Karadeniz Teknik Üniversitesi

Mühendislik Fakültesi
Endüstri Mühendisliği Bölümü

İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI
end2012 ergonomi
TEMEL EĞİTİM PROGRAMI

ZARARLI MADDELER

Dr.-Mak.Müh. Kemal ÜÇÜNCÜ

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı
Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 Tanım

• İş ortamında sağlığa zararlı olabilen tüm katı, sıvı ve hava

içerisinde uçuşan maddelere zararlı madde denir.
• Çalışma ortamındaki zararlı maddeler; tozlar, gazlar, buharlar,
sisler, dumanlar ve radyasyondur.
• Gelişmiş teknolojiler tarafından kullanılan, üretilen ve depolanan
birçok malzemenin neden olduğu bu maddeler, çalışanların
organizmalarında yarattıkları kayıplarla işgücünü önemli ölçüde
azaltmaktadırlar.
• Zararlı maddelerin yol açtığı sorunlar ergonomik yaklaşımlarla
çözülmelidir

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 Tanım

• Zararlı maddeler
- Katı zararlı maddeler
- Sıvı zararlı maddeler
- Kirli hava
- Hava içindeki katı zararlılar
- Toz
- Duman
- Hava içindeki sıvı zararlılar
- Sis
- Hava içindeki gaz zararlılar
- Gaz
- Buhar

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 Tanım

• Kimyasal maddeler, ortamda katı, sıvı, gaz, buhar ve havada asılı

toz parçacıkları şeklinde bulunur ve insana solunum, deri teması
ve sindirim yoluyla etki ederler.
• Birçok maddenin tahriş edici, kanserojen, mutajenik (gen hasarları
yapıcı) veya teratojenik (doğum hasarları yapıcı) oldukları
bilinmektedir.
• Vücut bu tür kimyasal maddelere, mümkün olduğu kadar az
maruz kalmalıdır.
• Buharlaşma sıcaklıkları düşük olan maddeler düşük sıcaklıklarda
parlayıp patlayabilirler.
• Bunların taşınmaları, depolanmaları ve kullanılmaları
konularında özellikleri bilinmelidir.

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 Tanım

• İş ortamındaki zararlı maddelerin neden olduğu hastalıklar meslek

hastalıkları içerisinde önemli bir yer tutmakta; rahatsız edici
düzeyden başlayıp ölümcül hastalığa kadar artan düzeyde etkileri
olabilmektedir.
• Bu etkilerin en önemlileri kronik solunum sistemi hastalıklarıdır.
• Radyasyon da etki alanı giderek genişleyen zararlı
maddelerdendir.
• Radyasyona doktor denetiminde belli sınırlar içinde maruz
kalınması, radyasyon kaynağına olan uzaklığa dikkat edilmesi ve
koruyucu elbiseler giyilmesi gerekmektedir.

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 Tanım

• Kuru ve temiz bir hava içerisinde 0,5 mg/m3 toz bulunmaktadır.

İnsan sağlığı açısından izin verilen maksimum değeri ise 5
mg/m3’tür.
• Şehir içi hava incelendiğinde ortalama 1-5 mg/m3 toza rastlandığı
ifade edilmiştir.
Bazı zararlı maddelere ait MAK değerleri
MAK: Müsaade edilen
Azami Konsantrasyon

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 TOZLAR

• Çeşitli organik ve inorganik maddelerden aşınma, parçalanma,

öğütme ve yanma sonucu oluşan ve büyüklükleri 0,1 – 300
mikron arasında değişebilen, ayrıldıkları maddelerin özelliklerini
taşıyan maddelerin gaz ile karşıması haline toz denir.
• Tozlar, kimyasal ve biyolojik etkileri açısından, organik (bitki ve
hayvansal) ve inorganik (metaller, kimyasal bileşikler) olmak
üzere, iki gruba ayrılırlar.
 İçindeki parçacık çapına (d)
göre tozlar;
• Kaba tozlar; d > 50 μm
• İnce tozlar; d = 1-50 μm
• Çok ince tozlar; d < 1 μm

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 TOZLAR

• Solunan tozun katı parçacıklarının vücutta ayrıştığı organa göre

tozlar (solunan tozun parçacık çapına göre);
• Burun ve genizde ayrışan tozlar; d > 25 μm
• Trahe-borşlarda ayrışan tozlar; d = 10 – 25 μm
• Akciğer alveol bölgede ayrışan tozlar; d < 10 μm
• Akciğere kadar ulaşan tozların bir kısmı hastalığa yol açarken, bir
kısmı hastalık oluşturmaz.
• Parçacıkların kütlesi çaplarının üçüncü kuvvet ile değişir; parçacık
çapı, dolayısıyla kütlesi küçüldükçe hastalık oluşturma olasılığı
azalır.
• Bu nedenle, bazı uygulamalarda 0,5 μm’den küçük parçacıklar
dikkate alınmamaktadır.

