Napoleon Bonaparti

Napoleon Bonaparti (frengjisht; italisht: Napoleone Buonaparte; Ajaçio, 15 gusht 1769 - Ishulli Shën
Elena, 5 maj 1821) në jetën e tij ka qene politikan, gjeneral brilant lufte, Protektor i Lidhjes se Rhein-it,
Mbret i Italise dhe Konsull i Frances dhe mbas kurorezimit te tij ne Kathedralen Notre Dame de Paris ai u
shpall perandor i Francës. Ai e mbaroi shkollën ushtarake për fisniket në Paris falë një burse studimi te
cilën e përfitoi nga mbreti francez Luigji XVI.

Me përfundimin e shkollës ushtarake merr gradën e kapterrit në artilerinë franceze, me vone me

revolucionin francez do te gradohet me gradën gjeneral. Qeverisi Francën nga viti 1799, dhe u emërua
Konsull i Pare në nëntor te vitit 1799 deri në maj 1804 me vone behet Perandor Francez me emrin e
Napoleone I (Napoléon Ier) nga dhjetori 1804 deri në 14 prill 1814 dhe serisht nga 20 marsi deri në 22
qershor 1815. Në jetën e tij politike ka qene dhe President i Republikës Italiane nga viti 1803 deri në vitin
1805 dhe mbret i Italisë nga 1805 deri në 1814.

Ishte sovrani i pare nga dinastia e familjes Bonapart. U martua me Joséphine de Beauharnais në vitin
1796, dhe në martese te dyte u lidh me dukeshën Maria Luisa d'Asburgo-Lorena me 11 shkurt 1810, nga
kjo lishe martesore do t'i lindi fëmija i vetëm i biri, Napoleone Luigji i emëruar Mbreti i Romes (1822-
1832).

Figura e tij ishte një frymëzim për te gjithë si për artistet, muzikantet, politikanet dhe historianet nga
1800' deri në ditët e sotme.

Napoleone Buonaparte linde në Ajaccio në Korsikë një vit me vone nga stipulimi i Traktatit te Versailles
(maj 1768), fale këtij traktati Republika e Genoves i lente Francezet te hynin në Korsika, e cila u pushtua
nga ushtria e mbretit Luigji XV, kur mbaruan dyluftimet me banoret e vendit ishulli u be pjesë e pasurisë
personale e mbretit.

Familja Buonaparte i përkiste borgjezisë te vogël dhe kishte origjine nga fisniket e Toskanes. Babai i
Napoleonit, Carlo Maria Buonaparte, (Napoleoni e ndryshoi mbiemrin e nga Buonaparte në "Bonaparte"
mbas vdekjes se babait, dhe parapak dite për tu nisur në Itali), ishte avokat i cili i laureua në Universitetin
e Pisa-s bere shume kërkime për te vërtetuar dhe për te mare patentën nobiliare nga te afërmit e largët
Toskane, kjo patente nobiliate do ti jepte një prestigj te larte në atdhe, fale kësaj patente mundi te çonte
te dy fëmijët e tij për tu shkolluar në France.

Me 9 mars 1796 Napoleoni martoi Joséphine Tascher de La Pagerie, vejushe Beauharnais, grua e cila
ishte martuar me një ushtarak te dënuar me prerjen e kokës mbas revoluciont Francez. Vetëm dy dite
mbas martesës u nis në kokën e një ushtrie e formuar prej 38.000 ushtaresh te cilët ishin te armatosur
në mënyre te dobët. Kjo fushate ushtarake, i cili në planet e Drejtorisë Franceze, do te ishte veçese një
fushate strategjike sepse kishin planifikuar ta sulmonin Austrinë duke përshkruar lumin Rhein. Kjo ishte
fushata e Italisë e drejtuar nga gjeneral Napoleoni i cili u përballe me ushtrinë austriake në sfavor
numerik dhe logjistike, por këto fakte nuk e frikësuan Napoleonin i cili arriti te korrte një fitore te madhe
ndaj austriakeve.

Në 1802 Napoleoni zgjidhet President i Republikës Italiane titull te cilin do ta baj deri me 17 mars 1805
kur do de behet Mbret i Italisë. Me "Paqen e Amiens" te viti 1802 Anglia firmosi për paqen midis te dy
shteteve. Napoleoni kishte shkatërruar edhe një here koalicionin e ngritur kundër Francës, fitoi edhe
mbështetjen e zarit te Rusisë Aleksandri I. Në dy vitete e ardhshme Evropa jetone me në fund në paqe

