HISTORIA KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ

1. Komunikacja ludzi a komunikacja zwierząt

Język i mowa uznawane są za zjawiska specyficznie ludzkie. Istnieją spory na temat relacji między mową
ludzi a mową zwierząt (język ludzki bardziej rozwiniętą formą wokalizacji zwierząt, albo czymś innym).

Teoria nieciągłości
Prekursor – Arystoteles. Uważał, ze człowiek to jedyne zwierzę obdarzone logosem. Zwierzęta jedynie
wskazują, co im sprawia przyjemność albo ból. Zwierzęta po prostu nie odczuwają potrzeby mówienia.
Teoria dominowała do lat 60. XX wieku.

Teoria ciągłości
Zakładała, że język ludzki wyewoluował z pierwotnych sposobów komunikowania się zwierząt Oznacza to
stopniowy rozwój, a więc i istnienie stanów przejściowych, pośrednich.
Epikur i Plutarch pisali o logosie zwierząt, przypisując im inteligencję i zdolność mówienia - traktując
różnice między ich mową a mową ludzką nie jako jakościową, ale jako ilościową.
Koncepcję ciągłości rozwinęli behawioryści. Ich zdaniem, mowa ludzi wywodzi się z prostych okrzyków
zwierząt i w złożony sposób realizuje te same funkcję: koordynuje działania członków grupy, natomiast
konstytutywną cechą języka ludzkiego jest jego semantyczność – posługiwanie się symbolami.

Sposób nabywania umiejętności komunikacyjnych

W przypadku ludzi mówi się (wyłącznie lub przede wszystkim) o przekazie kulturowym. W przypadku
zwierząt uznaje się, że w pewnym stopniu uczą się wokalizacji, ale decydują genetycznie uwarunkowane
sposoby komunikowania.
Język stał środowiskiem życia człowieka. Pozwala mu orientować się w świecie, rozważać możliwości
działań, podejmować decyzje przemyślane, a nie emocjonalne, odruchowe.

2. Media jako technologie i praktyki społeczne

Media, pojmowane jako technologie, są przedłużeniami, czyli ekstensjami naszego ciała i zmysłów, które
wzbogacają ich możliwości.

Media komunikacyjne to media w dość wąskim znaczeniu, funkcjonują w przestrzeni komunikacji, mediacji
między ludźmi. Podstawowe są tu słowo, obraz i widowisko – z nich „wyrastają” np. nośniki słowa – mowa,
pismo, druk, środki multimedialne. Jednakże, według McLuhana, słowo mówione jest techniką. Dowodził
odwrotne rzeczy, ponieważ mowa nie korzysta z narzędzi. Technologią jest dopiero pismo. Badania nad
mową/językiem ciała usprawiedliwiają traktowanie ciała jako medium.

Media, pojmowane jako praktyki – z logiki mediów nie da się wyprowadzić logiki użytkowania.

 • Sorlin – każde nowe medium przez pewny czas było wykorzystywane w sposób właściwy już istniejącym
mediom – konserwatyzm użytkowników. Efekt dyliżansu – zwłoka powodowana przez nową generację
nośników, którą musiała na początku przyjąć (np. przejście od głośnej do cichej lektury miało znaczenie
porównywalne z samym opanowaniem umiejętności czytania).

• Lisa Gitelman – media, jako społecznie realizowane struktury komunikacji, gdzie struktury zawierają
zarówno formy technologiczne jak i powiązanie z nimi protokoły, a komunikacja jest praktyką kulturową.

3. Miękki determinizm technologiczny i antropotropizm mediów (Paul Levinson)

Według Levinsona, rozwój mediów opiera się na nieustannym wdrażaniu nowych technologii
informacyjnych. Te innowacje rodzą w początkowych fazach ich użytkowania zachowania obronne,
w następstwie czego użytkownicy szukają nowych mediów zastępczych, które by neutralizowały
nieprzyjemne doświadczenia poprzednich mediów.

