You are on page 1of 332

1

C
1 1

1 2 1

1 3 3 1

1 4 6 4 1

1 5 10 10 5 1
. . 1398
------------------------------------------------------
:
:
:
:
:
:
:
1398 :
:
:
#,++’#,(,)!)*$ &*- "% :
------------------------------------------------------

.
.
. " " - -
. 1397

.
.

.
.

.
3
5
9
13
17
19
23
27
29
33
39
43
46

51
57
61
65
71
77
81
91
93
97
99
103
105
107
109
111
113
115

119
121
129
133
137 n
141 n
143
147
149

153
157
159
163
167
171
175
179
183
185
189
193
197
199

205
209
213
215
217
221
223
227
229 2 2
231
235
239 (Gouse)
243
245

249
251
253
255
259
261
265
275
277

281
283
285
287
289
291
295
299
301

305
309
311
313
317
319
322
323
1
2
Conic of section

v D
D
V v D

D
D
.

3
.

. (Circle)

. (Ellipse)

. (Parabola)

. (Hyperbola)

-1

-2

-3
.
4
Ellipse

F F
.

FF ' 2c

.
:
. F F

A' , F , F ' , M , M
3
M ' ( 1, )
A
2
| AA' | MF , MF '
.
MF MF '
. | AA' |

5
3
M( 1, )
2
. | M ' F | | M ' F '| | MF | | MF '| M

.
:
. ( 2a )
.( A' A ). AA' 2a F F
| M ' F | | M ' F '| 2a , | MF | | MF '| 2a
| M ' F | M ' F ' | | MF | | MF ' | :

A
Major ( ) A'
axis
M
Minor FF '
BB AA . axis
AA' 2a AA' .
BB ' 2b BB
.
B' B M :
. MF MF '
:
MF MF ' 2a
2MF 2a
MF a

6
:
:
a2 b2 c2
c2 a2 b2
c a2 b2

AA'
a
BB'
c .

. (O)
OA OA' a
OB OB' b
OF OF ' c

:(Eccentricity)
. e
2c c
e
2a a
0 e 1 0 c a

c b2
e e 1
a a2
.

7
e :
.
1 e

–1
2
–2
3
.

8
Equation of Ellipse

. x
. M ( x , y)
. M
MF ' MF
.

: :
MF MF ' 2a
( x c)2 ( y 0) 2 ( x c) 2 ( y 0) 2 2a

( ( x c) 2 y 2 )2 (2 a ( x c) 2 y 2 )2
( x c) 2 y2 4a 2 4 a ( x c) 2 y2 ( x c) 2 y2
x2 2cx c 2 y2 x2 2cx c 2 y2 4a 2 4a ( x c) 2 y2
4cx 4a 2 4 a ( x c) 2 y 2 / ( 4)
cx a ( x c) 2 y2 a2 cx a 2 a ( x c) 2 y2
(cx a 2 ) 2 (a ( x c) 2 y 2 )2
c2 x2 2a 2cx a 4 a 2 [( x c) 2 y2]
c2 x2 2a 2cx a 4 a2 x2 2a 2cx a 2c 2 a2 y2
a2 x2 c2 x2 a2 y2 a 2c 2 a4 0
x 2 (a2 c2 ) a2 y 2 a4 a 2c 2
x 2 (a2 c2 ) a2 y 2 a 2 (a 2 c2 )

9
b2 a2 c2 a2 b2 c2
.
x 2b 2 a2 y2 a 2b 2 / a 2b 2
x 2b 2 a 2 y 2 a 2b 2
a 2b 2 a 2b 2 a 2b 2
x2 y2
1 , a b
a2 b2
b a
: . x
A( a 0 ) B( 0 b ) F ( c 0)
A' ( a , 0) B ' (0 b ) F ' ( c 0)

y :
y2 x2
1 :
a2 b2
.
| BB' | 4 | AA' | 6 y :1
.
:
AA' 2a 6 a 3
BB' 2b 4 b 2
2 2 2
x y x y2
1 1 . b a
b2 a2 4 9
| AA' | 2a 10 x :2
| BB' | 2b 8
.
: :
| A A' | 2a 10 a 5
| B B ' | 2b 8 b 4

10
A' ( 5 , 0) A(5 , 0) :
B' (0 , 4) , B(0 , 4) :
: c

o a2 b2 c2 (5) 2 (4) 2 c2
c2 25 16 c2 9c 3
F' (-3 , 0) , F (3 , 0) :
c 3
e :
a 5

4x2 y2 16 :3
.
: 16 :
4x2 y2 16 x2 y2
1
16 16 16 4 16
. y a b
:
a2 16 a 4 A(0 4) A (0 4)
2
b 4 b 2 B ( 2 0) B ( 2 0)

:
c2 a 2 b2
c2 ( 4) 2 ( 2) 2
c2 16 4 12 c 12
F (0, 12 ) , F ' (0, 12 )

11
P (2 , 4) :4
. F ' ( 3 2 0) F (3 2 , 0 )
. :
| PF | | PF '| 2a....I
2
PF ( 2 3 2) 42 . PF PF
. PF ' (2 3 2 ) 2 42
2 2
(2 3 2) 42 ( 2 3 2) 42 2a

4 12 2 18 16 4 12 2 18 16 2a
( 38 12 2 38 12 2 ) 2 ( 2a ) 2
38 12 2 2 (38 12 2 )(38 12 2 38 12 2 4a 2
76 2 1444 288 4a 2 76 2 34 4a 2 76 68 4a 2
144
144 4a 2 a2 36 a 6
4
AA 2a 2 6 12
c2 a2 b2
(3 2 ) 2 (6 ) 2 b 2 9 2 36 b 2
b2 18 b 9 2 b 3 2
BB 2b 2 3 2 6 2

. –1
x2 y2 x2 y2
a) 1 b) 1
36 16 100 36
. 0.8 –2

12
. x (h , k )
. F' F P ( x, y )
B' , B A ' , A F' F ( h, k )
.
: :
: PF ' PF

PF PF ' 2a

PF [ x (h c )]2 ( y k )2

PF ' [ x (h c)]2 ( y k)2

[ x (h c)]2 ( y k )2 [ x (h c)]2 ( y k)2 2a


[( x h) c ]2 ( y k)2 2a [ x (h c)]2 ( y k)2 /( ) 2
[ x (h c)]2 ( y k)2 4a 2 4a [ x (h c)]2 ( y k )2 [ x (h c)]2 ( y k)2
x2 2 x (h c ) ( h c ) 2 4a 2 4a [ x (h c)]2 ( y k )2 x2 2 x(h c) (h c ) 2

13
x2 2hx 2cx h2 2hc c2 4a 2 4a [ x (h c)] 2 (y k)2 x2 2hx 2cx h2 2hc c2
4hc 4cx 4( a 2 a [ x ( h c)] 2 (y k)2 / 4
hc cx a2 a [ x (h c)] 2 (y k) 2
c(h x) a2 a [ x (h c)] 2 (y k)2 / ( 1)
c ( x h) a2 a [ x (h c)] 2 (y k) 2
:
c 2 ( h x) 2 2ca 2 ( x h) a 4 a 2 [{x (h c)}2 ( y k ) 2 ]
c 2 ( x h) 2 2ca 2 ( x h) a 4 a 2 [( x h) c]2 a2 ( y k )2
c 2 ( x h) 2 2ca 2 ( x h) a 4 a 2 ( x h) 2 2 a 2 c ( x h) a 2 c 2 a 2 ( y k )2
c 2 ( x h) 2 a 2 ( x h) 2 a 2 ( y k ) 2 a 2c 2 a 4
( x h ) 2 (c 2 a 2 ) a 2 ( y k ) 2 a 2 (c 2 a 2 )
( x h) 2 ( a 2 c 2 ) a 2 ( y k ) 2 a 2 (a 2 c 2 )
: a2 c2 b2
b 2 ( x h) 2 a2 ( y k )2 a 2b 2 / ( a 2b 2 )
( x h) 2 ( y k )2
1
a2 b2
:1
( x 6) 2 ( y 4) 2
. 1
36 16
:
. x (6 , 4)
a2 36 a 6
b 2 16 b 4
c a2 b2 36 16 20 2 5
:
A(h a k ) A(6 6 4) A(12 4)
A' (h a , k ) (6 6 4) A' (0 4)
:
B (h, K b) B (6 4 4) B(6 ,0)
B (h, K b) B ' ( 6 , 4 4) B ' (6 8)

14
:
F (h c k ) (6 2 5 4)
F ' (h c k ) (6 2 5 4)

. y :

2
( x h) 2 ( y k)
2
1
b a2
A(h , k a) A (h , k a )
B (h b , k ) , B (h b , k )
F (h , k c) F (h , k c)

A C Ax 2 Cy 2 Dx Ey F 0 :
A 0 C 0 A 0 ,C 0
. 16 x 2 25 y 2 64 x 50 y 311 0 :2
. :

16 x 2 25 y 2 64 x 50 y 311
16( x 2 4 x) 25( y 2 2 y ) 311
16( x 2 4 x 4 4) 25( y 2 2 y 1 1) 311
16[( x 2) 2 4] 25[( y 1) 2 1] 311
16( x 2) 2 64 25( y 1) 2 25 311 16( x 2) 2 25( y 1) 2 311 64 25
2 2
16( x 2) 25( y 1) 400

15
2
( x 2) ( y 1) 2
1 . 400
25 16
. (2 –1)
. :3
x2 9 y 2 4 x 18 y 23 0
: :
x2 9y2 4 x 18 y 23 0
2
x 4 x 9( y 2 2 y ) 23 0
x2 4 x ( 2) 2 (2) 2 9[ y 2 2 (1) 2 (1) 2 ] 23 0
x2 4 x ( 2) 2 (2) 2 9( y2 2 y (1) 2 ) 9 23 0

( x 2) 2 9( y 1) 2 9 4 23 0
( x 2) 2 9( y 1) 2 36 0
2 2
( x 2) 9( y 1) 36
(x 2)2 9 ( y 1) 2 36
: 36
36 36 36
( x 2) 2 ( y 1) 2
1
62 22

. –1
2 2
( x 3) ( y 1)
a) 1 b) x 2 2 y2 4 x 12 y 20 0
2 9
( 6 , 2) (1 , 2) -2
. (4 6)
-3
.
a) 9 x 2 25 y 2 36 x 150 y 36 0 b) 16 x 2 4 y2 96 x 8 y 84 0

16
Parabola

K F M

. KM FM

D (F) .
MF MK . (Directrix )
D
.

. S
FH S
(e 1)

17
.
BB '
.
LL '
. .

FH

18
.

. y
.
x
.
M F M ( x , y)
. K ( )
. K F
K ,M F,M
MF MK :
:
| MF | y2 p x 2

| MK | x p
: MK MF MK MF

y2 ( p x) 2 x p
( y 2 ( p x))2 (x p)2
y2 p2 2 px x 2 x2 2 px p2
y2 4 px
x
.
19
. x p F ( p , 0)
. p 0
. p 0

F ( 2 , 0) :1
. x 2
P 2 0 :
: P .
y2 4 px
y2 4 2x y2 8x
y2 8x x 2

:
y2 8 2 y 2 16
y 4
:
M ( 2 , 4) , M ' ( 2 , 4)

20
x D y (F ) :
.
: M ( x , y) :

| MF | | MK |
2 2 2
| MF | x 0 y p x2 y p
2 2
| MK | x x [ y p ]2 y p

x2 ( y p)2 (y p ) 2 /( ) 2

2 2
x2 y p y p
x2 y 2 2 py p2 y2 2 py p2
x2 2 py 2 py
x2 4 py

. y
. y p F (0 , p )
. p 0
. p 0

21
. x2 12 y :2
: y p x2 4 py :
4 P 12 P 3
. P 0
x2 0 x 0
S 0,0 : –1
3y 0 y 0
F (0 , 3) : –2
y p y 3: –3

( ) –1
. x2 2y y2 4x 0
: –2
a) S (0 , 0) F (0 , 5)
b) S (0 , 0) F ( 2 , 0)

22
(h , k )
. x
M F M ( x , y)
. N ( )
N,M F,M :
. S (h , k )
: N M F :
: . (h p, y )

MF MN
[( x (h p)]2 ( y k ) 2 [ x (h p)]2 ( y y)2

:
[( x (h p)]2 ( y k )2 [ x (h p )]2 (y y)2
x2 2(h p ) x (h p)2 y2 2ky k 2 x2 2(h p ) x (h p) 2

23
:
y2 2ky k 2 4 px 4 ph
2
y k 4p x h
S (h , k )
. y k x p h F (h p , k)
. p 0
. p 0

: y (h , k )
. F ( h, k p) s(h , k ) ( x h) 2 4 p( y k )
. y k p x h
. p 0
. p 0

24
2
x 1 12 y 2 :1
.
2
k=2 h=1: x h 4p y k :
12
4 p 12 p 3 . S(1,2)
4
F (h k p ) F (1 2 3) F (1 5 ) :
y k p y 2 3 1
:
x h x 1
: y
y 5
2
x 1 12 5 2
2 2
x 1 12 3 x 1 36
x 1 6
x1 6 1 7 , x2 6 1 5
L7 5 L' 5 5

2
y 4 6x 3 :2
.
k 4 h 3 S 3 4 :
3
4p 6 p
2
3
. P 0
2
9
F h p k F( 4)
2
3
x h p x :
2
y k y 4
9
x
2
.

25
2
y 4 6 x 3
2 9
y 4 6( 3)
2
2
y 4 9 y 4 3
y1 3 4 7 y2 3 4 1
9 9
M1( ,7) M 2 ( ,1)
2 2
C A Ax 2 2
Cy Dx Ey F 0 :
. (C 0 A 0 C 0A 0 )
2
. x h 4p y k :
y2 2 y 8 x 25 0 :3
.
: y A=0 :

y 2 2 y (1) 2 (1) 2 8 x 25 0
( y 1) 2 8 x 24 0 ( y 1) 2 8( x 3) 0
( y 1) 2 8( x 3) 4p 8 p 2 0
k 1, h 3 S 3 ,1 :
F (h p , k) F ( 3 2 1) F ( 5 1) :
x h p x 3 1 4 :
y k y 1 :

: –1
S (1,3), F ( 1,3)
. ( y 1) 2 12( x 4) –2
. –3
a) y 2 6 y 8 x 41 0 b) x 2 2 x 6 y 53 0

26
Hyperbola

M ' M , F ' , F , A' , A


. | AA' | | MF '| , | MF |
. | MF '| | MF |
. | AA' | | M ' F ' | | MF |
. M'
| M F ' | | M F | | MF ' | MF 2a
.

.
:
| MF '| | MF | | AA'| 2a : (Hyperbola)
. M' M F' F
a FF '
. c
FF ' 2c AA' 2a

27
FF ' .
. . FF '
A (Transverse axis) FF '
: . . A
. | AA' | 2a
FF '
B B . (Conjagate axix)
OB OB' b
. | BB' | 2b
c2 a2 b2 . c b,a
c a :
c, b, a e 1

b2
. e 1
a2
c
. e
a

28
.
. F F P( x , y)
. F F‘P

. PF PF
.
:
PF ' | | PF 2a
2 2
x c y2 x c y2 2a
2 2
x c y2 2a x c y2
:
2
x2 2cx c 2 y2 4a 2 4a x c y2 x2 2cx c 2 y2
4cx 4a 2 4a ( x c ) 2 y2 / 4
cx a 2 a ( x c) 2 y2 :
c2 x2 2a 2 cx a 4 a2 x2 2a 2 cx a 2 c 2 a2 y2
(c 2 a2 )x2 a2 y2 a 2 (c 2 a2 )
c2 x2 a2 x2 a 2 y 2 a 2c 2 a 4
c 2 a2 b2 c2 a2 b2
.

29
x2 y2
b2 x2 a2 y2 a 2b 2 / a 2b 2 1
a2 b2

. x
: y AA' :
y2 x2
1
a2 b2
.

y x
c c a2 b2
e :
a a a

a2 a
.
c e
a
. y y
e
x ( )
a
. x
e

.
x2 y2
. 1
a2 b2
y 2a 2 x 2b 2 a 2b 2
b2 2 a2
y 2a 2 b2 (x2 a2 ) y2 x (1 )
a2 x2
b a2
y x 1 2
a x

30
a2
x
x2
b a2
y x . (1 )
a x2
x
a
. y x y
b
x2 y2
1 :1
16 4
.
a 2 16 a 4 A ( 4 0) A' ( 4 0) : :
b2 4 b 2 B ( 0 2) B ' (0 2)
c a2 b2 16 4 2 5 :
F (2 5 0) F ' ( 2 5 0)
a 4 8 5: x :
x
e 5 5
2
:
b 2
y x yx
a 4
x 2y x 2y 0 x 2y 0

y2 x2
. 1 :2
4 9
.
:
. y
31
a2 4 a 2 A(0 , 2) A' (0 , 2) :
b2 9 b 3 B (3 , 0) , B ' ( 3 ,0)
2 2 2 2
c a b c 4 9 13 c 13 :
F (0 13 ) F ' (0 , 13 )
y :
:
a a2 4 4 13
y
e c 13 13
4 13 4 13
y1 , y2
13 13

y :
a 2
y x y x :
b 3
3y 2x 3y 2x 0 , 3y 2x 0

4
y
13

4
y
13

4x 2 y2 16
.

32
2

(h , k )
. x
. F' F P( x , y)
B,B' A,A' F' F (h , k )

. PF ' PF 2a

: :

P( x , y)

33
| PF '| | PF | 2a
2 2
x (h c) ( y k )2 x (h c) ( y k )2 2a
2 2
x (h c) ( y k )2 2a x (h c) ( y k )2

2 2
2 2
x ( h c) ( y k )2 2a x (h c ( y k )2
2 2
x (h c) ( y k )2 4a 2 4a x (h c) ( y k )2 x (h c) 2 ( y k )2
2
x2 2 x(h c) (h c) 2 4a 2 4a x ( h c) ( y k )2 x2 2 x(h c) (h c) 2

:
2
cx (ch a 2 ) a x (h c) ( y k )2

2
c 2 x 2 2cx(ch a 2 ) (ch a 2 ) 2 a 2 x ( h c) a2 ( y k)2

c 2 x 2 a 2 x 2 2c 2 hx 2a 2 hx c 2 h 2 a 2 h 2 a 2 ( y k ) 2 a 2c 2 a 4
x 2 (c 2 a 2 ) 2hx(c 2 a 2 ) h 2 (c 2 a 2 ) a 2 ( y k ) 2 a 2 (c 2 a 2 )
(c 2 a 2 )( x 2 2hx h 2 ) a 2 ( y k ) 2 a 2 (c 2 a 2 )
(c 2 a 2 )( x h) 2 a 2 ( y k ) 2 a 2 (c 2 a 2 )
: c2 a2 b2

b 2 ( x h) 2 a 2 ( y k ) 2 a 2b 2

34
: a 2b 2
b 2 ( x h) 2 a 2 ( y k )2 a 2b 2
a 2b 2 a 2b 2 a 2b 2
( x h) 2 ( y k )2
1
a2 b2
A(h a , k ) , A' (h a , k ) :
B ( h , k b) , B ' ( h , k b) :
F (h c , k ) , F ' (h c , k ) :
b
y ( x h) k :
a
a
x h :
e
y :
:
( y k )2 ( x h) 2
1
a2 b2

.
:
Ax 2 By 2 Dx Ey F 0
A B A B A, B 0
.
9( x 3) 2 4( y 1) 2 144 :1
.
9( x 3) 2 4( y 1) 2
1 . :
144 144

( x 3) 2 ( y 1) 2
1
16 36

35
a 2 16 a 4 :
A(3 4 1) A 7 1
A' 3 4 1 A' 1 1

b 2 36 b 6
B 3 6 1 B (3 5) B ' (3 6 1) (3 7)
:
c2 a2 b2 c2 16 36 52 c 52 2 13
F ( 52 3 1) F ' ( 52 3 1)
b 6
y ( x h) k y ( x 3) 1 :
a 4
3
y ( x 3) 1 / 2 2 y 3( x 3) 2
2
2y 3( x 3) 2 2 y 3x 11
2y 3( x 3) 2 2y 3x 7
2 x 2 8 x 3 y 2 18 y 31 0 :2
.
:
2( x 2 4 x) 3( y 2 6 y ) 31 0
2 x 2 4 x 22 22 3 y 2 6 y 32 3 2 31 0
2 2
2 ( x 2) 4 3 ( y 3) 9 31 0
2( x 2) 2 8 3( y 3) 2 27 31 0
2( x 2) 2 3( y 3) 2 12 0
2( x 2) 2 3( y 3) 2 12
: 12
2( x 2) 2 3( y 3) 2 12 ( x 2) 2 ( y 3) 2
1
12 12 12 6 4

36
h 2
. O(2 , 3) k 3
b2 4 b 2 , a2 6 a 6
c a 2 b2 6 4 10
:
F ( h c, k ) F (2 10 , 3) , F ' (2 10 , 3)
:
A(h a, k ) A(2 6 , 3) , A' (2 6 , 3)
:
B (h, k b) B(2 , 1) , B ' (2 , 5)
:
a a 6 10 3 10
x h x h 2 x 2
e e 10 5

b b
y k ( x h) y ( x h) k :
a a
2
y x 2 3/. 6 6y 2( x 2) 3 6
6
6 y 2x 4 3 6 0
6 y 2x 4 3 6 0

37
. 9x2 4 y2 54 x 16 y 79 0 –1

38
. O
.