Tashme konsull për jete, Napoleoni kishte praktikisht një fuqi absolute në France. Me 18 maj 1804 Senati
e proklamoi perandor te francezeve. Me 2 dhjetor te njëjtit vit, në katedralen e Notre-Dame në Paris,
celebrua ceremonia e kurorëzimit, ky kurorëzim u bekua nga papa Pio VII, Napoleoni kurorëzoi në radhe
te pare veten e vet perandor i francezeve, me pas u kurorëzua perandoreshe bashkëshortja e tij
Joséphine de Beauharnaisòù

Cavour

Cavour lindi në Torino gjatë sundimit Napoleonik, në një familje që kishte fituar prona gjatë pushtimit
francez. Ai ishte i dyti nga dy djemtë e Michele Giuseppe Francesco Antonio Benso, Markesha e 4-të e
Cavour dhe Konti i Isolabella dhe Leri, Zoti i Corveglia, Dusino, Mondonio, Ottiglio dhe Ponticelli, Bashkë-
Zoti i Castagnole, Cellarengo dhe Menabi, Cerea , San Salvatore Monferrato, Santena dhe Valfenera,
Baroni i Parë i Perandorisë Franceze (1781–1850) dhe gruaja e tij (1805) Adélaïde (Adèle) Suzanne,
Marchioness of Sellon (1780–1846), vetë me origjinë franceze. Kumbarët e tij ishin motra e Napoleonit,
Paulina, dhe burri i saj, Princi Camillo Borghese, pas të cilit u emërua Camillo.

Dorëzimi i Nicës në Francë theksoi shumë konfliktin midis Cavour dhe Giuseppe Garibaldi, pasi Nice ishte
vendlindja e heroit popullor. Dorëzimi i mburojës alpine të Piemonte mund të kompensohej vetëm nga
zgjerimi territorial në Italinë qendrore (me shpenzimet e Papës) dhe në Mbretërinë e Dy Siçilive. Por
Cavour, deri tani delja e zezë e diplomacisë evropiane që kishte prishur shumë shpesh qetësinë e saj, nuk
ishte në gjendje të merrte iniciativën, edhe pse Anglia tani favorizonte politikën e tij.

Ishte Garibaldi ai që zgjidhi ngërçin e shkaktuar nga pasiviteti i detyruar i Cavour. Duke lundruar me
mijëshin e tij të famshëm për në Siçili, ai shkatërroi sundimin e Burbonëve atje dhe në jug. Diplomacia e
guximshme e Piemontes dhe Kavourit dukej se për një moment u eklipsua nga bëmat ushtarake të heroit
me këmishë të kuqe, por më e rëndësishmja, tani u shfaqën skicat e para të rivalitetit midis një Italie të
moderuar, monarkiste dhe një Italie revolucionare, republikane. Rreziku i një këputjeje u shmang nga
sensi i mirë dhe madhështia e Garibaldit dhe nga një mashtrim diplomatik i Cavour. Cavour, duke mbajtur
qëndrimin e tij para Evropës si mbrojtës i ligjit dhe rendit kundër teprimeve revolucionare, dhe përpara
Napoleonit si mbrojtës i brezit të fundit të territorit papal kundër sulmit të Garibaldit, dërgoi një ushtri
nën Victor Emmanuel nëpër Marche dhe Umbria me qëllim që të kontrolloni "heroin e dy botëve" dhe
bashkoni dy Italitë në një mbretëri të bashkuar.

Garibaldi

Garibaldi lindi dhe u pagëzua Joseph-Marie Garibaldi[14][shënimi 2] më 4 korrik 1807 në Nice, e cila
ishte pushtuar nga Republika e Parë Franceze në 1792, në familjen Liguriane të Domenico Garibaldi nga
Chiavari[15] dhe Maria Rosa. Nicoletta Raimondi nga Loano.

Garibaldi ishte një ndjekës i nacionalistit italian Mazzini dhe përqafoi nacionalizmin republikan të lëvizjes
"Italia e re".[4] Ai u bë një mbështetës i bashkimit italian nën një qeveri republikane demokratike.
Megjithatë, duke u shkëputur nga Mazzini, ai u bashkua në mënyrë pragmatike me monarkistin Cavour
dhe Mbretërinë e Sardenjës në luftën për pavarësi, duke nënshtruar idealet e tij republikane ndaj atyre
nacionaliste derisa Italia u bashkua. Pasi mori pjesë në një kryengritje në Piemonte, ai u dënua me
vdekje, por u arratis dhe lundroi në Amerikën e Jugut, ku kaloi 14 vjet në mërgim, gjatë të cilave mori
pjesë në disa luftëra dhe mësoi artin e luftës guerile.[5] Në 1835 ai u bashkua me rebelët e njohur si
Ragamuffins (farrapos), në Luftën Ragamuffin në Brazil, dhe mori kauzën e tyre për krijimin e Republikës
Riograndense dhe më vonë Republikën Catarinese. Garibaldi gjithashtu u përfshi në Luftën Civile të
Uruguait, duke ngritur një forcë italiane të njohur si Redshirts, dhe ende festohet si një kontribues i
rëndësishëm në rindërtimin e Uruguait.