Media tworzą warunki w których mogły się ujawniać skłonności ludzkie, ale na ogół nie wywierają
absolutnych, niemożliwych do uniknięcia skutków społecznych. Media umożliwiają wydarzenia, będące
skutkiem innych czynników. Levinson twierdzi, że media mają wpływ na to, jak ludzie postrzegają siebie,
innych i świat wokół nich.

4. Nowe a stare media

McLuhana twierdził, że nowe technologie wywołują efekt dyliżansu. Wyjaśniał to jako zamrożenie naszych
reakcji na technologię i stwierdził, że nowe technologie są przyjmowane jako wzmocnienie
dotychczasowych mediów. Efekt dyliżansu zauważamy, gdy nowe media zastępują stare. W przypadku
telewizji na przykład, używają one nadal technik i konwencji, które zostały stworzone przez stare media,
takie jak radio. W telewizji możemy oglądać programy, które są wzorowane na show radiowych.

Jednym z przykładów efektu dyliżansu jest internet, który zainicjował wiele zmian w mediach. Internet
w dużej mierze zmienił to, jak informacje są przekazywane i dostarczane. Jednak nadal są używane stare
media, takie jak TV, radio i druk, co w połączeniu z nowoczesnymi technologiami, stale dostarcza
informacji i treści.

5. Etapy rozwoju mediów i kultury

W ostatnich stuleciach media przechodziły 3 fazy upowszechnienia

• Elitarna – medium posługuje się nieliczne grono. Decydują o tym bariery finansowe, kulturalne
i techniczne
• Popularyzacja – zwiększa się dostępność i atrakcyjność mediów. Rozszczepienie oferty na elitarną
i masową (prasa prestiżowa i tabloidy)
• Specjalizacja – medium traci na popularności, powstaje specjalizacja oferty i segmentacja odbiorców;
powstają nisze komunikacyjne (formaty radiowe)








 Podział według McLuhana

• epoka plemienna – dominowało słowo mówione (wioska plemienna); cechą tej społeczności jest
harmonijny rozwój osobowości, dzięki korzystaniu ze wszystkich zmysłów
• epoka (galaktyka) Gutenberga – dominujące medium to słowo pisane i druk
• epoka (era) elektroniczna (Markoniego) – dzięki oddziaływaniu telewizji ludzie mieli osiągnąć
harmonijny rozwój osobowości

Podział według Onga

• pierwotna oralność
• kultura cyrograficzna – epoka rękopisu
• kultura typograficzna – epoka druku
• kultura elektronicza (wtórnie oralna)

6. Kultura oralna – ujęcie dualistyczne

Kultura oralna jest terminem, który odnosi się do sposobu zapamiętywania i przekazywania informacji przez
ludzi, którzy nie korzystają z zapisu. Jest to sposób przekazywania informacji z jednej osoby na drugą
z pomocą słów, legend, opowieści i innych form sztuki. Można ujmować kulturę oralną w dualistyczny
sposób. Z jednej strony można postrzegać ją jako źródło wiedzy i informacji. Z drugiej strony można ją
postrzegać jako narzędzie do tworzenia, przekazywania i przekształcania wiedzy i informacji. W tym
ujęciu kultura oralna może być wykorzystywana do przekazywania wiedzy i informacji w sposób, który
pozwala na jej wzajemne wymiany i uzupełnianie się.

7. Słowo w kulturze pierwotnie oralnej

W społeczeństwach oralnych język jest sposobem działania, a nie ekwiwalentem myśli – dopiero w piśmie
używa się języka dla odzwierciedlenia myśli. Język jest więc podporządkowany działaniu. Sens wypowiedzi
wiąże się z działaniami;
W kulturze pierwotnie oralnej język był nieodzownym elementem wspólnych działań, odpowiednikiem
gestu i ruchu. Słowa były częścią działania i jego ekwiwalentem. Używane były nie jako symbole, ale jako
środki powodujące praktyczne skutki. Miały więc swój aspekt materialny, powodowały realne skutki,
pozwalały przekroczyć czas i przestrzeń.
Performatywna funkcja słowa (magia, wyrok, klątwa, błogosławieństwo, oskarżenie) – słowo stwarza
rzeczywistość ogłaszając ją (u Germanów kobieta oskarżona o nierząd była zhańbiona dopóki ktoś nie
dokonał w jej imieniu zemsty – słowo czyniło ją winną i tylko uruchomienie innych mocy mogło pomóc)

