BAB 2

PERMINTAAN, PENAWARAN DAN

KESEIMBANGAN PASARAN

1
OBJEKTIF

Pada akhir pembelajaran, pelajar dapat:

⚫ membezakan antara hukum permintaan
dengan hukum penawaran.
⚫ melakar dan menerangkan keluk-keluk
permintaan dan penawaran.
⚫ menilai implikasi perubahan beberapa faktor
penentu ke atas permintaan dan kuantiti
permintaan.

2
⚫ menilai implikasi perubahan beberapa
faktor penentu ke atas penawaran dan
kuantiti penawaran.
⚫ Melakar dan menjelaskan konsep
kesimbangan pasaran dan peranan
kerajaan dalam menentukan kewujudan
keseimbangan pasaran.

3
PENGENALAN

⚫ Permintaan (demand) dan penawaran

(supply) merupakan dua perkataan yang
kerap digunakan oleh ahli ekonomi
⚫ Modern microeconomics is about supply,
demand, and market equilibrium
⚫ Penawaran dan permintaan penting untuk
mengerakkan pasaran!

4
PASARAN
⚫ Terma DD dan SS - gelagat atau interaksi
antara satu sama lain dalam pasaran

Pembeli menentukan permintaan

Penjual menentukan penawaran
⚫ Pasaran - kumpulan pembeli (buyers) dan
penjual (sellers) yang membeli/menjual
barang/perkhidmatan tertentu.

5
Competition: Perfect or Otherwise
▪ Perfectly Competitive:
▪ Homogeneous Products
▪ Buyers and Sellers are Price Takers
▪ Monopoly:
▪ One Seller, controls price
▪ Oligopoly:
▪ Few Sellers, not aggressive competition
▪ Monopolistic Competition:
▪ Many Sellers, differentiated products

6
PERMINTAAN

• Kuantiti permintaan merujuk kepada

jumlah barang/perkhidmatan yang
sanggup dibayar oleh pembeli pada
harga dan tempoh masa tertentu.

7
Hukum Permintaan

⚫ Bila harga barang naik - kuantiti

barang yang diminta akan jatuh,
P Q 
⚫ Bila harga barang jatuh – kuantiti
barang yang diminta akan naik
P Q 

8
Jadual dan Keluk Permintaan

⚫ Jadual permintaan menunjukkan

hubungan antara harga dan kuantiti yang
diminta.
⚫ Keluk permintaan ialah rajah yang
menunjukkan hubungan antara harga
dan kuantiti yang diminta
⚫ Ceteris Paribus: faktor-faktor lain tidak
berubah

9
Jadual 2.1: Permintaan Epal Azizah
Kuantiti Epal yang
Harga Epal (RM)
DD
0.00 12
0.50 10
1.00 8
1.50 6
2.00 4
2.50 2
3.00 0
Rajah 2.1: Keluk Permintaan Azizah
Harga Epal

$3.00

2.50

2.00

1.50

1.00

0.50

Kuantiti Epal
0 2 4 6 8 10 12

11
Jadual Permintaan Pasaran

⚫ Permintaan Pasaran: jumlah (campuran)

semua permintaan individu pada satu
tingkat tertentu pada tempoh masa
tertentu

12
Jadual 2.2: Permintaan Individu dan
Pasaran ke atas Epal
Harga Epal (RM) Azizah Mokhtar Pasaran

0.00 12 + 7 = 19
0.50 10 6 16
1.00 8 5 13
1.50 6 4 10
2.00 4 3 7
2.50 2 2 4
3.00 0 1 1

13
Rajah 2.2: Keluk Permintaan Individu dan
Pasaran
Harga Epal

$3.00

2.50

2.00

1.50

1.00

0.50

0 2 4 6 8 10 12 19
Kuantiti Epal
14
Perubahan Kuantiti Diminta versus
Perubahan Permintaan
⚫ Δ kuantiti diminta = Δ permintaan ?
⚫ Δ kuantiti diminta:
⚫ disebabkan Δ P (harga) barang itu
sendiri
⚫ P ↑ Q ↓, P ↓ Q ↑

