2.

Charakterystyka osadnictwa (2020)

I. Wahania liczby ludności i demografia.
a) gm. wiejska Ciechanów
Gmina wiejska Ciechanów ma 7159 mieszkańców, których średni wiek to ok. 40 lat.
Jest to wynik nieznacznie niższy zarówno względem województwa Mazowieckiego, jak i
całej Polski. Współczynnik maskulinizacji wynosi 102, co oznacza, że na 100 kobiet przypada
102 mężczyzn. Stan cywilny ludności prezentuje się następująco: 28,2% mieszkańców jest
stanu wolnego; 57,5% żyje w małżeństwie; 4,2% to osoby po rozwodzie zaś 9,8% to
wdowy/wdowcy.
Gmina ma dodatni przyrost naturalny wynoszący 4, co daje 0,56 na 1000
mieszkańców. W 2019 roku urodziło się 70 dzieci, z czego 51,4% to dziewczynki, a 48,6%-
chłopcy. W 2019 roku 30,6% zgonów spowodowanych było chorobami krążenia; 26,5%
nowotworami, a 7,3% chorobami układu oddechowego. Na 1000 mieszkańców przypada więc
9,31 zgonów.
W 2019 roku zarejestrowano 158 zameldowań oraz 125 wymeldowań w ruchu
wewnętrznym, w związku z tym saldo migracji wewnętrznych dla gminy wynosi 33.
Zarejestrowano również 1 zameldowanie oraz 0 wymeldowań w ruchu zagranicznym, co daje
saldo migracji zagranicznych wynoszące 1.
63,2% mieszkańców gminy Ciechanów jest w wieku produkcyjnym; 19,3% w wieku
przedprodukcyjnym, a 17,4% jest w wieku poprodukcyjnym.
b)gm. Sońsk
Gmina Sońsk ma 7671 mieszkańców, a ich średni wiek to 41 lat, co jest
porównywalnym wynikiem do średniego wieku ludności zarówno w województwie, jak i w
całym kraju. Współczynnik maskulinizacji wynosi 105, co oznacza, że na 100 kobiet
mieszkających w gminie przypada 105 mężczyzn. Stan cywilny ludności wygląda
następująco: 28,2% ludności jest stanu wolnego; 57,5% to osoby żyjące w małżeństwie; 4,2%
jest po rozwodzie, a 9,8% to wdowy/wdowcy. Gminę charakteryzuje stosunkowo
niekorzystna struktura wieku ludności. Wysoki, rosnący udział ludności stanowią osoby
powyżej 70 roku życia, co ogranicza możliwości rozwojowe gminy.
Gmina ma ujemny przyrost naturalny wynoszący -11, co odpowiada przyrostowi na
poziomie -1,42 na 1000 mieszkańców. W 2019 roku urodziło się 76 dzieci, z czego 44,7%
dziewczynek, a 55,3% chłopców. W tym samym roku, 30,6% zgonów odnotowanych na
terenie gminy spowodowanych było chorobami układu krążenia; 26,5% nowotworami, a
7,3% chorobami układu oddechowego. Na 1000 mieszkańców przypada więc 11,23 zgonów,
co jest wartością większą zarówno względem średniej dla województwa, jak i dla kraju.
W 2019 zarejestrowano 66 zameldowań oraz 99 wymeldowań w ruchu wewnętrznym,
co daje saldo migracji wewn. na poziomie -33. Także w tym roku zarejestrowano 1
zameldowanie oraz 1 wymeldowanie z zagranicy, co daje saldo migracji zagr. wynoszące 0.
59,8% mieszkańców gminy Sońsk jest w wieku produkcyjnym; 19,2% w wieku
przedprodukcyjnym, a 20,9% jest w wieku poprodukcyjnym.
 Podobieństwo porównywanych obszarów pod względem liczby ludności, średniego
wieku, czy stanu cywilnego nie jest równoznaczne z tożsamością demograficzną. Z jednej
strony, widzimy stale powiększającą się gminę Ciechanów oraz gm. Sońsk w
demograficznym regresie. Obserwując dane z ostatnich lat, można stwierdzić, że obecna,
niewielka różnica liczby ludności pomiędzy ośrodkami, odejdzie w niepamięć już w
najbliższych latach, poprzez powiększanie się „przyległości” miasta Ciechanów i wyludniania
typowo wiejskich obszarów Sońska.
II. Omówienie rozmieszczenia terenów zabudowanych, ich funkcji i intensywności
a)gm. wiejska Ciechanów
Tereny zabudowane na obszarze pierwszej z omawianych gmin, mimo, że obejmują
teren całej gminy, najbardziej intensywne oraz najszybciej rozwijające się są w strefie
podmiejskiej ośrodka powiatowego- miasta Ciechanów. „Otulina” otaczająca miasto z trzech
stron jest obszarem, spełniającym w przytłaczającej większości funkcje mieszkalne, w
niewielkim stopniu realizując także funkcje usługowe. Czym dalej od głównego ośrodka, tym
także mniejsza gęstość zabudowy i powiększająca się rola zabudowy o charakterze rolniczym.
Skupiająca coraz większą liczbę mieszkańców gminy zabudowa podmiejska jest
niezwykle charakterystyczna, kopiując wzorce z większych ośrodków. Regularne, niewielkie
działki, zabudowane przez dwukondygnacyjne budynki to niemożliwy do przeoczenia
element m.in.: Kargoszyna, Chruszczewa, czy Gąsek.

