Subscribe to DeepL Pro to translate larger documents.

Visit www.DeepL.com/pro for more information.

IŞLENMEMIŞ ÇAKIL YOL TABANLARININ BITÜM EMÜLSIYONU ILE

EMPRENYE EDILMESI

A. JANATI IDRISSI
DRCR'de DEESR Başkanı

GİRİŞ

İşlenmemiş çakıl, özellikleri 1983 yılında Karayolları ve Karayolu Trafiği Müdürlüğü (DRCR)
tarafından yayınlanan olağan yol çalışmaları için geçerli ortak şartnamelerin 5 numaralı
kitabının 5 numaralı fasikülünde belirtilen akışkanlaştırılmış bitüm 0/1 (cut-back 0/1) ile
emprenye edilir. 1ier bitüm kalite kontrolü LPEE tarafından Mohammedia'daki SAMIR'de
gerçekleştirilmektedir. Bir 2éme kontrol, işin yürütüldüğü seviyedeki bir laboratuvar tarafından
gerçekleştirilir.
2002'nin sonlarına doğru SAMIR rafinerisini harap eden felaketin ardından DRCR, 21 Ocak
2003 tarih ve 214.22/40900/3774/2003 sayılı genelgeyle DRE/DPE'yi GNT temel
tabakalarının emprenye edilmesi için bitüm emülsiyonu kullanmaya davet etmiştir.
Ayrıca, GNT alt temellerinin CB 0/1 ile emprenye edilmesi Ģu anda teknik, ekonomik ve
çevresel sorunlar ortaya çıkarmaktadır. Bu nedenle, hem ulusal ekonominin çıkarları hem
de üstyapı tekniklerindeki ilerlemenin izlenmesi açısından, CB 0/1'in yerine GNT temel
tabakalarının emprenye edilmesi için bitüm emülsiyonunun kullanılmasının yararlı olacağı
düşünülmektedir.

I - GÜNCEL UYGULAMA
Emprenye edilecek alt tabaka, sürekli tane boyutuna sahip işlenmemiş çakıldan oluşur:
ANG: saf kırma taştan yapılmış 0/31,5 tane boyutuna sahip işlenmemiş çakıl veya %100'e
eşit bir kırma indeksi ve ölçülemeyen temizlik.
GNB: Kırma indeksi %35'e eşit veya daha büyük olan ve ölçülemeyen temizliğe s a h i p
işlenmemiş 0/31,5 dereceli çakıl.
CNG: 0/31.5 veya 0/40 derecelendirmesine sahip, kırılma indeksi %30'dan büyük ve
plastisite indeksi kurak olmayan bölgelerde <6 ve kurak bölgelerde <8 olan işlenmemiş
çakıl.
CND: işlenmemiş, 0/31,5 veya 0/40 (nadiren sathi kaplamalı yollarda temel tabakası olarak
kullanılır) dereceli ve kurak olmayan bölgelerde plastisite indeksi <6 ve kurak bölgelerde <8
olan kırılmamış çakıl.
Alt tabanın 0/1 CB GNT ile yüzey işlemi aşağıdaki aşamalarda gerçekleştirilir:
- GNT'nin OPM'nin minimum %98'i kompaktlığa kadar sıkıştırılması
- CB 0/1'in ortalama 1,3 kg/m dozaj ile serpilmesi2
- Pirinç 4/6 ila 0/6 taneleri ile emprenye edilmiş tabanın ortalama 5 l/m dozajda
kumlanması2 .
- Hafif yer değiştirme.
Bu emprenye işleminin amacı :
 - GNT temel tabakasının üst kısmının, cut-back'in temel tabakasının kanallarına
mümkün olduğunca derinlemesine nüfuz ettirilerek su geçirmez hale getirilmesi
- yüzey parkuru ile bir bağlantı sağlar.
Temel tabakası tamamlandıktan hemen sonra, arayüzü trafiğin neden olduğu teğetsel
kuvvetlerden korumak ve bitmiş GNT temel tabakasının bozulmasını önlemek için
uygulanır.

