Örnek: Çözüm:

Aşağıdaki şekilde perde 1,2 ve 3 konumlarındayken

gölgeler nasıl görünür?

Çözüm:

Sınavda çıkmış sorular (Gölge)

Çıkmış soru 1.

Karanlık ortamda bir perde önüne top, K noktasal ışık

kaynağı ve düzlem ayna Şekil I’deki gibi yerleştirili-

Örnek: yor.

Aşağıdaki şekildeki noktalardan ışık kaynağına bakı- Perdede Şekil II’deki gibi oluşan yarıgölgenin alanı

lırsa kaynak nasıl görünür? Syarıgölge , gölgenin alanı da Sgölge oluyor.

K kaynağı ok yönünde hareket ettirilirse Syarıgölge
ve Sgölge için ne söylenebilir?
Syarıgölge Sgölge
A) Değişmez Değişmez
B) Büyür Büyür
C) Küçülür Büyür
D) Büyür Küçülür
E) Küçülür Küçülür 2012 YGS

2
Çıkmış soru 2. Çıkmış soru 3.

X ve Y gözlemcileri, karanlık bir ortamda, önünde

şekil I’ deki gibi çelik bilye bulunan küresel beyaz
ışık kaynağına bakıyor.

X’e göre Y’e göre

kaynağın kaynağın
görünümü görünümü

Şekil II Şekil III

Çıkmış soru 4.

X gözlemcisi, kaynağı şekil II’dekine, Y gözlemcisi

de şekil III’dekine benzer biçimde gördüğüne göre
X ve Y gözlemcileri K, L, M noktalarının hangile-
rinden bakıyor olabilir?

X’in baktığı nokta Y’nin baktığı nokta

A) L M
B) M K
C) L K
D) K M
E) K L

2011 YGS

3
Çıkmış soru 5. Çıkmış soru 7.

Çıkmış soru 8.

Çıkmış soru 6.

4
Çıkmış soru 9. Çıkmış soru 11.

Çıkmış soru 10.

Çıkmış soru 12.

5
Çıkmış soru 13. Çıkmış soru 15.

Çıkmış soru 14.

6
Çıkmış soru 16. Soru 2.

Soru 3.

Sunu Soruları (Gölge)

Soru 1.
Soru 4.

7
Soru 5. Soru 8.

Soru 6.

Soru 9.

Soru 7.

8
Soru 10. Soru 12.

Soru 13.
Soru 11.

9
Soru 14. Soru 16.

Soru 15. Soru 17.

10
Soru 18. Soru 20.

Soru 19.
Soru 21.

11
Soru 22. Soru 24.

Soru 23.

Soru 25.

12
Soru 26. Soru 28.

Soru 27. Soru 29.

13
Soru 30. Soru 32.

Soru 31. Soru 33.

14
Soru 34. Soru 36.

Soru 35. Soru 37.

15
Soru 38.

Soru 39.

16
 IŞIK RENKLERİ

Doğada gördüğümüz bütün renkler beyaz ışık içinde

mevcuttur.
Işıkta ana renkler kırmızı, yeşil ve mavidir.

Siyah yüzey, üzerine düşürülen bütün renkleri

Şekilde de görüldüğü gibi, beyaz renk ana renklerin soğurur.
(kırmızı, mavi, yeşil) eşit oranlarda karıştırılmasıyla
oluşturulabileceği gibi, bir çok renk ciftinin birleşme-
siyle de oluşturulabilir.

Ara renklerle beyazı oluşturan renklere tamamlayıcı

renk denir.

Sarı (Kırmızı + Yeşil) + Mavi = Beyaz

Magenta (Kırmızı + Mavi) + Yeşil = Beyaz

Cyan (Mavi + Yeşil) + Kırmızı = Beyaz

Yeşil yüzey, üzerine düşen beyaz ışık içindeki yeşil

rengi yansıtır.

Beyaz yüzey, üzerine düşen bütün renkleri yansıtır.

17
Kırmızı yüzey, üzerine düşen beyaz ışık içindeki
kırmızı rengi yansıtır.

Sarı yüzey, üzerine düşen beyaz ışık içindeki kırmızı

yeşil ve sarı rengi yansıtır.

Magenta yüzey, üzerine düşen beyaz ışık içindeki

mavi ve kırmızı rengi yansıtır.

Cisimler yansıtmadığı renkle aydınlatılırsa siyah

görünür.

Cyan yüzey, üzerine düşen beyaz ışık içindeki mavi

ve yeşil rengi yansıtır.

18
 Soru 2.

Sınavda çıkmış sorular (Renkler)

Soru 1.
Renk kuramına göre, ışığın ve boyanın renklerinden
her biri üç farklı rengin değişik oranlarda birleşimi ve
karışımı ile açıklanır.
Buna göre aşağıdakilerden hangisi, ışık rengini
açıklamakta kullanılan üç renkten biridir?
A) Kırmızı
B) Siyah
C) Sarı
D) Turkuaz (cyan)
E) Eflatun (magenta) 2013 LYS

19
Soru 3. Soru 5.

Soru 4.

Sunu soruları (Renkler)

Soru 1.
Kırmızı ışık altında siyah görünen bir yüzey aşağı-
daki renklerden hangisi olamaz?
A) Kırmızı B) Mavi C) Siyah
D) Mor E) Yeşil

20
Soru 2. Soru 5.
X cismi yeşil ışık altında yeşil, kırmızı ışık altında
kırmızı görünüyor. Buna göre X cismi,
I. Sarı ışık altında sarı görünür.
II. Beyaz ışık altında sarı görünür.
III. Mavi ışık altında siyah görünür.
yargılarından hangileri doğru olabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
Şekildeki düzenekte o noktasından bakan gözlemci
D) II ve III E) I, II ve III
hangi rengi görür?
A) Siyah B) Sarı C) Yeşil
D) Mavi E) Mor

Soru 6.