⚫ Δ Q akan berlaku di sepanjang keluk

permintaan yang sama = pergerakan
di sepanjang keluk permintaan
15
Rajah 2.3: Pergerakan di Sepanjang
Keluk Permintaan
Harga Epal

Penguncupan
C Permintaan
$4.00
Pengembangan
B Permintaan
$2.00
A
$1.00

D1

0 12 15 20 Kuantiti Epal

16
Perubahan Kuantiti Diminta versus
Perubahan Permintaan
⚫ Δ permintaan:
⚫ disebabkan oleh faktor lain: Δ harga barang
lain, pendapatan pengguna, citarasa dll
⚫ Δ DD akan berlaku sama ada ke kiri atau
kanan = perpindahan keluk permintaan

17
Rajah 2.4 (a): Perpindahan Keluk
Permintaan
Harga Epal

Pengurangan Pertambahan
dalam dalam
Permintaan Permintaan

D2
D1

D3
Kuantiti Epal

18
Rajah 2.4 (b): Perpindahan Keluk
Permintaan
Harga
Petrol Pengurangan
dalam
D1 Permintaan
D
Pertambahan
D2 dalam
Permintaan

B A C
RM1.83

D1
D
D2
0 10 15 20 Kuantiti Petrol

19
PENENTUAN PERMINTAAN

⚫ Faktor-faktor yang menentukan permintaan:

1. Harga

2. Pendapatan

3. Harga barang lain

4. Cita rasa

5. Ramalan, dll

20
Harga

⚫ Bila harga barang naik - kuantiti

barang yang diminta akan jatuh,
P Q 
⚫ Bila harga barang jatuh – kuantiti
barang yang diminta akan naik
P Q 

21
Pendapatan

• Apabila pendapatan naik –

kuantiti yang diminta bagi
barang biasa akan naik
• Apabila pendapatan naik –
kuantiti yang diminta bagi
barang bawahan akan jatuh

22
Harga Barang Lain
⚫ Barang Penggenap
⚫ Contoh?
⚫ Bila P , Q ?

⚫ Barang Pengganti
⚫ Contoh?
⚫ Bila P , Q ?

23
Jadual 2.3: Penentuan Kuantiti yang
Diminta

24
PENAWARAN

• Penawaran (supply) ialah kuantiti

sesuatu barang yang sanggup dan
mampu dijual oleh pengeluar pada suatu
tingkat harga tertentu dan dalam masa
tertentu.

25
Hukum Penawaran

⚫ Bila harga barang ↑ - kuantiti barang

yang ditawarkan (dijual) akan ↑
P Q 
⚫ Bila harga barang ↓- kuantiti barang
yang ditawarkan (dijual) akan ↓
PQ
⚫ Hubungan positif ant. P dan Q

26
Jadual Penawaran dan Keluk
Penawaran
⚫ Jadual penawaran menunjukkan
hubungan antara tingkat harga dan
kuantiti yang ditawarkan oleh firma.
⚫ Keluk penawaran ialah rajah yang
menunjukkan hubungan antara harga
dan kuantiti yang ditawarkan.
⚫ Ceteris Paribus: faktor-faktor lain tidak
berubah

27
Jadual 2.4: Jadual Penawaran Kicap
Sakinah
Kuantiti Kicap yang
Harga Kicap ($)
Ditawarkan
0.00 0
0.50 0
1.00 1
1.50 2
2.00 3
2.50 4
3.00 5

28
Rajah 2.5: Keluk Penawaran Kicap
Sakinah
Harga
Kicap
$3.00

2.50

2.00

1.50

1.00

0.50

Kuantiti Kicap
0 1 2 3 4 5 6 8 10 12

29
Jadual Penawaran Pasaran

⚫ Penawaran Pasaran: jumlah (campuran)

semua penawaran firma pada satu
tingkat tertentu pada tempoh masa
tertentu

30
Jadual 2.5: Penawaran firma dan
Pasaran Ke atas Kicap
Harga Kicap Sakinah Fuzaho Pasaran
(sebotol) Sdn. Bhd Holding Kicap
0.00 0 + 0 = 0
0.50 0 0 0
1.00 1 0 1
1.50 2 2 4
2.00 3 4 7
2.50 4 6 10
3.00 5 8 13

