2o Κεφάλαιο Στατιστική 2023

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ & ΑΣΚΗΣΕΙΣ
ΣΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ
ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο
«ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ»
Επιμέλεια :
Παπουτσής Αριστείδης
Μαθηματικός
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ
2.1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ

Στατιστική είναι ο κλάδος των εφαρμοσμένων μαθηματικών ο οποίος αποτελείται από ένα
σύνολο αρχών και μεθοδολογιών με τις οποίες :
 Σχεδιάζεται η διαδικασία συλλογής δεδομένων.

 Παρουσιάζονται τα δεδομένα αυτά συνοπτικά με σαφή και ακριβή τρόπο.
 Αναλύονται και εξάγονται αντίστοιχα συμπεράσματα από τα δεδομένα αυτά.
Επιπλέον ασχολείται με τη δειγματοληπτική έρευνα που επιτρέπει από τα δεδομένα μιας

μικρής ομάδας με τρόπο επαγωγικό να προσδιοριστούν με κάποια προσέγγιση τα
χαρακτηριστικά της ευρύτερης ομάδας η οποία περιέχει το σύνολο των ομοειδών
περιπτώσεων.
Η Στατιστική διαιρείται σε 2 κλάδους
 Περιγραφική Στατιστική ασχολείται με τη σύμπτυξη – παρουσίαση ποσοτικών

πληροφοριών μιας ή περισσοτέρων συγκεκριμένων ομάδων.
 Επαγωγική Στατιστική ασχολείται με την εξαγωγή συμπερασμάτων για ολόκληρο
σύνολο δεδομένων με βάση τα χαρακτηριστικά μιας ομάδας δεδομένων.
ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ – ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ
Στη Στατιστική μας ενδιαφέρει να εξετάσουμε στοιχεία ενός συνόλου ως προς ένα ή
περισσότερα χαρακτηριστικά τους.
Πληθυσμός λέγεται το σύνολο των ομοειδών στοιχείων για τα οποία γίνεται μια έρευνα στη
Στατιστική. Τα στοιχεία του πληθυσμού ονομάζονται μονάδες ή άτομα του πληθυσμού. Τα
χαρακτηριστικά ως προς τα οποία εξετάζουμε έναν πληθυσμό ονομάζονται μεταβλητές και
συμβολίζονται συνήθως με κεφαλαία γράμματα Χ, Φ , Ζ … Οι δυνατές τιμές που μπορεί να
πάρει μια μεταβλητή ονομάζονται τιμές τις μεταβλητής.
ΕΙΔΗ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ
Τις μεταβλητές τις διακρίνουμε σε ΠΟΙΟΤΙΚΕΣ ή ΚΑΤΗΓΟΡΙΚΕΣ και ΠΟΣΟΤΙΚΕΣ
ΠΟΙΟΤΙΚΕΣ είναι οι μεταβλητές των οποίων οι τιμές δεν μπορούν να μετρηθούν. Οι τιμές των
ποιοτικών μεταβλητών είναι χαρακτηρισμοί και όχι αριθμοί.
ΠΟΣΟΤΙΚΕΣ είναι οι μεταβλητές των οπίων οι τιμές είναι αριθμοί. Διακρίνονται σε
ΔΙΑΚΡΙΤΕΣ οι οποίες παίρνουν μεμονωμένες τιμές και τις ΣΥΝΕΧΕΙΣ οι οποίες παίρνουν
οποιαδήποτε τιμή ενός διαστήματος πραγματικών αριθμών.
ΑΠΟΓΡΑΦΗ
Απογραφή καλείται η μέθοδος συλλογής των δεδομένων με τον εξής τρόπο : παίρνουμε τις
απαραίτητες πληροφορίες που χρειαζόμαστε για κάποιο πληθυσμό αφού εξετάσουμε όλα τα
άτομα του πληθυσμού ως προς το χαρακτηριστικό που μας ενδιαφέρει. ΔΕΙΓΜΑ καλείται
κάθε υποσύνολο του πληθυσμού. Για να θεωρείται αντιπροσωπευτικό ένα δείγμα ενός
πληθυσμού, θα πρέπει να έχει επιλεγεί κατά κάποιο τρόπο, ώστε κάθε μονάδα του
πληθυσμού να έχει την ίδια δυνατότητα να επιλέγει.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΠΟΥΤΣΗΣ ΑΡΗΣ arispapoutsis6@gmail.com 2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΛΥΣΗ :
1. Μελετάμε τους κάτοικους μιας πόλης ως προς τις ιδιότητες :

Α. ηλικία Β. επάγγελμα Γ. ύψος
Δ. βάρος Ε. μορφωτικό επίπεδο Σ.Τ. εισόδημα
Ποιες από τις παραπάνω μεταβλητές είναι ποιοτικές και ποιες ποσοτικές:
2. Τα αποτελέσματα των εξετάσεων των φοιτητών του Μαθηματικού τμήματος στο μάθημα
της Στατιστικής ήταν τα ακόλουθα:
2, 3, 3, 4, 4, 5, 5, 5, 9.
Να βρείτε :
α) Ποιος είναι ο Πληθυσμός;
β) Ποια είναι τα άτομα;
γ) Ποιες είναι οι παρατηρήσεις;
δ) Ποια είναι η μεταβλητή και σε ποια κατηγορία ανήκει;
ε) Ποιες είναι οι τιμές της μεταβλητής;
3. Τι έχετε να παρατηρήσετε σχετικά με την ποιότητα των παρακάτω επιλεγμένων

δειγμάτων;
α) Για να βρούμε τις πολιτικές προτιμήσεις, παίρνουμε δείγμα από τους κάτοικους πολλών
μεγάλων πόλεων;
β) Για να βρούμε πως διασκεδάζουν οι νέοι της χώρας μας, επιλέγουμε μαθητές κάποιων
λυκείων.
γ) Για να εκτιμήσουμε την οικονομική κατάσταση της χώρας, παίρνουμε το κατά κεφαλήν
εισόδημα.
4. Για να βρούμε το μέγεθος των καπνιστών στην Ελλάδα αποφασίσαμε να πάρουμε ένα
δείγμα 500 ατόμων. Ποιος από τους παρακάτω τρόπους είναι ο καλύτερος για να πάρουμε
δείγμα;
α) Να πάρουμε 500 αθλητές;
β) Να πάρουμε 500 άνδρες υπάλληλους μιας επιχείρησης;
γ) Να πάρουμε 500 περαστικούς από ένα δρόμο;
5. Από ένα σύνολο 100 μαθητών (60 αγόρια 40 κορίτσια) επιλέγουμε ένα δείγμα 15 μαθητών
(9 αγόρια και 6 κορίτσια). Είναι το δείγμα αντιπροσωπευτικό;

2.2 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

Τα στατιστικά δεδομένα, αφού συλλεχτούν, πρέπει να ταξινομηθούν σε πίνακες. Πρέπει
δηλαδή τα δεδομένα να τοποθετηθούν σε γραμμές και στήλες έτσι ώστε να είναι εύκολη η
κατανόηση τους , η σύγκριση τους και η εξαγωγή συμπερασμάτων.
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 1 :
 Απόλυτη Συχνότητα  i της τιμής xi είναι ο φυσικός αριθμός που δείχνει πόσες φορές
εμφανίζεται η τιμή xi της εξεταζόμενης μεταβλητής Χ στο σύνολο των παρατηρήσεων.
Το άθροισμα όλων των συχνοτήτων, προφανώς, είναι ισο με το μέγεθος ν του
δείγματος. Δηλαδή :  1   2  ...      . Επίσης : 0   i  
i
 Σχετική Συχνότητα f i της τιμής xi είναι : fi  , i  1,2,...,  . Ισχύουν ότι :

f1  f 2  ...  f   1 και 0  f i  1 . Τις σχετικές συχνότητες f i μπορούμε να τις
εκφράσουμε και επί τις εκατό, οπότε συμβολίζεται f i % και είναι :
f1 %  f 2 %  ...  f  %  100 και 0  f i %  100 . Το σύνολο των ζευγών ( xi , i ) λέγεται
κατανομή συχνοτήτων ενώ το σύνολο των ζευγών ( xi , f i ) ή ( xi , f i %) λέγεται κατανομή
σχετικών συχνοτήτων. Ένα πίνακας που έχει τις τιμές xi ,  i , f i για ένα δείγμα
παρατηρήσεων, ονομάζεται πινάκας κατανομής συχνοτήτων.
ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ :
1. Ρωτήσαμε ένα δείγμα 50 μαθητών της Θεσσαλονίκης ως προς την ομάδα που
υποστηρίζουν. Η απαντήσεις που πήραμε ήταν οι εξής : 22 ΠΑΟΚ, 17 ΑΡΗΣ, 3
ΠΑΝΑΘΗΝΑΙΚΟΣ, 2 ΑΕΚ , 1 ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ και κάποιοι από αυτούς ΗΡΑΚΛΗΣ.
i. Να βρείτε πόσοι υποστηρίζουν τον ΗΡΑΚΛΗ.
ii. Να κατασκευάσετε τον πίνακα κατανομής συχνοτήτων, σχετικών συχνοτήτων και
σχετικών % συχνοτήτων.
Λύση :
i. Έστω x i η ποιοτική μεταβλητή : «Ομάδα» άρα x1 :  , x2 :  ,
x3 :  , x4 :  , x5 :  και x6 :  . Τότε οι
αντίστοιχες συχνότητες θα είναι  1 , 2 ,..., 6 και θα ισχύει :
 1   2   3   4   5   6    22  17  3  2  1   6  50   6  5
v1 22
ii. f1    0,44 άρα f1 %  0,44  100  44
v 50
v 17
f2  2   0,34 άρα f 2 %  0,34  100  34
v 50
v 3
f3  3   0,06 άρα f 3 %  0,06  100  6
v 50
v 2
f4  4   0,04 άρα f 4 %  0,04  100  4
v 50
v 1
f5  5   0,02 άρα f 5 %  0,02  100  2
v 50
v6 5
f6    0,10 άρα f 6 %  0,10  100  10
v 50
Ομάδα xi Συχνότητα  i Σχετ. συχνότητα f i Σχετ. συχνοτ. f i %
ΠΑΟΚ 22 0,44 44
ΑΡΗΣ 17 0,34 34
ΠΑΝΑΘΗΝΑΙΚΟΣ 3 0,06 6
ΑΕΚ 2 0,04 4
ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ 1 0,02 2
ΗΡΑΚΛΗΣ 5 0,10 10
Σύνολο 50 1,00 100
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 2 : ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

(ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ)
Έστω ένα δείγμα μεγέθους  και έστω x1 , x2 ,..., x οι τιμές μιας ποσοτικής μεταβλητής Χ,
οι οποίες είναι σε αύξουσα σειρά.
 Αθροιστική Συχνότητα  i εκφράζουμε το πλήθος των παρατηρήσεων που είναι

μικρότερες ή ίσες της τιμής xi .
 Η Αθροιστική Σχετική Συχνότητα Fi εκφράζει το ποσοστό των παρατηρήσεων που

είναι μικρότερες ή ίσες της τιμής xi .
 Για τις αθροιστικές συχνότητες ισχύουν οι σχέσεις :

  i   1   2  ...   i
 1   1
  i   i   i 1
 Fi  f1  f 2  ...  f i
 F1  f1
 f i  Fi  Fi 1

 Fi  i

2. Ρωτήσαμε 200 μαθητές πόσα βιβλία διάβασαν το περασμένο καλοκαίρι. Τα αποτελέσματα

φαίνονται στον παρακάτω πινάκα.
Αριθ. βιβλίων xi Συχνότητα  i
0 90
1 60
2 26
3 16
4 8
Σύνολο 200
i. Να κατασκευάσετε πινάκα κατανομής  i , f i , f i % ,  i , Fi , Fi %
Με τη βοήθεια του παραπάνω πινάκα, να βρείτε
ii. Πόσοι μαθητές διάβασαν το πολύ 2 βιβλία
iii. Το ποσοστό των μαθητών που διάβασε το πολύ 1 βιβλίο
iv. Πόσοι μαθητές διάβασαν τουλάχιστον 2 βιβλία
v. Το ποσοστό των μαθητών που διάβασε τουλάχιστον 3 βιβλία
vi. Το ποσοστό των μαθητών που διάβασε τουλάχιστον 1 αλλά το πολύ 3 βιβλία
Λύση :
i.
vi
 Για τις σχετικές συχνότητες σύμφωνα με τους τύπους f i  και f i %  100  f i έχω :
v
v1 90
f1    0,45 άρα f1 %  0,45  100  45
v 200
v 60
f2  2   0,30 άρα f 2 %  0,30  100  30
v 200
v 26
f3  3   0,13 άρα f 3 %  0,13  100  13
v 200
v 16
f4  4   0,08 άρα f 4 %  0,08  100  8
v 200
v 8
f5  5   0,04 άρα f 5 %  0,04  100  4
v 200
 Για τις αθροιστικές συχνότητες σύμφωνα με τους τύπους :
 1   1 και  i   i   i 1   i   i 1   i έχω :
1   1  1  90
 2  1   2   2  90  60   2  150
 3   2   3   3  150  26   3  176
 4   3   4   4  176  16   4  192
 5   4   5   5  192  8   5  200
 Για τις αθροιστικές σχετικές συχνότητες σύμφωνα με τους τύπους :
F1  f1 και f i  Fi  Fi 1  Fi  Fi 1  f i αλλά και Fi %  100Fi έχω :
F1  f1  F1  0,45 άρα F1 %  0,45  100  45
F2  F1  f 2  F2  0,45  0,30  F2  0,75 άρα F2 %  0,75  100  75
F3  F2  f 3  F3  0,75  0,13  F3  0,88 άρα F3 %  0,88  100  88
F4  F3  f 4  F4  0,88  0,08  F4  0,96 άρα F4 %  0,96  100  96
F5  F4  f 5  F5  0,96  0,04  F5  1,00 άρα F5 %  1,00  100  100
Έτσι συμπληρώνεται ο παρακάτω πίνακας :

Αριθμό. Συχνότητα Σχετ.συχν. Σχετ.συχν. Αθρ.συχν. Αθρ.σχετ. Αθρ.σχετ.
βιβλίων xi i fi fi % i συχν. Fi συχν. Fi %
0 90 0,45 45 90 0,45 45
1 60 0,30 30 150 0,75 75
2 26 0,13 13 176 0,88 88
3 16 0,08 8 192 0,96 96
4 8 0,04 4 200 1,00 100
Σύνολο 200 1,00 100

ii. Το πλήθος των μαθητών που διάβασαν το πολύ 2 βιβλία (δηλ. 0 ή 1 ή 2) είναι :
 1   2   3   3  176
iii. Το ποσοστό των μαθητών που διάβασε το πολύ 1 βιβλίο (δηλ. 0 ή 1) είναι :
f1 %  f 2 %  F2 %  75%
iv. Το πλήθος των μαθητών που διάβασαν τουλάχιστον 2 βιβλία (δηλ. 2 ή 3 ή 4) είναι :
 3   4   5  26  16  8  50
v. Το ποσοστό των μαθητών που διάβασε τουλάχιστον 3 βιβλία (δηλ. 3 ή 4) είναι :
f 4 %  f 5 %  8%  4%  12%
vi. Το ποσοστό των μαθητών που διάβασε τουλάχιστον 1 αλλά το πολύ 3 βιβλία (δηλ. 1 ή
2 ή 3) είναι : f 2 %  f 3 %  f 4 %  30%  13%  8%  51%
3. Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πινάκα :
xi vi fi i fi % Fi %
1 2 0,1
2 8
3 8
4
Σύνολο 1 100
Πανελλήνιες 2000
Λύση :
Ισχύουν τα εξής :
 2 2 2
f1  1  0,1   0,1  2         20
  0,1 1
10
1   1  1  2
f1 %  100 f1  f1 %  100  0,1  f1 %  10
F1 %  f1 %  F1 %  10
 2   1  2  8  2  2   2  6
 6 3
f2  2  f2   f2   f 2  0,3
 20 10
f 2 %  100 f 2  f 2 %  100  0,3  f 2 %  30
F2 %  f1 %  f 2 %  F2 %  10  30  F2 %  40
 8 4
f3  3  f3   f3   f 3  0,4
 20 10
f 3 %  100 f 3  f 3 %  100  0,4  f 3 %  40
 3   1   2   3   3  2  6  8   3  16
F3 %  f1 %  f 2 %  f 3 %  F3 %  10  30  40  F3 %  80
 1   2   3   4  20  2  6  8   4  20   4  4
4 4 2
f4   f4   f4   f 4  0,2
 20 10
f 4 %  100 f 4  f 4 %  100  0,2  f 4 %  20
 4   1   2   3   4   4  2  6  8  4   4  20
F4 %  f1 %  f 2 %  f 3 %  f 4 %  F4 %  10  30  40  20  F4 %  100

xi vi fi i fi % Fi %
1 2 0,1 2 10 10
2 6 0,3 8 30 40
3 8 0,4 16 40 80
4 4 0,2 20 20 100
Σύνολο 20 1 100
4. Να συμπληρώσετε τους παρακάτω πίνακες :

xi vi fi fi %
0 9
1 12
3 24
4 9
7 6
Συν.
xi vi fi fi %
1 12
2
3 24 40
5 0,05
Συν.
xi vi Ni fi Fi fi % Fi %
1 20
2 10
4 15
6 5
Αθρ.
xi vi fi fi %
-5 0,05
-3
0 40
1 8 0,2
Συν.
xi vi fi Ni Fi fi % Fi %
1 8 0,4
2 10
3 0,75
4 90
5
Σύνολο

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 3 : ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

(ΓΡΑΦΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ)
 Ραβδόγραμμα
Το ραβδόγραμμα χρησιμοποιείται, όταν η μεταβλητή Χ είναι ποιοτική. Αποτελείται
από ορθογώνιες στήλες που οι βάσεις τους είναι ισομήκης (με αυθαίρετη επιλογή
μήκους και μεταξύ τους απόστασης) και βρίσκονται στον οριζόντιο ή στον κατακόρυφο
άξονα. Το ύψος κάθε ορθογώνιας στήλης είναι ισο με τη συχνότητα vi ή τη σχετική
συχνότητα f i της αντίστοιχης τιμής της μεταβλητής. Όταν θέλουμε να κάνουμε
σύγκριση των αντίστοιχων τιμών της ίδιας μεταβλητής Χ για δυο διαφορετικά δείγματα
(π.χ. άντρες - γυναίκες), τότε κατασκευάζουμε διπλά ορθογώνια για την ίδια τιμή της
μεταβλητής Χ ένα για το κάθε δείγμα.
 Διάγραμμα
Το διάγραμμα χρησιμοποιείται, όταν η μεταβλητή Χ είναι ποσοτική. Η διαφορά με το
ραβδόγραμμα είναι ότι στο διάγραμμα αντί για ορθογώνιες στήλες σε κάθε τιμή xi
υψώνουμε μια κάθετη γραμμή με ύψος ισο με τη συχνότητα vi ή τη σχετική συχνότητα
f i της αντίστοιχης τιμής της μεταβλητής. Στον κατακόρυφο άξονα αντί για τη συχνότητα
vi , μπορούμε να βάλουμε τις σχετικές συχνότητες f i , f i % , τις αθροιστικές συχνότητες
N i ή τις αθροιστικές σχετικές συχνότητες Fi , Fi % και να κατασκευάσουμε τα αντίστοιχα
διαγράμματα. Αν στο διάγραμμα ενώσουμε τα σημεία ( xi , vi ) δηλαδή τα πάνω άκρα
κάθε κάθετης γραμμής, τότε προκύπτει το πολύγωνο συχνοτήτων.
 Κυκλικό Διάγραμμα
Το κυκλικό διάγραμμα χρησιμοποιείται, για τη γραφική παράσταση ποιοτικών ή
ποσοτικών μεταβλητών, όταν όμως οι τιμές της μεταβλητής Χ είναι σχετικά λίγες. Το
κυκλικό διάγραμμα είναι ένας κυκλικός δίσκος χωρισμένος σε κ κυκλικούς τομείς (όσες
και οι τιμές xi ). Τα τόξα κάθε κυκλικού τομέα είναι ανάλογα με τις αντίστοιχες
συχνότητες vi ή τις σχετικές συχνότητες f i της μεταβλητής. Αν με  i συμβολίζουμε το
τόξο του κυκλικού τομέα που αντιστοιχεί στην τιμή xi , τότε ισχύει ότι :
360
i  i    i  f i  360 για i  1,2,...,  . Προφανώς 1   2  ...     360

 Σημειόγραμμα
Το σημειόγραμμα χρησιμοποιείται, για τη γραφική παράσταση ποιοτικών ή
ποσοτικών μεταβλητών, όταν όμως οι τιμές της μεταβλητής Χ είναι λίγες. Για να το
κατασκευάσουμε τοποθετούμε τις τιμές της μεταβλητής xi σε ένα οριζόντιο άξονα και
πάνω από κάθε τιμή βάζουμε κατακόρυφα τόσες τελείες όση είναι και η αντίστοιχη
συχνότητα vi .
 Χρονόγραμμα
Το χρονόγραμμα ή χρονολογικό διάγραμμα χρησιμοποιείται για τη γραφική
απεικόνιση της διαχρονικής εξέλιξης ενός οικονομικού, δημογραφικού ή άλλου
μεγέθους. Ο οριζόντιος άξονας χρησιμοποιείται ως άξονας μέτρησης της εξεταζόμενης
μεταβλητής.

