Ενάντια στη γραφειοκρατία*, του Ερνέστο Τσε Γκεβάρα

Προς τιμήν της επετείου των 90 χρόνων από την γέννηση του
Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, αναδημοσιεύουμε αυτό το άρθρο που ο
ίδιος δημοσίευε τον Απρίλη του 1961, στο περιοδικό Σοσιαλιστική
Κούβα ( Cuba Socialista ).
Η Επανάστασή μας ήταν, επί της ουσίας, το προϊόν ενός αντάρτικου
κινήματος που ξεκίνησε την ένοπλη πάλη ενάντια στη τυραννία και
αποκρυσταλλώθηκε με την κατάληψη της εξουσίας. Τα πρώτα βήματα ως
Επαναστατικό Κράτος, καθώς και όλη η πρωτόγονη εποχή της διεύθυνσής
μας στην κυβέρνηση, ήταν έντονα χρωματισμένη με τα θεμελιακά στοιχεία της
τακτικής του αντάρτικου, ως μορφή κρατικής διοίκησης. Το «αντάρτικο ως
αντίληψη διακυβέρνησης» επαναλάμβανε τον ένοπλο αγώνα στις οροσειρές
και τους κάμπους της Κούβας, στους διάφορους διοικητικούς οργανισμούς και
μαζικές οργανώσεις και μεταφραζόταν στο γεγονός ότι ακολουθούνταν μόνο
τα μεγάλα επαναστατικά συνθήματα (και πολλές φορές ερμηνευμένα με
διαφορετικούς τρόπους) από τους οργανισμούς διοίκησης και την κοινωνία
γενικότερα. Ο τρόπος επίλυσης των συγκεκριμένων προβλημάτων υπόκειντο
στην ελεύθερη βούληση του κάθε στελέχους.

Για την κατάληψη όλου του πολύπλοκου μηχανισμού της κοινωνίας, τα πεδία
δράσης της «αντάρτικης- διοικητικής αντίληψης» συγκρούονταν μεταξύ τους,
δημιουργώντας τους συνεχείς τριβές, εντολές και κόντρα εντολές,
διαφορετικές ερμηνείες των νόμων, που έφταναν, σε μερικές περιπτώσεις, να
αντιβαίνουν αυτούς τους νόμους από την πλευρά των οργανισμών, οι οποίοι
θέσπιζαν τους δικούς τους κανόνες με τη μορφή διαταγμάτων, αγνοώντας τον
κεντρικό μηχανισμό διεύθυνσης. Μετά από ένα χρόνο επώδυνων εμπειριών,
καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι ήταν απαραίτητο να τροποποιήσουμε
εντελώς το στυλ δουλειάς μας και να οργανώσουμε ξανά τον κρατικό
μηχανισμό με ορθολογικό τρόπο, χρησιμοποιώντας τις τεχνικές του
σχεδιασμού που γνωρίσαμε στις αδελφές σοσιαλιστικές χώρες.

