ELEKTRİK MAKİNELERİ

II

ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

2022-2023 BAHAR DÖNEMİ

9. HAFTA

03/05/2023-04/05/2023

DR. ÖĞR. ÜYESİ AHMET KABUL

 ELEKTRİK MAKİNELERİ
II
ASENKRON MOTORLAR
SORU-1

2 − 𝑘𝑢𝑡𝑢𝑝𝑙𝑢, 50 𝐻𝑧 bir asenkron motor 2950 𝑑/𝑑𝑘 hızla dönerken 15 𝑘𝑊’lık bir
yükü beslemektedir.

a) Motorun kaymasını hesaplayınız.

b) Motorda endüklenen momenti hesaplayınız.

c) Motorda endüklenen tork iki katına çıkarsa motorun yeni çalışma hızını hesaplayınız.

d) Motorda endüklenen moment iki katına çıkarsa motorun yüke sağladığı güç değerini
hesaplayınız.

Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KABUL

 ELEKTRİK MAKİNELERİ
II
ASENKRON MOTORLAR
SORU-1

2 − 𝑘𝑢𝑡𝑢𝑝𝑙𝑢, 50 𝐻𝑧 bir asenkron motor 2950 𝑑/𝑑𝑘 hızla dönerken 15 𝑘𝑊’lık bir
yükü beslemektedir.

a) Motorun kaymasını hesaplayınız.

Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KABUL

 ELEKTRİK MAKİNELERİ
II
ASENKRON MOTORLAR
SORU-1

2 − 𝑘𝑢𝑡𝑢𝑝𝑙𝑢, 50 𝐻𝑧 bir asenkron motor 2950 𝑑/𝑑𝑘 hızla dönerken 15 𝑘𝑊’lık bir
yükü beslemektedir.

b) Motorda endüklenen momenti hesaplayınız.

Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KABUL

 ELEKTRİK MAKİNELERİ
II
ASENKRON MOTORLAR
SORU-1

2 − 𝑘𝑢𝑡𝑢𝑝𝑙𝑢, 50 𝐻𝑧 bir asenkron motor 2950 𝑑/𝑑𝑘 hızla dönerken 15 𝑘𝑊’lık bir
yükü beslemektedir.

c) Motorda endüklenen tork iki katına çıkarsa motorun yeni çalışma hızını hesaplayınız.

Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KABUL

 ELEKTRİK MAKİNELERİ
II
ASENKRON MOTORLAR
SORU-1

2 − 𝑘𝑢𝑡𝑢𝑝𝑙𝑢, 50 𝐻𝑧 bir asenkron motor 2950 𝑑/𝑑𝑘 hızla dönerken 15 𝑘𝑊’lık bir
yükü beslemektedir.

d) Motorda endüklenen moment iki katına çıkarsa motorun yüke sağladığı güç değerini
hesaplayınız.

Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KABUL

 ELEKTRİK MAKİNELERİ
II
ASENKRON MOTORLAR
MOMENT İFADELERİ

Chapman, J. S., ‘Electric Machinery Fundamentals’, 4th Edition, McGraw-Hill, p.

406. Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KABUL
 ELEKTRİK MAKİNELERİ
II
ASENKRON MOTORLAR
MOMENT İFADELERİ

𝑋𝑀
𝑉𝑇𝐻 = ∗ 𝑉∅
𝑅12 + (𝑋1 + 𝑋𝑀 )2

Chapman, J. S., ‘Electric Machinery Fundamentals’, 4th Edition, McGraw-Hill, p.

407. Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KABUL
 ELEKTRİK MAKİNELERİ
II
ASENKRON MOTORLAR
MOMENT İFADELERİ

𝑗𝑋𝑀 ∗ (𝑅1 + 𝑗𝑋1 )

𝑍𝑇𝐻 = ∗ 𝑉∅
𝑅1 + 𝑗(𝑋1 + 𝑋𝑀 )

Chapman, J. S., ‘Electric Machinery Fundamentals’, 4th Edition, McGraw-Hill, p.

407. Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KABUL
 ELEKTRİK MAKİNELERİ
II
ASENKRON MOTORLAR
MOMENT İFADELERİ

Chapman, J. S., ‘Electric Machinery Fundamentals’, 4th Edition, McGraw-Hill, p.

407. Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KABUL
 ELEKTRİK MAKİNELERİ
II
ASENKRON MOTORLAR
MOMENT İFADELERİ

𝑋𝑀 ≫ 𝑋1 ve 𝑋𝑀 ≫ 𝑅1

𝑋𝑀
𝑉𝑇𝐻 ≈ 𝑉∅ ∗
𝑋1 + 𝑋𝑀

Chapman, J. S., ‘Electric Machinery Fundamentals’, 4th Edition, McGraw-Hill, p.

407. Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KABUL
 ELEKTRİK MAKİNELERİ
II
ASENKRON MOTORLAR
MOMENT İFADELERİ

𝑍𝑇𝐻 = 𝑅𝑇𝐻 + 𝑗𝑋𝑇𝐻

𝑋𝑀
𝑅𝑇𝐻 ≈ 𝑅1 ( )2
𝑋1 + 𝑋𝑀

𝑋𝑇𝐻 ≈ 𝑋1

Chapman, J. S., ‘Electric Machinery Fundamentals’, 4th Edition, McGraw-Hill, p.

407. Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KABUL
 ELEKTRİK MAKİNELERİ
II
ASENKRON MOTORLAR
MOMENT İFADELERİ

𝑉𝑇𝐻
𝐼2 =
𝑍𝑇𝐻 + 𝑍2

𝑉𝑇𝐻
𝐼2 =
𝑅2
𝑅𝑇𝐻 + + 𝑗𝑋𝑇𝐻 + 𝑗𝑋2
𝑠

𝑉𝑇𝐻
𝐼2 =
𝑅2 2
(𝑅𝑇𝐻 + ) +(𝑋𝑇𝐻 + 𝑋2 )2
𝑠

Chapman, J. S., ‘Electric Machinery Fundamentals’, 4th Edition, McGraw-Hill, p.

407. Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KABUL
 ELEKTRİK MAKİNELERİ
II
ASENKRON MOTORLAR
MOMENT İFADELERİ
2
𝑅2
𝑃𝐻𝐵 = 3 ∗ 𝐼2 ∗
𝑠

2 𝑅2
3 ∗ 𝑉𝑇𝐻 ∗
𝑃𝐻𝐵 = 𝑠
𝑅2 2
(𝑅𝑇𝐻 + ) +(𝑋𝑇𝐻 + 𝑋2 )2
𝑠

𝑃𝐻𝐵
𝑇𝑒𝑛𝑑 =
𝑤𝑠

2 𝑅2
3 ∗ 𝑉𝑇𝐻 ∗
𝑇𝑒𝑛𝑑 = 𝑠
𝑅2 2
𝑤𝑠 [ 𝑅𝑇𝐻 + + (𝑋𝑇𝐻 + 𝑋2 )2 ]
𝑠
Chapman, J. S., ‘Electric Machinery Fundamentals’, 4th Edition, McGraw-Hill, p.
407. Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KABUL
 ELEKTRİK MAKİNELERİ
II
ASENKRON MOTORLARDA MOMENT
Kalkış Momenti (𝑴𝒂 )
Duran bir motoru harekete
geçirmek için gerekli olan moment.

Devrilme Momenti (𝑴𝒌 )

Motor milinden alınabilecek
maksimum moment.

Anma Momenti (𝑴𝒏 )

Motorun anma yükünde motor
milinden alınan moment.

Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KABUL

ELEKTRİK MAKİNELERİ
II
ASENKRON MOTORLARDA MOMENT
o 𝑀𝑘 ≥ 1,6𝑀𝑛

o 𝑀𝑎 = 1,5𝑀𝑛

o Motorun anma hızında moment

değeri anma momenti (𝑀𝑛 )’ne
eşit olacaktır.

o Motor yükü arttıkça motor hızı

düşecek ve motor milinden elde
edilecek moment artacaktır.

o Maksimum moment, devrilme

momentinde (𝑀𝑘 ) elde edilir.

Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KABUL

 ELEKTRİK MAKİNELERİ
II
ASENKRON MOTORLARDA ENDÜKLENEN MOMENT

https://www.mathworks.com/matlabcentral/fileexchange/52454-torque-speed-curve-of-induction-motor-in-matlab-code
Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KABUL
 ELEKTRİK MAKİNELERİ
II
ASENKRON MOTORLARDA MAKSİMUM MOMENT
o Asenkron motorlarda endüklenen moment;

𝑃𝐻𝐵
𝑇𝑒𝑛𝑑 =
𝑤𝑠

o Asenkron motorlarda endüklenen maksimum moment, hava boşluğundaki gücün

maksimum olmasına bağlıdır.

𝑅
o Hava boşluğunda endüklenen güç de 2 direncinde tüketilen güce eşit olduğuna
𝑠
göre; endüklenen maksimum moment, direnç üzerinde tüketilen gücün maksimum
olduğu durumdur.

Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KABUL

 ELEKTRİK MAKİNELERİ
II
ASENKRON MOTORLARDA MAKSİMUM MOMENT
𝑍𝑘𝑎𝑦𝑛𝑎𝑘 = 𝑅𝑇𝐻 + 𝑗𝑋𝑇𝐻 + 𝑗𝑋2

o Maksimum güç transferi;

𝑅2 2
= 𝑅𝑇𝐻 + (𝑋𝑇𝐻 + 𝑋2 )2
𝑠

𝑅2
𝑠𝑚𝑎𝑘𝑠 =
2
𝑅𝑇𝐻 + (𝑋𝑇𝐻 + 𝑋2 )2

o Maksimum kayma, rotor direnci ile doğru orantılıdır.

Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KABUL

 ELEKTRİK MAKİNELERİ
II
ASENKRON MOTORLARDA MAKSİMUM MOMENT
2
3 ∗ 𝑉𝑇𝐻
𝑇𝑚𝑎𝑘𝑠 =
2
2 ∗ 𝑤𝑠 ∗ [𝑅𝑇𝐻 + 𝑅𝑇𝐻 + (𝑋𝑇𝐻 + 𝑋2 )2 ]

o Maksimum momentin elde edildiği kayma rotor direncine bağlı iken, maksimum
moment değeri rotor direncinden bağımsızdır.

Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KABUL

 ELEKTRİK MAKİNELERİ
II
ASENKRON MAKİNENİN ÇALIŞMA BÖLGELERİ

XL
1
  tg ( )
Moment

Motor R

Fren Motor Generatör

Çalışma

Generatör

% Senkron Hız

Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KABUL

 ELEKTRİK MAKİNELERİ
II
ASENKRON MAKİNENİN ÇALIŞMA BÖLGELERİ

Rotor dönüş hızı

Senkron hız (𝒏𝒔 ) 𝒔 Çalışma modu
(𝒏𝒓 )
𝑛𝑠 𝑛𝑠 0 Boşta çalışma
𝑛𝑠 𝑛𝑟 <𝑛𝑠 0<𝑠<1 Motor çalışma
−𝑛𝑠 𝑛𝑟 >0 𝑠>1 Fren çalışma
𝑛𝑠 𝑛𝑟 >𝑛𝑠 𝑠<0 Generatör çalışma
𝑛𝑠 0 1 Kısa devre çalışma

Ali İhsan ÇANAKOĞLU, Ders Notları, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi. Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KABUL
 ELEKTRİK MAKİNELERİ
II
ASENKRON MOTORLAR
SORU-2
460 𝑉, 25 ℎ𝑝, 60 𝐻𝑧, 4 − 𝑘𝑢𝑡𝑢𝑝𝑙𝑢, 𝑌 − 𝑏𝑎ğ𝑙𝚤 rotoru sargılı bir asenkron motorun faz
başına empedans değerleri aşağıdaki gibidir.