:
:
.
. y x 3 x2 y2 9 :1
(-3,0) (0 3) :
y .
.
y x 3
x2 y2 9 x 2 ( x 3) 2 9 x2 x2 6x 9 9 0
2x 2 6x 0 x1 0 , x2 3
. y y x 3 x
y 0 3 y1 3
. (-3,0) (0 3)
y2 3 3 y2 0

39
y x

. .
Y . 0 -1
(0 , 3) .
0 -2
X
( 3 , 0)

0 -3
.
3 y 4 x 15 0 x2 y2 2x 4 y 4 0 :2
.
. :
x2 y2 2x 4 y 4 0
2
x 2 x (1) 2 (1) 2 y2 4 y ( 2) 2 ( 2) 2 4 0
( x 1) 2 ( y 2) 2 9 , c (1, 2)
. x 3 (1,-2)
.
4
3 y 4 x 15 0 3y 4 x 15 y x 5
3
x y
.
4
( x 1) 2 ( x 5 2) 2 9
3
4
x 2 2 x 1 ( x 7) 2 9
3

40
Y

3 y 4 x 15 0 16 2 4
x2 2x 1 x 14 x 49 9 0
5 9 3
25 2 50
9 x 9 x 9 41 0
9 3
X
25 x 2 150 x 369 0
(1, 2)
b2 4ac

22500 36900 14400 0


. 0

. y x2 1 0 y x 1 :3
:
y x 1
y x2 1 0 ( x 1) x 2 1 0
x 1 x2 1 0 x2 x 0
b 2 4ac ( 1) 2 4(1) 0 1 0 1 , 0
: . y
. y x2 1 0 y x 1 0
.

x2 x 0
b 1 1
x1, 2 x1 1 x2 0
2a 2

:
(0, 1) (1,0)
.
( x 2) 2 y2
1 x 5 :4
9 4
.

41
. x 5 :
y (5 2 ) 2 y 2 9 y2
1 1
9 4 9 4
2
y
1 1 y2 0
4
b 2 4ac 0
x
0

.
. :
Ax 2 By 2 Dx Ey F 0
A, B, D, E , F IR
:
. A B -1
. A B -2
. A B A B -3
. -4
Ax 2 Bx Cy D 0 , Ay 2 By Cx D 0

. -1
a) y 2 2 y x 3 0 b) 9 x 2 9 y 2 27
c) 25 x 2 16 y 2 400 d ) x2 y2 0
e) y2 6 y x 2 0
. y 3 9x 2 4 y2 36 -2
. y x x2 2 y 2 4 -3

42
:
.
:
F' F .
. | AA' | 2a :

x2 y2 (0, b), (0, b)


1 (a,0), ( a,0) (c,0), ( c,0)
1 a2 b2 (0,0) y
. x
a b .

(b,0), ( b,0)
x2 y2 (0, a), (0, a) (0, c), (0, c)
2 1 (0,0) x
y
b2 a2 .
.

( h, k b )
( x h) 2 ( y k )2 ( h a, k )
3
1 (h, k ) ( h c, k )
a2 b2 y
. x
.

( h b, k )
( y k)2 ( x h) 2 ( h, k a )
4
1 (h, k ) ( h, k c)
a2 b2 x
. y
.

A Ax 2 Cy 2 Dx Ey F 0
. C

:
.

43
. D (F)

1 y2 4 px S (0,0) F (P,0) x p y 0
2 x2 4 py S (0,0) F (0, p) y p x 0
F (h p, k )
3 ( y k )2 4 p ( x h) S ( h, k ) x h p y k

4 ( x h) 2 4 p( y k ) S ( h, k ) F ( h, k p) y k p x h

C A Ax 2 cy 2 Dx Ey F

. e 1

44
:
.

F ( c ,0 ) a b
( a ,0 ),( a ,0 ) ( 0 ,b ) ,( 0 , b ) x y x
x2 y2 S ( 0 ,0 )
x y
F' ( c ,0 ) c a
1
a2 b2 . .
x
.

( 0 ,a ),( 0, a ) ( b ,0 ),( b ,0 ) F ( 0, c ) a a
y2 x2 S ( 0 ,0 ) y x y
y y x
1 c b
a2 b2 . . .

a b
( x h )2 ( y k )2 x h y k
a
(x h)
1 S ( h ,k ) F ( h c ,k ) c
a 2
b 2 A( h a ,k ) B( h ,k b )

a a
( y k )2 ( x h )2 y k y k (x h)
1 S ( h ,k ) c b
a2 b2 A( h ,k a) B( h b ,k ) F ( h ,k c)

A B Ax 2 By 2 Dx Ey F 0
. e 1 . A B

45
.
: -1
-d -c -b -a
: -2
. -b . -a
. -d . -c
. 2a F F M -3
:
a) MF MF 2a b) MF MF a
c) MF MF 2a d ) MF MF 0
-4
a c b c
a) e b) e c) e d) e
c a c b
: -5
a) a 2 b2 e2 b) a 2 b 2 c2
c) a 2 b2 e2 d ) a2 b2 c2
. P 0 ( y k )2 4 p ( x h) -6
. -b . -a
. -d . -c
: ( x 1) 2 8 ( y 2) -7

a ) F ( 1 2) b) F ( 1, 4) c) F ( 1, 2) d ) F (4, 1)
p F ,F -8
.

46
a) PF PF a b) PF PF 2a
c) PF PF 0 d ) PF PF 2a

y x2 -9
x -b y -a
-d y x -c
-10
a) e 1 b) e 1 c) e 1 d) e 1
x2
: y2 1 -11
4
x -b y -a
y -d x -c
-12

-b -a
-d -c
: y2 4( x 2) -13
a ) (2,4) b) (4,2) c) (2,0) d ) ( 2,0)
: 4x2 4 y2 8y 3 0 -14
-b -a
-d -c

.
-1
:
a) x 2 4 y2 4 b) 9 x 2 2 y2 15
2 2 2
c) 16 x 96 x 9 y 90 y 225 0 d) x 12 x 120 y 288 0

47
: -2
. y e 0.5 , a 2 , (0,0) -a
. x e 0.5 , b 64 , (0,0) -b
-3
.
2 2 x2 y2
a) 4( x 1) y 4 b) 1
4 9
. -4
a) x 2 11y 0 b) y 2 4 y 4 x 2 0
. -5
a) 4 x 2 y 2 8 y 32 0 b) 2 y 2 4 y x 2 10 x 25 0
(4,0) ( 4,0) -6
5
. y x
4
(1,3) ( 1,3) -7
. 4
( x 1)2 ( y 2) 2
. 1 y 2x -8
4 9

48
49
3 miles
50
Law of sine
B
a
c 124.3 a
C
41.6
A C
b

. ABC
. CH 3 BH 2 , AH 1
sinC sinB AH 1 ACH 1 ABH1
.
sinA BH 2 BCH 2 ABH 2
. sinC
.
: ABH1 ACH 1 :
AH1 AH1
sin B
AB c
AH 1 c sin B............. (1)
AH1 AH1
sin C
AC b
AH 1 b sin C .......... (2)
c sin B b sin C / bc : ( 2) (1)
sin B sin C
........
b c

51
: BCH 2 ABH 2
BH 2
sin A BH 2 c sin A ........ (3)
c
BH 2
sin C BH 2 a sin C ........ (4)
a
c sin A a sin C / ac : 4 3
sin A sin C
........ II
a c
sin A sin B sin C
: II I
a b c
a b c
sin A sin B sin C
. (law of sine)
b ,a ) (A,B,C) ABC :
: (c
a b c
sin A sin B sin C

C ABC
c b CE AD .

180 C
.
a AD
sin(180 C) : ADC
b
:
sin(180 C ) sin C
AD
sin C ........ (1) :
b
AD
sin B ........ (2) : ADB
c
sin C c
: 2 1
sin B b

52
sinC sinB
........ I :
c b
CE
sin A ........ (3) : AEC
b
CE
sin B ........ (4) : BCE
a
sin A a
: 4 3
sin B b
sinA sinB
........ II :
a b
: II I
sinA sinB sinC a b c
a b c sin A sin B sin C

.
. :1
.

: :
c b
sin C sin B
3
6 3
6 3 9 6 3 sin 60 2
sin C
sin C sin 60 9 9
3 3 9
sin C 1 sin C 1
9 9
. C 90 : sin 90 1 :

53
A B C 180 :
A 180 (B C)
A 180 (60 90 )
A 180 150 A 30
. a
1
9
sin A sin B b sin A 9.sin 30 2 9 9 3
a 3 3
a b sin B sin 60 3 3 3
2
a 3 3cm

B A :2
.

: sin A sin C :

sin C sin A
c a
a.sin C 422 ft sin 110
c
sin A sin 30

: sin 30 0.5 sin 110 0.9396


422 0.9396
c ft c 793. 0224 ft
0.5

54
:3
.
.

180 :
.
A 180 (31 20 ) A 180 51
A 129
: a
sin A sin B sin 129 sin 20
a b a 210
sin 129 210cm
a
sin 20
: sin 129 0.7771 sin 20 0.342

0.7771 210cm 163.191cm


a 477.166cm
0.342 0.342
a 477.166cm
sin B sin C
: c
b c
sin B sin C sin 20 sin 31 210cm sin 31
c
b c 210 c sin 20
: sin 31 0.5150
210cm 0.5150 108.1500cm
c 316.228cm
0.342 0.342

55
:
( AAS ) :
(SSA) :
. Side S Angle A

c 10m b 6 m , a 8m -1
.
.. B A -2

56
Law of cosine

60 4cm
(x)

a A ABC
. c C b B
. H AC B
.
 AH ABC
.
.
.
. BH ABC :
x CH b x AH x BH h:
c b

2 2 2
BC CH BH : HBC
a
a2 (b x) 2 h 2 ........
: h HAB
2 2 2
h c x
: h2 I
a2 (b x) 2 c2 x2
a2 b2 2bx x2 c2 x2
a2 b2 c2 2bx

57
: AHB
x
cos A x c cos A
c
. x a2 b 2 c 2 2bx
b2 c 2 a 2
cos A a2 b2 c2 2bc cos A ...I
2bc
b c2 a2
2
a2 b2 c2 2bc cos A cos A :
2bc
:
a 2 c 2 b2
b2 a 2 c 2 2ac cos B cos B ...II
2ac
a2 b2 c2
c2 b2 a 2 2ba cos C cos C ...III
2ab

. III II
: :
(SAS)( ).
(SSS) ( ).

( ) (SSS) 3
( ) (SAA) .

( ) (ASA)
( ) (SAS) .

( ) (AAA)

58
. A . ABC :1

a 28 , b 4 , c 6 , A ?
2 2
a b c 2bc cos A
( 28 ) 2 (4) 2 (6) 2 2 4 6 cos A
28 16 36 48 cos A
28 52 48 cos A
48 cos A 52 28 48 cos A 24
24 1
cos A
48 2
Aˆ 60
b 10 ft , a 16 ft ABC :2

. c C 110
:
.
c2 b2 a 2 2ab cos C
c2 (10) 2 (16) 2 2(16)(10) cos110
2
c 100 256 320 cos110
cos110 0.342 :
c2 356 320( 0.342)
c2 356 109.44
c 2 465.44 c 465.44
c 21.57
. 100m :3
. 60
: OHL :
OL x
cos 60
OH 100
1
x 100 cos 60 x 100 50m
2

59
:
2 2 2
HL OH OL 2OH OL cos 60
2 2 2 1
HL (100) (50) 2 100 50
2
2
HL 10000 2500 5000
2
HL 7500 m 2 HL 7500m 50 3 m
HL 50 3 m

a b 5, c 8 Aˆ 60 ABC :4
. sin C
: sin C a :
a2 c2 b2 2bc cos A
2 2 2
a (8) (5) 2 8 5 cos 60
1
cos 60
2
1
a 2 64 25 80
2
a2 89 40 a2 49 a 7
. sinC
c a c sin A
sin C
sin C sin A a
8 sin 60
sin C 3
7 : sin 60
3 2
8
sin C 2
7
4 3
sin C
7

c . Aˆ 45 b 4 ft , a 5 ft ABC -1
.
c . 60 b 9cm , a 3cm -2

60
Law of Tangent

. D sin
a b
. D
sin A sin B
.
.
.
.
.
A B
tan
a b 2 : :
a b A B
tan
2
: D :
a b
D
sin A sin B
a b
D , D
sin A sin B
a D sin A ... I
b D sin B ... II

61
:
a b D (sin A sin B)
a b D (sin A sin B)
:
a b sin A sin B
a b sin A sin B
:
A B A B
sin A sin B 2 sin cos
2 2
A B A B
sin A sin B 2 cos sin
2 2
A B A B A B A B
2 sin cos sin cos
a b sin A sin B 2 2 2 2
a b sin A sin B 2 cos A B sin A B cos
A B
sin
A B
2 2 2 2
a b A B A B
tan cot
a b 2 2
A B
tan
a b 2 A B 1
: cot
a b tan A B 2 A B
tan
2 2

.
C A B C
tan tan
c a 2 b c 2
,
c a C A b c B C
tan tan
2 2
.
b c 1
C B A 90 ABC :1
b c 3
.

62
. : :
A B C 180
B C 180 A 180 90
B C
B C 90 45
2
B C B C
tan tan
b c 2 3 2
b c tan B C 3 tan 45
2
3 B C
tan : tan 45 1
3 2
3
: tan 30
3
B C 3 B C
tan tan 30 tan
2 3 2
B C
30
2
B C 60 ..... (1)
B C 90 ..... ( 2)
2B 150 B 75
. (1 ) B C
B C 60 75 C 60
75 60 C C 15
a 925 cm , c 432cm , B 42 30 ABC :2
.
A B C 180 A C 180 B A C 180 42 30

A C 179 60 4 2 30 A C 137 30
A C 137 30 A C 136 90
68 45
2 2 2 2
A C
tan
a c 2 925 432 tan 68 45 1357 tan 68 45
a c A C 925 432 A B 493 A B
tan tan tan
2 2 2

63
A C A C 493
1357 tan 493 tan 68 45 tan . tan 68 45
2 2 1357
:

tan 68 45 2.571
A C A C
tan 0.363 2.571 tan 0.933
2 2
A C
43
2
A C 86
. A C 86 A C 137 30 A
A C 86
A C 137 30
2 A 223 30 2 A 222 90 A 111 45
A C 137 30 136 90 . C
C 136 90 A 136 90 111 45
C 25 45
. b
b c sin B
b c.
sin B sin C sin C
sin 42 30
b 432
sin 25 45
sin 25 45 0.434
sin 42 30 0.676
0.676
b 432 672 885
0.434

.
. C 75 , B 60 , a 35 ft -a
. B 75 , b 37cm , A 45 -b

64
Trigonometric Identities
( a b) 2 a2 2ab b 2
b a
.
sin 2 cos 2 1

B A
:

cot csc 1
A B
csc 1 cot

30

45

60

90

. B A
.
:
.
cot csc 1
. :
csc 1 cot
.

65
Y
. sin 2 cos 2 =1
P C ( o, r ) :
r y
: OM P
X
O x M y x
sin cos
r r
:
x2 y2 r2
: r2
x2 y2 r 2
r2 r2 r2
x y
( )2 ( )2 1
r r
x y
sin 2 cos 2 1: cosa sina
r r
:
sin 2 cos 2 1 , 1 tan 2 sec 2 , 1 cot 2 csc 2
:
cos . sec 1 , sin . sec 1 ,
tan . cot 1
1 1 1
cot , sec , csc
tan cos sin
cos sin
cot , tan
sin cos
2
. 1 tan sec 2
x2 y2 r2: :
x2 y2 r2
x2 x2 x2 : x2
y r
1 ( )2 ( )2
x x
y r
1 tan 2 sec 2 : tan sec
x x

66
:
1 1
1 cot 2 csc 2 , cot , sec
tan cos

. .
.
. .
.
sin cos tan cot
. tan a :1
1 sin 2
: :
sin cos
sin cos
sin cos tan cot cos sin
1 sin 2 cos 2
sin cos sin
2
tan
cos cos

. sin 2 cot 2 cos 2 tan 2 tan 2 :2


:
2 2 2 2 2
sin cot cos tan tan
2 2
cos sin
sin 2 cos 2 tan 2
sin 2 cos 2
sin 2 cos 2 1
2
1 tan

67
. cos (1 sin 2 )(1 sec 2 ) :3
:
2 2
(1 sin )(1 sec )
1
cos 2 (1 )
cos 2
cos 2 1
cos 2 ( )
cos 2
cos 2 1
(sin cos ) 2 (sin cos ) 2 2: :4
. :
(sin cos ) 2 (sin cos ) 2 2
sin 2 2 sin cos cos 2 sin 2 2 sin cos cos 2 2
2 2 2 2
2 sin 2 cos 2(sin cos ) 21 2
. :5
sin A 1 cos A
2 csc A
1 cos A sin A
sin A 1 cos A sin 2 A 1 2 cos A cos 2 A
1 cos A sin A sin A(1 cos A)
sin 2 A cos 2 A 1 2 cos A 1 1 2 cos A
sin(1 cos A) sin A(1 cos A)
2 2 cos A 2(1 cos A) 1
2 2 csc A
sin(1 cos A) sin A(1 cos A) sin A

. :6
1 tan 2 A
tan 2 A
1 cot 2 A

68
: :
1 tan 2 A sec 2 A
1 cot 2 A csc 2 A
1
2
sec A 2 cos 2 A sin 2 A sin A 2
tan A ( ) tan 2 A
csc 2 A 1 cos 2 A cos A
sin 2 A
1 1
. (sin cos )(cot tan ) :7
cos sin
. cos sin tan cot :
cos sin 1 1
(sin cos )
sin cos cos sin
cos 2 sin 2 1 1
(sin cos )
sin cos cos sin
1 sin cos 1 1
(sin cos )
sin cos sin cos sin cos cos sin

1 1
(sin cos )(cot tan ) :
cos sin

cos( x y )
. tan x cot y :8
cos x sin y
:
cos( x y ) cos x cos y sin x sin y
cos x sin y cos x sin y
cos x cos y sin x sin y cos y sin x
cos x sin y cos x sin y sin y cos x
cot y tan x tan x cot y
x tan x sin x
. sin 2 :9
2 2 tan x
x 1 cos x 2 1 cos x
sin 2 ( ) : :
2 2 2

69
x tan x sin x 1 cos xtan x sin x
sin 2
2 2 tan x 2 2 tan x
tan x
:
tan x
tan x 1 cos x tan x tan x cos x
tan x 2 2 tan x
sin x
tan x ( ) cos x
cos x tan x sin x
2 tan x 2 tan x
1 sin x cos x
. 2 sec x :10
cos x 1 sin x
:
1 sin x cos x (1 sin x) 2 cos 2 x
cos x 1 sin x cos x(1 sin x)
1 2 sin x sin 2 x cos 2 x
cos x(1 sin x)
1 2 sin x 1 2 2 sin x
cos x(1 sin x) cos x(1 sin x )
2(1 sin x) 2 1
2 2 sec x
cos x(1 sin x) cos x cos x
2 sec x

: -1

sin 25 0 1
a) b) sec 2 1 c)
cos 25 0 cos 8 0
: sin -2
a) cot cos , b) cot 2
: -3
csc tan x cot x
a) cos b) 1 2 cos 2 x
cot tan tan x cot x
sin sin 2 1 tan 2 x
c) tan d) cos 2 x
1 cos cos 2 1 tan 2 x

70
y

Trigonometric Equations
sin 2 cos 2 1
r y
.
o x x
sin cos 1

1 tan 2 sec 2 1 2 sin 0


:

1 2 sin 0 1 tan 2 sec 2

30

60

90

. 1 2 sin 0 1 tan 2 sec 2


1 tan 2 sec 2
1 2 sin 0
:
:
.
.
.