Fragment mapy przedstawiający Kargoszyn, pokazuje wcześniej wspomniane cechy

przytoczonych obszarów. W niewielkiej odległości od miasta, powstają kolejne osiedla
domów jednorodzinnych, jednocześnie „wymazując” z tego obszaru rolnictwo.
 Chruszczewo, jako wieś rolnicza zdominowane było przez nieregularne działki i dobry
dostęp do pól uprawnych. Wraz z odpływem mieszkańców z Ciechanowa, pojawiły się
podobne działki, domy jednorodzinne nie mające związku z rolnictwem, co wyparło
podstawową funkcje ośrodka przez kilkadziesiąt lat i przekształciło Chruszczewo w wieś
typowo podmiejską.
 Gąski, to, biorąc pod uwagę wymienione wsie, miejscowość najdalej odsunięta od
Ciechanowa. Mimo podtrzymywania rolniczego charakteru, widać, że także tutaj obecne są
przekształcenia- powstają kolejne osiedla domów jednorodzinnych, co skutecznie wypiera
rolnicze przeznaczenie ośrodka.
b)gm. Sońsk
Zabudowa powstająca, czy już istniejąca na obszarze gminy Sońsk, swoją największą
koncentracje ma na obszarze sąsiadujących wsi- Sońska i Gołotczyzny, gdzie można
zaobserwować elementy zabudowy podmiejskiej, czy nawet miejskiej. Poza terenami
zajmowanymi przez wyżej wymienione ośrodki, obszar gminy jest wybitnie rolniczy.
Niezwykle niska gęstość zaludnienia, ogromna nieregularność zarówno zabudowy jak i
bardzo jednolite jej funkcje. Pisząc o gminie Ciechanów, wspomniałem, że czym większa
odległość od głównego ośrodka, tym większa rola rolnictwa w zabudowie. W przypadku
gminy Sońsk, taka zależność nie znajdzie zastosowanie, także ze względu na to, iż także w
dominującym tandemie (Sońsk-Gołotczyzna) możemy zauważyć znaczący udział obszarów
rolniczych.
Cechą przedstawionej gminy jest zdecydowanie jednorodność. Można to
zaobserwować na poniższych fragmentach ortofotomapy przedstawiającej obszary wsi.:
Gołotczyzna-Sońsk, Burkaty oraz Drążewo.

N a j w i ę k s z y m

Gołotczyzna. Wsie „wielodrożnice” charakteryzują się bardziej niż zwykle zwartą zabudową,
co obserwujemy na podanym przykładzie. Mimo większej gęstości budynków, dominującą
rolą wciąż pozostaje rolnictwo, co widzimy chociażby na środkowej części fragmentu
ortofotomapy.
 Burkaty to wieś wybitnie rolnicza. Nie można w jakimkolwiek sensie mówić o
regularności zabudowy, czy przeznaczeniu jej na cele inne, niż rolnictwo.

Drążewo także jest przykładem ośrodka spełniającego jeden, określony cel. Tutaj
także nie należy mówić o zamyśle, czy projektowaniu przestrzennym.
 Przedstawione przykłady miejscowości na obszarze dwóch porównywanych gmin,
pokazują różnice wynikające przede wszystkim z położenia względem ośrodka powiatowego.
Podmiejskie: Kargoszyn, Chruszczewo, czy Gąski kontrastują z jednorodnością wsi
położonych na terenie gm. Sońsk, gdzie znaczącą zabudowę rolniczą obserwujemy nawet w
dominującej parze Sońsk-Gołotczyzna.
III. Zmiany w sieci osadniczej
a)gm. wiejska Ciechanów
Zmiany zachodzące w sieci osadniczej powyższej gminy przebiegają w stronę
przekształcenia obszarów wiejskich, w podmiejskie. W 2020 roku w gminie Ciechanów
oddano do użytku 39 mieszkań. Na każdych 1000 mieszkańców oddano więc do użytku 5,45
nowych lokali.
Przeciętna liczba pokoi w nowo oddanych budynkach wynosi 5,38, co może
wskazywać na mieszkalny charakter tychże nieruchomości. Wskazuje na to także średnia
powierzchnia oddawanych do użytku budynków, czyli 146 m 2. Jest to wartość znacznie
wyższa od wyniku dla województwa, jak i całego kraju.
b)gm. Sońsk
Sieć osadnicza gminy Sońsk nie rozwija się w zadowalającym tempie. Można nawet
określić, że znajduje się w stanie stagnacji. W 2020 roku, w gminie Sońsk oddano do użytku
20 mieszkań, co stanowi 2,61 mieszkania na 1000 mieszkańców- wartość dwukrotnie
mniejszą niż w przypadku gm. wiejskiej Ciechanów.
Przeciętna liczba pokoi w nowo oddanych mieszkaniach w gminie Sońsk to 5,55, co
jest wartością znacznie wyższą niż wynik dla województwa, jak i całego kraju. Średnia
powierzchnia nieruchomości wynosi 145,4 m2, co także znacząco przewyższa krajowe i
wojewódzkie średnie.

Przedstawione powyżej dane pokazują, że rozwój sieci osadniczej w gminie wiejskiej

Ciechanów jest o wiele szybszy niż na obszarze Sońska. Liczba oddanych mieszkań dobitnie
to pokazuje, rozstrzygając jednocześnie, który z ośrodków ma lepsze perspektywy na
przyszłość.