Γιώργος Κάππος 2210 Πτυχιακή Εργασία Κβαντικοί Υπολογιστές

Απιζηοηέλειο Πανεπιζηήμιο Θεζζαλονίκηρ
΢σολή Θεηικών Δπιζηημών

-Σμήμα Πληποθοπικήρ-
Π Σ Τ Υ Ι Α Κ Η / Γ Ι Π Λ Ω Μ ΑΣ Ι Κ Η
Δ Ρ ΓΑ ΢ Ι Α
«ΚΒΑΝΣΙΚΟΙ ΤΠΟΛΟΓΙ΢ΣΔ΢»
ΘΔΧΡΙΑ, ΤΛΟΠΟΙΗ΢ΔΙ΢ ΚΑΙ
΢ΤΓΥΡΟΝΔ΢ ΔΦΑΡΜΟΓΔ΢
«ΓΔΩΡΓΙΟ΢ ΚΑΠΠΟ΢»
Α.Δ.Μ:2210
ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ΢:
ΝΙΚΟΛΑΟ΢ ΚΟΝΟΦΑΟ΢
ΘΔ΢΢ΑΛΟΝΙΚΗ 2016
1|Page
Κεθάλαιο 1: Διζαγυγή ζηη θευπία
ΠΔΡΙΛΗΦΗ
Η παξνύζα εξγαζία έρεη σο ζέκα ηνπο θβαληηθνύο ππνινγηζηέο θαη

ρσξίδεηαη ζε 3 ζθέιε. Αξρηθά παξνπζηάδνληαη ε βαζηθή ζεσξία πάλσ ζηελ
νπνία βαζίδνληαη νη θβαληηθνί ππνινγηζηέο νύησο ώζηε λα εηζάγεη ηνλ
αλαγλώζηε ζηελ ηδέα απηώλ θαη λα ηνπ κεηαδώζεη ηηο βαζηθέο έλλνηεο ηεο
δνκήο θαη ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπο. ΢ηε ζπλέρεηα, αλαθέξνληαη κεξηθέο από ηηο
βαζηθόηεξεο πινπνηήζεηο πνπ επηηεύρζεθαλ κε ηε ρξήζε ησλ θβαληηθώλ
ππνινγηζηώλ θαη πεξηγξάθεηαη ε ιεηηνπξγία ηνπο. Σέινο, αλαθέξνληαη
κεξηθέο από ηηο πην ζύγρξνλεο εθαξκνγέο κε ηε ρξήζε θβαληηθώλ
ππνινγηζηώλ, σο θαη ηελ πεξίνδν ζπγγξαθήο ηεο παξνύζαο εξγαζίαο.
2|Page
ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ
ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙ΢ΑΓΩΓΗ ΢ΣΗ ΘΕΩΡΙΑ................................................

1.1 ΣΙ ΔΙΝΑΙ Ο ΚΒΑΝΣΙΚΟ΢ ΤΠΟΛΟΓΙ΢ΣΗ΢......................................................
1.2 ΣΟ QUBIT........................................................................................................
1.3 O ΚΒΑΝΣΙΚΟ΢ ΚΑΣΑΥΧΡΗΣΗ΢.....................................................................
1.4 ΟΙ ΚΒΑΝΣΙΚΔ΢ ΠΤΛΔ΢...................................................................................
1.5 Η ΚΒΑΝΣΙΚΗ ΓΙΔΜΠΛΟΚΗ............................................................................
1.6 Ο ΚΒΑΝΣΙΚΟ΢ ΜΔΣΑ΢ΥΗΜΑΣΙ΢ΜΟ΢ FOURIER……………………………...
1.7 ΢ΗΜΑΝΣΙΚΟΙ ΚΒΑΝΣΙΚΟΙ ΑΛΓΟΡΙΘΜΟΙ......................................................
1.8 ΚΒΑΝΣΙΚΑ ΚΤΚΛΧΜΑΣΑ..............................................................................
ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2: ΤΛΟΠΟΙΗ΢ΕΙ΢ ΚΒΑΝΣΙΚΩΝ ΤΠΟΛΟΓΙ΢ΣΩΝ...........

2.1 ΔΙ΢ΑΓΧΓΗ...............................................................................................................................
2.2 ΒΑ΢ΙΚΔ΢ ΑΠΑΙΣΗ΢ΔΙ΢ ΤΛΟΠΟΙΗ΢ΔΧΝ...........................................................................
2.3 ΑΠΑΙΣΗ΢ΔΙ΢ ΚΒΑΝΣΙΚΗ΢ ΔΠΙΚΟΙΝΧΝΙΑ΢.....................................................................
2.4 ΢ΤΝΟΦΗ ΘΔΧΡΗΣΙΚΧΝ ΤΛΟΠΟΙΗ΢ΔΧΝ.........................................................................
2.5 ΤΛΟΠΟΙΗ΢Η NMR (NUCLEAR MAGNETIC RESONANCE)…………………………...
2.6 ΤΛΟΠΟΙΗ΢Η ΜΔ ΓΡΑΜΜΙΚΑ ΟΠΣΙΚΑ (LINEAR OPTICS)…………………………....
2.7 ΤΛΟΠΟΙΗ΢Η ΜΔ ΠΑΓΙΓΔ΢ ΙΟΝΣΧΝ (ION TRAPS)………………………………….....
2.8 ΤΛΟΠΟΙΗ΢Η ΜΔ ΚΒΑΝΣΙΚΔ΢ ΣΔΛΔΙΔ΢ (QUANTUM DOTS)………………………...
2.9 ΠΙΝΑΚΑ΢ ΢ΤΝΟΦΗ΢ ΘΔΧΡΗΣΙΚΧΝ ΤΛΟΠΟΗ΢ΔΧΝ......................................................
ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3: ΢ΤΓΥΡΟΝΕ΢ ΚΒΑΝΣΙΚΕ΢ ΕΦΑΡΜΟΓΕ΢....................
3.1 ΔΙ΢ΑΓΧΓΗ...............................................................................................................................
3.2 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΚΡΙΒΔΙΑ΢ QUBIT (PRECISSION QUBIT PROGRAMM)…………….
3.3 ΠΔΡΙΒΒΑΛΟΝ ΚΑΙ ΓΙΔΠΑΦΗ ΣΟΤ QUBIT ΠΤΡΙΣΙΟΤ....................................................
3.4 ΟΛΟΚΛΗΡΧΜΔΝΔ΢ NANOSPINTRONICS ΚΑΣΑ΢ΚΔΤΔ΢ ΠΤΡΙΣΙΟΤ.........................
3.5 ΚΒΑΝΣΙΚΟ΢ ΔΛΔΓΥΟ΢ ΣΧΝ SPINS (QUANTUM SPIN CONTROL PROGRAM)…....
3|Page
3.6 ΔΙ΢ΑΓΧΓΗ ΢ΣΗΝ ΚΒΑΝΣΙΚΗ ΚΡΤΠΣΟΓΡΑΦΙΑ............................................................

3.7 Ι΢ΣΟΡΙΑ ΣΗ΢ ΚΒΑΝΣΙΚΗ΢ ΚΡΤΠΣΟΓΡΑΦΙΑ΢..............................................................
3.8 ΜΗΥΑΝΙΚΗ ΣΗ΢ ΚΒΑΝΣΙΚΗ΢ ΚΡΤΠΣΟΓΡΑΦΙΑ΢.......................................................
3.9 ΔΦΑΡΜΟΓΗ ΣΗ΢ ΚΒΑΝΣΙΚΗ΢ ΚΡΤΠΣΟΓΡΑΦΙΑ΢........................................................
3.10 ΠΑΡΑΓΔΙΓΜΑ ΔΦΑΡΜΟΓΗ΢ ΚΒΑΝΣΙΚΗ΢ ΚΡΤΣΠΣΟΓΡΑΦΙΑ΢...............................
3.11 ΢ΤΜΠΔΡΑ΢ΜΑΣΑ.............................................................................................................
4|Page
ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1
Διζαγυγή ΢ηη
Θευπία
1.1 ΣΙ ΔΙΝΑΙ Ο ΚΒΑΝΣΙΚΟ΢
ΤΠΟΛΟΓΙ΢ΣΗ΢
Οξηζκνο θαη Βαζηθέο Αξρέο
Τα στοιτεία ποσ παροσσιάζονται στο παρόν κευάλαιο είναι από τις [1] και [2]
Γεδνκέλεο ηεο ηδηαηηεξόηεηαο ηνπ ζέκαηνο ηεο εξγαζίαο, ησλ θβαληηθώλ
ππνινγηζηώλ θαη ηνπ αγλσζηηθηζκνύ γύξσ από απηό, δε ζα κπνξνύζακε λα
μεθηλήζνπκε αιιηώο παξά κόλν δίλνληαο έλαλ νξηζκό γηα ηνπο θβαληηθνύο
ππνινγηζηέο νύησο ώζηε ε εηζαγσγή ηνπ αλαγλώζηε ζε απηνύο λα είλαη όζν
ην δπλαηόλ πην νκαιή.
Κβαληηθόο ππνινγηζηήο είλαη ε ππνινγηζηηθή ζπζθεπή πνπ
εθκεηαιιεύεηαη ηηο ηδηόηεηεο ηεο θβαληνκεραληθήο. Σέηνηεο είλαη ε αξρή ηεο
ππέξζεζεο θαη ηεο δηεκπινθήο θαηαζηάζεσλ, ηηο νπνίεο ζα αλαιύζνπκε
εθηελώο παξαθάησ θαη ζηόρνο είλαη ε επεμεξγαζία δεδνκέλσλ θαη ε
εθηέιεζε ππνινγηζκώλ, κε πνιύ πην γξήγνξν ηξόπν απ‟ όηη ζηνπο
θιαζζηθνύο ππνινγηζηέο πνπ μέξνπκε. Ο θβαληηθόο ππνινγηζκόο
πινπνηείηαη κε ζπλδπαζκό ησλ ιεηηνπξγηώλ ησλ θβαληηθώλ ππνινγηζηώλ
θαη ησλ θαηάιιεισλ αιγνξίζκσλ πνπ μέξνπκε από ηε ζεσξεηηθή
πιεξνθνξηθή.
Αληίζηνηρα κε ηνπο θιαζζηθνύο ςεθηαθνύο ππνινγηζηέο, νη νπνίνη θαηά
θαλόλα ρξεζηκνπνηνύλ ειεθηξνληθά ζπζηήκαηα θαη έρνπλ σο κνλάδα
πιεξνθνξίαο ην bit, ζηνπο θβαληηθνύο έρνπκε ην qubit. H θβαληηθή
ππνινγηζηηθή επηζηήκε ζηεξίδεηαη ζην γεγνλόο όηη νη θβαληνκεραληθέο
ηδηόηεηεο ηεο ύιεο κπνξνύλ λα ρξεζηκνπνηεζνύλ γηα ηελ αλαπαξάζηαζε θαη
ηε δόκεζε δεδνκέλσλ, θαζώο θαη ην γεγνλόο όηη κπνξνύλ λα επηλνεζνύλ θαη
λα θαηαζθεπαζηνύλ κεραληζκνί ζηεξηγκέλνη ζηελ θβαληνκεραληθή γηα ηελ
5|Page
επεμεξγαζία απηώλ ησλ δεδνκέλσλ. Αλ θαη νη θβαληηθνί ππνινγηζηέο

βξίζθνληαη αθόκα ζε πεηξακαηηθό ζηάδην, ηα απνηειέζκαηα ζρεηηθώλ
πεηξακάησλ κε κηθξό πιήζνο από qubit είλαη ελζαξξπληηθά.
Οη θβαληηθνί ππνινγηζηέο κεγάιεο θιίκαθαο αλακέλεηαη λα ιύλνπλ ηα
πξνβιήκαηα πνπ ιύλνπλ νη θιαζζηθνί ππνινγηζηέο ζε πνιύ θαιύηεξν
ρξόλν, ελώ ζα κπνξνύλ λα ιύζνπλ θαη απηά πνπ δελ κπνξνύλ νη θιαζζηθνί
ππνινγηζηέο εθκεηαιιεπόκελνη ηελ πνιύ απμεκέλε ρσξεηηθόηεηαο ηνπο. Αλ
δνζνύλ αξθεηνί ππνινγηζηηθνί πόξνη ζε έλα θιαζζηθό δίθηπν ππνινγηζηώλ,
απηό κπνξεί λα πξνζνκνηώζεη νπνηνδήπνηε θιαζζηθό αιγόξηζκν. Χζηόζν ε
ππνινγηζηηθή ηζρύ 500 qubit, γηα παξάδεηγκα ζα ήηαλ ήδε πνιύ κεγάιε γηα
λα αλαπαξαζηαζεί ζε έλαλ θιαζηθό ππνινγηζηή γηαηί ζα ρξεηαδόηαλ λα
απνζεθεπηνύλ 2500 ηηκέο (έλα Terabyte πιεξνθνξίαο κπνξεί λα απνζεθεύζεη
243 δηαθξηηέο ηηκέο).
Η κλήκε ελόο θιαζζηθνύ ςεθηαθνύ ππνινγηζηή απνηειείηαη από bit ηα
νπνία κπνξνύλ λα αλαπαξαζηήζνπλ ηελ ηηκή 1 ή 0. Έλα qubit κπνξεί λα
αλαπαξαζηήζεη ηελ ηηκή 1, 0 ή νπνηαδήπνηε ππέξζεζε απηώλ ησλ 2.
Γύν qubits κπνξνύλ λα αλαπαξαζηήζνπλ νπνηαδήπνηε ππέξζεζε ηεζζάξσλ
δπλαηώλ θαηαζηάζεσλ, 3 qubits νπνηαδήπνηε ππέξζεζε 8 θαηαζηάζεσλ.
Γεληθά έλαο θβαληηθόο ππνινγηζηήο κε n qubits κπνξεί λα βξίζθεηαη ζε
νπνηαδήπνηε ππέξζεζε ησλ 2n δπλαηώλ θαηαζηάζεσλ ηαπηόρξνλα, ελώ έλαο
θιαζηθόο ππνινγηζηήο κπνξεί λα βξίζθεηε κόλν ζε κηα από απηέο ηηο
θαηαζηάζεηο θάζε ζηηγκή. Ο θβαληηθόο ππνινγηζηήο ιεηηνπξγεί ζέηνληαο
ηα qubits ζε κηα ειεγρόκελε αξρηθή θαηάζηαζε πνπ αλαπαξηζηά ην αξρηθό
πξόβιεκα θαη ρεηξίδεηαη ηα qubits ρξεζηκνπνηώληαο ινγηθέο θβαληηθέο
πύιεο. Η αιιεινπρία ησλ ππιώλ πνπ ρξεζηκνπνηνύληαη νλνκάδεηαη
θβαληηθόο αιγόξηζκνο.
Έλα παξάδεηγκα εθαξκνγήο ησλ qubits ζε έλαλ θβαληηθό ππνινγηζηή
ζα μεθηλνύζε κε ηελ ρξήζε ζσκαηηδίσλ κε δύν θαηαζηάζεηο πεξηζηξνθήο
(spin): πάλσ θαη θάησ ( ηππηθά γξάθεηαη θαη , ή θαη ). ΢ηελ
πξαγκαηηθόηεηα νπνηνδήπνηε ζύζηεκα έρεη κηα πνζόηεηα Α πνπ κπνξεί λα
παξαηεξεζεί, ε νπνία δηαηεξείηαη κε ηελ εμέιημε ηνπ ρξόλν θαη είλαη ηέηνηα
ώζηε ε Α λα έρεη ηνπιάρηζηνλ δύν δηαθξηηέο θαη επαξθώο θαηαλεκεκέλεο
δηαδνρηθέο ηδηνηηκέο, είλαη θαηάιιειν γηα λα πινπνηήζεη έλα qubit. Απηό
ζπκβαίλεη επεηδή έλα ηέηνην ζύζηεκα κπνξεί λα ραξηνγξαθεζεί πάλσ ζε
έλα απνηειεζκαηηθό ζύζηεκα κε πεξηζηξνθή 1/2 (spin-1/2).
6|Page
1.2 ΣΟ QUBIT, Η ΜΟΝΑΓΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ΢ ΣΟΤ

ΚΒΑΝΣΙΚΟΤ ΤΠΟΛΟΓΙ΢ΣΗ
Όπσο είρακε ζηνπο θιαζηθνύο ππνινγηζηέο ην bit, σο κνλάδα
πιεξνθνξίαο, ην νπνίν κπνξνύζε λα πάξεη 2 δηαθξηηέο ηηκέο, 0 θαη 1, ζηνπο
θβαληηθνύο ππνινγηζηέο αληίζηνηρε κνλάδα είλαη ην θβαληηθό bit(quantum
bit) ή ελ ζπληνκία qubit. Η δηαθνξά ηνπ κε ην θιαζζηθό bit είλαη όηη ελώ ην
ηειεπηαίν κπνξεί λα πάξεη κηα από ηηο 2 ηηκέο (0 θαη 1), ην qubit κπνξεί λα
πάξεη νπνηαδήπνηε ππέξζεζε ησλ 2 απηώλ θαηαζηάζεσλ. Πην ζπγθεθξηκέλα,
ππάξρνπλ 2 πηζαλόηεηεο λα βξίζθεηαη ζε θάπνηα από απηέο, ην άζξνηζκα
ησλ νπνίσλ είλαη, βέβαηα, 1, αθνύ είηε ζηε κία ζα βξίζθεηαη, είηε ζηελ
άιιε. Αλ ζεσξήζνπκε όηη θαη έλα θιαζηθό bit κπνξεί λα έρεη 2 πηζαλόηεηεο
λα βξίζθεηαη ζε θάπνηα από ηηο 2 θαηαζηάζεηο, πάιη δελ ππάξρεη ηαύηηζε
ησλ 2 ζηνηρείσλ θαζώο ζην qubit, ιόγσ ηεο ππέξζεζεο, έρνπκε θαη κηα θάζε
κεηαμύ ησλ 2 θαηαζηάζεσλ πνπ επηηξέπεη ηελ εκθάληζε ζπκβνιήο 2
θαηαζηάζεσλ.
΢ε αληηζηνηρία κε ηα 0 θαη 1 πνπ ήηαλ νη πηζαλέο θαηαζηάζεηο ησλ bits, νη
θαηαζηάζεηο ησλ qubits ζπκβνιίδνληαη κε |0> θαη |1>. Τπάξρνπλ πνιιά
θβαληηθά ζπζηήκαηα πνπ κπνξνύλ λα αλαπαξαζηαζνύλ κε qubits, όπσο ε
θαηάζηαζε spin ελόο ζσκαηηδίνπ ή ε δηεύζπλζε πόισζεο ελόο θσηνλίνπ,
απηό πνπ ελδηαθέξεη όκσο εκάο ζηελ παξνύζα θάζε είλαη λα πεξηγξάςνπκε
ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη ηε ιεηηνπξγία ησλ θβαληηθώλ ππνινγηζηώλ
αλεμάξηεηα από ηελ ηερλνινγία πνπ ρξεζηκνπνηνύλ. Σηο βαζηθόηεξεο
ηερλνινγίεο πινπνίεζεο θαζώο θαη ηελ πην ζύγρξνλε ζα ηηο δνύκε ζηα
θεθάιαηα 2 θαη 3, αληίζηνηρα.
Σν qubit κπνξεί λα βξεζεί ζε νπνηαδήπνηε ππέξζεζε ησλ δύν βαζηθώλ