71
a sin x b 0 : :
.
. 2 sin x 1 0 :1
Y
. sin x :
1

1
2 sin x 1 0 2 sin x 1 sin x
1
2 6 2
O X

sin
1
.
6 2
Y 1
sin x
2 6
6

1
X . sin
2
x ,2 ,4 ,...
6 6 6
1
. sin
2
x ,3 ,5 ,. . .
6 6 6
1
: sin x
2
A1 , 2 ,4 , ...
6 6 6

A2 , 3 ,5 , ...
6 6 6

A x / x 2k x 2k k Z
6 6
:
A x/ x 2k x 2k k Z

72
x n ( 1) n n 0 ,1, 2 , 3 , ..... :
. 2 sin x 3 0 :2
3
2 sin x 3 sin x :
2
3
. ,
2 2 2
3
. sin 1 sin x 1
2
a cos x b 0 : :
.
. 2 cos x 3 0 :1
. cos x :
3
2 cos x 3 0 2 cos x 3 cos x
2
3
cos x x 0,
2
cos x cos
y 6 6

6 3
x . cos
2
6

x , 2. ,4 ...
6 6 6
x , 2 ,4 ... :
6 6 6
x 2n n 0 ,1, 2 , 3 , ... :

A x/ x 2k x 2k k Z
6 6

73
:
A x/ x 2k x 2k , k ZI
. 0,2 2 cos x 2 0 :2
:
2 cos x 2 0
2 cos x 2
2
cos x
2
3 3 2
x : cos
4 4 2
3 3
A x / x 2k x 2k , k Z :
4 4
. 0,2
3 k 0 3
x 2k x1
4 4
3 k 1 5
x 2k x2
4 4
a tan x b 0: :3
.
. tan x 3 0 :1
tan x 3 : tan x :

tan x 3 x ( , )
3 2 2
. tan x tan 3 60
3
Y

x ,2 ,4 , ...
3 3 3 3
3
X
x ,3 ,5 ,...
3 3 3

74
:

A x/ x k (2k 1) ,k Z
3 3
:
A x/x k ,k Z
: :2
1
tan x
3
1
tan x x :
3 6

A x/ x k , k Z
6

0,2 tan (2 x ) tan( x ) :3


4 3
.
:

tan( 2 x ) tan( x ) 2x k (x )
4 3 4 3
7
2x x k x k
3 4 12

0,2 k
.
7
7 k 0 x1
x k 12
12 k 1 7 19
x2
12 12

7
A x/x k ,k Z :
12

75
a cot x b 0 : :4
.
. cot x 1 0 :1
:
cot x 1 0

cot x 1 x
4
.

x ,2 , 4 , ...
4 4 4
x , 3 ,5 , ...
4 4 4

A1 , 2 , 4 , ...
4 4 4

A2 , 3 , 5 , ...
4 4 4
:

A x/ x k , (2k 1) , k Z
4 4
A x/x k k Z
. cot 3x cot x :2
k
cot 3x cot x 3x k x 2x k x , k Z :
2

a) 3 cos x 5 0 b ) tan x 3

76
.
: .
d a sin 2 x b cos 2 x c sin x cos x d
. d c ,b, a

. 6 sin 2 x 5 sin x 1 0 :1
: y sin x :
6 y2 5y 1 0
2
b 4ac ( 5) 2 4(6)(1)
25 24 1
5 1 5 1 6 1
y1 , 2 , y1 y1
12 12 12 2
5 1 4 1
y2
12 12 3
:
1
sin x y1 x
2 6
1
sin x y2 x 19 30'
3
1
: . sin x
6 2
x 2k
6
A k Z
x (2k 1)
6
x n ( 1) n x n ( 1) n n 0 , 1 , 2... :
6

77
1
. 19 30' sin x
3
13 1
rad 19 30
120 3
.
13
x 2k
120
A k Z
13
x (2k 1)
120

. cos 2 x sin x 0 :2
: cos 2 x 1 2 sin 2 x :
1 2 sin 2 x sin x 0
2 sin 2 x sin x 1 0

. y sin x
2 y2 y 1 0 (2 y 1)( y 1) 0
1
2y 1 0 2y 1 y1
2
y 1 0 y2 1
y sin x
.
1
sin x y1
2
sin x y2 1

78
1
sin x « » sin x
2
7 1
. x ( )
6 2

sin x 1 x
2
A
1 7
sin x x
2 6

A1 , 2 , 4 , ...
2 2 2
7 7 7
A2 2 , 4 ,6 , ...
6 6 6

:
7
A x n ( 1) n , x 2n , n 0 ,1, 2 , 3 ...
2 6

2 sin 2 x 2 sin x 0 :3
:
sin x(2 sin x 2) 0
sin x 0 x1 0
2 sin x 2 0
2 sin x 2
2
sin x x2
2 4
:
A1 0 , , 2 , 3 , 4 , 5 , ...

A2 , ,2 ,3 , ...
4 4 4 4

79
.
x
cos 2 x 1 2 sin 2 -1
2
3 cos 2 x 2 cos x 5 0 - 2
sin 2 x (1 3 ) sin x cos x 3 cos 2 x 0 -3

80
:
: :
sin x sin y a cos x cos y a
x y x y
. y x a
:
sin x siny a ... I
x y ............. II
I
x y x y
2 sin cos a ... I
2 2
x y .... II
. I II x y
x y
2 sin cos a ... I
2 2
x y a
cos : 2 sin I
2 2
2 sin
2

:
a :
1 1
2 sin
2

81
a2
1:
2
4 sin
2
a2
4 sin 2 1 4 sin 2
2 2 2
4 sin
2
a2 4 sin 2
2
a2 4 sin 2 0
2
. :1
sin x sin y 1

x y
2

. a 1 :
2
: a a2 4 sin 2 0
2

1 4 sin 2 2 0 1 4 sin 2 0
2 4
2 2
1 4( ) 2 0 1 4 0 1 2 0 1 0
2 4
( ) .
x y x y
2 sin cos 1 .
2 2
x y
: . x y
2 4 2
x y
2 sin cos 1
4 2
2 x y x y
2 cos 1 2 cos 1
2 2 2
x y 1 x y
cos cos cos
2 2 2 4
x y
,x y
2 4 2

82
x y ......... I
2
x y ........ II
2
2
2x 2x x
2 2 2 2
y y : y x
2 2 2 2
y 0
. :
x y x y x y
sin x cos y a sin x sin y a cos x cos y a
. y x a

cos 2 a sin 2 :
2 2
. :2
x y .......I
sin x sin y 1.....II
: . a 1 :

cos 2 a sin 2
2 2
cos 2 cos 2 0 :
2 2
sin 2 sin 2 1
2 2
cos 2 a sin 2 :
2 2
0 a 1
: II .
2 sin x sin y cos( x y ) cos( x y)
. sin x sin y 1 :

83
cos( x y ) cos( x y) 2 :
cos( x y ) cos 2: x y :
cos( x y ) ( 1) 2 cos( x y ) 1 2 : cos 1:
cos( x y) 2 1 cos( x y) 1
cos( x y ) cos 0
x y 0 x y
x y x x 2x : x

x ,y
2 2
: :
x y x y
sin x cos x
a a
sin y cos y
. y x a
. :3

x y
2
sin x
3
sin y
: :

.
sinx siny 3 1
sinx siny 3 1
x y x y x y x y
sin x sin y 2 sin cos sin x sin y 2 cos sin
2 2 2 2
.
x y x y
2 cos sin
2 2 3 1
x y x y 3 1
2 sin cos
2 2

84
x y 3 1 x y
cot tan : x y
4 2 3 1 2 4 2
. cot 1
4
x y 3 1
tan
2 3 1
3 1
tan 15 :
3 1
x y x y
tan tan 15o 15o
2 2
x y 30
6
x y
2
x y
6
4
2x
2 6 6
4
x
12 3
. y x

x y y
6 3 6
2
y y
3 6 6
y
6
: :
x y x y
tan x tan y a cot x cot y a
. y x . a
a2 4 4a cot 0:

85
. :4

x y
3
tan x tan y 2 3

tan( x y) tan : :
3
:
tan x tan y
tan( x y)
1 tan x tan y
tan x tan y
3
1 tan x tan y
: ( 2 3) tan x tan y

2 3
3
1 tan x tan y
. 3
2
1
1 tan x tan y
1 tan x tan y 2 tan x tan y 3
tan x tan y 3..............I
tan x tan y 2 3.......II
. I II tan x
tan x 2 3 tan y
( 2 3 tan y ) tan y 3
tan 2 y 2 3 tan y 3 0

(tan y 3) 2 0 tan y 3 0 tan y 3 y


3
. I x y
tan x tan y 3
3 3 3
tan x 3 3 tan x 3
3 3

86
2
tan x 3 x
3
: :
x y
tan x tan y a
. y x a
1 a
1 cos 1
1 a
. :5

x y 7
6
tan x tan y 0
.
sin x.sin y
tan x. tan y
cos x. cos y
1
sin x sin y cos(x y) cos(x y) ........ I :
2
1
cos x cos y cos( x y ) cos( x y ) ........ II
2
1
[cos(x y) cos(x y)]
tan x. tan y 2 :
1
[cos(x y) cos(x y)]
2
. I x y

cos( x y ) cos 7
tan x tan y 6
cos( x y ) cos 7
6
: II

cos( x y ) cos 7
6 0
cos( x y ) cos 7
6

87
cos( x y ) cos 7 0:
6
3
: cos 7
6 2
3
cos( x y) 0
2
3 5
cos( x y) x y
2 6
:

x y 5 ...I
6
x y 7 ...II
6
5 7
2x
6
12 12
2x x , x
6 12
: y I x

x y 5 y 5
6 6
5
y
6
5
y
6
6 5
y
6 6
y
6

88
: :
x y
tan x
a
tan y
a 1
1 sin 1:
a 1
:6

x y .....I
2
tan x
3.....II
tan y
II
.
tan x tan y 3 1
2
tan x tan y 3 1
.
sin( x y )
cos x cos y sin( x y )
2 2
sin( x y ) sin( x y )
cos x cos y
2 sin( x y ) sin( x y )

: x y
2
2 sin( x y ) sin 1
2
1
sin( x y) x y
2 6

: :
6
x y
6
x y
2

89
:

x y .....I
6
x y .....II
2
2x
6 2
3 4
2x
6 6
4
x
12 3
. y I x

x y y y
6 3 6 6 3
2
y
6 6
y
6

x y
x y 3
a) 4 b)
sin x
tan x tan y 1 2
cos x

90
ABC :
:
sin A sin B sin C
a b c
.

c b a ABC :
.

a2 b 2 c 2 2bc cos A

b2 a 2 c 2 2ac cos B

c2 a 2 b 2 2ab cos C
.

c b a ABC :
.
A B C A B C
tan tan tan
a b 2 c a 2 b c 2
, ,
a b A B c a C A b c B C
tan tan tan
2 2 2

:
.
:
.

91
:

sin x sin y a cos x cos y a


x y x y
:
x y x y x y
sin x cos y a sin x sin y a cos x cos y a
:
x y x y
sin x cos x
a a
sin y cos y
:
x y x y
tan x tan x a cot x cot y a
:
x y
tan x tan y a
:
x y
tan x
a
tan y

92
.
: a . c 7cm b 10cm A 20 -1
a) 16.4cm b) 16cm c) 15.9cm d ) 4.176cm
: B c 10 ft b 5 ft , a 8 ft –2
a) 28.5 b) 29.4 c) 29 d ) 28
: b a 5 ft B 22 , A 48 –3
a) 8 ft b) 2.52 ft c) 9 ft d) 9.5 ft
: x arc sec y –4
a) IR b) IR c) IR 0 d ) IR
: sec x (sec x cos x) –5
1
a) tan x b) c) cot x d ) tan 2 x
tan x

:
. sin C a b 5 ft c 8 ft A 30 -1
c 10cm b 5cm , a 8cm -2
b B A
c 3
C B A 30 ABC -3
b 2
.
A -4
. 30
60km 40km

. cos sin cot 2 -5

93
: -6
sin 2 A 1 cos 2 A
a) tan A b) tan 2 A
1 cos 2 A 1 cos 2 A
1 cos A cos B cos( A B ) A B
c) tan A cot A 2 csc 2 A d) tan cot
1 cos A cos B cos( A B ) 2 2
cos A A 1
e) tan(45 ) f ) cos cos(6 0 ) cos(6 0 ) cos 3
1 sin A 2 4

: -7
2 tan 15
a) b) 1 2 sin 2 cos 2
1 tan 2 15
c) cos 4 x 2 sin 2 2 x d ) (cos 2 x 2 sin x cos x sin 2 x) 2
2 sin 2 x cos x 2 cos 2 x sin x -8
.
: -9
a) cos 2 x cos 4 x 0 b) tan 2 x 4 tan x 3 0
c) 4 cos 2 0 d ) cos x 3 sin x 1
2
e) cos x 3 sin x cos x 1
. -10
tan x tan y 1
sin( x y ) cos( x y )
a) 2 b)
cos x cos y tan x tan y 1
2

94
95
.

96
.

.
:
:Postulates
. .
:Logical Reason

.
. :Theorem
. ( ) :
. :
( )
.

. :
:
.
. :
. :
.
. :
. :

97
. :

.
.

.
. .
:
:
.
. :
:
.
. ( ) :
. :
. :

. –1
–2
. –3

98
. :
.
.
.

.
–1
.
. O p :

–2
.
p d :
.

99
–3
. d p :

. -1

-2
.

-3
.

100
: –1

:
. P' P

. : –2
. P' P AB

: -3
. P' P

101
p RT p R T –1
p p –2

K M p AB –3
p AB
P' C B, A P C B, A -4
P' P

102
:
.
:
.

. A d1 p A
d1 A
.
:
.
p d1 A :
.
d2 A
. p d1

d2 d1
d2 P A d1 p

103
.
:
.
:
Q d2 d1
P
A d1
B d2

. Q d2 d1
. A Q p

d2
B
.

–1
.
F L2 E L1 F E –2
. L2 // L1
F E p F E –3
p F p E
104
.

. X ' O' Y ' XOY


O'Y ' OY O' A' OA O' X ' OX
. O' B' OB
. OA A'O '
O ' A' B' OAB
.
. :

X ' O' Y ' XOY :


OY // O'Y ' OX // O' X '
O' X ' OX .
O ' A' OA
.
OO ' BB ' OA A'O '
. AB A' B' AB B' A' .
OB O' B' OA A'O ' AB A' B' OAB O ' A' B'

AOB A' O' B'

105
. -
-
. 180

:
.

–1

–2
.
. d2 d1 -3

106
.

p p d
p d
Q p Q p
d ( )
d2 d1
.
.

. :
.
p d :
d1 p
p .
.
d p
.
p d p
. p

107
:
.
Q p :
d
O Q p
d

Q p
. d

d2 d1 (O) :
.
d '2 d1' (O) :
P d2 d1
d '2 d1' (O)
. d2 d1
. d '2 d '1 d2 d1

d2 d1 –1

3 2 1
3 2 , 1 –2
p p

108
P
(O)
. (O)

OX , OY
. (O)
. OZ p
. OA' OA
OY B OX
. M OZ C
(O) :

(O)
. OY OX :
(O)
P . P
. OZ
OA' OA
OX P
OZ C OY B
. M

109
: AA' OY OX

BA BA'
CA CA'
M C B . A' BC ABC
: MA' MA A' A .

MA MA'
AA' MO . MAA
. OZ

BC Q P C B
x . Q P
. Q P x BC

d2 d1 –1
L P L –2
P

110
. A 2 1

A
1

B
2 B 2 1 d2 d1
.
A 2 1

B d2 d1
.

:
.

A 2 1 :
)B . p
1 d2 d1 ( p
2 d1 2 1

. Q d2

111
Q p
1 d1
p d1

2 d2
. Q d2

1
Q p
d2 d1
2

Q p d2 d1
. Q p .

L2 E L1 F E
L2 L1 F

112
-1
:Postulates
. .
:Logical Reason

.
. :Theorem
. ( ) :
. :

. ( )

. :
:
.
. :
. :
.
: *
.
. : *
: *
. .
. ( ) :
. :
. :

113
*
. :

*
*
*
*

*
*
*

*
*
*

O O P

114
.
P B A B A P –1
: P
AB -b AB -a
AB AB -d AB –c
: p –2
p -a
p -b
p -c
p -d

. –3
-b -a
-d -c

-4
p -a
. ' d ' -b
. ' ' -c
. -d
.
p p –5
. p
a) 0 b) 1 c) 2 d)

115
.
L2 E L1 F E –1
L1 // L2 F
–2

. L3 L2 , L1 –3

P2 P1 p P2 P1 –4

–5
AD -a
C

-b
. ABCD
DFC -d EDˆ F -c

116
117
118
Sequences

. a1, a2 , a3 ,..., an
.
. -n an a1
2 , 4 , 6 , 8 , ... , 2n
1, 3 , 5 , 7 , ... , 2n 1
5 ,10 ,15 , 20 , ... , 5n
: n
an 2n , n 1, 2 , 3 , ...
bn 2n 1 , n 1, 2 , 3 , ...
cn 5n , n 1, 2 , 3 , ...
:
.

n 1
. {a n } { }
n
( 1) n 1
. an
n

119
1 1 1 1
, , , ... , .
5 10 15 5n
3
. bn an n2 :1
n
bn an :
.
an n 2 1, 4 , 9 ,16 , 25 , 36 , ...
3 3 3 3
bn 3 , ,1, , , ...
n 2 4 5
. -n 1 , 2 ,4 , 8 ,... :2
an 2n 1 : -n :
2
n
. 5 an :3
n 1
5 n 1, 2 , 3 , 4 , 5 5 :
.
n2
an
n 1
1 1
n 1 , a1
1 1 2
22 4
n 2 , a2
2 1 3
32 9
n 3 , a3
3 1 4
42 16
n 4 , a4
4 1 5
52 25
n 5 , a5
5 1 6

. n -1
1, 3 , 5 , 7 , . . .
1 1 1
1 , , , , ...
3 5 7
( 1) n 1
. 6 an -2
n

120
Arithmetic Sequence

5 , 8 ,11,14 ,17 , 20 :

.
:
:
.
d (Common difference)
(d 0) d .
: (d 0)
2 , 5 , 8 ,11,14 ,17 , ...
d 5 2 3
d 8 5 3 d 3 0
d 11 8 3
. d 0

121
.
4 , 0 , 4 , 8 , 12 , 16 , 20 , ...
d 0 4 4
d 4 0 4
d 8 ( 4) 4 d 4 0
d 12 ( 8) 4
d 16 ( 12) 4
. d 0
3
. 2 :1
2
3
d 2 a1 :
2
.
a1 , a2 , a3 , ...
a2 a1 d a2 a1 d
a3 a2 d a3 a2 d
a4 a3 d a4 a3 d a2 d d a1 d d d a1 3d

: a1 , a2 , a3 , ... , an
a1 , (a1 d ) , (a1 2d ) , (a1 3d ) , ...
3 3 3 3
,( 2) , ( 2 2) , ( 2 2 2) , ...
2 2 2 2
3 7 11 15
, , , , ...
2 2 2 2
. :2
3 5 7
1, , 2 , , 3 , , 4 , ........ (a
2 2 2
1 , 2 , 4 , 8 ,16 ........ (b

122
. :a
3 5 7
1, , 2 , , 3 , , 4
2 2 2
3 1 3 1
d 1 d 2
2 2 2 2
5 1 7 1
d 3 d 3
2 2 2 2
7 1
d 4
4 2
1
2
.
:b

1 2 4 8 16
d 2 1 1 d 4 2 2 d 8 4 4 d 16 8 8

.
-n
-n d a
.
.
5 , 7 , 9 ,11, ...
d 7 5 2
5 , (5 2) , (5 4) , (5 6) , ...
5 , (5 2) , (5 2 2) , (5 2 2 2) , ...
5 , (5 2) , (5 2 2) , (5 2 3) , ...
a1 , a2 , a3 , ...
a1 , (a1 d ), (a1 2d ), (a1 3d ) , ... :

123
:
-n
a a d a 2d a 3d ........ a (n 1)d
.......
a1 a2 a3 a4 ........ an

. an a1 ( n 1) d an n , d , a1

. 2 , 5 ,12 , ... 30 :1
:
a1 2 an a (n 1)d
d 5 ( 2) 7 a30 2 (30 1)7
n 30 a30 2 29 7
a30 ? a30 2 203 a30 201

. :2
35 , 40 , 45 , ... , 2000
: :
an a1 ( n 1)d
2000 35 ( n 1) 5
a1 35 2000 35 5n 5
d 40 35 5 2000 30 5n
2000 30 5n
an 2000
1970 5n
n ? 1970
n
5
n 394

124
a10 10 a1 3 :3
: d

:
an a1 (n 1)d
a1 3 30 3 (10 1) d
d ? 30 3 9d
an 30 30 3 9d
n 10 27 9d
d 3

. a3 a2 d 4 , a1 11

. n 2 , 3 , 4 , ... an 1 , an , an 1

an 1 an 1 [a1 (n 2)d ] [a1 nd ]


[a1 nd 2d ] [a1 nd ] [a1 nd 2d a1 nd ]
an 1 an 1 [2a1 2nd 2d ] 2[a1 (n 1)d ] 2an
an 1 an 1
2an an 1 an 1 an
2
: 23 7 :1
7 23 30
an 15 :
2 2
. x :2
.
2 x 1 , 2 x 4 , 3x 3
an 1 an an 1

125
. :
an an 2 x 1 3x 3 5x 4
an 1 1
2x 4
2 2 2
5x 4
2x 4 4 x 8 5x 4 4x 5x 4 8
2
x 12 , x 12
2( 12) 1 , 2( 12) 4 , 3( 12) 3
24 1 , 24 4 , 36 3
23 , 28 , 33 , 38 43...

