ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ:

Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΤΙΣ ΠΑΡΑΜΟΝΕΣ ΤΟΥ 1912

Γιάννης Καρατζόγλου:

Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΙΕΘΝΗ ΤΥΠΟ, 1872-1912.

Τα τελευταία χρόνια η εκρηκτική ανάπτυξη του διαδικτύου ακολούθησε παράλληλη

πορεία με την εντατική ψηφιοποίηση πάσης φύσεως αρχείων,
συμπεριλαμβανομένων εκείνων από εφημερίδες και περιοδικά ανά τον κόσμο, τα
οποία είναι διαθέσιμα στον ερευνητή είτε δωρεάν είτε με την καταβολή συνδρομής.
Η παρούσα έρευνα που αφορά την αναζήτηση της καταγραφής άρθρων για τη
Θεσσαλονίκη από τις αρχές του 19ου αιώνα μέχρι το 1912, βασίστηκε σ’ αυτά τα
αρχεία. Πρέπει να πω αμέσως, ότι ο όγκος των ευρεθέντων στοιχείων τρομάζει
τόσο ως προς με την ευρύτητα όσο και την έκταση του. Κι αυτό, παρά το γεγονός ότι
η αναζήτηση περιορίστηκε στις γνωστές στον γράφοντα γλώσσες, δηλαδή στα
Αγγλικά, Γαλλικά, Ιταλικά και Ισπανικά και τα αντίστοιχα ηλεκτρονικά αρχεία. Για τον
λόγο αυτό, έπρεπε να γίνει μια αυστηρή επιλογή των διαθεσίμων αρχείων για να
περιοριστεί το μέγα πλήθος των δημοσιευμάτων. Έτσι, τελικά χρησιμοποιήθηκαν
αρχεία εφημερίδων των ΗΠΑ και της Μεγάλης Βρετανίας (κυρίως των New York
Times (NYT), οι οποίοι συχνά αναμεταδίδουν ανταποκρίσεις των London Times
αλλά και άλλων Αγγλικών και Ευρωπαϊκών εφημερίδων), της Αυστραλίας και της
Νέας Ζηλανδίας, της Γαλλίας (Les missions Catholiques , Figaro), της Ιταλίας (La
Stampa) και της Ισπανίας (La Illustracion Artistica και Diario Constitucional) καθώς
κατ΄αρχήν τα ψηφιακά αυτά αρχεία των εφημερίδων κάλυπταν την επισκοπούμενη
χρονική περίοδο και κατά δεύτερο λόγο παρέχονταν σε μορφή έστω και
στοιχειωδώς φιλική στον χρήστη. Τις διαφορές ιδεολογικής και δημοσιογραφικής
προσέγγισης του θέματος μεταξύ Αμερικανικών και Ευρωπαϊκών εφημερίδων θα
σχολιάσουμε στο τέλος, αφού δούμε τα κείμενα αυτά καθ’ εαυτά.
Σε κάθε περίπτωση, η χρονική διαδρομή που εδώ ακολουθείται, παρακολουθεί τα
σημαντικότερα γεγονότα του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα τα οποία έχουν
καταγραφεί και παρουσιάζουν μια συρροή αλληλουχίας συμβάντων στην πόλη,
διόλου ευκαταφρόνητη σε ιστορικό επίπεδο.

ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ

Η Θεσσαλονίκη, περιγράφει ο William Curtis στην Northern Star της Αυστραλίας

τον Ιούλιο του 1910, είναι η αρχαιότερη πόλη της Ευρώπης, «όχι τόσο αρχαία όσο η
Δαμασκός ή κάποιες πόλεις της Αιγύπτου, αλλά αρχαιότερη από το Λονδίνο και το

1|Page
Παρίσι και αναμφισβήτητα η αρχαιότερη πόλη της Ευρώπης, αρχαιότερη απ’ την
Ιστορία». Και προσθέτει, δικαιολογώντας τον ισχυρισμό του με μία ανιστόρητη
υπερβολή, ότι «ήταν ήδη σημαντική πόλη πριν γεννηθούν ο Ρωμύλος και ο Ρέμος,
και εμπορική μητρόπολις πριν η Αθήνα γίνει το κέντρο της μάθησης». Ίσως αυτό
αποτελεί το γενεσιουργό αίτιο ώστε τα περισσότερα συμβάντα στην πόλη κατά τους
δυο περασμένους αιώνες κρίνονται από τον διεθνή Τύπο της εποχής ως άξια να
μεταδοθούν, από μικρά μονόστηλα έως ολοσέλιδα άρθρα, όπως συμβαίνει στα
ιδιαιτέρως μεγάλα γεγονότα.
Οι πρώτες αναφορές που εντοπίζονται για την Θεσσαλονίκη βρίσκονται σε
ανταποκρίσεις από την πόλη που δημοσιεύει η Diario Constitucional της
Βαρκελώνης στις 11/7/1821 για τον αποκεφαλισμό των προκρίτων της πόλης
Μπαλάνου και Μενεξέ και λίγους μήνες αργότερα για την εξέγερση της Χαλκιδικής.
Επόμενη χρονικά αναφορά, βρίσκουμε στον διεθνή Τύπο κατά την επίσκεψη του
Σουλτάνου Αμπντούλ Μετζίτ την πόλη, τον Ιούλιο του 1859, όπου η Daily News του
Λονδίνου περιγράφει με εμπαθές χιούμορ τα της επίσκεψης του Σουλτάνου στο
εξοχικό του Άββοτ, στο Ρεντζίκι.

Πέρα από αποσπασματικές αναφορές για την πόλη και τα τεκταινόμενα, τα κύρια
γεγονότα που σφράγισαν την ειδησεογραφία περί την Θεσσαλονίκη μέχρι το 1912
και στα οποία αφιερώνονται πολλά δημοσιεύματα διεθνώς, ήταν η σφαγή των
Προξένων τον Μάιο του 1876 στο παρακείμενο του Διοικητηρίου Σαατλί τζαμί και η
Βουλγαρική εθνοτική αφύπνιση, η ανάπτυξη των ληστών στην Μακεδονία στα 1880-
1890, ο Ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897, η μεστή γεγονότων τριετία 1901-1903
με απαρχή την απαγωγή της ιεραποστόλου Κυρίας Στόουν από Βουλγαρική τσέτα
και κατάληξη την εξέγερση του Ίλιντεν, ο Μακεδονικός αγώνας 1904-1908, η
επανάσταση των Νεότουρκων με έδρα τη Θεσσαλονίκη και η εξορία του Αβδούλ
Χαμίτ στην πόλη για να οδηγηθούν, το 1912, στην κορύφωση του Ανατολικού
ζητήματος, στον σχηματισμό της Ελληνο-Σερβο-Βουλγαρικής συμμαχίας , την
προέλαση των Ελλήνων προς βορράν και την κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τα
Ελληνικά (αλλά και τα Βουλγαρικά) στρατεύματα και τους προβληματισμούς της
εποχής για το μέλλον της πόλης.

Η ΣΦΑΓΗ ΤΩΝ ΠΡΟΞΕΝΩΝ ΚΑΙ Η ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΟΥ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ

Η πρώτη επίμονη αναφορά στον διεθνή Τύπο για ιστορικά γεγονότα στην
Θεσσαλονίκη εντοπίζεται με την «Σφαγή των Προξένων», Γαλλίας και Γερμανίας
,Moulin και Abbot αντίστοιχα, στις 3 Μαΐου του 1876 στη Θεσσαλονίκη . Ο πρώτος
που αναφέρθηκε διεξοδικά τα γεγονότα με βάση διαθέσιμα αρχεία, ήταν ο
αείμνηστος καθηγητής Απόστολος Βακαλόπουλος στα «Μακεδονικά», τεύχος 2, το
1953 σε άρθρο του με τίτλο «Τα δραματικά γεγονότα της Θεσσαλονίκης κατά το
Μάιο 1878 και οι επιδράσεις τους στο Ανατολικό Ζήτημα». Ο Τύπος της εποχής
αναφέρεται στη Στεφανία, ένα μάλλον άτακτο, , κορίτσι Βουλγαρικής καταγωγής
από το Μπογκδάντσα1, την οποία ο Εμίν-Εφέντης, , πείθει να αλαξοπιστήσει.
Φθάνοντας όμως με το τραίνο στη Θεσσαλονίκη για να συνομολογήσει στις αρχές
τον προσηλυτισμό της, η μητέρα της, χριστιανή στο θρήσκευμα, αντιδρά με
φασαρία στο σταθμό .Οι Χριστιανοί που παρευρίσκονται σπέυδουν σε βοήθεια της
ολοφυρόμενης μάνας και καταφέρνουν να αρπάξουν την κοπέλα την οποία
φυγαδεύουν στο Αμερικανικό προξενείο με την άμαξα του Αμερικανού Προξένου
Χατζηλαζάρου που βρέθηκε εκεί. Οι μουσουλμάνοι κάτοικοι της πόλης
ξεσηκώθηκαν, συγκεντρώθηκαν στο Σαατλί Τζαμί δίπλα στο Κονάκι (Διοικητήριο)
και όταν έρχονται οι πρόξενοι Moulin και Abbot για να κατευνάσουν τα πνεύματα,
το μαινόμενο πλήθος τους κατακρεούργησε. Η φριχτή είδηση έκανε τον γύρο του
κόσμου, δεν υπάρχει, ίσως, έντυπο στην Ευρώπη, την Αμερική ακόμα και την
Αυστραλία ή τη Νέα Ζηλανδία που να μην φιλοξένησε διαδοχικές ανταποκρίσεις για
το θέμα. Χαρακτηριστικό είναι το άρθρο των London Times που αναδημοσιεύτηκε
στην Sidney Morning Herald, αρκετό καιρό μετά τα γεγονότα, ως ανταπόκριση μιας
Αγγλίδας που ήτανε παρούσα : «Κατόπιν αιτήματος του Βαλή, ο Πρώσος Πρόξενος
(Mr. Henry Abbott) γράφει ένα σημείωμα στον αδελφό του, Alfred ζητώντας
επίμονα την παράδοση της κοπέλας ώστε να αποφευχθούν σοβαρότερες
περιπλοκές. Στο μεταξύ το πλήθος γίνεται ξέφρενο, επιτίθεται με μανία στο
δωμάτιο όπου βρίσκονταν οι ατυχείς άνδρες, ο Βαλής, ο αστυνομικός και ολόκληρο
το Συμβούλιο, και εφορμώντας στα ανυπεράσπιστα θύματα, τους έκοψε σε
κομμάτια. Αυτή η απαίσια δολοφονία διαπράχθηκε μπροστά στα μάτια του Βαλή,
της αστυνομίας, και όλων των προσωπικοτήτων της πόλης, χωρίς καμιά αντίσταση
για την υπεράσπιση των δυστυχισμένων θυμάτων…»