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 TOZLAR

• İşyerinde tozluluk iki şekilde ifade edilebilir;

• Gravimetrik (ağırlıksal) birim; mg/m3
• Sayısal birim; tane/cm3
• Sayısal birim, sadece asbest tozları gibi lif yapısındaki tozlar için
kullanılır.
• İnce tozlar havada daha uzun süre asılı kalır ve bunların solunum
ile vücuda girişleri kolaylaşır; ancak, çökelme hızları çok yavaştır.
• Tozlar yer altı (maden, kömür) veya yer üstü (endüstriyel üretim)
çalışmalarda oluşur.
• Herhangi bir hastalığa yol açmayan tozlar inert toz olarak
adlandırılır. İnert tozların sınırı 8 mg/m3 veya 2000 parçacık/cm3
hava değerindedir.
Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı
Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 TOZLAR

Sağlığa Zararlılık Kriterleri

Tozun sağlığa zararlı etkileri açısından kullanılan kriterler ve sınır
değerleri aşağıda verilmiştir;
• Havadaki toz yoğunluğu; 10 mg/m3
• Tozun silis içeriği; 5 mg/m3
• Tozun tane boyutu; 0,5-5 μm
• Soluma süresi (h); > 3-4 yıl
• Kişisel hassasiyet; bünyesel yapı, beslenme, alışkanlıklar.
• Kanserojen maddeler için günlük 8 saat, haftada 5 gün 40 saatlik
çalışmada izin verilebilecek yıllık ortalama konsantrasyon
değerleri belirlenmiştir.

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 TOZLAR

Tozun Meslek Hastalığı Yapma Tehlikesi

• Tozların bir kısmı çökerek tabanda veya çevredeki makina,
malzeme ve araçların üzerlerinde birikir, bir kısmı ise havada asılı
(süspansiyon) halde kalır.
• İşyerinde çalışmakta olan işçiler soluk aldıklarında, çalışma yeri
atmosferinde asılı halde bulunan ve 60 𝜇𝑚’den küçük çaplı tozları
havayla birlikte solurlar.
• Toz, solunum sistemi ile akciğerlere yerleşerek ve kana karışarak
insanları olumsuz etkilemekte, meslek hastalıklarına sebep
olmaktadır.
• İş ortamındaki zararlılar olarak da nitelendirilen tozlara karşı insan
vücudunun doğal korunma mekanizmaları vardır.

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 TOZLAR

• Solunan tozun çok az bir kısmı akciğerlerde devamlı olarak

birikmektedir.
• Solunan hava içinde çapı 5 μm’den büyük boyutlu olan tozlar üst
solunum yollarındaki (burun, gırtlak, bronş vb.) kıllar ve kıkırdak
dokular tarafından tutulurlar, akciğerlere kadar ulaşamazlar.
• Ağızdan nefes almak, parçacıkların akciğere geçmesine
yardımcı olarak hastalık ihtimalini artırır.
• Alveollere kadar giden ve orada depolanan çok küçük (d<0,5 μm)
tozların bir kısmı zamanla solunum ve salgı gibi akciğerlerin kendi
kendini temizleme özelliği sayesinde dışarı atılır.
• Alveollere ulaşan tozlar burada akciğerin salgıladığı sıvılarla
eritilmeye çalışılır, yani vücut kendini korumaya çalışır.

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 TOZLAR

• Silis tozu gibi bazı tozlar ise eritilemez, alveol içinde yayılırlar ve
akciğerlerde fibrotik reaksiyon başlar.
• Tozlu ortamlarda 5-10 yıl gibi uzun süreler çalışan işçilerde bu
birikim zamanla artar ve bir süre sonra fibroz adı verilen ölü
hücreler oluşur.
• Solunumla akciğerlerdeki alveollere kadar ulaşan ve orada
birikerek pnömokonyoz toz hastalığını yapan tozların tane
büyüklükleri 0,5-5 μm arasındadır.
• İnsan sağlığına zararlı tozlar arasında kuvars tozu, asbest tozu,
kurşun tozu ve çimento tozu sayılabilir.
• Toza bağlı akciğer hastalığı nadiren 3 yıl ve genellikle 10 yıldan
fazla süreli etkilenmenin sonunda meydana gelir.

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 TOZLAR

• Tozun zararlı etkilerinden söz ederken sadece MAK değerleri

değil, zararlı maddelerin niteliği, tane büyüklüğü ve maruz kalınan
süreler de göz önüne alınmalıdır.
Bazı tozların oluşturduğu hastalıklar
Toz Hastalık
Silis tozu Silikoz
Kömür tozu Antrokoz
Demir tozu Sideroz
Alüminyum tozu Alüminos
Talk tozu Talkoz
Asbet tozu Asbestoz
Kalay tozu Stannoz
Pamuk ve tekstil tozu Bisinoz