8. Pamięć a język w kulturze pierwotnie oralnej

W kulturze pierwotnie oralnej wiedza jest przekazywana z pokolenia na pokolenie za pomocą mówionego
słowa. Pamięć jest ważnym narzędziem w tym procesie, ponieważ ludzie muszą zapamiętywać informacje,
aby je przekazać. Język jest również ważnym narzędziem, ponieważ ludzie muszą wyrazić informacje
w sposób, który jest zrozumiały dla innych. Obowiązywała zasada: wiesz tyle, ile możesz przywołać.






 Z tego powodu powstawały wyspecjalizowane grupy, odpowiedzialne za poetycki przekaz kulturowy

(druidzi, bramini, itp.). Pojawił się język utrwalający dziedzictwo kultury (język konserwujący, mowa
wzniosła) – inny, niż bardziej elastyczny język służący codziennej komunikacji – podobnie jak język
folkloru, nie jest identyczny z gwarą potoczną.

9. Społeczności aspekty pierwotnej oralności (Społeczności oralne a osobowości społeczne)

Pierwotna kultura oralna ma wpływ na to, jak ludzie postrzegają i wyrażają siebie w społeczeństwie.
W społeczeństwach oralnych ludzie są bardziej świadomi swojej tożsamości i pozycji społecznej, ponieważ
muszą zapamiętać określone konwencje kulturowe i zachowania, które są niezbędne w stworzeniu silnych
relacji i wzajemnych powiązań społecznych. W takich kulturach mówi się o miękkim autorytecie, który
opiera się na szacunku budowanym przez relacje osobiste. Umiejętność kierowania rozmowami i wyrażania
własnych opinii, jak również słuchania i doceniania opinii innych, są niezbędne w stworzeniu silnych więzi
społecznych i zasobów bezpieczeństwa.

10. Słowo mówione a władza w kulturze pierwotnie oralnej

W kulturze pierwotnie oralnej słowo mówione jest traktowane jako wyjątkowo silna forma władzy. Słowo
mówione daje moc w odniesieniu do historii, tradycji i kultury, jest uważane za najpotężniejszy sposób
przekazywania informacji i wywierania wpływów w kulturze pierwotnej.
Przekazywanie wiedzy wśród ludzi i zachowywanie informacji jest zależne od słów mówionych. Dzięki
temu społeczności starożytne mogą zachować znaczenie słów, pojęć i tradycji, które powinny być
przekazywane z pokolenia na pokolenie. Słowo mówione było również używane do przestrzegania praw
i utrzymywania władzy, co pozwalało populacji na życie w harmonii.
W niektórych społecznościach, władza w kulturze pierwotnej oralnej jest również skupiona wokół dorosłych
lub starszych członków społeczności, mają oni zwykle znacznie większy autorytet i większy wpływ niż inni
członkowie, i często są odpowiedzialni za przekazywanie informacji, które służą przyszłym pokoleniom.
W ten sposób słowo mówione jest jednym z najważniejszych czynników władzy w społecznościach ludzi
pierwotnych.

11. Spory o definicję i początki pisma

Jacgues Derrida: pismem jest każdy

znak ożywiający pamięć

David Diringer: nie należy wszystkich form

graficznej ekspresji traktować jako pismo (pismo
właściwe a pismo zarodkowe)





 Kryterium: podstawową cechą pisma jest możliwość sformułowania jednoznacznego przekazu,
zrozumiałego dla czytelnika bez żadnych słownych komentarzy.
Jednym z pierwszych systemów pisma są znaki z Uruk – klinowe znaki, które powstały w sumeryjskim
miast-państwie Uruk w Mezopotamii ok. 3300 p.n.e. Były one tworzone z linii, które przypominały
symbole i obrazki. Jeszcze inni twierdzą, że najstarszym systemem pisma był egipski hieroglif, który
powstał w starożytnym Egipcie ok. 3200 p.n.e.. Hieroglify były kombinacją ideogramów i znaków
fonetycznych, co oznacza, że odzwierciedlały one zarówno obrazy, jak i znaki dźwiękowe.
Wcześniejsze formy ekspresji graficznej (karby, malowidła) nie dawały się dosłownie odczytać; ich sens
stawał się jasny dzięki ustnemu komentarzowi.