II - CB/01 İLE EMPRENYE EDİLMESİNDEN KAYNAKLANAN SORUNLAR:

GNT bazlarının CB 0/1 ile emprenye edilmesi üç tür sorun ortaya çıkarır:
1 - Teknik sorunlar :
Hem kullanılan malzemeler hem de serilme şekilleri açısından GNT temel tabakalarının
kalitesindeki gelişmeler, hidrokarbon bağlayıcının penetrasyonunun, ne kadar akışkan
olursa olsun, temel tabakasının kapalı yapısı (yüksek kompaktlık ve düşük gözeneklilik)
nedeniyle engellendiği anlamına gelir. Bu koşullar altında, emprenye işlemi temel tabakanın
basit bir işlemine dönüşür. Hatta, tabakalar arasında kayma ve sonuç olarak yırtılma ve
kanama olgusunun ortaya çıkmasına neden olan aşırı bağlayıcı filmlerin oluşmasının bir
sonucu olarak olumsuz etkileri bile olabilir.
Buna ek olarak, eğrilerde karşılaşılan ve CB 0/1 ile emprenye edilen bölümler genellikle en
dik eğim yönünde akan heterojen bağlayıcı dozajları ile karakterize edilir. Sonuç olarak,
eğrinin üst kısmı bağlayıcı ile yetersiz dozlanırken, alt kısmı aşırı dozlanır ve bu da
kanamayı teşvik eden bir bağlayıcı birikimine yol açar.
2- E k o n o m i k sorunlar
Fas'ta GNT'nin temel tabakası ortalama 1.3 kg/m dozajında CB 0/1 ile emprenye
edilmektedir2 . Bu teknik oldukça pahalıdır çünkü bir yandan Fas önemli bir petrol
ithalatçısıdır ve diğer yandan 0/1 cut-back, akışkanlaştırılmış bitümden iki kat daha pahalı
olan ve yalnızca saf bitümü akışkanlaştırmak için kullanılan yaklaşık %40 parafin içerir. Bu
parafin uygulamadan sonra hızla buharlaşır ve bağlayıcının sadece %60'ı kaplamada kalır,
yani 0,8 kg/m dozajında2 . Buna ek olarak, CB 0/1 minimum 125°C sıcaklıkta
uygulanmalıdır, bu da yüksek enerji maliyeti anlamına gelmektedir.
Bir ton CB 0/1 tedarik etmenin ortalama maliyeti vergi hariç yaklaşık 5,000 dh'dir. Dökülen
CB 0/1 miktarının gerçek değeri 6,5 dh/m2 iken parafininki 3,7 dh/m2 olarak tahmin
edilmektedir, yani %57'lik bir kayıp söz konusudur.
3- Ekolojik sorun
CB 0/1, tek görevi sıvılaştırılmış bitümü sıvılaştırmak olan yaklaşık %40 parafin içerir;
uygulamadan hemen sonra buharlaşır. Bu solvent işçiler için sağlık riski oluşturur ve bitüm
dumanı ve buharı emisyonu yoluyla atmosferik kirliliğe katkıda bulunur.

III - EMPRENYE İÇİN BİTÜM EMÜLSİYONLARI SPESİFİKASYONLARI

Yol emülsiyonları, stabilitelerine bağlı olarak Fas'ta aşağıdaki amaçlar için kullanılmaktadır:
 Emülsiyon sınıfı Kullanı
m
Alanları
Hızlı kırılan veya yarı hızlı emülsiyon Yüzey pansumanı

Yarı hızlı kırılan emülsiyon Yarı zamanlı işler ve istikrar

Yavaş kırılan emülsiyon Kaplama

Süper stabilize emülsiyon Emprenye ve özel işlem

Emprenye için, benimsenen emülsiyon aşağıdaki tabloda tanımlanmıştır:

Özellikler Süper stabilize emülsiyon SS 55

Su içeriği (%) 47'den az

25'te Sözde Viskozite° C (°E) 15'ten fazla

Homojenlik
0,63 mm'den büyük parçacıkların 0,1'den az
0,63 ile 0,16 arasındaki partiküllerin %'si 0,25'ten az

Depolama kararlılığı % (1)

Sınırlı depolamalı emülsiyon -
depolanabilir emülsiyon 5'ten az

Yapışkanlık % (2)
Sınırlı depolama emülsiyonu
- 1ière davanın bir kısmı -
- 2ième davanın bir bölümü -
Depolanabilir emülsiyon -

Kırılma endeksi -

Çimento stabilitesi (gr olarak) 2'den az

Parçacık yükü Pozitif

(1) T süresi boyunca depolanan, karıştırılan ve ardından 24 saat boyunca bekletilen bir
emülsiyonun sulu çözeltiden oluşan bir yüzey tabakasına sahip olabileceği kabul edilir
(depolama stabilitesi testi). arasında bir ayrım yapılır:
- Önceden tanımlanan T süresinin maksimum 5 gün olması nedeniyle sınırlı
depolamaya sahip emülsiyon
- Önceden tanımlanan T süresinin maksimum 3 ay olması nedeniyle emülsiyon
depolanabilir
(2) Bir emülsiyonun yapıştırıcı özellikleri, CPS'de belirtilecek olan agrega ile ilişkili olarak
belirtilmelidir.

