You are on page 1of 22
au -yaains ‘eaid-103 8 op 213900 UHIMT Nf #1 9p UNPHINPA Ale ePBEIONDS 9P 105B|OHe Lua eqei6 anb ja fos [2 £22 ou anb 199.9 e A zesuad © 2uawI0> ‘OpunL 19 ‘opo} ua seu Zan epe> ‘ayUa6 e| ‘o\UaWOW aso ap ssJed e “oqusWesand “ns ‘59 0359 ‘959 99] opuend esuaid oun anb o} pap osinb anb ownsasd ‘ox 2exsipousad j2 4p9p opysnb giqey gnb? ‘sa2u0wug “050 Op eve! 95 OU ‘and o1nqo 83 “oS fe OWL03 UP A ewstus |S a1q0s B2es16 anb exe ‘anb opuapip e1seis9 SoU 9159 pau ap Ub} ‘epuessuno4[> eUNBje eyuasasd sou “senexq $0}x0} UB ‘and guj eun ayUaLUeLeIp eroxede W}Je/> O21PoUed [9 UE stuewey 9sor ug}seonpa A s9pod ‘oquaqpouoy L 8 Joo Tear fala que la gente pensaba que era el Sol el que se desp! do en tomo a la Tierra sa era, entonces, la representadén que la gente s ‘abonada ademas, en este caso, por el hecho de que era eso lo queef ite vela, Adin hoy la ciencia meteorolégica sigue diclendo “el sol “el sol se pone", y nosotros también en el habla ordinaria usamos dicha ex- Bfesién. Para la gente, entonces, para cada uno de nosotros, la “realidad” S09/a.es0 que est en nuestras mentes 0, mejor dicho, es en cada momento tal como nos fa representamos. Es és Resulta obvio que, se mucho que ver c que se denomina co: denominamos cono- mos to- , entre otras, tune recor primor dades evidentes que el sol sale, que fos hombres mueren, que Dios, que existen patrones y *tWiWerdades son evidentes y no son puestas en duda” (A, Hel 345) (las cursivas me pertenecen) De hecho, ta experiencia cotidi tidiano, no obstante, también se nutre los6fico y el re Conccinion, pacer y educuctin tal sentido cabe preguntarse en qué medida ese primer conocimiento es- {88 mas 0 menos presente en el conocimiento clentifico, en qué medida los elementos de ese primer cor incluye asuntos sumamente complejos tales como las visiones del mundo, los valores y la ue habran de orientar nuestra conducta, inciden en la produc. mado conocimiento cientifico, Al respecto, vale recordar que ine bla. de. "supuestos basicos subyacentes” (SBS) en »¥ el mismo T. Khun distingue entre paradigma clentifico y “paradigma primariot, reconeciendo que ambos estan pre- sentes en la tarea del investigador ese a la mentjonada heterogeneidad y complejidad to cotidian6, en tanto: istemologic into de vista sociol6gico. En el primer caso cepacidad de la mente humana para conocer, qué im «a conocer, cémo acceder a eso que ll te, desde se) nb inbe 9g , ewalu s}vo2uoy ns ap solo] eqeas9 sezinb anb o| J8P 2102 “eu od ap sepin> ogap yem2ejatu! epuapniclJod upiques ous Se2N9 sau0z “el od o19s ON -seifa 9p opedsoa sesmyaluo> siui Uo> appaujon seuopeULe srs JaDeu fe egesi9d fp anb 0] Ua ojjanbe onb JeunBose opand ou ‘uapio [pp odes jap onuap aunssnes e ons of anb opow aq, "UapL0 |9 OU Ko ‘>|yuo> |p exo and 59 suey ied ognsquppeulwop 2p bos sodhuB altua sepUSz9y1p Key apuop | 9p satlopersoy}UeUs Se separ Ua aqUsa0 eI Lu ,lewrou, JenbIsapyREPE!IS ePOY e ALOU >1U0> 19 ‘9p ayed ‘aquawespaid ‘ond o> ef 'ean.0.0 opu03 ey ods $2} 05 63a} 1 9p, se>uad sajeb08 senUap se ap osoyUD dove jo aIUaUuTen6| e>:eqe OND eubipeied ueiB ono jo ‘oob9a3 odlueD 0710 [2 sowaUER ‘aed esI0 40g > |B anb senuatus “u9p0 1959 ,f@un0U, yun ues6 9389 ap "eIOpeR BSUOD "CUIDAXD SOUL UOISDICD E] Uy “O1PMSD idoud oafgo outoo ep in epe> anb saleyropued sowadse $0] U2 POs O3>|JU09 Jo €20U6) anb jeD0s epUEp eun ap eI, 9s ‘pap so Se9nDPIC SEIURSIP Se) bugas 5032049 Sns @ “opus 10d 1 s9]e,D0s s95@P se} annua saUO}DefOU Se) E OP “yayal sepod jap exnpuayqoud ey ap epuasne e] SO ‘,U2P10 |2P, [PPOSO1s ue} SO}UM soe LOND ‘sued apes ap e018 axypncss anu ais, psulesp ap cava swoyncs [ous stuesad ejay 96 puoro exe “opau UNG 30 -puop eanyesoi}| e} epor e yestu0> odwon ordoud ye so anb A upwo> exjnsas ‘anb oqwuawisja [a anb owns opAuas led uz “oui '0 uayseduio> anb so>iseq soqwawa}> [ep ewbipesed ues6 ja 104 se ‘un ‘uapie jap ejGojodoaue eun -081 ope] un Jod anb sap o121N} -se e uayjuso4 onb soaypadse s son1seq sojuauia}a 0 sordound ap enuarsixe 2) snsanpe P seo &| eG3u aed eu Jod e>)dw) 0353 “05 J001 oj, ap e129] 8} exed senBe se] uapiaip anb sewypesed sepuesb sop 0} e opuaipnye fors9 “,028)0, odwie> |2 apsap ‘/epos 0] © enne|a1 uoASEND ",uapuo [op ode j2, SWE! ‘eI) anb 0] ap o:nuap semis apuodsa.io> ‘aunssnes ap pueuipioy anb ap oyray ‘ouinse anb ‘uoesepe eun Je2ey ogap ojja & olnaiy "e2:G9jowia}sId9 LOR, 2 moun 20 oz 122 = Jose Tomaris, us afirmaciones, pero ellas me han de resultar realmente muy utiles para comenzar 2 abordar el tema del conocimiento desde lo episteme, Kalco y 2 partir de una mirada critica del mismo, Vayamos, puer, ahora si, a lo prometido, La primera afirmacion expresa lo siguiente: “El punto de vista crea el objeto”. Vale aclarar que Seussure se refiere aqui al abjeto “de conace Iniento*. Es decir, a aquello que en rigor constituye el producto de lene {acion del sujet con el fenémeno; de mado que fo que esta, por asi de. cis “afuera” de nuestra mente es el fendmeno, mientras que ef objeto ae conocimiento es una construccién intelectual, Al respecto, es oportuns recordar que Marx distinguia entre “conereto real” (fendmeno)'y “con greto de conocimienta”. De modo que en esa construccion intelectual, y {sto es lo que me interesa subrayar, lo definitorio es el punto de vista, de jal forma que a distintos puntos de vista corresponderan distintos obje, to5 de conocimiento relativos a un mismo fenémeno, Ahora bien, en ocasiones construire! objeto de conocimiento implica {a realizacién de una serie de operaciones que en su conjunto connitcr Yen un proceso sumamente complejo. Lo primero que tenemos que ha Cer cuando nos proponemos investigar es aislar el objeto de conovimiens to, porque la realidad eso que esté “afuera” es un continuo, y nosotros ‘nos proponemos estudiar un aspecto o elemento particular de ese cont ‘nuo. Por ejemplo, nos interesa investigar la conducta de la case echo Tespecto de la educacién de sus hijos, En este caso, lo primero que debe os hacer es alslar,distingulr en ese continue que lamamos sociedad, Giz parte de ella que ordinariamente denominamos “clase media". 