6. Ρωτήσαμε ένα δείγμα 50 μαθητών της Θεσσαλονίκης ως προς την ομάδα που
υποστηρίζουν. Η απαντήσεις που πήραμε ήταν οι εξής : 22 ΠΑΟΚ, 17 ΑΡΗΣ, 3
ΠΑΝΑΘΗΝΑΙΚΟΣ, 2 ΑΕΚ , 1 ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ και κάποιοι από αυτούς ΗΡΑΚΛΗΣ. Να
κατασκευάσετε ραβδόγραμμα συχνοτήτων, ραβδόγραμμα σχετικών επί τοις εκατό
συχνοτήτων και κυκλικό διάγραμμα για τα παραπάνω δεδομένα.
Λύση :
Τα δεδομένα προέρχονται από την άσκηση 1 (βλέπε παραπάνω) οπότε έχω τον
παρακάτω πινάκα.
Ομάδα xi Συχνότητα  i Σχετ. συχνότητα f i Σχετ. συχνοτ. f i %

ΠΑΟΚ 22 0,44 44
ΑΡΗΣ 17 0,34 34
ΠΑΝΑΘΗΝΑΙΚΟΣ 3 0,06 6
ΑΕΚ 2 0,04 4
ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ 1 0,02 2
ΗΡΑΚΛΗΣ 5 0,10 10
Σύνολο 50 1,00 100
ΡΑΒΔΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ
25
20
15
10

ΡΑΒΔΟΓΡΑΜΜΑ ΣΧΕΤΙΚΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
ΚΥΚΛΙΚΟ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ
360 360
1   1   22   0,44  360  158,4
 50
360 360
2  2   17   0,34  360  122,4
 50
360 360
3  3   3  0,06  360  21,6
 50
360 360
4  4   2  0,04  360  14,4
 50
360 360
5  5   1  0,02  360  7,2
 50
360 360
6  6   5  0,10  360  36
 50

ΗΡΑΚΛΗΣ 10%
ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ 2%
ΑΕΚ 4%
ΠΑΟΚ
ΠΑΝΑΘΗΝΑΙΚΟΣ 6%
ΑΡΗΣ
ΠΑΟΚ 44%
ΠΑΝΑΘΗΝΑΙΚΟΣ
ΑΕΚ
ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ
ΗΡΑΚΛΗΣ
ΑΡΗΣ 34%
7. Εξετάσαμε ένα δείγμα οικογενειών ως προς τον αριθμό των παιδιών που έχουν. Τα
αποτελέσματα που πήραμε φαίνονται στον παρακάτω πινάκα. Να κατασκευάσετε το
διάγραμμα και το αντίστοιχο πολύγωνο :
i. συχνοτήτων,
ii. αθροιστικών σχετικών συχνοτήτων επί τοις εκατό.
Αριθμό. παιδιών Συχνότητα  i

xi
0 8
1 16
2 12
3 4
Σύνολο 40
Λύση :
i
i. Χρησιμοποιώντας τους τύπους fi  , F1  f1 , Fi  Fi 1  f i και Fi %  100Fi ,

συμπληρώνουμε τον πινάκα ως εξής :
xi vi fi fi % Fi %
0 8 0,2 20 20
1 16 0,4 40 60
2 12 0,3 30 90
3 4 0,1 10 100
Σύνολο 40 1 100
Το διάγραμμα και το πολύγωνο συχνοτήτων φαίνονται στο σχήμα 1

ii. Το διάγραμμα και το πολύγωνο αθροιστικών σχετικών συχνοτήτων επί τοις εκατό
φαίνονται στο σχήμα 2.

8. Σ’ ένα τμήμα 25 μαθητών της γ’ λυκείου δόθηκε ένα τεστ μαθηματικών από όπου
προέκυψαν τα παρακάτω αποτελέσματα : 11, 17, 9, 16, 5, 19, 13, 15, 16, 15, 19, 17, 10,
20, 16, 9, 13, 9, 5, 19, 19, 15, 17, 16, 10
α) Να κατασκευάσετε πίνακα συχνοτήτων και αθροιστικών συχνοτήτων

β) Α. Πόσοι μαθητές είχαν βαθμό τουλάχιστον 15
Β. Μεγαλύτερο από 13
Γ. Τι ποσοστό % μαθητών είναι κάτω από τη βάση (10)
Δ. Τι ποσοστό είναι πάνω από 16
Ε. Μεταξύ 15 και 19
γ) Να κατασκευάσετε ραβδόγραμμα συχνοτήτων.
9. Τα αποτελέσματα των εκλογών, σε ένα εκλογικό τμήμα, δίνονται από το επόμενο (ελλιπή)
πινάκα :
Κόμμα xi Συχνότητα  i Σχετική
συχνότητα f i
Α 0,15
Β 150 0,30
Γ 0,35
Δ
Σύνολο
i. Να βρείτε πόσοι εκλογείς ψήφισαν στο τμήμα αυτό
ii. Να βρείτε πόσες ψήφους πήρε κάθε κόμμα σε αυτό το εκλογικό τμήμα
iii. Να σχεδιάσετε το ραβδόγραμμα των σχετικών συχνοτήτων. (Πανελλήνιες 2002 )
10. Σε ένα κυκλικό διάγραμμα παριστάνεται το μορφωτικό επίπεδο των 400 εργαζομένων
μιας επιχείρησης σε τέσσερις κατηγορίες :
Α΄ κατηγορία : Απόφοιτοι Γυμνάσιου
Β΄ κατηγορία : Απόφοιτοι Λυκείου
Γ΄ κατηγορία : Πτυχιούχοι Ανώτατης Εκπαίδευσης
Δ΄ κατηγορία : Κάτοχοι Μεταπτυχιακού Τίτλου
Κάθε εργαζόμενος ανήκει σε μια μόνο από τις κατηγορίες αυτές. Στην Α΄ κατηγορία
ανήκει το 25% των εργαζομένων της επιχείρησης. Η γωνία του κυκλικού τομέα που
αντιστοιχεί στους εργαζομένους της Δ΄ κατηγορίας είναι 18 . Οι εργαζόμενοι της
επιχείρησης της Β΄ κατηγορίας είναι εξαπλάσιοι των εργαζομένων της Γ΄ κατηγορίας.
i. Να υπολογίσετε τον αριθμό των εργαζομένων κάθε κατηγορίας.
ii. Να μετατρέψετε το κυκλικό διάγραμμα σε ραβδόγραμμα συχνοτήτων.
(Πανελλήνιες 2000 )

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 4 : ΟΜΑΔΟΠΟΙΗΣΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΩΝ
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΘΕΩΡΙΑΣ
Όταν μια ποσοτική μεταβλητή Χ είναι συνεχής ή αν είναι διακριτή αλλά το πλήθος των
παρατηρήσεων της είναι πολύ μεγάλο, τότε κάνουμε ομαδοποίηση των παρατηρήσεων.
Πιο συγκεκριμένα ταξινομούμε (ομαδοποιούμε) τα δεδομένα σε μικρό πλήθος ομάδων οι
οποίες ονομάζονται κλάσεις, ώστε κάθε τιμή να ανήκει σε μια μόνο κλάση.
 Τα άκρα των κλάσεων λέγονται όρια των κλάσεων. Οι κλάσεις είναι διαδοχικά
διαστήματα της μορφής […,…). Μπορεί να συμβεί η τελευταία κλάση να είναι της
μορφής […,…] ώστε να περιέχει την τελευταία παρατήρηση.
 Οι παρατηρήσεις κάθε κλάσης θεωρούνται όμοιες και μπορούν να
«αντιπροσωπευτούν» από την κεντρική τιμή κάθε κλάσης. Για την κεντρική τιμή xi της
 
κλάσης [α,β) ισχύει : xi 
2
 Καλούμε πλάτος κλάσης τον αριθμό c    
 Η διαφορά της μικρότερης παρατήρησης από τη μεγαλύτερη παρατήρηση του
 ύ    ό 
δείγματος λέγεται εύρος και ισχύει : R      
 ή   ή 
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΟΜΑΔΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΩΝ

ΒΗΜΑ 1 Πρώτα πρέπει να γίνει η εκλογή του πλήθους των κλάσεων. Συνήθως αυτό
δίνεται από την εκφώνηση της άσκησης. Αν όχι (σπάνια) χρησιμοποιούμε ως οδηγό τον
παρακάτω πινάκα :
Μέγεθος δείγματος ν <20 20-50 50-100 100-200 200-400
Αριθμός κλάσεων κ 5 6 7 8 9
R
ΒΗΜΑ 2 Προσδιορίζουμε το πλάτος κάθε κλάσης με τον τύπο : c  . (αν χρειαστεί

στρογγυλοποιούμε προς τα πάνω)
ΒΗΜΑ 3 Κατασκευάζουμε τις κλάσεις ως εξής : ξεκινάμε από τη μικρότερη παρατήρηση
και προσθέτουμε κάθε φορά το πλάτος c, μέχρι να δημιουργηθούν οι κ κλάσεις.
ΒΗΜΑ 4 Τέλος κάνουμε τη διαλογή των παρατηρήσεων. Το πλήθος  i των
παρατηρήσεων της κλάσης i λέγεται συχνότητα της κλάσης αυτής και αντιπροσωπεύει τη
συχνότητα της κεντρικής τιμής της κλάσης αυτής.
11. Το ύψος των μαθητών (σε cm) της Γ΄ Λυκείου ενός σχολείου δίνονται παρακάτω :
170 180 178 165 170 168 175 175 173 162
160 170 167 177 180 170 182 178 165 178
156 175 172 173 167 187 170 180 178 191
176 169 167 166 179 178 180 164 170 173
Να ομαδοποιήσετε τα δεδομένα σε κατάλληλο αριθμό κλάσεων και να κατασκευάσετε
τον πίνακα με τις συχνότητες vi , N i , f i % , Fi % .

Λύση :
iii. Παρατηρούμε ότι το εύρος του δείγματος είναι R  191 156  35 . Έχουμε ν=40
παρατηρήσεις, δηλ. το μέγεθος του δείγματος είναι ν=40, άρα από τον κατάλληλο
πινάκα θα χρειαστούμε κ=6 κλάσεις. Το πλάτος κάθε κλάσης είναι
R 35 
c   5,83  6 , άρα χρησιμοποιώντας τους τύπους f i  i , F1  f1 ,
 6 
Fi  Fi 1  f i και Fi %  100Fi , συμπληρώνουμε τον πινάκα ως εξής :
Κλάσεις Κεντρικές Διαλογή Συχν. Σχετ. Σχετ. Αθρ. Αθρ.

[…,…) τιμές x i i Συχν. Συχν. Συχν. Συχν.
fi fi % Ni Fi %
[156-162) 159 ΙΙ 2 0,05 5 2 5
[162-168) 165 ΙΙΙΙΙ ΙΙΙ 8 0,20 20 10 25
[168-174) 171 ΙΙΙΙΙ ΙΙΙΙΙ ΙΙ 12 0,30 30 22 55
[174-180) 177 ΙΙΙΙΙ ΙΙΙΙΙ Ι 11 0,275 27,5 33 82,5
[180-186) 183 ΙΙΙΙΙ 5 0,125 12,5 38 95
[186-192) 189 ΙΙ 2 0,05 5 40 100
Σύνολο 40 1,00 100

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 5 : ΟΜΑΔΟΠΟΙΗΣΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ

ΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ
 ΙΣΤΟΓΡΑΜΜΑ ΚΑΙ ΠΟΛΥΓΩΝΟ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΣΧΕΤΙΚΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ
Για να κάνουμε τη γραφική παράσταση σε ομαδοποιημένες παρατηρήσεις,
χρησιμοποιούμε το ιστόγραμμα συχνοτήτων. Για να κατασκευάσουμε ιστόγραμμα
συχνοτήτων τοποθετούμε τις κλάσεις στον οριζόντιο άξονα και δημιουργούμε
ορθογώνια (ενωμένα μεταξύ τους), των οποίων οι βάσεις έχουν πλάτος ισο με το
πλάτος c κάθε κλάσης και ύψος ισο με  i . Για να κατασκευάσουμε το πολύγωνο
συχνοτήτων, κατασκευάζουμε δυο ακόμα κλάσεις μια στην αρχή και μια στο τέλος των
κλάσεων με συχνότητα μηδέν. Μετά ενώνουμε τα μέσα των άνω βάσεων των
ορθογωνίων (δηλ τα σημεία ( xi , i ) όπου x i τα κέντρα των κλάσεων) και έτσι
σχηματίζεται το πολύγωνο συχνοτήτων.
Προσοχή :
1. Το εμβαδόν κάθε ορθογωνίου ισούται με τη συχνότητα της αντίστοιχης κλάσης. Αυτό
σημαίνει ότι το άθροισμα των εμβαδών όλων των ορθογωνίων του ιστογράμματος
συχνοτήτων, ισούται με το μέγεθος ν του δείγματος. Δηλ. 1   2  ...    
2. Το εμβαδόν του χωρίου που περικλείεται ανάμεσα στο πολύγωνο συχνοτήτων και
τον οριζόντιο άξονα ισούται με το άθροισμα των εμβαδών των ορθογωνίων, δηλαδή
με το μέγεθος ν του δείγματος. ώ  
3. Με παρόμοιο τρόπο κατασκευάζουμε το ιστόγραμμα και το πολύγωνο σχετικών
συχνοτήτων f i ή f i % , αρκεί στον κατακόρυφο άξονα να βάλουμε τις τιμές f i ή f i %
 ΙΣΤΟΓΡΑΜΜΑ ΚΑΙ ΠΟΛΥΓΩΝΟ ΑΘΡΟΙΣΤΙΚΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΑΘΡΟΙΣΤΙΚΩΝ

ΣΧΕΤΙΚΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ
Ανάλογα με το ιστόγραμμα συχνοτήτων κατασκευάζουμε και το ιστόγραμμα
αθροιστικών συχνοτήτων, αρκεί στον κατακόρυφο άξονα να βάλουμε τις αθροιστικές
συχνότητες N i . Για να κατασκευάσουμε το πολύγωνο αθροιστικών συχνοτήτων
ενώνουμε τα δεξιά άκρα των άνω βάσεων των ορθογωνίων (όχι τα μέσα). Με ανάλογο
τρόπο κατασκευάζουμε το πολύγωνο αθροιστικών σχετικών % συχνοτήτων με τη
διαφορά ότι στον κατακόρυφο άξονα βάζουμε τις τιμές Fi % .
ΜΙΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ

Ας υποθέσουμε ότι σε ένα δείγμα ομαδοποιημένων παρατηρήσεων η 4 η κλάση είναι
[4,10) και έχει συχνότητα 20 και σχετική % συχνότητα 32. Τότε c  10  4  6 ,  4  20 και
f 4 %  32 . Όταν λέμε ότι οι παρατηρήσεις κατανέμονται ομοιόμορφα σε κάθε κλάση,
σημαίνει ότι οι αποστάσεις των διαδοχικών τιμών τους είναι ίσες. Δηλαδή η υποθετική
κλάση [4,7) που έχει το μισό πλάτος c  7  4  3 , θα έχει και τις μισές παρατηρήσεις
δηλ.  4  10 και f 4%  16 . Καταλαβαίνουμε δηλαδή ότι τα ποσά πλάτος κλάσης και
συχνότητα ή σχετική συχνότητα % είναι ανάλογα, έτσι ισχύουν :
c  i c f %
 και  i όπου c το πλάτος της αρχικής και c  το πλάτος της
c i c fi %
υποθετικής κλάσης,  i και f i % η συχνότητα και η σχετική συχνότητα % της αρχικής
κλάσης και  i και f i% η συχνότητα και η σχετική συχνότητα % της υποθετικής κλάσης

12. Για τα δεδομένα της άσκησης 11 :

i. να κατασκευάσετε το ιστόγραμμα και το πολύγωνο συχνοτήτων
ii. να κατασκευάσετε το ιστόγραμμα και το πολύγωνο σχετικών % συχνοτήτων
iii. να κατασκευάσετε το ιστόγραμμα και το πολύγωνο αθροιστικών συχνοτήτων
iv. να κατασκευάσετε το ιστόγραμμα και το πολύγωνο αθροιστικών σχετικών % συχνοτήτων
v. να βρείτε το πλήθος των μαθητών που έχουν ύψος κάτω από 172cm
vi. να βρείτε το ποσοστό των μαθητών που έχει ύψος μεγαλύτερο ή ισο με 182cm
vii. αν στην πρώτη γραμμή της παρέλασης συμμετέχει το 10% των πιο ψηλών μαθητών, τι
ύψος πρέπει να έχει κάποιος μαθητής για να βρίσκεται στην πρώτη σειρά;
Λύση :
i.
ii.
iii.

iv.
v. Οι μαθητές με ύψος μικρότερο του 172cm θα είναι αυτοί που ανήκουν στην 1η κλάση συν
αυτούς που ανήκουν στη 2η κλάση συν κάποιους από αυτούς που ανήκουν στην 3η
κλάση δηλ.  1   2   3 . Όπου  3 είναι η συχνότητα της υποθετικής κλάσης [168-172)
172  168  3 4 
έτσι έχω:    3  6 3  48   3  8 .
174  168  3 6 12
Άρα  1   2   3  2  8  8  18 μαθητές.
vi. Το ποσοστό των μαθητών με ύψος μεγαλύτερο ή ισο του 182cm θα είναι το ποσοστό
αυτών που ανήκουν στην 6η κλάση συν κάποιους από αυτούς που ανήκουν στην 5η
κλάση δηλ. f 6 %  f 5% . Όπου f 5% είναι η σχετική % συχνότητα της υποθετικής κλάσης
186  182 f 5% 4 f %
[182-186) έτσι έχω:    5  6 f 5%  50  f 5%  8,33
186  180 f 5 % 6 12,5
Άρα f 6 %  f 5%  5  8,33  13,33%
vii. Το 5% των ψηλότερων μαθητών ανήκει στην κλάση [186-192) άρα θέλω ακόμα 5% από
την κλάση [180-186). Δηλ. το 10% των ψηλότερων μαθητών είναι f 6 %  f 5% , όπου
f 5%  5 είναι η σχετική % συχνότητα της υποθετικής κλάσης [x,186) με x να είναι το
186  x f % 186  x 5
ζητούμενο ύψος. Έτσι έχω :  5    12,5(186  x)  30
186  180 f 5 % 6 12,5
 2325  12,5 x  30  12,5 x  2295  x  183,6cm . Άρα ο μαθητής πρέπει να έχει
ύψος x  183,6cm και πάνω για να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της παρέλασης.
13. Δίνεται ο παρακάτω πίνακας κατανομής συχνοτήτων της μεταβλητής Χ.
Κλάσεις Κεντρικές Συχν. Σχετ. Αθρ.

[…,…) τιμές x i i Συχν. Συχν.
fi Fi %
[1-5) 20
[5-9) 50
[9-13) 85
[13-17) 95
[17-21) 2
Σύνολο 1
i. Να γράψετε στο τετράδιο σας συμπληρωμένο τον παραπάνω πινάκα.

ii. Να κατασκευάσετε το ιστόγραμμα αθροιστικών σχετικών συχνοτήτων % και το
αντίστοιχο πολύγωνο
iii. Να βρείτε το ποσοστό % των παρατηρήσεων που έχουν τιμές από 4 έως 13
(Πανελλήνιες 2001)
14. Στα σχολεία ενός Δήμου υπηρετούν συνολικά 100 εκπαιδευτικοί. Ο συνολικός χρόνος
υπηρεσίας των εκπαιδευτικών δίνεται από τον παρακάτω πίνακα.
Χρόνια Υπηρεσίας Σχετική Συχνότητα

[-) fi %
0–5 10
5 – 10 15
10 – 15 12
15 – 20 15
20 – 25 18
25 – 30 18
30 – 35 12
i. Πόσοι εκπαιδευτικοί έχουν τουλάχιστον 15 χρόνια υπηρεσίας;

ii. Με την προϋπόθεση ότι κάθε εκπαιδευτικός θα συνταξιοδοτηθεί όταν συμπληρώσει
35 χρόνια;
α) Πόσοι εκπαιδευτικοί θα συνταξιοδοτηθούν μέσα στα επόμενα 12,5 χρόνια;
Δικαιολογήστε την απάντησή σας.
β)Πόσοι συνολικά εκπαιδευτικοί πρέπει να προσληφθούν μέσα στα επόμενα 5 χρόνια,
ώστε ο αριθμός των εκπαιδευτικών που θα υπηρετούν στα σχολεία του Δήμου να
παραμείνει ο ίδιος; Δικαιολογήστε την απάντησή σας. (Πανελλήνιες 2000)
15. Το βάρος των αποσκευών καθενός εκ των 80 επιβατών μιας πτήσης κάποιας
αεροπορικής εταιρίας είναι τουλάχιστον 11 κιλά αλλά μικρότερη από 26 κιλά. Γνωρίζουμε
ότι 8 επιβάτες έχουν αποσκευές με βάρος μικρότερο από 14 κιλά, το 30% των επιβατών
έχει αποσκευές με βάρος μικρότερο από 17 κιλά, 48 επιβάτες έχουν αποσκευές με βάρος
μικρότερο από 20 κιλά και 15% των επιβατών έχει αποσκευές με βάρος τουλάχιστον 23
κιλά.
i. Να παρασταθούν τα δεδομένα σε ένα πινάκα συχνοτήτων ( i , N i , f i % , Fi % )
ii. Κάθε επιβάτης δικαιούται να μεταφέρει αποσκευές με βάρος μικρότερο των 20
κιλών, διαφορετικά έχει πρόσθετη οικονομική επιβάρυνση. Να βρείτε τι ποσοστό
από τους 80 επιβάτες της πτήσης αυτής έχει πρόσθετη οικονομική επιβάρυνση
iii. Να βρεθούν οι γωνίες των αντίστοιχων κυκλικών τομέων του κυκλικού
διαγράμματος σχετικών συχνοτήτων, για τα δεδομένα του προβλήματος.
16. Δίνεται ο εβδομαδιαίος μισθός σε € 50 υπάλληλων μιας εταιρίας.
180 110 170 190 195 100 195 95 130 130

200 300 200 300 200 250 250 280 285 285
270 270 300 330 270 175 200 250 250 330
360 360 360 280 220 225 340 370 380 380
400 450 380 380 450 500 450 450 370 370
i. Να γίνει ομαδοποίηση των παρατηρήσεων σε 4 κλάσεις ίσου πλάτους και να

κατασκευαστεί ο αντίστοιχος πίνακας συχνοτήτων vi και σχετικών συχνοτήτων f i .
ii. Να γίνουν :
a. Ιστόγραμμα συχνοτήτων vi .
b. Ιστόγραμμα αθροιστικών σχετικών συχνοτήτων Fi % .
c. Τα αντίστοιχα πολύγωνα.
iii. Ποιο ποσοστό των υπάλληλων έχει εβδομαδιαίο μισθό πάνω από 350€;
17. Στον παρακάτω πίνακα Δίνεται η ημερήσια δαπάνη 100 μαθητών σε ευρώ:
δαπάνη σε ευρώ Μαθητές

[5,10) 20
[10,15) 30
[15,20) 25
[20,25) 10
[25,30) 10
[30,35) 5
Σύνολο 100
i. Να κατασκευάσετε τον πίνακα συχνοτήτων με τις στήλες των x i , vi , N i , f i % , Fi % .

ii. Ποιο ποσοστό μαθητών ξοδεύει τουλάχιστον 20 ευρώ την ημέρα;
iii. Να κατασκευάσετε το Ιστόγραμμα συχνοτήτων και το πολύγωνο συχνοτήτων.
iv. Να κατασκευάσετε το Ιστόγραμμα των αθροιστικών επί τοις εκατό συχνοτήτων
καθώς και το αντίστοιχο πολύγωνο.
v. Με τι ισούται το εμβαδόν του χωρίου που περικλείεται ανάμεσα στο πολύγωνο
συχνοτήτων και στον οριζόντιο άξονα;
18. Οι μέρες καλοκαιρινών διακοπών μιας ομάδας ατόμων δίνεται στο παρακάτω πίνακα.
Ημέρες Άτομα
[7,11) 24
[11,15) 40
[15,19) 48
[19,23) 32
[23,27 16
i. Να κατασκευάσετε τον πίνακα με τις συχνότητες vi , N i , f i % , Fi % .

ii. Να κατασκευάσετε το Ιστόγραμμα συχνοτήτων και το πολύγωνο συχνοτήτων.
iii. Να κατασκευάσετε το Ιστόγραμμα των αθροιστικών επί τοις εκατό συχνοτήτων καθώς
και το αντίστοιχο πολύγωνο.
iv. Να βρείτε :
a. Το πλήθος των ατόμων που έκαναν διακοπές κάτω από 12 Ημέρες.
b. Το ποσοστό των ατόμων που έκαναν διακοπές τουλάχιστον 16 Ημέρες.

