ĐỘT BIẾN ĐA BỘI

I, Tự đa bội.
1. Khái niệm và phân loại.
- Khái niệm: Là sự tăng số lượng NST đơn bội của cùng 1 loài lên
một số nguyên lần.
- Phân loại:
o Đa bội chẵn (2n, 4n, 6n)
o Đa bội lẻ (3n, 5n, 7n)
2. Cơ chế phát sinh.
- Trong giảm phân: Các tác nhân gây đột biến gây ra sự không
phân li của toàn bộ các cặp NST → tạo ra các giao tử không bình
thường (chứa cả 2n NST). Sự kết hợp giữa giao tử không bình
thường với giao tử bình thường hoặc giữa các giao tử không bình
thường với nhau sẽ tạo ra các đột biến đa bội.
 - Trong nguyên phân: Trong lần nguyên phân đầu tiên của hợp tử
(2n) tất cả các cặp NST không phân li → thể tứ bội (4n)

II, Dị đa bội.
1. Khái niệm.
- Khái niệm 1: Dị đa bội là hiện tượng làm gia tăng số bộ NST đơn
bội của hai loài khác nhau trong một tế bào. Loại đột biến này chỉ
phát sinh ở các con lai khác loài.
- Khái niệm 2: Thể dị đa bội là kết quả của quá trình lai xa và đa
bội hóa
o Lai xa: Loài A (2a) x Loài B (2b)
  Đời con: C có bộ NST a + b
o Đa bội hóa: Đời con C → D có bộ NST 2a + 2b (thể dị đa
bội)
 Thể dị đa bội mang hai bộ NST của hai loài khác nhau trong
cùng một tb.
 Giải thích: a,b là kí hiệu bộ NST đơn bội của hai loài A,B.
2. Cơ chế phát sinh.
 - Ví dụ điển hình: Thí nghiệm của nhà khoa học người Liên Xô
Karpecheno

- Kết quả & Ý nghĩa: Sản phẩm không hiệu quả như mong đợi,
nhưng cũng là một thành công nhất định. Ông là người đầu tiên
thành công để tạo ra 1 loài mới.
III, Hậu quả và vai trò.
1. Hậu quả
- Thể tự đa bội lẻ (3n,5n…) hầu như không có khả năng sinh giao
tử bình thường (bất thụ).
2. Vai trò
- Tạo giống cây trồng mới có năng suất, chất lượng tốt, quả không
hạt.
- Do số lượng NST trong tế bào tăng lên, lượng ADN tăng gấp bội
nên quá trình tổng hợp các chất hữu cơ xảy ra mạnh mẽ
 Thể đa bội có tế bào to, cơ quan sinh dưỡng lớn, phát triển
khỏe, chống chịu tốt
- Quan trọng trong quá trình tiến hóa vì góp phần hình thành loài
mới, chủ yếu là cái loài thực vật có hoa

IV, Một số câu hỏi luyện tập (dự phòng, không bắt buộc đưa vào
in4graphic)
CÂU HỎI RẤT QUAN TRỌNG ! CẦN ĐƯA VÀO
INFO(R)GRAPHIC:
“TẠI SAO DỊ ĐA BỘI TỒN TẠI Ở THỰC VẬT NHIỀU HƠN LÀ
ĐỘNG VẬT ?”
TRẢ LỜI: Động vật ít gặp loài đa bội do với các đột biến NST, động
vật rất nhạy cảm do có cơ chế thần kinh phát triển, thể đột biến thường
chết trong giai đoạn sơ sinh.

Câu 1: Phân biệt tự đa bội và dị đa bội. Thế nào là song nhị bội thể?
- Tự đa bội là hiện tượng tăng một số nguyên lần bộ NST đơn bội
của cùng 1 loài lớn hơn 2n; trong khi dị đa bội là hiện tượng tăng
nguyên lần bộ NST đơn bội của 2 loài khác nhau.
- Nếu ở con lai xảy ra đột biến đa bội làm tăng gấp đôi số lượng cả
2 bộ NST của hai loài khác nhau thì sẽ tạo ra thể dị đa bội (hay
thể song nhị bội)
Câu 2: Nêu một vài ví dụ về hiện tượng đa bội thế ở thực vật.
1. Tự đa bội: là sự tăng một số nguyên lần bộ NST đơn bội của cùng
một loài, trong đó 3n, 5n, 7n, … gọi là đa bội lẻ ; còn 4n, 6n,… là
đa bội chẵn.
2. Dị đa bội: là hiện tượng khi cả hai bộ NST của hai loài khác nhau
cùng tồn tại trong một tế bào. Thể dị đa bội được hình thành do lai
xa.
Câu 3: Nêu các đặc điểm của thể đa bội.
- Đa bội thể là trạng thái trong tế bào chứa ba hoặc nhiều hơn ba
lần số đơn bội NST (3n hoặc 4n, 5n…). Những cơ thể mang các
tế bào có 3n, 4n… NST gọi là thể đa bội.
- Thể đa bội: ở thực vật có cơ quan sinh dưỡng to, có kích thước
lớn, chứa nhiều chất dinh dưỡng, đa bội lẻ không hạt và có một
số đặc tính khác (SGK). Thể dị đa bội có thể tạo ra loài mới.
Câu 4: Hãy chọn câu đúng.
Sự không phân li của một cặp NST tương đồng ở tế bào sinh dưỡng sẽ
làm xuất hiện điều gì? Câu trả lời đúng là:

A. Tất cả các tế bào cùa cơ thể đểu mang đột biến.

B. Chỉ cơ quan sinh dục mang tế bào đột biến.
C. Tất cả các tế bào sinh dưỡng đểu mang đột biến, còn tế bào sinh dục
thì không.
D. Trong cơ thể sẽ có hai dòng tế bào: dòng bình thường và dòng mang
đột biến

Đáp án đúng: D. Trong cơ thể sẽ có hai dòng tế bào: dòng bình thường
và dòng mang đột biến.

Câu 5: Tại sao đột biến lệch bội thường gây hậu quả nặng nề cho thể đột
biến hơn là đột biến đa bội?
- Bởi vì sự tăng giảm số lượng của một hay một vài cặp NST một
cách khác thường đã làm mất cân bằng của toàn hệ gen nên các
thể lệch bội thường không sống được hay giảm sức sống, giảm
khả năng sinh sản.
- Thực tế cho thấy trong số các ca thai bị sảy tự nhiên có bất
thường về bộ NST thì thể 1 chiểm 15,3%, thể ba chiếm 53,7% ⟶
đa số lệch bội gây chết từ giai đoạn phôi, nếu sống được cũng
giảm sức sống và khả năng sinh sản.
VD: Hội chứng Down: 3 NST số 21 (NST số 21 có kích thước nhỏ nhất
trong bộ NST).