LES 4: CHEMISCHE PROCESSEN EN HET HAAR

4.1. Handelingen van haarwassen tot haar in het gewenst model

Vrouwen stappen de kapsalon binnen voor een haarbehandeling. Zo een behandeling is

verschillend voor elke vrouw. Om enkele te noemen:
 Wassen en föhnen Haar straighten
 Wassen en tangen Haar permanenten
 Vitaminebehandeling Haar kleuren

Het meest voorkomend is dat de klant in de kapsalon het haar laat wassen met shampoo en
daarna een conditioner behandeling kiest. Een conditioner behandeling duurt 20 minuten. Hierna
wordt het haar uitgespoeld, geföhnd en daarna getangd voor een steile look. In deze les zal ik
ingaan op het chemische achter de bovengenoemde haarbehandelingen.

4.1.1 Shampoo
Elke vrouw verlangt naar een volle en gezonde haarbos. Het wassen van het haar met een goede
shampoo is een effectieve manier om hieraan bij te dragen. Hiervoor bestaat er keuze uit een
haargroei stimulerende shampoo of een haar verdikkende shampoo die bij de haarsituatie past.
Wanneer men zelf het haar wast, kiest men eerder voor een shampoo met schuimkracht, omdat
men ervan uit gaat dat: hoe meer schuim, hoe schoner het haar. Shampoos die tegen een lagere
prijs verkocht worden, hebben deze schuim- en schoonmaak kracht. Deze shampoos bevatten
sulfaten.

Waarom shampoo?
Om te beginnen, transpireert de mens ook op de hoofdhuid. Door dagelijks gebruik van haarvet,
haargel of haarolie wordt het haar en de hoofdhuid door vermenging met transpiratie vuil.
Te lang rondlopen met een vuile hoofdhuid heeft negatieve gevolgen voor de haarfollikels. Ze
kunnen verstopt raken en dit leidt tot het afsterven van zo een follikel. Het haar kan dan niet
meer groeien uit zo een follikel. Vuil haar zorgt voor afsluiting van de cuticula.

De waswerking van shampoo

Zeepdeeltjes bezitten een hydrofiele kop, dit gedeelte houdt van water en een hydrofobe staart,
dit gedeelte vreest water. Als een zeepdeeltje oplost in water en vuil tegenkomt, dringen de
staarten het hydrofobe vuildeeltje binnen. Hierdoor ontstaat een bolletje van vuil omringd door
zeepdeeltjes, waarbij de koppen zich naar buiten keren. Zo'n door zeepdeeltjes omringd
vuildeeltje noemen we een micel. De micellen worden dan door water uit het haar gespoeld.
Door de waswerking gaat de cuticula een beetje open.1

1
http://www.thenaturalhavenbloom.com/2015/05/hair-science-how-well-do-mild-cleansers.html en fig 13
1
Fig. 13: De waswerking van shampoo 2
Fig. 14: Vuil haar Schoon haar

4.1.2. De werking van conditioner

Na een shampoobehandeling wordt het haar in gemasseerd met een conditioner. Zo een
behandeling duurt 20 minuten. Hierna wordt het uitgespoeld, waardoor het haar lekker zacht
aanvoelt. Het verschil tussen shampoo en conditioner ligt aan de hydrofobe staart. De staart van
een conditioner is veel langer. Een conditioner is een adsorptie middel, het hecht zich aan de
cuticula en aan de onderzijde van de geopende cuticula lagen. Bij het uitspoelen verzetten de
moleculen van de conditioner zich en blijven voor het overgrote deel nog in het haar. Veel
vrouwen lopen juist met de gedachte dat een conditioner binnen dringt in het haar, met name de
cortex. Dat is dus niet het geval.
Het adsorptie vermogen zorgt voor:
 tijdelijke reparatie van het haar
 het glad strijken van de cuticula