2.3 ΜΕΤΡΑ ΘΕΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ
ΜΕΤΡΑ ΘΕΣΗΣ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΘΕΩΡΙΑΣ

Με τον όρο μέτρα θέσης εννοούμε τα μέτρα τα οποία δίνουν τη θέση του «κέντρου» των
παρατηρήσεων στον οριζόντιο άξονα, δηλαδή τη θέση γύρω από την οποία είναι
συγκεντρωμένες οι περισσότερες τιμές της κατανομής. Τα κυριότερα μέτρα θέσης με τα
οποία θα ασχοληθούμε είναι η μέση τιμή ή αριθμητικός μέσος, ο σταθμικός μέσος και η
διάμεσος.
Το σύμβολο  που θα συναντήσουμε παρακάτω, συμβολίζει το άθροισμα πολλών
10
προσθετέων. Για παράδειγμα t1  t 2  ...  t10   t i και διαβάζουμε «άθροισμα των t i από
i 1
i  1 έως 10».
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 1 : ΕΥΡΕΣΗ ΜΕΣΗΣ ΤΙΜΗΣ

Η μέση τιμή (μέσος Όρος) είναι ίσως το πιο χρήσιμο μέτρο θέσης και εκφράζει το
άθροισμα των παρατηρήσεων δια του πλήθους των παρατηρήσεων
 Όταν οι παρατηρήσεις μιας μεταβλητής Χ είναι όλες διαφορετικές μεταξύ τους δηλ. της
μορφής t1 , t 2 ,..., t v , τότε για την εύρεση μέσης τιμής χρησιμοποιούμε τον τύπο :
v
_ t  t  ...  t v t i
x 1 2  i 1
v v
 Όταν οι παρατηρήσεις x1 , x2 ,... x έχουν συχνότητα  1 , 2 ,...  αντίστοιχα, τότε θα

χρησιμοποιούμε τον τύπο :

_
x v  x 2 v 2  ...  x v x v i i
x 1 1  i 1
v v
Καλό θα είναι, αν πρόκειται να χρησιμοποιήσουμε αυτόν τον τύπο, να

συμπληρώσουμε στον πίνακα συχνοτήτων τη στήλη xi vi .
 Όταν γνωρίζουμε τη σχετική συχνότητα f i της παρατήρησης x i , τότε αξιοποιούμε τον

τύπο :
_ 
x   xi f i
i 1

_ x v i i 
vi 
Ο τύπος αυτός προκύπτει επειδή : x  i 1
  xi   xi f i
v i 1 v i 1
 Στην περίπτωση ομαδοποιημένων παρατηρήσεων, ως παρατήρηση xi στους

παραπάνω τύπους θα παίρνουμε την κεντρική τιμή της i-κλάσης.

1. Οι βαθμοί ενός μαθητή της γ΄ λυκείου στα 6 μαθήματα που έδωσε εξετάσεις είναι : 15, 16,
11, 16, 18, 14.
i. Να βρείτε τη μέση βαθμολογία του μαθητή.
ii. Τι βαθμό πρέπει να γράψει στο 7ο μάθημα (ΑΟΘ) ώστε ο μέσος όρος του να γίνει
15,5;
Λύση :
6
t1  t 2  ...  t 6 
ti
_
15  16  11  16  18  14 90
i. x  i 1
   15
v 6 6 6
ii. Έστω t 7 ο βαθμός που πρέπει να γράψει στο 7ο μάθημα (ΑΟΘ), τότε για την
6
_ t  t  ...  t 6  t 7 t i  t7
καινούρια μέση τιμή ισχύει : x   15,5  1 2  15,5  i 1
 15,5 
7 7
90  t 7
  15,5  90  t 7  108,5  t 7  18,5
7
2. Ο παρακάτω πίνακας δίνει την κατανομή συχνοτήτων των οικογενειών ως προς τον
αριθμό των παιδιών τους.
Αριθμός Αριθμός
παιδιών xi οικογενειών  i
0 7
1 17
2 14
3 5
4 7
Σύνολο 50
Να βρείτε τη μέση τιμή των παιδιών που έχει κάθε οικογένεια.
Λύση :
Η μέση τιμή του πλήθους των παιδιών δίνεται από τον τύπο :
 5
_
x1v1  x 2 v 2  ...  x v  xi vi  xi vi
x  i 1
 i 1
v v 50
Στον πινάκα κατανομής συχνοτήτων θα προσθέσω μια στήλη με τα γινόμενα xi vi :
Αριθμός Αριθμός
παιδιών xi οικογενειών  i xi vi
0 7 0
1 17 17
2 14 28
3 5 15
4 7 28
Σύνολο ν=50 88
5
_ x v i i
88
Άρα : x  i 1
  1,76 παιδιά.
50 50

3. Εξετάσαμε ένα δείγμα οικογενειών ως προς τον αριθμό των υπολογιστών (laptop ή pc)
που υπάρχουν στο σπίτι. Οι αθροιστικές συχνότητες % που πρόεκυψαν φαίνονται στον
παρακάτω πινάκα. Να βρείτε τη μέση τιμή των υπολογιστών που υπάρχουν σε κάθε
σπίτι.
Αριθμός
υπολογιστών Fi %
xi
0 5
1 30
2 80
3 90
4 100
Σύνολο
Λύση :
Από τα δεδομένα του πινάκα καταλαβαίνουμε ότι πρέπει να βρούμε τις σχετικές
συχνότητες f i , και μετά για να βρούμε τη μέση τιμή να χρησιμοποιήσουμε τον τύπο :
_ 5
x   xi f i . Από τις σχέσεις : Fi %  100Fi , F1  f1 και Fi  Fi 1  f i συμπληρώνουμε τον
i 1
πινάκα :
Αριθμός
υπολογιστών fi Fi Fi % xi f i
xi
0 0,05 0,05 5 0
1 0,25 0,30 30 0,25
2 0,50 0,80 80 1
3 0,15 0,95 95 0,45
4 0,05 1,00 100 0,20
Σύνολο 1 1,9
_ 5
Άρα x   xi f i  1,9 υπολογιστές.
i 1
4. Ο παρακάτω πίνακας δίνει τον αριθμό των επισκέψεων 40 μαθητών σε διάφορα μουσεία
της χώρας κατά τη διάρκεια ενός έτους.
Κλάσεις Συχν.
[…,…) i
[0-2) 8
[2-4) 12
[4-6) 10
[6-8) 6
[8-10) 4
Να βρείτε τη μέση τιμή.
Λύση :
Στον πινάκα κατανομής συχνοτήτων που δίνεται θα συμπληρώσουμε δυο επιπλέον
στήλες, μια με τις κεντρικές τιμές x i και μια στήλη με τα γινόμενα xi vi . Έτσι έχω :

Κλάσεις Κεντρικές Συχν.
[…,…) τιμές x i i xi vi
[0-2) 1 8 8
[2-4) 3 12 36
[4-6) 5 10 50
[6-8) 7 6 42
[8-10) 9 4 36
5
_ x v i i
172
Άρα : x  i 1
  4,3 μουσεία.
40 40
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 2 : ΣΤΑΘΜΙΚΟΣ ΜΕΣΟΣ

Το σταθμικό μέσο τον χρησιμοποιούμε σε περιπτώσεις στις τιμές x1 , x2 ,... x ενός
συνόλου παρατηρήσεων δίνεται διαφορετική βαρύτητα. Πιο συγκεκριμένα αν σε κάθε τιμή
της μεταβλητής x1 , x2 ,... x δίνεται διαφορετική βαρύτητα που εκφράζεται από τους
συντελεστές στάθμισης (βαρύτητα) w1 , w2 ,...w , τότε ο σταθμικός μέσος δίνεται από τον

_
x w  x 2 w2  ...  x w x w i i
τύπο : x  1 1  i 1

w1  w2  ...  w
w
i 1
i
5. Η επίδοση ενός μαθητή σε πέντε μαθήματα είναι 12, 10, 16, 18, 14
i. Να βρείτε τη μέση επίδοση
ii. Αν τα μαθήματα είχαν συντελεστές στάθμισης 2, 3, 1, 1, και 3 αντίστοιχα ποια θα ήταν
η μέση επίδοση;
Λύση :
_
12  10  16  18  14 70
i. x    14
5 5
_
12  2  10  3  16  1  18  1  14  3 130
ii. x     13
2  3 11 3 10

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 3 : ΔΙΑΜΕΣΟΣ
ΟΡΙΣΜΟΣ : Διάμεσος (δ) ενός δείγματος ν παρατηρήσεων, οι οποίες έχουν διαταχτεί σε
αύξουσα σειρά, ορίζεται ως : η μεσαία παρατήρηση αν ν είναι περιττός, ή ο μέσος όρος
(ημιάθροισμα) των δυο μεσαίων παρατηρήσεων, όταν το ν είναι άρτιος αριθμός.
Πιο συγκεκριμένα έστω t1 , t 2 ,..., t v οι παρατηρήσεις μιας ποσοτικής μεταβλητής Χ, οι

οποίες είναι σε αύξουσα σειρά.
 Αν το πλήθος ν είναι περιττός, τότε :   t v 1 (π.χ. 2,3,5,8,12   t v 1  t 51  t 3  5 )
2 2 2
t v  t v2
 Αν το πλήθος ν είναι άρτιος, τότε :  2 2
(π.χ. 2,3,5,8,12,15
2
t 6  t 6 2
t 3  t 4 5  8 13
 2 2
    6,5 )
2 2 2 2
Παρατήρηση : Αν ν περιττός, τότε η διάμεσος δ είναι μια από τις παρατηρήσεις, ενώ αν ν
άρτιος η διάμεσος δ μπορεί να μην είναι μια από τις παρατηρήσεις.
 Διάμεσος από σχετικές συχνότητες : Από τον ορισμό της διαμέσου προκύπτει ότι η
διάμεσος είναι η τιμή για την οποία το πολύ 50% των παρατηρήσεων είναι μικρότερες
από αυτήν και το πολύ 50% είναι μεγαλύτερες από αυτήν. Έτσι όταν γνωρίζουμε τις
σχετικές συχνότητες, για να βρούμε τη διάμεσο, υπολογίζουμε τις αθροιστικές σχετικές
συχνότητες επί τις εκατό Fi % και αν για κάποια τιμή x ισχύει F %  50% τότε
x  x 1
 . Αν για καμία τιμή x i δεν ισχύει F %  50% , τότε ως διάμεσο παίρνουμε
2
την τιμή x για την οποία η F % ξεπερνά για πρώτη φορά το 50%.
 Διάμεσος σε ομαδοποιημένα δεδομένα
Για να βρούμε τη διάμεσο σε

ομαδοποιημένα δεδομένα,
κατασκευάζουμε το
ιστόγραμμα-μα και το
πολύγωνο αθροιστικών
σχετικών συχνοτήτων επί
τις εκατό Fi % . Στη συνέχεια
βρίσκουμε την τετμημενη δ
του σημείου του πολυγώνου
που έχει τεταγμένη 50. Στο
διπλανό σχήμα τα τρίγωνο
ΑΒΓ και ΑΔΕ είναι όμοια άρα
θα ισχύει
     50  y
   .
    x y
Από την παραπάνω σχέση
υπολογίζουμε και τη διάμεσο
δ.

6. Επτά μπασκετμπολίστες έχουν ύψη σε cm : 210, 185, 191, 205, 201, 198 , 215. Να βρείτε
το διάμεσο των υψών τους.
Λύση :
Πρώτα θα βάλουμε σε αύξουσα σειρά της παρατηρήσεις :
185, 191, 198, 201, 205, 210, 215
Ισχύει ν=7 (περιττός) άρα   t v 1  t 7 1  t 4  201cm
2 2
7. Να βρείτε τη διάμεσο των παρατηρήσεων : 7, 1, 8, 15, 3, 13, 6, 16.

Λύση :
Πρώτα θα βάλουμε σε αύξουσα σειρά της παρατηρήσεις :
1, 3, 6, 7, 8, 13, 15, 16
t v  t v  2 t 8  t 8 2
t t 7  8 15
Ισχύει ν=8 (άρτιος) άρα   2 2
 2 2
 4 5    7,5
2 2 2 2 2
8. Να βρείτε τη διάμεσο των δεδομένων που βρίσκονται στον παρακάτω πινάκα.
xi vi
1 3
2 8
3 5
4 4
5 2
6 1
7 1
Σύνολο 24
Λύση :
Συμπληρώνουμε τον πινάκα :
xi vi i
1 3 3
2 8 11
3 5 16
4 4 20
5 2 22
6 1 23
7 1 24
t 24  t 24 2
t12  t13
Ισχύει : ν=24 άρα   2 2

2 2
1,...,
 1, 2,..., 2, 3 ,
 t12 t13 3 ,..., 3 , 4,..., 4,5,..., 5,6,7
t16
11 
16
t12  t13 3  3
Άρα :    3
2 2

xi vi
1 43
2 87
3 125
4 38
5 16
Σύνολο 309
Λύση :
Συμπληρώνουμε τον πινάκα :
xi vi i
1 43 43
2 87 130
3 125 255
4 38 293
5 16 309
Σύνολο ν=309
Ισχύει : ν=309 άρα   t 3091  t155
2
1
,...,
 1,2,...,
  2, 3 , 3 ,..., 3 ,4,..., 4,5,..., 5,6,7
t13 1 t13 2 t 25 5
 130
 
255
Άρα :   t155  3
xi fi
2 0,10
3 0,28
5 0,05
7 0,17
8 0,25
9 0,15
Σύνολο 1,00
Λύση :
Επειδή δεν γνωρίζουμε το μέγεθος ν του δείγματος αλλά τις σχετικές συχνότητες, θα
κατασκευάσουμε πινάκα αθροιστικών σχετικών συχνοτήτων % και θα βρούμε σε ποια
τιμή x i αντιστοιχεί το 50%.

xi fi fi % Fi %
2 0,10 10 10
3 0,28 28 38
5 0,05 5 43
7 0,17 17 60
8 0,25 25 85
9 0,15 15 100
Σύνολο 1,00 100
Παρατηρούμε ότι για την τιμή x 4  7 η αθροιστική σχετική συχνότητα % ξεπερνά για
πρώτη φορά το 50%, άρα είναι   x4    7
xi fi %
0 22
3 28
6 30
7 12
8 8
Λύση :
Επειδή δεν γνωρίζουμε το μέγεθος ν του δείγματος αλλά τις σχετικές συχνότητες, θα
κατασκευάσουμε πινάκα αθροιστικών σχετικών συχνοτήτων % και θα βρούμε σε ποια
τιμή x i αντιστοιχεί το 50%.
xi fi % Fi %
0 22 22
3 28 50
5 30 80
7 12 92
8 8 100
Σύνολο 100
x 2  x3 35
Παρατηρούμε ότι F2 %  50% , άρα      4
2 2
12. Στο διπλανό πινάκα δίνονται τα ποσά σε € που ξόδεψαν

200 μαθητές ενός λυκείου, στο κυλικείο του σχολείου Ποσά σε € Συχν.
τους σε μια εβδομάδα. Να βρεθεί η διάμεσος. […,…) i
[0-2) 10
[2-4) 50
[4-6) 60
[6-8) 40
[8-10) 30
[10-12) 10
Λύση :

vi
Χρησιμοποιούμε τη σχέση f i  , ώστε να βρούμε τις σχετικές συχνότητες και στη
v
συνέχεια τις αθροιστικές σχετικές συχνότητες Fi και Fi % και έπειτα
συμπληρώνουμε τον πινάκα :
Ποσά σε € Κεντρικές . . .
[…,…) τιμές x ii fi Fi Fi %
[0-2) 1 10 0,05 0,05 5
[2-4) 3 50 0,25 0,30 30
[4-6) 5 60 0,30 0,60 60
[6-8) 7 40 0,20 0,80 80
[8-10) 9 30 0,15 0,95 95
[10-12) 9 10 0,05 1 100
Σύνολο 200 1
Έπειτα κατασκευάζουμε το ιστόγραμμα Fi % και το αντίστοιχο πολύγωνο.
Στο παραπάνω σχήμα τα τρίγωνο ΑΒΓ και ΑΔΕ είναι όμοια άρα θα ισχύει
    4 50  30   4 20  4 2
        3(  4)  4  3  12  4 
  6  4 60  30 2 30 2 3
 3  16    5,33

13. Σε ένα διαγώνισμα Βιολογίας η βαθμολογία των μαθητών δίνεται από το

παρακάτω ιστόγραμμα συχνοτήτων  i .
i. Να μεταφέρετε στο τετράδιό σας και να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα:

Κλάσεις Κέντρο Συχνότητα Σχετική Αθροιστική Αθρ. σχετ.
βαθ/γίας κλάσης συχνότητα συχνότητα συχνότητα
[ ) xi νi fi Νi Fi
[4,8)
[8,12)
[12,16)
[16,2)
Σύνολο
ii. Να βρείτε τη μέση τιμή των βαθμών.

iii. Πόσοι μαθητές έχουν βαθμό μέχρι και 10; (2ο Πανελλήνιες 2005)
14. Στην «Αττική οδό» εξυπηρετούνται καθημερινά 200 χιλιάδες οχήματα, τα οποία διανύουν
από 5 έως 45 χιλιόμετρα. Η διανυόμενη απόσταση σε χιλιόμετρα από τα οχήματα αυτά
παρουσιάζεται στην πρώτη στήλη του πίνακα:
Κλάσεις Κέντρο Συχνότητα Σχετική Αθροιστική Αθρ. Σχετ.
σε χλµ. κλάσης νi σε χιλ. συχνότητα Συχνότητα Συχνότητα
xi μονάδες f i% Νi σε χιλ. Fi%
μονάδες
[5 , 15) 60
[15 , 25) 68
[25 , 35) 180
[35 , 45)
Σύνολο 200
i. Να μεταφέρετε στο τετράδιό σας τον παραπάνω πίνακα και να συμπληρώσετε τις τιμές
των αντίστοιχων μεγεθών.
ii. Να σχεδιάσετε το ιστόγραμμα (xi , fi%) και το πολύγωνο σχετικών συχνοτήτων.
iii. Να βρείτε τη μέση τινά x .
iv. Να βρείτε το πλήθος των οχημάτων που διανύουν απόσταση τουλάχιστον 25
χιλιομέτρων. (3ο Πανελλήνιες 2005)

15. Οι βαθμοί 60 μαθητών σε ένα διαγώνισμα Μαθηματικών κυμαίνονται από 10 έως 20 και
έχουν ομαδοποιηθεί σε 5 κλάσεις ίσου πλάτους. Αν:
• Η γωνία του κυκλικού τομέα που αντιστοιχεί στην κλάση [14, 16) του κυκλικού
διαγράμματος είναι 144ο.
• Οι σχετικές συχνότητες των δύο πρώτων κλάσεων είναι ίσες.
• 48 μαθητές πήραν βαθμό έως 16 και
• 6 μαθητές πήραν βαθμό τουλάχιστον 18, τότε:
i. Να μεταφέρετε στο τετράδιό σας τον παρακάτω πίνακα σωστά συμπληρωμένο.

ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΣΧΕΤΙΚΗ ΣΧΕΤΙΚΗ
[ - ) ΤΙΜΗ xi νi ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ
fi fi %
ΣΥΝΟΛΟ
ii. Να βρείτε τη μέση τιμή x της βαθμολογίας των μαθητών.

iii. Να βρείτε πόσοι μαθητές πήραν βαθμολογία από 10 έως 14.
iv. Να βρείτε το ποσοστό των μαθητών που πήραν βαθμολογία τουλάχιστον 17.
(2ο Πανελλήνιες 2010)
16. Έστω x1, x2, x3, x4 οι τιμές μιας μεταβλητής Χ ενός δείγματος μεγέθους ν=72 με
αντίστοιχες (απόλυτες) συχνότητες ν1, ν2, ν3, ν4, όπου ν4 = 3ν3 . ∆ίνεται επίσης ότι τα τόξα
του κυκλικού διαγράμματος συχνοτήτων που αντιστοιχούν στις τιμές x 1 και x2 είναι
αντίστοιχα 50° και 30°.
i. Να βρεθούν οι συχνότητες νi, i=1,2,3,4
ii. Να βρεθούν τα τόξα που αντιστοιχούν στις τιμές x3 και x4
iii. ∆ίνεται ότι x1 <−7, x2 =−7, x3 = 3, και x4 >3. Να δειχθεί ότι 10 R + 72 x = 52 δ όπου R, x ,
δ είναι αντίστοιχα το εύρος, η μέση τιμή και η διάμεσος των παρατηρήσεων.
17. Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται οι ώρες πρωινής εργασίας των μαθητών ενός
τμήματος εσπερινού λυκείου, όπου α και β είναι οι τιμές του τοπικού μεγίστου και του
τοπικού ελαχίστου, αντίστοιχα, της συνάρτησης f ( x)  2 x 3  9 x 2  12x  1 , x   .
Ώρες εργασίας
μαθητών x i Συχνότητα v i
1 α
2 5
3 β
4 2
5 1
i. Να αποδείξετε ότι α=4 και β=3
ii. Να βρείτε τη μέση τιμή x και τη διάμεσο δ των ωρών πρωινής εργασίας των μαθητών.
iii. Πόσοι μαθητές εργαστήκαν το πολύ 4 ώρες; (Πανελλήνιες 2005)
18. Μια μεταβλητή Χ παίρνει τιμές x1   , x2    5 , x3    10 και x4    35 , όπου α

πραγματικός αριθμός. Οι αθροιστικές σχετικές συχνότητες των τιμών δίνονται από τον
7i  3
τύπο : Fi  για i  1,2,3,4 όπου λ θετικός ακέραιος.

i. Να αποδείξετε ότι λ=25
ii. Να βρείτε τις σχετικές συχνότητες f1 , f 2 , f 3 και f 4 .
iii. Αν η μέση τιμή των παρατηρήσεων είναι x  19 , να βρείτε την τιμή του α.
19. Οι βαθμοί ενός μαθητή της γ’ λυκείου στα διάφορα μαθήματα είναι : 16,15,14, 13, 19, 15,
18, 12, 13, 11.
i. Να βρεθεί η μέση βαθμολογία του μαθητή.
ii. Τι βαθμό πρέπει να γράψει στο τελευταίο μάθημα ώστε να βγάλει μέσο όρο 15.
20. Ο παρακάτω πίνακας δίνει στις δυο πρώτες στήλες την κατανομή συχνοτήτων των
οικογενειών ως προς τον αριθμό των παιδιών τους.
Αριθμός παιδιών Αριθμός οικογεν. v i

0 14
1 25
2 31
3 11
4 15
5 4
Σύνολο 100
Να βρεθεί η μέση τιμή της μεταβλητής χ=αριθμός παιδιών.
21. Οι βαθμοί των 50 μαθητών σε ένα διαγώνισμα είναι :
16 8 10 12 5 8 4 12 13 18
2 9 20 13 8 16 13 10 17 14
9 17 19 15 17 7 12 9 5 15
7 14 15 14 16 6 14 8 4 10
10 3 14 6 19 4 18 17 3 8
i. Να βρεθεί η μέση βαθμολογία.

ii. Να βρεθεί η μέση βαθμολογία, αν ομαδοποιήσουμε τις παρατηρήσεις σε 6 κλάσεις.
22. Οι ελάχιστες θερμοκρασίες (σε βαθμούς Κελσίου) σε δυο πόλεις Α και Β για μερικές
συνεχείς Ημέρες ήταν :
Πόλη Α : 2, -3, 1, 0, -1, 2, 0
Πόλη Β : -3, 1, -2, 0, 4, 0, 2, 0
Να βρείτε τη διάμεσο των θερμοκρασιών για κάθε μια από τις δυο πόλεις.
23. Έστω το σύνολο Ω={ 0, 1, 2 } . Να βρείτε τις τιμές του    ώστε οι αριθμοί : 2 ,   1 ,
2  2 ,   1 να έχουν διάμεσο μεγαλύτερη από τη μέση τιμή.

ΜΕΤΡΑ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΘΕΩΡΙΑΣ

Τα μέτρα διασποράς μιας κατανομής εκφράζουν τις αποκλίσεις των τιμών μιας μεταβλητής
γύρω από τα μέτρα κεντρικής τάσης. Τα σπουδαιότερα μέτρα διασποράς είναι : το εύρος R,
η διακύμανση s 2 , η τυπική απόκλιση s και ο συντελεστής μεταβολής CV. Για να
κατανοήσουμε τη χρησιμότητα των μέτρων θέσης θα δώσουμε ένα παράδειγμα :
Δυο μαθητές έχουν τους ακολούθους βαθμούς σε 6 μαθήματα

Μαθητής Α : 10,10,10,20,20,20
Μαθητής Β : 14,16,14,16,14,16
Είναι εύκολο να παρατηρήσουμε ότι και οι δυο έχουν μ.ο. 15. Δηλαδή τα μέτρα θέσης δεν
μου δίνουν κάποια πληροφορία για την ομοιομορφία των βαθμών κάθε μαθητή. Τα μέτρα
διασποράς θα μας βοηθήσουν να εντοπίσουμε αυτή την ανομοιομορφία που έχουν οι βαθμοί
του μαθητή Α, αλλά και την ομοιομορφία που έχουν οι βαθμοί του μαθητή Β.
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 1 : ΕΥΡΟΣ R
 Το πιο απλό μέτρο διασποράς είναι το εύρος R που ορίζεται ως η διαφορά της
μικρότερης παρατήρησης από τη μεγαλύτερη παρατήρηση. Δηλαδή :
Εύρος R=Μεγαλύτερη παρατήρηση – Μικρότερη παρατήρηση
π.χ. Για το παράδειγμα με τους μαθητές Α και Β ισχύει : R  20  10  10 ,

R  16  14  2
 Σε ομαδοποιημένα δεδομένα ως εύρος R θεωρούμε τη διαφορά του κατώτερου ορίου

της πρώτης κλάσης από το ανώτερο όριο της τελευταίας κλάσης.
 Το εύρος είναι αρκετά απλό μέτρο, που υπολογίζεται εύκολα δε θεωρείται όμως
αξιόπιστο μέτρο διασποράς, γιατί βασίζεται μόνο στις δυο ακραίες παρατηρήσεις.
24. Να βρείτε το εύρος σε κάθε ένα από τα παρακάτω δείγματα :

Β Γ
Α : 2, -5, 6, 8, -12, 15 Κλάσεις
xi vi vi
2 5 [7,12) 10
4 10 [12,17) 18
8 12 [17,22) 7
11 8 [22,27) 5
Λύση :
R  15  (12)  15  12  27
R  11  2  9
R  27  7  20

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 2Α : ΔΙΑΚΥΜΑΝΣΗ s2
 Έστω t1 , t 2 ,..., t v οι παρατηρήσεις μιας μεταβλητής (μεμονωμένες δηλ. όχι από πινάκα
συχνοτήτων). Η διακύμανση ή διασπορά s 2 δίνεται από τον τύπο : s 2 

1 v

 ti  x
v i 1

2
Αυτόν τον τύπο τον προτιμάμε όταν η μέση τιμή είναι ακέραιος.
 Αποδεικνύεται ότι ο τύπος της διακύμανσης μπορεί να πάρει την ισοδύναμη μορφή :
  v  
2
   ti  
1  v 2  i 1  
s   ti 
2
v  i 1 v  . Αυτόν τον προτιμάμε όταν η μέση τιμή δεν είναι ακέραιος.

 
 
 Όταν έχουμε πινάκα συχνοτήτων ή ομαδοποιημένα δεδομένα όπου x1 , x2 ,..., x είναι οι

τιμές της μεταβλητής ή τα κέντρα των κλάσεων και v1 , v2 ,..., v οι αντίστοιχες
1 
συχνότητες, τότε η διακύμανση ορίζεται από τον τύπο : s 2   xi  x vi . Αυτόν τον
v i 1
2
 
τύπο τον προτιμάμε όταν η μέση τιμή είναι ακέραιος.
 Αποδεικνύεται ότι ο τύπος της διακύμανσης μπορεί να πάρει την ισοδύναμη μορφή :
    
2
   xi vi  
1  2
s   xi vi   i 1  
 . Αυτόν τον προτιμάμε όταν η μέση τιμή δεν είναι ακέραιος.
2

v i 1 v
 
 
25. Να βρείτε τη διακύμανση στο δείγμα Α : 3, 9, 12, 15, 21

Λύση :
3  9  12  15  21 60
x   12
5 5
1 5

s 2   ti  x 
5 i 1
2 (3  12) 2  (9  12) 2  (12  12) 2  (15  12) 2  (21  12) 2
5

81  9  0  9  81 180
   36
5 5

26. Να βρεθεί η διακύμανση στο δείγμα του παρακάτω πίνακα.
xi vi
1 5
2 3
4 1
5 1
Λύση :
xi vi xi vi 4
1 5 5 x v i i
20
2 3 6 Έχω : x  i 1
  2 (ακέραιος)
10 10
4 1 4
5 1 5
Σύνολο ν=10 20 1 4

10 i 1
2
Άρα : s 2 
x i  x vi  
Θα συμπληρώσω τον παραπάνω πίνακα με τις κατάλληλες στήλες ώστε να υπολογίσω τον
παραπάνω τύπο, έτσι έχω :
xi vi xi vi xi  x ( xi  x ) 2 ( xi  x ) 2  vi
1 5 5 -1 1 5
2 3 6 0 0 0
4 1 4 2 4 4
5 1 5 3 9 9
Σύνολο ν=10 20 18
Άρα τελικά : s 2 
1 4
 
10 i 1
2
 1
xi  x vi   18  1,8
10

xi vi
1 4
3 2
5 3
7 1
Λύση :
xi vi xi vi 4
1 4 4 32
x v i i
3 2 6 Έχω : x 
 3,2 (όχι ακέραιος)
i 1

10 10
5 3 15
7 1 7   4  
2
   xi vi  
Άρα : s   xi vi    
2 1  4 2 i 1
10 i 1 10 
 
 

xi vi xi vi x i2 xi2 vi
1 4 4 1 4
3 2 6 9 18
5 3 15 25 75
7 1 7 49 49
Σύνολο ν=10 32 146
  4  
2
   xi vi  
 i 1    1 146  32   4,36
2
1  4 2
Άρα τελικά : s 
2
 i i
10  i 1
x v 
 10  

10
  10 
 
κλάσεις vi
[0-2) 8
[2-4) 12
[4-6) 10
[6-8) 6
[8-10) 4
Λύση :
[…,…) τιμές x i i xi vi
[0-2) 1 8 8
[2-4) 3 12 36
[4-6) 5 10 50
[6-8) 7 6 42
[8-10) 9 4 36
5   5  
2
 xi vi    xi vi  
xi vi   i 1  
_
172 1  5 2
Άρα : x  i 1
40

40
 4,3 (όχι ακέραιος) Άρα : s  2

40 i 1
 40 
 
 
[…,…) τιμές x i i xi vi x i2 xi2 vi
[0-2) 1 8 8 1 8
[2-4) 3 12 36 9 108
[4-6) 5 10 50 25 250
[6-8) 7 6 42 49 294
[8-10) 9 4 36 81 324
Σύνολο ν=40 172 984
  5  
2
 5   xi vi  
1     1  1722 
Άρα : s 2
 xi vi  40   40 984  40   6,11
40  i 1
2 i 1
   
 
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 2Β : ΔΙΑΚΥΜΑΝΣΗ ΚΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΜΕ ΤΗ

ΜΕΣΗ ΤΙΜΗ
 Τύπος που συνδέει τη διακύμανση με τη μέση τιμή
  v  
2
 v 
2
v
 v
2

   ti     ti   ti2   ti 
1  v 2  i 1   1 v 2  i 1 
Έχω : s   t i 
2

 s   ti 
2
 s2  i 1
  i 1  
v i 1 v v i 1 v 2
v  v 
   
   
v v v
 t i2 ____  ti t i
2
 s2  i 1
 x   s 2  x  x  . (Ισχύει x  i 1 i 1
2 2
2
. Επίσης το πηλίκο
v v v
____
εκφράζει τη μέση τιμή των τετραγώνων t i2 των τιμών t i και συμβολίζεται x ) 2
 Διακύμανση όταν γνωρίζουμε τις σχετικές συχνότητες

    
2
  
2

1  2


 x v
i i 


1  2
  x v
i i 
Έχω : s   xi vi 
2 i 1   s   xi vi 
2  i 1  
v i 1 v  v i 1 v 2
 
 
2
  

  xi vi  
 s   xi
2 2 vi
  i 1   s 2  x 2 f  x 2

i 1 v  v  i 1
i i
 
 
29. Οι μαθητές ενός τμήματος ξοδεύουν κατά μέσο ορό 625€ αγοράζοντας διάφορα τρόφιμα
από το κυλικείο του σχολειού. Εάν η διακύμανση είναι s 2  28.900 και επιπλέον το
άθροισμα των τετραγώνων των ποσών που ξόδεψε καθένας από τους μαθητής είναι
11.746.700, να βρείτε πόσοι είναι οι μαθητές του τμήματος.
v
Λύση : Από εκφώνηση έχω : s 2  28.900 , x  625 , ti 1
i
2
 11.746.700 . Άρα :
  v  
2
  v 
2

   ti      ti  
1  v 2  i 1   1  i 1  
s   ti 
2
 28.900  11.746.700  
v  i 1 v  v v 
 
 
   
2
 v 
 t 
11.746.700  i 1 i 
 x  
11.746.700
 28.900    28.900 
2
v  v  v
 
 
11.746.700 11.746.700
 28.900   6252  28.900   390625  419.525v  11.746.700  v  28
v v
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 3 : ΤΥΠΙΚΗ ΑΠΟΚΛΙΣΗ – ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ

ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ
 Η τυπική απόκλιση συμβολίζεται με s και είναι η θετική τετραγωνική ρίζα της
διακύμανσης. Δηλαδή : s  s 2
 Η τυπική απόκλιση εκφράζεται με την ίδια μονάδα μέτρησης που εκφράζονται και οι
μεταβλητές, ενώ η διακύμανση εκφράζεται σε μονάδα μέτρησης η οποία είναι το
τετράγωνο της μονάδας μέτρησης των μεταβλητών.
 Ο συντελεστής μεταβολής ή συντελεστής μεταβλητότητας CV, ορίζεται από τη

 .ό s
σχέση : CV   με x  0 .
έή x
 Ιδιότητες του συντελεστή μεταβολής

 Χρησιμοποιείται όταν θέλουμε να συγκρίνουμε ως προς τη μεταβλητότητα δυο
κατανομές οι οποίες είτε δεν έχουν την ίδια μονάδα μέτρησης είτε έχουν ίδια μονάδα
μέτρησης αλλά σημαντικά διαφορετικές μέσες τιμές.
 Συνήθως εκφράζεται επί τοις εκατό % και είναι ανεξάρτητος από τη μονάδα
μέτρησης της μεταβλητής.
 Για να είναι αξιόπιστος θα πρέπει η μέση τιμή να μην είναι κοντά στο μηδέν.
 Αν για δυο δείγματα Α και Β ισχύει ότι CV  CV , τότε λέμε ότι το δείγμα Α έχει
μεγαλύτερη ομοιογένεια από το δείγμα Β.
 Ένα δείγμα λέγεται ομοιογενές αν ισχύει CV  10%
30. Δίνεται το δείγμα Α : 3, 9, 12, 15, 21. Να βρείτε τη μέση τιμή, τη διακύμανση, την τυπική
απόκλιση και το συντελεστή μεταβολής του δείγματος Α. Στη συνέχεια να εξετάσετε αν το
δείγμα είναι ομοιογενές.
Λύση :
3  9  12  15  21 60
x   12
5 5

1 5

s 2   ti  x 
5 i 1
2 (3  12) 2  (9  12) 2  (12  12) 2  (15  12) 2  (21  12) 2
5

81  9  0  9  81 180
   36
5 5
s  s 2  36  6
s 6
CV    0,5  50% . Ισχύει ότι CV  10% , άρα το δείγμα δεν είναι ομοιογενές.
x 12

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 4 : Η ΜΕΤΑΒΛΗΤΗ Υ=αx+β

Έστω x1 , x2 ,..., xv ν παρατηρήσεις μιας μεταβλητής Χ με μέση τιμή x και τυπική απόκλιση
sx .
 Αν σε κάθε μια από της παρατηρήσεις x1 , x2 ,..., xv προσθέσουμε μια σταθερά c θα
προκύψουν οι παρατηρήσεις y1 , y 2 ,..., y v για τις οποίες ισχύει : y i  xi  c , i  1,2,..., v ,
τότε αποδεικνύεται ότι ισχύουν τα εξής :
 για τη νέα μέση τιμή των παρατηρήσεων y i  xi  c , ισχύει : y  x  c
 για τη νέα διάμεσο των παρατηρήσεων y i  xi  c , ισχύει :  y   x  c
 για τη νέα τυπική απόκλιση των παρατηρήσεων y i  xi  c , ισχύει : s y  s x
 για τη νέα εύρος των παρατηρήσεων y i  xi  c , ισχύει : R y  Rx
 Αν κάθε μια από της παρατηρήσεις x1 , x2 ,..., xv πολλαπλασιαστεί επί μια σταθερά c θα
προκύψουν οι παρατηρήσεις y1 , y 2 ,..., y v για τις οποίες ισχύει : y i  cx i , i  1,2,..., v , τότε
αποδεικνύεται ότι ισχύουν τα εξής :
 για τη νέα μέση τιμή των παρατηρήσεων y i  cx i , ισχύει : y  cx
 για τη νέα διάμεσο των παρατηρήσεων y i  cx i , ισχύει :  y  c x
 για τη νέα τυπική απόκλιση των παρατηρήσεων y i  cx i , ισχύει : s y  c s x
 για τη νέα εύρος των παρατηρήσεων y i  cx i , ισχύει : R y  c Rx
 Γενικά, για τις παρατηρήσεις yi  xi   , i  1,2,..., v , ισχύουν τα εξής :

 y  x  
 s y   sx
31. Δίνεται το δείγμα Α : 4, 6, 6, 7, 9, 10.

i. Να βρείτε τη μέση τιμή, την τυπική απόκλιση και τον συντελεστή μεταβολής των
παραπάνω παρατηρήσεων
ii. Αν αυξήσουμε καθεμία από τις παρατηρήσεις κατά 5, να βρείτε τη μέση τιμή, την
τυπική απόκλιση και τον συντελεστή μεταβολής των τιμών που προκύπτουν.
iii. Αν αυξήσουμε κάθε μια από τις παρατηρήσεις κατά 25%, να βρείτε τη μέση τιμή, την
τυπική απόκλιση και τον συντελεστή μεταβολής των τιμών που προκύπτουν.
iv. Να βρείτε τη μικρότερη τιμή του αριθμού c>0 που πρέπει να προσθέσουμε σε καθεμία
από τις παρατηρήσεις, ώστε το δείγμα των τιμών που θα προκύψουν να είναι
ομοιογενές.
Λύση :
4  6  6  7  9  10 42
i. x  7
6 6
2

1 6
6 i 1

s x   ti  x 
2 (4  7) 2  (6  7) 2  (6  7) 2  (7  7) 2  (9  7) 2  (10  7) 2
6

9  1  1  0  4  9 24
  4
6 6
sx  sx  4  2
2
s 2
CV x  x   0,28  28% . Ισχύει ότι CV  10% , άρα το δείγμα δεν είναι
x 7
ii. Αν σε κάθε μια από της παρατηρήσεις x1 , x2 ,..., x6 του δείγματος Α : 4, 6, 6, 7, 9, 10
προσθέσουμε 5 θα προκύψουν οι παρατηρήσεις y1 , y 2 ,..., y 6 για τις οποίες ισχύει :
y i  xi  5 , i  1,2,..., 6 , τότε :
y  x  5  y  7  5  y  12
s y  sx  s y  2
sy 2
CV y   CV y   0,16  16%
y 12
iii. Αν κάθε μια από της παρατηρήσεις x1 , x2 ,..., x6 του δείγματος Α : 4, 6, 6, 7, 9, 10
αυξηθεί κατά 25% θα προκύψουν οι παρατηρήσεις z1 , z 2 ,..., z 6 για τις οποίες ισχύει :
25
z i  xi  xi  z i  xi  0,25xi  z i  xi (1  0,25)  z i  1,25xi , i  1,2,..., 6 , τότε :
100
z  1,25x  z  1,25  7  z  8,75
s z  1,25  s x  s y  1,25  2  s y  2,5
sz 2,5
CV z   CV z   0,28  28%
z 8,75
iv. Αν προσθέσουμε c στις τιμές x1 , x2 ,..., x6 , θα προκύψουν οι τιμές w1 , w2 ,..., w6 για τις
οποίες ισχύει : wi  xi  c , i  1,2,..., 6 , τότε :
w  x  c  w  7  c και s w  s x  s w  2
Το δείγμα των αριθμών wi  xi  c είναι ομοιογενές αν ισχύει :
sw 1 2 1 10 7c
CVw  10%      10  2  7  c  7  c  20 
w 10 7  c 10
7  c  20  c  13 (δεκτό) ή 7  c  20  c  27 (απορ. γιατί από εκφων. c>0)
Άρα c  13 δηλαδή η μικρότερη τιμή του αριθμού c είναι 13.