31
Rajah 2.6: Keluk Penawaran Pasaran
Harga
Kicap
$3.00

2.50

2.00

1.50

1.00

0.50

Kuantiti Kicap
0 1 2 3 4 5 6 8 10 12

32
Perubahan Kuantiti Ditawarkan
versus Perubahan Penawaran
⚫ Δ kuantiti yang ditawarkan = Δ penawaran ?
⚫ Δ Q yang ditawarkan:
⚫ disebabkan Δ P (harga) barang itu sendiri

⚫ P ↑ Q ↑, P ↓ Q ↓

⚫ Δ Q yang ditawarkan akan berlaku di

sepanjang keluk pernawaran yang sama =
pergerakan di sepanjang keluk
penawaran

33
Rajah 2.3: Pergerakan di Sepanjang
Keluk Penawaran
Harga
Kicap

$3.00 B
Pengembangan
Penawaran
$2.00
A
Penguncupan
$1.00 Penawaran
C

Kuantiti
0 1 3 5 Kicap

34
Perubahan Kuantiti Ditawarkan
versus Perubahan Penawaran
⚫ Δ penawaran:
⚫ disebabkan oleh faktor lain: Δ harga
barang lain, harga faktor pengeluaran,
Tingkat teknologi dll
⚫ Δ SS akan berlaku sama ada ke kiri atau
kanan = perpindahan keluk penawaran

35
Rajah 2.4 (a): Perpindahan Keluk
Penawaran
Harga

S2 S S1

Pengurangan Pertambahan
dalam dalam
Penawaran Penawaran

S2 S S1

Kuantiti

36
Rajah 2.4 (b): Perpindahan Keluk
Penawaran
Harga
Pengurangan
dalam
Penawaran S2 S S1
Pertambahan
dalam Penawaran

S2 S S1

0 Q2 Q Q1 Kuantiti

37
Penentuan Penawaran

⚫ Faktor-faktor yang menentukan permintaan:

1. Harga barang lain

2. Harga faktor pengeluaran

3. Tingkat teknologi

4. Jumlah pengeluaran

38
Jadual 2.6: Penentu Kuantiti yang
Ditawarkan

39
KESEIMBANGAN

⚫ Keseimbangan (equilibrium) refers to a

situation in which the price has reached
the level where quantity supplied equals
quantity demanded.
QD = Q S , P
⚫ Keseimbangan pasaran berlaku apabila
keluk DD dan SS bersilang

40
⚫ Harga Keseimbangan
Harga yang dibeli (PD) atau harga yang
dijual (PS) pada tingkat keseimbangan
⚫ Kuantiti Keseimbangan

QD atau QS pada tingkat keseimbangan

41
Equilibrium
Demand Schedule Supply Schedule
Roses QD Roses Qs

At $2.00, the quantity demanded

is equal to the quantity supplied!
42
Figure 2.8: The Equilibrium of Supply
and Demand
Price of
Roses

D
S

Equilibrium price Equilibrium

$2.00

D
S
Equilibrium quantity

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Quantity of
Roses

43
Equilibrium vs. Inequilibrium

Harga Roti Kuantiti DD Kuantiti SS Keadaan

3.00 1 10 +9 Lebihan SS
2.50 4 10 +6 (surplus)

2.00 7 7 0 Keseimbangan

1.50 10 4 -6
1.00 13 1 -12
Lebihan DD
0.50 16 0 -16 (shortage)

0.00 19 0 -19

44
How does Adam Smith’s “Invisible
Hands” correct inequilibrium?
⚫ Surplus
⚫ When P > equilibrium P, then Qs > QD.
⚫ There is excess supply or a surplus.
⚫ Suppliers will lower the price (P) to increase sales,
thereby moving toward equilibrium.
⚫ Shortage
⚫ When P < equilibrium P, then QD > Qs.
⚫ There is excess demand or a shortage.
⚫ Suppliers will raise the price (P) due to too many buyers
chasing too few goods, thereby moving toward
equilibrium.

