Leczenie ZM Polem Mag

Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach - Repozytorium Polska Platforma Medyczna
Repository of Medical University of Silesia Polish Platform of Medical Research

https://ppm.sum.edu.pl https://ppm.edu.pl
Leczenie zmiennym polem magnetycznym,

Publikacja / Publication Onik Grzegorz, Knapik Katarzyna, Sieroń Karolina, Cieślar Grzegorz,
Sieroń Aleksander R.
Adres publikacji w Repozytorium URL /
https://ppm.edu.pl/info/article/SUM09dec11a0e124ecf847a4b5031917022/
Publication address in Repository
Data opublikowania w Repozytorium / Deposited
23 lis 2020
in Repository on
Rodzaj licencji / Type of licence Publisher License
Onik Grzegorz, Knapik Katarzyna, Sieroń Karolina, Cieślar Grzegorz,
Sieroń Aleksander R.: Leczenie zmiennym polem magnetycznym, In:
Cytuj tę wersję / Cite this version Medycyna fizykalna - wybrane zagadnienia. : Skrypt dla studentów
fizjoterapii / Sieroń Karolina (eds.), 2015, Śląski Uniwersytet Medyczny
w Katowicach, ISBN 978-83-7509-302-5, pp. 11-21
Biblioteka Główna Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach
1. LECZENIE ZMIENNYM POLEM MAGNETYCZNYM

Grzegorz Onik, Katarzyna Knapik, Karolina Sieroń-Stołtny, Grzegorz Cieślar, Aleksander Sieroń
1.1. Podstawy fizyczne

1.1.1. Rodzaje pól elektromagnetycznych
Pola elektromagnetyczne, ze względu na zachodzące w czasie zmiany wartości parametrów fi-

zycznych opisujących je, dzielą się na pola elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne.
W przypadku pól elektrycznego i magnetycznego, w przeciwieństwie do elektromagnetycznego, nie
występują zmiany wartości natężenia pola elektrycznego i indukcji magnetycznej w czasie, stąd też
określa się je mianem odpowiednio: pól elektrostatycznego oraz magnetostatycznego [1].
Elektrostatyka rozpatruje oddziaływania między ładunkami elektrycznymi wynikające z wy-
twarzania przez nie pola elektrycznego, przyjmując założenie, że pola te są generowane w izolowa-
Pobrano z https://ppm.edu.pl / Downloaded from Repository of Polish Platform of Medical Research 2023-01-09
nych układach, a ładunki elektryczne nie zmieniają się w czasie i pozostają w spoczynku. Wielkością
charakteryzującą pole elektryczne jest natężenie pola elektrycznego (E) wyrażające się wzorem:
U F
E lub E
d q0
W pierwszym równaniu (U) oznacza różnicę potencjałów pomiędzy dwoma punktami pola
oddalonymi od siebie na określoną odległość (d), natomiast w drugim natężenie pola elektrycznego
rozumiane jest jako stosunek siły (F), z jaką pole elektryczne działa na ładunek próbny, do wartości
tego ładunku (q0). Ładunek próbny na ogół ma wartość dodatnią, a wprowadzony do badanego pola
elektrostatycznego wytwarza własne pole, co skutkuje zniekształceniem i zmianą pola badanego, dla-
tego też przyjmuje się, że powinien on być relatywnie mały w stosunku do ładunków wytwarzających
to pole. Jednostką natężenia pola elektrostatycznego w układzie SI jest V/m. Ze względu na prze-
strzenny rozkład wartości natężenia pola elektrycznego, rozróżnia się pole jednorodne, czyli takie,
które we wszystkich punktach ma identyczne natężenie, oraz pole niejednorodne.
Pomiędzy polami elektrycznym i magnetycznym istnieje związek określony przez prawo
Maxwella, zgodnie z którym wokół zmieniającego się w czasie pola elektrycznego powstaje wirowe
pole magnetyczne [1,2].
Poprzez pole magnetyczne należy rozumieć oddziaływanie na siebie ładunków będących
w ruchu dzięki odpowiednim siłom. Na tej podstawie można stwierdzić, że pole magnetyczne jest
pewnym stanem przestrzeni, w której na poruszające się ładunki działają siły. W związku z tym pole
magnetyczne powstaje wokół przewodników, przez które płynie prąd, jest też wytwarzane przez ma-
gnesy trwałe, w których również dochodzi do przepływu prądów, jednak nie makroskopowych, a mo-
lekularnych. Wielkościami fizycznymi, charakteryzującymi pole magnetyczne, są natężenie pola ma-
gnetycznego (H) oraz indukcja magnetyczna (B). Sposób obliczania wartości natężenia pola magne-
tycznego będzie zależał od kształtu przewodnika.
11
Dzieło może być wykorzystywane tylko na użytek własny, do celów naukowych, dydaktycznych lub edukacyjnych.
Zabroniona jest niezgodna z prawem autorskim reprodukcja, redystrybucja lub odsprzedaż
1) dla przewodnika prostoliniowego:

I
H
2  r
gdzie (I) oznacza natężenie prądu w przewodniku, natomiast (r) odległość między przewodnikiem
a punktem, w którym wyznaczane jest natężenie pola magnetycznego.
2) dla solenoidu (cewki):
n I
H
l
gdzie (I) oznacza natężenie prądu płynącego przez przewodnik, (n) liczbę zwojów solenoidu, a (l)
długość powierzchni bocznej cewki.
Jednostką natężenia pola magnetycznego w układzie SI jest A/m. Indukcja magnetyczna [B]
to wielkość wektorowa o kierunku stycznym do kierunku linii sił pola magnetycznego w określonym
punkcie. Jej jednostką w układzie SI jest tesla, natomiast wcześniej był gauss (1 Gs = 1·10-4 T) [3].
Rozpatrując właściwości pola magnetycznego, należy wspomnieć o obowiązującym w ma-
gnetostatyce prawie Gaussa, które zawiera trzy postulaty: pole magnetyczne jest bezźródłowe, linie sił
pola magnetycznego i indukcji magnetycznej są liniami zamkniętymi, strumień magnetyczny przeni-
kający przez powierzchnię zamkniętą wynosi zero [1,2,3].
Pole elektromagnetyczne można scharakteryzować za pomocą wcześniej omówionych wielko-
ści fizycznych, opisujących pole elektryczne i magnetyczne. Zmiany tych wielkości są zależne
od siebie oraz czasu [1].
1.1.2. Właściwości magnetyczne substancji
Zjawisko magnesowania wynika z faktu powstawania mikroprądów wewnątrz ciała, na które