7A aué vamos llamar clase media? Tenemos que construir instrumenios Que Nos permitan aislar a clase media del resto, porque si queremos ex, ‘ular la conducta de sujetos que pertenecen a’“esa parte” de ls socle Gad, tenemos que ir @ hablar con esas personas, Es deci, tenemos que ‘dentifcar a aquellos individuos que “pertenecen® aa clase media, pues {5 coma sl se pusioran aa mismas eave com ‘quae no es un medio net {encores del hanient Bakthi, ctado en Don la voluntad del que habla ‘21a propiedad privago ‘clones de fos oto los a quienes deseamos formular preguntas respecto de sus expec as acerca de la educacion de sus hifos y no a sujetos que "pertenez- can” a otras clases. Adjudicar tales “pertenencias” siempre constituira un acto arbitrario de nuestra parte de ahi las comillas, pero nos esfor, mos por atenvar la arbitrariedad recurriendo a “indicadores objetivos asi se dice que tomaremos de [a literatura existente sobre el tema, que es extensisima y por demas heterogénea. Ell nos obliga a selecclonar en- tre ese vasto material disponible y, obviamente, inevitablemente, en eva seleccién opera ef punto de vista. Porque, digémoslo de una vez, e! pun. to de vista preside todo el proceso desde sv mismo origen, es deciz des. de la propia eleccién del tema a investigar, asunto que concierne ya 9a segunda afirmacién de Saussure y que consideraremos mas adelante. lemento central del fenémeno fa clase media, debo cemenzar de clase (ingresos, naturaleza de ‘tc.), los que me petmitirin identificar alos, sujetos concretos que deberé interrogar. Alslado el grupo social al que pre ‘endo investigar,recién entonces estaremas en condiciones de formular las. preguntas relativas a fa conducta especifica que interesa indagar (las ex. Pectativas, etc), Pero, conviene advertir que la eleccién dle los “indicado. Fes objetivos” depende absolutamente de nuestro punto de vista acerca de ‘qué cosas definen la “pertenencia” de clase de los sujetos: lo econdmico, tural, amb9s cosas por igual, amas cosas con mayor peso de una, so- manto de los ingresos © también su origen, et? Como se ve, “crear el objeto” (de conocimiento) implica entances todo un trabajo de elabora. cién muy complejo, no exento de idas y vueltas, consulta con especialistas, revision de antecedentes y demas actividades mas o menos habltuales en {estos cas0s, pero lo que deseo remarcar es que “el punto de vista” recorre todo el proceso de uno a otro extremo. La segunda afirmacién de Saussure, de ia cual tambien habré de hacer lun uso “Mibre", dice ast: “La realidad s6lo respande cuando se la interro- ga”. En este caso, como veremos, el asunto es un tanto més complejo, Puesto que exige abordar el escurridizo concepto de realidad; es decir ebemos comenzar interrogandonos acerca de qué cosa es eso que amos “realidad”, Para ello, recurriremos a Nietzsche, quien nos reta 123 wow e] 9 4P>¥2 sx, edad | asei0ub} s1uauioiqeqard epuebensosd gisasp2ib anb Guwuibe K uppeereose| 9p ewiyqoud a 40d eedraoedd af u=wein6 stub insnes op opulsip at nb ouunssid nb jo us eon owund jos 0459 eon) Kequowoboy ee sepLojas se)sondsod #oW21PU2NGO pnve evuno.d | i anb opoul op “e610 &] Bou) e] 28 oper apuod ad ssangaty S250" @ wo jou 01> ibe a ejuawsbay 9p ox9203d lua oques A ‘sajepos sopedsa sows|u $0} ap seopsyiayaeue2 se} ap easaae epuods. fu ek anb ,pepyiea! e|, © sowezejads0 2} aps9p anb sexquatu ‘ejanose e} uD 0 oleqes 2 U2 -205 8| ap opadsas ,pepyjea. e], © sebepUl © sep ‘ans sowapsonai ‘e35!4 ap ound un -BOL19WU, © C2UaIWIOD 98's ued Ug|2ezAN ns ap ugPuN) Ue opuaont tuo & soidanuo soisa uadavede anb us cquawou jap snsed e ‘Se2UCRUa : “ejuowabay ap ovdaruo> {2 U2 jenuas sa anb senuafut ‘uppezijepes ap oyda2u0> [9 ua auasesd ‘9159 OUR;D OY89 9p epeU ‘a]UDUIe!AgO “saLUaISIXO UODBUIWUOP Bp SUED “ojos se] ap o3uayutuayueU |e ud eWUaWePUn, jaded uN eubyse 2) as anb Je 0sa001d ‘sepeulwop Uos seyo A ueululop s2un apuop ‘s9sep UD ePIPIN ip ¢182 anb pepa|zos eun ua sojaded sovunsip se6nf e uea anb sonp! ‘ua opuesusd a>ey ns 30} ap sepuappuo> se} uaAnajsu09 2 anb se) jdka eunooud up ques udiG is ‘euowaBey ap 0582 ' ‘9p uozes U3 “221359 211001 e} ap oDseu fo UD 29 inie spi soweso1dxa ouscd “anb o18d “ugpeZ|/eID05 aP |9 aA SovaW9UEy SOUS! so} e apnje anb ‘YoUSUE [ap e| 2Nb JoAeW sa ou and ‘ownsaid pepanSpue end “e}uowaBay ap [2 $9 anb oyda2u09 oxo AeH ‘0po} ® & ‘souo|amans ‘vapio ua souoDURSID 'se \@ ap oyunluo> ja anb 199. “upppezijepos ‘aiquiou un a|soued -59 sono K soun e sossaAip sosad Jeu “af sa29|qeise ‘os@20.0 un uakmgsu0> ‘9p o95 efajdutoo eun oppaiqeys9 soqey auodns anb oysand °2) -B} eun 426 opigap ey ou anb 0} ‘opueAn.asue> any as oydaDu0> -en99|0> ‘oquauiow unbje ug “ensxe ou Uugise anb sousuiguia} so] sopor ua: e208 ap oydadti0> ja seute $0615 2p Jed un af eioyy 2 “21a ‘S9s0}en ’SeULIOU S03) +,0321,U09, [Op & ,9P10,, [9p S3}ep05 sey0a3 se} ap safenideo joua op jaded un ‘ayuaus 1908 ap soxdaDU09 50} IP ‘ousodoud e oysa sowean {035% OU, anb Obje e sequnBaicd Je|nusioy ous -09? “ose anb souaus epeu :,eynsp%9 04, anb o6@ e enuaisixo zep 59 UBURR. jod ant ye84 e} ‘SOpO ap eISHA e| © Ip B euaRaRe 1309:0An9 A ,221/9quuIS yap apand, jaj01 squsuUOHO UE 9}2U) OU e)DURYSIX9 BP ',58/C9PI,,sBS0D & E0404 95 9y> Gyo ap epeu ausry 295 open "214 syuaweind, 2 0 e]Wouw eun e a1quioU JaUod anb o3sand * ‘93 ou anb ap epnp aqe> ON gasquiou uauay ou une anb ses0> fey anb ap ose sejoiduayu! owen ‘seagejed seyse Ua>-sppap osinb sou 9nd? *,ses -09 se] Jesquiou apand anb ja ‘auquiou auary’ou ejAepos anb o/ 194 ages ‘anb /2 50 ‘opeanr jeuiby0 nayjds (2, :u9 DeINWO4 e>ReUI5IUa eys0 OD “ty José Tamar. ‘Tal vez esto se aprecie con mds claridad silo vemos en un ejempi ginario pero que bien pudiera ser mismo tiempo ns tir advertir las para Supongamos que un equipo de investigadores, munidos del aparsto te6rico y metodolégico que proporciona la sociologia "del orden" es de- it, digémoslo de una vez, aquella que tiene por padres fundadores 2 supongamos digo, qu in estudio tendiente 2 verificar en qué medida “normalmente" en los ‘gurasos métodos de muestreo y en gener el trabajo de campo. ipo en cus lusion de que, afortunadamente, los objetivos que e izacién habian establecido las autoridadades educativas provinciales, fueron satisfactoriamente aleanzados, Imaginemos ahora que otro equipo de investigadores se propone es- tudiar en los mismos establecimiantos escolar rroceso de hegemonta se esta de: fas condiciones en orden a or supuesto que también en este caso acorde, obviamente, con la tear , la teoria extica. ¢Cual podria ser la