. –m –n :
an a (n 1) d ... , am a (m 1)d ... :
. II
an am
d
n m
.
. –m am –n an d
. 47 27 :3
. 9 .
, , , , 27 , , , , 47
. :
an 47
n 9
m 5 an am 47 27 20
d 5
am 27 n m 9 5 4
d ? :
a ?
an a1 (n 1) d
27 a1 (5 1) 5
27 a1 20 a1 7

126
7 , 12 , 17 , 22 , 27 , 32 , 37 , 42 , 47 :

an :
1
. bn
an
d 2 2 , 4 , 6 , 8 ,10 , ... :1
1 1 1 1 1
. , , , , ,...
2 4 6 8 10
. – n . :2
1 1 1 1
1, , , , ... ,
2 3 4 n
1
an
n
1
d 3 a1 :3
4
.
:
1 1 1 1 1
,( 3) , ( 3 3) , ( 3 3 3), ( 3 3 3 3) , ...
4 4 4 4 4

1 11 23 35 47
, , , , , ...
4 4 4 4 4

. -n
an 1 , an , a n 1 :
. n 2 , 3 , 4 , ...

1 1 1
: ,
an 1 an a n 1

127
1 1 a n 1 an 1
1 an 1 an 1 ( an 1 )(an 1 )
an 2 2
1 an 1 an 1 1
an (an 1 )( an 1 ) 2
:
1 an 1 an 1
an
an 2(an 1 )(an 1 )
2(an 1 )(an 1 )
2(an 1 )(an 1 ) an (an 1 an 1 ) an
an 1 a n 1

. 8 2 :
2(an 1 )(an 1 )
: an :
an 1 an 1
2(2 8) 2 16 32
an 3 .2
2 8 10 10

2 , 5 , 12 , . . . . 35 -1
3 5
, 1, -2
4 4
.
. 16 2 , 2 2 -3
84 1
. d a10 , a1 -4
2 2
-5
9 5 11
2, , , ,...
4 2 4
3 , 6 , 6 , 12 , . .

128
Geometric Sequences

64 )
(

3 , 6 , 12 , 24 , 48 , ... .

.
:
q :
an 1
q an 1 an q, n 1, 2 , 3 , ... :
an
. a1 q
.
96 , 48 , 24 , 12 , 6 , ... :1
.
a2
q :
a1

96 48 24 12 6
48 1 24 1 12 1 6 1
q q q q
96 2 48 2 24 2 12 2
1
. q
2

129
. a4 a3 a2 q 3 a1 2
. q 1
. q 1
. q 1

2700 , 900 , 300 , 100 , ... :2


.
a1 2700
900 9 1
q
2700 27 3
. q 1

-n
n q a
.
: a1 , a2 , ... , an
-n
a1 aq aq 2 aq 3 aq 4 ......... aq n 1

a1 a2 a3 a4 a5 ......... an
a1 a1
a2
q a2 a1 q
a1
a3
q a3 a2 q a1q q a1q 2
a2
.. a4
q... a4 a3 q a1q 2 q a1q 3
. a3

an
q an an 1 q (a1q n 2 ) q a1q n 1

an 1

130
. -n an a qn 1

. :1
5 , 10 , 20, 40. . . :
a 5
an a1q n 1

10
q 2 a6 5 ( 2) 6 1
5
a6 5( 2) 5 a6 5 ( 32)
n 6
a6 160
a6 ?
. 8, 4 , 2 ,.. . :2
:
an aq n 1

n 12
1 1 1
a 8 a12 8( )12 1 8( )11 8 11
2 2 2
1 3
q 8 2 1 1
2 a12 11 11
2 3 11 2 8
2 2 28 256

M b
M2 a b
a M
M ab
b a
. b a (Geometric Mean) M

131
. 3 , 12 :3
: M ab :
a 3
b 12 M 3 12 36 6 M 6
. 2, , , , 32 :4
a1 2
a5 32 a5 a q n 1 32 2q 5 1
32 2q 4
32
q ? q4 16 q 4 16 q4 24 q 2
2
n 5
a2 a1 q a2 2 2 4 , a3 a1 q 2 a3 2 22 8 , a4 a1 q 3
a4 2 2 3 16
2 , 4 , 8 , 16 , 32 :

q n -n an
. q
. x :5
x 1 , x 3 , x 1
a M b
2
M a b ( x 3) 2 ( x 1)( x 1)
10 5
x2 6 x 9 x2 1 6 x 10 0 , x x
6 3

5
. 5 5 -1
16
-2
2 2 2 2
a) , , , , ... b) 4 , 2 , 0 , 2 , 4 , ...
3 3 3 3
5 5
. 5, , , ... -3
2 4
. 3 3 -4
4
1
. , ? , ? , ? , 27 -5
3
132
.

2 , 4 , 6 , 8 , ...
.
: .
2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 110 4 6 10
n n
100
. 10000
. a1 , a2 , a3 , . . . an n
n
a1 a2 a3 ... an ai
i 1

.
1
. n
. i n,k , j
n n n
2k 2i 2j 21 2 2 2 3 2n :
k 1 i 1 j 1

7
1
. :1
i 1 i

133
:
7
1 1 1 1 1 1 1 1 1089
i 1 i 1 2 3 4 5 6 7 420

. :2
a) 1 3 5 7 ... ( 2n - 1 )
b) 1 4 9 ... n2
:
n
a) 1 3 5 7 ... (2n 1) (2i 1)
i 1
n
2
b) 1 4 9 ... n i2
i 1

. :3
n
i(i 2) ?
i 4

:
4(4 2) 5(5 2) 6(6 2) 7(7 2) ... n ( n 2)
24 35 48 63 ... n ( n 2)

10
n 1
. :4
n 7 n 1
:
10
n 1 7 1 8 1 9 1 10 1
n 7 n 1 7 1 8 1 9 1 10 1
8 9 10 11 4032 3888 3780 3696
6 7 8 9 3024
15396 5132
3024 108

134
n
: (an )

a1 a2 a3 ... an ... ai
i 1

. i

. (series) ai
i 1

. -n an a1 a2 a3 ,...

n
.

ak a1 a2 a3 ... an ... n
k 1

: Sn . -n
S1 a1
S2 a1 a2
S3 a1 a2 a3

Sn a1 a2 a3 ... an ... ak
k 1

. 1 2 3 .... n ... s8 s6 :5

:
S 6 1 2 3 4 5 6 21
S8 1 2 3 4 5 6 7 8 36

135
c bk an
k 1 n 1

:
n
c c ... c nc
k 1
n n
cak c ak
k 1 k 1
n n n
( ak bk ) ak bk
k 1 k 1 k 1

. -1
3 6 6
1
( 4k 2 3k ) -c -b i -a
k 1 i 1 i 1 i 1

. -2
12 3 19
1 4 9 ... n 2 (b ... (a
23 4 20
1 3 5 7 ... (2n 1) (c
. -3
n n n
(2 5i ) (c 3i 2 (b i (i 2) (a
i 1 i 1 i 4

136
n
. a1 , a2 , a3 , ..., an
a1 a2 a3 ... an

.
an d a
:
S a (a d ) (a 2d ) (a 3d ) ... (an 2d ) (an d ) an ......... I

S an ( a n d ) ( an 2d ) (an 3d ) ..... (a 2d ) (a d ) a .......... II

. II I
2S (a an ) (a an ) (a an ) (a an ) ... (a an ) (a an ) a an
n ( a an )

n
2S n(a an ) S (a an )..........I
2

an 25 , a 4 :1
. 8

137
: :
a 4 n
S (a1 an )
2
an 25
8
n 8 S (4 25) S 4(29) 116
4

an 1
:
n
S (a1 an )......1
2
an a1 (n 1)d
n n
S [a1 a1 (n 1)d ] S [2a1 (n 1)d ] .......... III
2 2
. n III

. 201 :2
a1 7
7 11 15 ...
d 4
n
n 201 S [2a1 (n 1)d ]
2
Sn ?
201
S [2 7 (201 1)4]
2
201 201 201
S (14 200 4) S (14 800) 814 201 407 81807
2 2 2
S 81807

138
-n
.
n 2 4 6 8 ..... :3
.
:
2 4 6 8 ...
d 4 2 2
a 2 n
Sn [ 2 a ( n 1) d ]
d 2 2
n
Sn [ 2 2 ( n 1) 2]
2
Sn ?
n n
Sn [ 4 2n 2] (2 2n)
2 2
S n n ( n 1)

. 2 4 ... 200 :4
:
a 2 S 200(200 1)
d 2 S 200 200(200 1)
n 200 S 200 200(201)
S 200 ? S 200 40200

139
. -n -1
i) 2 , 0 , 2 , 4 , ...
ii) 1, 5 , 9 ,13, ...
iii) 2 , 1, 0 ,1, 2 , ...
. 2,5,8,11,... -2
a ) S8 b) S10

140
n

q a

. q
. n
.
:
{S n } . .
: Sn a1 a2 ...an n
a1 (1 q n )
Sn q 1
1 q
1 q 0
2
Sn a1 a1q a1q ... a1q n 1
.......... I :
: II q I

Sn q a1q a1q 2 a1q 3 .... a1q n .......... II


Sn Sn q a1 aq n a1 (1 q n ) : II I
n
a1 (1 q n )
S n (1 q) a1 (1 q ) Sn , q 1
(1 q)
a1 (q n 1)
Sn : (-1)
q 1
. n

141
1
5. q a1 2 :1
2
. 10
:
1 1
a1 2( ) 0 2 a4 2( ) 4 1
a1 2 2 2
1 1 1 1
q a2 2( ) 1 a4 2( )
2 2 8 4
S ? 1 31 1 1 1 1 1 1
a3 2( ) 2 a5 2( )5 1 2( ) 4 2
2 4 2 2 2 16 8

1 1 1024 1
(1 q n ) 1 ( )10 1
Sn a1 S10 2 2 S10 2 1024 2 1024
1 q 1 2 1 1
1
2 2 2
1023
1024 1023 4 4092
S10 2 3.99609375
1 1024 1 1024
2
80 :2
2 , 6 , 18 , ...
. :
a ( q n 1)
S
q 1
a 2 2[(3) n 1]
80
6 3 1
q 3
2 80 (3) n 1 80 1 (3) n
n ? 81 3n (3) 4 3n
S 80 n 4

2 2
. 10 2, , , ... -1
3 9
. 3,6,12, ... ,384 -2
484 4,12,36, ... -3

142
.

(q 1)
.
. Divergent series
. Convergent q 1

1 qn qn 1
S a a( ) :
1 q q 1
: n q 1
aq a aq a a
S S
q 1 q 1 q 1
. 1 3 9 27 ... :
r 3 1 S :
:
(q n 0) q n (n ) n
1 qn
: S a
1 q
1 qn a aq n a a 0 a
S a S
1 q 1 q 1 q 1 q

143
(q 1)
a
S :
1 q
1 1 1 1
. 1 ... :1
2 4 8 16
1 1 1
q 1 q ,a 1 :
2 2 2
.
1 1 1 1 a 1 1 1
1 ... 2 2
2 4 8 16 1 q 1 1 1
1
2 2
1
q a1 27 :2
3
.
1 1
. q 1 :
3 3
a
a a1 a 2 ...
1 q
1 1 1 27 27 27
27 9 3 1 ...
3 9 27 1 3 1 2
1
3 3 3
3 81
27 40 .5
2 2
0.623 :3
.
:
0.623 0.6232323... 0.6 0.023 0.00023 0.0000023 ...
6 23 23 23
...
10 1000 100000 10000000
6 23 1 1
[1 ( ) ...]
10 1000 100 10000
6 23 1 1 2
[1 ( ) ...]
10 1000 100 100
144
1
1
.
100
a 1 1 1
S
1 q 1 100 1 99
1
100 100 100
6 23 1 6 23 1
10 1000 1 10 1000 99
1
100 100
6 23 100 6 23 594 23 617
10 1000 99 10 990 990 990
617
0.623
990

. 0.3 :4
: :
0.3 0.3333 0.3 0.03 0.003 0.0003 ...
3 3 3 3
...
10 100 1000 10000

1 1
. q 1 a 0 .3
10 10
3
a 10 3 1
S
1 q 1 1 10 10 1
10 10
3 1 3 10 3 1
10 9 10 9 9 3
10
1
0.3
3

145
. -1
1
1 1
1 2
... (i
33 33
1 1
5 1 ... (ii
5 52
. -2
a ) 0. 5 b) 0.24

146
:
a1 . a1 , a2 , a3 ,..., an
. -n an
:
.
: an 1 , a n , a n 1 :
an 1 an 1
. an
2
q :
.
an aq n 1 : n
an 1 an an 1 :
. an (an 1 )(an 1 ) : n 2,3,4,...
:

a1 a2 a3 ... an ai
1 i

. Series
n
. n a1 a2 a3 ... ak
k 1

: n
n n
S [2a (n 1)d ] (a1 an )
2 2
: n
a1 (1 q n )
Sn q 1
1 q

147
a
n q 1
1 q
a
. aq k 1

k 1 1 q
n q 1
S :

148
.
3 4 5
: 2, , , ,... -n -1
2 3 4
n 1 n 3 n n 1
a) b) c) d)
n n 2 n c n
11 3n 1
: n an -2
7 2n 1
a) 3 b) 4 c) 5 d) 6
: 9, 5, 1,3,... -3
a) 35 b) 38 c) 35 d) 38
: 0.1 , 0.4 , 0.7 , 1 , 1.3,... -4
a) 0.3 b ) 0 .1 c ) 0 .3 d ) 0 .2
96, 48 ,24, 12 ,6,... : -5
1 1 2 2
a) b) c) d)
2 2 3 3
5 5 5 5
: 5, , , , , ..... -6
2 4 8 16
3 5 3 5
a) b) c) d)
512 512 512 512
: n -7
1 qn qn 1
a) S a b) S a
1 2 q 1
1 qn
c) S a d)
1 q
: q -8
a) q 0 b) | q | 1 c) | q | 1 d)

149
.
-1
. 31 21 -2
21 , , ,31
3720 n 124 -3

. 100 -4
3,5,7,9,11,...
. 192 6 -5
17 8 -6
.
. -7
0.1 0.01 0.001 0.0001 ...
1
9 -8
9
.
. 4 96 3 -9
3 , , , ,96
2 2
. 2 ... 8 -10
3 9
. n 12 . d 3 ,a 4 -11
. -12

a) 2. 8 b) 3.57

150
151
152
y y Exponential functions
x2 f ( x) x 2 , f ( x) x2
2 x
2x x
x
0
x f ( x) 2 x
, f ( x) 2x
0

x2

. a f ( x) ax a 1 a
a IR {1} x R f : IR IR
f ( x) ax
. 2 f ( x) 2 x
, f ( x) 2x

. f ( x) 2x x ZI ( ZI )
y f ( x) 2x
f ( x) 2x
x
f ( x) 2 , f ( x) 2x
.
1
. f ( x) ( )x
2
:

. x ZI f ( x) 2 x

153
y y 2 x
y 2x
x
. y 2 y 2x

. a 2 1: y 2x

a 2 0 y 2x :
x
. y 2 y 2x

x
y y 2x
x
y 2 y 2
x 3 2 1 0 1 2 3
1 1 1
y 1 2 4 8
8 4 2

(0 ,1)
x
x
y 2
x 3 2 1 0 1 2 3
1 1 1
y 8 4 2 1
2 4 8

. f ( x) 3 2x :
f ( x) 3 2 x :
a 2
y x

154
y
y 3 2x
x 3 2 1 0 1 2 3
f ( x) 0.375 0.750 1.5 3 6 12 24

: x, y f ( x) a x
f (x y) f ( x) f ( y )
f ( x)
f (x y)
f ( y)
f (a x) ( f ( x))a

:
-1
.
x1 x2 (injective) -2
f ( x1 ) f ( x2 )
. a 1 a 1 -3
. (0,1) -4
. y g ( x) a x , f ( x) a x -5
155
. log a x -6
. y log a x y ax

.
a ) f ( x ) 2 .3 x
b ) f ( x ) 2 .3 x
1
c) f ( x) ( ) x
2
d ) f ( x ) ( 4) x

156
Logarithm

y( ) 0.0001 0.001 0.01 100 1000 10000


ax ( ) 3
10 104
x( )
4 2

3
10
(1 )

:
.
y ax log a y x
. y (Base) a
.
.