działa zewnętrzne pole magnetyczne. Mikroprądy te, ze względu na przeciwny kierunek przepływu,
znoszą się w taki sposób, że na powierzchni ciała płynie wypadkowy prąd, który jest odpowiedzialny
za wygenerowanie własnego pola magnetycznego tego ciała. Można wyróżnić dwa rodzaje magneso-
wania: trwałe oraz wzbudzone. Gdy substancja poddana działaniu zewnętrznego pola magnetycznego
zachowuje stan namagnesowania nawet po zakończeniu ekspozycji, wówczas mamy do czynienia
z magnesowaniem trwałym. Magnesowanie wzbudzone polega na tym, że właściwości magnetyczne
substancji zanikają po zakończeniu ekspozycji w polu magnetycznym.
Pierwiastki, ze względu na konfigurację elektronową, można podzielić na dwie grupy: para-
magnetyki oraz diamagnetyki, tzn. odpowiednio o silnych lub słabych właściwościach magnetycz-
nych. Specyficzną grupę wśród paramagnetyków stanowią ferromagnetyki, których cechą charaktery-
styczną jest tzw. krzywa histerezy magnetycznej, będąca wykresem zależności ich indukcji magne-
tycznej od natężenia zewnętrznego pola magnetycznego. W organizmie człowieka występują nastę-
pujące jony o właściwościach magnetycznych: żelazo, tytan, wanad, kobalt, chrom, nikiel, miedź oraz
molibden [1,2,4,5].
1.1.3. Geomagnetyzm
Dowodem na istnienie pola magnetycznego Ziemi jest kompas będący narzędziem nawigacyj-
nym, w którym igła magnetyczna, oddziałując z biegunami magnetycznymi Ziemi, wskazuje kierunek
północ-południe. Możliwość stosowania kompasu wynika z faktu, że kula ziemska jest dipolem ma-
gnetycznym. Generowanie własnego pola magnetycznego Ziemi wynika z nieustannego ruchu mas
12
płynnego żelaza i niklu w jądrze, skutkującego także wprowadzeniem jej w ruch obrotowy. Warto
również wspomnieć o tzw. przebiegunowaniu Ziemi, a więc sytuacji, w której biegun północny prze-
mieszcza się ku południowemu i na odwrót (inwersja biegunów magnetycznych). Na ogół zjawisko to
ma charakter częściowy, a bieguny magnetyczne Ziemi przemieszczają się do równika i wracają do
pierwotnej pozycji. Przyczyną inwersji jest ruch płynnej magmy wewnątrz jądra. Wartość indukcji
magnetycznej pola ziemskiego mieści się w zakresie 30–70 μT i zależy od miejsca na kuli ziemskiej,
w którym jest mierzona. Wartość natężenia ziemskiego pola elektrycznego wynosi 130 V/m [1,4,
6,7,8].
Człowiek, podobnie jak wszystkie organizmy żywe, reaguje na zmiany indukcji pola magne-
tycznego Ziemi. Szczególnie wrażliwymi strukturami organizmu ludzkiego są układ krążenia oraz
ośrodkowy i autonomiczny układ nerwowy. W czasie burzy magnetycznych wzrasta częstość wystę-
powania zawałów mięśnia sercowego, udarów mózgu i prób samobójczych, dochodzi do nasilenia
objawów chorób neuropsychiatrycznych, zwiększenia aktywności współczulnej części układu nerwo-
wego oraz, co ciekawe, zwiększa się lepkości krwi i adhezja erytrocytów [9]. W związku z tymi ob-
serwacjami postuluje się obecność organu, zlokalizowanego w kościach zatok obocznych nosa oraz
szyszynki, wrażliwego na zmiany indukcji pola magnetycznego Ziemi [4,10].
1.1.4. Metody terapeutycznego wykorzystania zmiennych pól magnetycznych stosowane

w medycynie fizykalnej
Kryterium różnicującym metody wykorzystujące zmienne pola magnetyczne stosowane

w medycynie fizykalnej i fizjoterapii jest wartość indukcji magnetycznej (B). Powszechnie przyjętą
wartością graniczną indukcji magnetycznej różnicującą magnetoterapię i magnetostymulację jest
100 μT, przy czym w magnetoterapii stosuje się wyższe wartości, zaś w magnetostymulacji niższe.
Należy jednak podkreślić, że w praktyce wartości indukcji magnetycznej stosowane w magnetoterapii
wynoszą 0,1–20 mT, a w magnetostymulacji od 1 pT do 100 μT. Ponadto, w magnetoterapii wykorzy-
stuje się zmienne pola magnetyczne o częstotliwości poniżej 100 Hz, a przebieg zmian wartości in-
dukcji pola w czasie może być trójkątny, sinusoidalny lub prostokątny. W magnetostymulacji impulsy
mają kształt znacznie bardziej złożony, w którym na piłokształtny impuls podstawowy o częstotliwo-
ści 200–1000 Hz nakładają się obwiednie o częstotliwości od kilku do kilkudziesięciu Hz, odpowiada-
jące częstotliwości drgań rezonansowych dla poszczególnych jonów występujących w organizmie
[1,10,11,12,13].
1.2. Magnetoterapia
1.2.1. Mechanizmy działania
Wśród biofizycznych mechanizmów oddziaływania zmiennych pól magnetycznych wymienia