Ως αντίμετρο, άρχισαν να οργανώνονται οι ισχυροί γραφειοκρατικοί

μηχανισμοί που χαρακτηρίζουν αυτήν την πρώτη εποχή της οικοδόμησης του
σοσιαλιστικού μας Κράτους, όμως το βίαιο πέρασμα από τη μιαν άκρη στην
άλλη ήταν αρκετά μεγάλο και μια σειρά οργανισμοί, ανάμεσά τους και το
Υπουργείο Βιομηχανίας, ξεκίνησαν μια πολιτική ενός αποτελεσματικού
συγκεντρωτισμού, φρενάροντας υπερβολικά την πρωτοβουλία των
διοικητικών στελεχών. Αυτή η συγκεντρωτική αντίληψη εξηγείται από την
έλλειψη μεσαίων στελεχών και την προηγούμενη άναρχη νοοτροπία, γεγονός
που υποχρέωνε στην επίδειξη ενός τεράστιου ζήλου όσον αφορά την
απαιτητικότητα για την εκπλήρωση των κατευθύνσεων. Παράλληλα, η έλλειψη
κατάλληλων μηχανισμών ελέγχου έκανε δύσκολο τον σωστό και έγκαιρο
εντοπισμό των διοικητικών λαθών, που το υπέθαλπε η χρήση της «libreta»
(δελτίο).1 Κατ’ αυτόν τον τρόπο, τα πιο συνειδητά στελέχη και οι πιο
συνεσταλμένοι έβαζαν φρένο στις έμφυτες τάσεις τους, ώστε να τις
προσαρμόσουν στην πορεία του αργού γραναζιού της διοίκησης, ενώ άλλοι
αλώνιζαν ακόμα κάνοντας ότι ήθελαν, χωρίς να αισθάνονται υποχρεωμένοι να
υπακούσουν σε καμία αρχή, υποχρεώνοντας σε νέα μέτρα ελέγχου που
παρέλυαν την δραστηριότητά της (της διοίκησης). Έτσι ξεκίνησε να πάσχει η
Επανάστασή μας από το κακό που λέγεται γραφειοκρατισμός.

Ο γραφειοκρατισμός, προφανώς, δεν γεννιέται με την σοσιαλιστική κοινωνία,

ούτε αποτελεί υποχρεωτικό συστατικό της. Η κρατική γραφειοκρατία υπήρχε
την εποχή των αστικών καθεστώτων μαζί με την αυλή της, την
καλοπληρωμένη αργομισθία και τον λακεδισμό, αφού στη σκιά του
προϋπολογισμού ευημερούσε ένας μεγάλος αριθμός ευνοούμενων που
συνιστούσαν την «αυλή» του πολιτικού που ήταν εκείνη τη στιγμή στην
εξουσία. Σε μια καπιταλιστική κοινωνία, όπου όλος ο μηχανισμός του Κράτους
είναι στην υπηρεσία της αστικής τάξης, η σημασία της ως διευθυντικό όργανο
είναι πολύ μικρή και το θεμελιώδες είναι να καταλήγει να γίνεται επαρκώς
διαβλητή ώστε να επιτρέπει τη μετάβαση των ευνοούμενων σε αυτήν και
επαρκώς αδιαπέραστη ώστε να αιχμαλωτίζει στα δίχτυα της το λαό.
Δεδομένου του βάρους των «πρωταρχικών αμαρτιών» που έχουν τη ρίζα
τους στους παλιούς διοικητικούς μηχανισμούς και στις καταστάσεις που
δημιουργήθηκαν μετά την νίκη της Επανάστασης, το κακό του
γραφειοκρατισμού άρχισε να αναπτύσσεται δυναμικά. Εάν έπρεπε να
αναζητήσουμε τις ρίζες του στο σήμερα, θα προσθέταμε στις παλιές αιτίες και
νέα κίνητρα, καταλήγοντας σε τρεις βασικές.

Μία από αυτές είναι η έλλειψη εσωτερικής κινητήριας μηχανής. Με αυτό

εννοούμε την έλλειψη ενδιαφέροντος του ατόμου να προσφέρει μια υπηρεσία
στο Κράτος και να ξεπεράσει μια δεδομένη κατάσταση. Βασίζεται στην
έλλειψη επαναστατικής συνείδησης ή, σε κάθε περίπτωση, στον συμβιβασμό
μπροστά σε αυτά που βαίνουν κακώς.