157
: 10
3
log10 0.001 log10 10 3
. a 0,a 1

( ) :
.
log 2 8 3
log10 1000 3
:
log 2 8 3 23 8
log10 1000 3 103 1000

. -1
a) log10 N x
b) log 1 36 2
6

c) log 9 81 2
d) log 5 5 1
. -2
a) 43 256
b) 25 32
c) 10 4 10000
1
d) 10 10 y
e) y 21
f) y 3x

158
.

f : IR R , f ( x) ax a 0,a 1
: a
1
f : IR IR , f 1 ( x) log a x , a IR , a 1
:
f ( x) y ax
f 1 ( x) x ay log a x y

. y log a x f ( x) ax

x 0 1 a
log x 0 1

159
: x1 , x2 IR a 1
. log a x1 log a x2 , x1 x2

. y log3 x y 3x :1
. y 3x :
x 2 1 0 1 2
1 1
y 1 3 9
9 3
: y log3 x
x 1 x 3
(1, 0) (3 ,1)
y log3 1 y log3 3
1
x y y 3x
3 1
( , 1)
1 3
y log3 y log3 3 1 1
3
1 y log3 x
x 0 1 3
3
y 1 1 0 1 x

1
( )x , 2x
2
. x 1, 2

: log a x :
log1a 0 , log aa 1 , a IR , a 0 , a 1

160
f (1) , f (3 2 ) , f (9) , f (3) f ( x) log 3 x :2
.
: x :
f ( x) log3 x f (3) log3 3 1
f ( x) log3 9 f (9) log3 32 2
2 2
f (3 ) log3 3 2
f (1) log3 1 0
. x log 3 x 4 :3
: :
log 3 x 4 34 x x 81
:

. -1
log a 1 0 -2
. x0 1
. (1.0)
x1 x2 (injective ) -3
. f ( x1 ) f ( x2 )

. x 16 , f ( x) log 2 x :4
. x f ( x) log 2 x :
f ( x) log 2 x f (16) log 2 16 log 2 2 4 4
1 1 3
f ( x) log 2 x f ( ) log 2 ( ) log 2 2 3
8 8

161
x 28 , 2 f ( x) log 2 x

1
. f (32) , f ( ) , f (1) , f (2) f ( x) log 2 x -1
32
1
. f ( ) , f (1) f ( x) log3 x -2
81

162
Common logarithm and Natural logarithm

3 2

. e 10 :
Briggs) 10 : -1
. (Briggs) (
. log
:

f : IR IR log10x , f ( x) log10x log x


. 100 101 102 103 10 1
:
:
log 10 0 y 10 y 10 0 y 0
log 10 1 y 10 y 10 1 y 1
log 10 2 y 10 y 10 2 y 2
log 10 3 y 10 y 10 3 y 3
1 y 1
log 10 y 10 10 y 1
log 10 n y 10 y 10 n y n

163
: x
y

y log a x
1
x
0 10
1
...10 3 10 2 10 1 100 101 102 103
x
log x ... 3 2 1 0 1 2 3

Natural e : -2
. . ln logarithms
f : IR IR , f ( x) loge x ln x
e 2.718281828 e
1 x
e x (1 )
x
f ( x) e x . e .
. Exp( x) e x .
x y ex y ax y ex
.
x 2 1 0 1 2
1 1
y ex 1 2.71 7.34
7 .3 2.71

164
x
. x y e
x 2 1 0 1 2
x 1 1
y e 7.34 2.71 1
2.7 7.3

x
. y e y ex

x y y ex
y e

: y ln x .
. ln e1 , ln e 2 , ln e3 , ln e0 ln e 1 , ln e 2
:
y ln x loge x : :
ln e1 y ey e1 y 1
2 y 2
ln e y e e y 2
ln e3 y ey e3 y 3
ln e0 y ey e0 y 0
1 1
ln e y ey e y 1
2 2
ln e y ey e y 2

165
: y ln x
y

y ln x
2
1 1
e x
1 e e2
1

1
. y ln
e7
. log 0.0001

:
1
a) loge e8 b) ln
e3
1
c) log 0,01 d ) log
10 2

166
Law of logarithm

.
.
.
.
. I :
a IR , a 1, log a a 1
. a IR I {1} a1 a :
log a a 1

log5 5 1 51 5 :
. I :
a IR I {1} , a 0 1
log a 1 0 :
log 5 1 0 ( 5 )0 1 :
:
.
log a ( x y ) log a x log a y :

167
: :
x a p ........... I
y a q .......... II
x y a p aq ap q
: II I
: qp
loga ( x y) p q
loga ( x y) loga x loga y

. 50 :1
log 50 log(5 10) log 5 log10 log 5 1 :
log 4 2 log 4 8 ? :2

:
log 4 2 log 4 8 log 4 (2 8) log(2 2 4) log 4 (4 4)
log 4 4 log 4 4 1 1 2

.
log a ( x y ) log a x log a y
log a ( x y ) log a x log a y
:
x
log a log a x log a y :
y
. y aq x ap :
x ap ........... I log x p
y aq .......... II log y q
x ap x
ap q
log a ( ) p q : II I
y aq y

168
x
log a ( ) log a x log a y . q p
y
5
. log 2 0.3010 , log 5 0.6900 log :1
2
5
log log 5 log 2 0.6900 0.3010 0.3890 :
2
log y (10 y 2 x) log y (2 xy) :2
: :
10 y 2 x
log y (10 y x) log y (2 xy ) log y log y (5 y )
2 xy
log y 5 log y y log y 5 1
:
log a x n n log a x :
:
log a x n log a ( x x x ... x)
log a x n log a x log a x ... log a x
n log a x

log a x n n log a x :
1
1
log a n x log a ( x) n log a x : 5
n
log 625 ? :1
log 625 log 54 4 log 5 4(0.6990) 2.7960 :

log 3 3 9 ? :2
2
2 2 2
log 3 3 9 log 3 3 32 log 3 (3) 3 log 3 3 1 :
3 3 3

169
:
log 3 (0.12) ? log 5 8 ?

-1
.
a) log 4 (5 x 2 ) ? b) log10 (10 x 2 y ) ?
c) log10 5 log10 20 ? d ) log12 36 log12 14 ?

-2
.
63 125
a) log7 ? b) log ?
49 80
c) loga ( x 2 a ) log a x 2 ? d ) log10 1000 log10 100 ?
: -3
1
a) log10 (0.0001) b) log 2 ( 8) 3

170
.

: :
log a m
log b m
log a b
m by log b m y :
log a m log a b y log a m y log a b : a
: y
log b m log b m log a b
log a m log b m. log a b log b m
log b m log b m
log a b log b b log a b
log 9 b

. log9 27 ? :
log 3 27 log 3 (3) 3 3 log 3 3 31 3
log 9 27 : :
log 3 9 log 3 (3) 2 2 log 3 3 2 1 2
. log3 75 ? :2
log 5 75 log 5 (3 52 ) log 5 3 2 log 5 5 log 5 3 2
log 3 75 :
log 5 3 log 5 3 log 5 3 log 5 3
:
: (clog) Co log arithm
1
log a log a M co log a M
M

171
1
log 2 ?:
32
1
log 2 log 2 1 log 2 32 log 2 1 log 2 25 0 5 log 2 2 51 5 :
32
1
log a M : :
log M a
1
: x :
log M a
1
x x log M a 1 log M a x 1 .......... I
log M a
: 1 I
1 log M M
log M a x log M M
ax M
log a M x a
1
log a M : x
log M a
log125 5 ? :1
1
1 1 1 1 1
log125 5 log125 (5) 2 log125 5 :
2 2 log 5 125 2 log 5 53 6 log 5 5 6

.
log 64 2 ? log 4 256 ?
: :
1
log a n x log a x
n
. log a x m :
n
log a x m x am x (a m ) n
m
x (a n ) n

172
m 1
log a n x log a n x m :
n n
1
log a n x log a x : m
n
:
m 1
1) log a n x m log a x 2) log 1 log n x 3) log a n x n log a x
n n x

log 25 125 ? :1

log 25 125 log 5 2 53 :


3 3 3 m
log 5 5 1 : log a n x m log a x
2 2 2 n

log 1 (27) 2 ? :2
3
3

:
6
log 1 (27) 2 log 1 (33 ) 2 log 1 (3) 6 log 3 3 6( 3) log 3 3 18 1 18
1 3 3 1
3
(3) 3
3

.
a) log 3 6 ? b) log8 3 4 ?

173
e 10
. b,a x b,a log b x log a x log a b
: b 10 a e
log e x
log 10
log e 10
log e x log10 x. log e 10 :
ln x log e 10. log x
ln x 2,326. log x
log10 x
log10 x : a 10 b e
log10 e
log10 x log x log e x. log10 e
log x log e. ln x
: log10 e 0,4343 :
log x 0 , 4343 . ln x
. ln 4.69 ? :
ln x 2.3026 log x
ln 4.69 2.3026 log 4.69 : :
ln 4.69 2.3026 0.6712 1.5455
ln 6.73 1,9066 . log 6 , 73 :
: :
log x 6,4343. ln x
log 6,73 0,4343. ln 6,73 0,4343.1,9066 0,8280

.
4
a) log 1 3 ? b) log 9 27 ? c) log 8 4 ?
3

d ) log121 14641 ? e) ln 672000 f ) ln 0.00927


g ) ln 0.235

174
log 0,501 Characteristic and Mantissa
:
log 5,01 log10 1000 3 , log10 100 2 , log10 1 0

log 50,1
log 501

. x S 10 n x
. n, 1 s 10

. x
n
log x log( s.10 n ) log s log10 log s n log10 log s n
n log x 1 s 10 log s
: . log x

0 log s 1
.

.
3 2 0 3 0.602 0.845 1
0.001 10 0.01 10 1 10 1000 10 4 10 7 10 10 10 20 101.390
log 0.001 log 1 log10 7 log 20
10 10 10
3 2 3 0.602 1

0.001 0 .01 100 10 10 0

175
1

. ( ) 1 x 10

. 1 10 x 100

. 2 100 x 1000

. :
10 .
.

Scientific notation
N : 10
. n 1 a 10 N a 10 n

. :1
a) 2573 b) 573216 c) 0.0028
:
a) 2573 2.573 103
b) 573216 5.73216 105
28 28 4 4 3
c) 0.0028 28.10 2,8.10.10 2,8.10
10,000 104

176
:
.

log526.9 :2
. 3 1 2 :

log0.002 :3
:
log 0,002 log(2.10 3 )
log 2 log10 3
log 2 log10 log 2 3
. -3
.

log 89435 5 1 4
log 56.784 2 1 1
log 0.995 0 1 1
log 0.0789 1 1 2

177
a) log 0.9560 b) log 956.0 c) log 9560
d ) log 0.0009560 e) log 3.875 f ) log 2345

178
( )
.

10
. 10

. .
:1
log 765 ?
log 765 log(7.65.102 )
:
log 7.65 log 102
log 7.65 2

179
76 . 2
0.8837 0.8837 5
. 765

N 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
74

75
76 0.8808 0.8814 0.8820 0.8825 0.8831 0.8837 0.8842 0.8848 0.8854 0.8859
77

78

79

log 765 0.8837 2 2.8837


. log 70.9 ? :2
log 70.9 log(7.09 10)
log 7.09 log101 :
log 7.09 1

N 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
70 8451 8457 8463 8470 8476 8482 8488 8494 8500 8506
..
.
79
..
.

8506 9 70 70.9
. 70.9 0.8506

log 70.9 0.8506 1 1.8506


. log 0.0247 ? :3

:
log 0.0247 log(2.47 10 2 )
2
log 2.47 log10
log 2.47 2
log 0.00247 log 2.47 3

180
. 0.3927 7 24

log 0.0247 log 2,24 2 0.3927 2 2,3927


:
.
log 0.0247 3927 2 2.3927

. log 9280 ?

3
0.007 , , 900 ,105 , 15 :4
4
.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
0.30103

0.47712

0.60206

0.69897

0.77815

0.84570

0.90309

0.95424
0.0000

1.0000
log 15 (3 5) log 3 log 5 0.47712 0.69897 1.17609
log(105) log(5 3 7) log 5 log 3 log 7
0.69897 0.47712 0.84570
2.01079
log(900) log(9 102 ) log 9 log 102 0.95424 2 log 10
0.95424 2
2.95424
3
log( ) log 3 log 4 0.47712 0.60206
4
0.12494
log(0.007) log(7 10 3 ) log 7 log 10 3
0.84510 3
3 .84510

181
-1
.
a) log 222 b) log 0.921
c) log 928 d ) log 527
e) log 0.024 f ) log 2400
g ) log 0.00024 h) log 24

. -2
a) log(2.73)3 b) log 5 0.0762

182
Anti Logarithm

y anti log x : x y . log a y x


. 34 1.5315 log 34 1.5315 :

N log N 2.8779
.
. 0. 8779
.
2 :
. N 75.5 5 75
. N log N 2.9939 :1
0.9939 :
.
. 0.9939 9.86 9.86
3 2
N 986
log 986 2.9939
anti log 2.9939 986
9.5
9.6 0.9912 0.9917 0.9921 0.9926 0.9930 0.9934 0.9939 0.9943 0.9948 0.9952
9.7
9.8
N 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

183
log N 0.9791 :2
9791 :
953
:
N 9.53
log 9.53 0.9791
anti log 0.9791 9.53

. N . log N 3.0531 :3
:
. 1 .
.

: N 0.9469
8 885
N 0.000885
anti log( 3.0531) 0.000885 :

. :4
a) 2 b) 0.2 c) 0.02 d ) 0.0002
:
a) log 2 0.3010
b) log 0.2 0.3010 1 1 .3010
c) log 0.02 0.3010 2 2 .3010
d ) log 0.0002 0.3010 4 4.3010

. 0.3010

a) anti log( 5.0521) b) anti log 4.9479

184
Linear Interpolation
B 30
A
C
. B
B A C

. A C B log C c log B b , log A a


log C
log C b,a
a b
.

:
.
1.2345

log 5.235 :1

:
. 5.240 5.230 5.235

185
.
log 5.230 0.7185
log 5.240 0.7193
log 5.230 log 5.235 log 5.240 . 5.230 5.235 5.240 :
0.7185 log 5.235 0.7193 :
0.7185 x 0.7193 : log 5.235 x
.

5.240 0.7193
0.010 5.235 x 0.0008
0.005 d
5.230 0.7185

:
d 0.005 0.005 0.0008
d d 0.0004
0.0008 0.010 0.010
5,235 d
0.0004 0.7185 0.7189 .
log 5.235 07189 :

log 0.0007957 :2

: :
log 0.0007957 log(7.957 10 4 )
log 7.957 log10 4
log 7.957 4 log10
log 7.957 4
. -4

186
7.96 7.95 7.957
.
log 7.96 0.9009
log 7.95 0.9004
log 7.950 log 7.957 log 7.960 7.950 7.957 7.960 :
. log 7.957 x

7.96 0.9009
0.01 7.957 x 0.0005
0.007 d
7.950 0.9004
d 0.007
0.0005 0.01
0.007
d 0.0005 0.00035 0.0004
0.01
. d

0.9004 0.0004 0.9008


. 0.0007957

log 0.0007957 0.9008 4 4.9008

. 4.5544 :3
. x x anti log 4.5544 :
:
log x 4.5544 4 0.5544
log( t 104 ) log t log104 log t 4

187
0.5551 0.5539 0.5544
. x

3.59 0.5551
0.01 t 0.5544 0.0012
d 0.0005
3.58 0.5539
d 0.0005
0.01 0.0012
0.0005 0,000005
d 0.01 0,0041667
0.0012 0,0012
d 0,0042
. d t
t 3.58 d 3.58 0.0042
3.5842
log x log(3.5842 104 )
log x log 35842
:

x 35842

a) z log 0.001582 b) x log 6.289

188
Exponential and logarithm equations

1
x 2
2 x
. log 2 ( x 1) 3 5 5 2

. ( )

2x 1
32 :1
. :
2x 1
25 x 1 5 , x 6

83 x 1 24 :2
83 x 1
24 2 3( 3 x 1)
24
. :
3(3 x 1) 4
9x 3 4 9x 4 3
7
9x 7 x
9
7 7
3 1 1
4
8 9
2 8 3
24
7 3 4 4
4 4 3 3
8 3
2 8 3
2 (2 ) 24 :
4 4
2 2

189
x (16) x 1
64 x 2

.
:
log 2 ( x 2 1) 3 : x :1

log 2 ( x 2 1) 3
x 2 1 23
: :
x2 1 8 x2 9
x2 9 x 3

. log 3 ( x 2) 2 log3 9 x :2
:
log3 ( x 2) 2 log3 9
log3 ( x 2) log3 9 2
x 2 92 x 2 81
x 81 2 79 x 79

log 5
x log 5 3 log 5 5 log 5
4 0 x :3

190
. :
3.5 15 15
log 5
x log 5
3 log 5
5 log 5
4 log 5
x
4 4 4

x log3 (32 x 2) x 1 :4
: :
log 3 (32 x 2) x 1 32 x 2 3x 1

32 x 3 x 1 2 0 32 x 3 3x 2 0
(3 x ) 2 3.3 x 2 0 : 3x t

t 2 3t 2 0 (t 1)(t 2) 0
t 1 0 t 1
t 2 0 t 2
3x 1 3x 30 x1 0
x
3 2 x2 log3 2
x log( x 2 36) 2 log( x) 1 :5
:
2
log( x 36) 2 log( x) 1
2
log( x 36) log( x) 2 1
x 2 36 x 2 36
log log 10 10
x2 x2
x2 36 10 x 2 10 x 2 x 2 36 0
9 x 2 36 0
9x 2 36
x2 4

191
x
x12 2, x1 2, x2 2

a) 113 x 1
11 b) 7 2 x 1
3x 3

x 1
c) log x 3 4 d ) log5 2
x 2

192
.

log M N log M log N


.
. 3.17 88.2 :
. :
log(3.17 88.2) log 3.17 log 88.2
0.5011 1.9455 2.4466
0.4466
. 0.4472 , 0.4456
:
anti log 0.4472 2.80
anti log 0.4456 2.79

2.79 0.4456
0.01 t 0.4466 0.0016
d 0.0006
2.80 0.4472

193
d 0.0006
:
0.01 0.0016
0.01 0.0006 0.0006
d 0.00375
0.0016 0.0016
t 2.79 0.00375 2.79375
log x log(2.79375 102 )
x 279.375
anti log 2.4466 279.375
3.17 88.2 279.375

74.2 62.0 ?

M
log log M log N
N
.
8750
. :1
3.49
8750
log log 8750 log 3.49 :
3.49
:
log 8750 3.9420
log 3.49 05428
log 8750 log 3.49 3.9420 0.5428 3.3992

194
8750
. 2507.16 anti log 3.3992 2507
3.49

:
374
16,2

.
. (1.05)6 :
:
log(1.05)6 6 log1.05 6 (0.0212)
0.1272
anti log 0.1272 1.340

. .

2
(694) 3 ?

195
: -1

0.097 7.78 ?
: -2
32.2 8
a) ? b)
25.1 737
2
: (964) 3 -3

196
. a f ( x) a x a 1 a :

:
.
. f ( x) 0,x
x1 x2 (injective)
f ( x1 ) f ( x2 )
. a 1 a 1
. (0,1)
. y g ( x) a , f ( x) a x
x

:
y ax log a y x .
. :

. -1
log a 1 0 -2
. x0 1
. (1.0)
. f ( x1 ) f ( x2 ) x1 x2 -3
. x g ( x) log 1 x f ( x) log a x -4
a

10 :( )
. log Briggs system

. e
log e x ln x

197
log a a 1 :
log a 1 0 :
log a ( x. y ) log a x log a y :
x
log a log a x log a y :
y
log a x n n log a x :
1
log a m :
log m a
log a m
log b m :
log a b
1
log a n x log a x :
n

n 1 S 10 , log x n log s :
.
. (logs) :
.
x y log a y x :
y anti log x :
:
. .

. :
.
:
.

-
-
-

198
.
1
: log 2 ( ) -1
4
a) 4 b) 4 c) 3 d) 3
1
: b logb 4 81 -2
4
1
a) b) 81 c) 81 d) 4
4
: log3 81 log 0,01 ? -3
a) 0 b) 4 c) 6 d) 9
: log 18 log 2 x log 3 x -4
a) 2 b) 3 c) 4 d ) 13.5
: log 2 16 ? -5

a) 4 b) 3 c) 5 d) 4
: log 1 125 -6
5

a) 3 b) 3 c) 4 d) 5
1
: log 1 -7
2 2
1 1
a) b) c) 1 d) 1
2 2
: 3x 1
9 x -8
a) x 3 b) x 9 c) x 9 d) x 3
: log 234,21 -9
a) 0 b) 1 c) 2 d) 3
: -10
1 1 1
a) log a m b) log a m c) log a m d)
log a m log a m log a m

199
: x -1
a) 3 x 33 x 2
b) 32 x 94 x 1

c) log 3 ( x 2) 2 log 3 9 d ) 16 x 1
64 x 2 b
1
e)152 x 1
7x 1
f ) log x 1 1 log x
2
g ) log(4 x 3) 2 log 20 h) log 5 ( x 1) log 5 ( x 2) log 5 2
: -2
a) log 3 (12 x 2 ) log 3 (8 x 3 y 2 ) log 3 (2 xy 2 ) ?
4ab x
b) log 5 ( ) log 5 ( )b ?
x 100ab
c) log 2
43 2 ?
: -1
1
a) log 8 3 4 ? b) log 3 ?
243
3
8 10
c) log10 4 100 ? d ) log( ) ? e) log10 ?
128 0,1
: -2
a) 1.7300 b) 0.8954 c) 4.5682 d ) 2 .1987
: -3
a) 89500 b) 91 c) 65.3 d ) log 0.002
: -4
a ) 2,01 52 99 b) (0,0062) ( 34,8)
: -5
a) 0.888 256 b) 17.3 7.47
: -6
a) (7.42) 3 b) ( 84.7) 2 c) 418 d) 0.21

200
201
202
203
204
Matrixes

(5 5 25)
.