Yeşil ışık altında yeşil görünen bir kitap hangi

renkte olamaz?

A) Yeşil B) Beyaz C) Sarı

D) Kırmızı E) Cyan
Soru 3.
Beyaz bir perde K1 ve K2 ışık kaynakları ile aydın-
latıldığında beyaz görünüyor.
K1 ışık kaynağı mavi renkli olduğuna göre, K2
hangi renktedir? Soru 7.
( Sarı = Kırmızı + Yeşil )
A) Yeşil B) Turuncu C) Sarı
D) Kırmızı E) Mor

Soru 4.
Güneş ışığında mavi renkte görülen bir cisme mavi
ışık altında sarı filtre ardından bakılıyor.
Cisim hangi renkte görülür?
A) Yeşil B) Siyah C) Sarı
D) Kırmızı E) Mavi

21
Soru 8. Soru 10.

Soru 11.

Soru 9.

Soru 12.

22
Soru 13. Soru 15.

Soru 16.

Soru 14.

23
Soru 17.

24
 YANSIMA VE DÜZLEM AYNA

Işığın Yansıması:
Işığın bir yüzeye çarpıp geri dönmesine yansıma enir

Düzgün yansıma Dağınık yansıma

Isaac Newton (1642 - 1726 )

Hareket yasaları ile fiziğe en büyük katkısının meka-

nik alanında olduğu bilinse de ışığın renklere ayrıla-
bileceğini söyleyerek optiğe, 1671 yılında ilk aynalı
teleskopu yaparak da astronomi alanına büyük
katkılar sağlamıştır.
 Işık kaynağından aynaya gelen ışığa gelen ışın,
aynadan yansıyarak giden ışığa yansıyan ışın
denir.
 Gelen ışının aynaya değdiği noktada, ayna
yüzeyine dik olarak çizilen doğru parçasına
normal denir.

Hubble Uzay Teleskopu

Newton Teleskobu, içerisinde düzlem aynanın kulla- Yansıma kanunları:

nıldığı basit bir düzenektir.

1. Gelme açısı, yansıma açısına eşittir.
Ancak, bilim ve teknolojideki gelişmelere bağlı olarak
ilerlemeler teleskopların geliştirilmesine önemli katkı- s(iˆ)  s(rˆ)
da bulunmuştur. Günümüzde gözlem evlerinde ileri
teknoloji ürünü teleskoplar kullanılmaktadır. Bunlar 2. Gelen ışın, yansıyan ışın ve normal aynı düz-
içerisinde en önemlisi Hubble Teleskobu'dur. lem üzerindedir.

Not: Yansıma olayında ışığın hızı ve frekansı

(rengi) değişmez. Sadece hareket yönü değişir.
25
 Sunu Soruları (Yansıma ve Düzlem Ayna)

Soru 1. Soru 3.

Şekildeki I ışınının düzlem aynadan yansıma açısı

kaç derecedir?
Şekildeki K, L, M ışınlarından hangileri düzlem
aynanın normali doğrultusundadır? A) 30 B) 40 C) 50 D) 60 E) 70

A) Yalnız K B) Yalnız L Yalnız M

D) K ve L E) L ve M

Soru 2.
Soru 4.

Şekildeki düzlem aynaya gelen I ışınının düzlem Düzlem aynaya gönderilen K, L, M ışınlarından

aynaya gelme açısı aşağıdakilerden hangisidir? hangileri kendi üzerinden geri döner?

(θ≠β)
A) Yalnız K B) Yalnız L C) Yalnız M

A) α B) β C) θ D) E) α+β D) K ve L E) K, L ve M

26
Soru 5. Soru 7.

Şekildeki ayna sistemine gelen ışın aynalardan

kaç defa yansıdıktan sonra sistemi terk eder?
Şekildeki I ışınının Y aynasından yansıma açısı
A) 7 B) 8 C) 9 D) 10 E) 12
kaç derecedir?

A) 10 B) 20 C) 30 D) 40 E) 50 Soru 8.

Soru 6. Soru 9.

Şekildeki K, L, M ışınlarından hangileri aynalar-

dan yansıdıktan sonra geldiği yoldan geri döne-
bilir?

A) Yalnız K B) Yalnız L C) Yalnız M

D) K ve L E) K, L ve M

27
Soru 10. Çıkmış soru 2.

Soru 11.

Çıkmış soru 1.

Çıkmış soru 3.

2010 YGS

28
Düz aynada görüntü oluşumu:

Görüntünü özellikleri:

1. Cismin aynaya uzaklığı ile görüntünün

Çıkmış soru 4.
aynaya uzaklığı birbirine eşittir.

x  x

2. Görüntünün boyu cismin boyuna eşittir.

Hc  H g

3. Görüntü düz ve sanaldır.

Not: Sanal, görünen, zahiri hep aynı anlamdadır.

Sanal görüntüler, bir perde üzerine düşürülemez;
aynanın içinde oluşur.

4. Görüntü cismin simetriğidir.

29
Soru 12. Soru 15.

Soru 13.
Soru 16.

Soru 17.

Soru 14.

30
Soru 18.

Bir kişinin aynada kendini görebilmesi için aynanın

uçlarına çizilen dik doğrultular arasından bakmalıdır.

Görüş alanı:

Aynadan görülebilen uzaya görüş alanı denir.

Kişinin aynaya yaklaşıp uzaklaşması durumunda,
Aynaya yaklaştıkça görüş alanımız artar.
kişi aynada vücudunun hep aynı bölgesini görür.