Σε ότι αφορά τον απαγχονισμό των θεωρουμένων ενόχων, στις 19/6/1876 οι ΝΥΤ
δημοσιεύουν ανταπόκριση των London Times «Η πομπή είχε επικεφαλής μεγάλο
σώμα Τούρκων στρατιωτών , ακολουθούσε ο νέος Κυβερνήτης με τον Υφυπουργό
Εξωτερικών και τον Τούρκο υποναύαρχο, ο Αρχιραβίνος με τον κλήρο, ο
Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης με τους ιερείς, κατόπιν η χορωδία, το σώμα των
ενόπλων που υποστήριζε τους 2 προξένους , ο Γάλλος ναύαρχος και ο Διοικητής της
Γερμανικής μοίρας, και τέλος οι οικογένειες, οι επίτροποι και το προξενικό σώμα και
η πομπή έκλεινε με τους υπηρετούντες στην πόλη αξιωματικούς»
Υπενθυμίζεται ότι η αναταραχή στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, που προϋπήρξε της
σφαγής των προξένων , είχε ως συνέχεια την εξέγερση στην Βοσνία και την
1 Σημερινό Μπογκτάντσι, ένα χωριό μεταξύ Γευγελής και Δοϊράνης που ανήκει σήμερα στην ΠΓΔΜ

3|Page
Ερζεγοβίνη, λίγο αργότερα στη Βουλγαρία, και μετά τον πόλεμο Σερβίας-Τουρκίας
και τελικά την παρέμβαση της Ρωσίας με τον ρωσοτουρκικό πόλεμο που οδήγησε
στη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου (21/2/1878) κατόπιν της έντονης δραστηριότητας
του Ιγνάτιεφ και προσωρινή απόληξη στη μεγάλη Βουλγαρία. Η Συνθήκη βέβαια θα
αναθεωρούνταν αργότερα με τη Συνθήκη του Βερολίνου τον Ιούλιο του 1878, στο
μεταξύ όμως, εν μέσω στρατιωτικού νόμου που κηρύχτηκε τον Αύγουστο 1877 στο
βιλαέτι της Θεσσαλονίκης, η Ελλάδα αποφάσισε να κινηθεί για να δείξει την
ελληνικότητα των νοτίων περιοχών της Μακεδονίας κι έτσι ξεκίνησε η εξέγερση του
Φεβρουαρίου 1878, με την αποβίβαση μεταξύ Σκάλας Λιτοχώρου και Αγίων
Θεοδώρων ενός εκστρατευτικού σώματος 500 ανδρών με επικεφαλής τον λοχαγό
Κοσμά Δουμπιώτη ενώ στις 19/2 συγκροτήθηκε εκεί και η βραχύβια «Προσωρινή
Κυβέρνησις της Μακεδονίας»
Τα επαναστατικά κινήματα στην Πιερία κατεστάλησαν σύντομα και στις 19
Απριλίου με τη μεσολάβηση των Άγγλων προξένων αποφασίστηκε η διακοπή των
εχθροπραξιών. Ο Δουμπιώτης με τους εναπομείναντες στρατιώτες του, ο Κίτρους
Νικόλαος και αρκετοί πρόσφυγες πέρασαν στο ελεύθερο βασίλειο. Με
ανταποκρίσεις τους οι Times του Λονδίνου ανέφεραν την επίθεση του Ελληνικού
στρατεύματος στο κάστρο του Πλαταμώνα και τα γεγονότα του Ολύμπου
ισχυριζόμενοι ότι οι εξεγερμένοι οπλισμένοι Έλληνες ανέρχονταν σε 5.000
(10/3/1878). Στις 20/3 σε ανταπόκριση από τον Βόλο, αναφέρουν , «τα χωριά του
Ολύμπου Ραψάνη, Καριά (Λεπτοκαρυά) και Λιτόχωρο, όχι μόνον λεηλατήθηκαν και
πυρπολήθηκαν από τους Τούρκους, αλλά και οι γυναίκες, τα παιδιά και οι γέροι
σφαγιάστηκαν . Όσοι δραπέτευσαν ανέβηκαν στα βουνά και αν δεν έρθει γρήγορα
κάποιο πλοίο να τους παραλάβει και να τους σώσει, θα χαθούν από το κρύο και την
πείνα». Τέλος, στις 22/3 ο ανταποκριτής τους από την Κων/πολη μεταδίδει ως
οριστική την πληροφορία της πυρπόλησης του Λιτοχώρου, της Ραψάνης και της
Λεπτοκαρυάς με τη σφαγή των κατοίκων τους.

ΕΒΡΑΙΟΙ, ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ ΚΑΙ ΣΥΜΜΟΡΙΕΣ ΛΗΣΤΩΝ

Την επόμενη χρονιά μετά τη σφαγή των Προξένων, ένα άρθρο των ΝΥΤ της
17/6/1877 για τους Εβραίους της Τουρκίας παραθέτει μια ενδιαφέρουσα αναφορά
στους ομόθρησκούς τους της Θεσσαλονίκης: «Το Εβραϊκό στοιχείο κυριαρχεί στον
πληθυσμό της Μακεδονίας που είναι ίσως η πλουσιότερη περιοχή της
Αυτοκρατορίας…. Είδα από τα παράθυρα του Βρετανικού προξενείου πλήθη
πενόμενων να συγκεντρώνονται κάθε πρωί έξω από την οικία των Αλλατίνι και να
δέχονται ελεημοσύνη και βοήθεια…. Οι Εβραίοι και οι Μωαμεθανοί τα πάνε
θαυμάσια μαζί, ενώ πάντα καταγράφεται ανταγωνισμός μεταξύ Εβραίων και
Ελλήνων».
Η ίδια εφημερίδα σε μια ανταπόκριση από τα σύνορα Τουρκίας με την Ελλάδα που
δημοσιεύεται την 1/7/1877 με τίτλο «Ο Οθωμανός Έλληνας» παραθέτει ένα
ψυχογράφημα της ελληνικής ψυχής και της ελληνικής τρέχουσας πολιτικής,
εντάσσοντας την στο τότε διεθνές πλαίσιο: «Βασικό ελάττωμα του χαρακτήρα τους
αποτελεί η ροπή στις ραδιουργίες αλλά και η αδυναμία να θέσει τα προσωπικά του
συμφέροντα στην εξυπηρέτηση των κρατικών. Ωστόσο, κανείς δεν μπορεί να
αμφισβητήσει τη μεγάλη πρόοδο που έχει επιτευχθεί στην Ελλάδα μετά την
αποτίναξη του Οθωμανικού ζυγού , η οποία όντως είναι πολύ μεγαλύτερη, από το
αν παρέμενε υπό την κατοχή του . Η αιτία γι’ αυτό δεν είναι δύσκολο να
διαπιστωθεί: η θρησκευτική ενότητα όπως και η ταύτιση των κοινωνικών
παραδόσεων και εθίμων μεταξύ των ,..»

Στην ίδια περίοδο η εθνική αφύπνιση των Βουλγάρων που ξεκίνησε το 1870 με την
έκδοση του Σουλτανικού φιρμανιού ίδρυσης της Βουλγαρικής Εξαρχίας, δεν μένει
ασχολίαστη από το διεθνή Τύπο. Έτσι, στις 6/4/1986, ένα χρόνο πριν από τη
Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου που εγκαθίδρυε την «Μεγάλη Βουλγαρία», οι ΝΥΤ σε
ένα διορατικό αλλά και αποκαλυπτικό της υποβόσκουσας κατάστασης άρθρο τους
με τίτλο «Έλληνες και Βούλγαροι, ανταγωνιστικές διεκδικήσεις στην Μακεδονία»,
γράφουν: «.Η Μακεδονία, που αποτελεί τον επίζηλο στόχο φιλονικίας: γεωγραφικά
είναι μεγάλη, τόσο όσο ήταν η Ελλάδα προ της προσάρτησης της Θεσσαλίας , και
άλλο τόσο πολυπληθής, το έδαφος της είναι πιο εύφορο ενώ κατέχει το εξαιρετικό
λιμάνι της Θεσσαλονίκης που ακόμα και τώρα διακινεί εμπορεύματα αξίας 70 εκατ.
φράγκων ετησίως». Και παρακάτω συνεχίζουν: «Πέρσι, δημοσιεύτηκε ένα φυλλάδιο
στη Φιλιππούπολη με περιγραφή της κατάστασης των Βουλγάρων στη Μακεδονία,
το οποίο η Βουλγαρική Εφημερίδα Makedonski Glas αποδίδει στην Βουλγαρική
Εξαρχία της Κωνσταντινούπολης και που συνεπώς θα μπορούσε να εκληφθεί ως
ημιεπίσημο έγγραφο. «Η Μακεδονία είναι αναντίρρητα Βουλγαρική», (γράφει στο
Κεφάλαιο «Εθνική συνείδηση») αλλά το αγνοεί , και πρέπει να της το διδάξουμε. Η
εθνική της συνείδηση πρέπει να διαμορφωθεί γιατί αν αφεθεί σε ίδια μέσα
αναπόφευκτα θα ελληνοποιηθεί (...) . Στις αστικές περιοχές και τις πόλεις οι
διευθυντές σχολείων, οι ιερείς, οι έμποροι, οι γιατροί και οι δικηγόροι της Ελληνικής
φυλής αφθονούν και δύσκολα μπορεί να βρεθεί Βούλγαρος μορφωμένος.»

ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΟΥ 1903 ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟ ΙΛΙΝΤΕΝ

Το 1903 η κορύφωση των ενεργειών του Βουλγαρο-Μακεδονικού Κομιτάτου

επικεντρώνεται στη Θεσσαλονίκη. Ήδη, οι Αγγλικές εφημερίδες Daily News και
Times δημοσιεύουν τον Φεβρουάριο ανταποκρίσεις που αναδημοσιεύουν οι ΝΥΤ
για την κατάσταση στη Μακεδονία, οι οποίες καταλήγουν: «.... δραστήρια ασκείται

5|Page
η Ελληνική επιρροή με στόχο η Νότια Μακεδονία, σχεδόν εντελώς Ελληνική, για να
αντιμετωπιστεί με ιδιαίτερο τρόπο ώστε να της αποδοθεί η Ελληνική διοίκηση,
κατά τα Κρητικά πρότυπα». Η ίδια εφημερίδα στις 15/2/2003 ασχολείται διεξοδικά
με «το Μακεδονικό Πρόβλημα» και τις εσωτερικές, όπως και τις διεθνείς διαστάσεις
του, παραδεχόμενη ότι κύρια πηγή της διεθνούς πληροφόρησης για τα Βαλκάνια
είναι πράκτορες του Μακεδονικού Επαναστατικού Κομιτάτου στη Βιέννη, το Παρίσι
και το Λονδίνο. «Ποια είναι πραγματικά η Μακεδονία;» αναρωτιέται ο συντάκτης:
«Παρά τις κραυγές του Μακεδονικού Επαναστατικού Κομιτάτου «Η Μακεδονία
στους Μακεδόνες», η τουρκική αυτή επαρχία στην πράξη κατοικείται από
Βουλγάρους, Έλληνες, Σέρβους, Βλάχους, Τούρκους και Εβραίους, μεταξύ των
οποίων το μόνο κοινό στοιχείο είναι η επιθυμία τους να αποτινάξουν τον Τουρκικό
ζυγό. Την ίδια στιγμή, οι Βούλγαροι επιθυμούν να κυβερνώνται από τη Σόφια, οι
Σέρβοι απ’ το Βελιγράδι, οι Έλληνες απ’ την Αθήνα και οι Τούρκοι από το
Νεοτουρκικό Κόμμα, όταν αυτό θα εγκατασταθεί στην Κωνσταντινούπολη.». Ποια
είναι η θέση των Ελλήνων εν τω μεταξύ; Στις 5/3 τηλεγράφημα απ’ το Λονδίνο
μεταδίδει «....Ο Σουλτάνος , έχοντας αποτύχει να αποσπάσει μέσω του
Πατριαρχείου επίσημη έκφραση ευχαριστιών από τους Έλληνες Επισκόπους της
Μακεδονίας, σκέφτεται άλλη λύση. Οι Έλληνες της Θεσσαλονίκης, παρακινούμενοι
απ’ τις τοπικές αρχές κατόπιν οδηγιών του Γιλδίζ, ετοιμάζονται να απευθύνουν την
ευγνωμοσύνη τους προς τον Σουλτάνο». Δεν είναι γνωστό τι απέγινε η έκφραση
αυτή ευγνωμοσύνης, αλλά λίγες μέρες αργότερα, στις 12/4 δημοσιεύεται στους ΝΥΤ
άρθρο με τίτλο «ΜΑΚΕΔΟΝΕΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΑΠΕΥΘΥΝΟΥΝ ΕΚΚΛΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΑ» που
αναφέρεται σε επιστολή προς την Βυρώνεια Εταιρεία του Λονδίνου από Έλληνες
δασκάλους της Θεσσαλονίκης: «Είμαστε βασανισμένοι από την καταπίεση που
υφιστάμεθα από τις ληστρικές συμμορίες καθοδηγούμενες από τα Βουλγαρικά
Κομιτάτα, που όχι μόνον μας ληστεύουν, αλλά δεν σταματούν να σκοτώνουν, να
βιάζουν, να καίνε, να λεηλατούν τα σπίτια μας και να προσβάλλουν τα παιδιά μας».
Και η επίκληση καταλήγει ως εξής: « Στους Προξένους του Βασιλέως Εδουάρδου,
της κυρίαρχης δυνάμεως σας, αναφέραμε τις λεπτομέρειες της καθημερινής μας
ζωής και δείξαμε υπό ποιο καθεστώς απειλής ζούμε. Η κραυγή μας προς Εσάς
αντηχεί, σώστε μας από τη φοβερή τυραννία της κακοδιοίκησης και της ληστείας,
προστατεύστε την εθνική μας κληρονομιά από τη συντριβή κάτω απ’ το πέλμα της
μεγάλης Δύναμης του Βορρά», εννοώντας προφανώς την Τσαρική Ρωσία.
Έτσι φτάνουμε στην 30/4/1903, κατά την οποία η διεθνής ειδησεογραφία
εμβρόντητη περιγράφει την ανατίναξη της Οθωμανικής Τράπεζας στη Θεσσαλονίκη
και την έκρηξη, από τοποθέτηση βόμβας, στο Γαλλικό πλοίο Γκουανταλκιβίρ.
Επρόκειτο για τις ενέργειες των Βουλγάρων «γεμιτζήδων», που έχουν ήδη
εξιστορηθεί σε διάφορα βιβλία και άρθρα, ένα εκ των οποίων και του
υποφαινομένου.

Οι ανταποκρίσεις των London Times και των ΝΥΤ είναι πλέον σχεδόν καθημερινές:
4/5/1903 ΝΥΤ. Τίτλος: Ισχυρή Ιταλική δύναμη αποστέλλεται στη Θεσσαλονίκη
αποτελούμενη από 8 πολεμικά πλοία με 220 κανόνια, 155 Αξιωματικούς και 2.534
άνδρες. Υπότιτλος: Οι αρχές της Θεσσαλονίκης γνώριζαν για τη συνομωσία αλλά είτε
επέδειξαν αμέλεια είτε απέφυγαν επί σκοπώ να λάβουν προληπτικά μέτρα. Την
επομένη μέρα 5/5/1903 οι ΝΥΤ υποστηρίζουν πως «οι Αυστριακές εφημερίδες
προτείνουν ευρωπαϊκή παρέμβαση, αλλά ημιεπίσημες δηλώσεις στη Γερμανία και
Αυστρία διευκρινίζουν ότι τα πολεμικά πλοία είναι μόνον για την προστασία των
ξένων και θα αποπλεύσουν μόλις εκλείψει ο κίνδυνος». Σε επιβεβαίωση του
γεγονότος ότι οι Αρχές στη Θεσσαλονίκη έδειξαν χαρακτηριστική αμέλεια, ο
ανταποκριτής των Times από τη Θεσσαλονίκη αναφέρει στις 8/5 «είναι δύσκολο να
γίνει κατανοητό γιατί οι αρχές δεν έλαβαν μέτρα να προλάβουν την εκτέλεση της
συνομωσίας, της οποίας λεπτομέρειες ήταν ήδη γνωστές από μέρες πριν. Τη μέρα
των βιαιοτήτων ο Διευθυντής της Οθωμανικής Τράπεζας έκανε έκκληση για
ισχυροποίηση της φρουράς, που του την αρνήθηκαν. Είτε η αστυνομία έδειξε
αμέλεια, είτε δωροδοκήθηκε αδρά, είτε οι αρχές επέδειξαν πεισματική τυφλότητα».

Οι πληροφορίες για τα γεγονότα των επομένων ημερών είναι καταιγιστικές:

Στις 9/8/1903 οι ΝΥΤ μεταδίδουν από τη Θεσσαλονίκη «...χίλιοι Βούλγαροι
αντάρτες οπλισμένοι απειλούν τα Βοδενά (Έδεσσα), μια πόλη 46 μίλια βορείως της
Θεσσαλονίκης. Εκλήθησαν για βοήθεια 16 τάγματα εφέδρων που ανήκουν στις
φρουρές Θεσσαλονίκης και Βοδενών. Στη μάχη του Σόροβιτς (Αμύνταιο) στις 6/8
όταν 1000 Βούλγαροι περικυκλώθηκαν από Τουρκικά στρατεύματα με πυροβολικό
τραυματίστηκαν εξήντα Τούρκοι.»
Για τη σφαγή που ακολούθησε την είσοδο των Τούρκων στην πόλη του Κρουσόβου
λεπτομερέστερη είναι η ανταπόκριση της εφημερίδας από τη Θεσσαλονίκη της
22/8/1903: «Όταν οι Βουλγαρικές συμμορίες εισήλθαν στο Κρούσεβο κατέλαβαν την
Ελληνική συνοικία, αναρτώντας τη σημαία τους σε ένα ελληνικό σπίτι. Τα Τουρκικά
στρατεύματα κατέφθασαν στις 12/8. Όλοι οι κομιτατζήδες είχαν ήδη φύγει, εκτός
από 400 ντόπιους. Παρόλο που δεν ρίχτηκε ούτε ένας πυροβολισμός μέσα από την
πόλη, οι Τούρκοι ξεκίνησαν βομβαρδισμό που συνεχίστηκε μέχρι την 14/8. Οβίδες
κατέστρεψαν 360 σπίτια, 215 καταστήματα μεταξύ των οποίων και όλα τα όμορφα
Ελληνικά και Βλάχικα σπίτια, όπως και την Ελληνική εκκλησία και το σχολείο. Η
Βουλγαρική γειτονιά γλύτωσε».
Η ίδια εφημερίδα, σε ανταπόκριση την 26/8/1903 με τίτλο «Θηριωδίες στο
Κρούσεβο, Η πόλη σωρός ερειπίων, πτώματα στους δρόμους» δίνει μια περιγραφή
και έναν απολογισμό των γεγονότων: «Η άλλοτε όμορφη πόλη του Κρουσόβου είναι
πια ένας σωρός από ερείπια . (...) .Το Μακεδονικό Κομιτάτο, σε συμφωνία με τις
Βουλγαρικές συμμορίες προπαρασκεύαζαν εδώ και μήνες την κατάληψη της πόλης.
Στις 2 Αυγούστου, ημέρα που καθορίστηκε για την Βουλγαρική επίθεση στο

