ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ;

Τηλεπικοινωνίες Δίκτυα
Κινητά τηλέφωνα
Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές

Ο κόσμος της Ηλεκτρονικής

Ιατρική

Ενέργεια

Διασκέδαση
Βιομηχανία
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ
 Τι περιέχουν οι ηλεκτρονικές συσκευές;

Το ολοκληρωμένο κύκλωμα Η κάρτα της ηλεκτρονικής συσκευής

Το δισκίο πυριτίου
Η ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΤΟ ΚΥΚΛΩΜΑ
 Από τι αποτελούνται τα ολοκληρωμένα κυκλώματα;

Το τρανζίστορ Το ηλεκτρονικό κύκλωμα Το φυσικό σχέδιο του ΟΚ

Ο Νόμος του
Moore:
«Ο αριθμός των
τρανζίστορ
ανά ψηφίδα
διπλασιάζεται
κάθε 18 μήνες».
Ίσχυσε τα τελευταία
40 χρόνια.
Μικρότερα σχήματα
οδηγούν σε
μεγαλύτερο αριθμό
τρανζίστορ ανά
μονάδα επιφανείας
(υψηλότερη πυκνότητα)
και υψηλότερη ταχύτητα.
 Μέχρι τώρα είδαμε…

• Η Ηλεκτρονική είναι παντού

• Αποτελεί ένα εξαιρετικά ανταγωνιστικό
πεδίο με ταχύτατο ρυθμό προόδου
• Στην αιχμή της τεχνολογίας
• Πιέζει στα άκρα τα όρια της ταχύτητας, του
βαθμού ολοκλήρωσης, των αυτοματισμών
 Μεθοδολογία αντιμετώπισης του
αντικειμένου της Ηλεκτρονικής

• Υλικά → Διατάξεις → Κυκλώματα

• Γνωστές Διατάξεις: Αντιστάσεις, Πυκνωτές, Πηνία
• Διατάξεις που θα μελετηθούν: Δίοδοι, Διπολικά
Τρανζίστορ (BJT), Τρανζίστορ Πεδίου (FET)
• Χρήση των Διατάξεων για τη σχεδίαση και
την ανάπτυξη Κυκλωμάτων
Γενικές Γνώσεις
 Βασικοί Νόμοι και Θεωρήματα
NOMOI (ΚΑΝΟΝΕΣ) ΤΟΥ KIRCHHOFF
Κόμβος σε ένα κύκλωμα είναι ένα σημείο στο οποίο συναντώνται τρεις ή
περισσότεροι αγωγοί.
Βρόχος είναι οποιοσδήποτε κλειστός αγώγιμος δρόμος.

• 1ος Κανόνας (των κόμβων): Τo αλγεβρικό άθροισμα των

ρευμάτων σε ένα κόμβο είναι ίσο με μηδέν.
ΣΙ = 0 (για κάθε κόμβο)
• 2ος Κανόνας (των βρόχων): To αλγεβρικό άθροισμα των τάσεων
κατά μήκος οποιουδήποτε βρόχου είναι ίσο με μηδέν.
ΣV = 0 (για κάθε βρόχο)

[Συμβάσεις για τα πρόσημα και την εφαρμογή των κανόνων]

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: Θεωρούμε γνωστά τα E1, r2, R, Ir2 και IR. Να υπολογιστούν τα Ir1, r1 και E2.
Ε1 r1

Ε2 r2
a
b
R

Άσκηση: Θεωρούμε γνωστά τα V και R. Να υπολογιστούν τα Ii, Req και Vab.

I
R
R

R
V a b

R 2R
ΔΙΑΙΡΕΤΗΣ ΤΑΣΗΣ

R2
Vo Vs
R1 R2

ΔΙΑΙΡΕΤΗΣ ΡΕΥΜΑΤΟΣ

R2
I1 Is
R1 R2
 ΘΕΩΡΗΜΑ ΤΗΣ ΕΠΑΛΛΗΛΙΑΣ

Η απόκριση ενός κυκλώματος είναι ανάλογη της διέγερσης που την προκαλεί.
Σε ένα γραμμικό δικτύωμα με δύο ή περισσότερες πηγές, το ρεύμα που διαρρέει
οποιοδήποτε παθητικό στοιχείο ή η τάση στα άκρα του μπορεί να υπολογιστεί
σαν το αλγεβρικό άθροισμα των επί μέρους ρευμάτων ή τάσεων που οφείλονται
σε καθεμιά από τις ανεξάρτητες πηγές όταν αυτή δρα χωριστά, με όλες τις άλλες
ανεξάρτητες πηγές απενεργοποιημένες.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: Να υπολογιστεί το ρεύμα i2

vs 3 1
i2' A A
R1 R2 8 4 4
R1 8 4
i2'' is 2A A
R1 R2 8 4 3
i2 i2' i2''
Θεώρημα Thevenin: Οποιοδήποτε γραμμικό κύκλωμα μπορεί να
αντικατασταθεί από μία πηγή τάσης σε σειρά με μία αντίσταση. Η τάση, Vth,
υπολογίζεται ώστε να δημιουργεί το ίδιο ρεύμα που εμφανίζει το δικτύωμα. Η
αντίσταση, Rth, ισούται με την αντίσταση που εμφανίζει το δικτύωμα με τις πηγές
βραχυκυκλωμένες.
Rth