31
Soru 19. Soru 20.

Soru 21.

Göz saydam olmayan X cismi ve A,B,C,D,E

noktalarından hangilerini aynada göremez?

Çıkmış soru 5.

Soru 22.

32
Çıkmış soru 6. Çıkmış soru 8.

Sayfa düzlemine dik konulan X ve Y düzlem aynala-

rından oluşan şekildeki düzenekte K, L, M noktasal
cisimlerinin 9 görüntüsü oluşuyor.
G noktasından bakan bir gözlemci bu görüntü-
lerden en çok kaç tanesini görebilir?

A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7

LYS 2011

Çıkmış soru 7. Çıkmış soru 9.

33
Çıkmış soru 10. Çıkmış soru 12.

Çıkmış soru 11.

Soru 23.

34
Soru 24.

Cismin görüntü sayısını bulalım.

Soru 25.

Kesişen aynalar arasındaki görüntü sayısı:

Cismin görüntü sayısını bulalım.

360
n 1


35
Soru 26. Soru 29.

Soru 27.

Görüntünün hızı:

Cismin aynaya yaklaşma hızı ile görüntünün aynaya

yaklaşma hızı birbirine eşittir.

Soru 30.
Soru 28.

Cismin ve aynanın hızları şekildeki gibi ise görüntü-

nün yere göre hızını bulunuz.

36
Soru 31. Soru 33.

Cismin ve aynanın hızları şekildeki gibi ise görüntü-

nün yere göre hızını bulunuz.

Soru 32.
Yansıma açısının değişimi:

Cismin ve aynanın hızları şekildeki gibi ise görüntü-

nün yere göre hızını bulunuz.

Gelen ışın aynı kalmak şartıyla ayna α açısı kadar

döndürülürse yansıyan Işın 2α açısı kadar döner.

37
Soru 34. Çıkmış soru 14.

Çıkmış soru 13.

Çıkmış soru 15.

38
Soru 35. Soru 38.

Soru 39.

Soru 36.

Soru 37.
Soru 40.

39
Soru 41. Soru 43.

Soru 42.

Soru 44.

40
Soru 45. Soru 48.

Soru 49.

Soru 46.

Soru 47.
Soru 50.

41
Soru 51. Soru 53.

Soru 54.

Soru 52.

Soru 55.

42
Soru 56. Soru 59.

Soru 57.

Soru 60.

Soru 58.

43
Soru 61. Soru 64.

Soru 65.

Soru 62.

Soru 66.

Soru 63.

44
Soru 67. Soru 70.

Soru 71.

Soru 68.

Soru 72.

Soru 69.

45
Soru 73. Soru 76.

Soru 77.

Soru 74.

Soru 75.

46
 KÜRESEL AYNALAR

Yansıtıcı yüzeyi küre kapağı şeklinde olan aynalara Soru 3.

küresel ayna denir.

Asal eksene paralel gelen ışık ışını şekildeki yolu

izliyor.
M noktası merkez noktası olduğuna göre, α açısı
kaç derecedir?
Kürenin M merkezi aynanın merkezidir.
r
f  A) 5 B) 10 C) 15 D) 20 E) 25
2

Merkezden geçip aynayı simetrik iki eşit parçaya bö-

len doğruya asal eksen denir. Merkezden aynaya çi-
zilen çizgi de aynanın normalidir.

Soru 1.

Soru 4.
Bir çukur aynanın eğrilik yarıçapı 12 cm dir.
Buna göre, aynanın odak uzaklığı kaç cm dir?

A) 2 B) 3 C) 6 D) 8 E) 12

Soru 2.
Çukur aynaya gelen I ışını şekildeki yolu izledi-
ğine göre, çukur aynanın odak noktası hangi
noktadır? (Noktalar arası uzaklık eşittir.)

A) K noktasında B) K-L arasında

C) L noktasında D) L-N arasında
Şekildeki çukur aynadan yansıyan I ışık ışınının asal E) N noktasında
eksen ile yaptığı açılar 20° ve 50° dir.
Buna göre, I ışık ışının çukur aynaya gelme açısı
kaç derecedir?

A) 10 B) 15 C) 20 D) 30 E) 50

47
Çukur Ayna Çukur Aynada Özel Işınlar:

1. Asal eksene paralel gelen ışınlar yansıdıktan

sonra adaktan geçer.

2. Odaktan geçerek gelen ışınlar yansıdıktan sonra

asal eksene paralel gider.

Çukur aynalar

ışığı toplar.

Çukur Aynanın Kullanım Alanları

3. Merkezden geçerek gelen ışınlar yansıyarak
kendi üzerinden geri dönerler.
Özellikle aydınlatmada kullanılır. El fenerleri, projek-
törler,ve spot ışıklarında, otomobil farlarında, deniz
fenerlerinde kullanılır.
Elektrik sobalarında, akkor tellerin arkasında eğimli
parlak metal levhalar kullanılır. Dişçi spatulalarında,
makyaj aynalarında v.b.

4. Aynanın tepe noktasına gelen ışınlar asal eksen-

le eşit açı yaparak yansır.

48
5. Asal ekseni merkezin dışından keserek gelen Soru 6.
ışın, yansıdıktan sonra asal ekseni odakla mer-
kez arasından keser.

Şekildeki asal eksene paralel gönderilen I ışık ışını

asal ekseni K noktasında kesiyor. Buna göre,
I. Odak noktası K noktasıdır.
II. L noktası merkez noktasıdır.
III. I ışık ışınının aynadan yansıma açısı 2α dır.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III

Soru 5. Soru 7.