θαηαζηάζεσλ:
q =a 0 +b 1 όπος a 2  b 2  1
Oη δύν βαζηθέο θαηαζηάζεηο ηνπ qubit κπνξνύλ λα γξαθνύλ σο πίλαθεο:

1  0 
0 =   και 1 =  
0  1 
7|Page
Σν ίδην θαη ε ππέξζεζε θαηαζηάζεσλ:

1  0  a 
q =a 0 +b 1 =a   +b   =  
0  1   b 
Oη βαζηθέο θαηαζηάζεηο ελόο qubit είλαη νξζνγώληεο κεηαμύ ηνπο:

0 0 1 01 0
10 0 11 1
Σν |q> είλαη απηό πνπ νλνκάζακε σο δηάλπζκα θαηάζηαζεο θαη νη

κηγαδηθνί α θαη b είλαη νη πηζαλόηεηεο ηνπ qubit λα βξίζθεηαη αληίζηνηρα
ζηελ θαηάζηαζε |0> θαη |1>.
1.3 Ο ΚΒΑΝΣΙΚΟ΢ ΚΑΣΑΥΩΡΗΣΗ΢

Έλα ζύλνιν από δηαηεηαγκέλα qubits (δύν ή πεξηζζόηεξα ζηνλ ρώξν
Hilbert δειαδή ζηνλ ρώξν απείξσλ δηαζηάζεσλ πνπ δελ είλαη άιινο από έλα
δηαλπζκαηηθό ρώξν, κηγαδηθώλ αξηζκώλ) απνηειεί έλα θβαληηθό
θαηαρσξεηή. ΢ηνπο θιαζηθνύο ππνινγηζηέο ν θαηαρσξεηήο απνηειείηαη από
έλα ζύλνιν bits. Η πιεξνθνξία γηα παξάδεηγκα, δύν κόλν qubits είλαη πνιύ
κεγαιύηεξε από απηή ησλ δύν bits ηνπ θιαζζηθνύ ππνινγηζηή. Απηό
ζπκβαίλεη γηαηί ζηνλ 2-bit-θαηαρσξεηή ησλ θιαζζηθώλ ππνινγηζηώλ
απνζεθεύνληαη θάζε έλαο δπαδηθόο ζρεκαηηζκόο ν νπνίνο κπνξεί λα είλαη
έλαο εθ ησλ 00, 01, 10 θαη 11.
Αληίζεηα, ζηνλ θβαληηθό θαηαρσξεηή, κπνξνύλ λα απνζεθεπηνύλ
ηαπηόρξνλα θαη νη ηέζζεξηο ζρεκαηηζκνί θαζώο θάζε qubit αλαπαξηζηά δύν
ηηκέο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζηα 2 qubits, ε θαηάζηαζε ηνπ θβαληηθνύ
θαηαρσξεηή γξάθεηαη σο εμήο:
ή ζε πην απιή κνξθή
8|Page
Όπνπ ην ⍟ αλαπαξηζηά ην ηαλπζηηθό γηλόκελν. Καζώο νη θβαληηθνί

ππνινγηζηέο εθηεινύλ ππνινγηζκνύο, καο ελδηαθέξεη ε έθθξαζε ηνπ
ηαλπζηηθνύ γηλνκέλνπ κε πίλαθεο. Αλ έρνπκε ινηπόλ 2 πίλαθεο κε κηα
ζηήιε, ηνπο Α θαη Β:
𝛼 𝛾
Α = 𝛽 θαη Β =
𝛿
Σόηε ην ηαλπζηηθό γηλόκελν ησλ 2 απηώλ πηλάθσλ είλαη έλαο πίλαθαο

κηαο ζηήιεο C:
𝛼𝛾
𝛼𝛿
C = 𝛽𝛾
𝛽𝛿
Γειαδή ν C έρεη πιήζνο ζηνηρείσλ όζν ην άζξνηζκα ηνπ πιήζνπο ησλ

ζηνηρείσλ ηνπ Α θαη ηνπ πιήζνπο ησλ ζηνηρείσλ ηνπ Β.
1.4 ΟΙ ΚΒΑΝΣΙΚΔ΢ ΠΤΛΔ΢

Ση είλαη νη θβαληηθέο πύιεο
Όπσο μέξακε κέρξη ηώξα, ζηνπο θιαζηθνύο ππνινγηζηέο, νη πύιεο

δερόληνπζαλ ζηελ είζνδν ηνπο πιεξνθνξία ηελ νπνία επεμεξγαδόληνπζαλ
θαη ηε κεηέηξεπαλ αλάινγα κε ηνλ πίλαθα αιεζείαο ηνπο. Οη ινγηθέο πύιεο
καδί κε ηνπο αγσγνύο, από ηνπο νπνίνπο δηέξρεηαη ε πιεξνθνξία, ζπλζέηνπλ
θαηά θύξην ιόγν ηνπο θιαζζηθνύο ειεθηξνληθνύο ππνινγηζηέο. Δίλαη
θαηαζθεπαζκέλνη από ππξίηην θαη απνηεινύληαη από ηξαλδίζηνξ, ηα νπνία
νλνκάδνληαη MOSFETs.
Αληίζεηα, ζηνπο θβαληηθνύο ππνινγηζηέο, νη πύιεο δελ είλαη θπζηθά
ζπζηήκαηα ηα νπνία δέρνληαη πιεξνθνξία θαη ηε κεηαηξέπνπλ, αιιά
δξάζεηο πνπ αζθνύληαη ζηα qubits θαη ηνπο θαηαρσξεηέο θαη
9|Page
αληηπξνζσπεύνληαη από ηειεζηέο νη νπνίνη πεξηγξάθνληαη από πίλαθεο πνπ

ζα δνύκε παξαθάησ. Η πιεξνθνξία ζηνπο θιαζηθνύο ππνινγηζηέο, όπσο
είπακε, είλαη ζηνπο αγσγνύο θαη όηαλ θηάλεη ζε κηα ινγηθή πύιε, εηζάγεηαη
εθεί θαη κεηαηξέπεηαη αλάινγα κε ην είδνο ηεο πύιεο. Από ηελ άιιε, ζηνπο
θβαληηθνύο ππνινγηζηέο παξακέλεη ζηα qubits θαη ηνπο θαηαρσξεηέο θαζ‟
όιε ηε δηάξθεηα ηεο επεμεξγαζίαο θαη νη θβαληηθέο πύιεο αιιάδνπλ ηελ
θαηάζηαζε ηνπο. Όπσο ζα δνύκε ζηε ζπλέρεηα, νη πύιεο ελεξγνύλ ε κία
κεηά ηελ άιιε, κεηαηξέπνληαο, ζπλδπαζηηθά ζα ιέγακε ηελ απνζεθεπκέλε
πιεξνθνξία.
Μηα πνιύ ζεκαληηθή ηδηόηεηα ησλ θβαληηθώλ ππνινγηζηώλ πνπ
ρξεζηκνπνηνύκε θαηά θόξνλ είλαη ε αληηζηξεςηκόηεηα ηνπο, πνπ ζεκαίλεη
όηη αλ δξάζνπκε ζε κία θαηάζηαζε κε κία πύιε θαη ηελ αιιάμνπκε, είκαζηε
ζε ζέζε λα επηζηξέςνπκε ζηελ πξνεγνύκελε θαηάζηαζε δξώληαο κε ηελ
ίδηα πύιε. Απηή ε ηδηόηεηα είλαη θαη ε βαζηθή αξρή ελόο πνιύ γλσζηνύ
παηρληδηνύ πνπ ζπλαληάκε ζηε βηβιηνγξαθία ησλ θβαληηθώλ ππνινγηζηώλ,
ην “θβαληηθό θέξκα”.
Θα κπνξνύζακε λα θαηεγνξηνπνηήζνπκε ηηο θβαληηθέο πύιεο αλάινγα κε
ην αλ δξνπλ ζε έλα κόλν qubit ή ζε παξαπάλσ. Κάζε qubit κπνξεί λα
αλαπαξαζηαζεί κέζσ κηαο ζθαίξαο Bloch (ζρήκα 1.4), όπσο θαίλεηαη
παξαθάησ. Απηό πνπ θάλνπλ νη θβαληηθέο πύιεο είλαη λα αιιάδνπλ ηηο
γσλίεο θ θαη ζ. Καζώο νη κεηαηξνπέο είλαη άπεηξεο, ηόζεο είλαη θαη νη
θβαληηθέο πύιεο. Έρεη απνδεηρζεί όηη θάζε θβαληηθή πύιε πνπ δξα ζε έλα
qubit, πεξηγξάθεηαη γεληθά από ηνλ 2ρ2 U πίλαθα:
𝛽 𝛾 𝛾 𝛿
𝑒 −𝑖
0 𝑐𝑜𝑠 −𝑠𝑖𝑛 𝑒 −𝑖
0
2 2 2 2
U = 𝑒 𝑖𝑎 𝛽 𝛾 𝛾 𝛿
(1.4),
0 𝑒 𝑖
2 𝑠𝑖𝑛 𝑐𝑜𝑠 0 𝑒 𝑖
2
2 2
όπνπ ηα α,β,γ,δ είλαη πξαγκαηηθνί αξηζκνί
Τπάξρνπλ ζπλεπώο άπεηξεο θβαληηθέο πύιεο, από ηηο νπνίεο πεξηζζόηεξν

ρξεζηκνπνηνύκε ηηο 3 πνπ ζα δνύκε παξαθάησ.
10 | P a g e
Σρήκα 1.4
Η θβαληηθή πύιε αδξάλεηαο
Αλ ζέζνπκε ζηελ εμίζσζε 1.4 α=β=γ=δ=0, ηόηε ν U γίλεηαη ν 𝛪2 δειαδή
1 0
0 1
Σε ζπκβνιίδνπκε κε Ι θαη ηελ νλνκάδνπκε έηζη, επεηδή όπσο ιέεη θαη ην

όλνκα δελ πξαγκαηνπνηεί θάπνηα αιιαγή ζηελ θαηάζηαζε ηνπ qubit, ε
νπνία παξακέλεη ακεηάβιεηε. Λέκε ραξαθηεξηζηηθά όηη:
Ιq = q
11 | P a g e
Παξαπάλσ θαίλνληαη ραξαθηεξηζηηθά ην ζύκβνιν ηεο πύιεο αδξάλεηαο,

Ι θαη νη ηδηόηεηεο απηήο. Όπσο έρνπκε πεη θαη πξνεγνπκέλσο, ε πιεξνθνξία
δε δηέξρεηαη κέζα από ηελ πύιε, απιώο απηή κεηαβάιιεη ηελ θαηάζηαζε
ηνπ qubit, από q1 ζε q0. ΢ηελ πεξίπησζε ηεο πύιεο αδξάλεηαο έρνπκε
δηαθνξεηηθή νλνκαζία γηα ηηο θαηαζηάζεηο εηζόδνπ θαη εμόδνπ παξόιν πνπ
δελ είλαη δηαθνξεηηθέο, όπσο θαίλεηαη θαη από ηνλ πίλαθα.
Η θβαληηθή πύιε κεηαηόπηζεο θάζεο
Αλ ζέζνπκε ζηελ εμίζσζε 1.4, γ=0, ηόηε ν U γίλεηαη:
𝛽 𝛿
𝑖(𝑎− ) −𝑖
𝑒 2 0 1 0 𝑒 2 0
𝛽
𝑖(𝑎+ ) 0 1 𝑖
𝛿
0 𝑒 2 0 𝑒 2
δειαδή,
𝛽 𝛿
𝑖(𝑎− − )
𝑒 2 2 0
𝛽 𝛿
𝑖(𝑎+ + )
0 𝑒 2 2
𝛽 𝛿
Αλ ζηνλ ηειεπηαίν πίλαθα αληηθαηαζηήζνπκε ην + κε α, πξνθύπηεη
2 2
ν πίλαθαο
1 0
0 𝑒 𝑖(𝛽 +𝛿)
Σέινο, αλ βάινπκε θ = β + δ, θαηαιήγνπκε ζηελ
1 0
0 𝑒 𝑖𝜑
12 | P a g e
ε νπνία νλνκάδεηαη πύιε κεηαηόπηζεο θάζεο θαη ηε ζπκβνιίδνπκε κε Φ. Θα

κειεηήζνπκε ηελ πύιε απηή, αλαιύνληαο ηελ επίδξαζε πνπ έρεη ζε έλα
qubit q1
1  0  a 
Έζησ q1 =a 0 +b 1 =a   +b   =  
0  1   b 
Δλεξγώληαο ε πύιε Φ ζην quibit, έρνπκε ηελ αθόινπζε λέα θαηάζηαζε:
1 0  a   a 
q0 =Φ q1 =  i   
=  i 
0 e   b   e b 
΢πλεπώο ε λέα θαηάζηαζε ηνπ qubit είλαη q0 =a 0 + ei b 1
Γηαπηζηώλνπκε όηη κε ηελ πύιε κεηαηόπηζεο θάζεο, άιιαμε κόλν ε γσλία

θάζεο ηνπ qubit. Παξαθάησ, βιέπνπκε ην ζύκβνιν θαη ηηο ηδηόηεηεο ηεο
πύιεο κεηαηόπηζεο θάζεο Φ. Όπσο θαη πξηλ, ζηελ αξηζηεξήο ζηήιε έρνπκε
ηελ αξρηθή θαηάζηαζε ηνπ qubit θαη ζηε δεμηά, ηελ ηειηθή, κεηά ηελ
εθαξκνγή ηεο πύιεο ζ‟ απηό.
Η θβαληηθή πύιε Hadamard
Αλ ζέζνπκε ζηελ εμίζσζε 1.4, α=π/2, β=3π, γ=3π/2 θαη δ=0, ηόηε ν U
γίλεηαη:
3𝜋
𝑖
𝜋
𝑒 −𝑖 2 0 1 −1 −1 1 0
𝑒 2
3𝜋
2 1 −1 0 1
0 𝑒𝑖 2 )
13 | P a g e
δειαδή,
3𝜋 3𝜋
1
𝑒 𝑖
𝜋
2
−𝑒 −𝑖 2 −𝑒 −𝑖 2 =
1 1 1
3𝜋 3𝜋
2
𝑒 𝑖
2 −𝑒 𝑖 )
2
2 1 −1
ε νπνία νλνκάδεηαη πύιε Hadamard θαη ηε ζπκβνιίδνπκε κε H. Θα

κειεηήζνπκε ηελ πύιε απηή, αλαιύνληαο ηελ επίδξαζε πνπ έρεη ζε έλα
qubit πνπ βξίζθεηαη ζηελ θαηάζηαζε 0
1 1 1
2 2 1 2 1 1 1
Η0 = 1 1 = 1 = 0 + 1 = (|0 + |1 )
− 0 2 2 2
2 2 2
Αληίζηνηρα, ζα αλαιύζνπκε ηελ επίδξαζε πνπ έρεη ζε έλα qubit πνπ

βξίζθεηαη ζηελ θαηάζηαζε 1
1 1 1
2 2 0 2 1 1 1
Η1 = 1 1 = 1 = 0 − 1 = (|0 − |1 )
− 1 − 2 2 2
2 2 2
΢πλεπώο, ε πύιε Hadamard, όηαλ δξα ζε πύιεο πνπ βξίζθνληαη ζε

βαζηθή θαηάζηαζε, ηηο ζέηεη ζε κηα θαηλνύξγηα, ππέξζεζε απηώλ.
14 | P a g e
Παξαπάλσ, βιέπνπκε ην ζύκβνιν θαη ηηο ηδηόηεηεο ηεο πύιεο

κεηαηόπηζεο θάζεο Φ. Όπσο θαη πξηλ, ζηελ αξηζηεξή ζηήιε έρνπκε ηελ
αξρηθή θαηάζηαζε ηνπ qubit θαη ζηε δεμηά ηελ ηειηθή, κεηά ηελ εθαξκνγή
ηεο πύιεο ζ‟ απηό. Δίλαη πνιύ ζεκαληηθό λα αλαθεξζεί ε ρξεζηκόηεηα ηεο
πύιεο Hadamard ε νπνία έγθεηηαη ζηε δπλαηόηεηα πνπ έρεη λα κεηαθέξεη ηα
qubits από ηηο βαζηθέο ηνπο θαηαζηάζεηο, ηηο νπνίεο κπνξνύκε λα
αληηιεθζνύκε θαη εκείο, ζε ππέξζεζε απηώλ, όπσο ζπκβαίλεη ζηνπο
θβαληηθνύο ππνινγηζηέο. Γηα ην ιόγν απηό ζεσξείηαη βέβαην πσο ζα
απνηειέζνπλ ην θύξην ζηνηρείν δηαζύλδεζεο κεηαμύ ησλ θιαζζηθώλ θαη ησλ
θβαληηθώλ ππνινγηζηώλ.
Η θβαληηθή πύιε Ειεγρόκελνπ ΌΥΙ
Μηα λέα θαηεγνξία θβαληηθώλ ππιώλ είλαη απηή πνπ δξα ζε παξαπάλσ
από έλα qubit, ζηελ πξνθεηκέλε 2. Σν έλα qubit ζην νπνίν δξα ε πύιε
ειεγρόκελνπ όρη (ή CNOT ζηα αγγιηθά) νλνκάδεηαη qubit ειέγρνπ θαη
ζπκβνιίδεηαη κε c (control) ελώ ην δεύηεξν, qubit ζηόρνο θαη ην
ζπκβνιίδνπκε κε t (target). Oη θαηαζηάζεηο ησλ δύν qubits πξηλ ηε δξάζε
ηεο πύιεο είλαη ci θαη t i , ελώ κεηά ηε δξάζε είλαη c0 θαη t 0 . Η πύιε
CNOT αιιάδεη ηελ θαηάζηαζε ηνπ qubit ζηόρνπ όηαλ ε θαηάζηαζε ηνπ
qubit ειέγρνπ είλαη 1 ,ελώ όηαλ ε θαηάζηαζε ηνπ qubit ειέγρνπ είλαη 0
παξακέλεη ακεηάβιεηε. Η θαηάζηαζε ηνπ qubit ειέγρνπ δελ κεηαβάιιεηαη
πνηέ, δειαδή ηζρύεη πάληα ci = c0
15 | P a g e
Η πύιε CNOT πεξηγξάθεηαη από ηνλ παξαθάησ πίλαθα:
1 0 0 0
0 1 0 0
CNOT= 
0 0 0 1
 