7|Page
Κρούσοβο , ένας αριθμός Κομιτατζήδων κρύφτηκε στην εκκλησία την ώρα που
τελούνταν η γαμήλια ακολουθία . Στις 10 το βράδυ σήμαναν συναγερμό χτυπώντας
τις καμπάνες. Ταυτόχρονα μια συμμορία ανταρτών με επικεφαλής τον Πετρώφ
εισήλθε στην πόλη πυροβολώντας. Οι τρομαγμένοι κάτοικοι παρέμειναν στα σπίτια
τους. Η συμμορία πρώτα έβαλε φωτιά στην κατοικία του Νομάρχη και κατέσφαξε τη
φρουρά των τούρκων στρατιωτών και αξιωματούχων της πόλης, μη πειράζοντας
όμως τα χαρέμια. Την επομένη οι Κομιτατζήδες εγκατέστησαν μια προσωρινή
Κυβέρνηση και θεσμοθέτησαν νέα αστυνομία και δημοτική αρχή. Δολοφόνησαν 10
χριστιανούς που πίστευαν ότι πρόδωσαν τα σχέδια του Κομιτάτου. Οι Τούρκοι
πληροφορούμενοι την κατάληψη της πόλης, έστειλαν από τον Περλεπέ 3 λόχους
ιππικού το οποίο αναγκάσθηκε να υποχωρήσει με μεγάλες απώλειες ( 100 νεκροί)
κατόπιν επίθεσης υπέστη στο δρόμο . Στις 13 Αυγούστου οι Τούρκοι συγκέντρωσαν
στο Κρούσοβο 7 τάγματα και 1 πυροβολαρχία και πρότειναν στους Κομιτατζήδες να
επιτρέψουν σε γυναίκες και παιδιά να φύγουν απ’ την πόλη. Η πρόταση
απορρίφτηκε, οπότε άρχισε ο βομβαρδισμός. Οι Κομιτατζήδες γρήγορα
εγκατέλειψαν την πόλη και δραπέτευσαν στο γειτονικό δάσος όπου η καταδίωξη
τους ήταν αδύνατη. Οι Τούρκοι μπαίνουν στην πόλη οδηγούμενοι από συμπατριώτες
τους από τα γειτονικά χωριά, επιτίθενται στα σπίτια των Ελλήνων προκρίτων και
διατάσουν τους έγκλειστους να γυμνωθούν για έρευνα. Ήταν τόση η αγριότητα
των Τούρκων που τραβούσαν τα σκουλαρίκια και σπάζανε τα χέρια των κοριτσιών
για να αποσπάσουν τα βραχιόλια τους. Αφού όλα τα σπίτια λεηλατηθήκαν, οι
τούρκοι χωρικοί φόρτωσαν στα άλογα τους οτιδήποτε είχαν αφήσει οι στρατιώτες
και βάλανε φωτιά στα σπίτια.»

Οι επιπτώσεις αυτών των γεγονότων στη Θεσσαλονίκη είναι δραματικές. Στις

31/8/1903, ειδικός ανταποκριτής των ΝΥΤ γράφει: «Η Θεσσαλονίκη, ως μεγάλο
κέντρο όλου του εμπορίου στη Μακεδονία, υποφέρει από ανείπωτες καταστροφές
κατά την παρούσα άπελπι αναρχία. Το εμπόριο πρακτικά κατέρρευσε, οι τιμές
εκτοξεύονται στα ύψη, και παρόλο που υπήρξε φέτος μια πολύ καλή σοδειά, ο λιμός
είναι αναπόφευκτος». Σε νεότερη ανταπόκριση, ο ίδιος ανταποκριτής μεταδίδει «
στη Θεσσαλονίκη κυριαρχεί η φήμη, ότι η 1 η Σεπτεμβρίου, ημέρα ανάρρησης του
Σουλτάνου στην εξουσία, επελέγη από τους αντάρτες για την έναρξη της
επανάστασης στο Βιλαέτι της Θεσσαλονίκης (...)».Παρόμοιες ειδήσεις φθάνουν
μέχρι τη Νέα Ζηλανδία, όπως φαίνεται από το δημοσίευμα της Otego Witness της
31/8/1903 «Αίσθηση τρόμου κυριαρχεί μεταξύ των Ευρωπαίων στη Θεσσαλονίκη.
Φοβούνται ότι η πρώτη τοπική πράξη βίας από Βουλγάρους θα αποτελέσει το
σύνθημα για σφαγές. Οι Δυνάμεις αρνούνται να στείλουν πολεμικά πλοία καθώς
αυτό θα ερμηνεύονταν ως ενθάρρυνση των ανταρτών.

Ο ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ
Τα γεγονότα του 1903 δεν ήταν όμως τίποτα άλλο παρά ο προπομπός του
Μακεδονικού αγώνα, που έμελλε να ξεκινήσει τον επόμενο χρόνο με μεγάλη
σφοδρότητα στο πλαίσιο ενός ακήρυχτου πολέμου για την διακράτηση της
Μακεδονίας από πλευράς των Τούρκων και την επικράτηση στην περιοχή από
πλευράς Βουλγάρων και Ελλήνων.Έτσι, από τον Οκτώβριο του 1904 και μετά, τα
δημοσιεύματα του διεθνούς Τύπου επικεντρώνονται στην Ελληνοβουλγαρική
διαμάχη: 22/10/1904, ΝΥΤ, «ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΦΑΓΙΑΖΟΥΝ ΒΟΥΛΓΑΡΟΥΣ-Πυρ κατά
συμμορίας 60 ανδρών, σκότωσε τους 20». Θεσσαλονίκη 21 Οκτ. : 20 Βούλγαροι
σκοτώθηκαν από Έλληνες κοντά στη Φλώρινα την Τρίτη. Μια συμμορία 60
Βουλγάρων πλησίασε 30 Έλληνες ακροβολισμένους σε έναν λόφο, εκλαμβάνοντας
τους για φίλους. Οι Έλληνες τους πυροβόλησαν και οι 40 Βούλγαροι τράπηκαν σε
φυγή.

Ο σκληρός αγώνας που μαίνεται στη Μακεδονία περιγράφεται εκτενώς από τους
ανταποκριτές : Θεσσαλονίκη, ανταπόκριση της 23/11/1904. Σε όλο το δυτικό μέρος
του Βιλαετιού Θεσσαλονίκης συγκεντρώνονται συμμορίες από χριστιανούς,
Βούλγαρους και Έλληνες εγκληματίες , κάθε μια από τις οποίες με συστηματικότητα
προβαίνει σε εκκαθαρίσεις μεταξύ των πλέον επιφανών οπαδών της άλλης.
Βούλγαροι σκότωσαν 12 Τούρκους τον Νοέμβριο, 21 στο χωριό Νεντιρζέ (Άνυδρον)
στην περιοχή των Γιαννιτσών. Την επομένη, 24/11/2004, ο τίτλος της εφημερίδας
γίνεται πιο επιθετικός: «ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΟΥ ΤΡΟΜΟΥ- Εκατοντάδες
Έλληνες βασανίστηκαν μέχρι θανάτου ή κάηκαν ζωντανοί από Βουλγάρους». Το
άρθρο περιγράφει το καθεστώς τρόμου που κυριαρχεί στη Μακεδονία: «…οι
δολοφονίες Χριστιανών και συμπαθούντων το Βουλγαρικό επαναστατικό κίνημα
είναι καθημερινές. Αίτια των εγκλημάτων, θύματα των οποίων είναι Έλληνες κατά
κανόνα, θεωρούνται η άρνηση καταβολής χρημάτων σε εκβιασμούς και η ένδειξη
της καταγωγής των συμμοριών. Μετά την εισαγωγή των μεταρρυθμίσεων
εκατοντάδες Έλληνες της ανώτερης τάξης βασανίστηκαν μέχρι θανάτου ή κάηκαν
ζωντανοί από Βουλγαρικές συμμορίες».

Ο Μακεδονικός Αγώνας βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη λίγο πριν από την (και μέχρι την)
επανάσταση των Νεότουρκων κατά του Σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ. . Στις 25/4/1908,
η εφημερίδα της Νέας Ζηλανδίας Poverty Bay Herald αναδημοσιεύει άρθρο του
γνωστού από το βιβλίο του Pictures from the Balkans δημοσιογράφου John Foster
Fraser, με τίτλο «ΓΟΡΔΙΟΣ ΔΕΣΜΟΣ ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ » που μεταξύ άλλων
αναφέρει: «Στη Μακεδονία παίζεται το μεγαλύτερο των παιγνίων υψηλής πολιτικής.
...). Τώρα, ενώ η Μακεδονία αποτελεί ακόμα μέρος της Τουρκίας, έχει την
Βουλγαρία και Σερβία στον βορρά και την Ελλάδα στο Νότο. Δεν υπάρχει διακριτό
Μακεδονικό έθνος. Οι άνθρωποι εκεί είναι κυρίως Βούλγαροι ενώ οι Έλληνας
κατέχουν πληθυσμιακά την δεύτερη θέση. Υπάρχουν ακόμα αρκετοί Σέρβοι και

9|Page
κάποιοι Ρουμάνοι, και να μην ξεχνούμε και τους Τούρκους. Αλλά σε γενικές γραμμές
μπορεί να λεχθεί ότι η Μακεδονία κατοικείται από Βουλγάρους στην Βουλγαρική
πλευρά της και από Έλληνες στην Ελληνική, οι οποίοι, παρόλο που είναι όλοι
χριστιανοί ορθόδοξοι, επειδή ανήκουν σε διαφορετικές εκκλησίες, μισούν ο ένας
τον άλλο με περισσότερη ένταση από ότι οι διαμαρτυρόμενοι τους καθολικούς στην
Ιρλανδία...».