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 5 : ΚΑΜΠΥΛΗ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ – ΚΑΝΟΝΙΚΗ

ΚΑΤΑΝΟΜΗ
Όταν για μια συνεχή κατανομή ο αριθμός των κλάσεων είναι πολύ μεγάλος (τείνει στο
άπειρο) και το πλάτος των κλάσεων πολύ μικρό (τείνει στο μηδέν), τότε το πολύγωνο
συχνοτήτων, αντί να είναι μια τεθλασμένη γραμμή γίνεται μια ομαλή καμπύλη η οποία
ονομάζεται καμπύλη συχνοτήτων. Οι κυριότερες καμπύλες συχνοτήτων φαίνονται στο
παρακάτω σχήματα (α), (β), (γ) και (δ)
ΚΑΝΟΝΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ
Αν η καμπύλη συχνοτήτων, για το χαρακτηριστικό που εξετάζουμε, είναι κανονική ή
περίπου κανονική, τότε η τυπική απόκλιση s έχει τις παρακάτω ιδιότητες :
 Το 68% περίπου των παρατηρήσεων βρίσκεται στο διάστημα ( x  s, x  s )
 Το 95% περίπου των παρατηρήσεων βρίσκεται στο διάστημα ( x  2 s, x  2 s )
 Το 99,7% περίπου των παρατηρήσεων βρίσκεται στο διάστημα ( x  3s, x  3s )
 Το εύρος R ισούται περίπου με έξι τυπικές αποκλίσεις, δηλαδή R  6s
 Η μέση τιμή είναι ιση με τη διάμεσο
 Λόγο της συμμετρίας της καμπύλης προκύπτουν τα παρακάτω ποσοστά όπως
φαίνονται στο σχήμα που ακολουθεί :

32. Η ηλικία των κάτοικων μιας πόλης ακολουθεί την κανονική κατανομή με μέση τιμή 50 έτη
και τυπική απόκλιση 15 έτη.
i. Να βρείτε τη διάμεσο της κανονικής κατανομής της ηλικίας των κάτοικων.
ii. Να βρείτε τον συντελεστή μεταβολής και να εξετάσετε αν το δείγμα είναι ομοιογενές.
Αν ο αριθμός των κάτοικων της πόλης είναι 4000, να βρείτε πόσοι περίπου κάτοικοι είναι
ηλικίας :
iii. Μεταξύ 35 και 65 ετών
iv. Μεταξύ 5 και 35 ετών. (Πανελλήνιες 2009)
Λύση :
i. Είναι x  50 έτη και επειδή έχουμε κανονική κατανομή ισχύει : x      50
s 15
ii. Είναι s  15 έτη άρα CV    0,30  30% , ισχύει : CV  10% , άρα το
x 50
δείγμα δεν είναι ομοιογενές.
iii.
Μεταξύ 35-65 χρόνων είναι το 68% του δείγματος των 4.000 κάτοικων της πόλης,
68
δηλαδή  4.000  68  40  2.720 κάτοικοι.
100
iv. Μεταξύ 5-35 χρονών είναι το 2,35%+13,5%=15,85% του δείγματος των 4.000
15,85
κάτοικων της πόλης, δηλαδή  4.000  15,85  40  634 κάτοικοι.
100
33. Σε έρευνα που έγινε στους μαθητές μιας πόλης, για το χρόνο που κάνουν να πάνε από το
σπίτι στο σχολείο, διαπιστώθηκε ότι το 50% περίπου των μαθητών χρειάζεται
περισσότερο από 12 λεπτά, ενώ το 16% περίπου χρειάζεται λιγότερο από 10 λεπτά.
Υποθέτουμε ότι η κατανομή του χρόνου της διαδρομής είναι κατά προσέγγιση κανονική.
i. Να βρείτε τον μέσο χρόνο διαδρομής των μαθητών και την τυπική απόκλιση του
χρόνου διαδρομής τους.
ii. Να εξετάσετε αν το δείγμα είναι ομοιογενές.
iii. Αν οι μαθητές της πόλης είναι 4000, πόσοι μαθητές θα κάνουν χρόνο διαδρομής από
14 έως 16 λεπτά;

iv. Μια μέρα, λόγο έργων στον κεντρικό δρόμο της πόλης, κάθε μαθητής καθυστέρησε 5
λεπτά. Να βρείτε πόσο μεταβάλλεται ο συντελεστής μεταβολής CV.
Λύση :
i.
Αφού το 50% των μαθητών χρειάζεται περισσότερο από 12 λεπτά ισχύει :

x  12 λεπτά, και αφού το 16% χρειάζεται λιγότερο από 10 λεπτά ισχύει :
x  s  10  12  s  10  s  2 λεπτά
s 2
ii. CV x    0,166  16,6% , ισχύει : CV  10% , άρα το δείγμα δεν είναι
x 12
iii. Από 14-16 λεπτά όπως φαίνεται από το σχήμα, κάνει το 13,5% των μαθητών της
13,5
πόλης άρα :  4.000  13,5  40  540 μαθητές.
100
iv. Αφού κάθε μαθητής καθυστέρησε 5 λεπτά για τους νέους χρόνους που έκανε ο κάθε
μαθητής να πάει στο σχολειό την ημέρα των έργων θα ισχύει :
y i  xi  5 , i  1,2,..., 4.000 , τότε :
y  x  5  y  12  5  y  17
s y  sx  s y  2
sy 2
CV y   CV y 
y 17
2 2 10 5
Άρα CV x  CV y     . Δηλαδή με την καθυστέρηση των 5 λεπτών
12 17 204 102
5
ο συντελεστής μεταβολής μειώθηκε κατά  4,9% .
102

34. Οι παρατηρήσεις μιας μεταβλητής ακολουθούν την κανονική κατανομή. Αν το 2,5% των
παρατηρήσεων είναι μεγαλύτερες του 21 και το 16% μικρότερες του 12 τότε :
i. Να βρεθούν x, s
ii. Να βρεθεί το εύρος και ο συντελεστής μεταβολής
iii. Ποιο ποσοστό των παρατηρήσεων βρίσκεται στο διάστημα 9 έως 21;

iv. Αν το μέγεθος του δείγματος είναι 11, να υπολογίσετε το x
i 1
2
v (δίνεται ο τύπος
i i
    
2
   xi vi  
1  2
s   xi vi   i 1
2  )

v i 1 v 
 
 
Λύση :
i.
Αφού το 2,5% των παρατηρήσεων είναι μεγαλύτερες του 21, ισχύει : x  2s  21 (1)
Επίσης αφού το 16% είναι μικρότερες του 12, ισχύει : x  s  12 (2) άρα :
 x  2s  21  x  2s  21
  προσθέτοντας κατά μέλη έχω : 3s  9  s  3
 x  s  12  (1)  x  s  12
και x  3  12  x  15 .
s 3
ii. R  6s  18 , CV    0,2  20%
x 15
iii. Στο διάστημα 9-21 ανήκει το 13,5%+34%+34%+13,5%=95% των παρατηρήσεων.
    
2
  
2
   xi vi     xi vi 
1    1  2 
iv. s   xi vi 
2 2 i 1
 s   xi vi   i 1
2   s2  1
 xi2 vi  x  
2

v i 1 v  11 i 1  v  11 i 1
   
   
1  1  
 32   xi2 vi  15   xi2 vi  234   xi2 vi  2.574 
2
11 i 1 11 i 1 i 1

35. Σε ένα δείγμα κανονικής κατανομής το 49,85% των παρατηρήσεων βρίσκονται στο
διάστημα (25,40). Να εξετάσετε σε κάθε περίπτωση αν το δείγμα είναι ομοιογενές.
Λύση :
Το 49,85% των παρατηρήσεων βρίσκονται στο διάστημα x  3s έως x ή από x έως

x  3s .
 x  3s  25  x  40
 Αν το διάστημα (25,40) αντιστοιχεί στο ( x  3s, x ) τότε  
 x  40 s  5
s 5
Άρα CV    0,125  12,5%
x 40
 x  25  x  25
 Αν το διάστημα (25,40) αντιστοιχεί στο ( x , x  3s ) τότε  
 x  3s  40 s  5
s 5
Άρα CV    0,20  20%
x 25
Παρατηρούμε ότι σε καμία από τις δυο περιπτώσεις το δείγμα δεν είναι ομοιογενές.
36. Σε ένα κυκλικό διάγραμμα παρουσιάζονται οι επιδόσεις των 200 μαθητών στις γενικές
εξετάσεις στο μάθημα των Μαθηματικών. Στο διάστημα [0, 20) βρίσκονται οι επιδόσεις
του 10% των μαθητών. Η γωνία του κυκλικού τομέα που αντιστοιχεί στους μαθητές που η
επίδοσή τους [20, 40) είναι 27˚. Οι αριθμοί των μαθητών που οι επιδόσεις τους βρίσκονται
στα διαστήματα [40, 60), [60, 80), [80, 100) είναι διαδοχικοί όροι αριθμητικής προόδου με
διαφορά 5 αντίστοιχα.
i. Να υπολογίσετε τον αριθμό των μαθητών κάθε κατηγορίας βαθμολογίας.
ii. Να μετατρέψετε το κυκλικό διάγραμμα σε ιστόγραμμα συχνοτήτων.
iii. Να κάνετε το πολύγωνο συχνοτήτων.
iv. Πόσοι μαθητές είχαν επίδοση: i) τουλάχιστον 60, ii) μικρότερη του 80.
v. Αν ένας μαθητής θεωρείται ως επιτυχών στα Μαθηματικά όταν έχει επίδοση
τουλάχιστον 50, να βρείτε πόσοι μαθητές ήταν οι επιτυχόντες στα Μαθηματικά.

37. Στον επόμενο πίνακα δίνεται η κατανομή των σχετικών αθροιστικών συχνοτήτων του
χρόνου επίλυσης των θεμάτων ενός διαγωνίσματος, 80 μαθητών της Γ’ τάξης ενός
Λυκείου.
Χρόνος σε min [ ) Αθροιστική σχετική συχνότητα

45 - 55 0,2
55 - 65 0,5
65 – 75
75 – 85
i. Γνωρίζοντας ότι η σχετική συχνότητα της 3ης κλάσης είναι διπλάσια της σχετικής
συχνότητας της 1ης κλάσης, να συμπληρώσετε τον πίνακα που δόθηκε.
ii. Να βρείτε την μέση τιμή και τη διάμεσο της παραπάνω κατανομής.
iii. Η έρευνα συνεχίστηκε στο ίδιο Λύκειο για τους 135 μαθητές της Β’ Λυκείου και
διαπιστώθηκε ότι για ένα διαγώνισμα μαθηματικών το 50% περίπου των μαθητών
χρειάζεται περισσότερο από 62 λεπτά ενώ το 16% περίπου χρειάζεται λιγότερο από
52 λεπτά.
Υποθέτουμε ότι η κατανομή του χρόνου είναι περίπου κανονική, να βρείτε:
vi. Τον μέσο χρόνο επίλυσης του διαγωνίσματος και να απαντήσετε αν αρκεί στους
μαθητές ο χρόνος των 50 λεπτών μιας διδακτικής ώρας για να το λύσουν.
vii. Να βρεθεί ο χρόνος που παρατηρείται από τη στιγμή που ο πρώτος μαθητής
παραδίδει το διαγώνισμα έως την στιγμή που και ο τελευταίος παραδίδει την κόλλα
του.
viii. Πόσοι μαθητές της Β’ Λυκείου παρέδωσαν το γραπτό τους μεταξύ 42 και 52 λεπτών;
ix. Με δεδομένο ότι ένα τυπογραφικό λάθος καθυστέρησε κάθε μαθητή 5 λεπτά, να βρείτε
πόσο μεταβάλλεται ο συντελεστής μεταβολής (CV)
38. Η μέση τιμή των βαθμών που πήραν οι 25 μαθητές της Γ΄ τάξης ενός λυκείου στα
Μαθηματικά είναι 14, ενώ η μέση τιμή των βαθμών των 10 μαθητών που παρουσίασαν τη
μικρότερη βαθμολογία είναι 11.
i. Να βρείτε τη μέση τιμή της βαθμολογίας των 15 υπολοίπων μαθητών
ii. Αν το άθροισμα των τετραγώνων των βαθμών των 25 αυτών μαθητών είναι 5.000, να
βρείτε τον συντελεστή μεταβολής. (Πανελλήνιες 2004)
39. Για δύο τύπους μπαταριών Α και Β επιλέχθηκαν δύο δείγματα μεγέθους 5 το καθένα. Οι
χρόνοι ζωής των μπαταριών για το κάθε δείγμα (σε χιλιάδες ώρες) δίνονται στον επόμενο
πίνακα:
Α Β
20 26
26 32
24 19
22 20
18 23
i. Να βρείτε τη μέση διάρκεια ζωής μιας μπαταρίας τύπου Α και μιας μπαταρίας τύπου
Β.
ii. Αν μια μπαταρία τύπου Α στοιχίζει 38 ευρώ και μια μπαταρία τύπου Β στοιχίζει 40
ευρώ, ποιον τύπο μπαταρίας συμφέρει να αγοράσετε; (Να αιτιολογήσετε την
απάντησή σας).
iii. Να βρείτε τις τυπικές αποκλίσεις SA και SB της διάρκειας ζωής των δύο τύπων
μπαταριών.
iv. Να βρείτε ποιος από τους δύο τύπους μπαταριών Α και Β παρουσιάζει τη μεγαλύτερη
ομοιογένεια ως προς τη διάρκεια ζωής του. Δίνεται ότι 11 ≅3,3 . (Πανελλήνιες 2008)
40. Θεωρούμε δύο δείγματα Α και Β με παρατηρήσεις:
Δείγμα Α: 12, 18, t3, t4, ... , t25
Δείγμα B: 16, 14, t3, t4, ... , t25.
Δίνεται ότι t3+t4+ ... +t25=345.
i. Να αποδείξετε ότι οι μέσες τιμές x A και xB των δύο δειγμάτων Α και Β αντίστοιχα
είναι xA = x B = 15.
2 2
ii. Αν s  είναι η διακύμανση του δείγματος Α και s  είναι η διακύμανση του δείγματος Β,
16
να αποδείξετε ότι s A  s B 
2 2
.
25
1
iii. Αν ο συντελεστής μεταβολής του δείγματος Α είναι ίσος με CVA= , να βρείτε τον
15
συντελεστή μεταβολής CVΒ του δείγματος Β. (Πανελλήνιες 2007)
41. Οι απουσίες των μαθητών της Γ΄ τάξης ενός Ενιαίου Λυκείου κατά τους μήνες Ιανουάριο –
Φεβρουάριο – Μάρτιο – Απρίλιο του έτους 2006 έχουν ομαδοποιηθεί σε τέσσερις κλάσεις
ίσου πλάτους και εμφανίζονται στον παρακάτω πίνακα σχετικών συχνοτήτων:
Απουσίες μαθητών Κέντρο κλάσης Σχετική συχνότητα fi

xi
[ ... – ... ) ... 0,1

[ ... – 7 ) ... ...
[ ... – ... ) ... 0,3
[ ... – ... ) 10 ...
Σύνολο /////////////////////// 1
Αν επιπλέον δίνεται ότι η σχετική συχνότητα της 4 ης κλάσης f4 είναι διπλάσια της σχετικής
συχνότητας της 2ης κλάσης f2, τότε:
i. Να αποδείξετε ότι το πλάτος c των κλάσεων ισούται με 2.
ii. Να μεταφέρετε τον παραπάνω πίνακα σχετικών συχνοτήτων στο τετράδιό σας και να
συμπληρώσετε τα κενά, αφού υπολογίσετε τις αντίστοιχες τιμές.
iii. Να βρείτε τη μέση τιμή x .
iv. Να βρείτε την τυπική απόκλιση s.

  k  
2
   xi νi  
1 k 2  i 1  
Δίνεται ο τύπος: s   x i ν i 
2
 (Πανελλήνιες 2006)
ν i 1 ν
 
 
1
42. Δίνεται η συνάρτηση f με τύπο f ( x )  ,x∈(0, +∞).
x
i. Να βρεθεί η εξίσωση της εφαπτομένης της f στο σημείο Λ(1,1).
ii. Από τυχαίο σημείο Μ(x, y) της γραφικής παράστασης της f φέρνουμε
παράλληλες ευθείες προς τους άξονες xx΄ και yy΄, οι οποίες
σχηματίζουν με τους ημιάξονες Οx, Oy ορθογώνιο παραλληλόγραμμο.
Να βρεθούν οι συντεταγμένες του σημείου Μ, ώστε η περίμετρος του
ορθογωνίου παραλληλογράμμου να είναι ελάχιστη.
iii. Οι τετμημένες πέντε διαφορετικών σημείων της εφαπτομένης του
ερωτήματος ( α) έχουν μέση τιμή x = 5 και τυπική απόκλιση s x = 2. Να
βρεθεί η μέση τιμή y και η τυπική απόκλιση s y των τεταγμένων των
σημείων αυτών. (Πανελλήνιες 2005)
43. Σε μια κανονική ή περίπου κανονική κατανομή το 50% των παρατηρήσεων έχουν τιμή
μεγαλύτερη του 20. Το 81,5% των παρατηρήσεων βρίσκεται στο διάστημα (16,22) με
άκρα του διαστήματος χαρακτηριστικές τιμές της κανονικής κατανομής x  3s , x  2s ,
x s ,x.
i. Να δείξετε ότι x =20 και s = 2.
ii.  
Να βρείτε το α∈Ν*, αν είναι γνωστό ότι στο διάστημα x  α  s , x  α  s ανήκει
το 95% περίπου των παρατηρήσεων.
iii. Αν R είναι το εύρος της κατανομής, να βρείτε την ελάχιστη τιμή της συνάρτησης
R 2
f(x)  x  x  4 x  9s . (Πανελλήνιες 2005)
2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Οι βαθμοί ενός μαθητή σε πέντε μαθήματα είναι 18, 15, 17, 14, 16
Να βρεθούν :
i. Το εύρος
ii. Τη διακύμανση
iii. Την τυπική απόκλιση
2. Η βαθμολογία ενός μαθητή σε 10 μαθήματα είναι : 13, 9, 8, 7, 10, 15, 12, 11, 17, 18. Να
βρεθούν :
i. Η μέση τιμή
ii. Η διακύμανση
iii. Η τυπική απόκλιση
iv. Η διάμεσος

v. Το εύρος
vi. Ο συντελεστής μεταβολής
3. Έστω δυο δείγματα Α και Β μιας μεταβλητής Χ. Το Α έχει μέση τιμή -75 και τυπική
απόκλιση 6. Το Β έχει μέση τιμή 50 και διασπορά 36.
i. Να βρείτε τους συντελεστές μεταβολής των δυο δειγμάτων.
ii. Να εξετάσετε αν κάποιο δείγμα είναι ομοιογενές.
iii. Να βρείτε ποιο από τα δυο δείγματα έχει μεγαλύτερη ομοιογένεια.
4. Σε ένα δείγμα με μεταβλητή Χ η μέση τιμή είναι x  10 και ο συντελεστής μεταβολής

v
x
2
CV=10%. Αν i  2020 να βρείτε το μέγεθος του δείγματος.
i 1
5. Στον παρακάτω πίνακα να υπολογίσετε την τυπική απόκλιση.
Κλάσεις [ , ) vi
5-15 4
15-25 5
25-35 2
35-45 5
45-55 4
6. Στον παρακάτω πίνακα δίνονται οι τιμές μιας μεταβλητής Χ με τις αντίστοιχες

συχνότητες τους. Το μέγεθος του δείγματος είναι ν=80 και η μέση τιμή είναι x  2,6 .
xi vi
1 12
2 μ
3 λ
4 25
Συν. 80
i. Να αποδειχθεί ότι μ=33 και λ=10.

ii. Να υπολογιστεί η διάμεσος του δείγματος.
iii. Να υπολογιστεί η διακύμανση του δείγματος.
7. Η μέση τιμή και η διασπορά ενός δείγματος 5 τιμών είναι x  10 . Αν ισχύει
 x 
4
2
i  x  16 και s 2  13 . Να βρείτε την τιμή x 5 .
i 1
8. Η βαθμολογία ενός μαθητή σε τρία τεστ και ένα διαγώνισμα ενός μαθήματος (σε
εκατονταβάθμια κλίμακα) είναι 80, 60, 70, 75 με βαρύτητα το καθένα αντίστοιχα 0,2 , 0,3
, 0,5 , 1 . Να βρείτε τη μέση επίδοση του μαθητή στα τεστ και το διαγώνισμα.
9. Εξετάσαμε δείγμα 25 οικογενειών, ως προς τον αριθμό των παιδιών τους. Τα

αποτελέσματα φαίνονται στον παρακάτω πίνακα :
Αριθ. παιδιών x i Συχνότητα v i Αθρ. Συχνότητα Σχετική Συχνοτ.(%)

0 4
1
2 5
3 4
4 3
5 2
Αθροίσματα
i. Να συμπληρώσετε τον παραπάνω πίνακα

ii. Να βρείτε την επικρατούσα τιμή
iii. Να βρείτε τη διάμεσο
iv. Τι ποσοστό οικογενειών έχει τρία παιδία;
v. Πόσες οικογένειες έχουν μέχρι και δυο παιδία;
10. Ένα σύρμα μήκους l  5m κόβεται σε 10 κομμάτια με μήκη l1 , l 2 ,..., l10 με τυπική
9
απόκλιση 28,5cm . Αν είναι  (l
i 1
i  50) 2  260cm 2 , να βρείτε το l10 .
11. Το μέσο βάρος των 20 μαθητών μιας τάξης είναι 60 κιλά.

i. Ποιο θα είναι το μέσο βάρος της τάξης αν :
Α. φύγει ένας μαθητής με βάρος 50 κιλά.
Β. έρθουν δυο μαθητές με βάρος 52 κιλά ο καθένας.
Γ. φύγουν τρεις μαθητές με βάρος 62 κιλά ο καθένας και έρθει ένας άλλος με βάρος
54.
ii. Αν έρθει ένας μαθητής, πόσο πρέπει να είναι το βάρος του ώστε το μέσο βάρος όλων
να είναι 60,5 κιλά.
12. Η μέση τιμή και η διάμεσος πέντε αριθμών είναι 2. Οι τρεις από αυτούς είναι οι -2, 7, 3 .
Να βρείτε τους άλλους 2.
13. Η μέση τιμή των βαθμών που πήραν 25 μαθητές της Γ’ λυκείου στα μαθηματικά είναι 14,
ενώ η μέση τιμή των βαθμών των 10 μαθητών με τη μικρότερη βαθμολογία είναι 11.
i. Να βρείτε τη μέση τιμή της βαθμολογίας των 15 υπόλοιπων μαθητών.
ii. Αν το άθροισμα των τετραγώνων των βαθμών των 25 μαθητών είναι 5000, να βρείτε
το συντελεστή μεταβολής CV.
14. Ρωτήθηκαν 50 μαθητές ενός σχολείου για τον αριθμό των βιβλίων που διάβασαν κατά
τη διάρκεια των διακοπών. Τα αποτελέσματα της έρευνας φαίνονται στον παρακάτω
πίνακα.
Τιμές x i Συχνότητα v i Αθρ. Συχνότητα xi vi

0 11
1 25
2 42
3 47
4 50
Αθροίσματα

i. Να συμπληρώσετε τον παραπάνω πίνακα
ii. Να βρείτε τη μέση τιμή των παρατηρήσεων
iii. Να βρείτε τη διάμεσο των παρατηρήσεων
iv. Να βρείτε το εύρος των τιμών
15. Οι χρόνοι τους οποίους έκαναν μια ομάδα μαθητών για να λύσουν ένα πρόβλημα είναι
από 10 έως 20 sec. χωρισμένοι σε 5 κλάσεις ίσου πλάτους.
 Το πολύγωνο συχνοτήτων του δείγματος των μαθητών με μεταβλητό χρόνο