12. Geneza pisma

Wychodząc z najszerszej definicji pisma, tj. sposobu utrwalania idei i mowy za pomocą znaków na
nadającym się do tego materiale, można podjąć próbę klasyfikacji pisma pod względem faz jego rozwoju.

• Ikonografia – zanim powstało świadome pismo, człowiek wyrażał swoje myśli za pomocą obrazków (np.
przedstawiające sylwetki zwierząt ze starszej epoki kamienia czy znaki i motywy geometryczne oraz
prymitywne rysunki na otoczakach). Jednak nie powstawały one po to, by zarejestrować przekaz
wydarzeń lub myśli, lecz stanowią przejaw duchowości człowieka z pogranicza religii, magii i sztuki.

• Środki mnemotechniczne – Najprostszym środkiem mnemotechnicznym jest węzełek. Metodę

węzełkową stosowali Indianie prekolumbijskiej Ameryki Południowej, tworząc kipu, a także m.in.
chińskie ludy starożytne. Inną metodą jest karbowany kij stosowany do przekazywania wiadomości. Ten
sposób znany był też w Polsce. Do środków mnemotechnicznych można zaliczyć również herby, czy
znaki handlowe.

• Porozumiewanie się przy pomocy symboli – sposoby porozumiewania się za pomocą symboli należą do
wstępnej fazy pisma. Do ich przykładów należą: odpowiednio wystrzępione liście bananowe,
przeciągnięte w poprzek prowadzących do wiosek ścieżek sznury z zawieszonymi gwiazdkami, stosowane
do dziś przez niektóre plemiona afrykańskie kości do wróżenia, kości do gry.

I etap: rewolucja neolityczna – konieczność kontroli produktów rolniczych; przejście od liczenia za pomocą drobnych kamyków
do glinianych liczmanów, o dowolnie modelowanych kształtach
II etap: rewolucja miejska – większa rozmaitość form liczmanów; dodatkowe znaki na liczmanach

13. Typy pisma według Davida Diringera

• Pismo piktograficzne

Najstarszą fazą pisma jest piktografia, gdzie każdy obrazek, rysunek, symbol oznaczał przedstawione
pojęcie. Pismo piktograficzne jest pismem semantycznym. Nie występuje tu fonetyzm niezbędny do
wyrażania dźwięków mowy. Różni się jednak od rysunku tym, że przekazuje pewne zdarzenie, a nie
oddziałuje na wyobrażenie o tym zdarzeniu.

 • Pismo ideograficzne

W drodze ewolucji pismo obrazkowe przekształciło się w pismo ideograficzne. Piktogramów zaczęto
używać do przedstawiania idei i pojęć związanych z konkretnym przedmiotem. Ideogramy,
przedstawiające proste pojęcia (np. ideogram oka ze łzą oznacza smutek), są uniwersalne i nie stanowią
systemu pisma.

• Pismo analityczne

Pismo analityczne (lub przejściowe) stanowi etap pośredni pomiędzy pismem ideograficznym
a fonetycznym. Do pism analitycznych zaliczane są starożytne pisma Mezopotamii, Egiptu, Krety czy
Hetytów, będące początkowo niemal w całości ideograficznymi, ale już z elementami ułożenia symboli
w różnych kombinacjach.

• Pismo fonetyczne

Przed powstaniem pisma fonetycznego, w którym symbol odpowiada dźwiękowi mowy, pismo nie było
związane z konkretnym językiem. W drodze rozwoju znaki pisma fonetycznego zostały powiązane z mową
i stały się jej odzwierciedleniem, a jednocześnie nie były uzależnione od niej swoim kształtem.