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 TOZLAR

ETKİLERİNE GÖRE TOZ ÇEŞİTLERİ

Toz etkisi Toz içeriği
Fibrojenik tozlar Pamuk, talk, asbest
Silis, asbest, talk, alüminyum, kömür, demir, kalay, pamuk,
Fibrotik tozlar
tekstil, tahıl tozu
Kurşun, kadmiyum, mangan, arseniktrioksit, berilyum
Toksik tozlar
bileşikleri, DDT, fosforlu organik bileşikler, kurşun tozları
Asbest, berilyum, krom bileşikleri, kömür katranı ve
Kanserojen tozlar
tozları, nikel, kadmiyum, plastik tozları
Radyoaktif tozlar Uranyum, radyum, toryum
Patlayıcı tozlar Kömür, kükürt, tahıl, alüminyum tozları
Saman, ot, tahıl, küspe, pamuk, keten, kenevir, tütün,
Alerjik tozlar
ağaç tozları
Demir, magnezyum, kalsiyum, kömür, baryum, sülfat
Nötr tozlar
tozşarı
İnert tozlar
Karadeniz Teknik Üniversitesi
Kireç taşı, mermer, alçı taşı, tütün tozu İş Güvenliği Uzmanlığı
Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 TOZLAR

Tozun Patlama Riski

• Kömür, kükürt, alüminyum, tahıl tozları havada çok yoğun bir şekilde asılı
hale geçerek bulut oluşturdukları anda, o ortamda yeterli bir ısı kaynağı
da varsa patlayıcı gazlar gibi infilak ederek iş kazasına yol açabilirler.
 Patlama koşulları;
- Uygun boyuta (10-100 μm) ve uçucu madde içeriğine (>%12) sahip
kömür tozu
- Havada asılı hale geçen kömür tozlarının belli bir konsantrasyonu (50-
80 g/m3) aşması
- Yeterli oksijen (>%12)
- Tutuşturma kaynağının bir arada gerçekleşmesi.
• Ayrıca; un tozu (karbonhidrat 50 g/m3), şeker, puding, ince ağaç talaşı
da patlama riski taşıyan tozlardır.
• İşyerinde uygun havalandırma yapılmalı, tehlikeli çalışma (kaynak gibi)
yapılmamalıdır.
Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı
Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 GAZ VE BUHARLAR

 Boğucu gazlar
• Basit boğucu gazlar: Başında karbondioksit (CO2) gelir. Miktarın
artmasıyla, çalışanların yeterli oksijen gazını (O2) almalarını
engeller ve boğulma olayları görülür.
• Kimyasal boğucular: Önemlileri karbonmonoksit (CO) ve hidrojen
sülfür (H2S)’dür. CO, oksijen alımını engelleyerek boğulmaya, H2S
ise ayrıca zehirlenmeye de neden olur.
 İritan (tahriş edici) gazlar: Amonyak, fomaldehit, azotdioksit başlıca
iritan gazlarıdır. Azotdioksit zehirlenmeleri görülebilir.
 Sistemik zehirli gazlar: Benzen, cıva buharı, fosfor bileşikleri,
kurşun oksit buharı, kadmiyum bileşikleri, arsenikli hidrojen,
karbonsülfür buhar ve gazları sistemik zehir etkisi göstermektedir.
 Narkotik (uyuşturucu) buharlar: Benzol, alkoller ve halojenli
hidrokarbonlar başlıca uyuşturucu buharlardır.
Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı
Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 ÇÖZÜCÜLER

• Suyun çözücü özelliği endüstride kullanılan maddeleri çözmek için

yetersizdir. Bu sebeple organik sıvılar kullanılır. Bu sıvılara
endüstriyel çözücüler (solventler) denir. Bunlar, üretimde ilk
madde veya ara madde olarak kullanılır; örneğin, benzen, boya
üretiminde ilk adım olarak kullanılır.
• Çözücüler, primer ve allergen maddeler olarak iki grup altında
incelenir:
 Primer tahriş ediciler: Benzen bileşiklerinin deri ile teması
sonucu deride tahrişe bağlı olarak dermatit oluşur. Benzin, ligorin
ve kerosin buharları deriyi, gözleri ve burnu tahriş eder.
 Alergen tahriş ediciler: Çıplak elle çalışanların ellerinde çeşitli
dermatitler, solunum yollarında astıma benzer rahatsızlıklar ve
gözlerde ise konjonktivit (göz iltihabı) oluşturur. Bu rahatsızlıkların
derecesi bünyeden bünyeye göre değişir.

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 ÇÖZÜCÜLER

• Çözücüler aynı zamanda ateş alma ve patlama tehlikelerinin de

kaynağı olarak görülebilir.
• Zira, yanıcı sıvı olan solventler, küçük bir kıvılcım ile patlamaya
neden olabilir.
• Deriyle temas yoluyla insan sağlığına zarar veren solventlerden
bir kısmı (kurşun, anilin, tetraetil, siyanür vb.) öldürücüdür, bir
kısmı (sülfirikasit, nitrikasit) cildi tahriş eder, diğer bir kısmı ise
(alkol, kerozin vb.) derinin bakterilere karşı mukavemetini
(dermatosis) azaltır.