λύσης του προβλήματος έχει εμβαδόν 40.
 Το ύψος του ορθογωνίου στο διάγραμμα σχετικών συχνοτήτων που αντιστοιχεί
στην κλάση με κεντρική τιμή το 19 είναι 0,1.
 Η γωνία του κυκλικού τομέα στο κυκλικό διάγραμμα που αντιστοιχεί στην κλάση
[14,16] είναι 72 .
 Οι μαθητές που έκαναν από 16 έως 18 sec είναι διπλάσιοι από τους μαθητές που
έκαναν χρόνο από 10 έως 12 sec.
 24 μαθητές έκαναν χρόνο κάτω από 16 sec.
i. Να κάνετε τον πίνακα συχνοτήτων vi , N i , f i , f i % , Fi % .

ii. Να κάνετε
a. το ιστόγραμμα συχνοτήτων.
b. το πολύγωνο συχνοτήτων.
c. το πολύγωνο αθροιστικών σχετικών συχνοτήτων.
16. Μια ομάδα ανθρώπων έχει μέσο βάρος 73 κιλά με τυπική απόκλιση 4 κιλά, ενώ το μέσο
ύψος τους είναι 170cm με τυπική απόκλιση 7cm. Να εξεταστεί, αν η κατανομή του
βάρους ή του ύψους παρουσιάζει μεγαλύτερη ομοιογένεια.
17. Δίνονται 5 παρατηρήσεις μιας ποσοτικής μεταβλητής χ :
16, 14, 22, 18, 20+α, όπου α   .
Αν ο συντελεστής μεταβλητότητας (CV) των παρατηρήσεων αυτών είναι 20% και η

τυπική απόκλιση τους (s) είναι 4 τότε :
i. Να δείξετε ότι η μέση τιμή των παρατηρήσεων είναι x  20 .
ii. Να υπολογίσετε την τιμή του πραγματικού αριθμού α.
iii. Για την τιμή του α που βρήκατε στο ερώτημα ιι, να βρείτε τη διάμεσο του
δείγματος.
iv. Είναι το δείγμα ομοιογενές ή όχι και γιατί.
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Έστω η μεταβλητή Χ : «βάρος 100 μαθητών» ομαδοποιημένη στον παρακάτω πίνακα:
Κλάσεις [40,50) [50,60) [60,70) [70,80) [80,90)

Συχνότητα 25 35 20 15 5
Να υπολογίσετε τη διάμεσο.
2. Μια μεταβλητή παίρνει τις τιμές 5, 3, 3ω, 3, 2ω, 3, 3ω, ω με ω>0.
i. Αν η μέση τιμή τους είναι 4 να υπολογίσετε το ω.

ii. Για ω=2 να βρείτε το εύρος, την επικρατούσα τιμή και την τυπική απόκλιση.
Πανελλήνιες 2003
3. Εξετάσαμε δείγμα 25 οικογενειών μιας πόλης, ως προς τον αριθμό των παιδιών τους. Τα
Αρ. παιδιών x i Συχνότητα vi Αθρ. Συχνότητα Σχετική Συχν. %

0 4
1
2 5
3 4
4 3
5 2
Σύνολο
i. Να μεταφέρεται τον παρακάτω πίνακα στο τετράδιο σας και να τον

συμπληρώσετε.
ii. Να βρείτε την επικρατούσα τιμή
iv. Τι ποσοστό οικογενειών έχει 3 παιδία;
v. Πόσες οικογένειες έχουν μέχρι και 3 παιδία;
4. Ρωτήθηκαν 50 μαθητές για τον αριθμό των βιβλίων που διάβασαν στις διακοπές. Τα
xi Συχνότητα vi Αθρ. Συχνότητα x i vi

0 11
1 25
2 42
3 47
4 50
Σύνολο
i. Να μεταφέρεται τον παρακάτω πίνακα στο τετράδιο σας και να τον

συμπληρώσετε.
ii. Να βρείτε τη μέση τιμή
iv. Να βρείτε τα εύρος
5. Δίνονται 5 παρατηρήσεις μιας ποσοτικής μεταβλητής Χ : 16, 14, 22, 18, 20+α . Αν ο
συντελεστής μεταβλητότητας (CV) των παρατηρήσεων αυτών είναι 20% και η τυπική τους
απόκλιση s=4 τότε :
i. Να δείξετε ότι η μέση τιμή των παρατηρήσεων είναι x  20
ii. Να υπολογίσετε το α
iii. Για το α που βρήκατε να υπολογίσετε τη διάμεσο
iv. Είναι το δείγμα ομοιογενές ναι ή όχι και γιατί;

6. Οι μηνιαίοι μισθοί των υπαλλήλων μιας αμερικάνικης εταιρίας έχουν μέση τιμή x   1000
δολάρια και τυπική απόκλιση s   125 δολάρια. Οι μισθοί των υπαλλήλων μιας
ευρωπαϊκής εταιρίας έχουν μέση τιμή x   800 εύρο και τυπική απόκλιση s  90 ευρώ.
i. Να βρείτε ποια από τις δυο εταιρίες έχει μεγαλύτερη ομοιογένεια μισθών.
ii. Η αμερικανική εταιρία αποφασίζει να αυξήσει το μηνιαίο μισθό κάθε υπάλληλου
κατά 250 δολάρια. Επίσης, η ευρωπαϊκοί εταιρία αποφασίζει να αυξήσει το
μηνιαίο μισθό κάθε υπάλληλου κατά 20%. Να βρείτε τη νέα μέση τιμή και τη νέα
τυπική απόκλιση των μηνιαίων μισθών και για τις δυο εταιρίες.
iii. Ποια από τις δυο εταιρίες έχει μεγαλύτερη ομοιογένεια των μηνιαίων μισθών μετά
τις αυξήσεις;
7. Οι σημερινές ηλικίες μιας ομάδας ανθρώπων έχουν συντελεστή μεταβολής CV 1 =8%, ενώ
πριν 15 χρόνια ο συντελεστής μεταβολής των ηλικιών τους ήταν CV 2 =20%.
i. Να βρεθεί η μέση τιμή και η τυπική απόκλιση της σημερινής τους ηλικίας.
ii. Πριν πόσα χρόνια από σήμερα οι ηλικίες των ανθρώπων αυτής της ομάδας είχαν
για πρώτη φορά ομοιογένεια;

xi vi Ni fi Fi fi % Fi %
1 10
2 20
4 17
6 3
Αθρ.
xi vi fi fi %
1 12
2
3 24 40
5 0,05
Συν.
9. Σε ένα τμήμα 25 μαθητών της Γ’ λυκείου δόθηκε ένα τεστ μαθηματικών από όπου
προέκυψαν τα παρακάτω αποτελέσματα :
11 17 9 16 5
19 13 15 16 15
19 17 10 20 16
9 13 9 5 19
19 15 17 16 10
i. Να κατασκευάσετε πίνακα συχνοτήτων και αθροιστικών συχνοτήτων.

ii. Πόσοι μαθητές είχαν βαθμό τουλάχιστον 15.
iii. Τι ποσοστό μαθητών είναι κάτω από τη βάση; (10)
iv. Τι ποσοστό είναι μεταξύ 15 και 19;
10. Δίνεται ο παρακάτω πίνακας :
xi vi Fi
x1
x2 12
x3
x4 8 0,70
x5 0,94
x6 3 1
ΣΥΝΟΛΟ ν
i. Να βρείτε το μέγεθος ν του δείγματος.

ii. Να βρείτε την τιμή  5 και να δείξετε ότι  1   3  15 .
iii. Αν το 34% των παρατηρήσεων είναι μικρότερος ή ίσος του x 2 , να συμπληρώσετε τον
πίνακα.
11. Η βαθμολογία των μαθητών μιας τάξης στη φυσική είναι χ: 15, 10, 16, 17, 19, 14, 09,
12, 17, 16, 17, 18 και των μαθητριών στο ίδιο μάθημα είναι y : 16, 14, 12, 14, 18, 15, 17,
14, 12, 16, 14, 18 . οι μαθητές ή οι μαθήτριες έχουν μεγαλύτερη ομοιογένεια
βαθμολογίας;
12. Ο χρόνος σε sec που απαιτείται για τα 0-100km/h μετρήθηκε για 100 αυτοκίνητα και τα
αποτελέσματα δίνονται στον παρακάτω πίνακα συχνοτήτων.
Κλάσεις xi vi
[10-12) 11 11
[12-14) 13 23
[14-16) 15 30
[16-18) 17 27
[18-20) 19 9
Σύνολο 100
i. Να κάνετε το πολύγωνο συχνοτήτων και αθροιστικών συχνοτήτων και να υπολογίσετε

τη διάμεσο.
ii. Να βρείτε τη μέση τιμή, τη διακύμανση και την τυπική απόκλιση.
iii. Να βρείτε σε πόσο χρόνο επιταχύνουν από τα 0km/h σε 100km/h το 25% των
αυτοκινήτων.
iv. Να βρείτε την επικρατούσα τιμή.
13. Οι αριθμοί 3, 5, 16, 3, 14, 10, 5, χ, y έχουν μέση τιμή 7 και επικρατούσα τιμή 5. να βρείτε
τη διάμεσο των παραπάνω αριθμών.
14. Ο μέσος όρος της βαθμολογίας στο μάθημα των μαθηματικών μιας τάξης είναι 17,4.
Στην τάξη αυτή ήρθε ένας άλλος μαθητής με βαθμό στα Μαθηματικά 14, όποτε ο μέσος
όρος της τάξης έπεσε στο 17,3. Πόσοι ήταν οι αρχικοί μαθητές της τάξης;
15. Η μέση τιμή του ημερομίσθιου 50 εργατών είναι 31€. Από αυτούς οι 10, λόγω
ανθυγιεινής εργασίας έχουν μέσο ημερομίσθιο 35€. Να υπολογίσετε τη μέση τιμή του
ημερομίσθιου των υπόλοιπων εργατών.

16. Έστω δυο δείγματα Α και Β μιας μεταβλητής Χ. Το Α έχει μέση τιμή -75 και τυπική
απόκλιση 6. Το Β έχει μέση τιμή 50 και διασπορά 36.
i. Να βρείτε τους συντελεστές μεταβολής των δυο δειγμάτων.
ii. Να εξετάσετε αν κάποιο δείγμα είναι ομοιογενές.
iii. Να βρείτε ποιο από τα δυο δείγματα έχει μεγαλύτερη ομοιογένεια.
17. Οι ελάχιστες θερμοκρασίες μιας πόλης για 5 συνεχείς ημέρες ήταν :

-5, -3, 0, -3, 1
Να βρείτε :
i. Το εύρος των θερμοκρασιών.
ii. Την διακύμανση.
iii. Την τυπική απόκλιση.
18. Αν η μέση τιμή 5 αριθμών είναι διπλάσια της διαμέσου δ και 4 από αυτούς είναι οι : 0, 1,
5, 21, να βρείτε τον άλλο αριθμό.
19. Να υπολογίσετε την τυπική απόκλιση ενός δείγματος με μεταβλητή Χ που έχει τον
παρακάτω πίνακα τιμών.
Κλάσεις [,) vi
[0,5-1,5) 5
[1,5-2,5) 30
[2,5-3,5) 15
20. Μια εταιρία κάνει αύξηση στους μισθούς των υπαλλήλων της 10% και δίνει Δώρο ίσο με
το 20% του μέσου μισθού σε κάθε υπάλληλο. Να υπολογίσετε το συντελεστή μεταβολής
των νέων μισθών, αν αρχικά ήταν 39%.
21. Στον παρακάτω πίνακα δίνεται η κατανομή συχνοτήτων μιας μεταβλητής x  2 και
s2  2 .
i. Να υπολογίσετε τις συχνότητες x, y,
ii. Να βρείτε τη μικρότερη τιμή της σταθεράς c  N κατά την οποία πρέπει να αυξηθεί
κάθε παρατήρηση ώστε να γίνει ομοιογενές το δείγμα.
xi vi
0 6
1 X
2 Y
3 6
4 8
22. Ο πατέρας 4 παιδιών τους έδωσε 100 ευρώ να τα μοιραστούν με οποίο τρόπο
αποφασίσουν. Έστω x1 , x 2 , x3 , x 4 το πόσο που θα πάρει το κάθε παιδί. Έστω επίσης η
συνάρτηση f ( x)  ( x  25) 2
i. Να βρεθεί ποσά χρήματα κατά μέσο όρο θα πάρει κάθε παιδί.
4
ii. Αν  f ( x )  64 ,
i 1
i να βρεθεί η τυπική απόκλιση και ο συντελεστής μεταβολής των
τιμών x1 , x 2 , x3 , x 4 .
4
iii. Να αποδειχθεί ότι  f '(x )  0
i 1
i

23. Μια βιομηχανία κατασκευάζει 4 προϊόντα α, β, γ, δ σε ποσοστά 10%, 20%, 30%, 40%
αντίστοιχα και με κόστος κατασκευής 5, 4, 3, 2 χιλιάδες ευρώ.
i. Να υπολογίσετε το μέσο κόστος.
ii. Να υπολογίσετε το συντελεστή μεταβλητότητας του κόστους κατασκευής
iii. Να βρείτε πόσο τουλάχιστον πρέπει να αυξηθεί το κόστος κατασκευής κάθε προϊόντος
ώστε το κόστος κατασκευής των τεσσάρων προϊόντων να είναι ομοιογενές.
iv. Αν ελαττωθεί το κόστος κατασκευής κάθε προϊόντος κατά 10% και κατόπιν γίνει
αύξηση κατά 300 ευρώ, να βρείτε το νέο συντελεστή μεταβολής CV.
 x 
9
2
24. H μέση τιμή ενός δείγματος 10 τιμών είναι x  5 . Αν ισχύει i  x  0,96 και για τη
i 1
η
10 είναι x10  4,2. να αποδείξετε ότι το δείγμα είναι ομοιογενές.
25. Ο μέσος χρόνος που χρειάζονται οι εργαζόμενοι μιας εταιρίας για να φτάσουν στα
γραφεία τους είναι 20 λεπτά με τυπική απόκλιση 2 λεπτών. Αν υποθέσουμε ότι έχουμε
περίπου κανονική κατανομή, να βρεθεί :
i. Κατά προσέγγιση το ποσοστό των εργαζομένων που χρειάζονται :

a. Πάνω από 20’
b. Από 16’ – 22’
c. Έως 14’
d. Πάνω από 26’
e. Από 22’ Έως 26’ για να φτάσουν στη δουλειά τους.
ii. Να βρείτε το εύρος και τη διάμεσο των τιμών του δείγματος.
iii. Να βρείτε το συντελεστή μεταβολής και να εξετάσετε αν το δείγμα είναι ομοιογενές.
26. Το έτος 2000 οι ηλικίες 10.000 μαθητών ακολουθούν κατανομή με μέση τιμή x  20 και
τυπική απόκλιση s=1. Να εξετάσετε αν το 2010 η κατανομή των ηλικιών θα είναι
ομοιογενής.
27. Τα ύψη 8 αθλητών μιας ομάδας βόλεϊ είναι (σε cm) : 172, 175, 183, 177, 190, 193, 189,
195.
i. Να βρείτε :
α) Το μέσο ύψος
β) Τη διάμεσο
γ) Την επικρατούσα τιμή.
ii. Να βρείτε τη μέση τιμή και τη διάμεσο αν φύγει ο αθλητής με ύψος 172.
iii. Να βρείτε τη μέση τιμή και τη διάμεσο αν έρθει ένας αθλητής με ύψος 197.
iv. Ο προπονητής, θέλοντας το μέσο ύψος της ομάδας να είναι 187,75cm έδιωξε τον
αθλητή με ύψος 172 και στη θέση του πήρε έναν άλλο με μεγαλύτερο ύψος. Ποιο είναι
το ύψος του αθλητή που πήρε;
28. Για τη μεταβλητή χ, της οποίας οι τιμές δίνονται στον παρακάτω πίνακα, να βρεθούν :
ii. Την επικρατούσα τιμή
iii. Τη διάμεσο
xi vi
100 7
150 10

200 14
29. Για τις τιμές της μεταβλητής χ, της οποίας οι τιμές είναι στον παρακάτω πίνακα, να
βρείτε :
xi fi %
10 17,5
15 25
20 37,5
25 15
30 5
30. Για τις τιμές της μεταβλητής χ (που είναι ηλικία σε έτη) της οποίας οι τιμές είναι στον
παρακάτω πίνακα, να βρείτε :
Κλάσεις i
[0,4) 4
[4,8) 5
[8,12) 6
[12,16) 7
[16,20) 3
31. Αν θέλατε να δώσετε μια τιμή για το μέσο εβδομαδιαίο εισόδημα 5 οικογενειών, που
φαίνονται στον παρακάτω πίνακα, ποιο μέτρο θέσης θα διαλέγατε; (υπό. Να
υπολογίσετε τη διάμεσο και τη μέση τιμή. Τι παρατηρείται;)
Οικογένεια 1 2 3 4 5
εισόδημα 200 250 400 280 1000
32. Η μέση τιμή 40 παρατηρήσεων είναι 20. αν από αυτές οι 7 μειωθούν κατά 2 και οι 9
αυξηθούν κατά 6, να βρεθεί η νέα μέση τιμή.
33. Το μέσο ύψος 20 μαθητών μιας τάξης είναι 170cm.

i. Να βρεθεί το μέσο ύψος αν φύγει ένας μαθητής με ύψος 182cm.
ii. Αν έρθει ένας μαθητής και το μέσο ύψος όλων γίνει 171cm, ποιο είναι το ύψος του
μαθητή που ήρθε;
34. Σε ένα εργοστάσιο, οι 4 από τους 10 εργαζόμενους έχουν μέσο μηνιαίο μισθό 600 εύρο
και οι υπόλοιποι 400 εύρο.
i. Ποιος είναι ο μέσος μηνιαίος μισθός όλων των εργαζομένων;

ii. Όσοι είχαν μέσο μηνιαίο μισθό 400 εύρο πήραν αύξηση και έτσι ο νέος μέσος
μηνιαίος μισθός όλων των εργατών έγινε 492 εύρο. Πόση αύξηση πήραν;

35. Η μέση τιμή 7 αριθμών είναι 5. οι πέντε από αυτούς είναι : 3, 4, 5, 6, 11. Να βρείτε τους
άλλους δυο, αν γνωρίζετε ότι ο ένας είναι διπλάσιος του άλλου.
36. Να δείξετε ότι η μέση τιμή είναι το άθροισμα των γινομένων των τιμών της μεταβλητής
επί τις αντίστοιχες σχετικές συχνότητες.
37. Στον παρακάτω πίνακα η συχνότητα του 5 έχει χαθεί. Να τη βρείτε αν γνωρίζουμε ότι :
i. Υπάρχουν 2 επικρατούσες τιμές.
ii. Η μέση τιμή είναι 5,5
xi vi
4 9
5
6 3
7 2
8 4
38. Η μέση τιμή 10 διαδοχικών θετικών ακέραιων αριθμών είναι 10,5. Να βρείτε τους
αριθμούς και τη διάμεσο.
39. Ο παρακάτω πίνακας μας δίνει τη σχετική συχνότητα μιας μεταβλητής χ με μέση τιμή
2,1.
i. Να συμπληρώσετε τον πίνακα
ii. Να βρείτε τη διάμεσο.
xi fi %
1 26
2
3 23
4
40. Η βαθμολογία στα 10 μαθήματα ενός μαθητή είναι : 13, 9, 6, 10, 15, 12, 11, 0, 20, 14.
Να υπολογίσετε :
i. Τη μέση τιμή
iv. Το εύρος
v. Τη διακύμανση
vi. Την τυπική απόκλιση
vii. Το συντελεστή μεταβολής
41. Από τον παρακάτω πίνακα να βρείτε :

i. Τη μέση τιμή
ii. Το εύρος
iii. Τη διακύμανση
iv. Την τυπική απόκλιση
v. Το συντελεστή μεταβολής
xi vi
1 10
2 25

3 15
42. Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα :
Κλάσεις Κέντρο vi vi  i x  i (x  i )2  i (x  i )2
[-) Κλάσης  i
4-6 7
6-8 13
8-10 17
10-12 18
12-14 29
14-16 11
16-18 5
100
43. Ο μέσος μισθός 30 υπαλλήλων μιας ελληνικής εταιρίας Α είναι 700 εύρο με τυπική
απόκλιση 60 εύρο, ενώ ο μέσος μισθός 20 υπαλλήλων μιας ξένης εταιρίας Β είναι 500
λίρες με τυπική απόκλιση 70 λίρες. Να βρείτε ποια εταιρεία έχει μεγαλύτερο βαθμό
μεταβλητότητας στους μισθούς της και ποια εταιρεία θεωρείται ότι έχει ομοιογένεια
στους μισθούς της.
44. Ένα δείγμα τιμών μιας μεταβλητής χ έχει μέση τιμή x  2 και συντελεστή
μεταβλητότητας CV=12%. Να βρείτε τη διακύμανση.
45. Ένα δείγμα τιμών μιας μεταβλητής είναι ομοιογενές με μέση τιμή x    2 και τυπική
απόκλιση s=1. Να βρείτε τις τιμές του    .
46. Μια μεταβλητή παίρνει τις τιμές χ, χ+ω, χ+3ω, χ+4ω, με ω>0. Να βρεθεί η μέση τιμή και
η τυπική απόκλιση.
47. Η τυπική απόκλιση μιας μεταβλητής χ είναι ίση με το 0. Αν είναι t1 , t 2 ,..., t οι τιμές της
μεταβλητής χ και x η μέση τιμή, να δείξετε ότι ισχύει : t1  t 2  ...  t  x
48. Δίνεται ο παρακάτω πίνακας συχνοτήτων μιας μεταβλητής Χ :
τιμή μεταβλητής x i Συχνότητα

vi
4 α
5 12
6 5
7 Β
Σύνολο 30
x 2  64
όπου α= lim
x 8 x 2  12x  32
i. Να δείξετε ότι α=4 και β=9

Για τις παραπάνω τιμές να υπολογίσετε
ii. Τη μέση τιμή x του δείγματος.
iii. Τη διάμεσο δ του δείγματος
iv. Τι ποσοστό των παρατηρήσεων έχουν τιμή τουλάχιστον 6 και τι ποσοστό έχουν
τιμή το πολύ 6 ;
49. Στην Αττική οδό εξυπηρετούνται καθημερινά 200χιλιαδες οχήματα, τα οποία διανύουν
από 5 έως 45 χιλιόμετρα. Η διανυόμενη απόσταση σε χιλιόμετρα από τα οχήματα αυτά
παρουσιάζεται στην πρώτη στήλη του πίνακα :
Κλάσεις σε Κέντρο συχνότητα σχετική Αθροιστική Αθρ.