0 0 1 0
Σν ζύκβνιν θαη ηηο ηδηόηεηεο ηεο θβαληηθήο πύιεο ειεγρόκελνπ ΌΥΙ
Η θβαληηθή πύιε ειεγρόκελεο κεηαηόπηζεο θάζεο
Όπσο θαη ε CNOT, έηζη θαη ε πύιε ειεγρόκελεο κεηαηόπηζεο θάζεο δξα
ζε 2 qubits θαη ζα ηε ζπκβνιίζνπκε κε CΦ. Οη νλνκαζίεο ησλ qubits
παξακέλνπλ νη ίδηεο ελώ απηό πνπ αιιάδεη είλαη ε ιεηηνπξγία ησλ ππιώλ. Η
CΦ πνιιαπιαζηάδεη ηελ θαηάζηαζε ηνπ qubit ζηόρνπ κε ηνλ παξάγνληα
θάζεο 𝑒 𝑖𝜑 κόλν ζηελ πεξίπησζε πνπ νη θαηαζηάζεηο ησλ qubit ειέγρνπ θαη
ζηόρνπ είλαη 1 , ελώ ζε όιεο ηηο άιιεο πεξηπηώζεηο ηηο αθήλεη αλαιινίσηεο.
Η πύιε CΦ πεξηγξάθεηαη από ηνλ πίλαθα:

1 0 0 0 
0 1 0 0 
CΦ= 
0 0 1 0 
 
0 0 0 e iθ 
θαη ε δξάζε ηεο από ην γεληθό ηύπν:

CΦ ci t i = c0t 0
16 | P a g e
Σν ζύκβνιν θαη νη ηδηόηεηεο ηεο θβαληηθήο πύιεο CΦ
Η θβαληηθή πύιε δηπιά ειεγρόκελνπ ΌΥΙ
Η πύιε CCNOT (Controlled-Controlled-NOT) δξα ζε 3 qubits ησλ

νπνίσλ ηα 2 νλνκάδνληαη qubits ειέγρνπ θαη ζπκβνιίδνληαη κε c1 θαη c2 θαη
ην ηξίην είλαη qubit ζηόρνπ θαη ζπκβνιίδεηαη κε t. Η πύιε CCNOT αιιάδεη
ηελ θαηάζηαζε ηνπ qubit ζηόρνπ, όηαλ θαη ηα δύν qubits ειέγρνπ
βξίζθνληαη ζηελ θαηάζηαζε 1 , ελώ ζε θάζε άιιε πεξίπησζε παξακέλεη
αλαιινίσηε.
Οη θαηαζηάζεηο ησλ qubits ειέγρνπ c1o θαη c2o παξακέλνπλ ζηαζεξέο.
17 | P a g e
Η πύιε CCNOT πεξηγξάθεηαη από ηνλ πίλαθα:
1 0 0 0 0 0 0 0
0 1 0 0 0 0 0 0

0 0 1 0 0 0 0 0
 
0 0 0 1 0 0 0 0
CCNOT= 
0 0 0 0 1 0 0 0
 
0 0 0 0 0 1 0 0
0 0 0 0 0 0 0 1
 
0 0 0 0 0 0 1 0
θαη ε δξάζε ηεο από ην γεληθό ηύπν:

CCNOT c2i c1i ti = c2o c1o t o
Σν ζύκβνιν θαη νη ηδηόηεηεο ηεο θβαληηθήο πύιεο CCNOT
18 | P a g e
Η θβαληηθή πύιε Fredkin
H θβαληηθή πύιε Fredkin, γηα ζπληνκία F, δξα ζε ηξία qubits. To έλα

qubit νλνκάδεηαη qubit ειέγρνπ (c) θαη ηα άιια δύν νλνκάδνληαη qubits
ζηόρνη (t1,t2). Οη θαηαζηάζεηο ησλ qubits πξηλ ηε δξάζε ηεο πύιεο είλαη
ci , t1i θαη t 2i , ελώ κεηά ηε δξάζε ηεο είλαη co , t1o , t 2o αληίζηνηρα. Οη
θαηαζηάζεηο ησλ qubits ζηόρσλ αληαιιάδνπλ ηηκέο, όηαλ ην qubit ειέγρνπ
βξίζθεηαη ζηελ θαηάζηαζε 1 , ελώ ζηελ αληίζεηε πεξίπησζε, νη
θαηαζηάζεηο ησλ qubits ζηόρσλ, παξακέλνπλ ακεηάβιεηεο. Η θαηάζηαζε
ηνπ qubit ειέγρνπ ci είλαη ζηαζεξή, δειαδή ci = co .
Η πύιε Fredkin πεξηγξάθεηαη από ηνλ πίλαθα:
1 0 0 0 0 0 0 0
0 1 0 0 0 0 0 0

0 0 1 0 0 0 0 0
 
0 0 0 1 0 0 0 0
F= 
0 0 0 0 1 0 0 0
 
0 0 0 0 0 0 1 0
0 0 0 0 0 1 0 0
 
0 0 0 0 0 0 0 1
Καη ε δξάζε ηεο από ηνλ γεληθό ηύπν F c i t 2i t1i = c o t 2o t1o
Σν ζύκβνιν θαη νη ηδηόηεηεο ηεο θβαληηθήο πύιεο Fredkin
19 | P a g e
1.5 Η ΚΒΑΝΣΙΚΗ ΓΙΔΜΠΛΟΚΗ

Εηζαγσγή
Η θβαληηθή δηεκπινθή θαη ν θβαληηθόο κεηαζρεκαηηζκόο Fourier,
δειαδή, ηα πεξηερόκελα ηνπ παξόληνο θαη ηνπ επόκελνπ θεθαιαίνπ
απνηεινύλ ηε βάζε ησλ θβαληηθώλ ππνινγηζκώλ θαη αιγνξίζκσλ όπσο ηνπ
Shor. Η ηδέα ηεο θβαληηθήο δηεκπινθήο μεθίλεζε από ηνπο Albert Einstein,
Boris Podolsky θαη Nathan Rosen. Η βαζηθή ηδέα ήηαλ ε απόδεημε πσο ε
θβαληηθή κεραληθή είλαη ειιηπήο θαζώο δελ ππήξραλ νξηζκέλεο παξάκεηξνη
πνπ νλνκάζηεθαλ „θξπκκέλεο κεηαβιεηέο‟. Γηα λα επηηεπρζεί απηό, νη 3
επηζηήκνλεο ρξεζηκνπνίεζαλ 2 θβαληηθά ζπζηήκαηα ηα νπνία αθνύ
αιιεινεπίδξαζαλ απνκαθξύλζεθαλ κεηαμύ ηνπο. Παξόια απηά ηα 2
ζπζηήκαηα ζπλέρηζαλ λα αιιεινεπηδξνύλ κε θάπνην άγλσζην ηξόπν, κε
απνηέιεζκα νη θπζηθέο κεηξήζεηο ησλ 2 ζηνηρείσλ λα επεξεάδνπλ ε κία ηελ
άιιε. Σν παξάδνμν EPR, όπσο νλνκάζηεθε από ηα αξρηθά ησλ επηζέησλ
ησλ επηζηεκόλσλ, πξνθάιεζε δηακάρεο θαη νδήγεζε ζε πξνζπάζεηεο γηα
απόδεημε ηεο θβαληηθήο κεραληθήο σο πιήξε θπζηθή ζεσξία ρσξίο
θξπκκέλεο κεηαβιεηέο. Χζηόζν, ην 1964 ν John Bell απέδεημε κε ηηο
γλσζηέο πιένλ αληζόηεηεο Bell, ηελ απνπζία θξπκκέλσλ κεηαβιεηώλ ζηε
ζεσξία ηεο θβαληηθήο κεραληθήο θαη ζπλεπώο ηελ πιεξόηεηα απηήο.
Σν 1935, ν Γεξκαλόο επηζηήκνλαο Erwin Schrodinger, ρξεζηκνπνίεζε
ηνλ όξν „verschrankung‟ γηα λα πεξηγξάςεη ηελ πξναλαθεξζείζα
αιιειεπίδξαζε ησλ απνκαθξπζκέλσλ θβαληηθώλ ζπζηεκάησλ, ν νπνίνο
κεηαθξάζηεθε θαη ζα ρξεζηκνπνηεζεί ζην εμήο σο θβαληηθή δηεκπινθή. Σα
ηειεπηαία ρξόληα γίλνληαη ζπλερείο πξνζπάζεηεο γηα ηελ θαηαλόεζε απηήο
ηεο πιεπξάο ηεο θβαληηθήο κεραληθήο, αιιά αθόκα παξακέλεη κπζηήξην.
΢ηελ επηζηήκε ησλ θβαληηθώλ ππνινγηζηώλ, ε δηεκπινθή ρξεζηκνπνηείηαη
σο έλα είδνο ελέξγεηαο γηα ηελ εθηέιεζε θβαληηθώλ ππνινγηζκώλ θαη
αιγνξίζκσλ. ΢πλεπώο, ζην πιαίζην ηεο εξγαζίαο απηήο είλαη ζεκαληηθή ε
θαηαλόεζε ηεο ρξήζεο ηεο δηεκπινθήο θαη όρη ε θύζε απηήο. Βαζηθή αξρή
γηα λα θαηαλνήζνπκε ηελ πξαθηηθή ρξήζε ηεο θβαληηθήο δηεκπινθήο είλαη
όηη 2 ζπζηήκαηα βξίζθνληαη ζε δηεκπινθή όηαλ ε θαηάζηαζε ηνπο δε κπνξεί
λα γξαθεί σο ηαλπζηηθό γηλόκελν ησλ βαζηθώλ ηνπο θαηαζηάζεσλ.
20 | P a g e
Έζησ 2 qubits, ηα νπνία ζεσξνύκαη όηη είλαη θβαληηθά ζπζηήκαηα, ηα

ζπκβνιίδνπκε σο 𝑞𝑠0 𝜅𝛼𝜄 𝑞𝑠1 θαη ζεσξνύκε όηη βξίζθνληαη ζηελ
θαηάζηαζε:
𝟏
𝒒𝒔 = ( 𝟏𝟎 + 𝟏𝟏 )
𝟐
Κάλνληαο πξάμεηο ζηελ παξαπάλσ ηζόηεηα βξίζθνπκε:
𝟏
𝒒𝒔 = 𝟏 ⊗ [ 𝟎 + 𝟏 ]
𝟐
΢πλεπώο ε 𝑞𝑠 κπνξεί λα γξαθεί σο ηαλπζηηθό γηλόκελν ησλ
1
θαηαζηάζεσλ 𝑞𝑠0 𝜅𝛼𝜄 𝑞𝑠1 αθνύ 𝑞𝑠1 = 1 θαη 𝑞𝑠0 = 0 + 1
2
θαη 𝑞𝑠 = 𝑞𝑠0 ⊗ 𝑞𝑠1 . ΢πλεπώο, ζύκθσλα κε ηελ πξναλαθεξζείζα
αξρή, ηα qubits δε βξίζθνληαη ζε θβαληηθή δηεκπινθή, αιιά ζε ππέξζεζε.
Έζησ πάιη 2 qubits, ηα νπνία ζεσξνύκε όηη είλαη θβαληηθά ζπζηήκαηα,

ηα ζπκβνιίδνπκε σο 𝑞𝑒0 𝜅𝛼𝜄 𝑞𝑒1 θαη ζεσξνύκε όηη βξίζθνληαη ζηελ
θαηάζηαζε:
𝟏
𝒒𝒆 = ( 𝟎𝟎 + 𝟏𝟏 )
𝟐
Απηή ηε θνξά, ε 𝑞𝑒 δε κπνξεί λα γξαθεί σο ηαλπζηηθό γηλόκελν ησλ

θαηαζηάζεσλ ησλ 2 qubits, νπόηε ιέκε όηη βξίζθνληαη ζε θβαληηθή
δηεκπινθή.
21 | P a g e
1.6 Ο ΚΒΑΝΣΙΚΟ΢ ΜΔΣΑ΢ΥΗΜΑΣΙ΢ΜΟ΢

FOURIER
Εηζαγσγή
΢ηελ επηζηήκε ησλ θβαληηθώλ ππνινγηζηώλ, νλνκάδνπκε θβαληηθό
κεηαζρεκαηηζκό Fourier, ην γξακκηθό κεηαζρεκαηηζκό πνπ πθίζηαληαη ηα
qubits θαη είλαη ην αληίζηνηρν ηνπ δηαθξηηνύ κεηαζρεκαηηζκνύ Fourier.
Αλήθεη ζηε κεγάιε θαηεγνξία ησλ θβαληηθώλ αιγνξίζκσλ, όπσο ηνπ Shor
πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ παξαγνληνπνίεζε κεγάισλ αθεξαίσλ αξηζκώλ
θαη ζηνλ ππνινγηζκό δηαθξηηώλ ινγαξίζκσλ.
Ο θβαληηθόο κεηαζρεκαηηζκόο Fourier κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί
απνηειεζκαηηθά κε έλαλ θβαληηθό ππνινγηζηή θάλνληαο κηα ζπγθεθξηκέλε
απνζύλζεζε ζε πίλαθεο πνπ νλνκάδνπκε „Unitary‟. Με ηε ρξήζε ηεο
απνζύλζεζεο απηήο κπνξνύκε λα εθαξκόζνπκε δηαθξηηό κεηαζρεκαηηζκό
Fourier ζε πιάηνο 2𝑛 κε έλα θβαληηθό θύθισκα πνπ απνηειείηαη από Ο(𝑛2 )
πύιεο Hadamard θαη πύιεο κεηαηόπηζεο θάζεο, όπνπ n είλαη ν αξηζκόο ησλ
qubits.
Αληίζηνηρα, ζηνλ θιαζηθό δηαθξηηό κεηαζρεκαηηζκό Fourier, έρνπκε
Ο(𝑛2𝑛 ) πύιεο, όπνπ n είλαη ην πιήζνο ησλ bits, ην νπνίν είλαη εθζεηηθά
κεγαιύηεξν από ηελ πνιππινθόηεηα ηνπ θβαληηθνύ κεηαζρεκαηηζκνύ.
Χζηόζν, ν ηειεπηαίνο ελεξγεί ζε κηα θβαληηθή θαηάζηαζε θαη όρη ζε
πίλαθεο, όπσο ν θιαζηθόο νπόηε δελ είλαη δπλαηό θάζε εθαξκνγή πνπ
ρξεζηκνπνηεί δηαθξηηό κεηαζρεκαηηζκό λα εθκεηαιιεπηεί ηελ εθζεηηθή απηή
βειηίσζε. Ο θαιύηεξνο θβαληηθόο αιγόξηζκνο πνπ γλσξίδνπκε κέρξη
ζήκεξα κπνξεί αθόκε θαη κε Ο(𝑛𝑙𝑜𝑔𝑛) πύιεο λα πεηύρεη κηα ηθαλνπνηεηηθή
πξνζέγγηζε.
22 | P a g e
Οξηζκόο
Ο θιαζζηθόο κεηαζρεκαηηζκόο Fourier δξα ζε έλα δηάλπζκα ζην 𝐶 𝑁 ,

(𝑥0, 𝑥1, …,𝑥𝑁−1, ) θαη ην πξνβάιιεη ζην δηάλπζκα (𝑦0, 𝑦1, …,𝑦𝑁−1, ) κέζσ ηνπ
𝑗𝑘
1
ηύπνπ: 𝑦𝑘 = 𝑁−1 𝑗𝑘
𝑗 =0 𝑥𝑗 𝜔 , όπνπ 𝜔 𝑗𝑘 = 𝑒 2𝜋𝑖 𝑁 .
𝑁
Παξόκνηα, ν θβαληηθόο κεηαζρεκαηηζκόο δξα ζηελ θβαληηθή θαηάζηαζε
𝑁−1
𝑖=0 𝑥𝑖 𝑖 θαη ηελ πξνβάιιεη ζηελ θβαληηθή θαηάζηαζε 𝑁−1 𝑖=0 𝑦𝑖 𝑖 κέζσ
1 𝑁−1 𝑗𝑘 𝑗𝑘
ηνπ ηύπνπ: 𝑦𝑘 = 𝑗 =0 𝑥𝑗 𝜔 , κε ην 𝜔 λα είλαη ην ίδην κε πξηλ.
𝑁
1 𝑁−1 𝑗𝑘
Μπνξνύκε λα ην γξάςνπκε επίζεο σο: 𝑗 → 𝑗 =0 𝜔 𝜅
𝑁
Ιζνδύλακα κπνξνύκε λα ζεσξήζνπκε ηνλ θβαληηθό κεηαζρεκαηηζκό

Fourier σο έλαλ Unitary πίλαθα πνπ ελεξγεί παλσ ζε θβαληηθά δηαλύζκαηα
θαηάζηαζεο όπνπ ν πίλαθαο 𝐹𝑁 δίλεηαη από ηνλ ηύπν:
2𝜋 𝑖
Όπνπ σ=𝑒 𝑁 . Γηα παξάδεηγκα, αλ έρνπκε Ν=4, πξνθύπηεη σ=𝑖 θαη ν
πίλαθαο:
23 | P a g e
Παξαθάησ θαίλεηαη ην θύθισκα πνπ πινπνηεί ηνλ θβαληηθό

κεηαζρεκαηηζκό Fourier:
O αιγόξηζκνο κπνξεί λα πινπνηεζεί πξνζεγγηζηηθά γηα νπνηνδήπνηε Ν,

σζηόζν ε πινπνίεζε είλαη πνιύ απινύζηεξε αλ ζεσξήζνπκε όηη ην Ν είλαη
δύλακε ηνπ 2. ΢πλεπώο ζεσξνύκαη όηη Ν=2𝑛 . Έρνπκε ηελ νξζνθαλνληθή
βάζε πνπ απνηειείηαη από ηα δηαλύζκαηα: 0 , ....., 2𝑛 − 1 . Από ηε βάζε,
πξνθύπηνπλ όιεο νη πηζαλέο θαηαζηάζεηο ησλ qubits, 𝑥 = 𝑥1 𝑥2 … . 𝑥𝑛 =
𝑥1 ⨂ 𝑥2 ⨂ … . . ⨂ 𝑥𝑛
΢ύκθσλα κε ηνλ ηύπν θιαζκαηηθήο δπαδηθήο κνξθήο
𝑚 −𝑘
[0. 𝑥1 … . 𝑥𝑛1 ] = 𝑘=1 𝑥𝑘 2 .
𝑥1 𝑥1 𝑥2
Γηα παξάδεηγκα, [0. 𝑥1 ] = θαη [0. 𝑥1 𝑥2 ] = + 2
2 2 2
Υξεζηκνπνηώληαο ηνπο παξαπάλσ ηύπνπο κπνξνύκε λα