Fig. 15: De werking van conditioner3

4.2. Het haar drogen aan de lucht

Er zijn maar twee stoffen die de cortex op een normale manier kunnen binnendringen en dat zijn
water en olie. Gezond haar heeft een normaal vochtgehalte in de cortex, dat staat in evenwicht
met het vochtgehalte buiten de cortex. Water heeft een significante eigenschap om de cortex
binnen te dringen via de cuticula . Door het haar nat te maken, vindt er absorptie plaats door de
cortex.
De haarschacht zwelt hierdoor. Dit gebeurt, doordat water interfereert met de waterstofbruggen
tussen de aminozuren. De aminozuren vormen dan waterstofbruggen met water in plaats van
met elkaar. Wanneer de waterstofbruggen tussen de aminozuren breken dan worden de

2
http://us.arcanatura.com/wp-content/uploads/whatisshampoo.png

3
Fig 16https://lh3.googleusercontent.com/-eR6DdIee698/TXGr338NjI/AAAAAAAAAwQ/VHACAHlaU_M/s1600/
surfactant2.png
2
polypeptide ketens uit elkaar geduwd. Het haar nat maken, biedt de mogelijkheid dat het haar
zich kan rekken en om bijvoorbeeld een haarroller gewikkeld kan worden. Het haar drogen
verwijdert het water en herstelt de waterstofbruggen tussen de aminozuren in hun nieuwe vorm.
Deze vorm is dan tijdelijk. Als het haar wordt blootgesteld aan vocht neemt het weer zijn
oorspronkelijke vorm aan. 4

Fig. 16: Water en het haar

4.2.1. Föhnen

Door het haar te föhnen wordt het vochtgehalte in de cortex gereduceerd. Dit maakt dat het haar
uitdroogt en het komt niet meer in balans met de luchtvochtigheid.
De juiste methode is het haar te drogen door de lucht. Dit zorgt ervoor dat het haar het
natuurlijke vochtgehalte behoudt dat in balans is met de luchtvochtigheid. Van nature zal er altijd
een klein verlies zijn van vocht uit de cortex dat hersteld kan worden door het haar nat te maken.

4.2.2. Tangen

Vrouwen laten het haar tangen om hun krullend haar sluik te krijgen. De volgende handeling
wordt dan gepleegd. Nadat het haar in de kapsalon geföhnd is, wordt het gelijk getangd. Het haar
bezit nog een zekere mate van water in de cortex. Een tang bereikt temperaturen tussen de
150 0C- 280 0C en zorgt ervoor dat de S-S binding van krullend haar zacht wordt. Tegelijkertijd
gaat het water, dat in de cortex zit, verdampen. Deze damp gaat dan geforceerd de cortex
verlaten. Er ontstaat dan bobbel haar. Bobbel haar voelt ruw en klonterig aan. Resultaten hebben
uitgewezen dat de cortex hierdoor beschadigd raakt. De bobbels in de cortex zijn in
werkelijkheid ook luchtbelletjes die door de dampvorming ontstaan. Het haar is na deze
handeling sluik. Doordat er geen water meer in de schors zit, gaat het haar poreus worden en
breken.5

Fig. 17: Bobbel haar

4
http://www.thenaturalhavenbloom.com/2011/08/blow-drying-reduces-moisture-in-hair.html en Fig 13
5
http://www.thenaturalhavenbloom.com/2010/11/heat-on-wet-hair-bubble-hair.html en Fig 17

3
4.3. Relaxen - Permanenten- Keratine behandeling

In dit paragraaf zal gekeken worden naar het verschil tussen de twee relaxer soorten: de lye en de
no-lye relaxers.