Asal eksene paralel gelen ışın K noktasından asal Şekildeki çukur aynaya gönderilen ışın kendi üzerin-
ekseni kestiğine göre, çukur aynanın odak nokta- den geri dönüyor.
sı hangi noktadır? (Noktalar arası uzaklık eşittir.) Buna göre, çukur aynanın merkezi hangi nokta-
dadır? (Noktalar arası uzaklık eşittir.)
A) K noktasında B) K-L arasında
C) L noktasında D) L-M arasında A) K-L arasında B) L noktasında
E) M noktasında C) L-M arasında D) M noktasında
E) N noktasında

49
Soru 8. 2. Cisim merkezde ise görüntüde, merkezde boyu
cismin boyuna eşit, ters ve gerçektir.

Şekil I de asal eksene paralel gönderilen I ışını asal

ekseni L noktasında kesiyor.
Buna göre, Şekil II de çukur aynaya gönderilen I
ışını çukur aynadan 1, 2, 3, 4 ve 5 ışınlarından
hangisi gibi yansır?
3. Cisim merkez ile odak arasında ise görüntü, mer-

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 kezin dışında, boyu cismin boyundan büyük, ters

ve gerçektir.

Çukur aynada görüntü oluşumu:

1. Cisim merkezin dışında ise görüntü, odakla

merkez arasında, cisimden küçük, ters ve
gerçektir.
4. Cisim odakta ise, cisimden çıkan ışıklar birbirine
paralel yansıdığı için görüntü oluşmaz.

50
5. Cisim odakla ayna arasında ise görüntü, aynanın Tümsek Aynanın Kullanım Alanları
arkasında, cisimden büyük, düz ve sanaldır.

Büyük alışveriş yerlerinde bankalarda, büyük mağa-

zalarda, güvenlik amaçlı olarak mağaza içinde alış-
veriş yapanlar gözlenir.
Bazı kavşaklarda, otoparklarda, taşıt araçların dikiz
aynalarında kullanılır.

Tümsek ayna:

Tümsek Aynada Özel Işınlar

1. Asal eksene paralel gelen ışın, uzantısı odaktan

geçecek şekilde yansır.

Tümsek ayna

ışığı dağıtır.

51
2. Uzantısı odaktan geçecek şekilde gelen ışınlar 5. Asal ekseni keserek gelen ışın uzantısı tepe
asal eksene paralel yansır. noktası ile odak arasından geçecek şekilde
yansır.

3. Uzantısı merkezden geçecek şekilde gelen

ışınlar, kendi üzerinden geri yansır.

Soru 9.

Birbirine paralel ışınlar odak

uzaklığı F olan tümsek ayna-

dan aşağıdakilerden hangisi

gibi yansır?

4. Tepe noktasına gelen ışınlar asal eksenle eşit açı

yaparak yansır.

52
Soru 10. Soru 12.

Şekildeki tümsek aynanın merkez noktası hangi Tümsek aynaya gönderilen ışın şekildeki yolu izliyor.
noktadadır? (Noktalar arası uzaklık eşittir.)
Buna göre, tümsek aynanın merkez noktası hangi
A) L-M arası B) L noktasında noktadadır? (Noktalar arası uzaklık eşittir.)
C) L-M arası D) K noktasında
E) N noktasında A) K noktasında B) L noktasında
C) L-M arasında D) M noktasında
E) M-N arasında

Soru 11.

Tümsek aynada görüntü oluşumu:

Şekildeki tümsek aynanın odak noktası hangi

noktadadır? (Noktalar arası uzaklık eşittir.)

A) L-M arası B) L noktasında

C) L-M arası D) K noktasında
E) N noktasında

Cisim nerede bulunursa bulunsun görüntü, aynanın

arkasında odakla tepe noktası arasında, cisimden
küçük, düz ve sanaldır.

53
Küresel Ayna Formülleri: Soru 13.

/
K cisminin çukur aynadaki görüntüsü K oluyor.
Buna göre, çukur aynanın odak noktası 1, 2, 3,
4, 5 den hangisidir?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

H c Dc
 (Büyültme oranı)
H g Dg
Soru 14.
1 1 1
  (Çukur aynada gerçek görüntü)
f Dc Dg

1 1 1
  (Çukur aynada sanal görüntü)
f Dc Dg

Şekildeki çukur aynanın odak noktası F dir.

1 1 1 Buna göre, K cisminin çukur aynadaki görüntüsü
   (Tümsek ayna)
f Dc Dg 1, 2, 3, 4, 5 den hangisidir?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

Çukur aynada;

Cisim 3f de ise görüntü 1,5f dedir. Soru 15.

Cisim 2f de ise görüntü 2f dedir.

Cisim 1,5f de ise görüntü 3f dedir.

Cisim f de ise görüntü sonsuzdadır.

Şekildeki optik sistemde bulunan K cisminin önce

Cisim f/2 de ise görüntü –f dedir.
düzlem sonra çukur aynadaki görüntüsü aşağıda-
Tümsek aynada; kilerden hangisidir?

Cisim f de ise görüntü –f/2 dedir. A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

54
Soru 16. Soru 19.

Şekildeki çukur ve tümsek aynanın odak uzaklıkları

/
eşittir. K cisminin çukur aynadaki görüntüsü K oluyor.
Buna göre, K cisminin tümsek aynadaki
görüntüsü hangi noktadadır?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

Soru 17. Soru 20.

Şekildeki çukur ayna önünde bulunan cismin

2
çukur aynada oluşan görüntüsü kaç br dir?

A) 1 B) 1,5 C) 2 D) 2,5 E) 3

Soru 18.
Soru 21.

55
 Sınavda çıkmış sorular (Küresel aynalar)
Soru 22.
Çıkmış sorular 1.

Odak noktası F olan şekildeki çukur ayna, T tepe

noktası F’ye gelecek şekilde, asal eksen doğrultu-
sunda döndürülmeden hareket ettiriliyor.