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΝΕΟΤΟΥΡΚΩΝ

Η επανάσταση του Ιουλίου του 1908 που επωάστηκε και εκδηλώθηκε στη
Θεσσαλονίκη, διακόπτει τον Μακεδονικό αγώνα. Αρκετό καιρό αργότερα, οι ΝΥΤ
στέλνουν ανταπόκριση από τη Θεσσαλονίκη, εκθέτοντας το κλίμα που επικρατεί
στην πόλη μετά την παραχώρηση Συντάγματος. Τίτλος του άρθρου, ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΕΣ
ΣΥΜΜΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΤΕΣ ΤΟΥΡΚΟΙ. Υπότιτλος: Γιοι των παλιών Τούρκων
καταπιεστών είναι οι αρχηγοί των νέων συνταγματικών. Δεύτερος υπότιτλος:
Πασίγνωστοι Έλληνες και Βούλγαροι συμμορίτες συμπεριλαμβανομένων αυτών που
συνέλαβαν την Miss Stone , κομπάζουν ανά τας οδούς της Θεσσαλονίκης «(..) Όταν
ο Εμβέρ επέστρεψε στην Θεσσαλονίκη οι φωτογραφία του κοσμούσε κάθε
παράθυρο και η κατοικία του Ισμαήλ πασά ονομάστηκε (ειρωνεία της μοίρας)
πλατεία Εμβέρ μπέη. Άλλος ένας νεαρός αξιωματικός που εξελίχτηκε σε σύμβολο
του νέου καθεστώτος είναι ο Νιαζήμ μπέης, ο οποίος καταστέλλοντας τις εξεγέρσεις
των Βουλγάρων με τον παραδοσιακό τουρκικό τρόπο είχε κερδίσει τη φήμη του
δραστήριου μεταρρυθμιστή. Συμμορίτες και δολοφόνοι που το όνομα τους
σκορπούσε το φόβο για χρόνια, τώρα κομπορρημονούν ανά τας οδούς της
Θεσσαλονίκης ως περίεργα όντα. Μπορείς να τους σταματήσεις οπουδήποτε, να
τους δείξεις την Kodak, να τους κάνεις νοήματα αν δεν μιλάς την γλώσσα τους, και
αυτοί, ενώ εσύ τους φωτογραφίζεις , θα ποζάρουν. Και αυτό γιατί είναι χριστιανοί
και δεν έχουν μουσουλμανικές προκαταλήψεις για τη φωτογραφική μηχανή. Ο
Σαντάνσκι είναι ο άνδρας που απήγαγε την Αμερικανίδα ιεραπόστολο Miss Stone
και επέτυχε λεία 68.500 $. Ο Πανίτσας είναι ο υπαρχηγός του Σαντάνσκι που τον
έστειλε να δολοφονήσει τον αντίπαλο επαναστάτη Μπόρις Σαράφωφ, καθώς αυτός
δεν συμφωνούσε με τις ιδέες του για μια γενική εξέγερση κατά των Τούρκων. Αυτοί
οι δυο άνδρες κυκλοφορούν στους δρόμους με Ευρωπαϊκά ρούχα και διαμένουν
στο Ξενοδοχείο της Αγγλίας (Hotel d’Angleterre) αλλά οι άλλοι , από διαφορετικού
είδους ματαιοδοξία , φορούν ακόμα τις πολεμικές φορεσιές τους και οπλοφορούν .
Ο Σέρβος Πέτκο δεν είναι παρά ένας στυγνός εγκληματίας που με την συμμορία του
έσφαζε για πολλούς μήνες άλλους χριστιανούς, εκείνους που αρνούνταν να
ενταχθούν στην Σερβική Εκκλησία. Ο έλληνας Αποστόλ επίσης είναι αναμειγμένος
σε ανάλογες επιχειρήσεις αλλαγής θρησκεύματος. Όλους αυτούς, τώρα, οι
Νεότουρκοι τους καλωσορίζουν στη Θεσσαλονίκη». Εδώ φυσικά, ο ανταποκριτής της
εφημερίδας διαπράττει ένα σημαντικό λάθος, καθώς βαφτίζει «Έλληνα κομιτατζή»
τον Βοεβόδα Αποστόλ, Βούλγαρο αρχηγό πολλών τσετών και μαχητή του Ήλιντεν.
Προφανώς πρόκειται για τον Αποστόλ, τον οποίο σκιαγραφεί η Πηνελόπη Δέλτα
στα Μυστικά του Βάλτου: «Ο Αποστόλ Πέτκωφ ήταν ο τρομερότερος
αρχικομιτατζής, ο πανταχού παρών, ο ανακατωμένος σε όλες τις δολοφονίες. Μα
κανένας δεν μπορούσε να τον πιάσει, ούτε καν να τον συναντήσει. Ήταν σαν
αόρατος δαίμονας, που τον ένοιωθες παντού και δεν τον έβλεπες πουθενά. Είχε
καταντήσει σχεδόν μυθικό πρόσωπο, που σκορπούσε τον τρόμο ολόγυρά του». Ο
Αποστόλ σκοτώθηκε στις 2/11/1911 σε μάχη με Τουρκικό απόσπασμα, μετά από
προδοσία. Ο Σέρβος Πέτκο από την άλλη πλευρά, είναι προφανώς ο κομιτατζής
Petko Morich, που η ζωή του περιγράφηκε στο βιβλίο «A Balkan Freebooter» από
τον Jan Gordon το 1916. Ο Τόντορ Πανίτσα ήταν ηγέτης της αριστερής πτέρυγας της
ΕΜΕΟ, επαναστάτης μαζί με τον Γιάννε Σαντάνσκι, και όπως σημειώνει η
ανταπόκριση των ΝΥΤ, οργανωτής της δολοφονίας του «σεντραλιστή» Μπόρις
Σαράφωφ στη Σόφια, το 1907. Ο Πανίτσα και ο Σαντάνσκι υπήρξαν ένθερμοι οπαδοί
των Νεοτούρκων. Σημειώνεται ότι η εφημερίδα «Μακεδονία» της 13/5/1925
αναδημοσιεύει άρθρο των TIMES του Λονδίνου με την ευκαιρία του «εν Βιέννη
δολοφονηθέντος Πανίτσα, αρχηγού των Βουλγαρομακεδόνων επαναστατών» με
τίτλο «Mάστιξ και πανώλης όλης της Βαλκανικής» , τίτλο δανεισμένο από την
Αγγλική εφημερίδα, η οποία έγραψε «ο θάνατος του αποκαθαίρει την Βαλκανικήν
από επικίνδυνoν πανώλην».

Ο ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΟΥ 1912

Η έναρξη όπως και η πορεία του Βαλκανικού πολέμου παρακολουθείται στενά από
τον ξένο Τύπο σε όλο τον κόσμο. Ιδιαίτερα, η πορεία του Ελληνικού Στρατού προς
τη Θεσσαλονίκη καταγράφεται λεπτομερώς, όπως στο χαρακτηριστικό δημοσίευμα
των ΝΥΤ της 30/10/1912 με τίτλο «ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΡΟΧΩΡΟΥΝΕ»: «(…) Οι Έλληνες
προχωρούνε με νίκες προς τη Θεσσαλονίκη, όπου ένα αίσθημα μεγάλης ανησυχίας
λέγεται ότι κυριαρχεί καθώς οι προμήθειες τελειώνουν. Το γεγονός ότι δεν γίνεται
ιδιαίτερη προσπάθεια να αναχαιτιστεί η ελληνική προέλαση προς τη Θεσσαλονίκη
παρέχει ενδείξεις ότι το μεγαλύτερο μέρος του τουρκικού στρατού έχει μεταφερθεί
στη Θράκη. Οι Έλληνες είναι ήδη σε απόσταση βολής από την τουρκική πόλη της
Βέροιας, 50 μίλια απ’ τη Θεσσαλονίκη, στη σιδηροδρομική γραμμή προς Μοναστήρι.
Η κατάκτηση της Βέροιας από τους Έλληνες, όχι μόνον θα απειλήσει τη
Θεσσαλονίκη, αλλά θα αποκόψει τα υπό τον Ζεκί Πασά τουρκικά στρατεύματα που
ηττήθηκαν από τους Σέρβους στα Σκόπια και συγκεντρώνονται στο Μοναστήρι».
Δυο μέρες αργότερα η τόλμη του Βότση εκπλήσσει: Στις 2/11/1912 οι ΝΥΤ έχουν
ανταπόκριση από την Αθήνα σχετική με τη βύθιση του Φετχί Μπουλέντ με τίτλο
«ΤΟΡΠΙΛΟΒΟΛΟ ΒΥΘΙΖΕΙ ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΠΛΟΙΟ- Μικρό ελληνικό πλοίο

11 | P a g e
περνώντας τα φρούρια διεισδύει στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης νύχτα, εκτοξεύει
βλήματα και δραπετεύει- Τα φώτα ανίχνευσης το αναζητούν επί ματαίω. Δυο μέρες
αργότερα, στις 4/11/1912, οι ΝΥΤ με τίτλο «ΠΡΟΧΩΡΩΝΤΑΣ ΠΡΟΣ ΤΗ
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ – Νέο Ελληνικό στράτευμα αποβιβάζεται . Η πόλη πιθανόν να
παραδοθεί», μεταδίδουν το πρώτο «μη λογοκριμένο» τηλεγράφημα : «Ένα
Ελληνικό απόσπασμα υπό τον Στρατηγό Σμολένσκι αποβιβάστηκε στον Σταυρό,
βορειοανατολικά της χερσονήσου Χαλκιδικής και κατέλαβε τα χωριά και την περιοχή
των μεταλλείων καθώς και την πρωτεύουσα Πολύγυρο, από όπου οι τουρκικές
αρχές είχαν εκδιωχθεί. Το απόσπασμα συνεχίζει προς τη Γαλάτιστα και τη
Θεσσαλονίκη, συνοδευόμενο από 600 οπλισμένους Έλληνες χωρικούς, πολλοί απ’
τους οποίους αποτελούν λιποτάκτες του τουρκικού στρατού. Τα σχέδια
περιλαμβάνουν την ταυτόχρονη επίθεση της Θεσσαλονίκης από δύο συγκλίνοντα
ελληνικά στρατεύματα από τα δυτικά και τα ανατολικά. Έχει γίνει κατανοητό ότι οι
τοπικές αρχές αποφάσισαν μια γρήγορη παράδοση.(...)».

ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Και στις 9/11/1912 η μεγάλη είδηση από τους ΝΥΤ: 9/11/1912, Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
ΕΠΕΣΕ – ΣΦΑΓΗ ΤΟΥΡΚΩΝ – Σφαγή μη μουσουλμάνων- Ο στρατός υπό τον Διάδοχο
Κωνσταντίνο φυλακίζει αμέσως όλους τους αξιωματούχους. Ανταπόκριση από την
Κωνσταντινούπολη της Daily Chronicle μεταδίδει: «Η Θεσσαλονίκη κατελήφθη
σήμερα από Ελληνικά στρατεύματα που εισήλθαν από τα δυτικά υπό τον διάδοχο
Κωνσταντίνο. Πριν την είσοδο τους, διάφορες ομάδες ατάκτων προκάλεσαν
απάνθρωπες σφαγές στον μη μουσουλμανικό πληθυσμό, οι πυροβολισμοί και οι
λεηλασίες ήταν γενικευμένες. Όταν οι Έλληνες κατέλαβαν την πόλη φυλάκισαν
όλους τους στρατηγούς, αξιωματούχους και Τούρκους αξιωματικούς. Οι τούρκοι
αιχμάλωτοι ανέρχονται σε 27.000». Την επομένη μέρα, 10/11, οι ΝΥΤ
αναδημοσιεύουν από τον Αγγλικό Observer μια συνέντευξη του Israel Zangwill,
Βρετανού εβραϊκής καταγωγής συγγραφέα , με την οποία τίθεται για πρώτη φορά
δημοσίως η πρόταση για μετατροπή του καθεστώτος της Θεσσαλονίκης σε
ελεύθερο λιμένα, και όπου διατυπώνει συγκεκριμένες προτάσεις: «Η Θεσσαλονίκη
είναι ίσως η μοναδική πόλη στον κόσμο όπου οι Εβραίοι είναι πλειοψηφία.(...)Η
Θεσσαλονίκη πρέπει να προετοιμαστεί να επιφορτισθεί με ένα μέρος του
τουρκικού χρέους, το οποίο θα είναι φυσικά μεγάλο λόγω της εμπορικής σημασία
της. Επίσης θεωρώ ότι η ηγεσία της εβραϊκής Ευρώπης θα κληθεί να δανείσει τους
συμμάχους. Τα χρήματα αυτά πρέπει να κατευθυνθούν για παραγωγικά έργα στη
Μακεδονία, όπως σιδηρόδρομοι, λιμάνια και αρδευτικά έργα ώστε να αναπτυχθούν
οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας, ειδικά μετά τις καταστροφές του
πολέμου.»
Μερικές μέρες αργότερα, η Ελληνοβουλγαρική διαμάχη σχετικά με την κατάληψη
της Θεσσαλονίκης αρχίζει να γίνεται εμφανής. Στις 20/11 οι ΝΥΤ σε άρθρο τους με
τίτλο «ΕΛΛΗΝΟΒΟΥΛΓΑΡΙΚΕΣ ΠΡΟΣΤΡΙΒΕΣ – Μεγάλη δυσαρέσκεια στη Θεσσαλονίκη-
Χρήση βίας επίκειται » γράφουν: «.....οι σχέσεις μεταξύ του Ελληνικού και του
Βουλγαρικού στρατού δεν είναι καθόλου φιλικές και το γεγονός ότι δεν έχουν
επισυμβεί χειρότερες εξελίξεις οφείλεται στην ειρηνική παρέμβαση του M.
Stancioff, του Βούλγαρου Υπουργού στο Παρίσι, που ανήκει στην ακολουθία του
διαδόχου Βόριδος.».
Πληροφορίες για βιαιότητες και θηριωδίες Ελλήνων και Βουλγάρων στρατιωτών
εναντίον Εβραίων της πόλης εμφανίζονται σε δημοσιεύματα: 22/1/1912, NYT.
«ZHTEITAI NA ΓΙΝΕΙ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ – Η B’nei B’rth2 κινητοποιείται
μετά από αναφορές για βιαιότητες στη Θεσσαλονίκη.. Ο Adolf Kraus, διεθνής
Πρόεδρος της B’nei B’rth με αφορμή τηλεγράφημα από την Κωνσταντινούπολη
κάλεσε την Κυβέρνηση των ΗΠΑ να προχωρήσει σε διαμαρτυρία προς την Αθήνα για
τις βιαιότητες κατά Εβραίων της Θεσσαλονίκης που συνεχίζονται από αρπακτικές
συμμορίες Ελλήνων.
1/12/1912, ΝΥΤ. – «ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΦΙΚΑΛΕΟΤΗΤΕΣ – Στο Βερολίνο
καταφθάνουν ειδήσεις για κακή μεταχείριση Εβραίων στη Μακεδονία. Η Κεντρική
εβραϊκή Λίγκα Περίθαλψης της Γερμανίας που για λογαριασμό Αμερικανοεβραίων
διενεργεί φιλανθρωπικό έργο σε Ευρωπαϊκό και Ανατολικό επίπεδο , λαμβάνει
περιστασιακά πληροφορίες για κακή μεταχείριση Εβραίων από τους Έλληνες
στρατιώτες που κατέλαβαν τη Θεσσαλονίκη και άλλες πόλεις της Ευρ. Τουρκίας.
Ληστείες, λεηλασίες και άλλα χειρότερα φαίνεται να έχουν συμβεί σε σημείο που
θυμίζουν τον τρόμο του Kishineff και από επιφανείς Γερμανοεβραϊκούς κύκλους
εκφράζονται φόβοι ότι στις κατακτημένες περιοχές η Ελληνική Καθολική εκκλησία
είναι σε χειρότερη κατάσταση απ’ ότι ήταν επί Μωαμεθανών». Υπενθυμίζεται ότι το
πογκρόμ του Kishineff έλαβε χώρα στις 6/4/1903 στο Chisinau, τότε πρωτεύουσα
της Βεσσαραβίας (σήμερα Μολδαβίας) με 50 νεκρούς και 500 Εβραίους τραυματίες.
27/12/1912 ΝΥΤ: ΣΦΑΓΗ ΕΒΡΑΙΩΝ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ – Έμποροι δολοφονημένοι
στους δρόμους- Οι Τούρκοι κατηγορούν τους Έλληνες για τη σφαγή. Ο ανταποκριτής
του Jewish Chronicle από τη Θεσσαλονίκη αναφέρει ότι η δολοφονία δυο Εβραίων
εμπόρων στο δρόμο, την 22/12, ήταν το αποκορύφωμα μιας σειράς επιθέσεων που
παραμένουν ατιμώρητες για να προσθέσει ότι καθεστώς τρόμου κυριαρχεί στην
Εβραϊκή κοινότητα.
28/12/1912, ΝΥΤ, Βερολίνο, 27/12. Στην Central Jewish Relief Association έρχονται
πληροφορίες ότι «Έλληνες στρατιώτες προχωρούν σε κακουργηματικές πράξεις
κατά του εβραϊκού πληθυσμού. Δύο έμποροι δολοφονήθηκαν ήδη, ενώ η εβραϊκή
συνοικία κακοποιήθηκε. Κατάσταση πανικού κυριαρχεί και πολλές οικογένειες
εγκατέλειψαν τα σπίτια τους και για ασφάλεια αναχωρούν προς γειτονικές

2 Μη Κυβερνητική Οργάνωση» όπως θα λέγαμε σήμερα η οποία είχε ιδρυθεί στη Νέα Υόρκη από το 1843 με σκοπό την
εβραϊκή ενότητα, ασφάλεια, συνέχεια και συνοχή

13 | P a g e
περιοχές. Μαζική λεηλασία εβραϊκών καταστημάτων έλαβε χώραν με τη συμμετοχή
ανδρών του ελληνικού Στρατού».