conclusion de este ultimo es tudio? Si, como hemos supuesto, ambos estudios han sido encarados con une equivalente solidez metodo! la conclusion a la que se otra que la siguient proceso de hegemonia se estd desarra- 50% ‘anzados”: las parado) de la ciencia social. Como vemos, en ambos casos “la realidad” respon. did al interrogatorio al que fue sometida, caby 105, solo que vuelve a preguzgar el segundo escenario, a menos que fuese capaz de vivir simul- téneamente en dos “realidades". Conccimiono, poder y duce Lo dicho hasta aqui nos obliga a revisar el concepto de objetivided j2 oun! ap ea} ua auod oj9s Ou PpsueiD ‘SOWA OWLOD -oanyo owuaquresuad ja sowpediso> sovamb sowipap *eluouiou tu0e 0 jap se081 se] ap o2JeU |p Ua (seu 50] pNP Us) sOUNBIE EAP 'wORez r eyeduroze sou anb oss2oud un ap o1anpoid Jp "epuanDasuoo eosdusais 2105 e159 8d ‘DeP od {ie3S0 uppeyos eypip azuaUeLeseDau ‘a1quION jap 3oip exeng sowpod oN “pepr|ead e} A soosoU anve Uope|es EpeUN otop eun ep uoze, ue “opunu fap uo;odaouoo eun ap *eanajr> eun ap aud od “UelUanUy of eed) as anb us uaLGnOsEp 95 OU '.PEPIL tucs owgn, sowennsou © ueudse anb $0399 ease] e souseBoxru feo fo apsop wb pos ap s01de0102 So| ap o1sed PP opeleuas ejgey eciue sey eyed fap wo}auny ua ‘en “01d @ ouaiuupouod jap jefopered -uasausyied auu seAisin se “(wap)) ‘ap ezany epseosnq (opened) ef -opeied eun $9 upi6ija2 e| e1ed oWwoD ise ‘efopesed eun ‘sand “eyinso4 029 “uioy jap e42N} peplicas e| 4eosng ;peplyeay ef & aiquioY ye anU9 UOPe|as (28 0 “elnyjn2 &] eas 0 'ugDeUIWIDSIP so] ue>ynza4 anb $9} 169 *Soporglu So1s2 esoge|s anb aqUOY [2 OUIS salgo e| 9 ou eyodul seul anb o} ‘se 52 15, yoquaywesuad ns seraid -s2yut Jofour eed soysouaja Ueuopiodoud sou ‘sesa0 sento OAUa “suieig ap souoyxayyas se] uo> souranugud> ‘Old Feo (aquapant) ns e A a}padse e} ap seldoud ,sBU0)2e21U “93 98 eunajqoad j9 “(2¥2 “Ug}peUIpogns/uoPeUIWOP ap SAU pyouonp dpa ‘ouoruoue:y loge) ,.peveq e] 2p cvs. ja, ua sopeersu eh & Pep puoo se} sepesadns une anb ap OPBUF "eai6ojou ejnsoaid e| “05€9 OpUnB9s {9 U3 "(229 ‘EnBIsep PepaPos ua opens Ko: joqe eyers9 anb Jpap s2 “ejuowetiay | ap UON sey yuo -oU0> jap BUuad [2 OPU Soro 21 apuo od f ugpeuipognsploneUjwop ap SOuo! “huoinB [sues , evewsny pepapos ey @ wev9227 anb seUs0 “Yoo sep, ap eUlayqoud ja 2yuasosd e}seIse Seqdoud sns apap © eUipjeninba anb o| er axquioy |e anua 0 591quOY] $0] 2148 ED4LOK 96 [2401 9 1109 je 20d eupny, | 1s 028)2 epanb ou anb e 019404 IW wide azeied sou anb pepansique eun sejeuas eed Ou eso 09 JeNUBUOD BP SU ‘391 eun 3 ‘ouequod [2 Jod "21eN 25 ON? ZO Paper ono oyuausennaigo, so oiad?, ‘evunbo1d as s9uum omu993 Vee audui0> ap SoUW|UaA anb oj ue UyOBe as ou “esyleNd [e Je ep nb sepuaMDasu0> se} & ,oNnaICO aaueUt I eenaquls aquauiereya2 wey anb ‘OUCWAL OF ~Bepurpotios [ap soul 50] 2p €2102e pswUeIH ap sOuOsreCnDDaHd Se] O/0d \6 ja gzuan opuens apuDUw ns ‘osad A epuatsisiod 10k us saquasaid ueqesse Jesuiad ageo onb vow ap $2] @ 1eUopUaW 0j9S 10d ‘seso|b1)a2 Soyer {esepor?) souo2!peNUOD Seno oP UD! Teqspeieua 05u9@} UN UD asiauedns e}:pod OWOD s TTuobeyoid anb seijanbe e aqUaWe|0s eUI02 [9 Hipypesnuod se}, © apnje anb .esedas ajeh A "2se>4 108 Z0n EUNBT® ar eecpureafpayo anb ap eulsiin pepiyalsod e] sodwaRs s0] 2p s1uozOu ‘hou Jod hoy ‘eana/go ayuaweuewny jo e] anb opuapip F 3s8 Uo) SOUR jun e] ap epuarsyxo eyua ‘seuiape ‘oad “asp Jos ap gagey aadurais f 9195 anb e4nUaP Pep Bp sou psuesy ‘oyvateLOZE: oPUMOL A 0}[DU95 ‘0 “hy sates so} seujdse Uapand anb e] © ,PePIANEIAOn we 32 zt ~4 a 130 Jose Tomar, ue se quiere expreser cuan- almacén, pero también en la es. vida nos enfrenta con “la reali Nuestros deseos, nuestras a cuela y aun en la universidad. Porque dad”, se dice; y a veces Pierre Bo importante obra Las reglas de zalo que consider mento y las crcunstancias del nad po literario en Francia, afirm ‘medida de todas ls fcciones no es mas que iusién (casi) universsimente compartida” palabras de Bourdieu nos remit ‘ion de ia realidad, aquello que vimos en el inicio a propésito de la note acerca de Copémico. Pero antes de retamar esta cuestion me veo en la Cesidad de hacer una aclaracion respecto de lo que afirma Bourdieu, Me fiero concretamente al hecho de que el socidlogo francés alude a “les clones”, con lo cual pareciera exduir al dscurso clentifico de las consecuer cas de Su afirmacién. Lo que deseo poner en claro es que, ami Curso cientifico no deja de ser una “ficdén”, en el sentido de qui serd una representacién de la realidad, cuyo cardcter de verdadero 0 files s6lo Dios podra aseguratio. De modo que “la realidad”, ese referents nec sarlo de todo dfscurso ciemtifico no es més que... ete, ete iento del cam- “da realidad que nos sirve de lamos un punto de vista, que de la realidad, en suma, una no es otra cosa que real". Lo real es, como deci Canocinion, poder yeducacin Ruestra mente, aquello a lo cual llamamos “realidad”. Veamos esto con tun ejemplo, un testimonio conereto, En ocasion de nuestra investigacién acerca de. ciales en la escuela, es decir, qué represent: {a escuela (ver Tamarit y otros, 1997), formulabamos a las maestras un Par de preguntas dirigidas a ver cudl era su imagen de escuela y qué re- lacién haba entre esa imagen actual y la que se les presentd cuando cur. saban el magisterio o la que muestran hi fares. Casi todas las maestras respon esas respuesta dian a la escuela “re boral? A propesito ifs G@ que se referian las docentes cuando alu- {a que conocieron a partir de su experiencia la- Ma, en otro trabajo sefialdbamos lo siguiente: fe tener presente que siempre (..