Μπορεί να εδραιωθεί μια άμεση και προφανής σχέση ανάμεσα στην έλλειψη
εσωτερικής κινητήριας μηχανής και την έλλειψη ενδιαφέροντος για την
επίλυση των προβλημάτων. Σε αυτήν την περίπτωση, είτε αυτή η έλλειψη
ιδεολογικής κινητήριας μηχανής παράγεται από την απόλυτη έλλειψη
πεποίθησης, είτε από συγκεκριμένη δόση απογοήτευσης απέναντι σε
επαναλαμβανόμενα προβλήματα που δεν μπορούν να λυθούν, το άτομο ή
ομάδα ατόμων, βρίσκουν καταφύγιο στον γραφειοκρατισμό, γεμίζουν χαρτιά,
σώζουν τη δική τους ευθύνη και καθιερώνουν την γραπτή υπεράσπισή τους
ώστε να συνεχίσουν να φυτοζωούν ή να υπερασπίσουν τους εαυτούς τους
από την ανευθυνότητα των άλλων.
Άλλη αιτία είναι η έλλειψη οργάνωσης. Όταν επιδιώκεις να καταστρέψεις την
«αντάρτικη αντίληψη διοίκησης» χωρίς να έχεις επαρκή διοικητική εμπειρία,
δημιουργούνται εξάρσεις, σημεία συμφόρησης, που φρενάρουν χωρίς να είναι
αναγκαίο τη ροή των πληροφοριών από τη βάση και των οδηγιών ή εντολών
που πηγάζουν από τους κεντρικούς μηχανισμούς. Μερικές φορές δε, αυτές οι
οδηγίες ή εντολές παίρνουν αποκλίνουσες πορείες και άλλες φορές,
μεταφράζονται σε οδηγίες παρερμηνευμένες, ανόητες και παράλογες, που
συνεισφέρουν ακόμα περισσότερο στην στρέβλωση.

Η έλλειψη οργάνωσης έχει σαν βασικό χαρακτηριστικό την έλλειψη μεθόδων

για την αντιμετώπιση μιας δοσμένης κατάστασης. Παραδείγματα μπορούμε να
δούμε στα Υπουργεία, όταν θέλουμε να επιλύσουμε προβλήματα σε άλλα
επίπεδα από τα ενδεδειγμένα ή όταν αυτά τα προβλήματα πάμε να τα
λύσουμε με λάθος τρόπο και χάνονται μέσα στο λαβύρινθο των χαρτιών. Ο
γραφειοκρατισμός είναι οι κρίκοι της αλυσίδας εκείνου του τύπου του
δημόσιου λειτουργού που θέλει να λύσει με οποιοδήποτε τρόπο τα
προβλήματά του, σκοντάφτοντας ξανά και ξανά πάνω στην καθιερωμένη τάξη
πραγμάτων, χωρίς να δίνει λύση. Παρατηρείται συνήθως, ότι για ένα μεγάλο
αριθμό δημοσίων υπαλλήλων η μοναδική διέξοδος που βρίσκουν είναι το
αίτημα για περισσότερο προσωπικό, ώστε να πραγματοποιήσουν ένα έργο
του οποίου η εύκολη λύση το μόνο που απαιτεί είναι λίγη λογική,
δημιουργώντας έτσι νέες αιτίες για ένα αχρείαστο χαρτομάνι.