4.3.1 Verschil tussen lye- en no-lye relaxers

Relaxers zijn ontworpen om de kambaarheid van kroes haar en krullend haar te verzachten. Bij
dit proces wordt het haar sluik. Permanentsoorten zijn ontworpen om juist sluik haar krullend te
maken. Het chemisch proces achter relaxen en permanenten heeft één doel, het breken van de
disulfide bindingen. Hierdoor verandert de vorm van het haar.
Het werkzame bestanddeel in relaxers is het hydroxide ion (OH-).
Het komt voor onder de namen:
 Natriumhydroxide of lye relaxer, ook wel natronloog genoemd pH 14
 Lithiumhydroxide of no lye relaxer pH 13
 Kalium hydroxide of no lye relaxer pH 12-13

 Minder bekend zijn de thio relaxers met een pH van 10 . Het werkzame bestanddeel is
ammoniumthioglycolate

pH of zuurgraad
De pH is een maat voor de zuurgraad (ook wel zuurtegraad) van een waterige oplossing.
De pH van een neutrale waterige oplossing ligt bij kamertemperatuur rond de 7. 
Zure oplossingen hebben een pH lager dan 7, en dus een hoge zuurgraad.
Basische oplossingen hebben een pH hoger dan 7 en dus een lage zuurgraad.

Feiten
Voordat een relaxer wordt aangebracht op het haar is het altijd belangrijk om de ‘safety
instructions’ door te nemen. Hierin staat er o.a. dat de in werkingstijd 8 minuten is. Hierna moet
het proces gestopt worden met de neutralisatie shampoo. De realiteit wijst uit dat kapsters zich
niet aan de tijd houden. De relaxer wordt een halfuur tot drie kwartier op het haar gelaten om in
te werken. Dit maakt dat haar weg smelt en de hoofdhuid brandwondjes oploopt. De kapsters
laten de relaxer zolang inwerken anders krijgen ze niet het gewenst resultaat van sluik haar.
Vrouwen met kroes haar komen om de drie maanden hun haar uitgroei relaxen. Als een relaxer
om de drie maanden voor drie kwartier geplaatst wordt op de haar uitgroei, heeft dit ernstige
gevolgen voor de de hoofdhuid en vooral de haarzakjes. De haarzakjes raken beschadigd,
waardoor er geen haar meer kan groeien. Het haardos wordt door de jaren heen dunner dat er
zelfs sprake is van kale plekken .

4
Misleiding
Op het verpakkings materiaal van de relaxers zijn de ingrediënten vermeld. Het is dan
opgevallen dat cosmetica bedrijven zijn gaan werken aan hun hoofdingrediënt: natronloog
vanwege de hoge pH en de schadelijke effecten voor de hoofdhuid. De cosmetica industrie heeft
nu no-lye relaxers op de markt gebracht als oplosmethode voor het verlagen van de pH. Ze
hebben het natrium ion vervangen door het lithium ion of het kaliumion. Het is geen natronloog
maar wel een andere metaalhydroxide en alle metaalhydroxide relaxers hebben als werkzaam
bestanddeel het hydroxide ion. Ik vermoed dat de cosmetica industrie dit gedaan heeft vanwege
de pH waarde van 14 bij natronloog. De vervangen metaalhydroxiden hebben een pH tussen 12
en 13 wat nog aan de hoge kant is.

4.3.2 Hydroxide relaxers

Natiumhydroxide staat ook bekend als lye, caustic soda en gootsteenontstopper. Het wordt ook
in ontharingscreams verwerkt. Het is een corrosieve chemische stof. Het actieve deel in alle
hydroxide relaxers is het hydroxide ion. Hydroxide relaxers zijn basen die het haar cortex
kunnen doen opzwellen tot twee maal de oorspronkelijke diameter.

Hydroxide relaxers hebben een hoog gehalte aan hydroxide ionen en dus een hoge pH .
 De pH van het haar is 5 en een hydroxide relaxer heeft een pH van ± 14.
Het hydroxide ion breekt de disulfide bindingen waardoor er dehydrolalanine gevormd
wordt.
 Wanneer de disulfide bindingen verbroken zijn, dan is dit een niet omkeerbaar proces.
 Bij het aanbrengen van een neutralisatieshampoo vindt er geen oxidatie plaats. Hydroxide
neutralisators, neutralizeren de hydroxide ionen in het haar. Hydroxide relaxers werken
volgens het lanthionisatie proces.
 De gebroken disulfide bindingen worden tijdens neutralisatie omgezet naar lanthionine
bindingen. Dit zijn bindingen die gevormd worden met één zwavelatoom. 6
De neutralisatieshampoo is een zure shampoo en verlaagt de pH van het haar en de
hoofdhuid.
 Een zure shampoo drukt de cuticula dicht. Dit maakt dat haar zijn glans heeft na het
relaxen, wat wel de bedoeling is. De gevolgen ontstaan wanneer het haar langer dan 8
minuten onder relaxer gezeten heeft. De zichtbare glans is dan tijdelijk. De neutralisatie
shampoo drukt de cuticula dicht maar na verloop van dagen begint het haar pluizig en droog
uit te zien. 7