Pismo fonetyczne dzieli się na dwa typy: sylabiczny i alfabetyczny.

Litera lub symbol odpowiada sylabie dźwiękowej,
a nie pojedynczemu dźwiękowi. W tym systemie
pisma, jedna litera lub symbol może reprezentować
całe słowo lub dźwięk. Pismo sylabiczne jest często
stosowane w językach azjatyckich, takich jak
japoński, czy chiński.
Alfabet jest ostatnią fazą rozwoju pisma. Jego litery
przedstawiają poszczególne głoski, dlatego alfabet jest
łatwy do adaptacji i prosty w użyciu. Ten sam alfabet
może być przystosowany do różnych języków (np.
alfabet łaciński lub cyrylica)

14. Narzędzia i materiały pisarskie w starożytności i średniowieczu

Początkowo często używano materiałów twardych, dlatego napisy trzeba było ryć, kłuć lub odciskać. Do
kłucia w kamieniu używano dłuta, rylca do rycia w metalu, a skośnie ściętą trzcinę do odciskania znaków na
glinianych tabliczkach.
Do materiałów miękkich (papirusu, płótna, pergaminu, a następnie papieru) wykorzystywano
w kolejności: trzcinkę, pędzelek i pióro.
Około IV wieku popularne do pisania na pergaminie (później również papierze) stało się ptasie
pióro pochodzące w głównej mierze od łabędzia lub gęsi.
Do tworzenia napisów na materiałach miękkich niezbędny był także atrament. W starożytności
i średniowieczu korzystano głównie z atramentu węglowego. Wytwarzano go przez połączenie ze sobą
sadzy i substancji wiążącej.










 15. Książka w starożytności i średniowieczu

Starożytne cywilizacje:

• Egipt – księgi zapisywane były na papirusie lub glinianych tabliczkach.

• Grecja – księgi były zapisywane na pergaminie lub woskowych tabliczkach.

• Rzym – księgi były zapisywane na pergaminie lub woskowych tabliczkach.

Średniowiecze:

• Księgi były zapisywane na pergaminie lub papirusie.

• Na początku średniowiecza zaczęto także używać papieru.

• Księgi były ręcznie ilustrowane, często ozdabiane złotem, srebrem i innymi metalami

• Księgi były tworzone przez zakonników i mnichów w klasztorach.

16. Pierwotne zastosowania pisma (Jack Goody)

Początkowo nie stosowano pisma do zapisywania tekstów narracyjnych czy religijnych, spisywania mitów
czy rytuałów; nie służyło więc do utrwalania tego, co mówili ludzie.
Pierwotnie dominowały zapisy nietekstowe, takie jak: spis, tabela, matryca, a więc nowe formy
wypowiedzi, nieistniejące w kulturze oralnej.
Stopniowo pismo ewoluowało ku prostszym formom, równolegle rozszerzał się zakres jego zastosowań
(literatura, nauka). W archiwach syryjskiego państwa Ebla wśród dokumentów datowanych na 2400-2250
p.n.e. 70% stanowiły księgi rachunkowe, 20% teksty historyczne, a 10% literackie.

17. Kultura cyrograficzna – zmiany mentalne

Pismo stwarza dystans przestrzenny (oddalenie) i czasowy (odroczenie) między nadawcą i odbiorcą;
zarazem umożliwia pokonywanie tego dystansu; efekt: dekontekstualizacja wypowiedzi, która powoduje,
że tekst zyskuje semantyczną autonomię (ma znaczenie niezależne od intencji autora)
Utrwalenie tekstu w postaci wizualnej umożliwiło krytyczną analizę – możliwość wielokrotnej lektury,
sprawdzenia prawdziwości, porównywania różnych wypowiedzi – wynajdywania sprzeczności, co
powoduje:
• większe skłonności do wchodzenia w konflikty i wojny wynikające z dostępności piśmiennego dowodu

• większe skłonności do kategoryzowania i klasyfikowania informacji

 • większe skłonności do wyciągania wniosków i dokonywania porównań między rzeczami