. M ( x , y)
. x M ' ( x' , y ' ) M ( x , y)
.
) S ', S y P' P
. (
:

x x' 1x 0 y x'
y y' 0x 1y y'
M M '
1 0 x x'
0 1 y y'

1 0
. M' M
0 1
x' x
.
y' y

205
1 0
.
0 1
1 0 1 0 1 0
S ', S P' , P ,
0 1 0 1 0 1
.
1 0 1 0 1 0
0 1 0 1 0 1
:
. Matrix .
... C , B , A .
.
.

2 1 4 1
4
A 3 7 5 B 2 C 0 7 2
3
4 2 1 3

j i a
j i aiJ
i 1, 2 , 3 ... , j 1, 2 , 3 ... .
a11 a12 a13 ...a1n
A a21 a22 a23 ...a2 n
am 1 am 2 am 3 ...a m n

n m A
: n m ( m n) A
. A ai j m n

206
.
1 2 3
2 3 4 a b
C B 3 A 1 5 D
1 5 6 c d
5 1 2
A ( x) 1 1 A
.
. :
a) (a i j ) 2 2 (i j) 2 2 b) (aij ) 3 2 (i j ) 3 2

:
: 2 2 a
a11 a12
a21 a22
aij i j
a11 1 1 2 , a12 1 2 3 , a21 2 1 3 , a22 2 2 4
2 3
:
3 4
: 2 3 3 2 (b
a11 a12
a21 a22
a31 a32
a11 1 1 1 , a21 2 1 2 , a31 3 1 3
a12 1 2 2 , a22 2 2 4 , a32 3 2 6
a11 a12 1 2
a21 a22 2 4 :
a31 a32 3 6
.

207
a 2 1 2
b 2 a 1 :
b 3 2 3
.
1
, 1 2
2

: –1
1 2 4
1 3 2
A 2 5 6 B
1 0 4
3 6 0
: –2
i
a) ( 2 i 3 j ) 3 3 b)
j 3 3

208
:Row Matrix –1
A ( 4 5 9 0 )1 4

:Column Matrix –2
5
A 3 :
2 3 1

:Zero Matrix –3
. 0m n

0 0
0 0 0 0
02 4 03 2 0 0
0 0 0 0 2 4
0 0 3 2

A :( square Matrix ) –4
: (m n)
1 3 4
A 5 7 9
1 0 2 3 3

a11 , a22 , ... , ann


a1n , ... , a n1 Main Diagonal
. Minion Diagonal

209
a11 a12 ...a1n
a21 a22 ...a2 n
an1 an ...an n

4 1 1 3

:Diagonal Matrix :5
:
1 0 0
1 0
B A 0 3 0
0 5 2 2
0 0 3 3 3

:Scalar Matrix –6
:
K 0 0 ... 0
0 K 0 ... 0
A 0 0 K ... 0
: : : :
0 0 0 ... K n n

8 0 0
. K 8 0 8 0 :
0 0 8
:Unit Matrix –7
. I
1 0 0 ... 0
1 0 0
1 0 0 1 0 ... 0
I2 , I3 0 1 0 , In
0 1 0 0 1... 0
0 0 1
0 0 0 ...1

210
. 3 3
3 3
.
.

-1
. Triangular Matrix

Upper Triangular Matrix


. Lower Triangular Matrix
. B A
1 0 0 1 2 3
A 2 4 0 , B 0 7 9
3 7 9 0 0 4

( A) A : ( )
. A aij
m n
. A
. ( A)

A (a i j ) m n A ( a i j )m n

2 4 5 2 4 5
A 1 2 0 A 1 2 0
2 3 4 2 3 4

211
3 4 5 0 0 0 1 0 0
a) A 1 2 3 b) B 0 0 0 c) C 0 1 0
0 1 0 0 0 0 0 0 1
3 0 0
d) D 0 3 0 e) E 5 6 7 8 f) F 1 2
0 0 3
3
2 3 1
g) G h) H
1 1 0
0

212
Addition and subtraction of Matrix

–1
A B C B (b i j ) m n A (a i j ) m n

bij aij Ci J
Cij
.
Am n Bm n C m n ( a i j )m n ( b i j )m n ( a ij b i j )m n (cij ) m n

:
1 2 3 2
A 2 0 B 1 2
1 7 3 2
0 4 3 2

1 2 3 2 1 3 2 2 4 4
A B 2 0 1 2 2 1 0 2 1 2 C3 2

1 7 0 4 1 0 7 ( 4) 1 3

–2
.
. B ( bi j ) m n A ( ai j ) m n

Am n Bm n ( a i j )m n ( b i j )m n ( a ij b i j )m n (cij ) m n C m n

2 1 2 1
. A B. B A
3 4 3 1

213
-1
A B B A
A B B A
( A B) C A ( B C ) . -2
( Identity Element) -3
A 0 0 A A.

11 1 5 1 2 3
A B ?. B 0 3 0 A 2 5 4 :1
2 5 6 6 0 1
. :
1 2 3 11 1 5 1 11 2 1 3 5 10 1 2
A B 2 5 4 0 3 0 2 0 5 3 4 0 2 2 4
6 0 1 2 5 6 6 2 0 5 1 6 4 5 5

. A B B A
1 2
3 1 3
. A B A B. B A 3 4 :2
2 5 1
0 6
B A :
. 3 2 B 2 3 A

.
1 2 3 3 1 0
a) A , B
4 1 0 0 1 1
1 1
2 2 2 2 1 3 4
b) A , B , c) A 2 0 , B
1 1 1 1 1 0 1
1 3

214
a b
K A
c d
.

a b c
KA K A d e f
g h i
a b c
A d e f , KA .
g h i
5 0
. B
0 5
.
.
KA K IR A (ai j ) :
. ai j K ci j C
ci j K ( ai j )
1 3 6
KA K 2 A 2 1 0 :
1 0 1
:
1 3 6 21 3 2 6 2 2 6 12
KA 2 2 1 0 2 2 12 0 2 4 2 0
1 0 1 12 0 2 12 2 0 2

215
( )
: B A
a) ( A B) A B
b) ( )A A A
c) ( A) ( )A ( A)
3 6
2, 3, A :
3 9
. ( A) ( )A ( A)

:
3 6 23 62 6 12 18 36
( A) 3 2 3 3
3 9 32 92 6 18 18 54
3 6 3 6 63 66 18 36
( ) A (3 2) 6
3 9 3 9 3 6 96 18 54
3 6 33 36 9 18 18 36
( A) 2 3 2 2
3 9 33 93 9 27 18 54

( A) ( )A ( A)

1 0 2 0
3 1 2 , B , A –1
1 0 1 1
.
5 1 1
1
. A KA K 3 A 0 1 2 –2
K
0 0 1

216
Multiplication of two Matrixes

B A
A B B A

. B ( bi j ) n p A ( ai j ) m n

C ( ai j ) m p . .
.

Am n Bn p C m p

.
.
.
n
( ai j ) m n ( bi j ) n p ai j bi j ( Ci j ) m p :
i, j 1

1
1 2 0
. A B B 0 A :1
1 0 1
1

217
: :
1
1 2 0 11 2 0 0 1 1 0 0 1
A B 0
1 0 1 1 1 0 0 1 ( 1) 1 0 1 2
1
.
.

1 3
2 3 1
A B . B 2 0 A :2
2 1 2
12
.
:
1 3
2 3 1
A B 2 0
2 1 2 2 3
1 2 3 2

1 3
2 3 1 2 2 3 1 0 2 1 3 2 ( 1)( 1) 2 3 3 0 ( 1) 2
1 2 ( 2)(1) 1 2 2( 1) 2(3) 1 0 2 2
A B
1 3 2 6 1 6 0 2 9 4
2 1 2 2 2 1 2 0 2 2 2 6 0 4 2 2 2 2

1 2

3 2 0 1 3
. A B B A :3
6 1 7 5 2
:
1 3 3 2 0 13 3 6 1 2 31 10 37
AB
5 2 6 1 7 53 26 5 2 21 50 27
3 18 2 3 0 21 21 5 21
15 12 10 2 0 14 27 12 14

218
4 2 0 2 1
BA AB B A
0 1 3 0 1
.

3 4 2 1
DC CD D C :4
4 3 1 2
.
:
2 1 3 4 2 ( 3) ( 1)( 4) 2 4 ( 1)( 3)
CD
1 2 4 3 1 ( 3) 2( 4) 1 4 2 ( 3)
6 4 8 3 2 11
3 8 4 6 11 2
3 4 2 1 3 2 41 3 4 2
DC
4 3 1 2 4 2 1 ( 3) 4( 1) ( 3) 2
6 4 3 8 2 11
8 3 4 6 11 2
. CD DC

A :1
AB BA B
C B,A . :2
( AB) C A ( BC ) :
:3
:
a) A ( B C) AB AC
b) ( A B) C AC BC
c) K ( AB) ( KA) B A (KB) K IR
d ) IA AI A
219
:
0 1 5 0 2 3 3
a) ? b) ?
2 0 0 1 1 2 4
2
2 3 3
c) 3 2 1 1 d) ?
4 2 2
1

220
Transpose of a Matrix

1 1 0
A 2 3 1
1 0 2
.

.
.
(m n ) :
.
. n m . AT A
1 0 1 2 3
. A T
2 1 A :
0 1 4 2 3
3 4 3 2

A AT
1 4 5
: A 4 2 3 : Symmetric Matrix
5 3 0
1 4 5
T T
A A A 4 2 3
5 3 0
a b c :
b c f .
c f d

221
. :
T
( AT )T A ( ai j )T ( a ji )T ai j A : A aij ( AT ) (a j i )
:

T
A B AT BT
T
A B C ... AT BT CT ...
T
AB B T AT :
T
A AT IR
:
( A)T AT
2 3 3 2
: B A :
5 2 2 1
( A B )T AT B T , ( A B )T AT BT
. :
1 5 7
3 1 2
C 4 2 1 , B
1 0 3
0 6 3 3 3
2 3

:
3 1
3 1 2
B BT 1 0
1 0 3 2 3
2 3 3 2

1 5 7 1 4 0
T
C 4 2 1 C 5 2 6
0 6 3 3 3
7 1 3 3 3

. B A -1
1 2 3 0 4 2
A 0 1 5 , B 4 5 3
0 2 3 3 3
2 3 0 3 3

. 4 3 –2

222
Determinant

ad cb
.

. A A
a11 a12 a11 a12
detA |A| A
a21 a22 a21 a22
.
n n n n
. A ai j n n
. n
a11 a12 ... a1 n
| A | det A a12 a 22 ...a 2 n
an1 a n 2 ...a nn n n

2 2
a b
: A
c d
a b
| A| a d bc
c d
3 4
. A :
7 2
3 4
| A| 3 2 7 4 6 28 22 :
7 2

1 4
. A
6 3
223
: A3 3
:3 3
a11 a12 ... a1 n
| A | det A a12 a22 ...a2 n
an1 an 2 ...an n
n n

. A :
2 2 :
.

a11 a12 a13


a21 a22 a23 (a12 a23 a13 a22 )a31
a31 a32 a33
2 2 :
.
a11 a12 a13
a21 a22 a23 (a11 a23 a21 a13 )a32
a31 a32 a33

2 2 :
.
a11 a12 a13
a21 a22 a23 (a11 a22 a12 a21) a33
a31 a32 a33

A 3,2,1 :
.
a11 a12 a13
| A | a 21 a22 a23 (a12 a23 a13 a22 ) a31 (a11 a 23 a21 a13 ) a32 ( a11 a22 a12 a21 ) a33
a31 a31 a33
a12 a23 a31 a13 a22 a31 a11 a23 a32 a 21 a13 a32 a11 a22 a33 a12 a21 a33

224
2 6 3
B 5 1 2 . :
4 1 7
:
2 6 3
I) 5 1 2 6 2 1( 3) 4 12 3 4 15 4 60
4 1 7

2 6 3
II) 5 1 2 (2 2 5( 3))( 1) 4 15 19
4 1 7

2 6 3
III) 5 1 2 (2 1 5(6)) 7 (2 30) 7 28 7 196
4 1 7

I II III 60 19 196 117

3 0 3
. A 4 2 1
1 1 0
: :
:
a11 a12 a13 a11 a12
A a21 a22 a23 a21 a22
a31 a32 a33 a31 a32

: A
| A | (a11 a22 a33 a12 a23 a31 a13 a21 a32 ) (a13 a22 a31 a11 a23 a32 a12 a21 a33 )

225
a11 a12 a13
a21 a22 a23
a31 a33 a32
a11 a12 a13
a21 a22 a23

: :2
3 2 1
|M | 4 3 0
5 2 6
3 2 1 3 2
|M | 4 3 0 4 3
5 2 6 5 2
3 3 6 2 0 5 ( 1)( 4)( 2) ( 1) 3 5 3 0( 2) 2( 4) 6 :
(54 0 8) ( 15 0 48) 46 63 109

2 1 0
| A| 1 2 3 . | A|
1 2 1

. -1
1 0 5 2
a) b)
2 4 3 7
1 1 0 0 4 2
c) 2 1 3 d) 5 1 3
1 5 6 2 1 5
. -2
3 5 6 1 2 3
a) 1 2 0 b) 5 1 7
4 1 7 1 2 3
226
1 2 3 0 0 0
. | A| 1 2 3 | A| 1 2 3
2 1 4 2 1 4
2 1 3
T
|A | | A| 4 2 6
5 4 1
| AT | | A | .
. | A| n m A
. | A |n m -1
0 0 0 0 a b
| A| a b c 0 , | A| 0 c d 0 . A
d e f 0 e f
A | A |mxn -2
a b c a b c
A a b c | A| a b c 0 .
d e f d e f
. A nxn –3
a b c a b c
| A| a b c a b c ( 0) 0 . | A| 0
d e f d e f
. | AT | | A| -4
.

227
.
2 1 4
. | A| 1 2 2 :1
3 1 0
. :
2 1 4
A 1 2 2 (0 6 4) (24 4 0) 10
3 1 0
1 2 4
B 2 1 2 (0 24 4) (4 6 0) 20 10 10
1 3 0
A
A B :
k
.
.
16 3 22
A 8 2 21 . | A| :2
20 1 25
. 4 :
16 3 22 4 3 22
| A| 8 2 21 4 2 2 21 .
20 1 25 5 1 25

:
0 1 2 1 2 4 3 5 8
a) 0 3 4 b) 7 9 11 c) 0 4 2
0 5 6 0 0 0 0 0 1

228
2 2
Multiplicative Inverse of 2 2 Matrix

d
a
.

2 1
. A
3 2
2 1
. A B
3 2
.
B A (ai J ) n n :
AB BA I n :
1
A A B
1
AA A 1 A In .
| A| 0 (singular) A :
| A| 0 non – singular
.
.
7 3 1 3
B ,A :1
2 1 2 7
:
1 3 7 3 ( 1) ( 7) 3( 2) ( 1) ( 3) 3( 1)
A B
2 7 2 1 2( 7) ( 7) ( 2) 2( 3) 7( 1)
7 6 3 3 1 0
14 14 6 7 0 1
7 3 1 3 7 6 21 21 1 0
B A
2 1 2 7 2 2 6 7 0 1
. B A AB BA I .

229
:Ad joint of Matrix ( )

Ad joint = Adj
:
a b d b
A Adj A
c d c a
1 2 7 2
K Adj K
5 7 5 1
a b
| A| 0 . A
c d
a b
.
c d
1 1
A Adj A |A| 0
| A|
3 2
: 2 2 A :1
5 6
3 2
| A| 18 10 8 0 :
5 6
.
6 2 3 1
1 1 6 2 8 8 4 4
A1 Adj A
| A| 8 5 3 5 3 5 3
8 8 8 8
3 1 9 5 3 3
3 2 4 4 4 4 4 4 1 0 :
I
5 6 5 3 15 15 5 9 0 1
8 8 4 4 4 4
a b
A
c d
1 1 d b
. A | A| 0
| A| c a

. -1
5 1 5 19
a) A b) B
10 2 4 15
. -2
1 2 1 2 1 3
1) A 2) B 3) C
3 1 1 3 1 1
230
a1 x b1 y c1
:
a2 x b2 c2
.
.
.
.
a11 b12 x C1
A , X , B
a 21 b22 y C2
x B A
1
. A .

1 1 1 1
AX B A AX A B (A A) X A B
1 x 1
IX A B X A B
y
x 2y 5
. :1
x 3y 7
5 x 1 2
B X ,A :
7 y 1 3
1 2 x 5
1 3 y 7
1 2
A 3 2 1 0
1 3

231
: | A| 0
3 2
Adj A
1 1
1 1 3 2 1 1 3 2 3 2
A A
| A| 1 1 1 1 1 1 1
3 2 5
X A 1B X
1 1 7
x 3.5 2.7 15 14
X
y 1.5 1.7 5 7
1
,x 1 , y 2
2

5x 2 y 2
. :2
3x y 3
: :
2 x 5 2
B , X , A
3 y 3 3
5 2
| A| 5 6 1 A 0
3 1
:
1 1 1 1 2 1 2
A Adj A
| A| 1 3 5 3 5
1 2 2
X A 1B
3 5 3
x 1.5 2.3 2 2 4
X
y 3.2 5.3 6 15 6
x 4, y 9

232
y x :3
2x 3y 4
4x 6y 1
2 3 4 x
A B X
4 6 1 y
2 3 x 4
x A1B
4 6 y 1
2 3
| A| 12 12 12 12 0
4 6
A
.

233
.
2x y 1
a)
5x 2 y 2
3 p 5q 7
b)
2 p 4q 6
a b 11
c)
4a b 9

234
Crammer's Rule

x, y, z

. A
a11 x a12 y a13 z d1
a21 x a22 y a12 z d 2
a31 x a32 y a33 z d 3
a11 a12 a13
A a21 a22 a23
a31 a32 a33

! | A| 0 z y,x
| Ax |
x
| A|
| A y|
y
| A|
| A z|
z
| A|

z y,x | Az| | A y| , | Ax|


. .
a11 a12 a13 d1
a21 a22 a23 d 2
a31 a32 a33 d 3

235
( ) (x ) |Ax|
| A y| 3 3 .
) (y )
| A z| 3 3
. 3 3

| Az| | A y | , | A x|
x 3y 3
. :1
2x y 2
:
1 3
A 1 ( 6) 1 6 7 0
2 1
1 3 3
2 1 2
3 3
| A x| 2 1 3 ( 6) 3 6 9
x
| A| | A| 7 7 7
1 3
| A y| 2 2 2 6 4
y
| A| 7 7 7

. :2
3x 2 y 2 z 4
x 3y z 5
2 x 2 y z 11

236
:
3 2 2 3 2
9 4 4 12 6 2
| A| 1 3 1 1 3
21 8 29 0
2 2 1 2 2
. | A| 0
4 2 2 4 2
12 22 20 (66 8 10)
| Ax| 5 3 1 5 3
10 68 58
11 2 1 11 2
| A x| 58
X 2
A 29

3 4 23 4
15 8 22 ( 20 33 4)
| A y| 1 5 1 1 3
23 22 57 58
2 11 1 2 11
| A y| 58
y 2
A 29

3 2 4 3 2
| Az | 1 3 5 1 3 99 20 8 ( 24 30 22)
2 2 11 2 2
71 16 87
| Az | 87
z 3
A 29

. z y,x :
3)(2) 2(2) 2( 3) 6 4 6
4 4 4
2 3(2) 3 2 6 3 8 3 5 5 5
2(2) 2(2) ( 3) 4 4 3 11 11 11

237
:
2x 3y 3
x 2y 5

: -1
x y z 1 x y az 0
a) x y z 2 b) ax 2 y z 0
2x y 2z 1 2 x ay 2 z 0

238
Gouse

z y,x

Gouse

. R1 , R2 ... .
x 2y 5
:1
x 3y 7
. :
.
1 2 : 5 1 2 5
R1 R2 R2 R2 ( 1) R2
1 3 : 7 0 1 2 (-1)
.

1 2: 5
y 2,
0 1: 2
: y x
x 2y 5
x 2( 2) 5 x 5 4
x 1

. Gouse
x 2y 3
2x y 4

239
. :2
2x 3y z 5
3x y 2 z 11
4x 2 y z 3
. :
R1 2 3 1 5
R2 3 1 2 11
R3 4 2 1 3

3
.