6
http://www.hairfinder.com/info/permingprocess.htm
7
212 -223Literatuur: Hairstructure and Chemistry by John HalalISBN-13: 142833558-5
5
4.4. Keratinebehandeling

Keratinehaarbehandeling kreeg haar bekendheid in de Verenigde Staten in het jaar 2006.

Het wordt ook BKT genoemd of wel Braziliaanse Keratine Behandeling.
Keratine bevat silicone polymeren (silsesquioxanes) en formaldehyde (formol). Bij de
behandeling wordt er gebruik gemaakt van een haarföhn en een tang. Hitte van de föhn zorgt
ervoor dat formaldehyde gaat polymeriseren aan het haar en de hoge temperatuur van de tang
zorgt voor extreme hitte die de formaldehyde omzet in damp. 8

De OSHA, Occupational Safety and Health Administration geeft voor formaldehyde een MAC-
waarde aan van 0.75 ppm over een tijdspan van 8 uren.

Het gevaar in de kapsalon

Ik heb een onderzoek verricht bij twee Braziliaanse kapsalon. Hier zijn er twee kapsters
werkzaam.
De kapsalons zijn open van 9.00uur in de ochtend tot 22.00uur in de avond. De kapsters hebben
over een tijdspan van 8 uren ± 5 vrouwen een keratinebehandeling gegeven. Zo een behandeling
duurt +/- 2 uren. Wanneer de vloeistof wordt aangebracht op het haar dan wordt het eerst
geföhnd en daarna getangd bij +/- 120 0C, zodat het opgenomen wordt door de schors en
tegelijkertijd de schubben dicht te sealen. Er komt dan formaldehyde damp vrij. De kapsalon is
airconditioned, er is geen ventilatie. De damp blijft dan circuleren in de ruimte. De kapster noch
klant trekken een gasmasker aan. De kapsters inhaleren gedurende ± 12 uren formaldehyde
damp. Ze worden dagelijks aan hoge concentraties damp blootgesteld.
Blootstelling aan formaldehyde damp groter dan 1 ppm kan ernstige allergische reacties
veroorzaken aan de huid, ogen, luchtwegen en het darmkanaal. Inname van formaldehyde kan
fataal zijn en langdurige blootstelling aan lage niveaus in de lucht of op de huid kan astma-
achtige ademhalingsproblemen veroorzaken en huidirritatie, zoals dermatitis en jeuk.
Producten die gekenmerkt worden als formaldehydevrij zijn door de OSHA onderzocht. Ze
blijken juist hoge concentraties aan formaldehyde te bevatten.9

Oplosmethode
Er moet dan een stukje onderwijs komen onder de kapsters aangaande de gebruiksaanwijzing en
de schadelijkheid van formaldehyde. De kapsters moeten letten hoe ze zichzelf en de klant
moeten beschermen tegen de giftige dampen die vrij komen. Als voorzorgsmaatregel zou ik
aangeven om een gasmasker te gebruiken en een afzuigkap laten plaatsen in de salon.