• większa skłonność do analizowania i uogólniania danych, a także do tworzenia systemów i hierarchii

uporządkowanych informacji

• większa skłonność do wyciągania wniosków ogólnych na podstawie przypadków szczegółowych

18. Społeczeństwo w kulturze pisma - indywidualizm w miejsce wspólnotowości

Kultura pisma zmieniła zasady panujące w społeczeństwie, zwłaszcza w kontekście wspólnotowości –

przestaje być ono priorytetem, ustępując miejsca indywidualizmowi. Wyrażanie siebie poprzez pisanie
i czytanie staje się bardziej powszechne i wpływa na postrzeganie przez społeczeństwo, stawiając na
pierwszym miejscu indywidualizm.

Kultura pisma ma ogromny wpływ na rzeczywistość społeczną, ponieważ pozwala ludziom wyrazić swoje
myśli, uczucia i opinie. W miejsce wspólnotowości elementy indywidualizmu zaczynają dominować
w społeczeństwie, tworząc nowe relacje między ludźmi

Od teraz uczenie się nie wymaga słuchania innych; możliwość indywidualnej lektury (wiedza
przechowywana w książkach, a nie w pamięci starców) –pismo (książka) przejmuje rolę autorytetu; ludzie
stają się lojalni wobec kultury książki.

19. Społeczeństwo w kulturze pisma - stratyfikacja (uwarstwienie) społeczna a pismo

W kulturze pisma stratyfikacja społeczna oznacza, że ludzie różnią się pod względem dostępu do edukacji
i wiedzy o piśmie. Osoby z niższych sfer społecznych zazwyczaj mają mniejszy dostęp do wiedzy i edukacji
związanej z pismem.

Decyzje polityczne i ekonomiczne dotyczące społeczeństwa mogą zostać wprowadzone lub zmienione za
pomocą narzędzi pisma i komunikacji wizualnej. W rezultacie występuje wyraźna przewaga osób z wyższą
stratyfikacją społeczną, dzięki czemu mniejsze i mniej zaawansowane grupy społeczne pozostają
niedouczone i mają mniejszy wpływ na procesy decyzyjne społeczeństwa. Z tego powodu stratyfikacja
społeczna i pismo są silnie powiązane.

20. Dominacja żywego słowa w życiu publicznym (starożytność i średniowiecze)

Żywe słowo odgrywało ważną rolę w starożytnej i średniowiecznej kulturze.

W starożytności, mówienie i dyskusja stanowiły podstawowy sposób
przekazywania informacji i wiedzy. Oralność była szczególnie ważna w
starożytnej Grecji, gdzie używano ją do przekazywania poezji, historii, religii
i filozofii. W starożytnym Rzymie mówiony język był ważnym narzędziem
politycznym i sądowym. Szczególnie popularne były wystąpienia publiczne,
które miały przekonać słuchaczy do konkretnego poglądu.







 Średniowiecze było epoką, w której żywe słowo nadal było wykorzystywane w wielu różnych dziedzinach
życia. Wystąpienia publiczne stały się ważną częścią rywalizacji politycznych. Częste były kazania na temat
religii, kaznodzieje stali się autorami wielu tekstów, które przyciągały zarówno słuchaczy, jak i czytelników.

21. Druk przed Gutenbergiem

Druk przed Gutenbergiem nazywany jest drukiem ręcznym lub rysunkowym. Był on wykorzystywany od
starożytności, a jego techniki były używane w wielu kulturach, w tym w starożytnej Grecji i Rzymie, a także
w Chinach, Japonii i Indiach.

Druk ręczny bywał często uważany za technikę nieefektywną, ponieważ wymagała ona dużo czasu
i wysiłku, aby wykonać jedną kopię tekstu. Został zastąpiony przez druk Gutenberga, który był
zdecydowanie szybszy i bardziej wydajny.

22. Powstanie i rozwój technologii druku; przebieg i przyczyny (Chiny, Korea, Europa, USA)

Drukowanie zostało zapoczątkowane w Chinach około połowy II wieku p.n.e. podczas dynastii Han.
Skonstruowali oni technikę drukowania z unifikowanych wzorów wyrytych na glinianych tabliczkach.
Proces ten był uznawany za pierwszy rodzaj druku. Technika ta szybko się rozprzestrzeniła na Bliski
Wschód, gdzie została znacznie udoskonalona przez muzułmańskich artystów.

