Son zamanlarda yapay zeka uygulamaları ile yapılanlar insanın aklını başından

alıyor. Ancak çalışma süreçlerine yaptığı olumlu katkıya rağmen yapay zeka
teknolojisinde son altı ayda yaşanan ilerleme biraz endişe verici.
Öyle ki, Mart ayı sonunda önde gelen IT uzmanları yapay zekanın hızlı gelişimi
ile ilgili endişelerini paylaşarak bu konudaki çalışmaların geçici olarak
durdurulması çağrısında bulundu. (İmzacılardan birinin tartışmalı bir isim olan
Elon Musk olması ve basının bunu öne çıkarması nedeniyle, çağrıda
bulunanların uzmanlığı ikinci planda kaldı ve endişeler hak ettiği kadar
tartışılamadı.)
Peki söylediklerimizi anında haber dilinde yazan, yazdıklarımızı değme
editörlere taş çıkartacak şekilde redakte eden, binlerce veriden anlamlı
analizler çıkartabilen ve butün bunları saniyeler içinde yapabilen botlar ve
kafamızdakileri yansıtan telifsiz resimler oluşturabilen yapay zeka uygulamaları
gazetecilik için ne anlama geliyor?
Bu soruya cevap veren gazeteci ve akademisyen Can Ertuna, T24 Ankara
Temsilcisi Gökçer Tahincioğlu ve Deutsche Welle (DW) Türkçe
Koordinatörü Bülent Mumay, yapay zeka uygulamalarının hem masa başı hem
de özel haber üretimine katkı sağlayacağını kabul ediyor.
ChatGPT yapay zeka botunun 2022 Kasım’da hayatımıza girmesiyle ortalama
düzeyde bir haberin yazılması veya söyleşi sorularının hazırlanması gibi
süreçlerin saniyelere düştüğünü vurgulayan Ertuna, yapay zeka sonrası
gazeteciliğin biraz daha rafine hale gelip şekil değiştireceğini söyledi.
Ertuna, “Bunun yanına yetkinliği her geçen gün artan çevrimiçi çeviri
uygulamalarının sağladığı kolaylıkları da ekleyince editör masası, yazı işleri ve
dış haber masası gibi masa başında çalışan gazeteci sayısında bir azalma
olacağını kestirmek güç değil” dedi.
T24 Ankara Temsilcisi Tahincioğlu da yapay zeka uygulamalarının iyi
gazeteciliğe katkıda bulunacağını söyledi: “Aslına bakarsanız şu an birçok haber
sitesi, ajansların geçtiği haberleri anlık olarak siteye yükleyebilen programlar
kullanıyor. Bu nedenle gazeteci istihdamı yapmadan, sosyal medya etkileşimi
üzerinden habercilik yaptıkları iddiasını taşıyorlar. Elbette habercilik söz konusu
değil.”
DW Türkçe Koordinatörü Bülent Mumay, yapay zekanın özellikle veriye dayanan
ve yorum-analiz gerektirmeyen haberler konusunda gazetecilerin ve editörlerin
hayatını kolaylaştıracağını belirtti: “Bu teknolojilerin verimli kullanılması halinde
uzman gazetecilerin daha derinlikli metinler kaleme alabilmesi için zaman ve
fırsat yaratılmış olur. Ayrıca yazılan metinlerin/üretilen videoların, bu
teknolojinin süzgecinden geçirilmesinin gazetecilik içeriklerinde hata ihtimalini
minimize etmek gibi bir katkısı olacağına inanıyorum.”
Saha haberciliğinde “insan” faktörü
Üç gazeteci de yapay zekanın sahada gazeteciliği güçlendireceği fikrini taşıyor.
Ancak Tahincioğlu, sözlerine şu eklemeyi yaptı: “Şunu da unutmamak
gerekiyor. Depremde de yaşadık. Bütün bunların ömrü bir felaket anına kadar.
Acıyı anlayan, yokluğu gören, ihmali tespit eden, bunu sorgulayan kişi yine
gazeteciler. İnsan, bu programları üreten ve kullanan olmalı, programların esiri
değil. Burada tehlikeli olan, bütünüyle yapay zekaya teslim olmak ve bununla
yetinir hale gelmek.”