Στις 29/12/12 οι ΝΥΤ δημοσιεύουν τη συζήτηση μεταξύ του Bernard A. Rosenblatt 3

και του Βαχάν Καρντασιάν4 για το μέλλον της Θεσσαλονίκης, με τον τίτλο «ΔΙΕΘΝΕΣ
ΕΒΡΑΪΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΗ». « Έχει προταθεί
να εξομαλυνθούν οι ταραχές στην επικράτεια του Σουλτάνου , με τη διαίρεση της
Τουρκίας σε εθνότητες: η Αλβανία στους Αλβανούς, η Μακεδονία στους Έλληνες, η
Θράκη στους Βουλγάρους που αποτελούν και την πλειοψηφία του πληθυσμού και η
παλιά Σερβία στους Σέρβους μια και κατοικείται κυρίως από Σέρβους. Εξ ίσου δίκαιο
θα ήταν, σύμφωνα με αυτόν τον διακανονισμό, η πόλη της Θεσσαλονίκης με τα
περίχωρα της να παραχωρηθεί στους Εβραίους δεδομένου ότι αποτελούν τα δυο
τρίτα του πληθυσμού της πόλης... Η Θεσσαλονίκη, με τις προθέσεις και τους
σκοπούς που υπηρετεί είναι ήδη μια Εβραϊκή πόλη. Oι Έλληνες που την κατέκτησαν,
κατάλαβαν ήδη τη σημασία αυτής της πόλης και έχουν διακαή πόθο να την
κρατήσουν. Το πρώτο βήμα για τη διασφάλιση της δεσποτείας τους αποτέλεσαν οι
τρομακτικές σφαγές των εβραίων στη Θεσσαλονίκη, που περιέγραψαν πρόσφατα οι
εφημερίδες. Το σχέδιο που εξέθεσε ο κ. Zangwill και που υιοθετείται και από εμάς
είναι να διεθνοποιηθεί η Θεσσαλονίκη και η περιοχή που την περιβάλλει, όπως
είναι, για να γίνει μια ελεύθερη πόλη προστατευμένη με διεθνείς εγγυήσεις όπως η
Ελβετία απ’ όλα τα έθνη, με ελεύθερη την πρόσβαση των υπηκόων όλων των εθνών
και την ελεύθερη διακίνηση του εμπορίου...»
Το τελευταίο δημοσίευμα των ΝΥΤ σχετικά με το θέμα μας, είναι της 1/1/1913 και
έχει τίτλο «ΟΙ ΣΥΜΜΑΧΙΚΕΣ ΖΗΛΟΤΥΠΙΕΣ ΒΟΗΘΟΥΝ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ» και υπότιτλο Η
Θεσσαλονίκη και η χερσόνησος της Χαλκιδικής που την θέλουν οι Έλληνες, πιθανόν
να γίνει αυτόνομη. «Μια Βαλκανική παροιμία λέει: “όποιος ζητάει τα πολλά, χάνει
και τα λίγα”. Αυτό ισχύει για τη Θεσσαλονίκη που στο τέλος μπορεί να μην γίνει ούτε
Ελληνική ούτε Βουλγαρική. Η απόφαση έχει πρακτικά σχεδόν ληφθεί , η
Θεσσαλονίκη μαζί με τη χερσόνησο της Χαλκιδικής θα γίνει αυτόνομη. Η Ελλάδα
παραπονείται με πικρία που δεν μπορεί να κρατήσει τη Θεσσαλονίκη και τη
χερσόνησο της Χαλκιδικής που είναι τόσο ελληνική, όσο και η Αττική».
Βέβαια, γνωρίζουμε όλοι τη συνέχεια της Ιστορίας, χάριν της οποίας είμαστε
σήμερα όλοι εδώ.

Η ΟΠΤΙΚΗ ΤΟΥ ΓΑΛΛΙΚΟΥ ΦΙΓΚΑΡΟ

3 Δραστήριο μέλος της Συνομοσπονδίας Αμερικανών Σιωνιστών και κατόπιν επί τιμή Γεν. Γραμματέας της
Συνομοσπονδίας

4 Αμερικανοαρμένιου δικηγόρου που αφιέρωσε τη ζωή στην υπόθεση της ανεξάρτητης Αρμενίας
Από την Ευρωπαϊκή σκοπιά, τα γεγονότα της εισόδου του Διαδόχου Κωνσταντίνου
στη Θεσσαλονίκη και όλα όσα ακολούθησαν αποτυπώνονται στις ανταποκρίσεις του
γαλλικού Φιγκαρό:

Οι Επιχειρήσεις – Η κατάληψη της Θεσσαλονίκης, 9/11/1912

Οι Έλληνες κατέλαβαν χθες τη Θεσσαλονίκη, ημέρα της εορτής του Αγίου

Δημητρίου, πολιούχου της πόλης. Το πρακτορείο Χαβάς μεταδίδει σχετικά:
Αθήνα 8 Νοεμβρίου, 7.20 το βράδυ. Σήμερα το μεσημέρι, κι ενώ ο βασιλιάς
βρίσκονταν στον Γιδά, πληροφορήθηκε μέσω ενός σημειώματος του διαδόχου την
κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τον Ελληνικό Στρατό. Αμέσως ο βασιλιάς
αναχώρησε κι αυτός για τη Θεσσαλονίκη με ειδικό τραίνο. Η κατάληψη της
Θεσσαλονίκης προκάλεσε στην Αθήνα απερίγραπτο ενθουσιασμό, η πόλη
φωταγωγήθηκε, οι καμπάνες των εκκλησιών εσήμαναν και το «Τη Υπερμάχω»
εψάλλετο στις εκκλησίες.(..) Κανείς δεν γνωρίζει ακόμα αν κατά την είσοδο τους
στη Θεσσαλονίκη, στην οποία οι Έλληνες εισήλθαν νικηφόρα, έλαβε χώρα κάποια
μάχη ή ο διοικητής της τουρκικής φρουράς παρεδόθη αμαχητί. Η πόλη της
Θεσσαλονίκης είναι ένα μεγάλο εμπορικό λιμάνι με 200.000 κατοίκους, η
πλειονότητα των οποίων είναι Ισραηλίτες. Πλην αυτών υπάρχουν 15.000 Έλληνες,
15.000 Βούλγαροι, 5.000 Βλάχοι, 5.000 Σέρβοι και 50.000 μουσουλμάνοι, οι πιο
πολλοί από την Αλβανία. (…)

Αθήνα, 9 Νοεμβρίου, 21.00. Η πόλη, η Θεσσαλονίκη και το φρούριο του

Καραμπουρνού συνθηκολόγησαν χθες, βράδυ Παρασκευής. Ο αριθμός των
αιχμαλώτων, Τούρκων στρατιωτών και αξιωματικών, ανέρχεται σε 25.000. Ο
Διάδοχος προέβη στην ακόλουθη δήλωση, η οποία αναμεταδόθηκε από τον
Πρακτορείο Χαβάς: Κατά τη διάρκεια ολόκληρης της Πέμπτης, της Παρασκευής και
της επόμενης νύχτας , ο στρατός διέσχισε την γέφυρα του Αξιού. Χθες το βράδυ, οι
γενικοί Πρόξενοι της Αγγλίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Αυστρίας, μαζί με
τον Διοικητή της Θεσσαλονίκης και τον εκπρόσωπο του Ταχτσίν Πασά, διοικητή του
τουρκικού στρατού, ήρθαν να με βρουν στο Γενικό Στρατηγείο του Τόψιν, για να
μου υποβάλουν προτάσεις συνθηκολόγησης της πόλης και του στρατού. Μου
ζήτησαν ο στρατός να κρατήσει τα όπλα του, λαμβάνοντας συγχρόνως τη δέσμευση
να παραμείνει ουδέτερος μέχρι το τέλος του πολέμου. Αρνήθηκα θέτοντας ως εκ
των ουκ άνευ προϋπόθεση την παράδοση των όπλων, παραχωρώντας μόνο τη
δυνατότητα να πραγματοποιηθεί με το τέλος του πολέμου, ορίζοντας προθεσμία
για την τελική απάντηση την 6 η πρωινή. Πράγματι, στις πέντε το πρωί, ο Διοικητής
της Θεσσαλονίκης, συνοδευόμενος από έναν διπλωματικό παράγοντα, επέστρεψε

15 | P a g e
φέρνοντας αντιπροτάσεις σύμφωνα με τις οποίες η αρχή της παράδοσης των
όπλων γίνονταν αποδεκτή, με εξαίρεση πέντε χιλιάδες τυφέκια που προορίζονται
για την εκπαίδευση των νεοσυλλέκτων, το οποίο και απερρίφθη αμέσως. Η μη
αποδοχή της αντιπρότασής τους συνοδεύτηκε από δίωρη προθεσμία για να
συνεννοηθούν με τον διοικητή τους. Παρελθούσης απράκτου της προθεσμίας
διέταξα προέλαση που ξεκίνησε την 9 η πρωινή της Παρασκευής. Όταν οι γραμμές
μας πλησίαζαν τα εχθρικά φυλάκια, στις τεσσεράμισι ώρα το απόγευμα, ο Ταχτσίν
Πασάς απέστειλε έναν αξιωματικό με επιστολή αποδοχής των όρων. Κατά
συνέπειαν, ακύρωσα την προέλαση και απέστειλα δύο αξιωματικούς, για να
προετοιμάσουν το πρωτόκολλο της συνθηκολόγησης της πόλης και της παράδοσης
των όπλων, μπροστά στην οποία βρίσκεται ο στρατός μας.