αλαδηαηππώζνπκε ηνλ ηύπν ηνπ κεηαζρεκαηηζκνύ Fourier σο εμήο:
𝑥1 𝑥2 … . 𝑥𝑛 →
1
0 + 𝑒 2𝜋𝜄 0.𝑥 𝑛
1 ⨂ 0 + 𝑒 2𝜋𝜄 0.𝑥 𝑛 −1 𝑥 𝑛
1 ⨂ … . ⨂( 0 𝑒 2𝜋𝜄 [0.𝑥 1 𝑥 2 …𝑥 𝑛 ] 1 )
𝛮
Όπνπ ην quibit 1 είλαη ζε ππέξζεζε ηεο θαηάζηαζεο 0 θαη 𝑒 2𝜋𝜄 0.𝑥 𝑛
1
θ.ν.θ γηα ηα ππόινηπα quibits.
Με άιια ιόγηα, ν δηαθξηηόο κεηαζρεκαηηζκόο Fourier, κηα δηαδηθαζία ζε
n-quibits, κπνξεί λα απινπνηεζεί ζε κηα πξάμε αλάκεζα ζε απιά quibits,
24 | P a g e
κέζσ ηεο πξάμεο ⨂ θαη λα αλαπαξαζηαζεί εύθνια κε έλα θβαληηθό

θύθισκα. Κάζε πξάμε μερσξηζηά πινπνηείηαη κε κηα πύιε Hadamard θαη
κηα πύιε ειεγρόκελεο θάζεο. Ο πξώηνο όξνο απαηηεί κηα πύιε Hadamard, ν
δεύηεξνο κηα Hadamard θαη κηα ειεγρόκελεο θάζεο θαη θάζε επόκελε κηα
αθόκε πύιε ειεγρόκελεο θάζεο. Άξα ζπλνιηθά έρνπκε
2
1+2+3+...+n=n(n+1)/2 = 𝑂(𝑛 ) πύιεο ην νπνίν απνηειεί πνιπσλπκηθή
πνιππινθόηεηα όηαλ έρνπκε quibits.
1.7 ΢ΗΜΑΝΣΙΚΟΙ ΚΒΑΝΣΙΚΟΙ ΑΛΓΟΡΙΘΜΟΙ

Εηζαγσγή
Οη θβαληηθνί αιγόξηζκνη αλήθνπλ ζε κηα θαηεγνξία αιγνξίζκσλ νη
νπνίνη κπνξνύλ λα ηξέμνπλ απνθιεηζηηθά ζε θβαληηθνύο ππνινγηζηέο θαη
όρη ζηνπο θιαζηθνύο πνπ γλσξίδνπκε θαη ρξεζηκνπνηνύκε κέρξη ζήκεξα,
ζηνπο νπνίνπο ηξέρνπλ νη ζπκβαηηθνί αιγόξηζκνη. Οη θβαληηθνί θάλνπλ
ρξήζε θβαληηθώλ θαηλνκέλσλ όπσο ε παξαιιειία θαη ε θβαληηθή
δηεκπινθή. Παξόιν πνπ νη θβαληηθνί αιγόξηζκνη δε κπνξνύλ λα ηξέμνπλ ζε
θιαζηθνύο ππνινγηζηέο, δε ζπκβαίλεη ην ίδην θαη κε ηελ αληίζηξνθε
δηαδηθαζία. ΢πγθεθξηκέλα, νη θιαζζηθνί αιγόξηζκνη κπνξνύλ λα ηξέμνπλ ζε
θβαληηθνύο ππνινγηζηέο θαη κάιηζηα ε εθηέιεζε θαη ν ππνινγηζκόο απηώλ
γίλεηαη κε πνιύ κεγαιύηεξε ηαρύηεηα απ‟ όηη ζηνπο θιαζηθνύο.
Ο θβαληηθόο αιγόξηζκνο ηνπ Deutsch

Δίλαη ν πξώηνο θβαληηθόο αιγόξηζκνο πνπ παξνπζηάζηεθε θαη
ρξεζηκνπνηεί ηα θβαληηθά θαηλόκελα ηεο παξαιιειίαο θαη ηεο ππέξζεζεο
βαζηθώλ θαηαζηάζεσλ πνπ έρνπκε δεη αλαιπηηθά, κέρξη ηώξα. Δίλαη
ληεηεξκηληζηηθόο πνπ ζεκαίλεη όηη όζν δέρεηαη ίδηα δεδνκέλα ζα παξάγεη ηα
ίδηα απνηειέζκαηα. Γελ επηιύεη θάπνην πξαθηηθό ε δύζθνιν πξόβιεκα αιιά
απνδεηθλύεη ην πόζν πην γξήγνξα επηιύνληαη ηα πξνβιήκαηα ζηνπο
θβαληηθνύο ππνινγηζηέο απ‟ όηη ζηνπο θιαζζηθνύο.
Σν πξόβιεκα ην νπνίν ηέζεθε από ηνλ Deutsch είλαη ην εμήο: Αλ
έρνπκε ηε ζπλάξηεζε f(x) : {0,1} {0,1}, δειαδή ε ζπλάξηεζε κπνξεί λα
δερηεί ζηελ είζνδν ηεο θαη λα πξνβάιιεη ζηελ έμνδν κόλν ηηο 2 απηέο ηηκέο
πσο κπνξνύκε λα κε έλα κόλν ππνινγηζκό λα βξνύκε αλ ε ζπλάξηεζε είλαη
ζηαζεξή ή ηζνξξνπεκέλε;
25 | P a g e
Πξνθαλώο, ζηαζεξή νλνκάδεηαη ε ζπλάξηεζε αλ f(0) = f(1) ελώ

ηζνξξνπεκέλε αλ f(0) ≠f(1). Κάλνληαο ρξήζε θιαζηθνύ ππνινγηζηή,
κπνξνύκε λα θαηαιάβνπκε ηη είδνπο είλαη ε ζπλάξηεζε ππνινγίδνληαο ηηο
ηηκέο f(0) θαη f(1) θαη ζηε ζπλέρεηα, ζπγθξίλνληαο ηηο. Απηό πξνϋπνζέηεη
ηελ εθηέιεζε 2 πξάμεσλ. Αληίζεηα, ζηνπο θβαληηθνύο ππνινγηζηέο, ε
δηαδηθαζία κπνξεί λα γίλεη κε κία κόλν πξάμε.
Σν παξαπάλσ θύθισκα ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ εμήο δηαδηθαζία. Δίλαη

έλαο θβαληηθόο θαηαρσξεηήο ησλ 2 qubit ηα νπνία όπσο θαίλεηαη είλαη ην
x θαη ην y . Δπίζεο κέζα ζην νξζνγώλην Uf ππάξρεη έλαο ζπλδπαζκόο
ππιώλ, ν νπνίνο εμαξηάηαη από ηελ ζπλάξηεζε f, νπόηε είλαη μερσξηζηόο γηα
θάζε δηαθνξεηηθή ζπλάξηεζε. Η έμνδνο ηνπ θπθιώκαηνο είλαη ε
ακεηάβιεηε ηηκή ηνπ x θαη ε ηηκή 𝑦⨁𝑓 𝑥 όπνπ ην ζύκβνιν ⨁ δειώλεη
ηελ πξάμε XOR ή αιιηώο ην άζξνηζκα κε βάζε ην 2(mod2).
O θβαληηθόο αιγόξηζκνο ηνπ Deutsch είλαη νπζηαζηηθά κηα επέθηαζε ηνπ
θπθιώκαηνο πνπ είδακε παξαπάλσ θαη ε ιεηηνπξγία ηνπ πεξηγξάθεηαη
πιήξσο από ην παξαθάησ θύθισκα.
26 | P a g e
Αξρηθά, ε θαηάζηαζε ηνπ πξώηνπ qubit είλαη 0 θαη ηνπ δέπηεξνπ 1 ,

ζπλεπώο ε θαηάζηαζε ηνπ θβαληηθνύ θαηαρσξεηή είλαη 01 . ΢ην επόκελν
βήκα δξνπλ νη πύιεο Η(Hadamard) πνπ είδακε ζην θεθάιαην 1.4, ζην ηξίην
δξα ην ζπλδπαζηηθό θύθισκα Uf πνπ είδακε παξαπάλσ θαη ην
ζπκβνιίδνπκε κε f ελώ, ηέινο, εθαξκόδνπκε κηα πύιε Η ζην πξώην qubit, ε
ηειηθή ηηκή ηνπ νπνίνπ θαζνξίδεη ην είδνο ηεο αξρηθήο καο ζπλάξηεζεο.
΢πγθεθξηκέλα αλ είλαη ηόηε 0 ηόηε ε ζπλάξηεζε είλαη ζηαζεξή, ελώ ζε
αληίζεηε πεξίπησζε είλαη ηζνξξνπεκέλε. ΢πλεπώο, κέζα από απηή ηε
δηαδηθαζία θαηαιαβαίλνπκε ηη είδνπο είλαη ε ζπλάξηεζε πνπ ςάρλνπκε
κέζσ ελόο ππνινγηζκνύ ζε αληίζεζε κε ηνπο 2 ππνινγηζκνύο πνπ θάλακε κε
ηνπο θιαζζηθνύο ππνινγηζηέο.
Ο θβαληηθόο αιγόξηζκνο ηνπ Grover
Έλα από ηα θιαζζηθόηεξα πξνβιήκαηα πνπ ζπλαληάκε ζηελ επηζηήκε

ησλ ππνινγηζηώλ είλαη ε αλαδήηεζε θάπνηνπ αληηθεηκέλνπ ζε κε
ηαμηλνκεκέλε ιίζηα. Μέρξη ηώξα ζηνπο θιαζζηθνύο ππνινγηζηέο έρνπκε δεη
όηη κηα ηέηνηα αλαδήηεζε ζέιεη ρξόλν Ο(Ν) θαη Ο(Ν/2) ζηε κέζε πεξίπησζε
όπνπ έρνπκε 2 Ν/2 αλαδεηήζεηο θαη ν ρξόλνο απηόο δε κπνξεί λα βειηησζεί.
΢ηνπο θβαληηθνύο ππνινγηζηέο κε ηελ εθαξκνγή ηνπ αιγνξίζκνπ ηνπ

Grover, πεηπραίλνπκε γηα ην ίδην πξόβιεκα, ρξόλν Ο( 𝑁) πνπ είλαη όπσο
ιέκε κηα θβαληηθή βειηίσζε, σζηόζν ρξεηαδόκαζηε θαη Ο(logN)
απνζεθεπηηθό ρώξν. Ο ζπγθεθξηκέλνο αιγόξηζκνο είλαη κηα θαιή εηζαγσγή
ζηνπο θβαληηθνύο αιγνξίζκνπο θαζώο δείρλεη κε ηνλ πην ραξαθηεξηζηηθό
ηξόπν ην πσο κπνξνύλ λα ρξεζηκνπνηεζνύλ νη ηδηόηεηεο ηεο θβαληηθήο
κεραληθήο γηα λα μεπεξαζηνύλ ηα αλώηαηα όξηα ηαρύηεηαο ησλ θιαζηθώλ
αιγνξίζκσλ.
΢ε αληίζεζε κε ηνλ αιγόξηζκν ηνπ Deutsch πνπ είδακε παξαπάλσ, ν
αιγόξηζκνο ηνπ Grover είλαη πηζαλνινγηθόο, δειαδή δελ μέξνπκε αλ ε
απάληεζε πνπ παίξλνπκε είλαη πάληα ζσζηή αιιά ππάξρεη πνιύ κεγάιε
πηζαλόηεηα λα είλαη. Η πηζαλόηεηα κπνξεί λα απμεζεί θαη λα αγγίμεη ην
100%, εάλ επαλαιάβνπκε ηνλ αιγόξηζκν αξθεηέο θνξέο θαη ζπγθξίλνπκε ηα
απνηειέζκαηα. Τπάξρνπλ θαη άιινη αιγόξηζκνη πνπ δξνπλ ζε θβαληηθά
κνληέια γηα ηνλ ίδην ζθνπό, σζηόζν ν αιγόξηζκνο ηνπ Grover είλαη ν κόλνο
πνπ πεηπραίλεη ηεηξαγσληθή επηηάρπλζε θαη όρη εθζεηηθή πνπ παξνπζηάδνπλ
νη ππόινηπνη.
27 | P a g e
Η καζεκαηηθή δηαηύπσζε ηνπ πξνβιήκαηνο έρεη σο εμήο. Έρνπκε κηα

καζεκαηηθή ζπλάξηεζε f κε πεδίν νξηζκνύ ηα ζηνηρεία ηνπ ζπλόινπ ζην
νπνίν θάλνπκε αλαδήηεζε θαη ηα νπνία ζα είλαη 2𝛮 ζε πιήζνο. Σν ζύλνιν
ηηκώλ είλαη ην ζύλνιν {0,1} θαζώο f(𝜒𝜅 )=0 αλ ην ζηνηρείν 𝜒𝜅 δελ είλαη απηό
πνπ ςάρλνπκε θαη f(𝜒𝜅 )=1, εάλ είλαη άξα ηειείσζε ην πξόβιεκα καο.
Πξνθαλώο κία είλαη ε ηηκή 𝜒𝜅 πνπ παξάγεη 1, εθηόο θη αλ ην ζύλνιν πνπ
κειεηάκε έρεη θνηλά ζηνηρεία.
΢ηε ζπλέρεηα, ζα κειεηήζνπκε κηα πινπνίεζε ηνπ αιγνξίζκνπ πνπ
ζηεξίδεηαη ζηελ παξαδνρή όηη αληηζηνηρίδνπκε θάζε ζηνηρείν ηεο βάζεο πνπ
κειεηάκε ζηηο βαζηθέο θβαληηθέο θαηαζηάζεηο ηνπ θαηαρσξεηή πνπ ζα
ρξεζηκνπνηήζνπκε. Ο ιόγνο πνπ πξνεγνπκέλσο θάλακε ηελ παξαδνρή όηη
ηα ζηνηρεία Ν πνπ έρνπκε, γξάθνληαη ζηε κνξθή 2𝛮 − 1 είλαη γηα λα πνύκε
όηη ρξεηαδόκαζηε Ν qubits γηα λα πινπνηήζνπκε ηνλ αιγόξηζκν. Γηα
παξάδεηγκα, ε βαζηθή θαηάζηαζε 1010 ηνπ θαηαρσξεηή καο, αληηζηνηρεί
ζην ζηνηρείν χ10 ηνπ ζπλόινπ πνπ κειεηάκε.
Τινπνηνύκε ηελ πξναλαθεξζείζα ζπλάξηεζε f κε έλα θβαληηθό
θύθισκα, ην νπνίν νλνκάδνπκε Oracle, ε ζύλζεζε ηνπ νπνίνπ δε καο
ελδηαθέξεη παξά κόλν ε ιεηηνπξγία πνπ πινπνηεί.
Σν θύθισκα oracle πινπνηεί ηελ αθόινπζε ιεηηνπξγία. Αλ δξάζεη ζηνλ

θαηαρσξεηή πνπ βξίζθεηαη ζηελ θαηάζηαζε 𝑥𝑦 , ηόηε ην θύθισκα ην
κεηαζρεκαηίδεη σο εμήο:
𝑥𝑦 = 𝑥 𝑦 → 𝑥 𝑓(𝑥)⨁𝑦
Σν qubit 𝑞 νλνκάδεηαη qubit oracle θαη όπσο είδακε παίξλεη ηελ ηηκή 1
εάλ είλαη ην ζηνηρείν πνπ ςάρλνπκε θαη 0 ζε αληίζεηε πεξίπησζε
Φάρλνληαο ζε κηα αηαμηλόκεηε βάζε δεδνκέλσλ ρξεζηκνπνηνύκε σο
ζπκβνιηζκό ην 𝑥 όηαλ αλαθεξόκαζηε ζην ζηνηρείν ηεο βάζεο πνπ
ςάρλνπκε θαη ην 𝑦 γηα ην qubit ηνπ oracle. Αξρηθνπνηνύκε ην 𝑦 κε 1
28 | P a g e
θαη εθαξκόδνπκε ηελ πύιε Hadamard ζε απηό νπόηε Η 1 =1 ( 0 − 1 ).