} es a partir de into de vista’ que se construye o puede construir una realidad, de modo que destacar la distan- fad’ no significa, al menos necesaria- lela escuela que el maestro construt- le su prictica 0 que incluye lo que ésta le aporta responde a n escolar y de su funcién en la sociedad. ica leva a pert lesde una p: un determinad representacién id cia entre imagen ‘términos de App su sentido comin e que presi tent A ques ene 131 -jnuguo> f epuauewied e| 4pap s9 Zo;quie> je © onb mers {9 29290n8) ‘ap upsqey seranpuoo sesa e: 'eun ag “59je;20s Seuor>eyuase1d0) 140 95 ',a)]@9 e|, UO "ejondse e] Ud “| "soafnuu f sosquioy ap eyanpuod ej anb opow eq “ejno;ved sy. 49}>210> ‘9p sono ue wo s9)es9Ua6 SPU: soadse so] UB OWES "EP NPUOD Ns UB 9p “Ua 40d f ,j8}205 pepijea. e|, 9p UEUOs as sonpI ‘anb ugisin | 230) ap souope: “ypu; sexnpudd se] ap sedopeyUaLIO oWUeY UD jep0s sduo}requasoidos se} anb sepuaroasuoD Sel @ UPIqWEL ayuios pepaneuuosiad e| ‘012949 ua ‘and oysend ‘epyiduin> epajoid o [Buf o32940 OW0> 820U0> 95 “Jef20SO.DIU janlu @ UED|YL|AS aNd SOs -ao1d ap opadsas souat je 0 sa/enpIA}puHeAU} soUOPe|O, se} e DUR/0} “a1 u09 k ejamas9 e} ap sejnaj1ed opedso ja ua anb ojjenbe Wy Lo\da2u0> Jp opnje anb y? apod f ojus}wPouar anus ssuope|a4 se] ap uoNsen> bye o1uatue}.es030U ayule4 pepiarrewzosiad.ap 01490N09 (9 ‘yenGis9p PeP ingeul Obje ollio> o}2|UOD |e e2ZOUO> 1 eapedsiad 2) ewinse uainb eed -eonjodopos wonsan> oF -uey ua ofepioge ns e cyualuupouns jap e21S9jowarsics ennguiaiqosd e) oP ‘soulesed anb 1pap o1ajnb ‘oped A oqud;w}poue> aque UO!DeIO4 B] ap EWA Je souesaiBuy opow aiso ap A ‘pepisianun ef eysey sonuejUl 2p wIpLel [9 2p ‘Fap ‘onneonpa ewars[s jap 4 upype2]UNWIOD 2p Soypaul So} op s9Aes & NAIP “nog eup ouia2 ,Jesrajno ovvenae, ns Jeyno4p 19904 “uouiniysuy soy ap 4 4apod jap ueduodsip and ‘seso> st rns sauodl! ap souopipuod ua uajfey 25 sauajnb & J ‘souojsn pu09 seidoud Sns opeDes A oquarulUayep UBIe UOD Seoul} SEIS OP 4 p ezaqe2 e| Ud gueyso eK eysandso1 2] anb ownsO4d p pepingalgo e| ua ead aiU96 e] anb 2e/2yauaq opand Ain ",SOIeUINBU, SpUL 'SOSOIpISU) SOUBLL SOUILLUAR UB OLD eled O S940) “uy s0u9) apand uginb sowseyunGoud e soursyezUaUoD ‘aisIx9 ou ,2UeUINY ued Say anb SO} pis seynapsed 1p coped ‘omanaowe n5eq 1s 30d ap anb sea1109) f se2p39 590285 O} "A" a15 U9 SOU!SO} j9 SB 2nb e}sin ap LUNG 9p ana j9 ‘aqualUJoLAyUe eqemuoUtOD K eqeuDsa.d pianafgo e| ap 221302 s.wesD ap SaUOlxa\p | Uo> OpJaNDE {u O3591}] NEU I }D8p $8 LOUEL | UOD OgLDsO J09 181209 Oqap OU Opand ou ‘2212903 eNUD!OYOD ap A jen Rsauoy 2p sauozeI Jod “anbsod owlyn 0359 OBiq "2}9N2s9 e} ‘9p aUeUIUO LOIS } opuen> uBul $9 ON “ejanos> OUBWIOUD, [AP "4221 uo> uppewuaseidas enand e359. '4PEpl|eos Chr ap uoIsian enanu e369 anb oxep sepanb aqap :awuainbis 0} seb0s62 2 anos xa4e 0319 2/39 a5 8] UB anb oe ey exSaNU INDE ersEH (G¢ 12661 ‘sono A asewey) *,2fan2s0 ef ojduin> jeqo|6 owuatweuonsena un ap ny engaadssad eun ap e10Ue gsuo> & ayepnie " Jaqap onsaew [ap wopEuONsAND o E>! n> Oj Uod ‘eIaN2so e] ap s024EWU $0) 19P9 luo|sinas |e) “ose9 a3s0 Ua “O.SOUN SOU as 8A eunbje anb eapt fanbe aquawien|33949 Jesina1 @ ueznpud> SOU an 502 “Youle ayode “59 jero [82 219%259 e} J0n a2ey sou anb awwo20p ean>e1d enssnu “upep $9 ‘epuatiade e| anb eed eysqo ou ola “OBsequlS UIs ‘oymsut j2 ua) 22 Inb as js 0 epeutios 2] 9p en1uoUIeBay “oquey 0} sod ‘anb eptpaut ‘ap opebses 9159 onszeut Jap UN Y i] ua ‘anb opow 2a janssa Bj aAngnsuo9 jp eed and Soult ey guiniysuo> anb ee. 2p uopUN Ua 9298 “epuarDasuOD UB ,e>n>eH6, sou 296 José Tamarit dad de un determinado estado de cosas en la sociedad 0 su transforma 9P Oe ‘oa gueas os nb ofeqea pp opens: Jauud un op eauels € mau “om 9p pepni 6] 9p sun ep opeLEasog ap odnbo ues FoR « ‘ewsju e} exed ownsuy un sepuiiq onnaiqe owo> sua Kugisnosip e] e owalge gyse oyonpoud 2350 ‘olegen ap oyuaunoop ‘owed ‘opquas aso Uy SoWsuodoid onb e/6g]apo.aU A e299 ‘ugpdo e} e ‘0110 40d & :opey un od ‘sennewedxe & sapepisaz9u sns 2 ajqisod opensape sew 0] eas jeuy, opeyinssi jo anb exed sepes -njonu! ssuopez}Ue6L0 se ap sayuat “ue1au96 41 sowlepod sasey se] seo) s3Jepos se1032e 50] uo oqUOUIN eysandoud eun ap uo) ero jp “eamqunfo> ap 5409 ap osazoud |9p ‘uo ug}anoopanul eun op ‘anb s9 eap! e7 ‘sopesazayu) p eqanid e} k e2/69opoyau 1qoja e| !spul s9se} sop 40d opinBas e195 ipue j9 eved ouaUunaasuy uN op uOHIND jutous oud Je 2104491 ,CLUALITDOP 9353 x ZOpUpUIEH Ope: saj2pos so9{ns so} ue openuer ‘eangunfoo ap sisypue un, L sy nosg "uo "MINN 3 eng 23 5 “ang "pa sogeauent 30D @ 9p ajosoyy eA onypiny oumreereu i (Se ‘A789 Nauopype sao “oped fap os jpppen "exsnbig &1'P3 “oped fp #4000 ‘popewt “eanb4g e123 UREN ‘cay sonny uo "uapengafoneK upoafs "ezve\esL9:ouMN} fp Skat unyen ussE UY 3 e501 ‘pHpeW "vay 3 ‘ona see yawn wamont _spepsaA gard sapod j=, anb teqewaye opuens zineanog e}s0404 95 0180 y “Pepliea4 e} ap UOPILYEP «2 Sau0d, e| Jeyndsip epuasaid anb osunosip 0130 opO} ap UOIsTIpxe UO> ‘op roge'® Jages 0 0>))U8 oqWalwPOUE? ap EUli} e| Ofeq SoszjO>se seINe i Byuouesoloueh opINgAstp eas ‘,yesmMjnD CUeNIBe, ns “sep a Inset niueie #3] anb soU0}|pUO9 se| ea! ap UEGeY sOUaINb UpI9S ‘pEPE!DOS fe] ua Joo9jenasd ap ey anb ,Peps9A ap Udt -2) | ueBua} sauainb ‘euns uo 2 alg souepuew, soueyey op ey ou Uaulwop sauainb "winjnajino sourewe| fpnb f elanosa ej uo Jes1ue uagap ses02 anb 's9 0] ou opuen & oa4AUeP 3p opepunua un opuen> sepod souewe}| anb os9 spDap esed e2n!od pepbede> e| op uebuodsip Sausing Jepod ap ours z2yesu9s ap ugRsen> Bun ap eyes} 85 ou “aqUEISGO ON “OPIN! OURS ns Ua 9159 anb a4 [ps ovepsiies6 oqueGonayut [2 eiesu9s eysondso4 ey *,LI5 Wa SOWOD JO ‘nb eqsia ap azund ap ay1ans esa ua asse20}02 eupod upinb?, uo9 ns sod opeDit!e959p 195 99h 50] & nb os9 0119224 uapand ou seo U9 e SOwEA SoU “ep ‘ueysa;ou9 anb s01x=) inbjen> e souresnue 1s “OBseqW LIS fins aquauleue|pau ©23 “oj)9 ua epuouewied “jokew ns seanBase & ejanasa e] @ solly souasanu e Jeypua esed 22ue2|@ OF “Manu e 9159 anb ozsanjs9 |2 Poy sowazey fend e| 40d ugzes ages OL>IP “wow 206 Sondra Cat ‘A modo de cierte rediana y larga ciuracién, es reinstalar un Itigio que permis ia educativa que no se reduzca a la nodiin me la idea de una trayectoria educatva larga, lerechos y ala posibilidad de torcer destinos ga por horizonte correr @ hoy la pobreza y la ex como un lugar polémico, de desn cer visible la complejidad de los y debatir las formas politicas de cor igualdad. Las politicas de infancia constituyer debe incluir un andiisis profundo 5 modos de expansion de liberacién pablica democritica que los contenidos de i poniendo en juego las concepciones acerca de la infanciay Ios clones sobre las necesidades, derechos y horizontes de de distintos actores, b) las acciones politicas en tanto esp. juego un espectro de decisiones que crean o impos ‘antil en e! corto y mediano plazo. Politicas de infancia cién de lo dado, que pesmita ha- BIBLIOGRAFIA CITADA ARENDT, Hannah Qu esa poi CARL Sondra,“ robles "en Infancasy ado ayer Ekeeten: Educadores, cr Memoria de intesis de la produccion Silvia A. Vézquez* Este tr ajo sintetiza el primer tramo de sus provincias El programa lenomina “Trabajadoras y wrabajadores de la educa: icién del campo popular”, y es una convocatoria a + Bicuala de Capactacin esagoa "TERA coma 13 een mes ee ab ‘2610 ap e| owo> ‘aqueuoPrnad pnypse e| o1Uer opel aP ef9P 25 “(etl UE} sesio "SoUUUN|e) se 0388 PepIUNILOD e| ap saz0}2as SOO 10d SepEYeCLIO?