Ertuna da yapay zekanın burada yetersiz kalacağında hemfikir: “Öncelikle bir
olayda ‘haberi koklamak’ hâlâ yetkin bir gazetecinin işi. Bir dava ya da ihale
dosyası, Sayıştay raporu sayfalarına dalarak satır aralarından haber çıkarmak,
deprem bölgesinde çöken yeni yapılmış binaların izini sürerek inşaat-siyaset-
bürokrasi arasındaki rant ilişkilerini çözümlemek ve diplomatik bir metindeki
nüansı tarihsel bağlamda çözümlemek gazetecinin işi olmaya devam edecek.”
Gerçekten haber yapmak isteyen kurumların hâlâ yetkin habercilerle çalışmaya
devam edeceğini vurgulayan Ertuna, “Zaten haber yapmayanların yıllardır bir
‘yapay zeka’ işlevi gören kadrolarla çalışmayı tercih ettiklerini biliyoruz” dedi.
ChatGPT’nin ücretsiz sürümü olan GPT-3.5’a bu soruyu soran Ertuna’ya GPT’nin
verdiği cevap, yapay zekayı kayıran bir yanıt oldu. Bot, yapay zeka
uygulamalarının ancak insan gazetecilerin bilgi birikimine, tecrübesine ve
yaratıcılığına tamamlayıcı bir şekilde kullanılarak etkili olabileceğini söyledi.
GPT-3.5‘un Can Ertuna’ya cevabı:
“Yapay zeka uygulamaları, haber yazımı ve editörlük için önemli bir potansiyele
sahiptir. Haber yazımı, doğal dil işleme ve makine öğrenimi tekniklerini
kullanarak, otomatik olarak yazılmış haberler üretmek için kullanılabilir. Yapay
zeka uygulamaları, büyük veri kümelerinden anlamlı bilgileri çıkararak
haberlerin doğruluğunu ve kalitesini artırmak için de kullanılabilir. Bu
uygulamalar, aynı zamanda yaratıcı fikirler ve başlıklar önererek editöryal karar
verme sürecine de yardımcı olabilirler. Ancak, yapay zeka uygulamalarının
haber yazımı ve editörlükteki kullanımı, insan gazetecilerin yaratıcılığı, öznel
değerlendirmeleri ve etik kurallara uyma gibi insan faktörüne dayalı
becerilerinin yerini alamaz. Ayrıca birçok haber hikayesi, insan duygularını,
tecrübelerini ve kişisel görüşlerini yansıtan derinlemesine röportajlarla
tamamlanır. Bu nedenle, yapay zeka uygulamalarının gazetecilikteki rolü, insan
gazetecilerin bilgi birikimine, tecrübesine ve yaratıcılığına tamamlayıcı bir
şekilde kullanılarak en etkili şekilde ortaya konabilir.”
Ben de yapay zekanın çok hızlı geliştiği korkularını katlandıran GPT-4’e bu kısmı
benim için daha sansasyonel bir şekilde yazmasını söyledim. GPT-4, yapay zeka
sayesinde sahadaki gazetecilikte yeni bir çağ açıldığını yazdı:
GPT-4’ün, gazetecilerin sahada gazetecilik ve yapay zeka hakkında
söylediklerine dair yorumu:
“Muhabirlikte Devrim: Yapay Zeka, Gerçek Gazeteciliği Başlatmak İçin Yeni Bir
Çağ Açıyor – İnanamayacaksınız!”
“Gazeteciler, YZ’nın sahada gazeteciliği daha önce hiç olmadığı kadar
güçlendireceğini söylüyor. Tahincioğlu’na göre, YZ, gazeteciliğin ‘haberi sisteme
girme-başlıklandırma’dan ibaret olduğu yeni anlayışın sonunu getirebilir. Ona
göre, “Gazetecinin sahada olması ve editörlerin de mutlaka saha deneyiminden
geçmesi gerekiyor. Yaygın kanının aksine, yapay zekanın doğru kullanımı gerçek
gazeteciliğe adım atmayı sağlayabilir.”
*GPT-4, burada “YZ” ifadesi ile “yapay zeka”yı kast ediyor.