GNT'nin bitüm emülsiyonu ile emprenye

edilmesi
Emprenye emülsiyonları için gerekli Fransız spesifikasyonları aşağıdaki tabloda
gösterilmiştir:
Özellikler Süper stabilize emülsiyon
ECS 55 DHW
60
Su içeriği (%) 44 à 46 39 à 41
25°C'de Pseudo Engler viskozitesi < 15 >2
25°C'de sözde viskozite STV ( akış deliği çapı - < 18
4mm)
Homojenlik :
- 0,63 mm'den büyük parçacıklar < 0,1 < 0,1
- 0,63 mm i l e 0,16 mm arasındaki 0,25 < 0,25
partiküller
Dekantasyon ile depolama stabilitesi (1) <5 <5
Yapışkanlık (2)
Sınırlı depolama emülsiyonu (1)
- 1ière davanın bir kısmı - -
- 2ième test - -
depolanabilir emülsiyonun - -
bir kısmı (1)
Kırılma endeksi - -
Çimento stabilitesi <= 2 <= 2
Parçacık yükü pozitif pozitif

(1) 5°C'nin üzerindeki bir sıcaklıkta T süresi boyunca depolanan ve karıştırılan bir
emülsiyonun sulu çözeltiden oluşan bir yüzey tabakasına sahip olabileceği kabul edilir;
karıştırıldıktan sonra bu tabaka kaybolmalı ve emülsiyon kırılmaya başlamamalıdır.
arasında bir ayrım yapılır:
- Daha önce tanımlanan T süresinin maksimum 15 gün olması nedeniyle sınırlı
depolamaya sahip bir emülsiyon
- Önceden tanımlanan T süresinin 15 gün ile 3 ay arasında olması nedeniyle emülsiyon
depolanabilir
(2) Bir emülsiyonun yapışkanlık özellikleri belirli bir agrega türü için belirtilmelidir.

Bom yükseklik ayarı

Emprenye emülsiyonları için gerekli İspanyol spesifikasyonları aşağıdaki tabloda

gösterilmiştir:
Özellikler ECL -1
Min. Max.
25°C'de Viskozite
(Saybolt) Evrensel)...................s
Furol. 25°C'de.......................s - 100
Furol. 50°C'de.......................s
Parçacık yükü pozitif
Su içeriği % (%) - 45
Bitüm içeriği 55 -
Damıtma yoluyla akışkanlaştırıcı - 10
Yerleşme (7 gün sonra) - 5
Eleme (0.080 elek üzerinde tutulan) - 0,10
% (%)
Çimento stabilitesi - -
Damıtma kalıntısı üzerinde testler
Penetrasyon (25°C, 100g, 5s) 0,1 130 200
mm Süneklik (25°C, 5cm/dak) cm 60 100
1.1.1 - trikloroetan içinde çözünürlük 40 -

Buna ek olarak, ECI tipi GNT'nin emprenye edilmesine yönelik emülsiyonlar %40'ın
üzerinde bir bitüm içeriği ve %10 ila 20 arasında değişen bir akışkanlaştırılmış bitüm
yüzdesi içermelidir.