® ‘Sp sopmyize seys3 ;pepausajud e| o aiquiey jE UH FL “proto | ap eres un e aUaUIED!WOUOD ANs|se vIEd O AOPALLOD J9 19 31s08 exed sOpjans sns sp ayed uezinAv9[0> ‘seyarase se] vesojnente one tezaigod ap soua2ixe sopei6 e ayuaj} anb saqua>0p 0>z0U0>,, ;O1UOWD for a1uain6is [2 ep e} .opLos 12903, e}204ed s[spD B] apuop sowuaUoL sO} luo s91u990p 50] ap sjgeu0ds9 ou sopnispe aiqos ueBeuH esau eu saan A sojednu6 sofeqes $0) p uosed -pqued anb sojeoypurs saiua6y.1p so] 40d sepensode souoXo|}94 Sel @P SO “Raw Besy ‘pepijeas e| ap eunyuid eun ‘095943 UN ap Poul e SOWEDEDSY Jepos e/sueBs0ur9 e] 21ue 509220 SOT soojuiquode sox>yyuo> sordoud 50) 23Ue (9 ep0s epsuabsowo ej aque (© ‘saquanop $0} 9p soua|WA “ues & sowauin6.e souonds>ied ‘sapmanze tuopuanialul ap pepisa2ou & ope) fe anb sosiquie o2Ue) ua ‘so>}yewa}qold sopny sop Ua Sove sown $9, op epuajiadxe e] uD sopemuunde ,s93}20p, K souaBeul fej ez|ue6s0 sowelpod anb sown sauoixa|pe# seysa unWo> ua J9U0d IV sowiqunsep Se, ‘sowesounua se] ‘sowerquuou se7 ‘senns])juo> & sayueti22u02sep 2148y) -yewuawepun} olad ‘seuapuaid.os o sajensn opod ueqeyinso! sou ant Ssauavop so] ep salemze seaneyadxa ‘souopesoyen ‘soauaruieuonssed ‘gapnanse ‘souo|zems 122040281 ap sowed 97 JWG o1nsenu US _sepiles s9|qisod woo assayauoud jujoo e ug[pefos ud ueD/gn 25 ow9D? ceIj9_e aUad) sarUua20p soIaINs SOR “Shu so1s9 ueuopysod a¢ 01193? ,uo}>eDnpe e] ap sasopeleqes so} URS op A uanuass ‘uesuaid anb 0] ua 51519 ap esnaunkor ej e12edLu! OWS? {sojanasa se] ua sopeysodap ,sorepuew, sonanu 50359 uopesnpe e} ap sesopeleqes so} UaAln OW? {591° 7Os sau0;95 Asasep selunsip exed ayUaD0p e222 e| AoY DUB! JO1eA AND? « spotps soompi sn a10pee : {sapepnuap) sexanu ss ‘se2nsts -ejoese> senanu sns Uos 59}en9? Zu9!De>NpA et BP JOPeLeTeN ul2» 9P OP “Gerqeu sinbos soulapoa? ¢s0s0sayo1d & sosisaeU $0] fou Us SOURIND? « -sajeoqpuls & sajesoge] se2n3241d sennsanu ap OueyP!30> co} apsap ueroinbuy s0U Foy une & uegerainbul sou anb sewunbeis 51 joasn{ sowaan anb 0] 10d seajad ap £ sou -asyun{ ap ‘soura2oua221 ap Seu404 Seno OWE O| 20d f "sopensaso1 U9 Jou sopod jo anb #0] son.eusaye soxpeko1d ‘opnuas 2p Sa}ucTHCY son soe eo ouy soulelioqep sasejndod sasep se] anb snianpe & "Jeuopeu Grreuvose yo Ud epejessul ops eyqey an [eD0s apousgve> e| UOISUALLIP aod pepiieas uo eqenyiubis and oy “ons ss9 1uo}enowUeD US saree sou s0yd@ou00 SOP "uoPeUO} ap eusesBoud je UD Jefoqest & sou “eeSduua anb j9 us oye ‘Zouz ap euNUabay eyUa|MaiNy e| U9 SOPE!GN oyBesyneu jap soquounises :oquaUUoUs 19Wd se}ndod oxpeko.dyorafns [ap uoonynsuo> et © sopezie e6s0 seiopeanpe 50} apsop seys0de oulg> so} gn $0} sennudDUD "SOUL “Misono ue opesoicxe o e|ndod oduse> jap eofytod & eurayna UOT Resor et ua worains owd> Up/DeaNpe e| ap sauopeleqen So] op Ps ‘Sp cqvanufeu0} A ,U21uIDOUOD9) ap OF820%6 [8 OPSOP 2 cep onryjod opaios Un auinsy “emidyse s9-ou cise} Jod anb ‘pan pie oun uasngasuod seuopanpoxd f s9uopray94 'SOUOISOIP SeUISINN pepapos e} ap saiqesauina seus sa “eaves so| ap s2]2108 s0up929P 50) 9P Uoppepyiosto> & esuajap e| uefode FAgnuaranuy ap seusoy ap onbaydsep [9 A epuedyiws ap sesmionnse Soiunsip sey sapoje2z0) opuensng ‘s0,dyedwo> sono 9p 2} & eueIPO> E> ‘Moi eidoud ns 9p epl6ans up!2ewHoyUt e| 2p O29} ssIPUe P CEL SOP cea i oure>169\0p0%9us 2yu920p sopebapap f sowaBuip uoo #922) “Ey souunetp ap a6ins ofeqeas 2350 ua soweyuaseud anb uoponpoud 1 -seaqpeid seaisenu se}ousesop ap ‘pepyieos | 1e242U6%5 £192] ap sopow souulsip 39] 81995 ontn9}0> yewuozuoy ePrpse/e un zez/94 aniayy ¥ IS vel eueaci 4 det a seein 116 Silvie A, Véequee ias de acciones soli- nizacién de la demands; las cosas se resuelven po! darias desde la propia base social”, La discusién se generaliza: zcémo valorar actitudes de este tipo?, 2or- ganizan o fragmentan?, zpodemos obviar que es una forma muy com prometida de hacerse cargo mientras otros “miran para otro lado”?, (50. maestro-apéstol ahora destinado a misiones sociales? Otros testimonios abonan la idea de que también frente 2 problemas de indo- ionales co- tes quienes se esolucion: busqueda de tonces nos prequntamos: cestas actitudes son la excepcidn 6 la regia? Del debate surge una conclusion: una de las claves esté en el modo en que los docentes se sitian frente a la crisis que afecta al contexte local de sus escuelas. Pudimes en docentes se py de la crisis 3F miltiples modos en que las escuelas y los colectivos nan y actian frente a un contexto de profundizacion, * Asistencia ante una situacién considerada como “emergencia”, se actua sobre as consecuencias obviando las condiciones que las producen, se vive como inevitable, como eatastrofe natural. Tension entie senti. mientos y valores, entre caridad y solidaridad, + Estrategia cosporativa, que busca evitar fa pérdida de la propia fuente laboral amenazada por la expulsién de alumnos producto de la «isis socioecondmica. En un primer momento esta actitud defensive puede fundirse con la intencién de asistr la emergent * Negacién y desresponsabilizacion ante la crisis social: algunas escuelas ‘quedan atrapadas en una lucha de “pobres contra pobres" sus docen. Edveadores, crisis soca x prctens sndieales ‘tes quebrados en su deseo de educar, sobrepasados por los propi 'blemas socioeconémicos, hastiacios de sus condiciones de tral an absolutamente en vano eliminar de su cotidianidad labor: flictos socioeconémicos locales por via de [a expulsion de los donde convergen las problematicas més dificiles. * Compromiso social como dimensidn de la tarea educativa. Aqui sidad reside en que el posicionamiento politico-pedagogico de iempre representa vo docente, a veces El posicionamiento del equipo directive potencia u obsta ‘mente el compromiso del resto de jos docentes de la escuela, * Canal de participacién estrictamente social, que si bien trasciende la ace tividad pedagégica especfica, requiere de menor nivel de cexposicién gremial y poll + Nuevas formas de construccién de poder, por via de la articulacién cons- ciente entre fas