Vth

Θεώρημα Norton: Οποιοδήποτε γραμμικό κύκλωμα μπορεί να αντικατασταθεί

από μία πηγή ρεύματος παράλληλα με μία αντίσταση. Το ρεύμα, IN, ισούται με το
ρεύμα βραχυκύκλωσης των ακροδεκτών και η αντίσταση, RΝ, όπως και στο
θεώρημα Thevenin.

IN
RN
Θεώρημα Thevenin-Norton:

Θεώρημα μέγιστης μεταφοράς ισχύος: Μια αντίσταση φόρτου δέχεται τη

μέγιστη ισχύ από ένα γραμμικό κύκλωμα αν ισούται με την αντίσταση Thevenin
του κυκλώματος αυτού. Στην περίπτωση αυτή RL= RTH, Vout=VTH/2 και
Pout=V2TH/4RTH.

RTH

VTH RL
Άσκηση 1: Για το κύκλωμα του σχήματος, να υπολογιστεί η αντίσταση φόρτου RL
για την οποία επιτυγχάνεται μέγιστη μεταφορά ισχύος στον φόρτο. Να υπολογιστεί
επίσης η μέγιστη αυτή ισχύς, PL.
Υπόδειξη: Να αντικατασταθεί το κύκλωμα μεταξύ των ακροδεκτών α και β (χωρίς
την RL) από το ισοδύναμό του κατά Thevenin και να υπολογιστούν η τάση
Thevenin Vth και η αντίσταση Thevenin Rth.
R1=4Ω α

+ +
V1= 10V V2= 15V
-
-
RL
R2=6Ω

β
Άσκηση 2: α) Υπολογίστε την τάση Vab. β) Αν βραχυκυκλωθούν μεταξύ τους
τα σημεία a και b, υπολογίστε τα ρεύματα που διαρρέουν τους τρεις κλάδους
του κυκλώματος χρησιμοποιώντας την αρχή της επαλληλίας.

8Ω 5Ω

2Ω 30V
20V
100V 10Ω
a Vab 9Ω
b

Άσκηση 3: Να υπολογιστούν και να σχεδιαστούν τα ισοδύναμα κατά

Thevenin και κατά Norton του παρακάτω κυκλώματος, με χρήση της αρχής της
επαλληλίας.
50Ω 25V
a

0,5Α 100Ω 300Ω

b
Δίθυρα ή Τετράπολα Δικτυώματα

I 1 y11V1 y12V2 V1 h11 I1 h12V2

I2 y21V1 y22V2 I2 h21 I1 h22V2
(a) (c)

V1 z11 I1 z12 I 2 I1 g11V1 g12 I 2

V2 z 21 I1 z 22 I 2 V2 g 21V1 g 22 I 2
(b) (d)
Ισοδύναμα Κυκλώματα για τα αντίστοιχα δίθυρα

I 1 y11V1 y12V2
I2 y21V1 y22V2

V1 z11 I1 z12 I 2
V2 z21 I1 z22 I 2

V1 h11 I1 h12V2
I2 h21 I1 h22V2

I1 g11V1 g12 I 2
V2 g 21V1 g 22 I 2
Αντιστοιχία μεταξύ των παραμέτρων:Αν γνωρίζουμε τις y παραμέτρους ενός
τετραπόλου μπορούμε να υπολογίσουμε τις h παραμέτρους.

Απόδειξη
Εφ’ όσον οι παράμετροι y και h αφορούν το ίδιο τετράπολο θα πρέπει τα αντίστοιχα
δικτυώματα να είναι ισοδύναμα μεταξύ τους.

I1 I2 I1 I2

I1 y11V1 y12V2 V1 h11 I1 h12V2

V1 I2 y21V1 y22V2 V2 V1 I2 h21 I1 h22V2 V2

I1 y12 I1 y12
V1 V2 V1 V2
I1 y11V1 y12V2 y11 y11 y11 y11
I2 y21V1 y22V2 I1 y12 y21 y12 y21
I2 y21 ( V2 ) y22V2 I2 I 1 ( y22 )V2
y11 y11 y11 y11

1 y12 y21 y12 y21

h11 h12 h21 h22 y22
y11 y11 y11 y11

Γενικά:Αν γνωρίζουμε ένα είδος παραμέτρων μπορούμε με τον τρόπο αυτό να

υπολογίσουμε οποιοδήποτε άλλο.
 Παράδειγμα: Υπολογίστε τις τιμές των z
παραμέτρων του κυκλώματος.