Soru 23. Bu hareketin sonucunda K cisminin görüntüsünün ilk

ve son konumları sırasıyla aşağıdakilerden hangisi-
dir?

A) I ve IV B) I ve V C) II ve IV
D) II ve V E) III ve IV
2013 LYS

Çıkmış sorular 2.

Soru 24.

56
Çıkmış sorular 3. Çıkmış sorular 5.

Çıkmış sorular 6.

Çıkmış sorular 4.

57
Çıkmış sorular 7. Soru 25.

Çıkmış sorular 8.

Soru 26.

58
Soru 27. Soru 29.

Soru 30.

Soru 28.

Soru 31.

59
Soru 32. Soru 34.

Soru 35.

Soru 33.

Soru 36.

60
Soru 37. Soru 40.

Soru 38.

Soru 41.

Soru 39.

61
Soru 42. Soru 45.

Soru 43.

Soru 46.

Soru 47.

Soru 44.

62
Soru 48. Soru 51.

Soru 52.

Soru 49.

Soru 53.

Soru 50.

63
Soru 54. Soru 57.

Soru 58.

Soru 55.

Soru 59.
Soru 56.

64
Soru 60. Soru 63.

Soru 61.

Soru 64.

Soru 62.

65
Soru 65. Soru 67.

Soru 68.

Soru 66.

66
Soru 69. Soru 70.

67
 IŞIĞIN KIRILMASI

Kırılma kanunları :

Willebrord Snell
(1580 - 1626)

Işığın farklı saydam ortamlardan geçerken doğrultu

değiştirmesine kırılma denir.

Hollandalı matematikçi ve fizikçi Snell, 1621’de ışık

ışınlarının kırılma kurallarını belirleyen “Snell Yasa-

Kırılmanın nedeni, ışığın hızının farklı ortamlarda
sı”nı bulmuştur.
farklı olmasıdır.

1. Snell kanunu:

Gelme açısının sinüsünün, kırılma açısının sinüsüne

oranı sabittir.

Bu sabite 2. ortamın, 1.ortama göre bağıl kırılma

indisi denir.

sin i n2 v1
   sabit
sin r n1 v2

2. Kanun:

Bir ışık ışını saydam bir ortamda ilerlerken başka bir

saydam ortamın sınırına çarptığında ışığın bir kısmı

yansır, bir kısmı da ikinci ortama girer ve doğrultu

değiştirebilir.

Gelen ışın, yansıyan ışın, kırılan ışın ve normal aynı

düzlem üzerindedir.

68
Kırılmanın özellikleri: Soru 1.

1.

Ortamları ayıran düzleme

dik gelen ışınlar doğrultu

değiştirmezler, ancak hız-

ları değişir.

2.

Soru 2.

Az kırıcı ortamdan çok kırıcı ortama gelen ışınlar

normale yaklaşacak şekilde kırılır.

3.

Soru 3.

Çok kırıcı ortamdan az kırıcı ortama gelen ışınlar

normalden uzaklaşacak şekilde kırılır.

69
Soru 4. Sınır açısı ve tam yansıma:

Işık ışınlarının az kırıcı ortamdan çok kırıcı ortama

geçerken her zaman ikinci ortama geçemeyebilir.

o
Kırılma açısının 90 olduğu ana karşılık gelen gelme
açısına sınır açısı denir.

n1 sin i  n2 sin 90
Soru 5.

Sınır açısından büyük bir açıyla gelen ışınlar ikinci

ortama geçemeyip yansımaya uğrar. Bu olaya tam
yansıma denir.

Soru 6.

70
Fiberoptik kablolar, tam yansımanın en önemli tekno- Paralel Kayma:
lojik uygulamalarındandır. Bu kablolar, içinde ışığın
yönlendirilebildiği plastik veya cam fiberlerden yapıl-
mıştır. Işık, fiber içerisine sınır acısından daha büyük
bir acı ile gönderilir ve tam yansıma yaparak kalır. Bu
durumda fiber, ışığı ileten bir kablo görevi görür.

Fiberoptik kabloların diğer iletim malzemelerine göre

avantajı uygun mesafelerdeki veri iletiminin daha kali-
teli ve yüksek değerlerde yapılabilmesini sağlaması-
dır.

d sin(i  r )
x 
cos r

Soru 7.

Δx i artırmak için, n2 , i ve d yi artırmak; n1 azaltmak

gerekir.

Soru 8.

n1 sin 1  n2 sin  2  n3 sin 3

71
Soru 9. Soru 11.

Ortamların kırılma indisleri arasındaki ilişki nedir?

Işığın Küresel Ortamlarda Hareketi

Soru 10.

72
Görünür Derinlik: Karışmayan Sıvılarda Görünür Derinlik:

Saydam ortam içindeki cisimleri oldukları yerden

daha yakın yada daha uzakta görürüz. Cisimlerin
görülen bu derinliklerine görünür derinlik denir.

Az kırıcı ortamdan çok kırıcı ortama bakış:

h  h1  h2  h3

nh n n
h  h1  h2 h  h3 h
n1 n2 n3

n1
h  h
n2

Çok kırıcı ortamdan az kırıcı ortama bakış: Soru 12.

n2
h  h
n1
73
Soru 13. Küresel Yüzeylerde Görünür Derinlik:

Merkezden gelen ışınlar normal üzerinden geldik-

lerinden kırılmaya uğramadığı için O noktasındaki

cismi olduğu yerde görür.

Soru 14.
Işın hava ortamına geçerken normalden uzaklaştığı

için göz, A noktasını bulunduğu noktadan daha ya-

/
kındaki A noktasında görür.