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 BİYOLOJİK FAKTÖRLER

• Biyolojik faktörler, çevrede bulunan mantar gibi çok küçük

mikroorganizmaların meydana getirdiği bulaşıcı meslek
hastalıklarına sebebiyet verir.
• Bazı iş kollarında çalışılan (mikrop taşıyan madde gibi ve
hayvanlarla; malta humması, takoz hastalığı, şarbon kene ateşi
vb. gibi) yere göre havada, suda ve toprakta (tetanos, parazit
hastalığı gibi) bazı hastalıklar ile karşılaşılır.
• Mantar hastalıkları deri yoluyla bulaşır.

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 KOKU

• Bir ortamda bulunan insan vücudundan yayılan kokuların yanı

sıra o ortamda içilen sigara, yenen yemek ile endüstride işlenen
malzemelerin kokuları birleşip farklı ve rahatsız edici kokular
oluşturabilir.
• Burada önemli olan nokta insan burnunun kokuya çok çabuk
alışmasıdır. Dolayısıyla söz konusu ortama dışarıdan gelen bir
kişi rahatlıkla kokuyu algılarken, ortam içerisinde bulunan bir kişi
kokuya alışmış olabilir.
• Bu nedenle, ortamı paylaşan kişilerin koku algılarına güvenilerek
karar alınamaz. Koku, teknik cihazlarla (detektör gibi) ölçülmelidir.

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 MESLEK HASTALIKLARINDA ALINACAK TEDBİRLER

• Meslek hastalıklarına karşı alınacak tedbirler üç grupta

incelenebilir: a) tıbbi tedbirler, b) çalışma çevresine ait tedbirler ve
c) işçiye ait tedbirler.
a) Tıbbi Tedbirler
- İşe giriş tıbbi kontrolleri: Bazı iş kollarında, özellikle tozlu
işyerlerinde işyeri hekimi, çalıştırmayı düşündüğü işçiyi tam bir
(klinik ve radyolojik) akciğer muayenesinden geçirmeli,
akciğerleri tozları temizlemeye (vücuttan atmaya) elverişli
olanlar bu işyerlerine kabul edilmelidir. İşe göre işçi
seçilmelidir.
- Periyodik tıbbi kontroller: İşin durumuna göre işçiler belirli
sürelerle tıbbi muayenelerden geçirilmeli ve bu süre altı ayı
geçirilmemelidir. Hastalık belirtileri meydana çıkmadan dahi bu
periyodik muayeneler ile çoğu meslek hastalığı daha
başlangıcında tespit edilebilir.
Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı
Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 MESLEK HASTALIKLARINDA ALINACAK TEDBİRLER

b) Çalışma Çerçevesine Ait Tedbirler

• Meslek hastalıklarına yol açacak maddelerin oluşumu
engellenebiliyorsa koruyucuya gerek kalmaz. Bunun yolu da
zararlı maddeleri kullanmamak veya değiştirmek gibi teknik
tedbirlerin alınmasıdır.
• Kullanılan zararlı maddelerin değiştirilmesi: İşyerinde
kullanılan zararlı maddeler zararsız veya daha az zararlı
maddeler ile ikame (örneğin, bileme işlerinde kumtaşı yerine korut
gibi sentetik bileme taşları kullanılabilir) edilmelidir.
• Kapalı çalışma yöntemi: Zararlı maddelerin kullanıldığı
imalathanelerde üretimin işçiyle direkt temas halinde olmadan
kapalı kaplar veya odalar içinde yapılması için gerekli teknik
gelişmelerden faydalanılmalıdır (döküm temizlemede kum
püskürtmenin küçük odalarda yapılması).
Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı
Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 MESLEK HASTALIKLARINDA ALINACAK TEDBİRLER

• İşçilerin fazla solumasının önlenmesi: İşyerinde mekanizasyon

ve otomasyonla kas çalışmalarının azaltılması ve dolaysıyla fazla
solumanın önüne geçilmesi sağlanmalıdır.
• Ara odacıklar: Tozun meydana geldiği kısımlar ile tozsuz kısımlar
arasında hava basıncı oldukça yüksek olan ara odacıklar
yerleştirilerek, tozsuz ortama tozların geçmesi önlenmelidir.
• Ayırma: Meslek hastalığı oluşturulabilecek maddelerle çalışılan
yerler kesinlikle diğer bölümlerden ayrı tutulmalı, bu maddelerin
kaynakları izole edilmelidir. Bu tip yerlerde giyinilen özel giysisi ve
araçların işyerinden çıkarken çıkarılması gerekir.
• Nemli çalışma yöntemleri: Toz meydana gelen sürelerde
basınçlı veya basınçsız su kullanmak. Parçalandığında tozlanan
malzemelerin önceden ıslatılması toz oluşumunu önler.

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 MESLEK HASTALIKLARINDA ALINACAK TEDBİRLER

• Havalandırma: Havalandırma ile karbondioksit (CO2) oranın

%0.10’u aşmaması ve oksijen (CO2) oranının da %17’nin altına
düşmemesi sağlanır. Yapılan işe göre lokal veya genel
havalandırma yapılmalıdır.
• Lokal veya yerel havalandırma belirli bir bölgenin
havalandırılması, genel havalandırma ise işyerinin tamamen ve
sürekli havalandırılmasıdır.