2 3 1 5 2 3 1 5
3 1 2 11 3R1 2 R2 R2 0 7 7 7
4 2 1 3 4 2 1 3

. –2

2 3 1 5 2 3 1 5
0 7 7 7 2 R1 R3 R3 0 7 7 7
4 2 1 3 0 8 3 7

7 R3 8 R2 y
.

2 3 1 5 2 3 1 5
0 7 7 7 8R2 7 R3 R3 0 7 7 7
0 8 3 7 0 0 35 105

240
. z
105
35 z 105 z , z 3
35
. y z
7 y 7z 7 7y 7 3 7 7y 7 21
14
7y 14 y , y 2
7
. x z y
2 x 3(2) 3 5
2x 6 3 5 0 2x 2 0 x 1
( x , y , z ) (1 , 2 , 3)

: z y,x :
2 1 3 2 3 5 2 6 3 5 , 5 5
3 1 2 2 3 11 3 2 6 11 , 11 11
4 1 2(2) 3 3 4 4 3 3 , 3 3

. Gouse :3
2x1 4x2 6x3 18
4x1 5x2 6x3 24
2x1 7x2 12x3 40
2 :
( - 1)
.

2 4 6 18 2 4 6 18 2 4 6 18
4 5 6 24 2R1 R2 R2 0 3 6 12 R1 R3 R3 0 3 6 12
2 7 12 40 2 7 12 40 0 3 6 22

2 4 6 18
R2 R3 R3 0 3 6 12
0 0 0 10
241
.
x3 , x2 x1 .
. 10

:
x2 x3 0
x1 x3 2
x1 x2 0
:
.

. Gouse
2 x 4 y 10 z 2 2x 2 y 2
3x y 5
a) b) 3 x 9 y 21z 0 c) x 2 y 3
x 3y 5
x 5 y 12 z 1 3y 6

242
:
. Matrix .

. :

. :

. :

. :

. :

. . :

. . 1 :

: :

Am n Bm n ai J bij ai J bij Ci j Cm n
m n m n m n m n

1) A B B A 2) A B B A
3) ( A B ) C A ( B C ) 4) A 0 0 A A
5) A ( A) A A 0
K (a i j ) m n C i j Cm n : A (a i J ) K IR

a) ( A B) A B
b) ( )A A A
c) ( A) ( )A A) (
A B ( ai j ) m n (b i j ) n p (C i j ) m p Cm p

: B (b i j )n p A (ai j )m n

1) AB BA 2) ( AB )C A( BC )
3) A( B C ) AB AC 4) I A A I
5) k ( A B) ( k A) B A( k B )
Am x n :
. AT

243
. :
.
A AT :
.
A A :
. det A |A| .
:
| A| 0 A nxn -1
| A| 0 -2
A nxn -3
. A | A| 0
AT | A| - 4
B A (ai j ) n n :
A A 1
AB BA I n
1 1 1
A A A A I . A

Gouse

244
.
| A| 1
| A| 3 -1
1 1
a) b) 9 c) d) 3
3 9
2m 3 1
m -2
1 m
1 1
a) m 1 , b) m 1 c) m 0 d) m 1 ,
2 2
3 1
. Ax A 1
x A -3
5 2

9 5 9 5
a) b)
25 14 25 14
9 5 9 5
c) d)
25 16 25 12
2 1
y 2x -4
2 1
y 0 -d y 2x 0 -c x -b y -a
1 x x2
x 1 2 4 -5
1 3 9
1
a ) x 1, 2 b) x 3 ,1 c) x ,3 d) x 3, 2
2

2 1 3
. 0 1 2 -6
1 3 4

a) 29 b) 39 c) 19 d) 9

245
.
5 1 1 3
: B , A -1
2 3 0 4
a) 3A 2B , b) 4 A 3B
2 0
1 0 2
B 1 3 A -2
1 0 3
2 1
. AB BA BA AB
2 4 3 4 2 4
C , B , A -3
0 1 2 2 0 1
.
1 2 1
. A 1 0 2 -4
2 1 1
2 5
. M -5
3 9
. -6
2x y z 6
x1 2 x2 4
a) x 2 y 2 z 10 b)
2 x1 4 x2 5
3x y z 4
. Gouse -7
2 x 3 y 3z 0
2x 3y 7 1
a) 3x 2 y 5 z 0 b)
2 y 27 2
5x 4 y 2 z 0
: -8
3x y 1 0 x y 2
a) b)
4x 3y 2 0 x 2y 1

246
247
248
.

.
.
.
. (Position Vector)

. B(5,5)

.
:
: :

. (a b) b a -1

AB AB 0 -2
. Zero Vector

249
. -3

OA AO AO a OA a
ax
ax a :
ay
. y ay x
2 3
. b a :1
3 2

y y : :
3

2 b
a

o x o x
3 2

. 1 -1
. (a
. (b
(c

250
.

: Q ( 4 , 4) P(1, 2)
y
PQ

Q (4,4)
4
PQ
P (1,2)

x
1 4
:

y
P ( x1 , y1 )
Q( x2 , y2 )
y2 a PQ Q( x2 , y 2 )
y2 y1 ax x2 x1
a
y1 ay y2 y1
P ( x1 , y1 ) N
x PQN
x1 x2 x1 x2

2 2
a ax by : a
x1 x2
xm 2
Q P M PQ -
ym y1 y2
2
.

251
. Q(4,4) P(1,2) :1
: :
y

Q(4 , 4) 1 4 5
4 xm 2 .5
3 M 2 2
M
2 ym 2 4 6 3
P (1,2)
2 2
x
1 2.5 4

2.5
P . M
3
: Q

PQ ax2 a 2y ( x2 x1 ) 2 ( y2 y1 ) 2 (4 1)2 (4 2) 2 32 22 13

B(5,5) A(2,4) :2
: :
2 5 7
xm 2 2 3,5
M
ym 5 4 9 4,5
2 2
2 2 2 2
AB x2 x1 y2 y1 5 2 5 4 9 1 10

(i): B(2,7) A(3,4)


(ii): N (5,1) M (1,5)
(iii): Q(8,8) P(1,8)

252
.

IR 2 x, y : x, y IR
:
. ( x, y ) P
x u
.
y

u ( x, y ) P
x
y
x' x
a IR v u
y' y
:
x x' x' x
( ) u v :(i)
y y' y' y
x ax
( )a u a :(ii)
y ay
:
. IR 2
:

253
0 1
i j 1 j i :
1 0
y
x
2 : u
y
1 x x 0 1 0
u x y xi yj
y 0 y 0 1
0 i 1 2 x

y
. y x j i

P (x , y)
u
yi

0 xi x .
2 1
: v u :1
5 3

u v ? :(iii) 4u 2 v ? :(ii) u v ? :(i)

u ? : (v) u u ? :(iv)

: :
1 2 1 2 3
i) u v 3i 2 j
3 5 3 5 2
1 2 4 4 8
i i) 4 u 2 v 4 2 8i 2 j
3 5 12 10 2
1 2 1 2 1
i ii ) u v i 8j
3 5 3 5 8
1 1 0
iv ) u u 0
3 3 0
2
v) u 12 3 1 9 10

3 2
. 2u 4 v u 2v u 2v v u -1
2 1

254
( x, y , z ) IR 3
IR 3 IR IR IR ( x, y , z ) / x, y, z IR .
p3 , p2 , p1

z
(z , )
. x y
o y . O
. z y x
x

A( x1 , y1 , z1 )
.
x
y x
( x, y ) .
z
z

255
. .

. B ( 2, 3,3) A(2,4,3)

v u IR 3
. a
x x' x x'
u v y y' y y' ( )
z z' z z'
x ax
a u a y ay ( )
z az
1 2
. v 2w 2w v w v w w 4 v 1 :2
0 3

. v w :
2 1 2 1 1
i) v w 1 4 1 4 5
3 0 3 0 3
2 1 2 1 3
ii ) v w 1 4 1 4 3
3 0 3 0 3
1 2
iii ) 2 w 2 4 8
0 0
2 2 2 2 4
iv) v 2w 1 8 1 8 7 42 ( 7) 2 32
3 0 3 0 3
16 49 9 74

256
0 0 1
k 0 j 1 i 0 :A
1 0 0

i y k 1
. z y x
x
: v y
z
x x 0 0
v y 0 y 0 xi y j zk
z 0 0 z
p1 ( x1 , y1 , z1 ) op2 op1 : :B
z : p 2 ( x2 , y 2 , z 2 )

OP1 P1P2 OP2 P1P2 OP2 OP1


p1
x2 x1
p2
y p1 p2 y2 y1
o
z2 z1

x
: p2 p1
2 2 2
p1 p2 x2 x1 y2 y1 z2 z1
. P2 P1

( x1 , y1 , z1 ) (0 ,0 ,0) :C
( x2 , y2 , z2 ) ( x , y , z )

:
2 2 2
p1 p2 x 0 y 0 z 0 x2 y2 z2

257
a ( 5 , 4 , 5) :2
:
:
a x2 y2 z2 ( 5) 2 4 2 52 25 16 25 66

. w 6 i 9 j 3k v 4 i 6 j 2k u 2i 3j k :3

(i): u 2 v (ii): u v w ? :(a

: :(a

i) u 2 v 2 i 3 j k 2(4 i 6 j 2 k )

2 i 3 j k 8 i 12 j 4k 10 i 15 j 5 k

ii) u v w 2 i 3 j k 4 i 6 j 2 k 6 i 9 j 3 k 8 i 12 j 2 k

u v w 8i 12 j 2k ( 8) 2 ( 12) 2 22 64 144 4 212

. v u -1

3 w u v -2
1
a) 2 u 6 v 4 w ? b) | u v 2w| ?
3
u w w v v u -3
w u, v -4

258
:
, r
:
OP r
OA rz
OB rx
OC ry
: r
x
cos x r cos
r
y
cos y r cos
r
z
cos z r cos
r
:
x2 y2 z2 x2 y2 z2
cos 2 cos 2 cos 2
r2 r2 r2 r2
r2
cos 2 cos 2 cos 2 1 : x2 y2 z2 r2
r2

v OP xi y j zk

: k j i

259
v
:
x
. v y v :
z
cos 2 cos 2 cos 2 1.
x
v y xi y j zk x2 y2 z2 :
z

vx
v

v vy
. v OP
v v

vz
v

: w 5i j 3k v 3 i 2 j 2k u i 2j k -1

a) u 2v w ? b ) v 3w ? c) 3v w ?

3 i ( 1) j 2 k -2

260
.
a b a b cos . a b b a

: v u

u v u v cos : u v v u

0 v u

i i 1, j j 1, k k 1 (i

i j 0 , j k 0, k i 0 (ii

u v v u (iii
. u.v 0 v u :(iv

a .b b a2 i b2 j a a1 i b1 j
. a1a2 b1b2

a a1 i b1 j c1 k a b

. b a2 i b2 j c2 k
:

261
: c w v u :

u v 0 u v (i
( ) u v v u (ii

( ) u ( v w) u v u w (iii

( ) (c u ) v c ( u v ) (iv

v a2 i b2 j c2 k u a1 i b1 j c1 k :1
.
: :

u v (a1 i b1 j c1 k )(a2 i b2 j c2 k )

a1 a2 ( i i ) a1b2 ( i j ) a1c2 ( i k ) b1a2 ( j i ) b1b2 ( j j ) b1c2 ( j k )

c1 a2 ( k i ) c1b2 ( k j ) c1c2 ( k k )
a1 a2 b1 b2 c1 c2
x2 x1
: w v :2
y2 y1

P v w x1 x2 y1 y2
w :
v w
2 2 2

v w v w 2 v w cos
v

x1 x2 x2 x1
: v w w v
y1 y 2 y2 y1
2 2
x1 x2 y1 y 2 x12 y12 x22 y 22 2 v w cos

2 x1 x2 2 y1 y 2 2 v w cos

x1 x2 y1 y 2 w v cos v w

262
v i 2j k u i 2j k :3

: :

u v ( i 2 j k ) ( i 2 j k ) i2 4 j2 k2 1 4 1 6

v 4 i 3 j 4k u 2 i 4 j 5k :4
.
: :

u v (2i 4 j 5k ) ( 4 i 3 j 4 k ) (2) (4) ( 4) ( 3) (5) ( 4)

8 12 20 0 u v

3i j k 2i j 5k :5
.

: u.v 0 v u :

u v (2 i j 5 k ) (3 i j k) 0 6 5 0 , 1

3 i 4 j 4k i 3 j 5k 2i j k :6
.
C
BC i 3 j 5k AB 2i j k :

:
A B

263
. AB BC 0

AB BC (2 i j k )( i 3 j 5k )
(2)(1) ( 1)( 3) (1)( 5) 2 3 5 0
AB BC

k j i v a i b j ck -1
c b a

: ABC -2

i ) a 2 b 2 c 2 2bc cos A ii ) a b cos C c cos B


cos( ) cos cos sin sin : -3

264
u v The Cross Product
n ( )
v
u v v u
u
v u

u v

u v v u . v u

u v ( u v sin ) n : ( (Cross ) v u)

n (0 ) v u

. (Right hand rule) v u


:
.
: -1
.
. 1 , 2 , 3 ... n a 1 , a 2 , a 3 ... a n
. a1 , a 2 , ... , a n a 1 a1 2 a 2 .... n an
a2 i 2 j 2k a1 2i j 3k :1
. 2 2 , 1 5 .
:
a 5a1 2a 2 5( 2i j 3 k ) 2 (i 2 j 2 k )
10i 5 j 15 k 2i 4 j 4 k
12i 9 j 11k
. a2 a1 a

a1 (2 , 3 ) a2 (5 ,1 ) . a2 a1 :2

. a1 a2 a (6 , 5 )

265
: 1 , 2 IR :
a (6 , 5) 1 (2 , 3) 2 (5 ,1)
(6 , 5) (2 1 ,3 1 ) (5 2 , 2 )
(6 , 5) (2 1 5 2 ,3 1 2 )
2 1 5 2 6
3 1 2 5
: 2 1

3 2 1 5 2 6
2 3 1 2 5
6 1 15 2 18
6 1 2 2 10
28
13 2 28 2
13
28
2 1 5 6
13
140 140 78 140
2 1 6 2 1 6
13 13 13
62 62 31
2 1 1
13 26 13
a (6 , 5) 1 (2 , 3) 2 (5 , 1)
31 28
a (6 , 5) (2 , 3) (5 , 1)
13 13
a a2 a1 2 1

. a a2 a1

n ( )
.
( x1 , x2 ) ( x1 , 0) (0 , x2 ) -a
x1 (1 ,0) x2 (0 ,1) :
. e2 (1 , 0) e1 (0 ,1)
( x1 , x2 ) e1 x1 e2 x2 :

266
:
( x , y) ( x , 0) (0 , y ) x(1, 0) y (0 ,1)
xe1 ye2 xi yj
. -b
( x1 , x2 , x3 ) ( x , y , z) ( x1 , 0 , 0) (0 , x2 , 0) (0 , 0 , x3 )
x1 (1, 0 , 0) x2 (0 ,1 , 0) x3 (0 , 0 ,1)
: e3 (0 , 0 ,1) e2 (0 ,1, 0) , e1 (1, 0 , 0)
( x1 , x2 , x3 ) x1e1 x2 e2 x3e3
( x , y , z) xi yj zk
n -c
( x1 , x2 ... xn ) ( x1 , 0 . . .0) (0 , x2 . . .0) . . . (0 , 0 , ... , xn )
x1 (1 , 0 , ... , 0) x2 (0 ,1, ... , 0) ... xn (0 , 0 , ... ,1)
x1 e1 x2 e1 ... en xn
. e1 , e2 ,...., en
a1 , a2 , ... , an :

1 1a 2 a2 ... n an 0
. 1 2 .... n 0

. S S (1 ,0 ,0) ) (0 ,1 ,0) (0 ,0 1)
a1 , a2 , ... , an :

1 1 a 2 a2 ... n an 0
. 1 , 2 , ... , n

:
.
. :
. :
. :

267
:

.
a1 (1, 2 , 0) , a2 (0 , 3 ,1) , a3 (2 , 3 ,1) a1 , a2 ,...., an :
.
: :

1 a1 2 a2 3 a3 1 (1, 2 , 0) 2 (0 , 3 ,1) 3 ( 2 , 3 ,1) 0 :


:
( 1 ,2 1 , 0) (0 , 3 2 , 2 ) (2 3 ,3 3, 3 ) ( 0 , 0 , 0)
( 1 0 2 3 ,2 1 3 2 3 3 ,0 2 3 ) ( 0 , 0 , 0)
:
1 0 2 3 0 1 2 3 0
2 1 3 2 3 3 0 2 1 3 2 3 3 0
0 2 3 0 2 3 0
. 1 , 2 , 3 :
2 3

2 1 3( 3 ) 3 3 2 1 3 3 3 3 0 2 1 0 , 1 0
1 2 3 0
0 2 3 0 3 0
2 1 3 2 3 3 0
0 3 2 0 0
3 2 0
2 0
. 1 2 3 0

v u u v

i j k i i 0

k i j k k k j j

268
u u 0 u v v u

k j i

: v u :

i) u u 0
ii) u v v u

iii) u ( v w) u v u w

iv) u (kv) (ku ) v k (u v ) , k IR


.

v a2 i b2 j c2 k u a1 i b1 j c1 k :1
:

i j k
u v a1 b1 c1 (b1 c2 c1 b2 ) i (a1 c2 c1 a2 ) j (a1 b2 b1 a2 ) k
a2 b2 c2

: :
u v (a1 i b1 j c1 k ) (a 2 i b2 j c2 k )

a1a2 ( i i ) a1b2 ( i j ) a1c2 ( i k ) b1a 2 ( j i ) b1b2 ( j j ) b1c2 ( j k )

c1a 2 ( k i ) c1b2 ( k j ) c1c2 ( k k )

i j k j k i i i 0

i k j , k i j , j j 0

j i k k j i k k 0

a1b2 k a1c2 j b1a2 k b1c2 i c1a2 j c1b2 i

(b1c2 i c1a2 j a1b2 k ) (c1b2 i a1c2 j b1a2 k )

269
(b1c2 c1b2 ) i (c1a 2 a1c2 ) j ( a1b2 b1a 2 ) k

(b1c2 c1b2 ) i (a1c2 c1a 2 ) j ( a1b2 b1a 2 ) k


i j k
u v a1 b1 c1 (b1c2 c1b2 ) i (a1c2 c1a 2 ) j (a1b2 b1a 2 ) k
a2 b2 c2

a b b 4i 2 j k a 2i j k :2

. a b i 6 j 8k

: :

a b (2 i j k ) (4 i 2 j k ) 8( i i ) 4( i j ) 2( i k )

4( j i ) 2( j j ) ( j k ) 4( k i ) 2( k j ) ( k k )

0 4k 2 j 4k 0 i 4 j 2 i 0 3i 6 j
Triple Product( )
:
.
(a b ) c (i
b, a
c
. c

( a b)c (b c ) a (c a ) b
. b (c a )b a (b c ) a
a1 a 2 a3
a (b c ) b1 b2 b3 (ii
c1 c2 c3

a b c b (c a ) c (b a ) (iii
a ( a b) 0 (iv
270
a(b c)
z
c b,a :
h |b c |
a
e :
c b c
e V | b c | (a e ) b (a c ) e
y
o b
V b (a c ) | b c | h

b 2i j 2k a 4i 3 j k -1

a b :
:

i j k
a b 4 3 1 7 i 6 j 10 k
2 1 2

b a a b 7 i 6 j 10 k

: b a b a

i j k
b a 2 1 2 7 i 6 j 10 k (7 i 6 j 10k ) a b
4 3 1

-2
sin( ) sin cos sos sin
y

A OB OA :
x x y
0

271
. x

AOB ˆ ˆ :

OB cos( ) i sin( )j OA cos i sin j


:

i j k
OA OB (cos i sin j ) (cos i sin j) cos sin 0
cos sin 0

k ( sin cos sin cos ) k sin( )

OA OB k sin( ) sin( )

: ABC -3
a b c
sin A sin B sin C
CA BC c b a :
: ABC AB

A
A
a b c 0
c b b c a ...(i )
C
B
B a C

: c

(b c ) c a c

(b c ) ( c c ) a c c a

c c 0 b c c a b c c a

272
:

b c Sin( A) c a Sin( B)

b c SinA c a SinB bSinA aSinB


b a SinB SinA
.......... (ii ) .......... (ii )
SinB SinA b a

: b i

(b c ) b a b b a
(b b ) ( c b ) b a
:b b 0 (c b ) b a
c b sin A b a sin C
c sin A a sin C / ac
a c sin A sin C
...iii , ...iii
sin A sin C a c
: (iii) (ii)
a b c
sin A sin B sin C
v u : -4

v u .
:

u h u sin
h u sin v
:
v
u v sin u v

273
.
:
:
1 1
( ) (u v )
2 2

a3 3t 2 2t 2 a2 2t 2 t , a1 t2 t 2 -1
.
b 4i 6 j 8k , a 2i 3 j 4k -2
.
B (2,1, 1) A(1, 1,1) -3
C ( 1,1, 2)
. ABC
R(2, 1,4) Q( 1,2.4), P(0,0,0) -4
S (1,1, 8)

v 4i 2j k u 2i j k -5

v u (iii u v (ii u u (i

274
:
.