45
Figure 2.9 (a): Excess Supply

Price of
Roses
D Surplus
S

$2.50

$2.00

S
D

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Quantity of
Roses
Quantity Quantity
Demanded Supplied
46
Figure 2.9 (b): Excess Demand

Price of
Roses Supply

$2.00

$1.50

Shortage
Demand

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Quantity of
Roses
Quantity Quantity
Supplied Demanded

47
Three Steps To Analyzing
Changes in Equilibrium
1.  D – No Change in S
2.  S – No Change in D
3. D& S

⚫ Use the supply and demand diagram to see

how the shift affects equilibrium price and
quantity.

⚫ Example: Convocation – New equilibrium

for Roses (P1? Q1?)
48
Figure 2.10: How an Increase in Demand
Affects the Equilibrium
Price of 1. Conocation increases the
Roses demand for roses…
S0
$2.50 New equilibrium

$2.00
Initial D1
2. … equilibrium
resulting in
a higher
price …

D0
S0

0 1 2 3 4 5 6 7 10 11 Quantity of
Roses
3. … and a higher quantity
sold.

49
Figure 2.11: How a Decrease in Supply
Affects the Equilibrium
S2
Price of
Roses 1. A dry season reduces the
supply of roses…
S1
$2.50 New equilibrium

$2.00 Initial equilibrium

2. …
resulting in
a higher
price …

D1

0 1 2 3 4 7 10 11 Quantity of
Roses
3. … and a lower quantity
sold.

50
Figure 2.12 (a): A Shift in Both Supply
and Demand
Price of
Large increase
Roses in demand

New
S2
equilibrium S1
P2
Small
decrease in
supply

P1 Initial equilibrium D2

D1

0 Q1 Q2 Quantity of
Roses

51
Figure 2.12 (b): A Shift in Both Supply
and Demand
Price of Small increase
Roses in demand
New S2
equilibrium
S1
P2

Large
decrease in
supply

P1 Initial equilibrium

D2

D1

0 Q2 Q1 Quantity of
Roses

52
Table 2.8: What Happens to Price and
Quantity when Supply or Demand Shifts

53
Government Policies: Price controls

54
Price controls

⚫ Price controls are legal restrictions on how high or

low a market price may go.
⚫ Government price controls
⚫ legal minimum or maximum prices set for
specified goods,
⚫ implemented as a means of direct economic
intervention to manage the affordability of certain
goods.
⚫ implement price controls on staples, essential
items such as food or energy products.

55
Price controls
1. Price Ceiling: a maximum price sellers are
allowed to charge for a good. It’s an upper limit for
the price.
Price Ceiling

57
Price controls
2. Price Floor: a minimum price buyers are required
to pay for a good. It’s a lower limit for the price.
Price Floor

59
Why Price controls?
1. During crisis times, emergencies or wars - the
government wants to protect the consumers from
rapidly increasing prices.

2. If the equilibrium wage given by supply and demand

for low skilled workers is below poverty level, the
government can set a minimum wage for such
category.

60
Price controls
Ceiling Price Floor price
Price is not allowed to rise Price is not allowed to fall
Maximum price Minimum price
Shortage occured Surplus occured
Advantages: Advantages:
Consumer purchase products at a Protects producer’s income
lower price Higher wage rate
Disadvantages: Disadvantages:
Emergence of black market Consumer pay more
Reduce quantity produced Waste of resources of production
Producers tend to receive illegal Creates unemployment
payments from consumers
Government Policies: Tax Incidence
(Indirect Taxes)

⚫ The imposition of an indirect tax increases the

equilibrium price and reduces the quantity

⚫ how is the burden of the tax divided?

⚫ If elastic SS, inelastic DD  the incidence
of an indirect tax falls mainly on consumers
⚫ If inelastic SS, elastic DD  the incidence
of an indirect tax falls mainly on producers
The incidence of indirect tax: PQ
Tax incidence: burden mainly on consumers

64
Tax incidence: burden mainly on producers

65