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 MESLEK HASTALIKLARINDA ALINACAK TEDBİRLER

• Sürekli temizlik ve bakım: İşyerleri temiz tutulmalı,

havalandırılmalı ve makinaların periyodik bakımı yapılmalıdır.
• Üretim planlaması: Çalışma saatleri iyi düzenlenerek zararlı
maddelerle temas edenlerin çalışma süreleri kısa tutulmalıdır.
• Çalışma ortamı ölçümleri: İşyeri ortamında biyolojik (kan ve
idrar vb.) ve çevresel (gürültü, zararlı toz ve gaz) ölçümler
yapılmalıdır.

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 MESLEK HASTALIKLARINDA ALINACAK TEDBİRLER

c) İşçiye Ait Tedbirler

• Meslek hastalığının önlenmesinde, vücuda giriş yolunu
kapatmaya yönelik kişisel önlemlerin alınması gerekir. Bazen
kullanma zahmetinden dolayı işçiler korunma araçlarını
kullanmayı ihmal ederler.
• İşgörenler çalışma koşullarının gerektirdiği kişisel koruyucu
donanımları kullanmalıdır.
• Bunun için, işyerlerinde kullanılan maddelerin zararları işçilere
anlatılmalı, hangi şartların zararlı olduğu, kişisel koruyucu
donanımların gerekliliği ve ne gibi tedbirler alınması gerektiği
konularında seminerler verilmelidir. Ayrıca işyerlerinde işle ilgili
uyarıcı levha ve broşürler asılmalıdır.

• Çalışanların periyodik olarak sağlık muayenelerinden geçirilmesi

gibi önemler alınması gerekmektedir.
Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı
Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 RADYASYON

• Latince: Radyasyon, Türkçe: Işıma.

• Atomlardan, güneşten ve diğer yıldızlardan dalga biçiminde veya
parçacık biçiminde yayılan enerjiye radyasyon enerjisi denir.
• Enerjinin elektromanyetik veya parçacık modeliyle taşınması
radyasyon olarak tanımlanır.
• Radyasyon kaynakları:
X-ışınları, ışık ışınları, ısı,
radyoaktif maddelerin
saldığı ışınlar ve evrenden
gelen kozmik ışınlar ile
mikro dalgalar ve radyo
dalgalarının hepsi birer
radyasyon kaynağıdır.

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 RADYASYON

• Radyasyon denetimi TAEK tarafından yapılmaktadır.

• Radyasyon parçacık veya dalganın boşluktaki hızı: 300000 km/s.
• Parçacık biçiminde yayılan radyasyon, radyoaktif maddelerin
saldığı alfa ve beta ışınları ile yıldızlardan savrulan kozmik
ışınlardır.
• Dalga biçiminde yayılan radyasyon, gama ışınları, X-ışınları,
morötesi (ultraviyole) ışınlar, görünür ışık, kızılötesi (enfraruj)
ışınlar, radarlarda kullanılan mikrodalgalar ve radyo dalgaları
elektromanyetik radyasyon biçimleridir.
• Görünür ışık gözle görülür, uzun dalga boylu kızılötesi radyasyon
enerjileri ise ısı olarak algılanır.

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 RADYASYON

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 RADYASYON

 İyonize Özelliğine Göre Radyasyon İkiye Ayrılır:

a) İyonlaştırıcı (iyonize eden, iyonize) ışınlar: Atomlardan
elektron sökebilen ve iyon çiftleri oluşturan ışınlar.
• Parçacık (alfa, beta, nötron ve proton, kozmik ışınlar)
• Dalga (gama ve X-ışınları)
b) İyonlaştırıcı olmayan (iyonize etmeyen, non-iyonize) ışınlar:
Atomlardan elektron sökemez, insan hücre yapısını bozar;
morötesi (ultraviyole) ışınlar, görünür ışık, kızılötesi (infrared)
ışınlar, kısa dalga ışınlar, mikro dalgalar, televizyon dalgaları,
radyo dalgaları.

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 RADYASYON

Dalga Boyuna Göre Işınlar İkiye Ayrılır:

a) Kısa dalga boylu ışınlar (Ultraviole = Morötesi): Kısa dalga
boylu olan ışınların deri ve gözde tahriş edici etkisi
vardır.Gözlerde yanma, kaşıntı, sulanma, ağrı meydana gelir
(kaynakçılıkta gözlük kullanmadan kaynak yapılması gibi), X ve
gama ışınları ise bazı kanserlere ve genetik bozukluklara yol açar.
b) Uzun dalga boylu ışınlar (İnfrared = Kızılötesi): Uzun dalga
boylu radyasyonun ise sıcaklık arttırıcı etkisi vardır; bu durum bazı
bozuklar oluşturur. Katarakt, hematolojik hastalıklar, kalıtsal
etkiler, cilt kanserleri, mide bulantısı, iştahsızlık, kusma, saç
dökülmesi ortaya çıkar.