2
Έπεηηα εθαξκόδνπκε ην θύθισκα oracle ζηα 2 qubits θη έρνπκε
𝑓 𝑥 1
Ο 𝜒 [ 1/ 2 ( 0 - 1 ) ] = 𝜒 (0 − 1)
2
Πιένλ, έρνπκε 2 πεξηπηώζεηο. Αλ f(x)= 0 , αλ ην 𝑥 δελ είλαη απηό πνπ

ςάρλνπκε θαη f(x)= 1 , ζε αληίζεηε πεξίπησζε.
1η πεπίπηυζη:
1 1
𝑂𝑥 0 − 1 = 𝑥 𝑓 𝑥 ⊕ 0 − 1
2 2
1
= 𝑥 0 ⊕ 0 − 1
2
1
= 𝑥 0 ⊕ 0 − 0 ⊕ 1
2
1
= 𝑥 0 − 1
2
2η πεπίπηυζη:
1 1
𝑂𝑥 0 − 1 = 𝑥 𝑓 𝑥 ⊕ 0 − 1
2 2
1
= 𝑥 1 ⊕ 0 − 1
2
29 | P a g e
1
= 𝑥 1 ⊕ 0 − 1 ⊕ 1
2
1
= 𝑥 1 − 0
2
1
=−𝑥 0 − 1
2
Όπσο θαίλεηαη παξαπάλσ, αλ ην 𝑥 είλαη απηό πνπ ςάρλνπκε,
εθαξκόδνληαο ηελ oracle, ε ηηκή δελ αιιάδεη, ελώ αλ δελ είλαη, αιιάδεη ην
πξόζεκν, ζπλεπώο, ζπλνπηηθά:
𝑥, ό𝜏𝛼𝜈 𝑥 𝛼𝜈𝜏𝜄𝜍𝜏𝜊𝜄𝜒𝜀ί 𝜍𝜏𝜊 𝜁𝜂𝜏𝜊ύ𝜇𝜀𝜈𝜊 𝜍𝜏𝜊𝜄𝜒𝜀ί𝜊
𝑂𝑥 =
−𝑥, ό𝜏𝛼𝜈 𝑥 𝛿𝜀𝜈 𝛼𝜈𝜏𝜄𝜍𝜏𝜊𝜄𝜒𝜀ί 𝜍𝜏𝜊 𝜁𝜂𝜏𝜊ύ𝜇𝜀𝜈𝜊 𝜍𝜏𝜊𝜄𝜒𝜀ί𝜊
Παξαιείπνπκε ην qubit ηνπ oracle γηαηί παξακέλεη ίδην

Θα κειεηήζνπκε αθόκε έλαλ ηειεζηή πνπ κειεηήζεθε από ηνλ Grover
θαη είλαη ν
𝐺 =− 𝐼−2 𝑠 𝑠 =2 𝑠 𝑠 −𝐼
Όπνπ 𝑠 είλαη κηα θαηάζηαζε ηνπ θβαληηθνύ θαηαρσξεηή θαη είλαη
ππέξζεζε όισλ ησλ βαζηθώλ θαηαζηάζεσλ.
Η βαζηθόηεξε ιεηηνπξγία ηνπ αιγνξίζκνπ ηνπ Grover είλαη ε εθαξκνγή

𝜋
ησλ ηειεζηώλ πνπ είδακε ζηνλ θαηαρσξεηή 4 𝛮 − 0,5 θνξέο.
Σέινο, ηα 4 βήκαηα ηνπ αιγνξίζκνπ είλαη ηα εμήο:
30 | P a g e
1ο Βήμα:
Θέηνπκε ηνλ θβαληηθό θαηαρσξεηή ζηελ ππέξζεζε ησλ βαζηθώλ

θαηαζηάζεσλ όπσο είδακε αθξηβώο από πάλσ.
𝑁−1
1
𝑠 = 𝑥𝑖
𝑁 𝑖=0
Γηα λα γίλεη απηό αληηζηνηρίδνπκε θάζε ζηνηρείν ηεο ιίζηαο κε κηα

δηαθνξεηηθή βαζηθή θαηάζηαζε, δξα κηα πύιε Hadamard ζε θάζε ζηνηρείν
θαη ζέηνπκε έλαλ κεηξεηή γηα ηνλ αξηζκό ησλ επαλαιήςεσλ κε αξρηθή ηηκή
1.
2ο Βήμα:
Γξα ν ηειεζηήο 𝛰 = 𝐼 − 2 𝜒𝑖 𝜒𝑖 ζηνλ 𝑠
3ο Βήμα:
Γξα ν ηειεζηήο 𝐺 = 2 𝑠 𝑠 – 𝐼
Αλ 𝑏 > 𝜋 𝛮 − 0,5 goto Βήκα 4, αιιηώο b = b +1
4
4ο Βήμα:
Μεηξώληαο ηελ θαηάζηαζε ηνπ θβαληηθνύ θαηαρσξεηή, κε πνιύ κεγάιε

πηζαλόηεηα έρνπκε ην ζηνηρείν πνπ ςάρλνπκε. Παξαθάησ θαίλεηαη
ζρεκαηηθά ν αιγόξηζκνο ηνπ Grover πνπ πεξηγξάςακε:
31 | P a g e
Ο θβαληηθόο αιγόξηζκνο ηνπ Shor
Ο αιγόξηζκνο ηνπ Shor πνπ πήξε ηελ νλνκαζία ηνπ από ηνλ νκώλπκν
καζεκαηηθό Peter Shor, είλαη έλαο θβαληηθόο αιγόξηζκνο πνπ επηηπγράλεη
παξαγνληνπνίεζε αθεξαίσλ αξηζκώλ, έλα πξόβιεκα ηδηαίηεξα ζεκαληηθό
ζηελ επηζηήκε ησλ ππνινγηζηώλ θαη θπξίσο ζηελ θξππηνγξαθία. Γνζέληνο
ελόο αθεξαίνπ Ν, ν αιγόξηζκνο επηζηξέςεη ηνπο πξώηνπο παξάγνληεο ηνπ.
΢ηνπο θβαληηθνύο ππνινγηζηέο, ν αιγόξηζκνο ηνπ Shor, ηξέρεη ζε
πνιπσλπκηθό ρξόλν θαη ε απνηειεζκαηηθόηεηα ηνπ έγθεηηαη ζηνλ θβαληηθό
κεηαζρεκαηηζκό Fourier θαη ζηελ εθζεηνπνίεζε κέζσ ζπλερόκελσλ
ηεηξαγσληζκώλ κεγάισλ αξηζκώλ. Δθόζνλ έλαο θβαληηθόο ππνινγηζηήο κε
έλαλ απαξαίηεην αξηζκό qubits κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη ρσξίο λα ππνθύπηεη
ζην «ζόξπβν» θαη ζε άιια θαηλόκελα θβαληηθήο απνζπλνρήο, ν αιγόξηζκνο
ηνπ Shor κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα λα ζπάζεη ηελ θξππηνγξαθία
δεκόζηνπ θιεηδηνύ πνπ ρξεζηκνπνηεί RSA.
O θξππηνγξάθεζε ζηεξίδεηαη ζηελ παξαδνρή όηη είλαη ππνινγηζηηθά
αδύλαην λα ππνινγηζηεί ε παξαγνληνπνίεζε κεγάισλ αθεξαίσλ αξηζκώλ. Η
παξαδνρή απηή ηζρύεη γηα ρξήζε θιαζζηθώλ ππνινγηζηώλ πνπ δε κπνξνύλ
λα ππνινγίζνπλ ηελ παξαγνληνπνίεζε ζε πνιπσλπκηθό ρξόλν, σζηόζν κε
θβαληηθό ππνινγηζηή, είλαη δπλαηό λα ηνλ ζπάζνπκε. Η ηδηόηεηα απηή θαη
κόλν απνηειεί ηεξάζηην θίλεηξν γηα ηελ ηαρύηεξε θαη απνηειεζκαηηθόηεξα
θαηαζθεπή ησλ θβαληηθώλ ππνινγηζηώλ.
΢πγθεθξηκέλα, ν απνδνηηθόηεξνο αιγόξηζκνο πνπ γλσξίδνπκε κέρξη ηώξα
ζηνπο θιαζζηθνύο ππνινγηζηέο γηα παξαγνληνπνίεζε ζε πξώηνπο αξηζκνύο
είλαη
1 2
𝑂(exp⁡
[ 𝑙𝑜𝑔𝑁 3 (𝑙𝑜𝑔𝑙𝑜𝑔𝑁)3 ])
32 | P a g e
Με ηνλ αιγόξηζκν ηνπ Shor, ε ρξνληθή πνιππινθόηεηα πέθηεη ζε

Ο 𝑙𝑜𝑔𝑁)2 (𝑙𝑜𝑔𝑙𝑜𝑔𝑁)(𝑙𝑜𝑔𝑙𝑜𝑔𝑙𝑜𝑔𝑁)
Δηλαδή είναι αλγόριθμοσ πολυωνυμικού χρόνου
Ο αλγόριθμοσ του Shor χρηςιμοποιεί πολλά βαςικά θεωρήματα τησ

θεωρίασ αριθμών. Παρακάτω φαίνονται τα 3 διακριτά βήματα του
αλγορίθμου:
1. Διάλεξε έναν ακέραιο α<Ν τέτοιον ώςτε οι 2 αριθμοί να είναι
πρώτοι μεταξύ τουσ. Αυτό γίνεται με χρήςη τυχαίασ γεννήτριασ
αριθμών και του Ευκλείδειου αλγορίθμου ςε κλαςικό υπολογιςτή.
2. Βρεσ την περίοδο Τ τησ ςυνάρτηςησ f𝑎, 𝑁 𝑥 = 𝑎 𝑥 𝑚𝑜𝑑𝑁. To Βήμα
αυτό μπορεί να αναλυθεί ςε 5 επιμέρουσ
α Καταςκεύαςε 2 L-bit κβαντικούσ καταχωρητέσ με αρχική

κατάςταςη
1 2𝐿 −1
( 𝑥=0 𝑥) 0,
2𝐿
με L τέτοιο ώςτε 𝛮 2 ≤ 2𝐿 ≤2𝑁 2
β Εφάρμοςε την πύλη Uf : 𝑥 0 → 𝑥 𝑓𝑎, 𝑁(𝑥) :
1 2𝐿 −1 1 2𝐿 −1
( 𝑥=0 𝑥 0) →( 𝑥=0 𝑥 𝑓𝑎, 𝑁(𝑥) )
2𝐿 2𝐿
γ Εφάρμοςε κβαντικό μεταςχηματιςμό Fourier (QFT ςτον

πρώτο καταχωρητή:
2𝐿 −1 2𝐿 −1 2𝐿 −1
1 1 𝐿
𝑥 𝑓𝑎, 𝑁(𝑥) → 𝑒 2𝜋𝜄 𝑥𝑦 /2 𝑦 )
2𝐿 𝑥=0
2𝐿 𝑦=0 𝑥=0
δ Υπολόγιςε ςτον πρώτο καταχωρητή το y

𝑦
ε Υπολόγιςε το Τ από το y μέςω ςυνεχόμενων κλαςμάτων για 𝐿 .
2
Σε περίπτωςη που αποτύχει το βήμα αυτό, επανάλαβε το 2α
33 | P a g e
3. Αν το Τ είναι περιττόσ, επανάλαβε το Βήμα 1. Αν είναι άρτιοσ και

𝛵
Ν | 𝛼 + 1, επανάλαβε το Βήμα 1. Αν είναι άρτιοσ και Ν δεν διαιρεί
2
𝛵 𝛵
το 𝛼 2 + 1 τότε υπολόγιςε το d = gcd (𝛼 2 + 1 , N), o οποίοσ είναι
παράγοντασ του Ν.
Το Κβαντικό κύκλωμα του αλγορίθμου του Shor
34 | P a g e
1.8 ΚΒΑΝΣΙΚA ΚΤΚΛΩΜΑΣΑ

Εηζαγσγή
Οη θβαληηθνί ππνινγηζκνί έρνπλ ηξαβήμεη ηελ πξνζνρή ησλ

επηζηεκόλσλ ηνπ είδνπο ηα ηειεπηαία ρξόληα ιόγσ ηεο ηθαλόηεηαο ηνπο
λα δηαρεηξηζηνύλ πξνβιήκαηα ηα νπνία ζεσξνύληαη δύζθνια ε θαη
αδύλαηα λα ιπζνύλ κε θιαζηθνύο ππνινγηζηέο. Παξά ηα πξνβιήκαηα
πνπ έρνπλ εκθαληζηεί θαηά ηνλ πεηξακαηηθό ζρεδηαζκό ησλ θβαληηθώλ
ππνινγηζηώλ, νη ζεσξεηηθνί επηζηήκνλεο ηεο πιεξνθνξηθήο έρνπλ
πξνζπαζήζεη λα πξαγκαηνπνηήζνπλ νξηζκέλεο πινπνηήζεηο θβαληηθώλ
αιγνξίζκσλ. ΢ην θεθάιαην απηό ζα αζρνιεζνύκε κε πινπνηήζεηο
θβαληηθώλ αξηζκεηηθώλ ηειεζηώλ.
Αξρηθά, γύξσ από ηε κειέηε ησλ θβαληηθώλ ππνινγηζκώλ δελ
γηλόηαλ ηδηαίηεξε επηζηεκνληθή έξεπλα. Όια άιιαμαλ όηαλ
αλαθαιύθζεθαλ εμαηξεηηθά ζεκαληηθνί θβαληηθνί αιγόξηζκνη όπσο ε
παξαγνληνπνίεζε κεγάισλ αξηζκώλ ηνπ Shor θαη ε κέζνδνο αλαδήηεζεο
ηνπ Grover πνπ είδακε παξαπάλσ. Χο εθ ηνύην, ην ελδηαθέξνλ από ηνπο
ζεσξεηηθνύο θαη πεηξακαηηθνύο θπζηθνύο θαη πιεξνθνξηθάξηνπο γύξσ
από ηνπο θβαληηθνύο ππνινγηζκνύο θαη ηε βειηηζηνπνίεζε βαζηθώλ
αιγνξίζκσλ, απμήζεθε ξαγδαία. Ιδηαίηεξα, ν αιγόξηζκνο
παξαγνληνπνίεζεο ηνπ Shor, πνπ όπσο είπακε έρεη κεγάιε επίδξαζε ζε
εθαξκνγέο θξππηνγξαθίαο.
H κεγάιε δπζθνιία γύξσ από ην ρεηξηζκό κεγάινπ αξηζκνύ qubits
έρεη πεξηνξίζεη ηελ πεηξακαηηθή εμέιημε ηνπ θβαληηθνύ επεμεξγαζηή
(quantum CPU) θαη νθείιεηαη θπξίσο ζηελ απνζήθεπζε ησλ qubits ηνπο
θβαληηθνύο θαηαρσξεηέο, ζηελ πεξηπινθή κε ην πεξηβάιινλ θαη ζηνλ
απνζπζρεηηζκό πνπ ζα δνύκε ζηε ζπλέρεηα. Παξαθάησ ζα κειεηήζνπκε
ηηο ζεσξεηηθέο πξνζεγγίζεηο ηνπ θβαληηθνύ αζξνηζηή θαη ηνπ θβαληηθνύ
πνιιαπιαζηαζηή.
35 | P a g e
Ο Κβαληηθόο Αζξνηζηήο
Γηα λα ζρεκαηίζνπκε έλαλ θβαληηθό αζξνηζηή πξέπεη λα

ρξεζηκνπνηήζνπκε 3 επηκέξνπο θπθιώκαηα, ην S(sum), ην C(carry) θαη
ην 𝐶 −1 (inverse carry) πνπ θαίλνληαη παξαθάησ
Σν θβαληηθό θύθισκα γηα ηε Sum ππνξνπηίλα
Σν θβαληηθό θύθισκα γηα ηελ Carry ππνξνπηίλα
36 | P a g e
Σν 𝐶0 είλαη ην input carry bit ην νπνίν κπνξεί λα κεηαθέξζεθε από ην

πξνεγνύκελν qubit. ΢ηε δεμηά παξαγσγή ζπκβνιίδεη αληίζηνηρα ην carry
bit πνπ ζα κεηαθεξζεί ζην επόκελν qubit.
Σν θβαληηθό θύθισκα γηα ηελ reverse Carry ππνξνπηίλα ε νπνία είλαη

ε αληίζηξνθε ηεο Carry
37 | P a g e
To θύθισκα κπνξεί λα παξνπζηαζηεί κε αθαηξεηηθό ηξόπν σο εμήο:
Δλώ κε ιεπηνκέξεηα, παξαθάησ θαίλεηαη ην πσο ρξεζηκνπνηνύληαη ηα 3

πξναλαθεξζέληα θπθιώκαηα ώζηε λα θαηαζθεπαζηεί ν θβαληηθόο
αζξνηζηήο, όπνπ s=a+b είλαη ην άζξνηζκα ησλ δπαδηθώλ αξηζκώλ a θαη b
38 | P a g e
Υξεζηκνπνηνύκε σο input ηα 𝑎𝑛 𝑎𝑛−1 … 𝑎0 θαη 𝑏𝑛 𝑏𝑛−1 … 𝑏0 θαη

έρνπκε ζηελ έμνδν 𝑎𝑛 𝑎𝑛−1 … 𝑎0 θαη ην a+b.
Σα θπθιώκαηα πνπ είδακε ρξεζηκνπνηνύλ πύιεο CNOT θαη Toffoli
θαη έρνπλ ηελ πνιππινθόηεηα πνπ έρνπλ θαη ηα θπθιώκαηα πνπ
γλσξίδνπκε ζηνπο θιαζηθνύο ππνινγηζηέο νπόηε δελ παξέρνπλ θάπνην
πιενλέθηεκα όηαλ πξνζζέηνπκε απιά 2 αθεξαίνπο. Σν βαζηθό
πιενλέθηεκα πνπ έρνπλ νη θβαληηθνί ππνινγηζκνί θαίλεηαη όηαλ
πξαγκαηνπνηνύλ παξάιιεινπο ππνινγηζκνύο. Γηα παξάδεηγκα, αο
πξνζζέζνπκε ζην 2, ηνπο αξηζκνύο 0, 1, 3 θαη 5 ηαπηόρξνλα.
Έρνπκε 𝑎 = 0 1 0 (a = 2 ζε δπαδηθή κνξθή) θαη 𝑏 =
𝑎1 0 0 0 + 𝑎2 0 0 1 + 𝑎3 0 1 1 + 𝑎4 1 0 1 , όπνπ ην b είλαη ε
ππέξζεζε ησλ θβαληηθώλ θαηαζηάζεσλ 0, 1, 3 θαη 5. Αλ βάινπκε ην b
ζηνλ θβαληηθό αζξνηζηή, ζα πάξνπκε ην απνηέιεζκα 𝜓 = 𝑎1 0 1 0 +
𝑎2 0 1 1 + 𝑎3 1 0 1 + 𝑎4 1 1 1 . Αλ παξαηεξήζνπκε ηνπο παξάγνληεο
ησλ 𝛼𝜅 απηνί είλαη ηα αζξνίζκαηα ηνπ 2 κε ηα 0,1,3 θαη 5, αληίζηνηρα, ζε
δπαδηθή κνξθή (2,3,5 θαη 7).
39 | P a g e
Ο Κβαληηθόο Πνιιαπιαζηαζηήο
Έρνληαο θαηαλνήζεη ηε ιεηηνπξγία ηνπ θβαληηθνύ αζξνηζηή, ε

παξνπζίαζε ηνπ θπθιώκαηνο ηνπ θβαληηθνύ πνιιαπιαζηαζηή είλαη απιή
ππόζεζε. Η βαζηθή ηδέα πίζσ από ην θύθισκα απηό είλαη όηη ν
πνιιαπιαζηαζκόο π.ρ. ησλ x∙a όπνπ ρ=𝜒𝑛 𝜒𝑛−1 … 𝜒0 θαη α=
𝑎𝑛 𝑎𝑛−1 … 𝑎0 βαζίδεηαη ζηελ εμήο πξόζζεζε:
𝜒 ∙ 𝛼 = 𝜒0 ∙ 20 ∙ 𝛼 + 𝜒1 ∙ 21 ∙ 𝛼 + 𝜒2 ∙ 22 ∙ 𝛼 + ⋯ + 𝜒𝑛 ∙ 2𝑛 ∙ 𝛼
΢ην παξαθάησ ζρήκα θαίλνληαη ζε ζεηξά ηα δηαδνρηθά θπθιώκαηα

θβαληηθώλ αζξνηζηώλ (Adders) πνπ πινπνηνύλ ηελ πξάμε 𝑥𝑗 −1 2𝑗 −1 , γηα j
= 1, 2 ,…, n+1, ζπλεπώο ην άζξνηζκα απηώλ παξάγεη ην ηειηθό απνηέιεζκα.
Σν bit c πνπ ππάξρεη ζηα παξαθάησ θπθιώκαηα νλνκάδεηαη bit ειέγρνπ θαη
όηαλ είλαη 1 ελεξγνπνηεί ην θύθισκα ελώ ζηελ αληίζεηε πεξίπησζε ην
απελεξγνπνηεί.
Σν θβαληηθό θύθισκα ηνπ πνιιαπιαζηαζηή
Σν θύθισκα απηό όπσο είπακε πινπνηεί ηνλ πνιιαπιαζηαζκό 𝑥 ∙ 𝑎, όπνπ