Δεν μπορούμε ποτέ να ξεχάσουμε, για να κάνουμε και μια υγιή αυτοκριτική,
ότι η οικονομική διεύθυνση της Επανάστασης είναι ο υπεύθυνος για την
πλειονότητα των γραφειοκρατικών κακών. Οι κρατικοί μηχανισμοί δεν
αναπτύχθηκαν μέσω ενός μοναδικού σχεδίου και με καλά μελετημένες τις
σχέσεις που το διέπουν. Άφησε έτσι ευρύ περιθώριο θεωρήσεων σχετικά με
τις διοικητικές μεθόδους. Ο κεντρικός μηχανισμός της οικονομίας, η Κεντρική
Ομάδα Σχεδιασμού (Junta Central de Planificación), δεν εκπλήρωσε το
καθήκον της, αυτό της καθοδήγησης και δεν μπορούσε να το εκπληρώσει,
διότι δεν είχε επαρκή δικαιοδοσία επάνω στους οργανισμούς. Ήταν ανίκανη
να δώσει συγκεκριμένες εντολές βασισμένες σε ένα μοναδικό σύστημα και με
τον κατάλληλο έλεγχο και της έλειπε η σημαντική βοήθεια ενός αντίστοιχου
σχεδίου. Η υπερβολική συγκεντροποίηση χωρίς τη βέλτιστη οργάνωση έβαλε
φρένο στην αυθόρμητη δράση χωρίς να την αντικαταστήσει εγκαίρως με τη
σωστή τάξη πραγμάτων. Μια σειρά μικρότερων αποφάσεων περιόρισε την
οπτική των μεγάλων προβλημάτων και η επίλυση όλων αυτών έμεινε στάσιμη,
χωρίς τάξη ούτε και ενταγμένη σε ένα γενικότερο σχεδιασμό. Οι αποφάσεις
της τελευταίας στιγμής, στο τρέξιμο και χωρίς ανάλυση, υπήρξαν το
χαρακτηριστικό της δουλειάς μας.

Η τρίτη αιτία, επίσης πολύ σημαντική, είναι η έλλειψη τεχνικών γνώσεων

επαρκώς ανεπτυγμένες, ώστε να μπορέσουμε να πάρουμε σωστές
αποφάσεις και σε σύντομο χρόνο. Σε αυτό πρέπει να προσθέσουμε και
πολλές λιγότερο σημαντικές εμπειρίες και να προσπαθήσουμε να βγάλουμε
από εκεί ένα συμπέρασμα. Οι συζητήσεις συνηθίζουν να γίνονται ατελείωτες,
χωρίς κανένας από τους εισηγητές να έχει την επαρκή εξουσία να επιβάλλει
τη γνώμη του. Μετά από μια, δυο, αρκετές συναντήσεις, το πρόβλημα
συνεχίζει να υπάρχει μέχρι που να λυθεί από μόνο του, ή να χρειαστεί να
πάρουμε μια οποιαδήποτε απόφαση, όσο κακή και αν είναι.

Η σχεδόν παντελής έλλειψη γνώσεων, που αντικαθίστατο, όπως είπαμε

προηγουμένως, από μια μακρά σειρά συναντήσεων, διαμορφώνει την
«αντίληψη των συνεχών συνεδριάσεων», που μεταφράζεται βασικά στην
έλλειψη προοπτικής για την λύση των προβλημάτων. Σε αυτές τις
περιπτώσεις, ο γραφειοκρατισμός, δηλαδή το εμπόδιο των χαρτιών και η μη
λήψη αποφάσεων στην εξέλιξη της κοινωνίας είναι η μοίρα των οργανισμών
που επηρεάζει.

Αυτές οι τρεις βασικές αιτίες, είτε η κάθε μια μόνη της είτε σε διάφορους
συνδυασμούς, επηρεάζουν σε μεγαλύτερη ή μικρότερη αναλογία όλη τη
λειτουργία των θεσμών της χώρας και έχει φτάσει η στιγμή να ξεκόψουμε από
τις κακοήθεις επιδράσεις τους. Χρειάζεται να παρθούν συγκεκριμένα μέτρα για
να κινητοποιήσουμε τις κρατικές μηχανές με τέτοιο τρόπο, ώστε να
καθιερωθεί ένας αυστηρός κεντρικός έλεγχος, που να επιτρέπει να έχουμε
στα χέρια μας την διεύθυνση των κλειδιών της οικονομίας και να περιορίζει
στο μάξιμουμ την πρωτοβουλία, αναπτύσσοντας πάνω σε λογικές βάσεις τις
σχέσεις των παραγωγικών δυνάμεων.