V1 R1 ( R2 R3 )
z11 I2 0 R1 ( R2 R3 )
I1 R1 R2 R3 V2 R2 ( R1 R3 )
z22 I1 0 R2 ( R1 R3 )
R1 I2 R1 R2 R3
I R2 I1
R1 R2 R3 R2
I R1 I2
R1 R2 R1 R2 R3
V2 I R2 R2 I1
R1 R2 R3
R1 R2
V1 I R1 R1 I2
R1 R2 R3
V2 R1R2
z21 I2 0
I1 R1 R2 R3 V1 R1R2
z12 I1 0
I2 R1 R2 R3
Άσκηση: Υπολογίστε τις τιμές των h παραμέτρων του παρακάτω κυκλώματος.

4 5 1
Απάντηση: h11 2.6 k h12 2.5 10 h21 100 h22 2 10

h11 hie rx r // r
h21 h fe gmr
r
h12 hre 0
r r
1 gmr 1 1
h22 hoe
r0 r r r0
 Λύση

Το h υβριδικό ισοδύναμο ενός τετραπόλου (γενικά)

I1 h11 I2
I1 I2
(1) ( 2)
V1 h11 I1 h12V2
V1 V2 ( 2) V
V1 (1) h22
h12V2 h21 I1
2
I2 h21 I1 h22V2

Το h υβριδικό για το διπολικό τρανζίστορ κοινού εκπομπού (ειδικά)

ib hie iC
B
C

be hie ib hre ce

be hoe ce ic h fe ib hoe ce
hre ce
h fe ib
E
 Λύση (συνέχεια)
ib hie iC
B C

be
h fe ib
hoe ce
hre ce
EE

V1 be
h11 hie V2 0 0 be ib ( rx r // r ) hie rx r // r 2.6 k
I1 ib ce

I2 ic
h21 h fe V2 0 0
I1 ib ce

ce
r // r
ic ir0 gm ir , ir0 0, be , ir
r0 rx r // r r
1 r // r 1
ic gm ( gm ) be ( gm )
r r rx r // r r
be
ib
rx r // r
r // r 1
be ( gm )
ic rx r // r r 1
h fe 0 ( r // r )( g m ) gmr 100
ib ce
be r
rx r // r
Λύση (συνέχεια)
V1 be
h12 hre I 0 ib 0
V2 1 ce
r
be ce
r r
r 2.5k 4
hre 2.5 1
r r 10 M 2.5k

I2 ic
h21 hoe I1 0 ib 0
V2 ce

ce ce r
ic gm , π ce
r0 r r r
ce r ce r ce 1 gmr 1 r
ic gm ce ce [ ( 1 )]
r0 r r r r r r r0 r r r r r
1 gmr 1
ce [ ]
r0 r r r r
1 1 1 1
hoe ( gmr 1) ( 40 2.5 1 )
r0 r r 100k 2.5 k 10
1 100 2 3 1 5 1
10 2 10
100k 10 100
Σήματα

Τυχαίο, αναλογικό σήμα τάσης

Ημιτονικό σήμα τάσης,

πλάτους Vα,
συχνότητας f=1/T και
γωνιακής συχνότητας ω=2πf.

(t) V sin t
 Τετραγωνικός παλμός τάσης

4V 1 1 Φάσμα συχνοτήτων του συμμετρικού τετραγωνικού

(t) sin o t sin 3 o t sin 5 o t ...
3 5 παλμού τάσης

Φάσμα συχνοτήτων τυχαίου αναλογικού σήματος

Δειγματοληψία αναλογικού σήματος συνεχούς χρόνου

Σήμα διακριτού χρόνου

Ψηφιακός παλμός
 Ενισχυτές

Γραμμικός ενισχυτής τάσης o (t) A i (t )

υi : σήμα εισόδου

υo : σήμα εξόδου
A : απολαβή ή ενίσχυση τάσης
Ενισχυτής τάσης με φόρτο αντίσταση RL

Χαρακτηριστική μεταφοράς γραμμικού

ενισχυτή τάσης με απολαβή Αυ

Απολαβή τάσης A

ισχύς στον φόρτο PL i

Απολαβή ισχύος Ap Ap A Ai
ισχύς εισόδου PI i

i
Απολαβή ρεύματος Ai
i

Έκφραση της απολαβής σε decibel

Άσκηση: Αν γνωρίζουμε τις h παραμέτρους του ενισχυτή του σχήματος, να
0
υπολογιστεί η απολαβή τάσης του: A
i
RS 0 h11
RS I1 h21 I1 I2 0