θαη νη 2 αξηζκνί βξίζθνληαη ζε δπαδηθή κνξθή. Σν θνκκάηη ηνπ θπθιώκαηνο
πνπ εκπεξηέρεηαη κέζα ζηηο ηειείεο θαίλεηαη ζην ζρήκα παξαθάησ. Μπνξεί
λα παξαηεξήζεη θαλείο όηη ν αξηζκόο 𝑎 δελ θαίλεηαη θάπνπ κέζα ζην ζρήκα,
αληαπηνύ ν παξάγνληαο 2𝑗 𝑎 παξάγεηαη από έλα ζύλνιν ππιώλ Toffoli
40 | P a g e
Σν θύθισκα απηό πνπ απνηειεί νπζηαζηηθά κηα ιεπηνκεξή επέθηαζε ηνπ

πξνεγνπκέλνπ, ρξεζηκνπνηεί σο παξάδεηγκα ην 𝛼 = 0011 . Οη 2 πύιεο
Toffoli πνπ βξίζθνληαη ζην αξηζηεξό κέξνο ηνπ θπθιώκαηνο πξνεηνηκάδνπλ
ην 𝛼 γηα ηνλ πξώην αζξνηζηή. Αλάκεζα ζηνλ Adder1 θαη ηνλ Adder2 έλα
ζύλνιν 4 ππιώλ Toffoli πξνεηνηκάδνπλ ην 2𝛼 γηα ηνλ πάλσ θαηαρσξεηή αλ
𝑥1 = 1, αιιηώο αλ 𝑥1 = 0, ν πάλσ θαηαρσξεηήο απιά παίξλεη ηηκή 0. ΢ην
δεμί κέξνο ηνπ θπθιώκαηνο νη 2 πύιεο Toffoli μαλαζέηνπλ ηελ ηηκή ηνπ
θαηαρσξεηή ζην 0 θαη ηνλ πξνεηνηκάδνπλ γηα ηνλ αζξνηζηή 3.
Με ηε ρξήζε ησλ θβαληηθώλ αζξνηζηώλ θαη πνιιαπιαζηαζηώλ κπνξεί λα
ζρεδηαζηεί θαη ην θύθισκα ππνινγηζκνύ ηεο ύςσζεο ζε δύλακε 𝛼 𝜒 𝑚𝑜𝑑 𝑁
, ε πξάμε πνπ είλαη εμαηξεηηθά ζεκαληηθή ζηελ θξππηνγξαθία θαη
ρξεζηκνπνηείηαη ζηνλ αιγόξηζκν ηνπ Shor.
41 | P a g e
Κεθάλαιο 2: Τλοποιήζειρ Κβανηικών Τπολογιζηών
ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2
Τλοποιήζειρ Κβανηικών
Τπολογιζηών
2.1 Εηζαγσγή
Η ζπλερήο κειέηε ηεο θβαληηθήο επεμεξγαζίαο δεδνκέλσλ θαη ηα

απνηειέζκαηα ηα νπνία απνδεηθλύνπλ ηηο απίζηεπηεο δπλαηόηεηεο πνπ ζα
παξέρεη έλα νινθιεξσκέλν θβαληηθό ππνινγηζηηθό ζύζηεκα, έρνπλ ζηξέςεη
ηελ πξνζνρή ησλ εξεπλεηώλ ηνπ είδνπο ζηνλ ηνκέα ηεο πινπνίεζεο. Οη
πξνζπάζεηεο ησλ επηζηεκόλσλ ηεο θβαληηθήο κεραληθήο αθνξνύλ θπξίσο
ηελ θαηαζθεπή πεηξακαηηθώλ εξγαζηεξηαθώλ ζπζθεπώλ πνπ κπνξνύλ λα
επεμεξγαζηνύλ πιεξνθνξία, θβαληηθά.
΢ην θεθάιαην απηό ζα κειεηήζνπκε ηνπο θνηλνύο ζηόρνπο πνπ έρνπλ νη
δηαθνξεηηθέο πξνζεγγίζεηο ηεο πινπνίεζεο ησλ θβαληηθώλ ππνινγηζηώλ. Η
κειέηε ηεο πινπνίεζεο ηνπ Hardware όισλ ησλ δηαθνξεηηθώλ κεζόδσλ
παξνπζηάδεη ηεξάζηην επηζηεκνληθό ελδηαθέξνλ αθνύ εθκεηαιιεύνληαη
λόκνπο ηεο αηνκηθήο θπζηθήο, ηεο θβαληηθήο νπηηθήο, ηεο ππξεληθήο
θπζηθήο, ηνπ ειεθηξνκαγλεηηθνύ ζπληνληζκνύ, ηεο έξεπλαο γύξσ από ην
Quantum Dot (QD), θάπνηεο από ηηο νπνίεο ζα δνύκε αλαιπηηθά ζηε
ζπλέρεηα. Οη πξνζεγγίζεηο είλαη πνιιέο θαη δηαθνξεηηθέο επεηδή όπσο ζα
δνύκε νη βαζηθέο αξρέο ηνπ θβαληηθνύ ππνινγηζκνύ πινπνηνύληαη κε ρξήζε
ησλ βαζηθώλ αξρώλ ηεο θβαληηθήο κεραληθήο.
Μηα εξώηεζε πνπ κπνξεί λα πξνθύςεη θαηά ηε κειέηε ηεο θβαληηθήο
επεμεξγαζίαο πιεξνθνξίαο κπνξεί λα είλαη ε εμήο: “Γηαηί θβαληηθή
επεμεξγαζία;”. Η απινύζηεξε απάληεζε ζηελ εξώηεζε απηή είλαη “Γηαηί
όρη;”. Η πιεξνθνξία κέρξη ζήκεξα κεηαδίδεηαη θαη επεμεξγάδεηαη κέζσ
θπζηθώλ κεραλώλ όπσο ν ππνινγηζηήο, ν εθηππσηήο ή ην router θαη νη
ελέξγεηεο απηέο πινπνηνύληαη εθκεηαιιεπόκελεο ηνπ λόκνπο ηεο θιαζζηθήο
κεραληθήο. Χζηόζν, ζα ήηαλ ιάζνο λα ηζρπξηζηεί θάπνηνο όηη ε ηειεπηαία
θπζηθή ζεσξία ηνπ θόζκνπ είλαη απηή ηνπ Νεύησλα θαη όηη νη ζπζθεπέο
πνπ ρξεζηκνπνηνύλ ηελ θβαληηθή θπζηθή θαη απηέο πνπ ρξεζηκνπνηνύλ ηελ
πξναλαθεξζείζα έρνπλ ηελ ίδηα ππνινγηζηηθή ηζρύ. Αληηζέησο, απηέο πνπ
εθκεηαιιεύνληαη ηνπο λόκνπο ηεο θβαληηθήο θπζηθήο έρνπλ πνιύ
42 | P a g e
κεγαιύηεξε από απηέο πνπ αθνινπζνύλ ηελ κεραληθή ηνπ Νεύησλα, ην

αλώηαην όξην ησλ νπνίσλ μεπεξλάλ θαηά πνιύ. Οη πξσηνπόξνη θαη
νξακαηηζηέο ησλ θβαληηθώλ ππνινγηζηώλ, ν Deutsch, ν Feynman θαη πνιινί
αθόκα παξαθηλήζεθαλ από ηηο δπλαηόηεηεο απηέο θαη αθηέξσζαλ ην ρξόλν
ηνπο ζηε κειέηε απηνύ ηνπ επηζηεκνληθνύ θιάδνπ.
Η θαηαζθεπή ησλ ππνινγηζηώλ κε ρξήζε ηεο θβαληηθήο κεραληθήο αμίδεη
πνιύ κεγαιύηεξε πξνζνρή από άιιεο ζεσξεηηθέο πξνζεγγίζεηο όπσο ε
θαηαζθεπή ππνινγηζηώλ κε ρξήζε ηνπ wormhole ή ηεο θβαληηθήο
βαξύηεηαο, παξόιν πνπ θαληάδεη πνιύ καθξηλή ζε ζρέζε κε ηελ ηερλνινγία
ησλ CMOS θαη ησλ κηθξνηζίπ. Γελ απαηηεί επηζηεκνληθή θαληαζία γηα λα
πεξηγξάθεη ε ιεηηνπξγία ηνπο, αληηζέησο όπσο ζα δνύκε παξαθάησ ε
πινπνίεζε ζηεξίδεηαη ζε αληηθεηκεληθέο θαη πινπνηήζηκεο παξαδνρέο.
Μηα άιιε εξώηεζε πνπ πξέπεη λα απαληεζεί θαηά ηε κειέηε ηεο
θαηαζθεπήο ησλ θβαληηθώλ ππνινγηζηώλ είλαη ην πόζν θαιύηεξνη ζα λαη ζε
ζρέζε κε ηνπο θιαζηθνύο ππνινγηζηέο θαη ηη νθέιε ζα πξνζθνκίζνπκε κε
ηελ πινπνίεζε απηώλ. Πιήξεο απάληεζε ζην εξώηεκα απηό δε κπνξεί λα
δνζεί αθόκα θαζώο δελ είλαη πιήξσο ππνινγηζκέλεο νη κέγηζηεο
δπλαηόηεηεο ησλ θιαζηθώλ ππνινγηζηώλ. Χζηόζν, πξνζεγγίζεηο ηεο
απάληεζεο έρνπλ δείμεη όηη ε βειηίσζε ζην ρξόλν ππνινγηζκνύ κε ρξήζε
θβαληηθώλ ππνινγηζηώλ δελ είλαη ε ίδηα γηα όιεο εξγαζίεο επεμεξγαζίαο.
Γηα παξάδεηγκα, ν ππνινγηζκόο ηεο n-νζηήο επαλάιεςεο ηεο ζπλάξηεζεο
𝑓(𝑓(𝑓(… 𝑓(𝑥)))) δελ παξνπζηάδεη θακία βειηίσζε κε ρξήζε θβαληηθνύ
ππνινγηζηή. Αληίζεηα, ε εύξεζε ελόο ζηνηρείνπ ζε κηα ιίζηα βειηηώλεηαη
γξακκηθά ελώ ε παξαγνληνπνίεζε αξηζκνύ n-ςεθίσλ βειηηώλεηαη εθζεηηθά
κε ηε ρξήζε ηνπ αιγνξίζκνπ ηνπ Shor πνπ είδακε ζην πξνεγνύκελν
θεθάιαην.
΢ε άιιεο εθαξκνγέο επεμεξγαζίαο πιεξνθνξίαο πνπ αθνξνύλ
επηθνηλσλία, ε ρξήζε θβαληηθώλ ππνινγηζηώλ παξέρεη ηόζν πνζνηηθέο όζν
θαη πνηνηηθέο βειηηώζεηο. Γηα παξάδεηγκα, γηα ην πξόβιεκα επηινγήο
θαηάιιειεο κέξαο γηα ξαληεβνύ κεηαμύ 2 νληνηήησλ, κεηώλεηαη πνιύ ε
πνζόηεηα ησλ πιεξνθνξηώλ πνπ πξέπεη λα αληαιιαρζεί ώζηε λα βξεζεί ε
θαηάιιειε κέξα αλ απηέο βξίζθνληαη ζε θβαληηθή θαηάζηαζε αληί ηεο
θιαζηθήο. Δπίζεο, άιιεο εθαξκνγέο όπσο ε θβαληηθή θξππηνγξαθία, πνπ ζα
αλαιπζεί εθηελώο ζε επόκελν θεθάιαην, παξέρεη ηε δπλαηόηεηα πιήξσο
αζθαινύο θαη κπζηηθήο επηθνηλσλίαο κεηαμύ 2 νληνηήησλ, θάηη πνπ δελ
είλαη θαλ δπλαηό λα πινπνηεζεί κε ρξήζε θιαζηθώλ ππνινγηζηώλ. ΢ηε
ζπλέρεηα ηνπ θεθαιαίνπ απηνύ ζα αζρνιεζνύκε κε θάπνηεο από ηηο
κεζόδνπο θαηαζθεπήο θβαληηθώλ ππνινγηζηώλ πνπ αλαθέξακε
43 | P a g e
πξνεγνπκέλσο θαζώο θαη κε ηα βαζηθά θξηηήξηα πνπ πξέπεη λα ηθαλνπνηνύλ

όιεο νη δηαθνξεηηθέο πινπνηήζεηο.
2.2 Βαζηθέο Απαηηήζεηο Τινπνηήζεσλ [3], [12]
Παξόιν πνπ νη κέζνδνη πινπνίεζεο ησλ θβαληηθώλ ππνινγηζηώλ πνπ ζα

δνύκε παξαθάησ δηαθέξνπλ κεηαμύ ηνπο θαη ρξεζηκνπνηνύλ δηαθνξεηηθέο
πηπρέο ηεο θβαληηθήο κεραληθήο, όιεο ηθαλνπνηνύλ θάπνηα ζπγθεθξηκέλα
απαξαίηεηα θξηηήξηα. Παξαθάησ, ζα δνύκε ην θαζέλα μερσξηζηά θαη ζα
αλαιύζνπκε ην ηη πξνζθέξεη ζηελ πινπνίεζε ησλ θβαληηθώλ ππνινγηζκώλ
θαη ηεο θβαληηθήο επηθνηλσλίαο.
1. Δπεκηάζιμο θςζικό ζύζηημα με καλά οπιζμένα qubits

Ο όξνο „θαιά νξηζκέλν qubit‟ κπνξεί λα ζεκαίλεη πνιιά δηαθνξεηηθά
πξάγκαηα. Αξρηθά νη θπζηθέο παξάκεηξνη ηνπ qubit πξέπεη λα είλαη
επαθξηβώο νξηζκέλεο θαη γλσζηέο ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο εζσηεξηθήο
ηεο Υακηιηνληαλήο ηνπ (ε νπνία θαζνξίδεη ηελ ηδηνθαηάζηαζε ηεο ελέξγεηαο
ηνπ θαη ζπλήζσο είλαη κηα παξάζεζε ησλ θαηαζηάζεσλ 0 𝜅𝛼𝜄 1 ), ηεο
ελδερόκελεο παξνπζίαο θαη ζύλδεζεο κε άιιεο θαηαζηάζεηο ηνπ qubit, ηηο
αιιειεπηδξάζεηο κε άιια qubits θαη ηηο ζπλδέζεηο κε εμσηεξηθά πεδία πνπ
κπνξνύλ λα ρξεζηκνπνηεζνύλ γηα ηελ κεηαηξνπή ηεο θαηάζηαζεο ηνπ qubit.
O νξηζκόο ελόο qubit δελ είλαη απιή δηαδηθαζία. Γηα παξάδεηγκα αο
ζεσξήζνπκε σο έλα ζύζηεκα ησλ 2 qubits, έλα δεπγάξη quantum dots (QD)
ηνπ ελόο ειεθηξνλίνπ ηα νπνία κνηξάδνληαη αθόκα έλα. Δίλαη βέβαην όηη
κπνξνύκε λα δειώζνπκε ηελ παξνπζία ή ηελ απνπζία ηνπ ειεθηξνλίνπ ζην
θάζε dot κε 0 θαη 1 αληίζηνηρα. Δπίζεο, έρεη βξεζεί πεηξακαηηθά ν
ηξόπνο κε ηνλ νπνίν κπνξνύκε λα βάινπκε ην ζύζηεκα απηό ζηελ
1
θαηάζηαζε δηεκπινθήο 01 + 10 θαηά ηελ νπνία ην ειεθηξόλην είλαη
2
ζηελ θαηάζηαζε ππέξζεζεο θαζώο βξίζθεηαη θαη ζην δεμί θαη ζην αξηζηεξό
dot. Χζηόζν, είλαη ιάζνο ε παξαπάλσ παξαδνρή θαζώο λαη κελ νη
θαηαζηάζεηο 00 + 11 είλαη επηηξεπηέο θαηαζηάζεηο ησλ qubits, από ηελ
άιιε νη αξρέο ππεξεπηινγήο απαγνξεύνπλ ηε δεκηνπξγία θαηαζηάζεσλ
44 | P a g e
δηεκπινθήο πνπ ζπκπεξηιακβάλνπλ δηαθνξεηηθέο θαηαζηάζεηο ζσκαηηδίσλ

1
όπσο ε 00 + 11 .
2
΢πλεπώο είλαη ιάζνο λα ζεσξήζνπκε ην παξαπάλσ, σο έλα ζύζηεκα 2
qubits, θαζώο δελ έρνπκε ηελ ύπαξμε 2 θαιά νξηζκέλσλ qubits ζπλεπώο δελ
ππάξρεη ην απαξαίηεην θαηλόκελν ηεο δηεκπινθήο. Θα ήηαλ ζσζηό λα
ηζρπξηζηνύκε όηη ην ειεθηξόλην βξίζθεηαη ζε ππέξζεζε θβαληηθώλ
θαηαζηάζεσλ θαη δεη ζε 2 dots. Δπίζεο, ζα κπνξνύζακε λα ζεσξήζνπκε ην
παξαπάλσ σο έλα ζύζηεκα ηνπ ελόο qubit όπνπ νη θαηαζηάζεηο 01 θαη
10 δειώλνπλ αληίζηνηρα ηελ παξνπζία ζην δεμί ε ζην αξηζηεξό dot ηνπ
ζπζηήκαηνο. ΢πγθεθξηκέλα, δηάθνξεο κεγάιεο εξεπλεηηθέο κειέηεο όπσο
απηέο ηνπ Schon, ηνπ Averin θαη ηνπ Tanamoto ρξεζηκνπνηνύλ ην
πξναλαθεξζέλ γηα λα νξίζνπλ έλα ζύζηεκα ηνπ ελόο qubit.
Τπάξρεη κεγάιε πνηθηιία πινπνηήζεσλ ζπζηεκάησλ ηνπ ελόο qubit, ηηο
ζεκαληηθόηεξεο εθ ησλ νπνίσλ ζα κειεηήζνπκε παξαθάησ. Οη Cirac θαη
Zoller πξόηεηλαλ ηελ πινπνίεζε θβαληηθνύ ππνινγηζηή κε παγίδεο ηόλησλ
θαηά ηελ νπνία ν ππνινγηζηήο, ζε θαηάζηαζε εξεκίαο, θξαηά ηα qubits ζε
δεύγε ελεξγεηαθώλ επηπέδσλ ελόο ηόληνο κέζα ζε κηα γξακκηθή
ειεθηξνκαγλεηηθή παγίδα. Γηάθνξα δεύγε ελεξγεηαθώλ επηπέδσλ έρνπλ
πξνηαζεί θαη αλαιπζεί πεηξακαηηθά όπσο πξνηάζεηο πνπ αθνξνύλ ηελ
αηνκηθή θπζηθή θαη ζπγθεθξηκέλα ηε ζέζε ησλ αηόκσλ κέζα ζε κηα
δηθηπσηή παγίδα ή ηελ παξνπζία-απνπζία θσηνλίνπ ζε κηα νπηηθή
θνηιόηεηα.
2. Γςναηόηηηα απσικοποίηζηρ καηάζηαζηρ qubit ζε κάποια βαζική