χλμ. κλάσης x i vi συχνότητα συχνότητα σχετική
fi % Ni συχνότητα
Fi %
[5,15) 60
[15,25) 68
[25,35) 180
[35,45)
Σύνολο 200
i. Να συμπληρώσετε τις τιμές των αντιστοίχων μεγεθών.
ii. Να σχεδιάσετε το ιστόγραμμα ( x i , f i % ) και το πολύγωνο σχετικών συχνοτήτων.
iii. Να βρείτε τη μέση τιμή x .
iv. Να βρείτε το πλήθος των οχημάτων που διανύουν απόσταση τουλάχιστον 25
χιλιομέτρων.
50. Σε έρευνα που έγινε στους μαθητές μιας πόλης, για τον χρόνο που κάνουν να πάνε από
το σπίτι στο σχολείο, διαπιστώθηκε ότι το 50% περίπου των μαθητών χρειάζεται
Υποθέτουμε ότι η κατανομή του χρόνου της διαδρομής είναι κατά προσέγγιση κανονική.
Α. Να βρείτε το μέσο χρόνο διαδρομής των μαθητών και την τυπική απόκλιση του χρόνου
διαδρομής τους.
Β. Να εξετάσετε, αν το δείγμα είναι ομοιογενές.
Γ. Αν οι μαθητές της πόλης είναι 4.000, πόσοι μαθητές θα κάνουν χρόνο διαδρομής από
14 έως 16 λεπτά.
Δ. Μια μέρα, λόγω έργων στον κεντρικό δρόμο της πόλης, κάθε μαθητής καθυστέρησε 5
λεπτά. Να βρείτε πόσο μεταβάλλεται ο συντελεστής μεταβολής (CV).
51. Στον επόμενο πίνακα δίνεται η κατανομή των σχετικών αθροιστικών συχνοτήτων του
χρόνου επίλυσης των θεμάτων ενός διαγωνίσματος, 80 μαθητών της Γ’ τάξης ενός Λυκείου.
Χρόνος σε min [ ) Αθροιστική σχετική συχνότητα

45 - 55 0,2
55 - 65 0,5
65 – 75
75 – 85

Α. Γνωρίζοντας ότι η σχετική συχνότητα της 3ης κλάσης είναι διπλάσια της σχετικής
συχνότητας της 1ης κλάσης, να συμπληρώσετε τον πίνακα που δόθηκε.
Β. Να βρείτε την μέση τιμή, διάμεσο και επικρατούσα τιμή της παραπάνω κατανομής.
Γ. Η έρευνα συνεχίστηκε στο ίδιο Λύκειο για τους 135 μαθητές της Β’ Λυκείου και
διαπιστώθηκε ότι για ένα διαγώνισμα μαθηματικών το 50% περίπου των μαθητών χρειάζεται
περισσότερο από 62 λεπτά ενώ το 16% περίπου χρειάζεται λιγότερο από 52 λεπτά.
Υποθέτουμε ότι η κατανομή του χρόνου είναι περίπου κανονική, να βρείτε:
Ι. Τον μέσο χρόνο επίλυσης του διαγωνίσματος και να απαντήσετε αν αρκεί στους μαθητές ο
χρόνος των 50 λεπτών μιας διδακτικής ώρας για να το λύσουν.
ΙΙ. Να βρεθεί ο χρόνος που παρατηρείται από τη στιγμή που ο πρώτος μαθητής παραδίδει το
διαγώνισμα έως την στιγμή που και ο τελευταίος παραδίδει την κόλλα του.
ΙΙΙ. Πόσοι μαθητές της Β’ Λυκείου παρέδωσαν το γραπτό τους μεταξύ 42 και 52 λεπτών;
ΙV. Με δεδομένο ότι ένα τυπογραφικό λάθος καθυστέρησε κάθε μαθητή 5 λεπτά, να βρείτε
πόσο μεταβάλλεται ο συντελεστής μεταβολής (CV)
52. Θεωρούμε δύο δείγματα Α και Β με παρατηρήσεις:

Δείγμα Α: 12, 18, t 3 , t 4 , ... , t 2 5
Δείγμα B: 16, 14, t 3 , t 4 , ... , t 2 5 .
Δίνεται ότι t 3 +t 4 + ... +t 2 5 =345.
α. Να αποδείξετε ότι οι μέσες τιμές xA και xB των δύο δειγμάτων Α και
Β αντίστοιχα είναι xA = xB = 15.
2
β. Αν s A είναι η διακύμανση του δείγματος Α και sB2 είνα η
διακύμανση του δείγματος Β, να αποδείξετε
16
ότι sA 2  sB2  .
25
γ. Αν ο συντελεστής μεταβολής του δείγματος Α είναι ίσος με
1
CVA=
15 , να βρείτε τον συντελεστή μεταβολής CVΒ του δείγματος
Β.
53. Κ α τ ά τ η ν α ρ χ ή τ η ς σ χ ο λι κή ς χ ρ ο νι ά ς ο ι 5 0 μ α θ η τ έ ς τ η ς τ ρί τ η ς τ ά ξ η ς
ε νό ς Λ υ κε ί ο υ ρ ω τ ή θ η κ α ν σ χ ε τ ι κ ά μ ε τ ο ν α ρι θ μ ό τ ω ν β ι β λί ω ν π ο υ δ ι ά β α σ α ν
τ η ν π ε ρ ί ο δ ο τ ω ν θ ε ρι νώ ν δ ι α κο πώ ν. Σ ύ μ φ ω να μ ε τ ι ς α π α ντ ή σ ε ι ς π ο υ
δ ό θ η κα ν, σ υ ντ ά χ θ η κ ε ο π α ρα κ ά τ ω πί να κ α ς :
Α ρι θ μ ό ς Β ι β λί ω ν Α ρι θ μ ό ς Μ α θ η τ ώ ν
x ν
i i
0 α+4
1 5α+8
2 4α

3 α-1
4 2α
Σ ύ νο λ ο 50
α . Ν α υ π ο λο γί σ ε τ ε τ η ν τ ι μ ή τ ο υ α .
Σ τ η σ υ νέ χ ε ι α να β ρ ε ί τ ε :
β . Τ η μ έ σ η τ ι μ ή τ ο υ α ρι θ μ ο ύ τ ω ν β ι β λ ί ω ν π ο υ δ ι ά β α σ α ν ο ι μ α θ η τ έ ς .
γ . Τ η δ ι ά μ ε σ ο τ ο υ α ρι θ μ ο ύ τ ω ν β ι β λί ω ν π ο υ δ ι ά β α σ α ν ο ι μ α θ η τ έ ς .
5 4 . Ο ι α πο υ σ ί ε ς τ ω ν μ α θ η τ ώ ν τ η ς Γ ΄ τ ά ξ η ς ε νό ς Ε νι α ί ο υ Λ υ κ ε ί ο υ κ α τ ά
τ ο υ ς μ ή νε ς Ι α νο υ ά ρι ο – Φ ε β ρ ο υ ά ρι ο – Μ ά ρ τ ι ο – Α πρ ί λι ο τ ο υ έ τ ο υ ς 2 0 0 6
έ χ ο υ ν ο μ α δ ο πο ι η θ ε ί σ ε τ έ σ σ ε ρι ς κλ ά σ ε ι ς ί σ ο υ π λ ά τ ο υ ς κα ι ε μ φ α νί ζο ντ α ι
σ τ ο ν π α ρ α κά τ ω πί να κ α σ χ ε τ ι κ ώ ν σ υ χνο τ ή τ ω ν:
Απ ο υ σ ί ε ς μ α θ η τ ώ ν Κέ ντ ρ ο κ λ ά σ η ς Σ χ ε τ ι κ ή σ υχ νό τ η τ α f i
xi
[ ... – ... ) ... 0,1

[ ... – 7 ) ... ...
[ ... – ... ) ... 0,3
[ ... – ... ) 10 ...
Σ ύ νο λ ο /////////////////////// 1
Α ν ε π ι πλ έ ο ν δ ί νε τ α ι ό τ ι η σ χ ε τ ι κή σ υ χ νό τ η τ α τ η ς 4 η ς κ λ ά σ η ς f 4 ε ί να ι
δ ι π λ ά σ ι α τ η ς σ χ ε τ ι κ ή ς σ υ χ νό τ η τ α ς τ η ς 2 η ς κ λά σ η ς f 2 , τ ό τ ε :
α . Ν α α πο δ ε ί ξ ε τ ε ό τ ι τ ο π λ ά τ ο ς c τ ω ν κλ ά σ ε ω ν ι σ ο ύ τ α ι
με 2.
β. Ν α μ ε τ α φ έ ρε τ ε τ ο ν π α ρα π ά νω πί να κ α σ χ ε τ ι κ ώ ν
σ υ χ νο τ ή τ ω ν σ τ ο τ ε τ ρ ά δ ι ό σ α ς κ α ι να σ υ μ π λ η ρ ώ σ ε τ ε τ α κε νά ,
α φ ο ύ υ π ο λο γί σ ε τ ε τ ι ς α ντ ί σ τ ο ι χ ε ς τ ι μ έ ς .
γ. i. Να βρείτε τη μέση τιμή x .
ii. Ν α β ρ ε ί τ ε τ η ν τ υ πι κ ή α π ό κ λι σ η s .
  k  
2
k   xi νi  
1
s 2   x i ν i   i 1  
2
Δ ί νε τ α ι ο τ ύ π ο ς: ν  i 1 ν 
 
 
55. Σ ε μ ι α κ α νο νι κ ή ή π ε ρί π ο υ κ α νο νι κή κα τ α νο μ ή τ ο 5 0 % τ ω ν
παρατηρήσεων έχουν τιμή μ ε γ α λ ύ τ ε ρη του 20. Το 81,5% των
π α ρ α τ η ρ ή σ ε ω ν β ρί σ κ ε τ α ι σ τ ο δ ι ά σ τ η μ α ( 1 6 , 2 2 ) μ ε ά κ ρ α τ ο υ δ ι α σ τ ή μ α τ ο ς
χ α ρ α κ τ η ρ ι σ τ ι κέ ς τ ι μ έ ς τ η ς κα νο νι κ ή ς κ α τ α νο μ ή ς x  3s , x  2s , x  s , x .
α. Να δείξετε ότι x =20 και s = 2.
β . Ν α β ρ ε ί τ ε τ ο α ∈ Ν * , α ν ε ί να ι γ νω σ τ ό ό τ ι σ τ ο δ ι ά σ τ η μ α

x  α  s , x  α  s α νή κε ι τ ο 9 5 % πε ρ ί πο υ τ ω ν π α ρ α τ η ρ ή σ ε ω ν.
γ . Α ν R ε ί να ι τ ο ε ύ ρο ς τ η ς κ α τ α νο μ ή ς , να β ρ ε ί τ ε τ η ν ε λ ά χ ι σ τ η τ ι μ ή τ η ς
R 2
σ υ νά ρ τ η σ η ς f(x)  x  x  4 x  9s .
2
56. Ο πίνακας παρουσιάζει το μηνιαίο εισόδημα σε δεκάδες ευρώ των υπαλλήλων μιας
επιχείρησης.
Εισόδημα 150 160 180 200 210 220 250

ν 14 10 6 8 10 10 2
α) Να κατασκευάσετε τον πίνακα αθροιστικής συχνότητας και σχετικής συχνότητας.

β) Να κατασκευάσετε το διάγραμμα σχετικών συχνοτήτων και το πολύγωνο σχετικών
συχνοτήτων.
γ) Να βρείτε:
i) Πόσοι υπάλληλοι έχουν μηνιαίο εισόδημα μικρότερο των διακοσίων δεκάδων ευρώ;
ii) Πόσοι υπάλληλοι έχουν μηνιαίο εισόδημα μεγαλύτερο των 180 δεκάδων ευρώ;
iii) Πόσο % των υπαλλήλων έχουν εισόδημα 200 δεκάδες ευρώ;
57. Η κατανομή των σχετικών συχνοτήτων των βαθμών 300 φοιτητών του Μαθηματικού
τμήματος που πέρασαν το μάθημα της Στατιστικής δίνεται από τον παρακάτω πίνακα
Βαθμός xi 5 6 7 8 9 10
Σχ. Συχνότητα fi 0,16 0,4 0,15 0,12 0,09 0,08
Να υπολογίσετε:
α) Πόσοι φοιτητές πήραν βαθμό 5.
β) Πόσοι φοιτητές πήραν βαθμό μεγαλύτερο από 6.
γ) Πόσοι από αυτούς που πέρασαν το μάθημα έχουν πάρει βαθμό μέχρι 7.
δ) Πόσοι πήραν 9 ή 10;
ε) Να βρεθούν Ni, Fi, Fi%.
ζ) Να γίνει το διάγραμμα συχνοτήτων.
58. Αν x1, x2, x3, x4 οι τιμές μιας μεταβλητής Χ ενός δείγματος μεγέθους ν με αντίστοιχες
σχετικές συχνότητες
λ 2- λ 1+ λ 3 + λ2
f1 = , f2 = , f3 = , f4 =
8 8 8 8
α) Να υπολογίσετε το λ Ξ ΅ .
β) Αν η τιμή x3 έχει συχνότητα ν3=5, να βρείτε το μέγεθος του δείγματος.
59. Οι υπάλληλοι μιας εταιρίας έχουν τις παρακάτω ηλικίες:
28, 36, 22, 41, 27, 50, 32, 29, 42, 29, 25, 38, 36, 45, 27, 29,
32, 39, 47, 33, 53, 33, 31, 40, 20, 34, 37, 29, 33, 27, 39, 37,
44, 26, 43, 26, 36, 34, 49, 36, 26, 31, 28, 59, 30, 28, 30, 34,
28, 34

α) Να ομαδοποιήσετε τις ηλικίες αυτές σε οχτώ κλάσεις ίσου πλάτους.

β) Να βρείτε πόσοι υπάλληλοι είναι: i) Μεγαλύτεροι των 44 χρόνων.
ii) Νεότεροι των 35 χρόνων.
γ) Να κατασκευάσετε το αντίστοιχο ιστόγραμμα συχνοτήτων των ηλικιών.
60. Στα σχολεία ενός Δήμου υπηρετούν συνολικά 100 εκπαιδευτικοί. Ο συνολικός χρόνος
υπηρεσίας των εκπαιδευτικών δίνεται από τον παρακάτω πίνακα.
Χρόνια Υπηρεσίας Σχετική Συχνότητα

[-) fi %
0–5 10
5 – 10 15
10 – 15 12
15 – 20 15
20 – 25 18
25 – 30 18
30 – 35 12
α) Πόσοι εκπαιδευτικοί έχουν τουλάχιστον 15 χρόνια υπηρεσίας;

β) Με την προϋπόθεση ότι κάθε εκπαιδευτικός θα συνταξιοδοτηθεί όταν συμπληρώσει
35 χρόνια;
i) Πόσοι εκπαιδευτικοί θα συνταξιοδοτηθούν μέσα στα επόμενα 12,5 χρόνια;
Δικαιολογήστε την απάντησή σας.
ii) Πόσοι συνολικά εκπαιδευτικοί πρέπει να προσληφθούν μέσα στα επόμενα 5
χρόνια, ώστε ο αριθμός των εκπαιδευτικών που θα υπηρετούν στα σχολεία του
Δήμου να παραμείνει ο ίδιος; Δικαιολογήστε την απάντησή σας. (2000)
61. Στον παρακάτω πίνακα φαίνονται οι ηλικίες ενός αριθμού οδηγών κουρσών.
Ηλικία σε χρόνια Αριθμός Ατόμων

[16, 20) 2
[20, 24) 7
[24, 28) 14
[28, 32) 8
[32, 36) 6
[36, 40) 3
α) Να κατασκευάσετε ένα πίνακα συχνοτήτων, αθροιστικών συχνοτήτων, αθροιστικών

σχετικών συχνοτήτων.
β) Πόσοι οδηγοί πήραν μέρος στη κούρσα;
γ) Πόσοι από τους οδηγούς είναι μικρότεροι των 28 ετών;
δ) Ποιο είναι το % των οδηγών που είναι μεγαλύτεροι των 27 ετών;
ε) Να κατασκευάσετε το ιστόγραμμα και το πολύγωνο συχνοτήτων και αθροιστικών
συχνοτήτων.
62. Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα:

Κλάσεις xi vi Ni fi % Fi %
[16, 20) 20
[20, 24) 12 20
[ ) 26 62,5
[28, 32)
[ ) 34 5
v=40
63. Τα παρακάτω είναι ποσό (σε ευρώ) που πληρώθηκαν από 25 φοιτητές για τα βιβλία των
τεστ κατά τη διάρκεια των εξετάσεων:
42, 35, 37, 60, 50, 42, 50, 16, 58, 39, 23, 53, 51, 48, 41, 49, 62, 40, 45, 37, 62, 30, 23
α) Ομαδοποιήστε τα δεδομένα σε κλάσεις με πλάτος c=5 αρχίζοντας από το 15.
β) Σχεδιάστε ένα ιστόγραμμα και ένα πολύγωνο συχνοτήτων.
64. Σε ένα κυκλικό διάγραμμα παρουσιάζονται οι επιδόσεις των 200 μαθητών στις γενικές
εξετάσεις στο μάθημα των Μαθηματικών. Στο διάστημα [0, 20) βρίσκονται οι επιδόσεις
του 10% των μαθητών. Η γωνία του κυκλικού τομέα που αντιστοιχεί στους μαθητές που
η επίδοσή τους [20, 40) είναι 27˚. Οι αριθμοί των μαθητών που οι επιδόσεις τους
βρίσκονται στα διαστήματα [40, 60), [60, 80), [80, 100) είναι διαδοχικοί όροι αριθμητικής
προόδου με διαφορά 5 αντίστοιχα.
α) Να υπολογίσετε τον αριθμό των μαθητών κάθε κατηγορίας βαθμολογίας.
β) Να μετατρέψετε το κυκλικό διάγραμμα σε ιστόγραμμα συχνοτήτων.
γ) Να κάνετε το πολύγωνο συχνοτήτων.
δ) Πόσοι μαθητές είχαν επίδοση: i) τουλάχιστον 60, ii) μικρότερη του 80.
ε) Αν ένας μαθητής θεωρείται ως επιτυχών στα Μαθηματικά όταν έχει επίδοση
τουλάχιστον 50, να βρείτε πόσοι μαθητές ήταν οι επιτυχόντες στα Μαθηματικά.
65. Σε κυκλικό διάγραμμα απεικονίζεται το μέσο μεταφοράς που χρησιμοποιούν οι Έλληνες

κατά το μήνα Αύγουστο προκειμένου να πάνε διακοπές. Έστω Ε 1, Ε2, Ε3, Ε4 τα εμβαδά
των κυκλικών τομέων που αντιστοιχούν στο «αεροπλάνο», στο «τραίνο», στο «πλοίο»
και στο «αυτοκίνητο» αντίστοιχα. Αν τα εμβαδά Ε1, Ε2, Ε3, Ε4 είναι ανάλογα των
αριθμών 1,2,3 και 4 αντίστοιχα, να βρείτε:
α) τις γωνίες αi,i=1,2,3,4 των κυκλικών τομέων
β) τις συχνότητες νi,i=1,2,3,4 σε δείγμα 100 χιλιάδων πολιτών
γ) το ραβδόγραμμα των σχετικών συχνοτήτων.
66. α) Οι 100 μαθητές ενός Λυκείου, έχουν μέση βαθμολογία στα Μαθηματικά Γενικής
Παιδείας για το Α’ τετράμηνο 16. Στο Β’ τετράμηνο ένας αριθμός των μαθητών
βελτίωσε τη βαθμολογία του κατά 3 μονάδες, ενώ οι υπόλοιποι την μείωσαν κατά 1
μονάδα. Αν η μέση βαθμολογία στο Β’ τετράμηνο έγινε 18 να βρεθούν πόσοι
μαθητές ανέβασαν τη βαθμολογία τους κατά 3 μονάδες και πόσοι μαθητές τη
μείωσαν κατά 1 μονάδα.
β) Οι παραπάνω μαθητές συγκέντρωσαν στις Πανελλήνιες Εξετάσεις στο μάθημα της
Ιστορίας Γενικής Παιδείας μέση βαθμολογία x =14,2. Αν οι 25 μαθητές με τη
χαμηλότερη βαθμολογία είχαν μέση βαθμολογία x1 =10,4 και οι 25 με τη ψηλότερη
βαθμολογία x 2 =17,6 να βρεθεί η μέση βαθμολογία x 3 των υπολοίπων.
67. Οι βαθμοί ενός μαθητή σε 9 μαθήματα παρουσίασαν τις εξής μεταβολές, από το 1 ο στο 2ο
τετράμηνο:
+1, +2, -1, +3, 0, 0, -1, +4, +1
Να βρείτε:
α) τη μέση μεταβολή της βαθμολογίας του μαθητή
β) τη διάμεσο μεταβολής της βαθμολογίας του μαθητή.
68. Σε ένα διαγώνισμα Βιολογίας η βαθμολογία των μαθητών δίνεται από το παρακάτω
ιστόγραμμα συχνοτήτων νi.
ν
25
20
15
10
5
4 8 12 16 20 Βαθμός
α) Να μεταφέρετε στο τετράδιο σας και να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα:
Κλάσεις Κέντρο Συχνότητα Σχετική Αθροιστική Αθρ. Σχετ.

βαθ/γιας κλάσης Συχνότητα Συχνότητα Συχνότητα
[ ) Xi νi fi Ni Fi
[4, 8)
[8, 12)
[12, 16)
[16, 20)
Σύνολο
β) Να βρείτε τη μέση τιμή των βαθμών.