się m.in.: wpływ na nieskompensowane spiny magnetyczne pierwiastków paramagnetycznych i wol-
nych rodników, oddziaływanie na ciekłe kryształy obecne w organizmie, wpływ na strukturę błon
komórkowych i rozkład jonów, efekty magnetostrykcyjne i piezoelektryczne, zmianę właściwości
fizycznych wody oraz wywołanie napięcia w przestrzeniach wypełnionych elektrolitem [1,11,14,15].
13
1.2.2. Efekty biologiczne magnetoterapii
Efekty biologiczne zmiennych pól magnetycznych zależą od zdolności pola do pobudzenia re-
ceptorów błony komórkowej, za sprawą których dochodzi do przekazania bodźca do wnętrza komórki.
Wynika to z faktu, że wygenerowane przez aplikatory prądy są zbyt słabe, aby doprowadzić do depo-
laryzacji błony komórkowej [16].
Pod wpływem zmiennych pól magnetycznych dochodzi do modyfikacji przekaźnictwa sy-
gnału komórkowego. Bodziec może zostać przekazany do wnętrza komórki poprzez związanie go
z receptorem błonowym lub, gdy jest wystarczająco silny, wejść bezpośrednio przez błonę fosfolipi-
dową do cytozolu. Prowadzi to do uruchomienia kaskady reakcji skutkujących wzmocnieniem bodźca,
co może wpływać na indukcję oraz ekspresję genów, syntezę białek, zwiększenie zdolności komórek
do proliferacji, a nawet ich apoptozę. Dochodzi także do przyspieszenia procesu replikacji oraz syn-
tezy DNA na skutek wpływu na przebieg cyklu komórkowego [1,16,17,18].
Spośród innych efektów biologicznych wywoływanych przez zmienne pola magnetyczne sto-
sowane w magnetoterapii należy także wymienić: wazodilatację, angiogenezę, działanie przeciwbó-
lowe, przeciwzapalne, przeciwobrzękowe, spazmolityczne oraz przyspieszenie procesu regeneracji
tkanki kostnej i tkanek miękkich [1,15,16,19].
Wazodilatacja jest mechanizmem prowadzącym do rozszerzenia naczyń krwionośnych, co
może skutkować obniżeniem wartości ciśnienia tętniczego w trakcie ekspozycji w polu magnetycz-
nym. Z kolei angiogeneza polega na tworzeniu się nowych naczyń krwionośnych, co znajduje zasto-
sowanie np. w przypadku leczenia owrzodzeń troficznych podudzi. W badaniach doświadczalnych

udowodniono również korzystny wpływ zmiennych pól magnetycznych na układ krążenia w postaci
efektu hipotensyjnego, wzrostu kurczliwości kardiomiocytów oraz kardioprotekcji wynikającej
z istotnych zmian aktywności procesów metabolicznych, obejmujących m.in. obniżenie stężenia glu-
kozy, a także zmniejszenie poziomu cholesterolu oraz lipidów całkowitych w surowicy krwi [1,4,16].
Efekt przeciwzapalny i przeciwbólowy zmiennych pól magnetycznych stosowanych w ma-
gnetoterapii wynika z dwojakiego mechanizmu działania. Najpierw dochodzi do zahamowania zmian
destrukcyjnych i uwalniania mediatorów stanu zapalnego w uszkodzonych tkankach, a następnie do
pobudzenia odpowiedzi immunologicznej ustroju. Ponadto udowodniono, że zmienne pole magne-
tyczne wpływa pobudzająco na endo- oraz egzogenny system opioidowy [1,20].
Przykładem działania regeneracyjnego zmiennych pól magnetycznych może być stymulacja
zrostu kostnego. Mechanizm ten polega na pobudzeniu uwapnienia chrząstki zlokalizowanej pomiędzy
segmentami kości oraz zwiększeniu przepływu krwi w tkance kostnej dzięki rozszerzeniu naczyń
krwionośnych i tworzeniu się nowych. Istotne znaczenie ma również stymulacja aktywności osteobla-
stów biorących udział w procesie kościotworzenia [1,16,20].
W obrębie układu nerwowego pod wpływem działania zmiennych pól magnetycznych docho-
dzi do poprawy przewodzenia impulsów nerwowych, zwłaszcza w nerwach obwodowych, oraz przy-
spieszenia regeneracji uszkodzonych struktur nerwowych [20].
1.2.3. Wskazania i przeciwwskazania do stosowania magnetoterapii
Magnetoterapia może być z powodzeniem stosowana w wielu dziedzinach medycyny jako

samodzielna forma leczenia lub uzupełnienie standardowo prowadzonej terapii, np. farmakologicznej
[19].
Wskazaniami do stosowania magnetoterapii w przypadku chorób narządu ruchu są: opóźniony
zrost kostny, stawy rzekome, osteoporoza, choroba zwyrodnieniowa stawów obwodowych i kręgo-
słupa, stany zapalne stawów, spondyloza, uszkodzenia mięśni, stany po urazach narządu ruchu,
14
uszkodzenie stożka rotatorów, uszkodzenia lub przeciążenia tkanek miękkich. Wśród schorzeń neu-
rologicznych należy wymienić: uszkodzenia i zaburzenia czynności nerwów obwodowych oraz czasz-
kowych, stany po udarach mózgu, stwardnienie rozsiane, dyskopatie, polineuropatie czy migrenę.
Aplikacja pól magnetycznych o parametrach fizycznych magnetoterapii jest pomocna w takich choro-
bach układu krążenia, jak: nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca oraz zaburzenia rytmu
serca. Warto zwrócić uwagę na zastosowanie tej metody w leczeniu schorzeń przewodu pokarmo-
wego, do których można zaliczyć: kolkę, nadkwasotę, kamicę pęcherzyka żółciowego, szczelinę od-
bytu, zespół jelita drażliwego oraz chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy. Dowiedziono także
korzystnych efektów magnetoterapii w leczeniu następujących chorób skóry – owrzodzeń troficznych
podudzi, infekcji bakteryjnych skóry i tkanek miękkich oraz bliznowców [1,16,20,21,22].
Przeciwwskazaniami do stosowania magnetoterapii są: ciąża, czynna choroba nowotworowa,
stan po przeszczepieniu narządów, czynna gruźlica płuc, zdekompensowana cukrzyca młodzieńcza,
tyreotoksykoza, czynne krwawienia z przewodu pokarmowego, ciężkie infekcje ze stanami gorączko-
wymi oraz obecność implantów elektronicznych [1,3,7].
1.3. Magnetostymulacja
1.3.1. Mechanizmy działania
Wśród mechanizmów działania magnetostymulacji na poziomie komórkowym można wska-