Εάν γνωρίζουμε τις αιτίες και τα αποτελέσματα του γραφειοκρατισμού,

μπορούμε να αναλύσουμε επακριβώς τις δυνατότητες για τη διόρθωση των
κακών του. Από όλες τις βασικές αιτίες, μπορούμε να θεωρήσουμε την
οργάνωση ως το δικό μας κεντρικό πρόβλημα και να την αντιμετωπίσουμε με
όλη την αναγκαία αυστηρότητα. Για να γίνει αυτό πρέπει να τροποποιήσουμε
το στυλ δουλειάς μας, να ιεραρχήσουμε τα προβλήματα αναθέτοντας σε κάθε
οργανισμό και σε κάθε βαθμίδα αποφάσεων τα καθήκοντα που αντιστοιχούν
στο έργο τους. Να καθιερώσουμε τις συγκεκριμένες σχέσεις ανάμεσα στον
κάθε ένα από αυτούς τους οργανισμούς και τους υπόλοιπους, ξεκινώντας από
το κέντρο οικονομικών αποφάσεων και φτάνοντας μέχρι την τελευταία
διοικητική μονάδα και τις σχέσεις ανάμεσα στα συστατικά της μέρη, οριζόντια,
μέχρι τον σχηματισμό του συνόλου των σχέσεων της οικονομίας. Αυτό είναι το
πιο ρεαλιστικό καθήκον των δυνάμεων μας σήμερα, το οποίο θα μας
επιτρέψει, ως επιπρόσθετο πλεονέκτημα, να προχωρήσουμε και σε άλλα
μέτωπα, όπως την ύπαρξη ενός μεγάλου αριθμού εργαζομένων που δεν είναι
αναγκαίος, που δεν δουλεύει, που βγάζει ελάχιστη δουλειά ή διπλασιάζει τη
δουλειά των άλλων, χωρίς κανένα αποτέλεσμα.

Ταυτόχρονα, πρέπει να διεξάγουμε με επιμονή μια πολιτική δουλειά, για να

εξαλείψουμε την έλλειψη εσωτερικών κινήτρων, δηλαδή, την έλλειψη
πολιτικής καθαρότητας, η οποία μεταφράζεται σε έλλειψη εκτελεστικής
ικανότητας. Ο δρόμος για να το κάνουμε, είναι η συνεχής εκπαίδευση μέσω
της συγκεκριμενοποίησης και εκλαΐκευσης των καθηκόντων, μέσω της
ανόδου του ενδιαφέροντος στους εργαζόμενους της διοίκησης για τη
συγκεκριμένη δουλειά τους, μέσω του παραδείγματος που δίνουν οι
πρωτοπόροι εργαζόμενοι από τη μια, και τα δραστικά μέτρα για να
εξαλείψουμε το παράσιτο από την άλλη. Είτε αυτό βρίσκεται σε αυτόν που
κρύβει στη συμπεριφορά του μια βαθιά εχθρότητα προς την σοσιαλιστική
κοινωνία, είτε σε αυτόν που είναι αμετανόητα «τσακωμένος» με τη δουλειά.

Τέλος, οφείλουμε να διορθώσουμε την κατωτερότητα που σημαίνει την

έλλειψη γνώσης. Έχουμε ξεκινήσει το γιγάντιο έργο του μετασχηματισμού της
κοινωνίας από την μια άκρη ως την άλλη, εν μέσω της ιμπεριαλιστικής
επιθετικότητας, εν μέσω ενός αποκλεισμού που γίνεται όλο και πιο ισχυρός,
εν μέσω μιας ολοκληρωτικής αλλαγής της τεχνολογίας μας, εν μέσω
οξυμένων ελλείψεων πρώτων υλών και ειδών διατροφής και, εν μέσω, μιας
μαζικής φυγής των λίγων ειδικευμένων τεχνικών που έχουμε. Σε αυτές τις
συνθήκες, οφείλουμε να θέσουμε το θέμα της πολύ σοβαρής και επίμονης
δουλειάς με την μάζα, ώστε να αναπληρώσουμε τα κενά που αφήνουν οι
προδότες και οι ανάγκες της εξειδικευμένης εργατικής δύναμης, που
γεννιούνται από τον ταχύτατο ρυθμό που επιβάλλει η ανάπτυξή μας. Εξ ου,
και η προνομιούχα θέση που καταλαμβάνει η εξειδίκευση σε όλα τα σχέδια
της Επαναστατικής Κυβέρνησης.