IV - BITÜM EMÜLSIYONLARI: CB 0/1 YERINE

2002' nin sonlarına doğru SAMIR rafinerisini vuran felaketin ardından DRCR, DRE/DPE'ye
işlenmemiş çakıl tabanlarını emprenye etmek için bitüm emülsiyonu kullanma yetkisi verdi.
Sonuç olarak, tüm çalışma sahalarında
Kaplama yüzeylerinin emülsiyonla emprenye edilmesi. Bu emprenye işlemi herhangi bir
teknik sorun teşkil etmemiştir.
DRCR'nin yıllık yol emülsiyonu tüketiminin 50.000 ton olduğu tahmin edilmektedir.
Karşılaştırma yapmak gerekirse, Amerika Birleşik Devletleri yıllık 3.200.000 ton, Fransa:
1.200.000 ton ve İspanya: 450.000 ton üretimle ilk sırada yer almaktadır.
Bazı Avrupa ülkelerinde, emprenye veya yüzey kaplama için akışkanlaştırılmış bitüm
kullanımı, ürünün zararlılığı ve insanlar ve çevre için oluşturduğu tehlike nedeniyle uzun
zaman önce yasaklanmıştır. Bu ülkelerde emprenye işlemi, bitüm emülsiyonu kullanılarak
gerçekleştirilmektedir:
- emülsiyon taban tabakasının ilk santimetresine nüfuz etmeden önce değişmeyen bir
viskozite ve ,
- emprenye edilecek alt tabakanın durumuna uyarlanmış bir kırılma hızı (kapalı veya
açık alt tabaka).
Süper stabilize emülsiyon, bu koşulları karşılayan ve GNT alt tabanlarının emprenye
edilmesi için çok uygun bir üründür. Bu emülsiyon, uzun bir kırılma süresi veya fiziksel veya
kimyasal bir madde ile uzatılabilen bir süre ile karakterize edilir.
Bitüm emülsiyonunun maliyeti içerdiği bitüm oranına göre değişmektedir:
- 55'lik emülsiyonun satış fiyatı vergi hariç 2800 dh/T civarındadır.
- 50'lik emülsiyonun satış fiyatı vergi hariç yaklaşık 2.600 dh/T'dir.
- 45'lik emülsiyonun satış fiyatı vergi hariç 2400 dh/T civarındadır.
- 40'lık emülsiyonun satış fiyatı vergi hariç yaklaşık 2.200 dh/T'dir.
Bu emülsiyonlar, 0,8 ve 1 kg/m2 olan cut-back'e eşdeğer bir artık bitüm dozajıyla, yani 1,7
kg/m2 (emülsiyon 55) ile 2,3 kg/m2 (emülsiyon 40) arasında değişen bir dozajla, yani 4,8
dh/m değeriyle kullanılabilir.2
1 - Avantajlar
Emülsiyon emprenye aşağıdaki avantajları sunar:
- Sadece SAMIR'ın Mohammedia'daki rafinerisi tarafından üretilen akışkanlaştırılmış
bitümün aksine, bitüm emülsiyonlarının üretimi Fas'ta merkezi olmayan bir şekilde
gerçekleştirilmektedir ve 9 üretim birimi şu şekilde dağılmıştır: Agadir, Marakeş,
Kazablanka, Rabat (2 tesis), Mekhnès (2 tesis), Tangiers ve Oujda: Agadir,
Marakeş, Kazablanka, Rabat (2 tesis), Mekhnès (2 tesis), Tangiers ve Oujda. Yılda
tahmini 600.000 ton üretim kapasitesine sahip olan bu tesisler kapasitelerinin
sadece %20'si ile çalışmaktadır. Bu da tesislerin iyi coğrafi dağılımı sayesinde
nakliye maliyetlerinden tasarruf anlamına geliyor.
- Emülsiyon hava koşullarına daha az duyarlıdır ve yılın herhangi bir zamanında
kullanılabilir.
- Ürün soğuk kullanılır, bu nedenle enerji tasarrufu sağlar ve kullanımı esnektir
- Emülsiyon kullanımı duman ve bitüm buharı emisyonunu önler. Uygulaması
güvenlidir, solvent içermez ve yanıcı değildir (patlama riski yoktur).
- Emülsiyon emprenye maliyeti CB 0/1 e m p r e n y e maliyetinden daha düşüktür (bu
husus Bölüm 6'da geliştirilmiştir).
2 - Hassas noktalar
 - Emülsiyon dozajlarının alt tabakanın durumuna göre modüle edilmesi, bu dozajların
kontrol edilememesi ve dolayısıyla kalan bitüm içeriğine uyulmaması sorununu
ortaya çıkarma riski taşımaktadır.
- "Emülsiyon kültürü" henüz tüm karayolu taşımacılığı şirketlerinde mevcut değil
- Agrega türüne ve alt tabakanın durumuna uygun bir emülsiyon formüle etme ihtiyacı,
özellikle emülsiyon üretmeyen bazı yol müteahhitlerini bitüm emülsiyonu
emprenyesini kullanmaya teşvik etmemektedir.
- Bazı şirketlerin test ekipmanlarıyla yetersiz donanıma sahip laboratuvarları vardır,
bu da ürün üzerinde daha az kontrole sahip oldukları anlamına gelir.
- Bazı şirketlerin kendi sahaları için emülsiyon tedarik etmek üzere diğer rakip
şirketleri kullanma konusundaki isteksizliği.