zać efekty elektrodynamiczny i magnetochemiczny oraz zjawisko jonowego rezonansu cyklotrono-

wego. W pierwszym dochodzi do wzbudzenia w tkance różnicy potencjałów, a co za tym idzie prze-
pływu prądu, który skutkuje wprowadzeniem w ruch cząstek posiadających ładunek elektryczny.
W efekcie magnetomechanicznym dochodzi do oddziaływania pola magnetycznego na diamagnetyki
i paramagnetyki stanowiące składniki organizmu, konsekwencją czego jest ich przemieszczanie się,
a także możliwość dystrybucji jonów pomiędzy cytozolem a środowiskiem zewnętrznym komórki.
Zjawisko jonowego rezonansu cyklotronowego zakłada wprowadzenie w drgania różnych istotnych
dla aktywności metabolicznej ustroju jonów, w zależności od użytej częstotliwości rezonansowej oraz
wartości indukcji magnetycznej, co prowadzi do zmian ich przenikalności przez odpowiednie kanały
jonowe błon komórkowych. Zjawisko to dotyczy głównie jonów wapnia Ca2+ (tab. I) [4,11,23,24].
Tabela I. Częstotliwości jonowego rezonansu cyklotronowego dla indukcji magnetycznej B 0 = 50 μT oraz

wartości indukcji magnetycznej jonowego rezonansu cyklotronowego dla częstotliwości f 0 = 60 Hz
[za 23]
Wartość częstotliwości (f0) w zależności od Wartość indukcji magnetycznej (B0)

Jon
indukcji magnetycznej (B0 = 50 μT) w zależności od częstotliwości (f0 = 60 Hz)
Fe3+ 41,0 73,2
Ca2+ 38,0 78,9
Mg2+ 62,8 47,8
P3+ 73,8 40,6
H+ 762,3 3,94
1.3.2. Efekty biologiczne magnetostymulacji
Wśród efektów biologicznych wywołanych zmiennym polem magnetycznym o parametrach

fizycznych, które są charakterystyczne dla magnetostymulacji, wymienia się m.in. lepszą absorpcję
tlenu przez tkanki, a przez to pobudzenie syntezy ATP, co w konsekwencji prowadzi do stymulacji
procesów regeneracyjnych. Czynnikami nasilającymi dodatkowo regenerację tkanek pod wpływem
15
oddziaływania magnetostymulacji są wazodilatacja, będąca skutkiem rozkurczu mięśniówki gładkiej

endothelium, oraz tworzenie się nowych naczyń krwionośnych. Poprzez pobudzenie syntezy DNA
dochodzi do nasilenia proliferacji komórkowej, co jest szczególnie istotne w przypadku komórek pro-
dukujących kolagen. W wyniku pobudzenia pod wpływem magnetostymulacji wydzielania endogen-
nych opioidów (β-endorfin) dochodzi do zmniejszenia dolegliwości bólowych. Stosowanie magneto-
stymulacji w przypadku stanów zapalnych bądź obrzęków pozwala na odtworzenie funkcji błonowych
pomp jonowych, natomiast w przypadku układu krążenia może prowadzić do obniżenia wartości ciś-
nienia tętniczego krwi (efekt hipotensyjny) [1,11,12].
Warto nadmienić, że zmienne pola magnetyczne o niskich wartościach indukcji magnetycznej,
charakterystycznych dla magnetostymulacji, mogą wpływać na wolne rodniki tlenowe, czyli czą-
steczki zdolne do samodzielnego istnienia, zawierające przynajmniej jedną cząsteczkę tlenu oraz
przynajmniej jeden lub więcej niesparowanych elektronów. Skutkuje to ich wysoką reaktywnością,
a co za tym idzie – łatwością wchodzenia w reakcje z elementami komórkowymi. Powstawaniu reak-
tywnych form tlenu sprzyjają następujące czynniki: działanie związków chemicznych (np. dym papie-
rosowy, pestycydy), promieniowanie (np. alfa, beta, UV, rentgenowskie), zaburzenia metaboliczne
(np. awitaminoza), stany zapalne czy choroby przewlekłe (np. nowotwory i cukrzyca). Niekorzystne
zjawiska wywołane przez wolne rodniki tlenowe mogą prowadzić do rozwoju wielu chorób, stanowiąc
element ich patomechanizmu. Do schorzeń spowodowanych ich aktywnością zalicza się [1,25,26]:
1) w przypadku narządu wzroku – jaskrę, zwyrodnienie plamki związane z wiekiem, zaćmę;
2) w układzie oddechowym – przewlekłe zapalenie oskrzeli, astmę, POChP;
3) w układzie krążenia – uszkodzenie śródbłonka naczyniowego, które może prowadzić do rozwoju

choroby niedokrwiennej serca (ChNS);
4) w układzie nerwowym – udział wolnych rodników tlenowych w patogenezie m.in. choroby Parkin-
sona oraz choroby Alzheimera.
Należy jednak wyraźnie podkreślić, że zmienne pola magnetyczne stosowane w magnetosty-
mulacji pobudzają również w istotny sposób aktywność enzymatycznego układu antyoksydacyjnego,
co pozwala na zachowanie równowagi prooksydacyjno-antyoksydacyjnej w organizmie [1].
1.3.3. Wskazania i przeciwwskazania do stosowania magnetostymulacji
Wskazaniem do stosowania magnetostymulacji są zespoły bólowe o różnej etiologii i lokali-