Η εξειδίκευση των εν ενεργεία εργαζομένων ξεκινά στα κέντρα εργασίας, στην

πρώτη εκπαιδευτική βαθμίδα για την εξάλειψη κάποιων υπολειμμάτων
αναλφαβητισμού που έχουν απομείνει στις πιο απομακρυσμένες περιοχές και
μετά ακολουθούν τα μαθήματα παρακολούθησης. Δηλαδή, αυτά της
βελτίωσης της μόρφωσης των εργατών για εκείνους που έχουν φτάσει μέχρι
την τρίτη τάξη, αυτά του Τεχνικού Α’ Βαθμίδας για τους εργάτες με πιο υψηλό
επίπεδο, αυτά της επέκτασης γνώσεων για να γίνουν υπομηχανικοί οι πιο
ειδικευμένοι εργάτες, τα πανεπιστημιακά μαθήματα για κάθε είδους
επάγγελμα και τα μαθήματα για τα διοικητικά στελέχη. Η πρόθεση της
Επαναστατικής Κυβέρνησης είναι να μετατρέψει τη χώρα μας σε ένα μεγάλο
σχολείο, όπου οι σπουδές και η επιτυχία των σπουδών να είναι ένας από τους
θεμελιώδεις παράγοντες για την βελτίωση των συνθηκών του ατόμου, τόσο
οικονομικά, όσο και στην ηθική του θέση μέσα στην κοινωνία, σύμφωνα με τις
αρετές του.

Αν εμείς καταφέρουμε, μέσα από τον όγκο της χαρτούρας, να φτάσουμε στην
καρδιά του προβλήματος των πολύπλοκων σχέσεων μεταξύ των οργανισμών
και των τμημάτων τους, του διπλασιασμού της δουλειάς για τη λειτουργία
τους, και το συχνό «τέλμα» που πέφτουν τα ιδρύματά μας· αν βρούμε τη ρίζα
του προβλήματος και επεξεργαστούμε κανόνες οργάνωσης, στην αρχή
στοιχειώδεις και μετέπειτα πιο ολοκληρωμένους· αν δώσουμε τη μετωπική
μάχη στους απείθαρχους, στους μπερδεμένους και στους τεμπέληδες,
αναμορφώσουμε και μορφώσουμε αυτή τη μάζα, την ενσωματώσουμε στην
Επανάσταση και εξαλείψουμε το άχρηστο υλικό και, ταυτόχρονα, συνεχίσουμε
ανεξάντλητα, όποια κι αν είναι τα εμπόδια που αντιμετωπίζουμε, το μεγάλο
έργο της μόρφωσης σε όλα τα επίπεδα, τότε θα είμαστε σε θέση να
εξαλείψουμε το γραφειοκρατισμό, σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Η εμπειρία της τελευταίας κινητοποίησης είναι αυτή που μας έδωσε το

έναυσμα να συζητήσουμε στο Υπουργείο Βιομηχανίας, για να αναλύσουμε το
φαινόμενο όπου, εν μέσω της κινητοποίησης αυτής, όταν όλη η χώρα
εντατικοποιούσε τις δυνάμεις της για να αντισταθεί στην εχθρική επίθεση 2 , η
βιομηχανική παραγωγή δεν έπεφτε, οι απουσίες από τα πόστα εργασίας
εξαφανίστηκαν, τα προβλήματα λύνονταν με μια ασύλληπτη ταχύτητα.
Αναλύοντας αυτό το φαινόμενο, φτάσαμε στο συμπέρασμα ότι συνέκλιναν
πολλοί παράγοντες που κατέστρεψαν τις βασικές αιτίες του
γραφειοκρατισμού, υπήρχε ένα μεγάλο εθνικό και πατριωτικό φρόνημα, αυτό
της αντίστασης στον ιμπεριαλισμό που αγκάλιασε την τεράστια πλειοψηφία
του λαού της Κούβας και κάθε εργαζόμενος, στο πόστο του, μετατράπηκε σε
στρατιώτη της οικονομίας, διατεθειμένος να λύσει οποιοδήποτε πρόβλημα.