Işın hava ortamına geçerken normalden uzaklaştığı

için göz, B noktasını bulunduğu noktadan daha uzak-

/
taki B noktasında görür.

74
Soru 15.

Prizmalar

Işığı kırmaya yarayan, ışığın yönünü değiştirmek ya

da ışığı renklerine ayırmak için kullanılan üçgen
şeklindeki saydam ortamlara prizma denir.

Soru 16.

  2i  A

 ir A

Tam yansımalı prizma:

0
Tepe açısı 90 olan ikizkenar üçgen şeklindeki priz-
malara tam yansımalı prizma denir.

75
 Soru 19.

Soru 17.

Sınavda çıkmış sorular (Küresel aynalar)

Çıkmış soru 1.

Başlangıçta birbirine paralel olarak gönderilen I1 ve I2

ışınları; K, L, M ortamlarından geçerken şekildeki yo-
lu izliyor.

Soru 18.

Buna göre, ortamların kırma indisleri nK, nL, nM

arasındaki ilişki nedir? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)

A) nM  nL  nK B) nL  nK  nM

C) nL  nM  nK D) nM  nK  nL

E) nK  nL  nM YGS 2014
76
Çıkmış soru 2. Çıkmış soru 4.

K ortamından gelen ışık ışını, L ortamında şekilde

kesikli çizgilerle belirtilen yollardan birini izleyerek M

ortamındaki P noktasından geçiyor.

K ortamının ışığı kırma indisi M ortamınınkine eşit

olduğuna göre, bu ışının izlediği yol 1, 2, 3, 4, 5 ile

belirtilenlerden hangisidir?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

LYS 2013 LYS 2012

Çıkmış soru 5.

Çıkmış soru 3.

YGS 2013 LYS 2011

77
 Çıkmış soru 7.
Çıkmış soru 6.

LYS 2010
YGS 2011 Çıkmış soru 8.

78
Çıkmış soru 9. Çıkmış soru 11.

ÖSS 2006

Çıkmış soru 12.

Çıkmış soru 10.

79
Çıkmış soru 13. Soru 21.

Soru 20.
Soru 22.

80
Soru 23. Soru 25.

Soru 26.

Soru 24.

81
Soru 27. Soru 29.

Soru 30.

Soru 28.

Soru 31.

82
Soru 32. Soru 34.

Soru 35.

Soru 33.

83
Soru 36. Soru 38.

Soru 39.

Soru 37.

Soru 40.

84
Soru 41. Soru 43.

Soru 42.

Soru 44.

85
Soru 45. Soru 47.

Soru 48.
Soru 46.

86
Soru 49. Soru 51.

Soru 52.

Soru 50.

Soru 53.

87
Soru 54. Soru 56.

Soru 55.

Soru 57.

88
Soru 58.

Soru 59.

89
 MERCEKLER

Küresel saydam iki cismin arakesitine mercek denir. İnce kenarlı mercekte asal eksene paralel gelen ışın-

ların toplandığı noktaya merceğin odak noktası de-

nir.

R
1 M
optik eksen 2

M R
1
2

İnce Kenarlı Mercek

R R Üzerlerine gelen ışınları bir noktada dağıtan merceklere

1 2
optik eksen
kalın kenarlı mercek denir.
M M
1 2

Kalın Kenarlı Mercek

Üzerlerine gelen ışınları bir noktada toplayan merceklere Kalın kenarlı mercekte asal eksene paralel gelen

ince kenarlı mercek denir. ışınlar uzantıları bir noktadan geliyormuş gibi kırılır.

Uzantıların kesiştiği noktaya noktaya merceğin odak

noktası denir.

90
Merceklerde odak uzaklığı nasıl hesaplanır?

1  nm  1 1
   1  
1  nm  1 1  f  no  R1  
   1  
f  no  R1 R2 

Merceklerde Özel Işınlar:

1. Asal eksene paralel gelen ışınlar

1  nm  1 1 
   1   
f  no  R1 R2 

2. Odaktan geçerek gelen ışınlar

91
 Soru 2.
Bir merceğin odak uzaklığı,
I. Merceğin kırıcılık indisi
II. Merceğin eğrilik yarıçapı
III. Merceğin bulunduğu ortamın kırıcılık indisi
niceliklerinden hangilerinin artması ile artar?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

3. Merkezden geçerek gelen ışınlar D) II ve III E) I, II ve III

4. Tepe noktasına gelen ışınlar

Soru 3.

Şekildeki ışık ışını 1 yolunu izliyor.

Buna göre,
I. Ortamın kırıcılık indisini artırmak
II. Merceğin kırıcılık indisini artırmak

Soru 1. III. Işığın rengini değiştirmek

yargılarından hangileri yapılırsa ışık 2 yolunu
Bir merceğin odak uzaklığı, izleyebilir?
I. Merceğin kırıcılık indisi
II. Merceğin eğrilik yarıçapı A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

III. Merceğin bulunduğu ortamın kırıcılık indisi D) II ve III E) I, II ve III

niceliklerinden hangilerine bağlıdır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III

92
Soru 4. Çıkmış soru 2.

Şekildeki merceğin odak uzaklığı d kadardır.

Buna göre, mercek üzerine gönderilen ışık ışını
mercekten geçtikten sonra hangi noktadan
geçer?

A) K noktasından B) K-L arasından

C) L noktasından D) L-M arasından
E) M noktasından

Sınavda çıkmış sorular (Küresel aynalar) 2009 FEN 2

Çıkmış soru 1.
I ışık ışını, yakınsak X ve Y merceklerinden oluşan
düzenekte şekildeki yolu izliyor.

X’in odak uzaklığı fX , Y’ninki de fY olduğuna göre,

oranı kaçtır?