zacji (w przebiegu chorób układu kostno-stawowego, nerwowego i tkanek miękkich), stany zapalne
skóry oraz tkanek miękkich, odleżyny, zaburzenia krążenia obwodowego oraz owrzodzenia troficzne
skóry. Obserwuje się ponadto dużą skuteczność tej metody w leczeniu licznych schorzeń neurologicz-
nych, takich jak: choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane, choroba Alzheimera, migrena, nerwice
wegetatywne oraz zespoły depresyjne. Magnetostymulacja jest także szeroko stosowana w stomatolo-
gii, m.in.: w leczeniu stanów zapalnych miazgi i przyzębia, stanów pourazowych tkanek miękkich,
w łagodzeniu powikłań zabiegów stomatologicznych, a także w leczeniu dysfunkcji stawu skroniowo-
-żuchwowego oraz neuralgii nerwu trójdzielnego.
Omówioną metodę leczenia można również z powodzeniem stosować w celu pobudzenia re-
stytucji po wysiłku u sportowców [1,7,11,13].
Przeciwwskazania do magnetostymulacji obejmują zasadniczo: czynną chorobę nowotwo-
rową, ciążę oraz obecność implantów elektronicznych. Do listy tej można także dołączyć ostatnią fazę
kliniczną zespołu AIDS [1,4].
16
1.4. Zalecenia metodyczne dla magnetoterapii i magnetostymulacji
Przed rozpoczęciem ekspozycji na działanie zmiennego pola magnetycznego wskazane jest

zdjęcie zegarka i/lub aparatu słuchowego, a następnie umieszczenie ich poza zasięgiem oddziaływania
pola, ze względu na ewentualne ryzyko ich uszkodzenia. Zabiegu nie należy wykonywać na czczo lub
bezpośrednio po obfitym posiłku [4]. W czasie jego trwania pacjent może odczuwać subiektywne
uczucie ciepła, mrowienia, drętwienia w okolicy poddanej zabiegowi, a także zaburzenia snu, koncen-
tracji czy ogólne rozdrażnienie [1]. Prowadząc magnetoterapię czy magnetostymulacię należy pamię-
tać, aby osoba poddawana ekspozycji przed jej rozpoczęciem oraz po zakończeniu przyjmowała pły-
ny, gdyż w wyniku wazodilatacji wywołanej działaniem pola magnetycznego dochodzi do rozsze-
rzenia łożyska naczyniowego skutkującego obniżeniem wartości ciśnienia tętniczego, co schematycz-
nie przedstawiono na rycinie 1.
Ryc. 1. Mechanizm obniżenia wartości ciśnienia tętniczego krwi pod wpływem

zmiennych pól magnetycznych.
Mając na uwadze fakt, że ciśnienie to stosunek siły działającej na daną powierzchnię do jej
powierzchni, oraz przyjmując założenie, że menzurki odpowiadają łożysku naczyniowemu, a słup
wody ma stałą objętość (V = const) i odpowiada krwi, to można zauważyć, że w pierwszej menzurce
wartość ciśnienia wody (P1) będzie wyższa niż w drugiej (P2). Wynika to z różnicy wysokości słupa
cieczy (H1 > H2), a także z różnicy powierzchni, na jaką działa siła. W magnetostymulacji stosuje się
dwa rodzaje aplikatorów – pierścień oraz poduszkę (ryc. 2).
Ryc. 2. Aplikatory stosowane w magnetostymulacji – pierścień oraz poduszka.
17
1.5. Przezczaszkowa stymulacja magnetyczna
Przezczaszkowa stymulacja magnetyczna (transcranial magnetic stimulation – TMS) została

wprowadzona do praktyki klinicznej w latach 80. XX wieku. Metoda ta wykorzystuje powierzchowne
działanie silnego, stałego pola magnetycznego o indukcji rzędu 2 T w celu wyindukowania prądów
elektrycznych w korze mózgowej. Dzięki temu możliwa jest nieinwazyjna stymulacja neuronów
i obrazowanie połączeń funkcjonalnych, jakie tworzą korowe sieci neuronalne, a przez to również
ocena funkcji kognitywnych oraz ocena pobudliwości kory mózgowej określonego obszaru mózgu
[1,27,28,29].
Przezczaszkowa stymulacja magnetyczna znajduje zastosowanie w leczeniu schorzeń neuro-
degeneracyjnych (choroba Parkinsona) oraz w terapii zaburzeń neuropsychiatrycznych (zaburzenia
mowy, pamięci, wzroku, zespoły depresyjne).
Do istotnych zalet tej metody należą m.in. bezbolesność, brak konieczności wcześniejszej
premedykacji pacjenta oraz możliwość przeprowadzenia procedury w warunkach ambulatoryjnych [1,
27,28,29].
1.6. Magnetoencefalografia
Mechanizm działania magnetoencefalografii (magnetoencephalography – MEG) opiera się na

wykorzystaniu zapisu aktywności magnetycznej mózgu generowanej przez prądy jonowe w błonie
postsynaptycznej neuronów. Metoda ta, od momentu wprowadzenia do praktyki klinicznej w 1972 r.,
uległa istotnym modyfikacjom pod względem technologicznym, dlatego też obecnie stosowane urzą-
dzenia wykorzystują wielokanałowy system, który obejmuje całą głowę, co pozwala na szybkie do-
starczenie wiarygodnych informacji [30,31].
Magnetoencefalografia stosowana jest obecnie w diagnostyce i ocenie stopnia zaawansowania
następujących schorzeń: padaczek u dorosłych i dzieci, autyzmu, schizofrenii, zespołu Williamsa,
zespołu Landau-Kleffnera, choroby Alzheimera, depresji, ADHD, dysleksji, a także w ocenie zmian
i plastyczności sieci neuronalnych po przebytych udarach mózgu i urazach czaszkowo-mózgowych.
Oprócz tego MEG wykorzystuje się w przedoperacyjnej ocenie padaczek, gdyż pozwala na dobór
optymalnej strategii terapeutycznej oraz zwiększa skuteczność procedur chirurgicznych [30,32,33]
Do zalet magnetoencefalografii należy przede wszystkim nieinwazyjność oraz fakt, że jest
dobrze tolerowana i akceptowana przez pacjenta. Pomimo niewątpliwych walorów, metoda ta posiada
również pewne mankamenty. Niejednokrotnie w celu dokładnej oceny klinicznej padaczki magneto-
encefalogram musi być uzupełniony o klasyczne badanie EEG, a czasem przeprowadzenie tego bada-
nia wymaga podania leków sedatywnych. Ograniczeniem do stosowania MEG jest ponadto brak wła-
ściwej współpracy z pacjentem [30,34].
1.7. Magnetolaseroterapia
Magnetolaseroterapia polega na symultanicznym stosowaniu w celach terapeutycznych dwóch