W Korei, pierwszy tekst został wydrukowany w 1234 roku, a technologia drukowania została znacznie
dopracowana wraz z powstawaniem licznych drukarni w XIII wieku. Od XIV wieku w Korei wytwarzano
papier, a w XV wieku pojawiło się drukowanie używające akwareli i farb jako barwników.

Ewolucja technologii drukowania w Europie datuje się znacznie

później. Po raz pierwszy w Europie drukowanie zostało
wymyślone w XV wieku przez Johannesa Gutenberga. Na
podstawie technik używanych w Korei opracował on nowy
proces drukowania z użyciem matryc z ołowiu. Ten znaczący
przełom technologiczny pozwolił na drukowanie książek na
dużą skalę, które szybko stały się popularne w całej Europie.

W Stanach Zjednoczonych drukowanie również stało się

popularne w XVII wieku. Amerykański przemysł druku opierał
się na technikach stosowanych w Europie, ale znacząco
rozwijając je. Pod koniec XVIII wieku w USA pojawiły się
zmechanizowane drukarki. W Stanach Zjednoczonych
kontynuację znalazła też technika druku płaskiego, właściwa
litografii. Na początku XX wieku, Ira Washington Rubel
opracował, a następnie stworzył, pierwszą maszynę offsetową.

 23. Komunikacja społeczna w epoce druku

Komunikacja społeczna w epoce druku była ukształtowana przez rozwój technologii drukarskich
i przepływu informacji w latach 1400-1800. Technologia druku zmieniła sposób w jaki ludzie przekazywali
informacje. Pozwalała na szybsze i łatwe rozpowszechnianie informacji, a także dawała możliwość
publikowania i łatwiejszego dostępu do treści.

Jednak wraz z popularyzacją druku w XV wieku pojawiły się także problemy związane z kontrolą nad
jakością informacji, które również wpłynęły na komunikację społeczną. Kontrola nad informacjami pojawiła
się wraz z wzrostem liczby drukarni i księgarzy, którzy byli zaangażowani w drukowanie i publikowanie
książek. W wielu państwach monarchowie rozpoczęli stosowanie cenzury i reguł ze swoich celami
politycznymi, co znacznie ograniczyło wolność wypowiedzi i publikowaniu informacji. Inne kraje jak
Francja przyjęły bardziej swobodne podejście, lecz podejście to było nadal dość restrykcyjne w porównaniu
do wolności wypowiedzi charakterystycznych dla wieku XX.

Komunikacja społeczna w epoce druku była również ograniczona przez szerokie użycie analfabetyzmu, co
utrudniało i ograniczało dostęp do informacji. Aby uzyskać informacje, ludzie musieli korzystać z usług
czytelników, którzy byli wykształceni w tym zakresie.

Pomimo pewnych ograniczeń, komunikacja społeczna w epoce druku dała ludziom możliwość lepszego
poznania siebie nawzajem oraz świata i jego zjawisk. Druk umożliwił szybszy przepływ informacji
i rozpowszechnianie treści, które wcześniej były niedostępne. Pozwolił również na łatwiejszy dostęp do
informacji i opracowywanie nowych pomysłów i teorii; przyczynił się do rozpowszechniania idei, które
zmieniły społeczność, jak reformacja, rewolucja francuska i Encyklopedia, a także do rozpowszechnienia
edukacji.

24. Społeczne, gospodarcze i polityczne skutki „rewolucji Gutenberga”

Skutki społeczne
• Znaczny wzrost wiedzy i edukacji. Wraz z masową produkcją książek, ludzie zaczęli mieć dostęp do
większej ilości informacji. To przyczyniło się do wielu długotrwałych korzyści dla światowej edukacji.

• Przyspieszenie postępu technicznego. Dzięki szeroko dostępnym publikacjom, ludzie mogli szybciej
nabywać wiedzę, przekazywać ją dalej i wykorzystywać ją do wprowadzania postępów technicznych.