. Position Vector
ax
ay x ax . a
ay
. y

Q ( x2 , y 2 ) P( x1 , y1 ) :
ax x2 x1
a a a PQ
ay y2 y1

: a PQN

a a ax2 a y2 , ( x2 x1 ) 2 ( y2 y1 ) 2 Q P
x1 x2
xm 2
PQ M Q P
ym y1 y2
2
:
.
0 1
x j i :
1 0
0 0 1
k 0 j 1 i 0 y
1 0 0
. z y x

u v u v cos : v u

275
v u

: u v

u v u v sin n

v u v u u v
.
:
u v

V
u v v
u
.

a a1 i b1 j c1 k :

a b b a b a2 i b2 j c2 k
:
i j k
b1 c1 a1 c1 a b1
a b a1 b1 c1 i j 1 k
b2 c2 a2 c2 a2 b2
a2 b2 c2
:

b a
:
h u sin
u

v u v

276
: b 4 i 3 j 2k a 3i j 5k :(1

a b :(b a b :(a

OQ OP Q(61 2) P(2,3) :(2

xi yj PQ

B(2,0) A(1, 1) CD AB :(3


D ( 2,2 C ( 1,3
: C (2, 6) B ( 1,1) A (2,5) :(4

2 CB 2 CA ? :(iii) 2 AB CB ? :(ii) AB ? :(i)

w 5i j 3k v 3 i 2 j 2k u i 2j k :(5
:

i) : u 2v w ii ) : v 3 w iii ) : 3 v w ?

w v u : (iv

b a a b b a :(6

a b a a b
: b

a 4i j 2k a 3i 2 j k a i j a 2i j k
:(iv) :(iii) :(ii) :(i)
b 2i j k b i j b i j b i j k
: :(7
i ) : P(0,0,0), Q (2,3,2), R ( 1,1,4)
i i ) : P(1, 1, 1), Q(2,0, 1), R (0,2,1)

277
: :(8
i ) : A(0,0,0), B(1,2,3), C (2, 1,1), D(3,1,4)
ii ) : A(1,2, 1), B(4,2, 3), C (6, 5,2), D (9, 5,0)
iii ) : A(1, 1,1), B( 1,2,2), C ( 3,4, 5), D ( 3,5, 4)

:(9
i) : u 5i j k, v j 5k , w 15i 3 j 3k

ii ) : u i 2 j k, v i j k, w i j
2 2

278
279
150kg
?
170cm
280
Coefficient Variations

.
150kg
?
170cm

.
.
.

. .
CV
: ( )
S
CV
x
.
. 100
S
CV % 100
x
. data
. data
. data
data
. data

281
. data :1
1 3 5
xi 1 3 5 9
X 3
n 3 3
( xi x ) 2 (1 3) 2 (3 3) 2 (5 3) 2 4 4 8
S2 2.67
n 3 3 3
S 2.67
S 2.67
CV 0.543
x 3
A :2
1875 B 1495 A B
. 310 280
( )
:
:A
SA 280
C D SA 0.187 CV A % 0.87 100 18.7%
XA 1495
:B
SB 310
C D SB 0.165 CVB % 0.165 100 16.5%
xB 1875
. A CV A CVB

: -1
1 3 4 5 6
6 4 -2
10 -3

282
Normal Carve
":
".
x 3S x 2S x S x x S x 2S x 3S

. B A

.
.
S x
68%
(x S , x S)
.
96%
( x 2S , x 2S )

.
283
( x 3S , x 3S ) 99%
.
3S 2S
data 3S data .
.
12500 :
: 700

. (
1400 (
. x 3S x 2S , x S (

X S 11800-13200 68%

X 2S 11100-13900 96%

X 3S 10400-14600 99.6%

1400 1500 1400 x :


: S . 1500
1500
2 .1
700
. x 2S 1400

99.73% 95.45% ( x s , x s) 68.28%


.

284
A
B

XA XB

data
. data
data
.

:
:(skewness) -1
. .
. : (
.
1
( xi x )3
n
3
S3
. 3

3 0 3 0 3 0
.
3( x med ) : (
SK P
:
S

285
.
:(kurtosis) -2
.
:
1
( xi x)
n
4
S4
1
f i ( xi x )4
n
S4
. S x xi fi
.
.
4 :
3
( ) .

:
3 4 . 3 4 .
.
3 4 .
. ( )

. -1

4 6 10 4 4 2
40-50 50-60 60-70 70-80 80-90 90-100

.
286
.

.
. data
.

.
.
.

.
.

.
.

287
:

: .
(1, 8) , (2 ,3) , (1,7) , (3 , 5) , (2 , 4)

.
. data -
data -
: :

1 2 3 4 5
1 2 1 3 2
8 3 7 5 4

1 1 8
2 2 3
3 1 7
4 3 5
5 2 4

. data

-1

288
y
Scater Diagram

. 1,2 , 2,3 , 3,4 , 4,5


.
.
. data
y .
. y
x
y
Y

:
1, 8 , 2 , 3 , 1, 7 , 3 , 5 , 2 , 4
X
1 2 3
.
.
data
.
.

289
: :

( ) ( )

( ) () ( )
y x ( )
x ( )
. y
x y x ( )
. y
x ()
y . y
. y ( ) ( ) ( )
(5000)

.
( )

290
y
D C B A
y4

y3

y2
y1

x
x1 x2 x3 x4

( ) ( )

( ) ()

y ( ) ( )

y x ( ) ( )
() ( )
y x () ( )
y () ( ) ( ) ( )
x

291
y . x y
.

. r

y x xy
( x )( y ) xy
r n n
( x )( y ) sx s y

data :
.

(x) (y) y x
1 1 8 8
2 2 3 6
3 1 7 7
4 3 5 15
5 2 4 8
9 27 44

.
n 5 y x :
: y x
9 28
x 1 .8 y 5 .6
5 5
(1 1.8) 2 (2 1.8) 2 (1 1.8) 2 (3 1.8) 2 (2 1.8) 2
S 2x x
5
0.64 0.04 0.64 1.44 0.04 2.8
0.56
5 5
(8 5.4) 2 (3 5.4) 2 (7 5.4) 2 (5 5.4) 2 (4 5.4) 2
S y2 y
5
6.76 5.76 2.56 0.16 1.96 17.2
3.44
5 5

292
y x x y (1 8) (2 3) (1 7) (3 5) ( 2 4) 44
8.8
data n 5 5
10.2 (1.8)(5.6) 0.12
r 0.09 :
0.74 1.86 1.376
0.09
y x

.
: :
x y x y x y
1 3 1 2 1 2 .5
2 5 2 6 2 5 .5
3 7 3 6 3 6.5
4 9 4 10 4 8.5
y y y

x x x
( ) ( ) ( )

. ( )
( ) ( )
.
( ) ( )
( )
: . ( )
10 24
x 2 .5 y 6 :( ) -
4 4
(1.5) 2 (0.5) 2 (0.5) 2 (1.5) 2 2.25 0.25 2.25 5
S 2x x 1.25
4 4 4

293
32 12 12 32 9 1 1 9 20
y 5
4 4 4
y x (1 3) (2 5) (3 7) (9 4) 3 10 21 36 70
70 (2.5)(6) 17.5 15 2.5
4 1
1.25 5 6.25 2.5
24
x 2.5 y 6 :( ) -
4
16 0 0 16
x =1.25 y 8
4
y x 2 12 18 40 72
72 (2.5)(6)
4 3
0.9486
1.25 8 10
23
x 2 .5 y 5.75 :( ) -
4
x =1.25 y 4.6875
y x
16.75
4
16.75 (2.5)(5.75) 2.375
0.9812
1.25 4.6875 5.858
(. x y ) y
. -1 1

. data -1
x 1 2 3 4 5
y 4 3 2 1 0
.
-2

294
Regression
:
y ax b
.

y
y ax b
( )
.
Dy
Dx b a, y ax b
b
x
y x y ax b
. y ax b
. x y y ax b
a 0 y ax b
a 0 a 0

y
.
d3 1 . -
d1 1

d2 2
x
2 2 2
. d1 d2 d3 d1 d 2 d3
a y ax b
a a .

295
y ax b ( x , y) .
.
- 1 +1
.
x y

y ax b
:
( x4 , y4 )
( x3 , y3 )
( x2 , y2 )
( x1 , y1 )

y ax b
( ) .
. (Minimum)
: data
x 1 5 9
y 6 5 7

:
y 0.5 y
3

0.5

2 1

1
x x
( ) ( )

296
( ) ( )
. ( ) ( )
( 2) ( 1) 3 0 :
(0.5) ( 1) 0.5 0 :
.
2
.
( 2) 2 ( 1) 2 (3) 2 14
(0.5) 2 ( 1) 2 (0.5) 2 1.5
: ( ) ( )

. ( )
y y

:
2
(y y )2 y (ax b)
( y b ax) 2
(ax1 b y1 ) 2 (ax2 b y2 ) 2 ...
. b a y x
b a
.
Sy y
a r
Sx x
x y nx y xy
b y ax , b 2 2
x nx x2
. b a

297
:
.
. data :
x 1 2 3 4 5
y 4 3 2 1 0
. x y
: :
xi 1 2 3 4 5 15
x 3
n 5 5
yi 4 3 2 1 0 10
y 2
n 5 5
2
2 ( xi x) 4 1 0 1 4
Sx 2 Sx 2
2 5
2
2 ( yi y ) 4 1 0 1 4
Sy 2 Sy 2
n 5
xy 4 6 6 4 0 20
4
n 5 5
1 1
xy ( x)( y ) (4 (6))
n 5 4 6 2
r 1
sx s y 2 2 2 2 2
:
sy
( 1) 2
a r 1 a 1
sx 2
b y a x 2 ( 1)3 2 3 5
. y ax b y x 5:

y 2 x x y y 2x 3

298
: :
S
. C V
x

S
CV 100 :
x
data data
.
. :

.
.
data :
.
SK P 3

:
1
( xi x) 3
3( x med ) n
Sk p 3
S S3
. 4

1
( xi x )4
n
4
S4
.
:
. .
.

.
.

299
:
.
.
(
(
(
- :
.
.
y x
. ( )

.
1
xy ( x )( y)
r n
sx sy
Sx y y x x y x xy
. y Sy x
( ) :
.

b a
.
Sy
a r
Sx
b y ax
y x x r x Sx y Sy
. y

300
y S2 64 x 50 -1
x y 2 x 10
20% -2
. -3

x S x x S x 2S x x 2S x 3S x x 3S

-4
.
( (
(
20% -5
:
(2,10) , (3,10) , (3,14) , ( 4,10) , (4,14)
(5,14) , (5,16) , (6,12) , (6,16) , (6,18)
(7,14) , (7,18) , (7,20) , (8,16) , (8,18)
.

. ( ) Data -6
x 1 1 2 3
.
y 1 5 4 2
y . -7
y - 1 +1 -8

301
12 B A -9
.

A: 65 63 67 64 62 70 66 68 67 78 69 71
B: 68 66 68 65 69 66 68 65 71 67 68 70
:
. (
. b a (
. (
x y Sx Sy y x -10
1 1
1) y x b 2) y x b
2 2
3) y x b 4) y x b
20 20% -11
.
11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1
12 10 16 6 10 6 16 18 12 8 18
10 14 10 6 10 10 14 18 8 10 16

20 19 18 17 16 15 14 13 12
12 14 14 6 12 18 16 10 12
16 14 12 8 12 12 16 12 6

. -
1.5 -12
.

0 5 10 20 30 40 50 ( )

90 10 118 122 126 132 136 (mm)

.
.

302
303
304
Permutation

:
: n :
n (n 1) ... 2 1
n n ... n nn
n

n ) n! (1 2 3 ….n) n -1
. 1! 1 0! 1 (
n (permutation) n -2
(. ) Pn
Pn n! :

305
n k Pn(k )
:
n!
Pn( k ) , k n
k!
:
8! 5! 3! -1
n! (n 1) n ! -2
n! 1 2 3 ... n ! : :1
:
3! 1 2 3 6
5! 1 2 3 4 5 120
8! 1 2 3 4 5 6 7 8 40320
n! 1 2 3 4...n (1 2 3....n 1).(n) n(n 1)!. : :2
16 :2
.
16
.
16! :
k n
n!
Pn( k ) , (k n) :
k!
16
: 4
16! 16!
P16( 4) 13 14 15 16 43680
(16 4)! 12!

306
( k1 , k 2 ,...k n )
pn
k1 , k 2 ,...k n n
n!
p ( k1 , k 2 , ... , k n ) :
k1!, k2!, k3! , ... , kn !
: 55544 :3
5!
P3 (2 , 3) 10 : :
2! 3!
:
55544 55454 54554 45554 45545
45455 44555 45455 54455 55445
5 - " " :4
3 -

5 - :
3
5 3 15 :
( ) 5 278 :5
:
:

4 3 2

4
4 3
3

307
. 2
:
4!
P (43) 24
(4 3)!
4 3 2 1!
24
1!

4 2 .1
.
10 .2
.
4 2 3 .3
.( )

308
Combination
2 1
2 1

.
. .
n
k n :
k
: k
n n!
, k , n IN , 0 k n
k k! (n k )!

2
( a b) 2
k
k 0 ,1, 2
2
a b Ck2 a 2 k b k a2 ab b2

2
n IN k 0 ,1, 2 ,
k
n n 2 2
n IN 1
0 n 2 0
. 1
n
. ( a b) n
k
4
k 0 ,1, 2 , 3 , 4
k
.
.

309
: 0 k nk n :
n n
1 , 1 ( I)
0 n
n n n 1
(II)
r r 1 r
n r n r :( III )
: C(nr )
. 7 :
4

7 4 :
7 4
7 7! 7 6 5 4!
C(74 ) 35 :
4 4!(7 4)! 6 4!
4 7 :2

.
B A ABCD
B A C CABD D C
. D
. 7 4

7 7! 7 6 5 4 3! 7 6 5 4 3!
P( 4) 840
4! (7 4)! 3!

4 G,F,E,D,C,B,A -1
-2

3 2 6 4 -3
.

310
Combination

3 5
.
3 5

.
.
n k :

n k .
:
C(nk ) n k :
n
k n
k
n n!
C(nk ) , 0 k n :
k k!(n k )!

311
4 30 :1
. 27405
: 30 4
30 30! 30 29 28 27 26!
C430 27405
4 4!(30 4)! 26! 4!
3 A 1 2 3 4 5 :2
: 5 3 :
5 5! 1 2 3 4 5
C35 2 5 10
3 3!(5 3)! 1 2 1 2 3

7 10 -1
10 7
. 5 -2

n Pn( 2 ) Cn( 2 ) 36 -3

312
Variation
10

k -n

.... k

:
n k :
. k! Ckn
: vkn variation
n! n! n!
vkn k! Ckn k! vkn
k!(n k )!. (n k )! (n k )!

4 30 :

30 4 :
:

313
30! 30 29 28 27 26!
v430 657520
(30 4)! 26!

k
n k n k n

n!
permutation Pn n! , n k Pkn
k!
n! n k 1
combination Ckn n
k Ckn
k!(n k )! k

n n!
Variation vkn k! vkn nk
k (n k )!

:
1
.
2

. T= S= ):

STSS
T
SSTT

314
4 1, 2 , 3
.

0 1 0 1
1 8 16
0 4
1 4
1 3 16
0 2 1 8

2 6
2 16
1 4
0 1 3
2 8

1 3 4
1 2 16

2 1
4 1
3 8
4 1
16

315
( a b) ( )

.
( a b) 0 1
(a b)1 1a 1 b
( a b) 2 1 a2 2 ab 1 b2
( a b) 3 1 a3 3 a 2b 3 ab 2 1 b3
( a b) 4 1 a4 4 a 3b 6 a 2b 2 4 ab 3 1 b3

: a b
n
k n
n n n0 0 n n1 n n nn n
a b Crn a n r b r a b a b ... ab n 1
a b
0 1 n 1 n
n n nk k
a b
k 0 k
k
n
k
P( )= :
2n

12 -1
2 20 -2

316
1
1 1
1 2 1
2
1 3 3 1 a b a2 ab b2
1 4 6 4 1 3
1 5 10 10 5 1 a b a3 a 2b ab 2 b3
4
a b a4 a 3b a 2b 2 ab3 b4

A' A
. A. A
A' . A P( A) P
P ( A) ? .
1 A
. n 2

K
2 2
0 1 P
2 P0 1 P
0

1 10 2P 1 P
2 2 2
2 11
p 1 p
2
n n k
p (1 p)
2 p (1 p) k ?
k 1 k

: B (n , p , k )
n k
B (n p k ) p (1 p) n k

k
n n k
p (1 p) n k
:
k 0 k

317
. k n :
2 k
Pk n ?
1
:
365
.
: 365 k
1 1 (365)k
:A

k A . A
___
: 365 k A .
365 365!
P( A ) k
(365 k )!
A 365 365! 1
P( A) 1 P( A) 1 1 k 1
(365 k )! 365 k

:
n n n
( 1)n 0 (I )
0 1 n
n n n
2n ( II )
0 1 n

318
.

P
0 k n n k n
n (p ) k

. :
-
p
. 1 P

n p k n -
: q 1 p

319
n
n ( )k . P p k . (1 p) k 0 k n
k
1
:1
2
1
:
2
n k
k pn k
1 p
n
k n k
n 1 k 1 n k n 1 1 k
. ( ) . (1 ) . .
k 2 2 k 2 2 2n
2 k n
.

5 :2
.
1 1 1
: q 1 ,P :
2 2 2
5
2 10 5
.
25 25 16

4 . 6 :3
3
2 1
p 3 :
6 3
1 2
: q 1 0.3333 33.33%
3 3
4 2
6 1 2 20
4 . . 0.0823 8.23%
4 3 3 243
. 3

320
1
:4
3
.
p :
. 1 P
1 3 1
: q 1 p ,p 1 P P
4 4 3
3 4
4 1 3 4 1 3 1 13
.
3 4 4 4 4 64 256 256
4
:5
. 99%
. n :
:
n 1 1
1 1 = 1-( n )
n 2n 2n
1 1
. n 7 2n>100 0.01 1 0.99
2n 2n

. 0.99

: -1
. 4 (1 )
. 6 (2 )
. 8 (3 )
p n n 2n (4 )

321
n n! 1 2 3....n n :
. 0! 1 .
:
n!
) pn n Pnk , (k n)
k!
Pn n! (
Pnk
n n
k n :k n n k
k k
: k
n n!
.k , n IN ,0 k n.
k k!(n k )!
: cn(n ) n r
n n!
Crn r n.
r r!(n r )!
k : (Variation)
: Vnk k! Cnk k n
n! n!
Vkn k! C(nk ) k!
k!(n k )! (n k )!
n
: a b :
n
n n n1 k
a b a b
k 0 k
q 1 p P n
: q 1 p n p k
n n k
n k p k
1 p ,0 k n
k

322
S 0 ,1, 2 , 3 , 4 , 5 , 6 :1
( I)
(II)
5 (III)
300 5 (V)
6 :2
:3
:
: ( I)
: (II)
: (III)
. 3 9 -4
n n n n
... 2 n. -5
0 1 2 n
a b
7
-6

323

You might also like