rodzajów promieniowania elektromagnetycznego – optycznego oraz magnetycznego o parametrach
magnetostymulacji. Niskoenergetyczne promieniowanie laserowe jest zwykle emitowane ze stałą czę-
stotliwością wynoszącą 181,8 Hz. W magnetolaseroterapii można stosować laser czerwony (R) o dłu-
gości fali 635 nm i maksymalnej mocy 30 mW lub podczerwony (IR) o długości fali 608 nm i mak-
symalnej mocy 300 mW [1,35,36]. Wybór długości promieniowania laserowego uzależniony jest od
rodzaju i charakteru zmiany chorobowej poddawanej terapii. Należy pamiętać, że skuteczność leczni-
18
cza tej metody w istotny sposób zależy od metodycznej poprawności wykonywania biostymulacji
laserowej [37]. Na rycinie 3 przedstawiono aplikator do skojarzonego stosowania pól magnetycznych
oraz promieniowania optycznego o długości fali 608 nm.
Ryc. 3. Aplikator stosowany w magnetolaseroterapii.
Magnetolaseroterapia jest nieinwazyjną metodą ukierunkowaną na odzyskanie homeostazy

przez tkanki dzięki występowaniu zjawiska jonowego rezonansu cyklotronowego. Wśród efektów
zachodzących pod wpływem skojarzonego stosowania pola magnetycznego i lasera należy wskazać:
efekt analgetyczny, działanie przeciwzapalne, poprawę mikrokrążenia krwi, wpływ na układ immu-
nologiczny, zmniejszenie krzepliwości krwi oraz pobudzenie procesów regeneracyjnych ustroju
[1,35,36].
Magnetolaseroterapia może być wykorzystywana w wielu specjalnościach medycznych. W or-
topedii i traumatologii wskazaniem są uszkodzenia stawów i tkanek miękkich, choroba zwyrodnie-

niowa kręgosłupa i stawów obwodowych, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, fibromialgia,
stany po złamaniach, choroba Sudecka. W dermatologii metoda ta jest stosowana w stanach zapalnych
skóry i tkanek miękkich, półpaścu, oparzeniach, odleżynach, bliznowcach, trądziku pospolitym oraz
łuszczycy krostkowej. Działanie magnetolaseroterapii związane z poprawą mikrokrążenia znalazło
zastosowanie w leczeniu: angiopatii cukrzycowej, owrzodzeń troficznych kończyn oraz obrzęków
limfatycznych [35,36,38].
Przeciwwskazania do włączenia magnetolaseroterapii, oprócz przeciwwskazań rutynowych
w przypadku tej metody, obejmują także niewyrównane zaburzenia endokrynologiczne, nadwrażli-
wość na światło lub przyjmowanie substancji fotouczulającyh, np. niesteroidowych leków przeciwza-
palnych (m.in. ketoprofenu, naproksenu, diklofenaku), leków wpływających na czynność układu krą-
żenia (m.in. furosemid, amiodaron, diuretyki tiazydowe), pochodnych sulfonylomocznika, pochod-
nych fenotiazyny i wielu innych [1,35,35,39].
1.8. Magnetoledoterapia
W magnetoledoterapii wykorzystuje się synergistyczne oddziaływanie światła generowanego

przez wysokoenergetyczne diody LED oraz zmiennych pól magnetycznych o parametrach magneto-
stymulacji. W przeciwieństwie do magnetolaseroterapii w metodzie tej wykorzystuje się niekohe-
rentne źródła światła. Obecnie produkowane aplikatory pozwalają na emitowanie światła czerwonego
(R), promieniowania podczerwonego (IR) i jednoczesne stosowanie promieniowania optycznego
o długości fali z zakresu czerwieni i podczerwieni (RIR). Promieniowanie optyczne, podobnie jak
w magnetolaseroterapii, emitowane jest ze stałą częstotliwością równą 181,8 Hz. Mechanizmy działa-
nia magnetoledoterapii odwołują się do omówionych już wcześniej zjawisk na poziomie komórko-
wym, tj. efektów elektrodynamicznych i magnetomechanicznych oraz jonowego rezonansu cyklotro-
nowego [1,40].
19
Ryc. 4. Aplikator eliptyczny stosowany w magnetoledoterapii.
Magnetoledoterapia wykorzystywana jest w celu osiągnięcia efektu przeciwbólowego oraz