RL i V1
h12V2 h22 V2 RL
i

1 1
0 h21 I 1 ( RL // h22 ) h21 I 1 ( h22 ) (1)
RL
i I 1 RS I 1h11 h12V2 V2 0 I 1 ( RS h11 ) i h12 0 ( 2)
1
( RS h11 )( h22 )
(2) i h12 0 I 1 ( RS h11 ) i RL
h12
(1) 1 1 h21
0 h21 I 1 ( h22 ) 0
RL
1
( RS h11 )( h22 ) h12 h21
i RL 0 h21
A
h21 1
0 i ( RS h11 )( h22 ) h12 h21
RL
Ο τελεστικός ενισχυτής «741»
 Η τροφοδοσία του ενισχυτή – Απόδοση ισχύος

Ισχύς που προσφέρεται από την τροφοδοσία: Pdc V1I1 V2 I 2

Ισχύς που προσφέρεται από την πηγή σήματος εισόδου: PI

Ισχύς που αποδίδεται στον φόρτο: PL

Ισχύς που καταναλίσκεται στο κύκλωμα: Pκατ

Pdc PI PL P

PL
Απόδοση ισχύος του ενισχυτή: 100
Pdc
Παράδειγμα: Ενισχυτής τροφοδοτείται με τάσεις 10V και τραβάει ρεύμα 9.5mA
από κάθε τροφοδοτικό. Στην είσοδό του συνδέεται ημιτονικό σήμα που δίνει τάση
πλάτους 1V και ρεύμα πλάτους 0.1mA. Στην έξοδό του ο ενισχυτής δίνει
ημιτονική τάση πλάτους 9V σε φόρτο 1kΩ. Να υπολογιστούν οι απολαβές τάσης,
ρεύματος και ισχύος καθώς και η απόδοση του ενισχυτή.

VDC ,
10V
Vout 9V
I DC , 9.5 mA AU 9 AU dB 20 log 9 19.08dB
Vin 1V
Vin 1V Vout 9V
I out 9 mA
I in 0.1mA RL 1k
Vout 9V
I out 9 mA
Ai 90 AidB 20 log 90 38.08dB
I in 0.1mA
RL 1k
1 1
Pin I inVin 0.1mA 1V 0.05mW
2 2 40.5
AP 810 APdB 10 log 810 29 ,08
1 1 0.05
Pout I outVout 9 mA 9V 40.5 mW
2 2
PDC 2VDC I DC 2 10 9.5mW 190mW
P PDC Pin Pout (190 0.05 40.5)mW 149.55mW

Pout 40.5
100 100 0.21 100 21%
PDC 190
Όρια γραμμικής λειτουργίας του ενισχυτή - Κόρος
 Μη γραμμική χαρακτηριστική μεταφοράς – Πόλωση του ενισχυτή

Στιγμιαία τιμή της τάσης εισόδου: I (t ) VI i (t )

Στιγμιαία τιμή της τάσης εξόδου: O (t ) VO o (t )

Όπου : o (t) A i (t )
d
Η απολαβή τάσης είναι η κλίση της χαρακτηριστικής στο σημείο λειτουργίας: A
d Q
Άσκηση: Δίνεται η χαρακτηριστική μεταφοράς ενός ενισχυτή:

O 10 10 11 e 40 0 0.3

Να ευρεθούν τα όρια γραμμικής λειτουργίας του ενισχυτή και η τάση πόλωσης

εισόδου ώστε η τάση εξόδου να είναι ίση με 5V.

10 U 0 10 11 e 40U I e 40U I (10 U 0 )1011

11 ln[(10 U 0 )1011 ]
40U I ln[(10 U 0 )10 ] UI
40

U0 0.3V UI 0.690V
U0 5V UI 0.673V

dU 0
u I (V )
A Q 196.45
dU I
Συμβολισμοί

iC I C ic IC I c sin( ωt φ)
Χρήση γραμμικών δικτυωμάτων για την ανάλυση των ενισχυτών

Όταν ένας ενισχυτής έχει πολωθεί σωστά και το σήμα στην είσοδο του κρατείται
αρκούντως μικρό, τότε υποθέτουμε ότι λειτουργεί στη γραμμική περιοχή και
μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τεχνικές ανάλυσης γραμμικών κυκλωμάτων για
να μελετήσουμε τη λειτουργία του.
Άσκηση: Υπολογίστε την απολαβή τάσης Αv του ενισχυτή του σχήματος
(a), αν το ισοδύναμο μικρού σήματος του τελεστικού ενισχυτή δίνεται στο
σχήμα (b).

Rs

Us

(b)
(a)