Në 1848, Garibaldi u kthye në Itali dhe komandoi dhe luftoi në fushatat ushtarake që përfundimisht çuan
në bashkimin italian. Qeveria e përkohshme e Milanos e bëri atë gjeneral dhe Ministri i Luftës e gradoi në
Gjeneral të Republikës Romake në 1849. Kur shpërtheu lufta e pavarësisë në prill 1859, ai udhëhoqi
Gjuetarët e tij të Alpeve në pushtimin e qyteteve të mëdha në Lombardia, duke përfshirë Varese dhe
Komon, dhe arriti në kufirin e Tirolit Jugor; lufta përfundoi me marrjen e Lombardisë. Një vit më pas, ai
drejtoi Ekspeditën e Njëmijëve në emër dhe me pëlqimin e Victor Emmanuel II.

Garibaldi u kthye në Itali në mes të trazirave të revolucioneve të 1848-ës në shtetet italiane dhe ishte një
nga themeluesit dhe drejtuesit e Partisë së Veprimit. Garibaldi i ofroi shërbimet e tij Charles Albertit të
Sardenjës, i cili shfaqte disa prirje liberale, por ai e trajtoi Garibaldin me gjakftohtësi dhe mosbesim. I
kundërshtuar nga piemontezët, ai dhe pasuesit e tij kaluan në Lombardi, ku i ofruan ndihmë qeverisë së
përkohshme të Milanos, e cila ishte rebeluar kundër pushtimit austriak. Në rrjedhën e Luftës së Parë të
Pavarësisë Italiane të pasuksesshme, Garibaldi udhëhoqi legjionin e tij drejt dy fitoreve të vogla në Luino
dhe Morazzone.

Pas disfatës dërrmuese të Piemonteve në Betejën e Novarës më 23 mars 1849, Garibaldi u zhvendos në
Romë për të mbështetur Republikën Romake të shpallur së fundmi në Shtetet Papale. Megjithatë, një
forcë franceze e dërguar nga Louis Napoleoni kërcënoi ta rrëzonte atë. Me nxitjen e Mazzinit, Garibaldi
mori komandën e mbrojtjes së Romës. Në luftimet pranë Velletri, Achille Cantoni i shpëtoi jetën. Pas
vdekjes së Kantonit, gjatë Betejës së Mentanës, Garibaldi shkroi romanin Cantoni Vullnetari.

Garibaldi gjatë rrethimit të Romës

Më 30 prill 1849, ushtria republikane, nën komandën e Garibaldit, mundi një ushtri numerikisht shumë
superiore franceze në portën Porta San Pancrazio të Romës. Më pas, mbërritën përforcimet franceze dhe
rrethimi i Romës filloi më 1 qershor.

Garibaldi u kthye në Itali në 1854. Duke përdorur një trashëgimi nga vdekja e vëllait të tij, ai bleu
gjysmën e ishullit italian të Caprera (në veri të Sardenjës), duke iu përkushtuar bujqësisë. Në 1859, Lufta
e Dytë Italiane e Pavarësisë (e njohur edhe si Lufta Franko-Austriake) shpërtheu në mes të komploteve të
brendshme në qeverinë e Sardenjës. Garibaldi u emërua gjeneral-major dhe formoi një njësi vullnetare të
quajtur Gjuetarët e Alpeve (Cacciatori delle Alpi). Që këtej e tutje, Garibaldi braktisi idealin republikan të
Mazzinit për çlirimin e Italisë, duke supozuar se vetëm monarkia e Sardenjës mund ta arrinte atë në
mënyrë efektive. Ai dhe vullnetarët e tij fituan mbi austriakët në Varese, Komo dhe vende të tjera.
I sëmurë dhe i mbyllur në shtrat nga artriti, Garibaldi bëri udhëtime në Kalabri dhe Siçili. Në vitin 1880,
ai u martua me Françeska Armosino, me të cilën më parë kishte tre fëmijë. Para dasmës, ai deklaroi se
nuk ishte katolik dhe ishte i gatshëm të bëhej protestant.[62][63] Megjithëse i lindur si i krishterë katolik,
ai hoqi dorë nga krishterimi në fund të jetës së tij dhe u bë deist dhe mbështetës i Masonerisë. Në shtratin
e tij të vdekjes, Garibaldi kërkoi që shtrati i tij të zhvendosej atje ku mund të shihte detin. Me vdekjen e tij
më 2 qershor 1882 në moshën pothuajse 75-vjeçare, dëshirat e tij për një varrim të thjeshtë dhe djegie nuk
u respektuan.