poprawy trofiki i pobudzenia regeneracji tkanek, m.in. w terapii stanów zapalnych skóry, oparzeń,
odleżyn oraz schorzeń i urazów układu kostno-stawowego [1,38,40]. Warto również zwrócić uwagę
na coraz szersze stosowanie tej metody w stomatologii, m.in. w leczeniu dysfunkcji stawu skroniowo-
-żuchwowego oraz zmian okołowierzchołkowych zębów o różnej etiologii [7,41,42].
Przeciwwskazania są takie, jak w przypadku magnetolaseroterapii, przy czym należy dodat-
kowo wspomnieć o niezdiagnozowanych zmianach na skórze pacjenta oraz ostrych stanach zapalnych
skóry i tkanek miękkich w miejscach poddawanych ekspozycji [1].
Piśmiennictwo
1. Pola magnetyczne i światło w medycynie i fizjoterapii. Red. A. Sieroń, G. Cieślar, A. Stanek. α-medica
press, Bielsko-Biała 2013.
2. Herman M.A., Kalestyński A., Widomski L. Podstawy fizyki dla kandydatów na wyższe uczelnie i studen-
tów. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.
3. Kochański J.W., Kochański M. Medycyna fizykalna. PHU Technomex, Gliwice 2009.
4. Ky T., Laget P., Guilbert J.M. Leczenie polem elektromagnetycznym. MedPharm, Wrocław 2009.
5. Atherton D.L., Schönbächler M. Measurements of reversible magnetization component. IEEE Trans. Magn.
1988; 24: 616–620.
6. Campbell W.H. Introduction to geomagnetic fields. Cambridge University Press, Cambridge 2003.
7. Zmienne pola magnetyczne w stomatologii i okulistyce. Red. K. Opalko, A. Sieroń. α-medica press, Biel-
sko-Biała 2009.
8. Jacobs J.A. Reversals of the Earth’s magnetic field. Cambridge University Press, Cambridge 1994.
9. Allahverdiyev A.R., Babayev E.S., Khalilov E.N., Gahramanova N.N. Possible space weather influence on
functional activity of the human brain. Proc. Space Weather Workshop: Looking Towards a European Space
Weather Programme. The Netherlands, Noordwijk 2001, 133–136.
10. Ganesan K., Gengadharan A.C., Balachandran C., Manohar B.M., Puvanakrishnan R. Low frequency pulsed
electromagnetic field – a viable alternative therapy for arthritis. Indian J. Exp. Biol. 2009; 47: 939–948.
11. Pasek J., Mucha R., Sieroń A. Magnetostimulation – a modern form of therapy for medicine and rehabilita-
tion. Fizjoterapia 2006; 14: 3–8.
12. Sieroń A. Magnetoterapia i magnetostymulacja. Podstawy cz. I. Acta Bio-Optica Inf. Med. Inż. Biomed.
1998; 4(1): 1–2.
13. Jędrzejewski P., Cieślik T., Sieroń A. Zastosowanie kliniczne wolnozmiennych pól magnetycznych –
– doświadczenia własne. Dent. Med. Probl. 2002; 39(2): 195–197.
14. Marcinkowska-Gapińska A., Nawrocka-Bogusz H. Analysis of the magnetic field influence on the
rheological properties of healthy persons blood. Biomed. Res. Int. 2013; 490410. doi: 10.1155/2013/490410.
15. Fizyka medyczna. Red. G. Pawlicki, T. Pałko, N. Golnik, B. Gwiazdowska, L. Królicki. Biocybernetyka
i Inżynieria Biomedyczna. Red. M. Nałęcz. T. 9. PAN. Akademicka Oficyna Wydawnicza Exit, Warszawa
2002.
20
16. Haddad J.B., Obolensky A.G., Shinnick P. The biologic effects and the therapeutic mechanism of action
of electric and electromagnetic field stimulation on bone and cartilage: new findings and a review of earlier
work. J. Altern. Complement Med. 2007; 13(5): 485–490.
17. Grosse C., Schwan H.P. Cellular membrane potentials induced by alternating fields. Biophys. J. 1992; 63:
1632–1642.
18. Lee S.K., Park S., Gimm Y.M., Kim Y.W. Extremely low frequency magnetic fields induce spermatogenic
germ cell apoptosis: possible mechanism. Biomed. Res. Int. 2014; 567183. doi: 10.1155/2014/567183.
19. Valentinuzzi M.E. Magnetotherapy, alternative medicines, Hippocratic oath. BioMedical Enginering
OnLine 2008; 7: 1. doi: 10.1186/1475-925X-7-1.
20. Shupak N.M. Therapeutic uses of pulsed magnetic-field exposure: A review. Radio Sci. Bull. 2003; 307:
9–32.
21. Poonam J. Magnetotherapy (all You wanted to know about). Sterling Publishers Private Limited, New Delhi 2007.
22. Sethi A.K., Murthi R.K. Bowl care and digestive disorders. V&S Publishers, New Delhi 2011.
23. Ueno S. Biological effects of magnetic and electromagnetic fields. Plenum Press, New York 1996.
24. Blanchard J.P., Blackman C.F. Clarification and application of an ion parametric resonance model for mag-
netic field interactions with biological systems. Bioelectromagnetics 1994; 15(3): 217–238.
25. Czajka A. Wolne rodniki tlenowe a mechanizmy obronne organizmu. Nowiny Lek. 2006; 75: 582–586.
26. Kalisz O., Wolski M., Gerkowicz M., Morawski A. Reaktywne formy tlenu (RTF) oraz ich rola w patoge-
nezie niektórych chorób. Ann. Univ. Mariae Curie Skłodowska [Med.] 2007; 62: 87–99.
27. Hansen N. Brain stimulation for combating Alzheimer's disease. Front. Neurol. 2014; 2(5): 80 doi:
10.3389/fneur.2014.00080.
28. Parks N.A. Concurrent application of TMS and near-infrared optical imaging: methodological considera-
tions and potential artifacts. Front. Hum. Neurosci. 2013; 7: 592. doi: 10.3389/fnhum.2013.00592.
29. Murakami T., Ugawa Y., Ziemann U. Utility of TMS to understand the neurobiology of speech. Front. Psy-
chol. 2013; 4: 446. doi: 10.3389/fpsyg.2013.00446.
30. Braeutigam S. Magnetoencephalography: fundamentals and established and emerging clinical applications
in radiology. ISRN Radiol 2013; 529463. doi: 10.5402/2013/529463.
31. Nevalainen P., Lauronen L., Pihko E. Development of human somatosensory cortical functions – what have
we learned from magnetoencephalography: a review. Front. Hum. Neurosci. 2014; 8: 158. doi:
10.3389/fnhum.2014.00158.
32. Foley E., Cerquiglini A., Cavanna A. et al. Magnetoencephalography in the study of epilepsy and con-
sciousness. Epilepsy Behav. 2014; 30: 38–42.
33. Stufflebeam S.M. Clinical magnetoencephalography for neurosurgery. Neurosurg. Clin. N. Am. 2011; 22:
153–167.
34. Kim H., Chung C.K., Hwang H. Magnetoencephalography in pediatric epilepsy. Korean J. Pediatr. 2013;
56: 431–438.
35. Pasek J., Misiak A., Mucha R., Pasek T., Sieroń A. Nowe możliwości w fizykoterapii – magnetolaserotera-
pia. Fizjoter. Pol. 2008; 8 (1): 1–10.
36. Pasek J., Pasek T., Sieroń A. Magnetolaseroterapia wspomagająca leczenie półpaśca. Opis przypadku. Bal-
neol. Pol. 2008; 50(3): 221–224.
37. Laseroterapia – skrypt dla studentów fizjoterapii. Red. K. Sieroń-Stołtny. Śląski Uniwersytet Medyczny
w Katowicach, Katowice 2013.
38. Pasek J., Cieślar G., Pasek T., Manierak A., Sieroń-Stołtny K., Sieroń A. Łączne stosowanie zmiennego
pola magnetycznego i światła niskoenergetycznego – nowe możliwości leczenia schorzeń dermatologicz-
nych? Demonstracja przypadków. Ann. Acad. Med. Siles. 2009; 63(3): 75–81.
39. Knapik K., Onik G., Sieroń-Stołtny K. Światło i leki – bezpieczne połączenie? VII Międzynarodowa Inter-
dyscyplinarna Konferencja Naukowo-Szkoleniowa „Majówka Młodej Fizjoterapii”. Wrocław 23–
–24.05.2014.
40. Pasek J., Pasek T., Manierak A., Sieroń A. Magnetoledoterapia w leczeniu martwiczego fragmentu kłykcia
bocznego kości udowej – opis przypadku. Chir. Kolana, Artroskopia, Traumatol. Sport. 2009; 6(1): 45–51.
41. Pasek J., Budziosz J., Pasek T., Sieroń A. Magnetoledoterapia w leczeniu klinicznych objawów dysfunkcji
stawu skroniowo-żuchwowego. Opis przypadku. Twój Prz. Stomatol. 2010; 10: 48–50.
42. Lietz-Kijak D., Opalko K., Kijak E. Magnetoledoterapia jako leczenie wspomagające przewlekłe zapalenie
tkanek okołowierzchołkowych zęba – doniesienia wstępne. Twój Prz. Stomatol. 2005; 9: 64–66.
21