Με αυτό τον τρόπο, κατάφερνε να μπει σε λειτουργία η ιδεολογική μηχανή,

εξαιτίας του κινήτρου της εξωτερικής επίθεσης. Οι οργανωτικοί κανόνες
περιορίζονταν αυστηρά στο να υποδεικνύουν τι δεν έπρεπε να γίνει και το
βασικό πρόβλημα έπρεπε να λυθεί. Εν προκειμένω, να διατηρηθεί η
παραγωγή με ακόμα μεγαλύτερη έμφαση, και να αποδεσμεύσουμε τις
επιχειρήσεις, τα εργοστάσια και τους οργανισμούς από όλες τις λοιπές τυχόν
λειτουργίες τους, οι οποίες όμως είναι απαραίτητες σε κανονικές κοινωνικές
συνθήκες.

Η ειδική ευθύνη που είχε κάθε άτομο το υποχρέωνε να πάρει γρήγορες

αποφάσεις, ήμασταν μπροστά σε μια κατάσταση εθνικής έκτακτης ανάγκης
και έπρεπε να τις πάρουμε σωστές ή λάθος, έπρεπε να τις πάρουμε όπως και
να ‘χει και γρήγορα. Έτσι έγινε σε πολλές περιπτώσεις.

Δεν έχουμε ακόμα κάνει απολογισμό της κινητοποίησης αυτής και,

προφανώς, αυτός ο απολογισμός, με όρους οικονομικούς, δεν μπορεί να είναι
θετικός. Όμως ναι, ήταν θετικός με όρους ιδεολογικής κινητοποίησης, με
όρους παραγωγής συνείδησης των μαζών. Ποιο είναι το δίδαγμα; Ότι πρέπει
να γίνει συνείδηση στους εργαζομένους μας, στους εργάτες, στους αγρότες ή
τους υπαλλήλους, ότι ο κίνδυνος της ιμπεριαλιστικής επίθεσης συνεχίζει να
κρέμεται πάνω από τα κεφάλια μας, ότι δεν υπάρχει ειρηνική κατάσταση και
ότι το καθήκον μας είναι να συνεχίσουμε να ισχυροποιούμε την Επανάσταση
μέρα με τη μέρα. Διότι, επιπλέον, αυτή είναι και η μεγαλύτερη εγγύηση ότι δεν
θα υπάρξει εισβολή. Όσο πιο μεγάλο θα είναι το κόστος για τον ιμπεριαλισμό
για να καταλάβει αυτό το νησί, όσο πιο ισχυρές κάνουμε τις άμυνες του και
όσο πιο υψηλή είναι η συνείδηση των παιδιών του, τόσο πιο πολύ θα το
σκεφτούν. Όμως ταυτόχρονα, η οικονομική ανάπτυξη της χώρας μάς φέρνει
πιο κοντά σε καταστάσεις ανάκτησης δυνάμεων, μεγαλύτερης ευημερίας. Το
μεγάλο παράδειγμα της κινητοποίησης, εξαιτίας της ιμπεριαλιστικής
επιθετικότητας, ας πάρει μόνιμο χαρακτήρα, αυτό είναι το ιδεολογικό καθήκον.