Misleiding
Wereldbekende haarstylisten zijn overgestapt naar aldehydevrije haarproducten. Dit is niets
anders dan het verbloemen van formaldehyde. De klanten worden misleid door hun gebrek aan
8
Literatuur: Hairstructure and Chemistry by John HalalISBN-13: 142833558-5
9
https://www.osha.gov/OshDoc/data_General_Facts/formaldehyde-factsheet.pdf
6
chemische kennis. Ze beweren dat formaldehyde vermengd met water voor een nieuwe
chemische methyleen glycol zorgt. Dat is hetzelfde als te zeggen dat zoete thee geen suiker
bevat. Formaldehyde wordt in de chemische industrie verkocht als een formaldehyde -
watermengsel. Wanneer dit mengsel wordt blootgesteld aan de lucht, gaat de formaldehyde
verdampen, dat wil zeggen terugkeren naar zijn natuurlijke toestand bij kamertemperatuur.10

4.5 Haarkleuring

Er is een grote vraag naar het verven, highlighten en bleachen van het haar. Het is belangrijk
voor de klant om het haar te beschermen en dat leidt naar de vraag of er wel professionele
kapsters, kappers zijn die zich gespecialiseerd hebben op dit gebied.
Uit onderzoek is gebleken dat er bij vele salons haarkleuring voor 50% van de totale verkoop-
diensten telt. De toenemende trend van haarkleurdiensten heeft geresulteerd in een toename in
vele nieuwe haarkleurproducten. De bevordering in haarkleurproducten en aanbrengtechnieken
vergroot de eis naar wel getrainde professionele kapsters.

Typen haarkleur methoden

1. De niet oxiderende kleuren
 Tijdelijke kleuren
 Semi permanente kleuren
2. De oxiderende kleuren
 Demi permanente kleuren
 Permanente kleuren

4.5.1. De niet oxiderende kleuren

Deze bevatten een component die vanuit de verpakking direct aangebracht wordt op het haar.
Er is hiervoor geen activator of ontwikkelaar nodig. Ze zijn niet in staat om natuurlijke
pigmenten te oxideren. Ze creëren slechts een fysieke verandering en door een haarwasbeurt gaat
de kleur weer eruit.

4.5.2. Tijdelijke kleuring

Hier vindt kleuring plaats aan het oppervlak van het haar d.m.v. adsorptie of aanhechting. Er
vindt geen chemische verandering plaats van het haar. Dit komt door de azo-dyes. Dit zijn zuren
die de cuticle verharden. Dit maakt dat ze niet kunnen doordringen in de cortex. Ze zijn
oplosbaar in water, dit maakt dat ze uitspoelen bij het wassen van het haar.

De tijdelijke kleurmogelijkheden hebben hun voor- en nadelen. Ze kunnen het haar niet lichter
maken dan de natuurlijke kleur. Door het haar een paar keer te wassen, spoelt de kleur uit het
haar. Het haar krijgt dan weer zijn natuurlijke kleur. Deze kleurmogelijkheden zijn makkelijk te
gebruiken en makkelijk te verwijderen.

10
http://www.ewg.org/hair-straighteners/our-report/hair-straighteners-that-hide-formaldehyde/
7
Over de moluculen van de kleurstof is bekend dat ze te groot zijn om gezond haar binnen te
dringen, maar als het haar beschadigd is, kunnen moleculen wel de cuticula passeren. Tijdelijke
kleuringen komen in verschillende vormen voor:
1. water gebaseerde oplossingen
2. shampoo
3. gekleurde conditioners
4. foams, sprays en styling lotions

Gekleurde haarlotions, shampoos en conditioners komen goed van pas wanneer de natuurlijke
haarkleur aan het dof worden is, het herstelt de kleur en glans aan het haar. Kleuren/verven is
pas effectief als de moleculen zelf al gekleurd zijn en de haar cortex binnen kunnen dringen.

4.5.3. Semi permanente haar kleuring

Semi permanente haar kleuring word ook wel direct dye genoemd omdat er zich geen kleur moet
ontwikkelen. Het verschil tussen permanente en semi permanente haarkleuring ligt in de
affiniteit met de haarkleuring van het product. Het geeft aan hoe sterk de moleculen zich kunnen
binden aan het haar. Hoe groter de affiniteit, hoe langer de kleur blijft aan het haar. Semi
permanente kleuren kunnen 4 shampoobeurten doorstaan, een betere absorptie vindt plaats,
wanneer het haar wat beschadigd is. Onder de semi permanente kleuren vallen de
haarspoelingen.