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 RADYASYON

Kaynağına Göre Radyasyon İkiye Ayrılır:

a) Doğal radyasyon; kozmik ışınlar, topraktan yayılan radon
ışımaları, toprakta, suda ve yiyeceklerde olabilecek doğal
radyoaktif maddeler.
b) Yapay radyasyon ise, insan eliyle oluşturulan veya kullanılan
araç ve gereçlerden alınan radyasyondur. İnsanlar, doğal kaynaklı
radyasyona çok daha fazla maruz kalırlar.
• Standartlara göre, tek bir kaynaktan ya da bölgeden alınabilecek
doz, yılda 15 miliremdir. Göğüs filminde 10 milirem, doğal
radyasyonda 350 milirem/yıl.

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 RADYASYON

Radyasyon ve Etkileri
Alfa ışınları: Helyum atomunun pozitif yüklü çekirdeğidir. Ağır
parçacıklar olup çok uzağa gidemezler. Çevreden gelebilecek alfa
ışınları önemli bir tehlike oluşturmazlar. Kaynağından çıktıklarında
hücreler üzerinde çok zararlı etkiye sahiptirler. Soluma veya yutma
durumu zararlıdırlar.
Beta ışınları: Pozitif ve negatif yüklü hızlı elektronlardır. Madde içine
fazla nüfuz etmezler. Bu ışınlar, cilt üzerinde yanık etkisi meydana
getirirler ve kas içine birkaç mm mesafeye kadar etki ederler. Beta
ışınlarının yutulması ve solunması tehlikeli olur.
Nötron ışınları: Atom çekirdeğinde bulunan yüksüz parçacıklar olup
nükleer çekirdek bölünmesi ve reaksiyonları sırasında meydana
gelirler. Radyasyon vücuda yüksek dozda girdiğinde insan sağlığı
için zararlıdır. Derine işleyen ışınlar ise en tehlikeli olanlarıdır
Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı
Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 RADYASYON

Nötron ışınları, oldukça tehlikelidir. Vücudun derinliklerine girebilirler.

Doku hücrelerinin otom çekirdekleri içerisine nüfuz edebilirler. Bu
nedenle dokulara zarar verirler.
Proton ışınları: Atom çekirdeğinde bulunan ve pozitif elektron yüklü
partiküllerdir. Vücudun derinliklerine girebilir ve dokulara hafif derecede
nüfuz edebilir. Bu nedenle vücuda zararlıdır.
Görünür ışınlar: Görünür ışınların dalga boyu 400 nm’nin altında olan
mor ışıktan yaklaşık 740 nm dalga boyundaki kırmızı ışığa kadar uzanır.
Güneş ışığında bulunduğu gibi yapay olarak da elde edilir.
Gama Işınları: Uzaydan gelen ve çok hızlı, temel parçacıklardan
oluşan kozmik ışınlardan sonra en kısa dalga boyundaki radyasyonlar
gama ışınlarıdır. Dalga boyları 0,0001 nm-0,001 nm arasındadır.
Canlılar için zararlıdır. Tıpta kanserli hücreleri yok etmede, araç ve
gereçlerin mikroplardan arındırılması gibi yararlı işlerde de kullanılır.

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 RADYASYON

X-ışınları: Röntgen cihazlarında meydana gelen ışınlardır. Dalga

boyları (0.001-100 nm) gama ışınlarının dalga boylarından 100 kat
daha büyüktür. X-ışınları, vücuda derinlemesine kolayca girebilir ve
dokulara nüfuz ederek tahrip edici etki gösterir. Tıpta iç organların ve
kemik yapının izlenmesinde kullanılır.
Morötesi (UV) ışınları: Güneş ışını içerisinde bulunduğu gibi yapay
olarak da meydana getirilebilir. Dalga boyları 1-1000 nm arasındadır.
Derinin yüzey hücreleri ve gözün kornea tabakası üzerine etki yapar.
Gözlerde ise, göz sulanması, ağrı, konjuktivit, iritis, kornea ülseri gibi
hastalıklara yol açabilir.
Kızılötesi (IR): Yapay olarak (kaynak gibi) elde edilebildiği gibi
güneş ışınlarının içinde de bulunur. Dalga boyları 740-100.000 nm.
Vücuda kolayca girer, aşırı ısı verir ve fiziki gerginlik meydana getirir.
Deri yanıkları, katarakt gibi bazı göz hastalıkları meydana gelebilir.
Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı
Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 RADYASYON

Radyo dalgaları: Kızılötesi ışınların ötesindeki bölgede, dalga

boyları daha uzun olan bütün radyo dalgaları yer alır. Dalga boyları
birkaç milimetreden 1 km’ye kadar uzanır. Radar sistemlerinde 3-25
cm arasındaki mikrodalgalardan yararlanılır. Mikro dalga fırınlarda
ışınların dalga boyları genellikle 12 cm dolayındadır. Televizyon
yayınlarında ise, 1 km ya da daha uzun olan radyo dalgaları
kullanılır.