reivindicaciones que se manitiestan en los conflictos que atraviesan la escuela y el contexto loc debatido en el encuentro y que constituyé otra de render estos posicionamientos docentes, Resulta indudable que lo crisis Econémico-social golpea desigualmente, Para os docentes que aun sh guen viviendo en condiciones materiales de lo que podriamos denominat cases medias, a evidencia de la catdstrofe soci ve, generando en muchos docentes la decisiSn de actu. recta, comprometiendo tiempo y esfuerz manera di- vidual “extraescolar” Ahora bien, cuando los alumnos 0 sus padres consiguen organizarse ara hacer conocer sus necesidades y reivindicaciones, y el docente se en ‘cuentra ya no con individuos con hai ‘con organizaciones sociales (tanto sea movimientos de chicos de la calle, o de desocupados) se supera WwW sju00 uD tenUe seleHORas SoULe|Ia/ SNS UOD UOPPefBA UO S=iUBDOP 50] ‘ap seon2eid se) A uo}sia | an 59 “epIA ap sauorDipuo> seydoud se] 2p Ov01s “hap jap uopezipunjoud e| aque s9/q/IA UaDeY as onb ‘SOBse2 50] Ap ONO ‘ap ouep 10> aquavop je anb uarey seuopen: ‘euouap owio i o00d “SojUN} sose2s9 auENGO K UO}Ied -ppued e] ananuioud ‘senaenadxe exouab owed ua ‘owyugsep ap avons Jas [eoIpuss ugizeziuebuo e| @ aeripnipe e eBal) 95 epezyjendxaiuo>sap ‘pests eys9 ug “aisnfe jap aouene je sepeziuebs0 sauopre sej UEoNPO.G ‘nb oua4y ja 0/60] Owe? opueWinsesep 0 opuesoUb} ‘019s [PP seUOD “epypuiaias 52} 2p 96001 [2 22:60] ou 40d eziqesuodsas o} 25 UPIGUEL ‘ap anb wa20u022s sour pul esOUEW ap SEUIa|GoAd sns ,UEJAOSD., 50 “sanue opuend ‘eypn| A uopezjuebso e] ap pessoa jas 10d ,a|qesuodsal,, WO) 9si9h fons OVeD/PUIS 13 “sopjquas sonuns 1 © ueZIqed|no K 16359], soise un6as, -sIp uejmapue as 0494 2959 Ua o19d ‘S038: -eWs uajuals anb s9jUapop soypnuu Uos 'sop 1p aajana as sajesaquoau seWwHoj04 Bp $e> -od9 ua sajesoge} souaozap ap 95eq @| ap ug!peyjdwe & esuasap | anb OP ‘nnalgo oyep [a ayuaujeuy A fadjr> e4 ajseypa osoBs}) souaty 59 ‘069N| ‘sopeplionne sod ou ‘se69]09 40d tod spi esua}d 0] 25 0Ue} J0d A *,0L2ISIUIN |®., © 0421908 9 “5g 9, anb ouga.a9 seu ayuios9ja1 in afnIASUO: 2anb og? “saleye|es A sajeroge} souoppIpuo> se] ap 101s91—p |= 40d 4e3 ‘Sojeu j2 estrapU09 anb e} je1ui9s6 ugpeziUebi0 e} $8 anb ePuapine /e1W) aib uppedippsed f osjuioiduios ap opedG aruaseyip uo 'soperiye ou A mpi somgud€ +94 005 uezanje ou opun6os 2 uo & sored os'¢& e's 9802 Uojos0 Gres sud J Ue ar 5 9p opuegen sues | sopeyiye soiayediwo> ap e009 U2 oj!nBne] asa anb uerso4s}uew $92¢}0> we sopeBo|9p so} “olegen ap souoPIpURD sns UD LALLA s9]ez0q]}00U Senneanpa Sewsioj24 se] anb uopezitee1d ap sauopemys sepelsen seul se] Shue sewuacop so| zea eyo Keun uayida. ,,aey nb OEDIPUS [9 Ay sousqun js @ 21U9 “Apepijeaue| ¢ axu9yj asses 9p opoU je 21q0s oJ01/0}0p #250 ap 5032249 ‘OWo> “epin ap sUOPIPUOD SNS ap jeLaVeW 01014819p [2 UEsOPISUOD [> jue) auauos saqUBDOp sofayeduloD sns ap uOPeNiS 50] ap ugpadaoiad ej opiuas 250 U3 ‘e} ap orpedso: 59/2019) Soquel oUt, seus o3uaurb_s [2 U9 OY eP| Sp ofpuarsap eyokeW ues6 e| “en ja ua anbune *,ss0peue6,, $0] ap as jap asset ‘A seupango sei0y 2p asa) uppejnuinre e ‘ap pepiiue> eyanbad un 6: ‘ofnpoud anb jepos of -ajd94 Un se|pau Sos 9 2 4od Opts u fefoyjes ope] un sod anb osa00ud “soye apuinb sown|n sO] ua sewuaDoP ins uey anb ugppezuadned ap osa2aid ja ajgedied swuoweonew [> opor 3p s0/6a}00& sejanasa sey ue A YoUdLY Ovep UN SO.ON ‘s02}u9uUOD9 50}214402 soydoud So} site s93u990P SOT _.sopeBau sowpezap Uo> [210s ojafns Un, ue ,opepuase> oop |p, uewuojsuien anb sauoysaidxa Jpap 59 ‘S510 e] ‘aida Jod sopejadiaqu uaquays 2s sayu2209 so} an ap usu Sequiy “eanoejo> & jepos “epnyjod sews UNPUAAIDAU! eUN UB [ENPIA/PU OS urosdwo> asa uavodsen SOUDW So} Zn je} S010 "BONDSe €| BPFEP O SAL “Yesop owo> 019084 Uagap ou 2enaz8 ap ose> UD anb UerEPIUOD 3H° ‘SOP “aquunsove ouan 80} Upbe2}2I0259 e} abso] e ,saiped, $0] 0 ,sOULIN!, So] Uos OU ef soso anb UayUa)s Soup :UeDsnyIG 9s SoyU|WeUOP|sod SO] Seouoqu '52yua00p 50| ap rape esauulid ej ap jenpIAPUl 9 ]EUPOLL O| sonbapy “vs 180 Siva A, emer cién 0 aparecen desarticuladas de! conjunto de reivindicaciones politico-so ales. Como ejemplo en ese sentido fueron mencionados: directivos de las escuelas que despliegen un discurso de compromiso social frente a los pa pero sostienen actitudes antisindicales ante los intentos de organiza. «ion de los trabajadores de sus escuelas; docentes centrados en sus reclamos ican el involucramiento contra e! modelo ecanérnico-s amas emergentes de la E fuertemente contradicterios 's manifestaciones identificadas como més ré Frentes en fos Gltimos ans es el sentimiento de: tes porque las acciones reivindiestivas, fundamentalme: generan la pérdids de tiempos educativos y de aprendis truccién de argumentos y sentimi ia de las or- pero sienten que la lucha ge- vo". Tampoco estan sequros de rel paro, y sienten que si optan por otras moda- laudicand. Para colmo, muchos descreen de que ones sectoriales pueda obtener algiin éxito, Feconocen tanto docentes es- s gremiales dle vasta experiencia situacion no exime ni 8 unos ni a lemética, un dilema que se ex- donde colisionan ios de- como docentes", un dile- otros de presa as! Segundo momento: ides Tratando de profundizar en el anslisis de las situaciones antes descrip ‘as, les sugertmos a los grupos que rediscutieran los casos a partir de nue- vos interrogantes: * {Qué elementos de la realidad creen ustedes que funcionan como con diciones que procucen esas actitudes, sentimlentos e ideas en los com- pafieros docentes? ° £Qué diferencias pueden advertirse entre perlodos o arn va tranquilidad y momentos en los que se prot 1s de relat Este trabajo permitié alargar ta ie un pri mer nivel de raz ladas a los "por qué” ue ciertas ac titudes de de modo dad, luego fue * Los docentes nos reconacemos parte de tuna notable incapacidad (no individ sal, de las causales de las situaciones a a5 situaciones implican conflictos con el ore tico hegeménico, * Entre las dificultades histéricas del colectivo de trabajadoies de la ede cacion esté la de expresar uns identidad y per Este desdibujamiento social da lugar en muchos {0 existencia meramente iva} del compr 2 pesar de. {trabajar en escuelas en contextos sociales donde el despojo ha sido bru. tal, Persisten resistencias para artic sociales, si de su propia crisis les hace comenear a acaptar y rmas de defensa 0 reivindicacién vi tiempo como “no propias del sector docente” 1m ap opes6 oye un & o2wod Japod je upPel fede9 aiany eun aluinbpe o\pay ey SOU ‘96 $0) 2P $3]210q fe] e esulaoid eped ua K aquauljeuo)peu epelouiesap e pea &| awlaul]euBulepUNy O4ad "YY3LD BP 03514 &] CPO gauerpunjoid off asi -aqap soje?20s soyuajusjrow 0 soyafns sono ap [9 f soye21pUl ‘Sp seuopoe ja anus seuape|nosue gnb? eumunfod jent>e e] e aUd13 ( 50] ueyuasaidas ‘ap peppedes ua A sei6oyense and? (a Zugpeanpe el ap s |e spnpuoo £ seruasasder se008 exed sey2sapu UOs SOje>| US seal esoquanop sapepiyeas senany seaso s2uaqu09 A 499] 9p sopou so} ua opuapnpoid uer a5 sauopendape aN}? LawUs20P pepauap! e| ap (olaIUE Epp fo sopeleqen) sequaBr0UrD soxse 2p cP Suasoud @} ebonoad sauo}snosip 9NO? ZOIk2IPUIS [9 eUOPISOG as OWT? (e ssowequnéoxd npa e| ap saiopeteqen 5050 e f o3x@]U0> 059. 