Οι Έλληνες στη Θεσσαλονίκη. 17/11/1912: Οι Ελληνικές Αρχές κατέλαβαν όλα τα

δημόσια κτίρια, όλα τα τζαμιά εκκενώθηκαν. Οι Έλληνες ανάρτησαν την σημαία τους
στις αρχαίες βυζαντινές εκκλησίες και στον Λευκό Πύργο. Η Θεσσαλονίκη
κηρύχτηκε σε κατάσταση πολιορκίας.
Θεσσαλονίκη, 18/11/1912. Πυριτιδαποθήκη εξερράγη στη Θεσσαλονίκη. Η φωτιά
που ξεκίνησε από μακρινή απόσταση μεταδόθηκε από ένα φυτίλι . 312 νεκροί και
240 τραυματίες καταμετρήθηκαν μεταξύ των Τούρκων στρατιωτών στο κοντινό
στρατόπεδο . Φήμες που δεν επιβεβαιώνονται αποδίδουν την ευθύνη του
εμπρησμού στους αρχηγούς των βουλγαρικών συμμοριών, Σαντάνσκι και Κέντζεφ,
ως αντεκδίκηση για τον βομβαρδισμό από τον τουρκικό στρατό, της Κρήνης, όπου
είχαν το στρατηγείο τους.
Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης, 29/11/1912 Ο Μέγας Ραβίνος της Θεσσαλονίκης
απηύθυνε στον Πρίγκιπα Νικόλαο, Στρατιωτικό Διοικητή της Θεσσαλονίκης επιστολή
με πληροφορίες από Κωνσταντινούπολη και Θεσσαλονίκη από δημοσιεύματα του
εξωτερικού, σύμφωνα με τα οποία Έλληνες στρατιώτες λεηλάτησαν και
κατέστρεψαν Συναγωγές και προσέβαλαν νέα κορίτσια. Ο Μέγας Ραβίνος
απευθυνόμενος στις πρεσβείες της Αγγλίας και της Γαλλίας στην Κωνσταντινούπολη
ζητούσε προστασία . Ο Μέγας Ραβίνος δήλωσε ότι «η Ραβινεία της Θεσσαλονίκης
ούτε έκανε, αλλά ούτε και σκέφτηκε να κάνει το παραμικρό διάβημα σε καμία
πρεσβεία στην Κωνσταντινούπολη. Ως προς τα παράπονα που παρουσιάστηκαν
κατά στρατιωτικών, τα παρουσίασα απευθείας στις ελληνικές αρχές που διαθέτουν
προθυμία και καλή θέληση για να επανορθώσουν».
Το μέλλον της Θεσσαλονίκης, 8/12/1912 Λονδίνο, 7/12.Ο ανταποκριτής της Daily
Telegraph στη Σόφια διαβεβαιώνει ότι «η Βουλγαρία επιθυμεί απόλυτα να
αποκτήσει τη Θεσσαλονίκη και αν οι Έλληνες επιμένουν στη στάση τους, η
Θεσσαλονίκη θα κηρυχθεί ελεύθερος ή διεθνής λιμένας». Και συνεχίζει : «η
Βουλγαρία θα ενεργοποιήσει όλες τις οικονομικές της δυνάμεις για την δημιουργία
ενός μεγάλου λιμένα στο Ορφανό, νοτιοανατολικά των Σερρών και την κατασκευή
μιας σιδηροδρομικής γραμμής κατά μήκος της κοιλάδας της Στρώμνιτσας μέχρι τη
θάλασσα, συνδέοντας τη Σόφια με τη Μεσόγειο. Σ’ αυτή την περίπτωση, η
Θεσσαλονίκη δεν θα κατέχει πια την ενδοχώρα και θα χάσει σημαντικό μέρος απ’ τη
σημασία της».
Το πλέον χαρακτηριστικό άρθρο του ΦΙΓΚΑΡΟ είναι όμως εκείνο που δημοσιεύεται
τη μέρα της εισόδου των Ελλήνων στην πόλη, την 11/11/1912, με τίτλο «Η
Αφύπνιση της Ελλάδας» «Οι Έλληνες στη Θεσσαλονίκη. Ένα όνειρο περίπου πέντε
αιώνων βρίσκεται στη φάση της ολοκλήρωσης. Ο χτυπημένος, κατεστραμμένος και
σπαρασσόμενος Ελληνισμός νοιώθει καινούργια φτερά να φυτρώνουν στο
ξανανιωμένο κορμί του: ο πρίγκιπας Κωνσταντίνος μόλις μπήκε στη Θεσσαλονίκη».
Και ο ανταποκριτής της εφημερίδας Georges Bourdon 5 που υπογράφει το άρθρο,
αφού επαινεί τους Έλληνες για την προτίμηση τους προς τη Γαλλία για την
εκπαίδευση του Ελληνικού στρατού και την προμήθεια κανονιών από τη Γαλλία,
φθάνει στην πορεία του στρατού προς τη Θεσσαλονίκη: «Και ο πόλεμος άρχισε.
Κοιτάξτε την εικόνα , η πορεία των Ελλήνων ήταν εκπληκτική. Την ώρα που 25.000
άνδρες , με επικεφαλής τον στρατηγό Σαπουντζάκη εισέβαλλαν στη Ήπειρο για να
καταλάβουν τα Γιάννινα, το μεγάλο μέρος των δυνάμεων υπό τις διαταγές του
βασιλικού πρίγκιπα , ξεχύνονταν στην Μακεδονία. Αλλά για να πάνε από την
πεδιάδα της Λάρισας στην πεδιάδα της Θεσσαλονίκης, οι Έλληνες έπρεπε να
διασχίσουν μέσα από εμπόδια τον πυκνό και τραχύ όγκο που συνδέει την Πίνδο και
το Όλυμπο και δια του οποίου μια και μόνη δίοδος υπάρχει, αυτή της Μελούνας.
Ξεκίνησαν από εκεί, κατέλαβαν την Ελασσόνα, που την υπεράσπιζαν 30.000
πολεμιστές του Χασάν Τασχίν πασά και οι οποίοι παραδίδονται στη συνέχεια μέσα
στα στενά του Σαρανταπόρου, σε μια λυσσώδη μάχη που τους κόστισε 1.800
νεκρούς και τραυματίες, παίρνουν τα Σέρβια , που τους ανοίγουν το δρόμο για
Θεσσαλονίκη, καταλαμβάνουν Βέροια και Κοζάνη και από εκεί και μετά δεν θα είχαν
παρά να ξανακατέβουν μέχρι τον Αξιό και τη Θεσσαλονίκη.. Και μετά από 15 μέρες
αξιοθαύμαστης πορείας και μαχών με ευτυχή κατάληξη παρόλο που είχαν
μεγάλες απώλειες σε ζωές, μπήκαν στη Θεσσαλονίκη». Και το άρθρο καταλήγει:
«Ήδη οι νικητές προσβλέπουν στις μελλοντικές εργασίες. Ήδη Σέρβοι και Βούλγαροι
εγκαθιστούν διοικήσεις στα ανακαταληφθέντα εδάφη . Ήδη οι Έλληνες
ετοιμάζονται να ολοκληρώσουν τις γραμμές που θα τους ξανασυνδέσουν με την
Ευρώπη, για να κατασκευάσουν, κατά μήκος της θαλάσσης , αυτά τα 90 χιλιόμετρα
του σιδηροδρόμου που η οπισθοδρομική επιμονή των Τούρκων , νέων ή παλιών,
ανέκαθεν τους το ηρνείτο . Το 1913, θα εγκαινιάσουμε τη σιδηροδρομική σύνδεση
Παρίσι- Αθήνα σε 60 ώρες. Η Ελλάδα παύει να είναι πλέον η χώρα του παρελθόντος
και του ονείρου. Αφυπνίζεται . Μπαίνει στη ζωή. Ο Ελληνισμός , σε κατάπτωση εδώ
και 450 χρόνια, είναι πλέον μια ζωντανή πραγματικότητα».

ΕΠΙΛΟΓΟΣ
5 Συγγραφέας του βιβλίου «Η Ελλάδα και ο αναπόσβεστος Ελληνισμός» 1920

17 | P a g e
Φυσικά, η ειδησεογραφία των εφημερίδων και περιοδικών του διεθνούς Τύπου δεν
είναι ομοιόμορφη. Βασική πηγή πληροφόρησης του Αγγλόφωνου κόσμου
αποτελούν οι Αγγλικές εφημερίδες (Times , Daily Mail κ. ά.) που αναμεταδίδουν
στις ΗΠΑ, την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία, συχνή όμως είναι και η κοινή
ανταπόκριση των Times και των New York Times, από κοινό ανταποκριτή στην
Θεσσαλονίκη, την Αθήνα ή την Κωνσταντινούπολη. Η οπτική γωνία της
ειδησεογραφίας τους δημιουργεί αρνητικά στερεότυπα που ανιχνεύονται και
ψηφιακά: για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα, οι τίτλοι που
κυριαρχούν είναι «αγριότητες», «βιαιότητες», «θηριωδίες» κλπ. ενώ όλες οι
ανταρτικές ομάδες ή σώματα, Ελλήνων ή Βουλγάρων, καταγράφονται ως
«συμμορίες» και οι αντάρτες ως «μέλη συμμοριών». Παρόμοια αρνητικές
ανταποκρίσεις περιέχονται στην ειδησεογραφία που ακολούθησε την είσοδο των
Ελλήνων στη Θεσσαλονίκη, που υπαινικτικά στρέφεται κατά των ελληνικών Αρχών
ωσάν να μην δύνανται ή να μην επιθυμούν να επιβάλλουν την τάξη στην
καταληφθείσα πολυεθνική πόλη, και συνεπώς εμφανίζονται οι ανταποκρίσεις αυτές
ωσάν να προετοιμάζουν στην διεθνή κοινή γνώμη το έδαφος για μια «άλλη» λύση.
Μια λύση που την παρουσιάζουν αρκετές φορές με τη μορφή συνεντεύξεων
επιφανών Εβραίων και αφορά τη διεθνοποίηση της πόλης. Αντίθετα, οι εφημερίδες
της ηπειρωτικής Ευρώπης (Γαλλικές, Ιταλικές, Ισπανικές) είναι πολύ πιο «φιλικές»
προς την Ελλάδα στους τίτλους και το περιεχόμενο της θεματογραφίας τους, χωρίς
την κάποια Αγγλοσαξονική περιφρόνηση ειρωνεία και υπεροψία που διακρίνεται
μέσα από τις γραμμές των άρθρων προς την «απολίτιστη» Ανατολή και την
«πυριτιδαποθήκη» Βαλκάνια.

Κάπως έτσι έγινε μια ξαφνική τομή στο σώμα του χρόνου και κάπως έτσι φτάσαμε
στο θαύμα του 1912, που συνεχίζεται ακόμα.