γ) Πόσοι μαθητές έχουν βαθμό το πολύ μέχρι και 10;
69. Ένας μαθηματικός συμφωνεί με τους μαθητές του η βαθμολογία του τετραμήνου να
προκύπτει ως σταθμικός μέσος τριών διαγωνισμάτων Α, Β, Γ. Ένας μαθητής γράφει στα
διαγωνίσματα 18, 18, 20 αντιστοίχως και υπολογίζει ότι ο βαθμός του τετραμήνου του
είναι 19. Αν οι συντελεστές βαρύτητας των 2 πρώτων διαγωνισμάτων είναι 2, 3
αντιστοίχως να βρείτε το συντελεστή βαρύτητας του τρίτου διαγωνίσματος.
70. Οι χρόνοι σε ώρες (παρατηρήσεις) που έξι από τους επίγειους σταθμούς δεν είχαν επαφή
με τον Ελληνοκυπριακό δορυφόρο είναι:
t1=0, t2=0, t3=1, t4=2, t5=4, t6=5.
α) Να βρείτε τη μέση τιμή x και τη διάμεσο δ των παρατηρήσεων.
β) Αν f(x)=(t1 – x)2 + (t2 – x)2 + (t3 – x)2 + (t4 – x)2 + (t5 – x)2 + (t6 – x)2.
i) να αποδείξετε ότι f’( x )=0
ii) να αποδείξετε ότι f( x )=6s2
iii) να βρείτε την εξίσωση της εφαπτομένης της γραφικής παράστασης της
συνάρτησης f στο σημείο Α( x , f( x )).

71. Η αντοχή 100 ηλεκτρικών συσκευών δίνεται από τον επόμενο πίνακα
Χρόνος αντοχής Αριθμός Αθροιστική

σε ώρες συσκευών Συχνότητα
[1000, 1200) 8
[1200, 1400) 16
[1400, 1600) 28
[1600, 1800) 32
[1800, 2000) 12
[2000, 2200) 4
[2200, 2400) 0
Σύνολο 100
α) Να συμπληρώσετε τον πίνακα κατανομής των αθροιστικών συχνοτήτων.

β) Να κάνετε: i) το ιστόγραμμα
ii) το πολύγωνο συχνοτήτων
iii) το πολύγωνο αθροιστικών συχνοτήτων
iv) το ιστόγραμμα αθροιστικών συχνοτήτων
γ) Να βρείτε: i) τη διάμεσο
ii) το 1ο και 3ο τεταρτημόριο.
δ) Πόσες συσκευές έχουν διάρκεια αντοχής μικρότερη από τη μέγιστη συχνότητα;
72. Σε δύο μετεωρολογικούς σταθμούς Α και Β (όπου βρίσκονται σε διαφορετικές τοποθεσίες)

λαμβάνονται μετρήσεις θερμοκρασίας (σε C) κάθε τρεις ώρες. Τα αποτελέσματα των
μετρήσεων αυτών κατά τη διάρκεια ενός εικοσιτετραώρου ήταν:
Σταθμός Α: 12 16 19 25 27 22 18 17 14
Σταθμός Β: -2 0 3 5 5 6 2 1 -1
Να χρησιμοποιήσετε κατάλληλο μέτρο διασποράς για να συγκρίνετε τις μετρήσεις των
παραπάνω δύο σταθμών.
73. Ένα χαρακτηριστικό Χ ενός πληθυσμού έχει τις τιμές 1, 2, 3, 4, 5. Σε ένα δείγμα μεγέθους
ν έχει μέση τιμή 3 και τυπική απόκλιση 2 . Αν η συχνότητα νi της κάθε τιμής γίνει νi + ν,
να βρεθεί η νέα μέση τιμή και τυπική απόκλιση.
74. Δίνεται η μεταβλητή Χ με σύνολο τιμών {0, 1}. Αν s2 είναι η διακύμανση της Χ και x η
μέση τιμή της, να δείξετε ότι s2= x (1 - x ).
75. Οι αριθμοί α, β, 8, 5, 7 έχουν μέσο 6 και διακύμανση 2. Να βρείτε τις τιμές των α και β, αν
το α>β.
76. Οι αριθμοί 4, 6, 12, 4, 10, 12, 3, x, y έχουν μέσο 7 και επικρατούσα τιμή 4. Να βρεθούν:
α) οι τιμές των x, y
β) η διάμεσος του συνόλου των 9 αριθμών.
Όταν προστεθούν δύο επιπλέον αριθμοί 7 + κ και 7 – κ, η τυπική απόκλιση είναι ίση με
4. Να γραφεί ο μέσος όρος των 11 αριθμών και να υπολογιστεί ο αριθμός κ.
20
77. Σε ένα δείγμα ν=30, η μέση τιμή είναι x =20 και ισχύει Σ x i2 = 11.220 . Να βρεθεί πόσο
i=1
τουλάχιστον πρέπει να αυξηθεί η κάθε παρατήρηση ώστε το δείγμα να είναι ομοιογενές.
78. Το παρακάτω ιστόγραμμα αθροιστικών συχνοτήτων αναφέρεται στη διάρκεια ζωής

δείγματος ηλεκτρικών λαμπτήρων.
Ν
16
15
14
13
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Διάρκεια ζωής
500 550 600 650 700 750 (σε ώρες)
α) Ποιο είναι το μέγεθος ζωής του δείγματος;

β) Στο ίδιο σχήμα να σχεδιάσετε το πολύγωνο αθροιστικών συχνοτήτων.
γ) Να εκτιμήσετε τα τρία τεταρτημόρια.
δ) Να κατασκευάσετε πίνακα συχνοτήτων.
ε) Να βρείτε τη διακύμανση και την τυπική απόκλιση.
79. Μια βιομηχανία κατασκευάζει λαμπτήρες με μέσο χρόνο ζωής 1800 ώρες και τυπική
απόκλιση s=150 ώρες. Η κατανομή των λαμπτήρων ως προς το χρόνο ζωής είναι
κανονική ή σχεδόν κανονική κατανομή. Τι ποσοστό λαμπτήρων αναμένεται να έχει
χρόνο ζωής:
α) το πολύ 1800 ώρες
β) άνω από 1950 ώρες
γ) από 1500 έως 1950 ώρες
δ) κάτω από 1500 ώρες.
80. Η μέση ηλικία των αυτοκινήτων που κυκλοφορούν σε μια πόλη είναι 10 έτη με τυπική
απόκλιση 2 έτη. Υποθέτοντας ότι έχουμε περίπου κανονική κατανομή να βρείτε κατά
προσέγγιση το ποσοστό των αυτοκινήτων που έχουν ηλικία:
α) κάτω από 8 έτη
β) πάνω από 10 έτη
γ) το πολύ 12 έτη
δ) από 6 έως 14 έτη.
81. Μια βιομηχανία κάνει συσκευασία γάλακτος σε 4 μεγέθη κουτιών και σε ποσοστά 10%,
20%, 30%, 40% με αντίστοιχο κόστος συσκευασίας 8, 5, 4, 2 ευρώ ανά κουτί.
α) Να βρεθεί το μέσο κόστος συσκευασίας και η τυπική απόκλιση του κόστους αυτού.
β) Αν το κόστος συσκευασίας αυξηθεί κατά 10% να βρεθεί η νέα τυπική απόκλιση του
κόστους συσκευασίας.
82. Μια βιομηχανία κατασκευάζει 4 προϊόντα Α, Β, Γ, Δ σε ποσοστά 10%, 20%, 30%, 40%
αντίστοιχα με κόστος συσκευασίας 5, 4, 3, 2 δεκάδες ευρώ αντίστοιχα.
α) Να βρεθεί το μέσο κόστος και ο συντελεστής μεταβλητότητας του κόστους
κατασκευής των Α, Β, Γ, Δ.
β) Να βρείτε πόσο τουλάχιστον πρέπει να αυξηθεί το κόστος κατασκευής κάθε
προϊόντος ώστε το κόστος κατασκευής των τεσσάρων προϊόντων να είναι
γ) Αν ελαττωθεί το κόστος κατασκευής κάθε προϊόντος κατά 10% και εν συνεχεία γίνει
αύξηση κατασκευής κατά 0,3 χιλιάδες ανά μονάδα προϊόντος να βρεθεί πόσο γίνεται
ο συντελεστής μεταβλητότητας CV.
83. Η μέση τιμή και ο συντελεστής μεταβολής 30 παρατηρήσεων είναι x =5 και CV=80%
30
αντίστοιχα. Αν ισχύει η σχέση Σ(x
i=2
i - x)2 = 150 να βρείτε την τιμή x1.
84. Σε έρευνα που έγινε στους μαθητές μιας πόλης, για το χρόνο που κάνουν να πάνε από το
σπίτι στο σχολείο, διαπιστώθηκε ότι το 50% περίπου των μαθητών χρειάζεται
Υποθέτουμε ότι η κατανομή του χρόνου είναι κατά προσέγγιση κανονική.
α) Να βρείτε το μέσο χρόνο διαδρομής των μαθητών και την τυπική απόκλιση του
χρόνου διαδρομής τους.
β) Να εξετάσετε αν το δείγμα είναι ομοιογενές.
γ) Αν οι μαθητές της πόλης είναι 4000, πόσοι μαθητές θα κάνουν χρόνο διαδρομής από
14 έως 16 λεπτά.
δ) Μια μέρα λόγω εργασιών στον κεντρικό δρόμο της πόλης, κάθε μαθητής
καθυστέρησε 5 λεπτά. Να βρείτε πόσο μεταβάλλεται ο συντελεστής μεταβολής.
85. Ένα προϊόν πωλείται σε 10 διαφορετικά καταστήματα στις παρακάτω τιμές σε ευρώ:
8, 10, 13, 13, 15, 16, 18, 14, 14, 9.
α) Να υπολογίσετε τη μέση τιμή, τη διάμεσο και την επικρατούσα τιμή.
β) Να υπολογίσετε το εύρος, την τυπική απόκλιση και τον συντελεστή μεταβολής.
γ) Αν οι τιμές του προϊόντος σε όλα τα καταστήματα υποστούν έκπτωση 10%, να
εξετάσετε αν μεταβληθεί ο συντελεστής μεταβολής.
86. Σε μια έρευνα που έγινε στους μισθούς των εργατών μιας επιχείρησης διαπιστώθηκε ότι
το 50% περίπου των εργατών έχει μισθό 600 ευρώ και τυπική απόκλιση των μισθών
100 ευρώ. Υποθέτουμε ότι η κατανομή των μισθών είναι κανονική.
α) Να βρείτε τη μέση τιμή των μισθών των εργατών.
β) Να εξετάσετε αν το δείγμα είναι ομοιογενές.
γ) Να βρείτε το μισθό των εργατών που παίρνει μισθό:
i) τουλάχιστον 725 ευρώ ii) μεταξύ 400 και 700 ευρώ.

δ) Αν οι εργάτες είναι σε πλήθος 200, πόσοι εργάτες περίπου παίρνουν μισθό από 500
ως 650 ευρώ.
87. Έστω x η μέση τιμή και sx>0 η τυπική απόκλιση 20 παρατηρήσεων x1, x2, …, x20 για τις
20
οποίες ισχύει Σx
i=1
i
2
= 2020 s 2x .
α) Να δείξετε ότι το δείγμα είναι ομοιογενές.
β) Αν ο συντελεστής μεταβολής των παρατηρήσεων x1-20, x2-20, …, x20-20 είναι 20%,
να υπολογίσετε τη μέση τιμή και την τυπική απόκλιση των παρατηρήσεων x1, x2, …,
x20.
88. Στο παρακάτω σχήμα φαίνεται το πολύγωνο σχετικών αθροιστικών συχνοτήτων που
αναφέρεται σε ομαδοποιημένα δεδομένα. Αν το πλήθος των παρατηρήσεων ισούται με
ν=50, τότε:
α) Να κάνετε τον πίνακα κατανομής συχνοτήτων, σχετικών συχνοτήτων και σχετικών
αθροιστικών συχνοτήτων.
β) Να υπολογίσετε γραφικά τη διάμεσο των παρατηρήσεων.
γ) Να κάνετε το ιστόγραμμα συχνοτήτων και έπειτα από αυτό να υπολογίσετε την
επικρατούσα τιμή.
δ) Να βρείτε το πλήθος των παρατηρήσεων που είναι μεγαλύτερες ή ίσες της μέσης
τιμής.
F1%
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
6 12 παρατηρήσεις
89. α) Δίνεται η συνάρτηση f(x)=x3 – 3x2 + 1, x>0. Να μελετήσετε την f ως προς τη μονοτονία
και τα ακρότατα.
β) Δίνονται οι παρατηρήσεις x+12, 1 – 2x, x3 – x2, 1 – x, 2x – 2x2 με x>0.
i) Να βρείτε το x ώστε η μέση τιμή των παραπάνω παρατηρήσεων να είναι
ελάχιστη.
ii) Αν η μέση τιμή παίρνει την ελάχιστη τιμή, να βρείτε τη διάμεσο, την τυπική
απόκλιση και να εξετάσετε αν το δείγμα είναι ομοιογενές.

90. Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται η χρηματική παροχή από τους γονείς, σε
ευρώ, δείγματος έξι μαθητών της πρώτης τάξης (Ομάδα Α) και έξι μαθητές της δεύτερης
τάξης (Ομάδα Β) ενός Γυμνασίου.
Ομάδα Α Ομάδα Β
1 7
8 14
9 6
5 4
3 12
4 5
α) Να υπολογίσετε τη μέση τιμή και τη διάμεσο των παρατηρήσεων κάθε ομάδας.

β) Να συγκρίνεται μεταξύ τους ως προς την ομοιογένεια τις δύο ομάδες.
γ) Αν σε κάθε παρατήρηση της ομάδας Α γίνει αύξηση 20% και ο παρατηρητής της
ομάδας Β αυξηθεί κατά 5 ευρώ η κάθε μία, πως διαμορφώνονται οι νέες μέσες τιμές
των δύο ομάδων.
δ) Να συγκρίνετε μεταξύ τους ως προς την ομοιογένεια τις δύο ομάδες με τα νέα
δεδομένα.
91. Έστω x1, x2, …, xν ν παρατηρήσεις με μέση τιμή x και τυπική απόκλιση s με 0<s< x .
Θεωρούμε τη συνάρτηση f(x)=2x3 – 3(1 + x )x2 + (30s)x. Οι εφαπτομένες της καμπύλης
της f στα σημεία Α(1, f(1)) και Β(s, f(s)) είναι παράλληλες προς τον άξονα x’x.
α) Να βρείτε την f’(x).
β) Να δείξετε ότι x =s και s=1.
γ) Να μελετήσετε την f ως προς τη μονοτονία.
δ) Να εξετάσετε αν το δείγμα είναι ομοιογενές.
ε) Αν οι τιμές των παρατηρήσεων αυξηθούν κατά 10% να εξετάσετε αν μεταβληθεί ο
συντελεστής μεταβολής αυτών.
1
92. Δίνεται η συνάρτηση f με τύπο f(x) = , x ϵ (0, +∞).
x
α) Να βρεθεί η εξίσωση της εφαπτομένης της f στο σημείο Λ(1, 1).
β) Από τυχαίο σημείο Μ(x, y) της γραφικής παράστασης της f φέρνουμε παράλληλες
ευθείες προς τους άξονες xx’ και yy’, οι οποίες σχηματίζουν με τους ημιάξονες Οx και
Οy ορθογώνιο παραλληλόγραμμο. Να βρεθούν οι συντεταγμένες του Μ, ώστε η
περίμετρος του ορθογωνίου παραλληλογράμμου να είναι ελάχιστη.
γ) Οι τετμημένες πέντε διαφορετικών σημείων της εφαπτομένης του ερωτήματος (α)
έχουν μέση τιμή x =s και τυπική απόκλιση sx=2. Να βρεθεί η μέση τιμή y και η
τυπική απόκλιση sy των τεταγμένων των σημείων αυτών.
93. Έστω η συνάρτηση f(x)=-2x2 + kx + 4 x + 10, x≥0.
α) Αν η εφαπτομένη της γραφικής παράστασης της συνάρτησης στο σημείο
Α(1, f(1)) είναι παράλληλη στον άξονα x’x, να αποδείξετε ότι k=2 και να βρείτε την
εξίσωση της.
β) Μια τυχαία μεταβλητή Χ ακολουθεί την κανονική κατανομή με μέση τιμή x =f(1) και
2f '(4)
τυπική απόκλιση s = - . Τρεις παρατηρήσεις, αντιπροσωπευτικού δείγματος
13
ν, είναι μικρότερες ή ίσες του 8.
i) Να βρείτε τον αριθμό των παρατηρήσεων που βρίσκονται στο διάστημα

(10, 16).
ii) Να αποδείξετε ότι το δείγμα των παρατηρήσεων που έχει ληφθεί, δεν είναι
iii) Να βρείτε τη μικρότερη τιμή της παραμέτρου α>0 που πρέπει να προστεθεί
σε κάθε μία από τις προηγούμενες παρατηρήσεις, ώστε το δείγμα των νέων
παρατηρήσεων να είναι ομοιογενές.

2o Κεφάλαιο Στατιστική 2023

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

2o Κεφάλαιο Στατιστική 2023

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ & ΑΣΚΗΣΕΙΣ

2.1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ

 Σχεδιάζεται η διαδικασία συλλογής δεδομένων.

Επιπλέον ασχολείται με τη δειγματοληπτική έρευνα που επιτρέπει από τα δεδομένα μιας

Η Στατιστική διαιρείται σε 2 κλάδους

 Περιγραφική Στατιστική ασχολείται με τη σύμπτυξη – παρουσίαση ποσοτικών

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΠΟΥΤΣΗΣ ΑΡΗΣ arispapoutsis6@gmail.com 2

1. Μελετάμε τους κάτοικους μιας πόλης ως προς τις ιδιότητες :

3. Τι έχετε να παρατηρήσετε σχετικά με την ποιότητα των παρακάτω επιλεγμένων

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΠΟΥΤΣΗΣ ΑΡΗΣ arispapoutsis6@gmail.com 3

2.2 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 2 : ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

 Αθροιστική Συχνότητα  i εκφράζουμε το πλήθος των παρατηρήσεων που είναι

 Η Αθροιστική Σχετική Συχνότητα Fi εκφράζει το ποσοστό των παρατηρήσεων που

 Για τις αθροιστικές συχνότητες ισχύουν οι σχέσεις :

2. Ρωτήσαμε 200 μαθητές πόσα βιβλία διάβασαν το περασμένο καλοκαίρι. Τα αποτελέσματα

Έτσι συμπληρώνεται ο παρακάτω πίνακας :

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΠΟΥΤΣΗΣ ΑΡΗΣ arispapoutsis6@gmail.com 6

3. Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πινάκα :

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΠΟΥΤΣΗΣ ΑΡΗΣ arispapoutsis6@gmail.com 7

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΛΥΣΗ :

4. Να συμπληρώσετε τους παρακάτω πίνακες :

5. Να συμπληρώσετε τους παρακάτω πίνακες :

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΠΟΥΤΣΗΣ ΑΡΗΣ arispapoutsis6@gmail.com 8

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 3 : ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΠΟΥΤΣΗΣ ΑΡΗΣ arispapoutsis6@gmail.com 9

Ομάδα xi Συχνότητα  i Σχετ. συχνότητα f i Σχετ. συχνοτ. f i %

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΠΟΥΤΣΗΣ ΑΡΗΣ arispapoutsis6@gmail.com 10

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΠΟΥΤΣΗΣ ΑΡΗΣ arispapoutsis6@gmail.com 11

Αριθμό. παιδιών Συχνότητα  i

Το διάγραμμα και το πολύγωνο συχνοτήτων φαίνονται στο σχήμα 1

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΠΟΥΤΣΗΣ ΑΡΗΣ arispapoutsis6@gmail.com 12

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΠΟΥΤΣΗΣ ΑΡΗΣ arispapoutsis6@gmail.com 13

α) Να κατασκευάσετε πίνακα συχνοτήτων και αθροιστικών συχνοτήτων

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΠΟΥΤΣΗΣ ΑΡΗΣ arispapoutsis6@gmail.com 14

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 4 : ΟΜΑΔΟΠΟΙΗΣΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΩΝ

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΟΜΑΔΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΩΝ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΠΟΥΤΣΗΣ ΑΡΗΣ arispapoutsis6@gmail.com 15

Κλάσεις Κεντρικές Διαλογή Συχν. Σχετ. Σχετ. Αθρ. Αθρ.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΠΟΥΤΣΗΣ ΑΡΗΣ arispapoutsis6@gmail.com 16

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 5 : ΟΜΑΔΟΠΟΙΗΣΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ

 ΙΣΤΟΓΡΑΜΜΑ ΚΑΙ ΠΟΛΥΓΩΝΟ ΑΘΡΟΙΣΤΙΚΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΑΘΡΟΙΣΤΙΚΩΝ

ΜΙΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΠΟΥΤΣΗΣ ΑΡΗΣ arispapoutsis6@gmail.com 17

12. Για τα δεδομένα της άσκησης 11 :

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΠΟΥΤΣΗΣ ΑΡΗΣ arispapoutsis6@gmail.com 18

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΛΥΣΗ :

13. Δίνεται ο παρακάτω πίνακας κατανομής συχνοτήτων της μεταβλητής Χ.

Κλάσεις Κεντρικές Συχν. Σχετ. Αθρ.

i. Να γράψετε στο τετράδιο σας συμπληρωμένο τον παραπάνω πινάκα.

Χρόνια Υπηρεσίας Σχετική Συχνότητα

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΠΟΥΤΣΗΣ ΑΡΗΣ arispapoutsis6@gmail.com 20

16. Δίνεται ο εβδομαδιαίος μισθός σε € 50 υπάλληλων μιας εταιρίας.

180 110 170 190 195 100 195 95 130 130

i. Να γίνει ομαδοποίηση των παρατηρήσεων σε 4 κλάσεις ίσου πλάτους και να

δαπάνη σε ευρώ Μαθητές

i. Να κατασκευάσετε τον πίνακα συχνοτήτων με τις στήλες των x i , vi , N i , f i % , Fi % .

i. Να κατασκευάσετε τον πίνακα με τις συχνότητες vi , N i , f i % , Fi % .

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΠΟΥΤΣΗΣ ΑΡΗΣ arispapoutsis6@gmail.com 22

2.3 ΜΕΤΡΑ ΘΕΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ

ΜΕΤΡΑ ΘΕΣΗΣ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΘΕΩΡΙΑΣ

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 1 : ΕΥΡΕΣΗ ΜΕΣΗΣ ΤΙΜΗΣ

 Όταν οι παρατηρήσεις x1 , x2 ,... x έχουν συχνότητα  1 , 2 ,...  αντίστοιχα, τότε θα

Καλό θα είναι, αν πρόκειται να χρησιμοποιήσουμε αυτόν τον τύπο, να