1d f souo|ad92u02 an apsop Ues2S|94 2 sou opnuas e ua -adiaqut ueqeasng seuopeziuetio [P 9psop 0204 19 jeanpa e| ap saiopel ou ofeqen jap ouoWoU 49229 uN Ua sojemipuys sennpeud sensanu & seuopdesuca seasonu seyesep zoquoWoU! 492721 s0}xo109 50} ua sazeyndod seypny se] ap ugperuauiBe.) e| JeIUOWIOS & Jezadurs esed 9jqjsod oujwieo un $3 s2I0950 e]10Ba7"9 eun Owo> o ‘oj je aiuaiay!p 10398 un oUloD ono Je JesquOU ap se[ap :soa{ns $0] 2p “Deie> e| Jezn)I0d 8p peplsa2au 2] inbe 96ns «,21U90p,, OW ns A 3260) jou opuersng & s9]eD08 so¥alns Oul0D So}, ‘Uap! opuaipnd ',s93ped,, A ,souuun/e,, 2p EPeZIseI0>59 UOISIA e] Zan erowhid sod sesedsen. e160) anb sosorajosd f sosisoeu ap Bue! 220) &] uedy pow £ ueypedusy sepuoydys seu0D :pepifeo. e| ap Epes sxponps soon & o saopeanpa* ‘exj0 sInSUOD ap ‘esoJ0}Op aiUeyseq O12! od K syUEUIUUEREP OU ‘pep “junuodo owo> epesaro.d 49s axjuuad uplquiey 51519 | opoul a159 2G Loajdwe u's A o> salopefeqey so3s2 anu2 U9De|as e| Jolew sezHePeIeD anb eIGeY O? jsouped A saquarop ap eyes) 9s? “souped & saqus2op 2.1U2 ayuDIe] 0 OY> {xo ojuanUeIUa1jUD UN Ke} “ofeqe.t j9 ou sojle anid o} uaUaL, $8399 P £07 “Onjiodns 9o9zed $9] anbiod a]U920p [evo}as OwePAL [2 LEY Tedwooe oN 'sauo}soee: ap od ono wauan SPU So} ‘o.Unfuo> UB UeZIL “eBiooane 9s e3se4 A B1uaD0p Balad @] uefOde soyped sounbe OW0> Sy» ‘e aqueyj seuop2e ap seunoy senanu { selain ap epUuar soko e| A SouOpeDIpulAjau sns 40d eajad e| ap pepisuadU! e| A sodwan ‘seq e} anb uppda2iad e] u2 o1quse> (B10 Se] opuen> 299/84404 95 f “unwwo> aquadop [2 UB PeprsoULTLE UIE e| Teisut 96 ,euoyeronuovoane |, ‘euusiw UpDezIUeGIO B] e Oo UgpeZIUeB “40 e] ap ugHINPUOD P| B SOLEAUOD 59109298 sour ‘quatUr 9s Uaiq IS “,S0PO1 UeKEA as anb, Ue: oj Jod woo opensy [9 4Uer ‘sJen6} Uos spor, uoPesedinbs e| Ua asopugse:d -gns soyuawsa}e Uais}K902 SOqUD| ‘9p jeunyunfo9 anbune ayiany & eougiuods9 upppeziuebs0 ap sepuaad ya eysandsai owi09 Je}OU oupey UeY as ‘Saje/205 se2.aod ap euarew UD Opeisa [ap uopeziiiqesuodsaisep o} @ 93431} A soye ZaIp SOW] IN SO] UA « "s1sp0 ap sorxaiu0> 50} UB $032111400 50] 9p uopesydiajnus e| © sounuor se2p\jod sajesne> JoD0U0I9A exed sepeyjnoyip se] URIS9 ap jeiapag 407 e| 40d eppnpoid se eZINbIBUE | $3 050: jeyanbod us 2sie130> Tueyasua e} ap [aniu epe) ‘aiuawijemied ojos opluayqo 2y so] 0 sopedins {a1 eptuango ey ou and eypny ap oseDoud un od opesed ey as opuen> ‘equadop sopas OWS Jap OnUEP UNE pI ‘va elpn| ap SUD Se oge) @ JeAali & sauoppisodo sepesi2> UeysaijueW as OwUaUIe|—}eIed » jad sew exnsou anb oj A “sealve "= eZuUD|U0> ‘PepH|epOW eped 'e enbay me zat 184 con fuerte yen los medios, y saben de la existencia di lizan sobre el porqué de esta situacién es ambigus: csers fueron cooptados por “la reforma"? ,Seré que su propia er ‘marse a proyectos de mediano y largo plzz0? {Serd que ensehar en de criss es ya bastante? ,Alguna vez politizar les escuelas tuvo con: Con estos interrogantes volvemos a poner el acento en los maestros y profesores, cuando la tarea e; ‘comunes neolibe- rales y cudnto de ese consenso ha entrado en contradiccidn por lo propia «risis socioeconémica de los docentes? 5 talleres buscando activar este nes y prdcticas baiaciores de la edue icales. Agrupamos temsticamente una sintesis El problema de la representacién Surge un comentario que tiene una aceptacién gi crédito de las instituciones, en especial ‘también a nosotros, 2... 0 pensébamos que éramos de representacién, de las formas de representar y de se do, nos atane, nos atraviesa, La ideologia que didticas de! modelo ada: “El des- hecesitamos id de interpelacién qui a los docentes para debati ineamente reflexionar sobre la capa. ienen los temas que nosotros les planteamos Porque muchas veces la percepcién es que el sindicato discute con algunos, no con el conjunto, con los docentes que se “prenden" en la discusin sobre politica educativa Debemos analizarsi los debates que damos como arganizacién coinc! den 0 no con los que se dan en las escuelas. Y qué significado tiene la existencia de una brecha, cTenemos que optar? {Tenemos que "forzar” el debate politico? gTenemos que “adecuarlo"? {Tenemos que politizar los debates cotidianos de las escuelas? ;Como? No es sencilfo pensar cémo reinstalar el sentido politico de los temas que discuten y les preocupan a los docentes, porque los procesos de hegemo- sy 8 organi populares donde fo colectivo fue un acierto porque nos f 20 mas visible nuestro reclame, Trabajar la participacién no séto llamar a participar desde una mistica de lo cotidiano, no desde lo épico. Entuslasmar. Trabajar en conjunto os miedos ("En este pais les ha ido absolutamente peor a los que no lucha- ron, que fueron devastados perciendo sus derechos") y los suetios (* Otro y otra escuela posible: s esfuerzos para pequefios resultados. “Vamos ganando" o "vamos perdiendo” son construcciones subjetivas vinculadas 195 -squmop 0 0 & seangad se] yoo aqwowen puss [9p S029) julo9 ua|nouln as anb uadxe seansanu A $95 sjeqap souysonu Juqe e soysendsip seys9 e>yyUbIs :onanul jod os|wosduso> un sjwunse se saueng{ so] @ 1220040 s ‘souwunje $0} A s2qu92 op £0] a43ua sajeanyn> soquand aAnaysuod f ‘a3ue20p pepnLap! e| 9P OP ‘yo1U09 [2 rasopeleqen 9p on929109 owo> pepinjae{qns exsnu un ep ojjouesap jo eppuased uofsnpuy ese onb eX “03eD/PUIS [ap SOUBA “91 50] 0195 ou “ePpueyiu e} ap owuN{u0> jpiunse K opesuad 195 09 Sp sojuapop sauo.peiau96 senanu se] jed eagyod eun asieq, jqussoad op ours