Leksion nr.

11

Matja e madhesive dhe e parametrave

elektronike
 Ceshtjet qe do te trajtohen
 Elementet kampion
 Matja e frekuences
 Frekuencat e ulta
 Frekuencat e larta
 Matja e fuqise
 Elementet kampion
Konsiderohen si pajisje laboratorike
 Rezistenca
 Kondensatori
 Bobina
 Elementet reale
 Rezistenca kampione

Kerkesat ndaj rezistencave kampione:

• Qendrueshmeria e vleres
• Ndikimi shume i vogel nga kushtet ambientale
• Influenca parazitare sa me te vogla
• Rekomandohet qe rezistenca kampjone te perdoret
deri ne frekuencat f< 0,1f0 .
 Kondensatori kampion

Duhet te plotesoje nje sere kerkesash si:

• qendrushmeri te larte te vleres;
• qendrushmeri te larte te shkallezimit (per ata
me vlere variabel);
• kend humbje sa me te vogel (tgδ=10-5 – 10-6);
• vlera e tij te mos te jete e ndikueshme nga
kushtet e ambjentit (temperatura dhe
lageshtira)
 Kondensatori kampion
• Nje domosdoshmeri - ekranizimi - qe te eliminohet ndikimi i
objekteve eksperimentale dhe i vete personit.
• Këndi i humbjeve i kondensatorit: δ=90°- φ
• φ është këndi ndërmjet rrymës dhe tensionit në kondensator.
• Meqënëse këndi φ ka vlerë afërsisht 90°, këndi δ pëfaqëson
një vlerë të vogël.
Skema e zevendesimit e nje kondensatori real

• Figura (a), paraqet rastin e lidhjes

se nje kondensatori ideal me nje
rezistence shume te madhe.
• Figura (b), paraqet rastin e lidhjes
ne seri te nje kondensatori ideal
me nje rezistence te vogel.
• Vlen per frekuenca te ulta.
• Me rritjen e frekuences fillon te
ndihet influenca e induktivitetit
dhe rezistences aktive ne dalje.
• Perdorimi deri ne disa qindra
MHz.
 Bobina kampione
• Cilesi me e ulet pergatitjeje sesa ajo per rezistencat dhe
kondensatoret kampion.
• Cilesi me e mire ne frekuence te ulet sesa ne ate te larte.
• Ndikon shume kapaciteti parazitar.
• Kapaciteti parazitar permbledh kapacitetet e shperndara ne te
gjithe gjatesine e bobines:
– kapacitete ndermjet spirave,
– ndermjet bornave
– ndermjet sejciles borne me token.
 Bobina kampione
• Figura (a) jep skemen e shperndarjes se kapaciteteve
• Ne (b) dhe (c) jepen skemat e njevlefshme te saj.
• Ne figuren (b), vlera Cp paraqet kapacitetin vetiak te bobines kurse vlera R
perfaqson rezistencen aktive.
• Skema (c) eshte skema e njevlershme e thjeshtuar.
• Per disa MHz, bobinat ndertohen me percjelles shumefijesh, ne frekuenca
me te larta perdoren percjellsa te argjenduar qindra MHz, perdoren
bobina me qark te stampuar.
Matja e frekuences
 Etalonet dhe kampionet e
frekuences
 Frekuenca karakterizon numrin e lëkundjeve në
njësin e kohës.
 Matja e saktë e frekuencës kryhet nëpërmjet
matjes me etalone dhe kampionët e frekuencës.
 Etalon i pare i kohës (frekuencës) është përdorur perioda e
rrotullimit të Tokës. Kjo u quajt koha universale.
 Perioda e rrotullimit të Tokës rreth Diellit është më e
qëndrushme. [Intervali kohor 1 sekond është 1 / (365,25
x86400) e periodës së rrotullimit të Tokës rreth Diellit. Kjo u
quajt koha efemeride.]
 Koha atomike e bazuar në lëkundjet e gjeneratorëve kuantikë
të dritës koherente me saktësi 10-13 deri 10-14.
 Kampjonët e frekuencës janë gjeneratorë me
frekuencë shumë të saktë, vlera e të cilëve
korrigjohet me anën e etalonëve.
 Frekuencat ne elektronike