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 RADYASYON

İyonizan Radyasyonun Tıbbi Etkileri

• Dışarıdan gelebilecek ışınların zararları, ışının cinsine, enerji
miktarına ve etkiye maruz kalan yere bağlı olarak değişir.
• Canlılığın azalmasına, halsizliğe, baş ağrısına, anemi ve lösemiye
yol açarlar.
1. Moleküler/hücresel düzeyde etki (DNA zincirinde kırılmalar),
2. Doku/sistem düzeyinde etki (deri, troid ve kan yapıcı
organlarda olumsuz etkiler),
3. Genetik (kalıtımsal) etkiler (üreme kromozomlarında hasar
oluşumu).

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 RADYASYON

Non-İyonize Radyasyonun Tıbbi Etkileri

• İnsan vucuduna nufuz eden radyo dalgaları, mikro dalgalar ve
altındaki ışınlar, hücre kimyalarını bozarak insan vücuduna zarar
verir.
• Ayrıca kalıcı işitme bozuklukları, hafıza kaybı, beyin tümörü riski,
kan-beyin bariyerinin zedelenmesi, bağışıklık sistemi hasarları,
sinir sistemi bozuklukları, kısırlık ve düşük yapma riskinde artış,
genetik yapının bozulması, çeşitli kanserler, hipertansiyon ve
kusurlu embriyo gelişimi de oluşabilecek olumsuzluklardan
sayılmaktadır.

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 RADYASYON

Radyasyondan Korunma
1. Vücuda giren bir radyoaktif madde, vücutta bulunduğu süre
boyunca ışınlama yapar. Bu nedenle, iç radyasyon tehlikesinden
korunmak için, ortamın, giysilerin ve cildin radyoaktif madde ile
bulaşmasını, radyoaktif maddenin yiyecek ve solunum yoluyla
vücuda girmesini önleyici önlemler alınmalıdır (örneğin, özel
solunum cihazları, tam yüz maske ve filtreleri, koruyucu elbiseler
kullanmak, kirlenen bölgedeki gıda ve suların tüketilmemesi).
2. Dış radyasyona karşı korunma yöntemleri;
a) Zaman: Radyasyon dozu miktarı radyasyon kaynağının
yanında geçirilecek süre ile orantılı olarak artar; kaynak
yakınında kısa süre kalınmalıdır.
b) Uzaklık: Noktasal kaynaklardan yayılan radyasyon şiddeti
kaynaktan olan uzaklığın karesiyle azaldığından, uzaklık iyi bir
korunma aracıdır.
Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı
Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 RADYASYON

c) Zırhlama: Radyasyon kaynağı ile kişi arasına uygun

özelliklerde koruyucu engel konularak etkin koruma sağlanır:
toprak, beton, çelik, kurşun gibi yüksek koruyuculuğu olan
malzemeler.

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 RADYASYON

3. Cep telefonlarını kısa süreli ve kulaklıkla kullanmak, hayati

organlardan (kalp, beyin vb.) uzak tutmak, uzun süre kalınan
yerde telefonu vücuttan uzak bulundurmak, kapalı ve dar yerlerde
konuşma yapmamak gerekir.
4. Elektromanyetik alanın sürekli yayıldığı, taşıdıkları yüksek gerilim
nedeniyle oluşturdukları elektrik hatlarının geçtiği yerler
denetlenerek bu bölgelerde yerleşim alanı bulunmaması
sağlanmalı, mümkünse bu hatlar, toprak altına alınmalıdır. Bu
hatlar altında yaşayan insanlar varsa kontrol altına alınmalıdır.

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 EK BİLGİ

• Güvenlik önlemleri: Mühendislik önlemleri öncelik olmalı;

1. Uygun işaretleme
a) Sınıf 2 ve daha üzerinde
2. Uygun göz koruması
a) Sınıf 3 ten itibaren kullanılmalı
3. Cilt koruması
a) Kıyafetler (sınıf 4 için yanmaz olmalı)
b) Eldivenler (sık dokuma ve opak olmalı)
c) Koruyucu kremler kullanılmalı
4. Bariyerler
5. Havalandırma (zorlu emiş…)
6. Diğerleri

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 EK BİLGİ

• Işına maruz kalınan işlerde, çalışanın özel kuruluşlar tarafından

sürekli denetlenmesi ve hastalık halinde bu denetimin
sonuçlarından yararlanılması gerekir.

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 EK BİLGİ

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 EK BİLGİ

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 EK BİLGİ

Gaz ve buharlar Zararlı Etkileri

Benzen Baş ağrısı, halsizlik, kan kanseri
Cıva Baş ağrısı, yorgunuk, diş etlerinde kanama,
psikolojik bozukluklar, titreme
Fosfor ve bileşikleri Karaciğerde harabiyet, kansızlık, kemik iltihabı, vb.
(Beyaz fosfor)
Kurşun Zehirlenme, felç etkisi
Kadmiyum bileşikleri Zehirlenme
Arsenikli hidrojen Kanda zehirenme ve beyin hasarı

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 EK BİLGİ

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 EK BİLGİ

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 EK BİLGİ

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 EK BİLGİ

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 EK BİLGİ

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 EK BİLGİ

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 EK BİLGİ

Radyasyon (İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü)