𝑅1 = 0,641 Ω, 𝑅2 = 0,332 Ω, 𝑋1 = 1,106 Ω, 𝑋2 = 0,464 Ω, 𝑋𝑀 = 26,3 Ω

a) Motorun maksimum momentini hesaplayınız. Bu moment değerinin elde edildiği

kayma ve rotor hızını hesaplayınız.

b) Motorun kalkınma momentini hesaplayınız.

c) Rotor direnci iki katına çıkarılırsa, maksimum momentin elde edileceği hızı
hesaplayınız. Bu durumda asenkron motorun kalkınma momentini hesaplayınız.

Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KABUL

 ELEKTRİK MAKİNELERİ
II
ASENKRON MOTORLAR
SORU-2
460 𝑉, 25 ℎ𝑝, 60 𝐻𝑧, 4 − 𝑘𝑢𝑡𝑢𝑝𝑙𝑢, 𝑌 − 𝑏𝑎ğ𝑙𝚤 rotoru sargılı bir asenkron motorun faz
başına empedans değerleri aşağıdaki gibidir.

𝑅1 = 0,641 Ω, 𝑅2 = 0,332 Ω, 𝑋1 = 1,106 Ω, 𝑋2 = 0,464 Ω, 𝑋𝑀 = 26,3 Ω

a) Motorun maksimum momentini hesaplayınız. Bu moment değerinin elde edildiği

kayma ve rotor hızını hesaplayınız.

Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KABUL

 ELEKTRİK MAKİNELERİ
II
ASENKRON MOTORLAR
SORU-2
460 𝑉, 25 ℎ𝑝, 60 𝐻𝑧, 4 − 𝑘𝑢𝑡𝑢𝑝𝑙𝑢, 𝑌 − 𝑏𝑎ğ𝑙𝚤 rotoru sargılı bir asenkron motorun faz
başına empedans değerleri aşağıdaki gibidir.

𝑅1 = 0,641 Ω, 𝑅2 = 0,332 Ω, 𝑋1 = 1,106 Ω, 𝑋2 = 0,464 Ω, 𝑋𝑀 = 26,3 Ω

b) Motorun kalkınma momentini hesaplayınız.

Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KABUL

 ELEKTRİK MAKİNELERİ
II
ASENKRON MOTORLAR
SORU-2
460 𝑉, 25 ℎ𝑝, 60 𝐻𝑧, 4 − 𝑘𝑢𝑡𝑢𝑝𝑙𝑢, 𝑌 − 𝑏𝑎ğ𝑙𝚤 rotoru sargılı bir asenkron motorun faz
başına empedans değerleri aşağıdaki gibidir.

𝑅1 = 0,641 Ω, 𝑅2 = 0,332 Ω, 𝑋1 = 1,106 Ω, 𝑋2 = 0,464 Ω, 𝑋𝑀 = 26,3 Ω

c) Rotor direnci iki katına çıkarılırsa; maksimum momenti, maksimum momentin elde
edileceği hızı hesaplayınız. Bu durumda asenkron motorun kalkınma momentini
hesaplayınız.

Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KABUL

ELEKTRİK MAKİNELERİ
II

SORULAR???

Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KABUL

 ELEKTRİK MAKİNELERİ
II
KAYNAKLAR
o Çanakoğlu, A. İ. Ders Notları. Kütahya Dumlupınar Üniversitesi.

o Chapman, S. J., ‘Electric Machinery Fundamentals’, 4th Edition, McGraw Hill, 2005, p. 380-399.

o Kani, V. (2021). Torque speed curve of induction motor in matlab code Retrieved from
https://www.mathworks.com/matlabcentral/fileexchange/52454-torque-speed-curve-of-induction-motor-
in-matlab-code

Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KABUL