Leczenie ZM Polem Mag

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Leczenie ZM Polem Mag

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach - Repozytorium Polska Platforma Medyczna

Repository of Medical University of Silesia Polish Platform of Medical Research

Leczenie zmiennym polem magnetycznym,

1. LECZENIE ZMIENNYM POLEM MAGNETYCZNYM

1.1. Podstawy fizyczne

Pola elektromagnetyczne, ze względu na zachodzące w czasie zmiany wartości parametrów fi-

1) dla przewodnika prostoliniowego:

1.1.2. Właściwości magnetyczne substancji

Zjawisko magnesowania wynika z faktu powstawania mikroprądów wewnątrz ciała, na które

1.1.4. Metody terapeutycznego wykorzystania zmiennych pól magnetycznych stosowane

Kryterium różnicującym metody wykorzystujące zmienne pola magnetyczne stosowane

1.2.1. Mechanizmy działania

Wśród biofizycznych mechanizmów oddziaływania zmiennych pól magnetycznych wymienia

1.2.2. Efekty biologiczne magnetoterapii

sowanie np. w przypadku leczenia owrzodzeń troficznych podudzi. W badaniach doświadczalnych

1.2.3. Wskazania i przeciwwskazania do stosowania magnetoterapii

Magnetoterapia może być z powodzeniem stosowana w wielu dziedzinach medycyny jako

Wśród mechanizmów działania magnetostymulacji na poziomie komórkowym można wska-

zać efekty elektrodynamiczny i magnetochemiczny oraz zjawisko jonowego rezonansu cyklotrono-

Tabela I. Częstotliwości jonowego rezonansu cyklotronowego dla indukcji magnetycznej B 0 = 50 μT oraz

Wartość częstotliwości (f0) w zależności od Wartość indukcji magnetycznej (B0)

1.3.2. Efekty biologiczne magnetostymulacji

Wśród efektów biologicznych wywołanych zmiennym polem magnetycznym o parametrach

oddziaływania magnetostymulacji są wazodilatacja, będąca skutkiem rozkurczu mięśniówki gładkiej

3) w układzie krążenia – uszkodzenie śródbłonka naczyniowego, które może prowadzić do rozwoju

1.3.3. Wskazania i przeciwwskazania do stosowania magnetostymulacji

Wskazaniem do stosowania magnetostymulacji są zespoły bólowe o różnej etiologii i lokali-

1.4. Zalecenia metodyczne dla magnetoterapii i magnetostymulacji

Przed rozpoczęciem ekspozycji na działanie zmiennego pola magnetycznego wskazane jest

Ryc. 1. Mechanizm obniżenia wartości ciśnienia tętniczego krwi pod wpływem

Ryc. 2. Aplikatory stosowane w magnetostymulacji – pierścień oraz poduszka.

1.5. Przezczaszkowa stymulacja magnetyczna

Przezczaszkowa stymulacja magnetyczna (transcranial magnetic stimulation – TMS) została

Mechanizm działania magnetoencefalografii (magnetoencephalography – MEG) opiera się na

Magnetolaseroterapia polega na symultanicznym stosowaniu w celach terapeutycznych dwóch

Ryc. 3. Aplikator stosowany w magnetolaseroterapii.

Magnetolaseroterapia jest nieinwazyjną metodą ukierunkowaną na odzyskanie homeostazy

topedii i traumatologii wskazaniem są uszkodzenia stawów i tkanek miękkich, choroba zwyrodnie-

W magnetoledoterapii wykorzystuje się synergistyczne oddziaływanie światła generowanego

Ryc. 4. Aplikator eliptyczny stosowany w magnetoledoterapii.

Magnetoledoterapia wykorzystywana jest w celu osiągnięcia efektu przeciwbólowego oraz

You might also like