oantry ap souluuge uo ou ovod “e16qrEn > ou ood “ay6prenso peprse> -au oun sy sexsendoid s84U9/31P 99 1 euosasdes and oye epey overpul op exmuade el ® eDu “poe ap Seve, seu) seasens un uous “o> so}peess deuangub ou -sonanu, s0J0Ued\0> $07 “9]€1PUls SOUP “turbo seia sumol ome op epi ap ener 38 “Rbroysodu epnap eun ‘ezedns e souopewwauubers sadoypu S| BUS -soupngl op epuesny o Ksopewosaidosesexsondspsvoneue6.0 5 9p sop aise) fr tase’ seuope,puna 9] 9109 Soe G2 jsodroos@uekngluo>auuDuyeu f"2>R f Tososessouen op exp e| PUB Seer ole sae ise ek snsou ut wnGuso20 © antiodsewsrweuey seu oun ees op auode jo opuebuoIod ous ‘od wiv i, souau 0 sys uad ond [esau jus us saUapopso1208 dod PP Uopedbsed op soja souunsp Jeleqe ap snede> Se Ue|WZ0104 PSU Slap fodbuoud)teoxgede nu euopen 2113 uo "uPHeEDIeC e nd Teuaodes vos stusurquopasspus eave pre eK ede CY sepenpis sory soopoones ‘sajeuorses f sajepujnod uoiapeu anb soxyue> © 91U93} “epod f jeuoped "uoPDEINaALe a1doP & soe ezoyeusdy e| anb souluaape ‘sojerujnoud sauowsaxchro ssf “Boyg edie) 2] ound soyuapo1 sew sepuayodxo ese ‘SB 9p ev A “Jen 8] ouio> saqu@paraiue opuesednoy pos up peu 1 pepijeuo28J19 @un Uo> feLOH»es o} UOLeINIAAE ane Jebhre sopeyroun use oouene ap sonuawow $0) o2u920P so} 1P A Srrenlrs eu “eypn] 9p souo|sdx9 seayo © 6UDAySOREDIPUTE OAS sheep soueuopsod Sou & sowsen oug> 2840) TRIPS ERIN -sajopos seypn} $e] ap eoatjod uope;nonse yessoou A epeusepop e| ap sf ‘ola Jod “us ,s0NU0N2U0y O33 esa op pepiatpe ed o ucsondsvd epiued wus Eun eee eu eulsl un fod opunndie> sexo oFad opuanseduo> eo Gp se vod atuawyepuersunolp asienuooue € se Fen eae dp s0buod $0} ap sepeniap eupn ap seutl0} SEU ar youd uo sopeionue Spey sleVOb0S :9U0 PE PUNE! eh see ena | uo ernie 2s syelog}obu send se 9 1202078 Fe ef ob e3pulsjeaipulssaivabiipso| ap epuauedss 7 uppeynaque A uperuowbess “oyunu un assesapsuo> eyspod seropelsten 501 2p 012790 £01 58 ne |e oud) ajduis [9 anb K ‘a2ueke un 495 apand sy SOue injs sou anb epiued ap oyund un sedodn2es anb “opie? ved So elas uepazed anb sa[e)os sesinbuoD se] a OpuarHINP “Sosjaousn ses9p Jaze oud oueseoeu o2el 9s un anb spur OH -sp|qjsod soso) so] zeuoysuaUiyp & ezsony eydoxd e| 20n| «ena ap even a5 5 0803 91905 s0P0) UED K50ROR AUD O>LUBGIO SoHE CE a eeop #0] anb oLsesareu 0s 10d 53 ‘SOUODNIOS ap EES E106 redjmvomne e} A (evease uopeziigesudsessep el ¢ 222 eu 9¢ s9[e}90s s0upa19p 0| 40d ueajed anb Sa Fe ees uel e|ewuals and uo}sosd &1 “sez.any ap UOPE|eDED 1 3 by ue seindod odise> jap sosaposis 0 sanuene 50] souenten2 ule? & ‘oninga vO gat 188, iscusiones que buscaron reflexionar sobre la ne- cesidad de redefinir espacios y practicas sindicales ante las nuevas sit nes sociales aparecié ci de problemas la figura del la representacién esta cues: tionada, y los conflictos por el aumento de la pobreza y la miseria en es- cuelas y en los compafieros docentes son de incierta resolucion, el lugar que mas se resiente es el de los delegados, Agobio, desconcierto, angustia; los docerstes que asumen la represen tacion de sus companeros se sienten en soledad dentro de la escuela y mucha presién por la supuesta inaccién de “el sindicato". Estas situacie hes devienen en que ser y tener deleaado se convierten en una formal dad, y quien asume el lugar cae en la apatia ante el sinsentido aparent de Ia tarea. simulténeamente se registran cada vez mas pedidlos indh uales de docentes que, para hacer valer sus derechos le demandan aye da al sindicato, convertido en el imaginario de esos trabajadores en un Oficina de reclamos 0 en una gestorla, As| como la crisis atraves6 otras relaciones cotidianas, también varia- ‘fon las formas de acercamiento de los docentes al sing clones y las condiciones en las que participan, con tiempos més resting dos en un contexto con mayores ficultades. No debe extra que para “antiguas culturas p ompajieros se acerquen y permanezcan mas por necesidai tenido en algun colectivo que por estricta afinidad politic En este sentido también se impone que revisemos los modelos de acu- mulacién y organizacién tradicionales de nuestros sindicatos, decodif cando esa nuevas formas de acercamiento ces de darles direccional ducoores, ers socal ype Consolidar desde otras relaciones nuevas formas de concebir y acumu- lar poder, construir una practica diaria que contenga y convoque al otro, ‘mas que con discursos o definiciones ideologizadas, con una practica vin ‘ulada al trabajo solidario en términos de clase Multiplicar fos espacios para dar lugar al debate que permita concep- tualizar las cosas que pasan y oor qué pasan, Ponerles palabras a las nue- vas realidades y no cosificar dentro de viejas consignas lo que pasa, es un paso hacia formas de comprensién que seguramente ofreceran mejores Posibilidades de intervenir para cambiar, Aproximaciones para seguir trabajando Muchos de nosotros creemos lo que le ha ocurrido a nuestro pals ‘demasiado" como para nombrarlo lado una catéstrofe, feroz socal, politica y cultural, obviamen- ‘te no natural, durante la cual y producto de la cual paradigmas, institu- ciones, condiciones materiales de vida, modelos productivos, valores, icas y culturales, creencias, casi todo cruji6, se tambaled, se derumb6, Naufragamos, Como trabajadores de la educacién y milftantes sindicales necesitamos interrogamos acerca de cémo esos cambios atravesaron nuestras identi- dades laborales, sacudieron el sentido de nuestro trabajo de ensefiar y la funcién tradicional aslgnada a la escuela. ¥ simulténeamente necesitaba- mms re-conocer quiénes y cémo son hoy los sujetos que el discurso esco. larizado nombra como “alumnos", "padres", "comunidad educativa”, ‘A mis un afio de la experiencia que durante 2002 produjo las reftexio- hes que dan lugar a este trabajo, se ha detenido el deterioro de algunas 2 mi juicio, pocas situaciones materiales identificadas como “criss”, pero si son evidentes los cambios en la percepcién que los sujetos tienen sobre sus condiciones de vida, 189 Prersvommmmenicnenersonneme 808 mm mm 190 Sitio A, Vozguee En este sentido, algunas de las lecturas aqul expuestas tal vez merez- ‘can ser revisaias 3 la Iuz de una nueva coyuntura. Creemos, de todos mo- dos, que constituyen un aparte desde los trabajadores dela educacién. levadas" ala categoria de conclusiones o def nde nuevas reali id

You might also like