• Zmiana w myśleniu. Pojawienie się druku spowodowało przesunięcie się ludzkiego myślenia z zakresu
religii i duchowości na refleksje czysto racjonalne. Rewolucja Gutenberga zmieniła sposób, w jaki ludzie
myślą i wpływa na rzeczywistość.

• Większa demokratyzacja informacji. Publikacje były dostępne w niskich cenach i szerokim zakresie
tematów. Było to ważne dla postępu, ponieważ informacje były dostępne dla większej ilości osób, co
doprowadziło do dalszego rozwoju społecznego i ekonomicznego.






• Zwiększenie poziomu przemysłu. Wraz z większym dostępem do informacji, ludzie zaczęli zdobywać
umiejętności potrzebne do wprowadzania innowacji przemysłowych, co doprowadziło do szybkiego
rozwoju przemysłu.

• Rozwój informacji medialnych. Pojawienie się druku spowodowało powstanie pierwszych mediów
masowych, takich jak gazety, czasopisma i książki, co wpłynęło na szeroko pojęty rozwój społeczeństwa
i kultury

Skutki gospodarcze

• Rewolucja Gutenberga spowodowała wzrost produkcji książek w wyniku upowszechnienia druku

i rozpowszechniania informacji.

• Pozwoliła to na rozwój edukacji i dotarcia do szerszego grona odbiorców, co przyczyniło się do

wszechstronnego rozwoju społecznego, kulturowego oraz gospodarczego.

• Przyczyniła się również do rozwoju technologii, w wyniku której możliwe było udoskonalenie druku oraz
powstania linii produkcyjnych, które umożliwiły masową produkcję książek.

• Rewolucja Gutenberga wpłynęła również na rozwój przemysłu - przyczyniła się do powstania nowych
rynków, a także do wzrostu wymiany handlowej.

• Pozwoliła również na poszerzenie zakresu usług, umożliwiając dystrybucję towarów i usług na szerszą
skalę, co przyczyniło się do wzrostu gospodarczego i możliwości zarobkowych. 6. Rewolucja Gutenberga
dała rynkom prasowym i informacyjnym zupełnie nową wymiar, a wraz z rozwojem technologii
umożliwiła dostęp do informacji szybciej i łatwiej.

Skutki polityczne

• Rewolucja Gutenberga wywarła istotny wpływ na politykę w całej Europie, poprzez upowszechnienie
łatwo dostępnych treści drukowanych.

• Wzrosła zwiększono świadomość społeczna, dając ludziom możliwość czerpania bogatej wiedzy
politycznej.

• Wspomogło to reformy społeczne, a także pozwoliło większej liczbie osób na uczestnictwo w polityce
i dyskusjach.

• Rewolucja Gutenberga doprowadziła do rozwoju nowych spotkań politycznych i debat, z których powstał
demokratyczny ruch społeczny.

• Wyraźnie wzrosła liczba osób, które uczestniczyły w wyborach, zarówno lokalnych, jak
i ogólnokrajowych.

• Wprowadzenie druku przyczyniło się do wzrostu wolności słowa, co w konsekwencji doprowadziło do

większego udziału obywateli w dyskusjach politycznych.

• Wyższy poziom edukacji, dostępny dzięki drukowi, przyczynił się również do wzrostu poziomu
wykształcenia obywateli, umożliwiając im stanie się częścią polityki.









 • Druk przyczynił się również do zmniejszenia zależności od królewskich, arystokratycznych i kościelnych
elit, dzięki czemu ich wpływ na politykę zaczął być powściągany.

• Zmniejszyło to ryzyko przekształcenia władzy w monopoli, a także stało się katalizatorem konkretnych
reform polityczno-ekonomicznych, szybszego rozwoju gospodarczego i nowych form reprezentacji.

• W końcu, poprzez swoje wszechstronne wpływy, rewolucja Gutenberga doprowadziła do

rozpowszechnienia idei samorządności i wolności obywatelskiej, z których wyewoluowały demokratyczne
rządy.