A) B) C) D) E)

LYS 2012

93
Çıkmış soru 3. Çıkmış soru 5.

Çıkmış soru 4.

94
Çıkmış soru 6. Çıkmış soru 7.

Çıkmış soru 8.

LYS 2010

95
Çıkmış soru 9. İnce Kenarlı Merceklerde Görüntü Oluşumu:

Cisim merkezin dışında ise görüntü, odakla merkez

arasında, cisimden küçük, ters ve gerçektir.

Cisim merkezde ise görüntüde, merkezde, boyu

cismin boyuna eşit, ters ve gerçektir.

Cisim merkez ile odak arasında ise görüntü, merke-

zin dışında, boyu cismin boyundan büyük, ters ve
gerçektir.

96
 Mercek Formülleri:

Cisim odakta ise, cisimden çıkan ışıklar mercekten

geçtikten sonra paralel gittikleri için görüntü sonsuz-
dadır.

H c Dc

H g Dg

1 1 1 (İnce kenarlı mercekte

 
f Dc Dg gerçek görüntü)

1 1 1 (İnce kenarlı mercekte

 
f Dc Dg sanal görüntü)

Cisim odakla mercek arasında ise görüntü, cisimden

1 1 1
tarafta, cisimden büyük, düz ve sanaldır.    (Kalın kenarlı mercek)
f Dc Dg

Kalın Kenarlı Merceklerde Görüntü Oluşumu:

İnce kenarlı merceklerde;

Cisim 3f de ise görüntü 1,5f dedir.

Cisim 2f de ise görüntü 2f dedir.
Cisim 1,5f de ise görüntü 3f dedir.
Cisim f de ise görüntü sonsuzdadır.
Cisim f/2 de ise görüntü f dedir.

Cisim nerede bulunursa bulunsun görüntü, cisimden

Kalın kenarlı merceklerde;
tarafta, odakla tepe noktası arasında, cisimden kü-
çük, düz ve sanaldır.
Cisim f de ise görüntü f/2 dedir.

97
Soru 5. Soru 8.

Şekilde ışık ışınının izlediği yol verilmiştir.

Şekilde ışık ışınının izlediği yol verilmiştir. X, Y
Buna göre, merceğin odak uzaklığı kaç d dir?
merceklerinin odak uzaklıkları sırayla fX ve fY dir.

A) B) C) D) E) Buna göre oranı nedir?

Soru 6. A) B) C) D) 1 E)

Şekilde ışık ışınının izlediği yol verilmiştir.

Buna göre, merceğin odak uzaklığı kaç d dir?
Soru 9.

A) B) C) D) 1 E)

Soru 7.

Şekilde ışık ışınının izlediği yol verilmiştir.

Buna göre, merceğin odak uzaklığı kaç d dir?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
98
Soru 10. Göze gelen ışınlar kornea, göz bebeği ve mercekten
geçer. Farklı uzaklıklardaki cisimlerin görüntülerini
oluşturmak için bu merceğe bağlı kaslar yardımıyla
merceğin eğrilik yarıçapı ayarlanır. Böylece odak u-
zaklığı azaltılır ve görüntünün retina uzerinde oluş-
ması sağlanır. Gozun retina tabakasında ışık ışın-
larının elektriksel uyarılara dönüştürülmesini sağ-
layan fotoreseptörler vardır.

Bu elektriksel uyarılar, optik sinir vasıtasıyla beynin

görme merkezine ulaştırılarak görme sağlanır.

Gözümüz cisimleri nasıl görür?

Göz merceğinden kaynaklanan göz kusurlarının gide-

rilmesinde numaraları diyoptri cinsinden belirlenen
gözlükler kullanılır.

Uzağı göremeyen gözlere hipermetrop denir. Görme

olayının gerçekleşmesi İçin ya cisim yaklaştırılmalı ya
da kalın kenarlı mercek kullanılmalıdır.

99
Yakınsama:

Bir merceğin odak uzaklığının, metre cinsinden

tersine, merceğin yakınsaması denir. Birimi diyoptri-
dir.
1 Soru 11.
Y ( Diyoptri )
f (metre)

İki ya da daha fazla mercek üst üste yapıştırılırsa

oluşan sistemin yakınsaması;

Y  Y1  Y2  ....

1 1 1
   ....
f sis f1 f 2

Örnek:
5 m’den daha uzak cisimleri iyi göremeyen bir kişiye,
göz doktorunun önereceği gözlüğün numarası kaç
diyoptri olmalıdır?

Çözüm:

Uzağı kalın kenarlı mercekle düzeltebiliriz.

100
Soru 12. Soru 14.

Soru 13.

Soru 15.

101
Soru 16. Soru 18.

Soru 19.

Soru 17.

Soru 20.

102
Soru 21. Soru 24.

Soru 25.

Soru 22.

Soru 26.

Soru 23.

103
Soru 27. Soru 30.

Soru 28.

Soru 31.

Soru 29.

104
Soru 32. Soru 35.

Soru 33.

Soru 36.

Soru 37.

Soru 34.

105
Soru 38. Soru 41.

Soru 42.

Soru 39.

Soru 43.

Soru 40.

106
Soru 44. Soru 47.

Soru 45.
Soru 48.

Soru 46.
Soru 49.

107
Soru 50. Soru 53.

Soru 51.

Soru 54.

Soru 52.

108
 AYDINLANMA

Işık kaynağından çıkan ışınlar, doğrudan veya dolaylı Soru 1.

olarak vardıkları yüzeyleri aydınlatırlar.
Aşağıdaki kavramlardan hangisinin birimi
Aydınlanma, bir yüzey üzerine düşen ışık yoğunluğu candela’dır?
ile ilgili bir kavramdır. A) Işık şiddeti B) Işık akısı
C) Aydınlanma şiddeti D) Manyetik alan
Işık Şiddeti: E) Manyetik kuvvet

Bir kaynağın birim zamanda yaydığı ışık enerjisinin

bir ölçüsüdür.