 Punohet me frekuenca që i përkasin një brezi mjaft

të gjërë (10-3 deri 1014 Hz.).
 I gjithë spektri i frekuencave ndahet në dy
diapazone: diapazoni i frekuencave të ulta dhe ai i
frekuencavetë larta.
 Sejcili prej diapazoneve ndahet në nëndiapazone:
1. frekuencat shumë të ulta f < 30 kHz.
2. frekuencat e ulta 30 < f < 300 kHz.
3. frekuencat e mesme 300 < f < 3 MHz.
4. frekuencat e larta 3 MHz. < f < 30 MHz.
5. frekuencat shumë të larta 30 MHz < f < 300 MHz.
6. frekuencat ultra të larta 300 MHz. < f < 3 GHz.
7. frekuenca super të larta 3 GHz. < f < 3000 GHz.
 Frekuencat ne elektronike

 Dy të fundit ndahen në nëndiapazone të ndryshme

 Zakonisht i emërtojnë duke u nisur nga gjatësia e
valës.
 Kështu kemi valët centimetrike, milimetrike,
nënmilimetrike dhe në vale të dritës së dukëshme.
 Matja e frekuencave do të studjohet e ndarë në dy
diapazone: frekuencat e ulta dhe frekuencat e
larta.
 Si bazë matje shërben metoda e krahasimit, e cila
presupozon krahasimin e frekuencës së panjohur
me një frekuencë të njohur ose duke bërë
krahasimin e sjelljeve të nje qarku në vartësi të
frekuencës.
 Matja e frekuences

 Regjimi i punes varet nga frekuenca, pra del

nevoja e matjes se saj madje ne disa raste me
saktesi te madhe.
 Per matjen e frekuences perdoren frekuencmetra
te ndryshem te cilet zgjidhen duke u nisur nga kufijt
e matjes dhe nga saktesia e kerkuar ne matje.
 Perdoren:
 Frekuencmetri ferrodinamik
 Ura e rrymes alternative si frekuencmeter
 etj
 Frekuencmetri ferrodinamik

 Parimi i punes
 Ura e rrymes alternative

 Parimi i punes
 Frekuencat e ulta

Matja e frekuencave te ulta mund te behet:

 me krahasim te drejtperdrejte ose
 me ane te kondensatorit .
 Frekuencat e ulta

 Me krahasim te drejtperdrejte
Si dedektor për barazimin e frekuencave mund të
përdoret një kufje telefonike apo një oshiloskop.
Kur diferenca e frekuencave është rreth 10 – 20 Hz.
në dedektor degjohet frekuenca e ulët me intensitet
proporcional me diferencën e frekuencave.
Barazimi i frekuencave karakterizohet nga një ton me
intensitet të pandryshueshëm në dedektor.
 Frekuencat e ulta

 Me ane te kondensatorit
Kjo metodë bazohet në ngarkim – shkarkimin e një
kondensatori.
Ciklet e ngarkim shkarkimit kryhen me një frekuencë
fX, e cila paraqet frekuencën që duam të masim.
Atëherë nëpër miliampermetër do të kalojë rryma qe
ka varesi lineare ndaj frekuences.
 Frekuencat e larta

Matja e frekuencave te larta mund te behet:

 me metoden rezonuese ose
 me metoden e krahasimit
 Frekuencat e larta

 Metoda rezonuese
Bazohet në ndryshimin e sjelljes së një qarku
rezonues gjatë akordimit nën veprimin e frekuencës
që duam të matim.
Përcaktimi bëhet nëpërmjet tregimit më të madh të
treguesit të akordimit kur matet drejtpërdrejt tek qarku
kryesor, ose sipas tregimit më të vogël kur përcaktohet
frekuenca e një qarku tjetër rezonues të çiftuar me
qarkun kryesor, nëpërmjet veprimit që ushtron ai mbi
këtë qark.
 Frekuencat e larta

 Valematesi
Si aparat matës për frekuencën përdoret valëmatësi
rezonues, i cili vlen, për të gjithë diapazonin e
frekuencave të larta.
Kjo metodë, ndonese është e thjeshtë në realizim,
është pak e saktë.
Për këtë kjo përdoret për kryerjen e matjeve
paraprake të frekuencës.
Qarku i valëmatësit është i përberë nga kondensatori
dhe nga bobina.
 Frekuencat e larta

 Metoda e krahasimit
Matja e frekuencës me metodën e krahasimit të
drejtpërdrejtë është mjaft e saktë.
Gabimi varet nga saktësia e frekuencës së njohur të
pranuar si kampione.
Këtu hasim dy mënyra matje; duke konsideruar rrahjet
zero ose dy rrahjet.
Fund