Madde 80- Enfraruj ışınlar saçan işler ile yapılan çalışmalarda, bu ışınların
zararlı etkilerinden korunmak için aşağıdaki tedbirler alınacaktır:
1) Enfraruj ışınlar saçan kaynaklar, bu ışınları geçirmeyen ekranlarla tecrit
veya otomatik kapaklarla teçhiz edilecektir.
2) Enfraruj ışınlar saçan işlerde çalışan işçilere, bu ışınları geçirmeyen
gözlükler ile diğer uygun kişisel korunma araçları verilecektir.
3) Enfraruj ışınlar saçan işlerde çalışacak işçilerin, işe alınırken genel sağlık
muayeneleri yapılacak, özellikle görme durumu ve derecesi tayin olunacak
ve gözle ilgili bir hastalığı olanlar, bu işlere alınmayacaklardır.
4) Enfraruj ışınlar saçan işlerde çalışan işçilerin, periyodik olarak, genel
sağlık muayeneleri ve özellikle göz muayeneleri yapılacak, gözle ilgili bir
hastalığı ve arızası görülenler, çalıştıkları işlerden ayrılacaklar, kontrol ve
tedavi altına alınacaklardır.

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 EK BİLGİ

Madde 83- Tabii veya suni radyoaktif ve radyoinizan maddeler veya diğer
korpüsküler (parçacıklı) emanasyon (ışın yayımı) kaynakları ile yapılan
çalışmalarda aşağıdaki tedbirler alınacaktır:
1. Her çalışma için, gerekli radyoaktif maddenin zararlı en az miktarı
kullanılacaktır.
2. Kaynak ile işçiler arasında, uygun bir aralık bulunacaktır.
3. İşçilerin, kaynak yakınında mümkün olduğu kadar kısa süre kalmaları
sağlanacaktır.
4. Kaynak ile işçiler arasında uygun koruyucu bir paravan konulacaktır. Bu
paravanlar, gama ve X ışınları için, kurşun, beton ve benzeri, beta
ışınları ve nötronlar için plastik ve benzeri malzemeden yapılmış
olacaktır.
5. İşçilerin ne miktarda radyasyon aldıkları özel cihazlarla ölçülecek ve
bunlar en geç ayda bir defa değerlendirilecektir. Alınan radyasyon, izin
verilen dozun üstünde bulunduğu hallerde, işçi bir süre için bu işten
uzaklaştırılacak, yıllık total doz korunacaktır.
Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı
Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 EK BİLGİ

6. İş yerinde uygun aspirasyon sistemi kurulacak, boşaltılan havanın

radyasyon yönünden süzülmesi sağlanacak, temizlik sırasında, özel
maskeler kullanılacaktır. İş yeri ve işçinin temizliğine dikkat edilecek,
radyoaktif atıklar, usulüne uygun bir şekilde yok edilecektir.
7. Taşınabilen radyoaktif malzemeler uygun ve özel kutularda
bulundurulacaktır.
8. Tabii veya suni radyoaktif ve radyoinizan maddeler veya diğer
korpüsküler emanasyon kaynakları ile çalışacak işçilerin, işe alınırken
genel sağlık muayeneleri yapılacak ve özellikle sinir, kan ve kan yapıcı
sistemi incelenecek, sinir ve kan hastalıkları ile ilgili bozuklukları
görülenler, bu işlere alınmayacaklardır.
9. Tabii veya suni radyoaktif ve radyoinizan maddeler veya diğer
korpüsküler emanasyon kaynakları ile çalışan işçilerin, periyodik olarak
genel sağlık muayeneleri yapılacak ve özellikle sinir ve kan hastalıkları
ile ilgili bozuklukları görülenler, çalıştıkları işlerden ayrılacaklar, kontrol
ve tedavi altına alınacaklardır.

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
 EK BİLGİ

Kabul Edilebilir Sınır Tanımları

• Müsaade Edilebilen Azami Konsantrasyon (MAK) değerinin
altındaki değerler (Maksimum Allowable Concentrations = MAC):
cm3/m3 veya mg/m3.
• Eşik sınır değerler (ESD) (Threshold Limit Values; TLV): Bir işçinin
maruz kalabileceği ve kendisi için tehlikeli olmayan azami kirletici
dozu.
• Zaman Ağırlıklı Ortalama (ZAO) (Time Weighted Average; TWA):
En az 8 saat ve olağan çalışma koşullarında, işçinin maruz kaldığı
toz konsantrasyonunu ifade eder.
• Kısa Süreli Maruziyet Sınır Değerleri (KSMD) (Short Term
Exposure Limits; STEL): Başka bir süre belirtilmedikçe,15 dakikalık
sürede maruz kalınan ve aşılmaması gereken limit değer.

Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı

Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı
Karadeniz Teknik Üniversitesi İş Güvenliği Uzmanlığı
Uzaktan Eğitim
Karadeniz Uygulama
Teknik ve Araştırma Merkezi
Üniversitesi Temel Eğitim Programı