π.σ. 𝟎𝟎𝟎 …
Η αλάγθε απηή πξνθύπηεη από ηελ αλάγθε ηεο αξρηθνπνίεζεο ησλ
θαηαρσξεηώλ ζε κηα θαηάζηαζε πξηλ ην μεθίλεκα θάπνηνπ ππνινγηζκνύ.
Τπάξρεη θη έλαο δεύηεξνο ιόγνο, ε θβαληηθή δηόξζσζε ιαζώλ πξνϋπνζέηεη
ηε ζπλερή αξρηθνπνίεζε ησλ qubits ζε κηα θαηάζηαζε ρακειήο εληξνπίαο,
όπσο ε θαηάζηαζε 0 . Η αλάγθε απηή γηα ζπλερόκελεο ζπγθεθξηκέλεο
αξρηθνπνηήζεηο (ζηελ πεξίπησζε απηή 0 ), απνηέιεζε ηεξάζηην πξόβιεκα
γηα πνιιέο πξνηάζεηο πινπνίεζεο. Χζηόζν, επεηδή πξνο ην παξόλ ε
ιεηηνπξγία θβαληηθήο δηόξζσζεο ιαζώλ δελ παίδεη πνιύ ζεκαληηθό ξόιν
ζηελ πινπνίεζε ησλ θβαληηθώλ ππνινγηζηώλ, δελ ππάξρεη ιόγνο γηα άκεζε
ιύζε, παξόια απηά νη επηζηήκνλεο ηνπ είδνπο έρνπλ θαηά λνπ όηη θάπνηα
ζηηγκή ε αξρηθνπνίεζε ησλ θαηαζηάζεσλ ησλ qubits πξέπεη λα κπνξεί λα
γίλεηαη ηαρύηαηα. Αλ ν ρξόλνο αξρηθνπνίεζεο είλαη κεγάινο ζε ζρέζε κε ην
ρξόλν επεμεξγαζίαο κέζα ζηηο πύιεο, ηόηε ζα πξέπεη λα δεκηνπξγεζεί κηα
45 | P a g e
μερσξηζηή δώλε κεηαθόκηζεο, καθξηά από ην ρώξν ελεξγώλ ππνινγηζκώλ

ζηελ νπνία ζα πεγαίλνπλ ηα qubits γηα λα κεηαηξέςνπλ ηελ θαηάζηαζε ηνπο
θαη ζα γπξλάλ όηαλ είλαη έηνηκα.
Τπάξρνπλ 2 πξνζεγγίζεηο κέρξη ζηηγκήο όζνλ αθνξά ην ζέκα ηνπ
νξηζκνύ ησλ qubits ζε κηα ζπγθεθξηκέλε θαηάζηαζε. Η κία πξνϋπνζέηεη ηελ
θπζηθή ςύμε ηνπ ζπζηήκαηνο όηαλ ε θαηάζηαζε εδάθνπο ηεο
Υακηιηνληαλήο (ε κηθξόηεξε ελεξγεηαθά δπλαηή θαηάζηαζε ελόο αηόκνπ)
είλαη ε επηζπκεηή ηειηθή. Η δεύηεξε κεηαβάιιεη ηελ θαηάζηαζε ηνπ qubit
ζηελ επηζπκεηή ή ζε θάπνηα πνπ είλαη δπλαηό λα κεηαηξαπεί άκεζα, κέζσ
κηαο κέηξεζεο ε νπνία ην πεξηζηξέθεη. Οη 2 κέζνδνη δελ είλαη πνιύ
δηαθνξεηηθέο κεηαμύ ηνπο, αθνύ ε δεύηεξε κέζνδνο κεηαηξνπήο είλαη κηα
δηαδηθαζία ελόο είδνπο ςύμεο. Γηα παξάδεηγκα, νη ηερληθέο ςύμεο πνπ
ρξεζηκνπνηνύλ laser θαη είλαη πνιύ ζπλεζηζκέλεο ζηηο κέξεο καο ζηηο
παγίδεο ηόλησλ είλαη ζηελά ζπλδεδεκέλεο κε ηηο ηερληθέο θζνξηζκνύ πνπ
κεηξάλε ηελ θαηάζηαζε ησλ ηόλησλ θαη ε κεηαηξνπή αθνινπζεί. Η ςύμε
κέζσ ηεο άκεζεο κεηαηξνπήο (projection) ζηελ νπνία ε Υακηιηνληαλή ηνπ
ζπζηήκαηνο θαη ηνπ πεξηβάιινληνο δηαηαξάζζνληαη έληνλα, έρεη ρξόλν
επίδξαζεο αλάινγα κε ηηο ιεπηνκέξεηεο ηνπ ζπζηήκαηνο αιιά ζίγνπξα
κηθξόηεξν από ηελ θπζηθή ςύμε ησλ qubits, ρσξίο εμσηεξηθή παξέκβαζε.
΢ρεηηθά κε ηε κέζνδν ησλ κεηξήζεσλ δελ κπνξεί λα εηπσζεί πξνο ην
παξόλ θάηη πεξηζζόηεξν γηαηί δελ έρεη αθόκε πιήξσο πινπνηεζεί. ΢ηελ
πινπνίεζε θβαληηθώλ ππνινγηζηώλ κε NMR πνπ ζα δνύκε αλαιπηηθά ζηε
ζπλέρεηα ηνπ θεθαιαίνπ, ε ςύμε ζε κηα αξρηθή θαηάζηαζε είλαη
πξνθαζνξηζκέλε δηαδηθαζία θαη κέρξη λα πινπνηεζνύλ πιήξσο νη ηερληθέο
ςύμεο, ε πινπνίεζε κε NMR δε κπνξεί λα ζεσξεζεί επεθηάζηκν ζύζηεκα.
3. Μεγάλοι ζσεηικοί σπόνοι αποζςνοσήρ (decoherence times),

μεγαλύηεποι από ηοςρ σπόνοςρ λειηοςπγίαρ πςλών
Όηαλ αλαθεξόκαζηε ζηνλ όξν decoherence times ζηελ επηζηήκε ησλ
θβαληηθώλ ππνινγηζηώλ ελλννύκε ηελ δπλακηθή ελόο qubit ή ελόο
θβαληηθνύ ζπζηήκαηνο ζε επαθή κε ην πεξηβάιινλ ηνπ. Θα κπνξνύζακε λα
πνύκε όηη είλαη ν ραξαθηεξηζηηθόο ρξόλνο πνπ ρξεηάδεηαη ώζηε έλα qubit
πνπ βξίζθεηαη ζηελ θαηάζηαζε 𝜓 = 𝛼 0 + 𝛽 1 λα κεηαηξαπεί ζηελ
𝝆 = |𝜶|𝟐 𝟎 𝟎 + |𝜷|𝟐 𝟏 𝟏
Τπάξρεη αθόκε έλαο ζρεηηθόο ηερληθόο όξνο πνπ αλαθέξεηαη σο
„leakage‟, θαηά ηνλ νπνίν ε θζνξά ηνπ ζπζηήκαηνο εμαξηάηαη από ηελ
αξρηθή ηνπ θαηάζηαζε, ηα πιάηε ησλ θαηαζηάζεσλ δελ παξακέλνπλ ηα ίδηα
46 | P a g e
θαη νη ππόινηπεο θαηαζηάζεηο ηνπ qubit παίδνπλ ζεκαληηθό ξόιν αιιά

μεθεύγεη από ηνπο ζηόρνπο ηνπ παξόληνο θεθαιαίνπ. Τπάξρεη πηζαλόηεηα ε
απνζπλνρή ησλ γεηηνληθώλ qubits λα επεξεάδεη απηή ηνπ ζπζηήκαηνο καο
αιιά ζηε γεληθή πεξίπησζε κπνξνύκε λα ηζρπξηζηνύκε όηη ε ζπζρέηηζε δελ
είλαη νύηε πνιύ κεγάιε αιιά νύηε θαη κεδεληθή, ζέζε ηελ νπνία ιακβάλεη
ππόςηλ θαη ν θιάδνο ηεο θβαληηθήο δηόξζσζεο ιαζώλ.
Η απνζπλνρή παίδεη κεγάιν ξόιν ζηηο βαζηθέο αξρέο ηεο θβαληηθήο

θπζηθήο, αθνύ ζεσξείηαη όηη είλαη ν θύξηνο κεραληζκόο ζηνλ νπνίν
νθείιεηαη ε θιαζηθή ζπκπεξηθνξά θαη όρη θβαληηθή. Γηα ηνλ ίδην ιόγν είλαη
θαη επηθίλδπλν γηα ηνπο θβαληηθνύο ππνινγηζκνύο, αθνύ αλ δξάζεη γηα πνιύ
ώξα ε ιεηηνπξγία ηνπ θβαληηθνύ ππνινγηζηή δελ ζα δηαθέξεη πνιύ από
απηήλ ηνπ θιαζηθνύ ππνινγηζηή. Ο ρξόλνο απνζπλνρήο πξέπεη λα είλαη
αξθεηά κεγάινο ώζηε λα κπνξνύλ λα εκθαληζηνύλ ηα ηδηαίηεξα θβαληηθά
ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ππνινγηζκνύ απηνύ ηνπ είδνπο. Σν πόζν κεγάιν είλαη
απηό ην ρξνληθό δηάζηεκα ππνινγίζηεθε από δηάθνξεο πεηξακαηηθέο
κειέηεο θβαληηθήο δηόξζσζεο ιαζώλ.
Μηα αλεζπρία πξνθύπηεη από ηε ζέζε όηη ν ρξόλνο απνζπλνρήο
εμαξηάηαη από ην ρξόλν δηάξθεηαο ηνπ ππνινγηζκνύ. Κάηη ηέηνην ζα είρε σο
ζπλέπεηα πνιύ απζηεξέο απαηηήζεηο ζην θπζηθό ζύζηεκα πνπ
δεκηνπξγήζεθε γηα ηνλ θβαληηθό ππνινγηζκό. Δπηπρώο, ζε κηα κειέηε πνπ
έγηλε ην 1996 αλαθαιύθζεθε όηη ε δηόξζσζε ιαλζαζκέλσλ θβαληηθώλ
θαηαζηάζεσλ κπνξεί λα εθαξκνζηεί επηηπρώο θάηη πνπ „ειαθξύλεη‟ θαηά
πνιύ ηηο επηβαξπκέλεο απαηηήζεηο ηνπ θβαληηθνύ καο ζπζηήκαηνο.
΢ην ζεκείν απηό ζα αλαθεξζνύκε κε ζπληνκία ζηε ιεηηνπξγία ηεο
θβαληηθήο δηόξζσζεο ιαζώλ. Τπάξρεη κόλν έλα ππνζύλνιν ηνπ γεληθόηεξνπ
ζπλόινπ δπλαηώλ θαηαζηάζεσλ ελόο qubit ην νπνίν ζεσξείηαη όηη
εκπεξηέρεη ηηο „επηηξεπηέο‟ θαηαζηάζεηο ελόο qubit. ΢ηελ απνζπλνρή
(decoherence) πνπ κειεηήζακε πξνεγνπκέλσο νθείινληαη νη αιιαγέο ζην
qubit νη νπνίεο ην απνκαθξύλνπλ από ην ππνζύλνιν ησλ επηηξεπηώλ
θαηαζηάζεσλ. Κώδηθεο νλνκάδνπκε ηηο θαηαζηάζεηο απηέο θαη ηηο
επηιέγνπκε κε ηέηνην ηξόπν ώζηε όηαλ έρνπκε θάπνηα βνεζεηηθά qubit
(ancillary qubits) ηα νπνία θάλνπλ θάπνηεο θβαληηθέο κεηξήζεηο θαη
ππνινγηζκνύο, ην ζθάικα ην νπνίν πξνθαιείηαη από ηελ απνζπλνρή, λα
κπνξεί λα εληνπηζηεί θαη λα δηνξζσζεί. Δίλαη γλσζηό όηη ε ιεηηνπξγία ηεο
θβαληηθήο δηόξζσζεο ιαζώλ κπνξεί λα είλαη πιήξσο αλζεθηηθή ζηα
ζθάικαηα, αλ απηά ζπκβαίλνπλ ζε κηθξό βαζκό, πνπ ζεκαίλεη όηη κπνξεί λα
47 | P a g e
εθαξκόδεηαη ηαπηόρξνλα κε ηηο ιεηηνπξγίεο ησλ θβαληηθώλ ππνινγηζκώλ

εθόζνλ νη ηειεπηαίεο δελ πξνθαινύλ ζπλερώο θαηλνύξγηα ιάζε.
Αλαιπηηθέο κειέηεο πνπ αθνξνύλ ην θαηλόκελν ηεο απνζπλνρήο
απέδεημαλ όηη ην εύξνο ηνπ ρξόλνπ πνπ είλαη επηηξεπηόο ώζηε ην θβαληηθό
ζύζηεκα καο λα είλαη αλεθηηθό ζην ζθάικα είλαη 104 − 105 θνξέο
κεγαιύηεξνο από ην „clock time‟ ηνπ θβαληηθνύ ππνινγηζηή ν νπνίνο είλαη ν
ρξόλνο πνπ ρξεηάδεηαη γηα ηελ εθηέιεζε κηαο θβαληηθήο πύιεο. Ο
πεξηνξηζκόο απηόο είλαη αξθεηά απζηεξόο θαζώο ηα θβαληηθά ζπζηήκαηα
ζπλήζσο δελ έρνπλ ηόζν κεγάινπο ρξόλνπο απνζπλνρήο, επεηδή όκσο είλαη
εθηθηό λα επηηεπρζνύλ, ε κεγαιύηεξε πξνζνρή θαηά ηελ θαηαζθεπή ηνπ
ζπζηήκαηνο ζηξέθεηαη ζηελ επίηεπμε ηνπ. Όζνλ αθνξά ηελ επεθηαζηκόηεηα
ηνπ θβαληηθνύ ζπζηήκαηνο, ε απνζπλνρή δελ πξνθαιεί θάπνην πξόβιεκα
θαζώο δελ κεγαιώλνπλ νη απαηηήζεηο όζν κεγαιώλεη ην ζύζηεκα, ζπλεπώο
αλ θαηαθέξνπκε κηα θνξά λα πηάζνπκε ηελ ηηκή θαησθιίνπ, κεηά κπνξνύκε
λα επεθηείλνπκε άθνβα ην ζύζηεκα.
Λακβάλνληαο όια απηά ππόςηλ, είλαη πξνθαλέο όηη ζα πεξάζεη αξθεηόο
θαηξόο θαη ζα γίλνπλ κεγάιεο πξνζπάζεηεο κέρξη λα κπνξέζνπκε λα
εθαξκόζνπκε ηε ιεηηνπξγία θβαληηθήο δηόξζσζεο ιαζώλ πξαθηηθά ζε έλα
ξεαιηζηηθό ζύζηεκα. Όιεο νη απαηηήζεηο 1-5 πξέπεη λα ηθαλνπνηεζνύλ
πξνηνύ εθαξκνζηεί ζηελ πξάμε έλα ξεαιηζηηθό πείξακα. Όζν κηθξό θαη λα‟
λαη ην ζύζηεκα απηό, ππάξρνπλ κεγάιεο απαηηήζεηο αθνύ γηα έλα κόλν
qubit ηνπ ππνινγηζκνύ ρξεηάδνληαη πεξίπνπ 10 βνεζεηηθά qubits γηα λα
κπνξέζεη λα εθαξκνζηεί επηηπρώο ε θβαληηθή δηόξζσζε ιαζώλ. Από ηελ
άιιε ηα λνύκεξα απηά δελ είλαη εληειώο απνζαξξπληηθά αθνύ ηα βνεζεηηθά
qubits απμάλνληαη κόλν ινγαξηζκηθά σο πξνο ηελ αύμεζε ησλ qubits
ππνινγηζκνύ.
Απηό πνπ κπνξεί λα γίλεη πξνο ην παξόλ είλαη απιά πεηξάκαηα ζηα νπνία
ζα κεηξηέηαη ν ρξόλνο απνζπλνρήο θαη άιιεο ζρεηηθέο ηδηόηεηεο όπσο ε
ζπζρέηηζε ηνπ ρξόλνπ ζε ζρέζε κε ηα γεηηνληθά qubits ζε ζπζηήκαηα πνπ
ζα εθαξκόδνπλ ηηο δηάθνξεο πηζαλέο πινπνηήζεηο ηνπ qubit, ηηο
ζεκαληηθόηεξεο από ηηο νπνίεο ζα δνύκε παξαθάησ. Μεηά ηηο πινπνηήζεηο
απηέο ε αμηνιόγεζε ησλ απνηειεζκάησλ πξέπεη λα γίλεη κε εμαηξεηηθή
πξνζνρή αθνύ ν ρξόλνο απνζπλνρήο είλαη έλα θαηλόκελν ην νπνίν
εμαξηάηαη ζε πνιύ κεγάιν βαζκό από ηηο μερσξηζηέο ιεπηνκέξεηεο ηνπ θάζε
ζπζηήκαηνο, νπόηε θαζνιηθά ζπκπεξάζκαηα είλαη δύζθνιν λα εμαρζνύλ.
Γηα παξάδεηγκα, ε απνζπλνρή ελόο ζηνηρείν πξόζκημεο (dopant) ζην θύξην
κέξνο ελόο ηέιεηνπ εκηαγσγνύ δελ είλαη ίδηα κε απηήλ ηνπ ίδηνπ ζηνηρείνπ
θνληά ζηελ επηθάλεηα ηνπ εκηαγσγνύ. Γηα ην ιόγν απηό νη θαηαζθεπέο πνπ
ρξεζηκνπνηνύληαη ζηα πεηξάκαηα πξέπεη λα είλαη όζν ην δπλαηόλ πην
48 | P a g e
ξεαιηζηηθέο θαη ηα απνηειέζκαηα πξέπεη λα εμάγνληαη κε εμαηξεηηθή