I ile gösterilir.
Soru 2.
Birimi candela(cd) ya da mumdur.
Aşağıdaki kavramlardan hangisinin birimi lümen’dir?

A) Işık akısı B) Işık şiddeti C) Manyetik akı

D) Manyetik alan E) Voltaj

Işık Akısı:

Işık kaynağından birim zamanda çıkan ışın sayısıyla

orantılı bir kavramdır.
Soru 3.

Φ ile gösterilir. Birimi lümendir.

1 candelalık kaynaktan çıkan toplam ışık akısı 1 m

2
yarıçaplı kürenin 4π m lik yüzeyine düşeceğinden
bu akı Φ=4π lümen olur.

Kaynağın ışık şiddeti I ise kaynağın yayacağı toplam

ışık akısı,   4 .I olur.

109
Soru 4. Soru 6.

R1 ve R2 yarıçaplı kürelerin merkezlerinde sırasıyla I1

ve I2 ışık şiddetinde ışık kaynakları bulunmaktadır.
Bu kaynakların kürelerin tüm yüzeylerine gönderdik-
leri ışık akıları eşit olduğuna göre,
I. R1=R2, I1=I2
II. R1>R2, I1=I2
Şekildeki kürenin merkezinde ışık şiddeti 10 cd olan III. R1>R2, I1>I2
ışık kaynağı bulunuyor. yargılarından hangileri doğru olabilir?

Buna göre, kürenin içindeki ışık akısı kaç A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
lümendir? (π=3) D) I ve II E) I ve III

A) 120 B) 130 C) 140 D) 150 E) 160

Soru 5.

Soru 7.

Şekildeki kürenin merkezinde ışık şiddeti I olan ışık

kaynağı bulunmaktadır.
Buna göre,
I. Işık şiddeti artırıldığında kürenin içindeki akı artar.
II. Işık şiddeti azaltıldığında kürenin içindeki akı
değişmez.
Şekildeki yarım kürenin merkezinde ışık akısı I olan
III. Yarıçapı daha büyük kullanıldığında kürenin
kaynak bulunmaktadır.
içindeki Yarım kürenin içindeki ışık akısı kaç I dir? (π=3)
akı değişmez.
yargılarından hangileri doğrudur? A) 3 B) 4 C) 6 D) 8 E) 12
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I ve III

110
Soru 8. Soru 10.

Şekildeki K küresi içinde L yarım küresinin merkezin-

de ışık kaynağı bulunmaktadır. K küresindeki toplam
ışık akısı ΦK, L yarım küresindeki ΦL dir.

Buna göre, oranı kaçtır?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
Aydınlanma Şiddeti:

Birim yüzeye düşen ışık akısıdır. E ile gösterilir. Birimi

lüks tür.

 4 .I I
E   2
A 4 .r 2
r

I
Soru 9. E
d2

111
 Soru 12.

Soru 11.

Işık şiddetleri I1 = 100 cd ve I2 = 400 cd olan iki kay-

nak bir perde önüne şekildeki gibi yerleştiriliyor.
K noktasındaki toplam aydınlanma şiddeti kaç
lüx’tür? ( cos53=0,6 ; sin53=0,8 )

Soru 13.

112
Soru 14. Soru 16.

Soru 15.

Soru 17.

113
Çıkmış soru 1. Çıkmış soru 3.

Karanlık bir ortamda, K ışık kaynağı ile perde arasına

ışık akısının 0,40’ını geçiren X filtresi ile 0,50’sini ge-
çiren Y filtresi şekildeki gibi konulduğunda perdenin
M noktası çevresindeki aydınlanma şiddeti E1 oluyor.

Filtrelerin ikisi de kaldırıldığında aynı nokta çev-

resinde oluşan aydınlanma şiddeti E2 olduğuna
göre, oranı kaçtır?

A) 0,10 B) 0,20 C) 0,30 D) 0,40 E) 0,50

2012 LYS

Çıkmış soru 2. Çıkmış soru 4.

Şekildeki düzenekte çukur aynanın odak uzaklığı f

dir. Noktasal bir ışık kaynağı düzeneğin önce K,
sonra da L noktasına konuyor. Perdenin M noktası
çevresinde oluşan aydınlanma şiddeti, kaynak K de
iken EK , L de iken de EL oluyor.

Buna göre oranı kaçtır?

A) 3/8 B) 5/8 C) 1 D) 2 E) 5/2

2009 Fen 1

114
Çıkmış soru 5. Çıkmış soru 7.

Çıkmış soru 6.

Çıkmış soru 8.

115
Çıkmış soru 9. Soru 19.

K ve L filtreleri, üzerlerine düşen ışığın %50 sini

geçirmektedir. İki filtre arasına Şekildeki gibi ışık
şiddeti 256 cd olan kaynak konuluyor.

Buna göre, perde üzerindeki O noktasında oluşan

toplam aydınlanma kaç lükstür?
Çıkmış soru 10.

Soru 20.

Soru 18.

116
Soru 21. Soru 24.

Soru 22.

Soru 25.

Soru23.

117
Soru 26. Fotometre:

Işık şiddeti bilinen bir ışık kaynağından yararlanarak

başka bir kaynağın ışık şiddetinin ölçülmesi için ku-
rulan düzeneklerdir.

E1  E2

I1 I
2
 22
d1 d2

Soru 28.

Soru 27.

118
Soru 29. Soru 32.

Soru 33.

Soru 30.

Soru 34.

Soru 31.

119