Er zijn spoelingen die langer blijven vanwege de gekleurde moleculen.

- Basische spoelingen met een pH van 8-9, zorgen voor het opzwellen van de cuticula en
laten een gelimiteerd aantal moleculen door naar de cortex.
- Thio spoelingen zorgen ervoor dat de keratinevezels uit elkaar gaan. Dit maakt dat er
meer moleculen de cortex kunnen passeren. Eenmaal binnen, komen ze vast te zitten. De
base word uitgewassen en het haar gedroogd.

Er vindt een lichte schade plaats en daarom is het van belang het haar te behandelen met een
milde zure shampoo en een milde zure conditioner of spoeling. Dit neutraliseert basische resten
en neutraliseert het haar. Een mild zuur is dus nodig om het haar te neutraliseren.

4.5.4.Oxiderende kleuren

Deze verfsoorten bevatten twee componenten. Die worden niet direct aangebracht op het haar.
Oxiderende kleuren moeten gemengd worden met een ontwikkelaar / activator, direct voor
gebruik. De ontwikkelaar bevat een oxidator die voor de kleurontwikkeling zorgt.
De verfstof in oxiderende kleuren is instabiel, totdat ze ontwikkeld zijn en aangebracht worden
op het haar. Het eind kleurresultaat wordt verkregen tijdens het proces op het haar.

8
4.5.5 Demi permanent

Deze deponeert lang blijvende kleuren zonder dat de natuurlijke haarkleur verlicht wordt. Ze is
minder basisch en wordt gemengd met een kleine volume percentage ontwikkelaar.

4.5.6. Permanent of blijvende kleuren

Deze kunnen kleur deponeren en het natuurlijk haar lichter maken

Methoden van haar kleuren:
- de kracht van waterstofperoxide oplossingen
- bleaching of blonderen
-
4.5.7. Waterstofperoxide

Waterstofperoxide, H2O2 moet eerst geactiveerd worden. Dit wordt gedaan door middel van
ammonia. Door toevoeging van NH3 wordt de pH van de emulsie verhoogd naar 10. Men doet
dit, omdat H2O2 instabiel is in een base en voor bleken van de pigmenten in de cortex zorgt.

Effecten
De rede dat het haar droog en stug wordt is omdat NH3 de natuurlijke olie van de cuticle
verwijderd. Olie en een base vormen zeep en gaan bij het wassen uit het haar. H2O2 zorgt dan
voor de uitdroging van het haar.

Basen in lightners
Basen zorgt voor zwelling van de haar schacht. Het brengt het haar in een zwak basische staat.
Sporen van basische lightners die achter blijven in de cortex zorgen voor een sluipende oxidatie.
Dat wil zeggen dat het lightningproces nog door gaat, lang nadat de klant de salon verlaten heeft.
Het haar wordt zwak en breekt af

4.5.8. Blonderen

Bleachen of blonderen is heel bekend. Wetenschappers hebben nog geen verklaring voor de
wijze waarop ontkleuring van het natuurlijk haarpigment plaats vind.
Twee typen pigmenten:
- Melanin. Geeft het haar een zwart/bruine kleur.
- Oxymelanin. Geeft het haar een rood/gele kleur.

Bij het bleachproces wordt melanine door oxidatie omgezet in oxymelanine

Haar bleachen vindt in twee stappen plaats:
- Deze oxidatie methode zorgt voor weinig schade vanwege de milde agent die is
aangebracht, zal die alleen de donkere melanin veranderen in oxymelanin

Totale kleuring zorgt voor destructie van oxymelanin in kleinere fragmenten. Het verbleekt de
cortex. Tijdens dit proces valt peroxide de S-S binding aan
9
Aanpak
Milde zure shampoo zorgt voor neutralisatie van het haar.

Lightners
Vanwege het onstabiel gedrag van H2O2 heeft men nu lightners in poeder- of emulsie vorm vb
ureaperoxide.

10