Πρέπει να αναλύσουμε τις ευθύνες του κάθε δημόσιου λειτουργού, να τις

καθιερώσουμε όσο πιο αυστηρά γίνεται μέσα από τεκμηρίωση, από όπου δεν
πρέπει να ξεφεύγει, διαφορετικά θα υπόκειται σε πολύ σοβαρές κυρώσεις και,
πάνω σε τέτοια βάση, να δίνουμε όσο το δυνατόν πιο ευρύτερη
εξουσιοδότηση κινήσεων. Ταυτόχρονα, να μελετήσουμε όλα όσα είναι
θεμελιακά και να περιορίσουμε τις έξτρα λειτουργίες στην δουλειά των
διαφόρων μονάδων των κρατικών οργανισμών και να περιορίσουμε τις έξτρα
λειτουργίες για να δώσουμε έμφαση στο βασικό, επιτρέποντας έτσι πιο
γρήγορη δραστηριότητα. Και να απαιτήσουμε δράση από τους δημόσιους
λειτουργούς, να καθιερώσουμε χρονικά όρια για την εκπλήρωση των
κατευθύνσεων που εκπορεύονται από τους κεντρικούς οργανισμούς, να
ελέγχουμε σωστά και να υποχρεώνουμε να παίρνονται αποφάσεις σε εύλογο
χρονικό διάστημα.

Αν εμείς κατορθώσουμε να κάνουμε όλη αυτή τη δουλειά, ο γραφειοκρατισμός

θα εξαφανιστεί. Εκ των πραγμάτων, δεν είναι δουλειά ενός οργανισμού, ούτε
καν, όλων των οικονομικών οργανισμών της χώρας, αλλά είναι έργο
ολόκληρου του έθνους, δηλαδή των καθοδηγητικών οργανισμών, κυρίως του
Ενοποιημένου Κόμματος για την Επανάσταση και των μαζικών οργανώσεων.
Όλοι πρέπει να εργαστούμε για να εκπληρώσουμε το πιεστικό σύνθημα της
στιγμής: Πόλεμος στον γραφειοκρατισμό. Κινητοποίηση της κρατικής
μηχανής. Παραγωγή χωρίς ανασταλτικούς παράγοντες και ευθύνη για την
παραγωγή.

* Στμ. Στα ισπανικά, στην απόδοση αυτού που λέμε εμείς γραφειοκρατία, χρησιμοποιούνται 2
λέξεις: 1) burocratismo (γραφειοκρατισμός), 2) burocracia (γραφειοκρατία). Η διαφορά του
περιεχομένου των δύο ισπανικών λέξεων είναι εμφανής και έχει σχέση με την κατάληξη –
ισμός. Ο τίτλος του άρθρου στα ισπανικά είναι “Contra el burocratismo”. Για λόγους μη
εξοικείωσης του ελληνικού κοινού με τον όρο, στον τίτλο του άρθρου το μεταφράζουμε
γραφειοκρατία, ενώ στο υπόλοιπο κείμενο γραφειοκρατισμός.

1 Libreta: στην Κούβα υπάρχει ένα οικογενειακό βιβλιάριο, η διάσημη Libreta (τετράδιο). Με
αυτό, κάθε οικογένεια προμηθεύεται δωρεάν από τα αντίστοιχα κρατικά καταστήματα, μια
ποσότητα βασικών τροφίμων και ειδών πρώτης ανάγκης, αντίστοιχη του αριθμού των μελών
της οικογένειας. Η λιμπρέτα υπάρχει από τα πρώτα χρόνια της επανάστασης και έλυσε το
πρόβλημα της δίκαιης διανομής βασικών ειδών, με τρόπο μοναδικό στον κόσμο, χωρίς την
μεσολάβηση χρήματος.

2 Αναφέρεται στην εισβολή μισθοφορικών δυνάμεων κουβανών, με την άμεση στρατιωτική

υποστήριξη (πλοία, αεροπορία, οπλισμός, εκπαίδευση) από τις ΗΠΑ, στον Κόλπο των
Χοίρων, το 1961.