V - CB 0/1 VE BİTÜM EMÜLSİYONU İLE EMPRENYE İŞLEMİNİN MALİYET

KARŞILAŞTIRMASI
GNT temel tabakalarının emprenye edilmesi için CB 0/1 ve bitüm emülsiyonu kullanımı
arasındaki ekonomik karşılaştırma, DRCR sözleşmelerinde uygulanan ortalama fiyatların
karşılaştırılmasıyla sınırlı olacaktır. Bu karşılaştırmanın aşağıdakileri dikkate almadığını
belirtmek ilginçtir:
- CB 0/1 akışkanlaştırıcı madde olarak kullanılan petrol solventleri (parafin) ithalatının
döviz payı
- üretilen tonajın azalan bir fonksiyonu olan emülsiyon fiyatındaki herhangi bir düşüş
- Her iki teknik için de aynı olduğu varsayılan uygulama maliyeti.
CB 0/1 ile emprenye işlemi ortalama 1,3 kg/m2 dozajla gerçekleştirilir. Ton başına ortalama
fiyat vergi öncesi 5,000 dh'dir. Bu nedenle CB 0/1 ile emprenye maliyeti KDV hariç 6,5
dh/m2 'dir.
Emülsiyon emprenye işlemi ortalama 1,7 kg/m2 (emülsiyon 55 durumunda) dozaj ile
gerçekleştirilmektedir. Ton başına ortalama fiyat vergi hariç 2,800 Dh'dir. Dolayısıyla
emülsiyon emprenye maliyeti KDV hariç 4,8 dh/m2 'dir.

Tanımlama Ortalama Ortalama dozaj M başına

fiyat dh/t kg/m2 maliyet2
hariç. dh/m2
CB 0/1 5000 1,3 6,5

Emülsiyon 55 2800 1,7 4,8

DRCR şantiyelerinde yıllık CB 0/1 tüketiminin yaklaşık 65.000 kdh maliyetle 13.000 ton
olduğu tahmin edilmektedir. CB 0/1 yerine bitüm emülsiyonu kullanılması halinde,
emprenye için yıllık emülsiyon tüketimi yaklaşık 48.000 kdh maliyetle 17.000 ton olacaktır,
yani 17.000 kdh/yıl tasarruf sağlanacaktır.
 Tanımlama Yıllık tüketim Vergi öncesi Kdh cinsinden
dh/T toplam
cinsind maliyet
en
maliyet
Kes-geri 0/1 13 000 t 5 000 65 000

Emülsiyon 55 17 000 t 2 800 48 000

Farklar 17 000

Pirinç tanesi kumlama

SONUÇLAR
Bitüm emülsiyonu, 0/1 cutback'in yarattığı çeşitli sorunlara uygun bir çözüm sunarak 0/1
cutback'e ilginç bir alternatif olabilir. Düşük maliyetli, çevre dostu bir üründür. Çevreye ve
işçi sağlığına daha fazla özen gösteren bir üründür.
Bu nedenle, mevcut şartnamelerin bu alanda kaydedilen önemli ilerlemeyle uyumlu hale
getirilmesi için güncellenmesi önerilmektedir.

Bu makale aşağıdaki belgelere atıfta bulunmaktadır:

- Revue Marocaine du Génie Civil, n°105 - 1er trimestre 2004, Bay Janati Idrissi
- "Les émulsions de bitume, généralités applications", SFERB tarafından 1988 yılında
yayınlanmıştır (Fransa)
- "Fimes y pavimentos", Carlos KRAEMER ve Miguel Angel DEL VAL, 1993 Madrid
Politeknik Üniversitesi (İspanya)
- Cahier des prescriptions communes applicables aux travaux routiers courants, DRCR
- Emprenye için bitüm emülsiyonu kullanımına ilişkin 21 Ocak 2003 tarihli DRCR
genelgesi
- "İnşaat mühendisliğinde laboratuvar", LPEE n°6 Ocak 1985, M. Desambucy
- "Revue Générale des Routes et Aérodromes", No. 754, Eylül 1997