýð

ßäóóðëûí õàìðàëòûí õ¿ðýý 24.4 21.0 24.6 17.3 24.0 26.7

Íèéò ºðõèéí 18 õóâü íü ýìýãòýé áàéõ çýðýã àæ áàéäëûí áóñàä ÷óõàë

2.4.4 Àæèë ýðõëýëò ªðõèéí òýðã¿¿ëýã÷ íü áóñàä

(0.1) (0.1) (0.1) (0.2) (0.1) (0.4) (0.2)

2.5 Õºðºíãº õºäººãººð àâ÷ ¿çâýë õîòûí õ¿í àìûí

a/ Óëààíáààòàð õîòûã îðóóëààã¿é.

Ìàë àæ àõóé ýðõëýëò, àìüæèðãààíû ä¿ãíýõýä, ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä ìàë÷äûí

õóâü íü ÿäóó áàéõàä ìàë÷èí ºðõèéí