πξνζνρή θαη ιεπηνκέξεηα.
4. Ένα καθολικό ζύνολο από κβανηικέρ πύλερ
Η απαίηεζε απηή αθνξά ηελ πινπνίεζε ζηελ „θαξδηά‟ ηνπ θβαληηθνύ
ζπζηήκαηνο. Έλαο θβαληηθόο αιγόξηζκνο, όπσο είδακε θαη ζην αληίζηνηρν
ηκήκα ηνπ θεθαιαίνπ 1, νξίδεηαη σο κηα αιιεινπρία κεηαζρεκαηηζκώλ
𝑈1 , 𝑈2 , 𝑈3 , …. θαζέλαο από ηνπο νπνίνπο δξα ζε έλα κηθξό αξηζκό από
qubits, ζπλήζσο κέρξη 3. Η πην επζύο αλαπαξάζηαζε ηεο δηαδηθαζίαο απηήο
ζε θπζηθό ζύζηεκα είλαη ε αλαγλώξηζε εθείλσλ ησλ Υακηιηνληαλώλ νη
νπνίεο κπνξνύλ λα πξνθαιέζνπλ ηνπο κεηαζρεκαηηζκνύο απηνύο όπσο νη
𝑼𝟏 = 𝒆𝒊𝑯𝟏 𝒕/𝒉 , 𝑼𝟐 = 𝒆𝒊𝑯𝟐 𝒕/𝒉 , 𝑼𝟑 = 𝒆𝒊𝑯𝟑 𝒕/𝒉 𝜿𝝉𝝀𝝅
θαη ζηε ζπλέρεηα ν ζπγρξνληζκόο απηώλ νύησο ώζηε ν 𝐻1 λα είλαη ελεξγόο
αλάκεζα ζηηο ρξνληθέο ζηηγκέο 0 θαη t, o 𝐻2 αλάκεζα ζηηο t θαη 2t θνθ.
Κάηη ηέηνην ζα ήηαλ ηδαληθό όκσο ζηελ πξαγκαηηθόηεηα ηα πξάγκαηα
είλαη ιίγν δηαθνξεηηθά. Ληγόηεξα πξάγκαηα κπνξνύλ λα πξαγκαηνπνηεζνύλ
αιιά απηά ηα ιηγόηεξα είλαη αξθεηά ώζηε λα πξαγκαηνπνηεζεί κηα επηηπρήο
θπζηθή αλαπαξάζηαζε. Η αθξηβήο κέηξεζε ησλ απαξαίηεησλ απαηηήζεσλ
απνηειεί ην βαζηθόηεξν πξόβιεκα ζηε ιεηηνπξγία απηή θαη απηό γηαηί κόλν
νξηζκέλεο Υακηιηνληαλέο είλαη δπλαηό λα κπνξνύλ λα „αλνηγνθιείλνπλ‟ πνπ
ζηελ πξάμε ζεκαίλεη λα κπνξεί λα θαζνξηζηεί κε αθξίβεηα ην πόηε ζα
εθαξκόδνληαη θαη πόηε όρη. Γηα παξάδεηγκα, ζηηο πεξηζζόηεξεο πινπνηήζεηο
κόλν αιιειεπηδξάζεηο ησλ 2 qubit ιακβάλνληαη ππόςηλ. Απηό ακέζσο
δεκηνπξγεί πξόβιεκα γηα ηνπο θβαληηθνύο ππνινγηζκνύο πνπ νξίδνληαη κε
εληαίνπο κεηαζρεκαηηζκνύο ησλ 3 qubit. Δπηπρώο, ηέηνηνπ είδνπο
κεηαζρεκαηηζκνί κπνξνύλ λα εθαξκνζηνύλ ζπλδπαζηηθά. Γηα παξάδεηγκα,
κε ρξήζε κεηαζρεκαηηζκνύ ηνπ ελόο qubit θαη ησλ 2 qubit πνπ κπνξεί λα
είλαη κόλν ελόο είδνπο όινη, ή ην θβαληηθό XOR ή ε CNOT. ΢ε κεξηθέο
εθαξκνγέο είλαη δπλαηή ε πινπνίεζε κεηαζρεκαηηζκώλ πνιιώλ qubit
απηόκαηα, ρσξίο ηε ‟δηάζπαζε‟ ζε κεηαζρεκαηηζκνύο ιηγόηεξσλ.
Παξόια απηά, ππάξρεη αξθεηή δνπιεηά πνπ πξέπεη αθόκε λα γίλεη. ΢ε
θάπνηεο πινπνηήζεηο, όπσο ε NMR (ηελ νπνία ζα δνύκε αλαιπηηθά
παξαθάησ) ππάξρνπλ αιιειεπηδξάζεηο ησλ 2 qubits νη νπνίεο είλαη αδύλαην
λα πάςνπλ λα ελεξγνύλ θαζώο θαη θάπνηεο νη νπνίεο ζεσξνύληαη
„ζπληνληδόκελεο‟ θαη κπνξνύλ. Η δηαθνξνπνίεζε απηή ζα δεκηνπξγνύζε
κεγάιν πξόβιεκα ζηνλ θβαληηθό ππνινγηζκό, αιιά ε θαηάζηαζε ησλ qubit
πνπ αλαθέξακε πσο δε κπνξεί λα απελεξγνπνηεζεί, κπνξεί λα αιιάμεη από
θάπνηεο αθνινπζίεο νη νπνίεο νλνκάδνληαη „refocusing‟ θαη ζα ιέγακε όηη
„επαλαζπληνλίδνπλ‟ ηα qubit ηα νπνία ππό άιιεο πξνϋπνζέζεηο ζα
49 | P a g e
παξέκελαλ ακεηάβιεηα. ΢πλεπώο, κε απιά ιόγηα εθκεηαιιεπόκαζηε ηελ

αιιειεπίδξαζε ησλ γεηηνληθώλ qubit εθαξκόδνληαο νξηζκέλεο αθνινπζίεο
νύησο ώζηε λα κελ έρνπκε αιιειεπηδξάζεηο qubit νη νπνίεο λα κε κπνξνύλ
λα „απελεξγνπνηεζνύλ‟. Έρεη απνδεηρζεί όηη ηέηνηνπ είδνπο αθνινπζίεο είλαη
εύθνιν λα ζρεδηαζηνύλ θαη λα εθαξκνζηνύλ ζε πεηξακαηηθά θβαληηθά
ζπζηήκαηα.
΢ε δηάθνξα άιιεο πινπνηήζεηο όπσο απηή ηνπ quantum dot, πνπ επίζεο
ζα δνύκε αλαιπηηθά ζηε ζπλέρεηα, νη Υακηιηνληαλέο ησλ 2 qubit πνπ
απαηηνύληαη γηα λα δεκηνπξγεζεί ε πύιε CNOT δελ είλαη δηαζέζηκεο. ΢ηελ
quantum dot πινπνίεζε ε κόλε αιιειεπίδξαζε ησλ 2 qubit ε νπνία είλαη
εύθνιν λα δεκηνπξγεζεί είλαη ε αιιειεπίδξαζε αληαιιαγήο κεηαμύ
γεηηνληθώλ spins. Μηα ζεκαληηθή παξαηήξεζε είλαη όηη κε ηελ θαηάιιειε
αθνινπζία από ΥΤ αιιειεπηδξάζεηο ζε ζπλδπαζκό κε άιιεο ηνπ ελόο qubit
(πνπ είλαη πην εθηθηέο), ε κεηαηξνπή CNOT κπνξεί λα δεκηνπξγεζεί. Δίλαη
απαξαίηεην ζε θάζε πινπνίεζε λα παξνπζηάδεηαη κηα ηέηνηα αθνινπζία γηα
ηελ παξαγσγή ηεο CNOT κε ρξήζε ησλ αιιειεπηδξάζεσλ πνπ
παξαηεξνύληαη εύθνια.
Έλαο αθόκε πξνβιεκαηηζκόο πνπ δελ έρεη ηθαλνπνηεζεί από ηηο έσο
ηώξα πινπνηήζεηο αιιά αλακέλεηαη λα απαζρνιήζεη ηνπο εξεπλεηέο ζην
κέιινλ είλαη ε „θιαζηθόηεηα‟ ησλ βνεζεηηθώλ ζρεκάησλ ειέγρνπ. Γηα
παξάδεηγκα, ιέκε όηη ε Υακηιηνληαλήο αιιειεπίδξαζε H(t) έρεη έλα ρξνληθό
πξνθίι ην νπνίν ειέγρεηαη εμσηεξηθά από ηελ έληαζε κηαο αθηίλαο ιέηδεξ ή
ηελ ηηκή κηαο ηάζεο πύιεο πνπ ζεσξνύληαη θιαζηθέο νληόηεηεο. Χζηόζν,
θάζε κηα από ηηο ζπζθεπέο απηέο ειέγρνπ απνηειείηαη από θβαληηθά
κεραληθά ζπζηήκαηα. Όηαλ ν θαηαζθεπαζηήο ζέιεη νη ζπζθεπέο απηέο λα
ζπκπεξηθέξνληαη κε ηνλ θιαζηθό ηξόπν ζεκαίλεη όηη δελ ζέιεη λα ππάξρεη
δηεκπινθή κεηαμύ ηνπ θβαληηθνύ ππνινγηζηή θαη ησλ εμσηεξηθώλ
ζπζθεπώλ ειέγρνπ. ΢ρεηηθέο κειέηεο έρνπλ δείμεη όηη λαη κελ αλαπηύζζεηαη
δηεκπινθή, κπνξεί σζηόζν λα ζεσξεζεί ακειεηέα. Χζηόζν, πξέπεη ζε θάζε
μερσξηζηή πινπνίεζε λα ιακβάλεηαη ππόςηλ ν παξάγνληαο απηόο θαη λα
κειεηάηαη ην αλ κπνξεί ε δηεκπινθή λα αγλνεζεί.
΢ε πνιιέο πεξηπηώζεηο είλαη αδύλαην λα „ελεξγνπνηείηαη‟ ε επηζπκεηή
αιιειεπίδξαζε κεηαμύ ησλ qubits, όπσο γηα παξάδεηγκα ζηελ πινπνίεζε κε
παγίδεο ηόλησλ πνπ ζα δνύκε παξαθάησ. ΢ηηο πεξηπηώζεηο απηέο
δεκηνπξγνύκε έλα θβαληηθό ππνζύζηεκα ην νπνίν εκθαλίδεηαη ζπρλά ζηε
βηβιηνγξαθία σο „bus qubit‟ ην νπνίν κπνξεί λα αιιεινεπηδξά μερσξηζηά κε
ην θαζέλα qubit θαη λα ιεηηνπξγεί νπζηαζηηθά σο δηακεζνιαβεηήο ζηελ
επηθνηλσλία ησλ 2 ε παξαπάλσ qubits. ΢ηελ πεξίπησζε ηεο πινπνίεζεο κε
παγίδεο ηόλησλ, ε ελδηάκεζε απηή δηαδηθαζία είλαη ε „vibrational‟
50 | P a g e
θαηάζηαζε ηεο ηνληηθήο αιπζίδαο κέζα ζηελ παγίδα ελώ ζε άιιεο

πεξηπηώζεηο αλαπαξίζηαηαη κε έλα θσηόλην θνηιόηεηαο ε θπκαηνζπλάξηεζε
ηνπ νπνίνπ επηθαιύπηεη όια ηα qubits πνπ πξέπεη λα ζπκκεηέρνπλ ζηελ
εθάζηνηε αιιειεπίδξαζε. Γπζηπρώο, ην βνεζεηηθό απηό θβαληηθό ζύζηεκα
δεκηνπξγεί λέα „θαλάιηα‟ επηθνηλσλίαο αλάκεζα ζην θβαληηθό καο ζύζηεκα
θαη ην πεξηβάιινλ νπόηε έρνπκε πξνζηηζέκελε απνζπλνρή, ε νπνία ζηηο
πεξηπηώζεηο ησλ παγίδσλ ηόλησλ θαη ηνπ „cavity QD‟ ιακβάλεηαη ππόςηλ
θαη παξνπζηάδεη πξνβιήκαηα ζηε θάζε ηεο ιεηηνπξγίαο ππιώλ.
Όπσο αλαθέξακε θαη πξνεγνπκέλσο ε απαίηεζε 4 ζπλδέεηαη άκεζα κε
ηε ιεηηνπξγία ηεο θβαληηθήο δηόξζσζεο ιαζώλ, ε επηηπρία ηεο νπνίαο
πξνϋπνζέηεη ην θβαληηθό καο ζύζηεκα λα ιεηηνπξγεί παξάιιεια όζνλ
αθνξά ηηο ιεηηνπξγίεο κέζα ζηηο θβαληηθέο πύιεο. Απηό ζεκαίλεη όηη νη
πύιεο πνπ επεμεξγάδνληαη έλαλ πεπεξαζκέλν αξηζκό από qubits πξέπεη λα
ελεξγνύλ ηαπηόρξνλα. Απηό ζα κπνξνύζε λα παξνπζηάζεη πξόβιεκα ζε
θάπνηεο πινπνηήζεηο ζηηο νπνίεο ην „bus qubit‟ ρξεηάδεηαη γηα ηε
δηακεζνιάβεζε ηεο θάζε αιιειεπίδξαζεο. Από ηελ άιιε, ν πεξηνξηζκόο
πνπ ππάξρεη ζε πνιιέο πξνηάζεηο πινπνηήζεσλ θαη επηβάιιεη όηη νη
αιιειεπηδξάζεηο γίλνληαη κόλν κεηαμύ γεηηνληθώλ qubit κέζα ζε έλα
πιέγκα, επηηξέπεη ηελ επηηπρή παξάιιειε ιεηηνπξγία ηνπ θβαληηθνύ καο
ζπζηήκαηνο.
Δίλαη αδύλαην λα πεξηκέλνπκε ηηο θβαληηθέο πύιεο λα ιεηηνπξγνύλ

ηέιεηα. Πην ζπγθεθξηκέλα, πεξηκέλνπκε λα ππάξρνπλ ζθάικαηα, ηόζν
ζπζηεκαηηθά όζν θαη ηπραία θαηά ηελ εθαξκνγή ησλ Υακηιηνληαλώλ. Καη
νη 2 ηύπνη ζθαικάησλ είλαη κηα αθόκε αηηία απνζπλνρήο, ζπλεπώο νη
ηερληθέο δηόξζσζεο ζθαικάησλ είλαη απνηειεζκαηηθέο ζην λα παξάγνπλ
αμηόπηζηνπο ππνινγηζκνύο από αλαμηόπηζηεο πύιεο, εθόζνλ ν βαζκόο
αλαμηνπηζηίαο είλαη ζρεηηθά κηθξόο. Ο βαζκόο αλεθηηθόηεηαο ζηα ηπραία
ζθάικαηα είλαη ζην ίδην επίπεδν κε ηελ αλεθηηθόηεηα πνπ είδακε
πξνεγνπκέλσο θαη αθνξνύζε ηελ απνζπλνρή, δειαδή ηα ιάζε δελ πξέπεη λα
είλαη παξαπάλσ από 10−4 − 10−5 αλά ιεηξνπξγία πύιεο. Θεσξεηηθά, ηα
ζπζηεκαηηθά ζθάικαηα ζα κπνξνύζαλ λα εμαιεηθζνύλ κέζσ δηακέηξεζεο
(calibration), δειαδή ππνινγηζκνύ ηεο ζρέζεο κεηαμύ 2 νληνηήησλ θαη ηεο
ηηκήο ηεο δεύηεξεο όηαλ ε πξώηε είλαη γλσζηή, αιιά απηό δελ ζα ηζρύεη
πάληα. Δίλαη δπζθνιόηεξν λα δνζεί ζπγθεθξηκέλν επίπεδν αλεθηηθόηεηαο
γηα ηα ζπζηεκαηηθά ιάζε, θαζώο λαη κελ ππάξρεη κηα ζπληεξεηηθή άπνςε
πνπ ιέεη όηη απηά πξέπεη λα γίλνληαη πνιύ πην ζπάληα από ηα ηπραία (ην
ηεηξάγσλν ηνπ επηπέδνπ ησλ ηπραίσλ), από ηελ άιιε όκσο νξηζκέλεο
ζεκαληηθέο θβαληηθέο κεηξήζεηο, όπσο ν θβαληηθόο κεηαζρεκαηηζκόο ηνπ
51 | P a g e
Fourier, πνπ αλαιύζακε ζην πξώην θεθάιαην, έρνπλ ηεξάζηηα αλεθηηθόηεηα

ζηα ζπζηεκαηηθά ζθάικαηα θαη δύζθνια επεξεάδνληαη.
Οη ηερληθέο ηεο δηόξζσζεο ιαζώλ πξνϋπνζέηνπλ ηε ιεηηνπξγία ππιώλ λα

γίλεηαη ζε θσδηθνπνηεκέλα qubits (coded qubits) θαη θάηη ηέηνην ζα
πεξέκελε θαλείο όηη απαηηεί λέεο πξάμεηο ππιώλ γηα ηα qubits βαζηθνύ
επηπέδνπ πνπ ζπλζέηνπλ ηελ θσδηθνπνίεζε. Γηα ηηο πην ζεκαληηθέο ηερληθέο
πνπ ρξεζηκνπνηνύλ θσδηθνύο ζηαζεξνπνίεζεο (stabilizer codes), θάηη ηέηνην
δε ζπκβαίλεη. Η εξγαιεηνζήθε πνπ έρνπκε ζηε δηάζεζε καο (base level
toolkit) είλαη ίδηα κε ηελ πεξίπησζε πνπ έρνπκε κε θσδηθνπνηεκέλα qubit,
θαζώο νη πύιεο ηνπ ελόο qubit, ε CNOT θαη όπνηεο πύιεο κπνξνύλ λα
ζπλζέζνπλ απηέο ηηο 2, επαξθνύλ.
5. Γςναηόηηηα μέηπηζηρ qubit
Σέινο, είλαη απαξαίηεην λα κπνξνύκε ζην ηέινο νπνηαζδήπνηε

δηαδηθαζίαο λα κπνξνύκε λα κεηξήζνπκε ηελ θαηάζηαζε ησλ qubit νπόηε
είλαη απαξαίηεηε κηα ζπγθεθξηκέλε κέζνδνο πνπ λα θάλεη ηε δνπιεηά απηή.
΢ε έλα ηδαληθό ζελάξην, αλ ν πίλαθαο ππθλόηεηαο (density matrix) ελόο
qubit είλαη 𝜌 = 𝑝 0 0 + (1 − 𝑝) 1 1 + 𝛼 0 1 + 𝑎∗ 1 0 ηόηε ε
κέζνδνο κέηξεζεο πξέπεη λα καο δώζεη “0” κε πηζαλόηεηα p θαη “1” κε
πηζαλόηεηα 1-p, αλεμάξηεηα δειαδή από ην α θαη από νπνηεζδήπνηε άιιεο
παξακέηξνπο ηνπ ζπζηήκαηνο όπσο ηελ θαηάζηαζε γεηηνληθώλ qubits θαη
ρσξίο λα αιιαρζεί ε θαηάζηαζε ηνπ ππόινηπνπ θβαληηθνύ ζπζηήκαηνο. Αλ
θαηά ηε κέηξεζε ηνπ ζπζηήκαηνο, αιιάδεη θαη ε θαηάζηαζε ηνπ, γηα
παξάδεηγκα αλ όηαλ κεηξήζνπκε ην πξνεγνύκελν qubit θαη καο δώζεη σο
απνηέιεζκα “0”, ηόηε απηνκάησο αιιάδεη θαη ζπλνιηθά ε θαηάζηαζε ηνπ ζε
0 0 ηόηε ε κέζνδνο κέηξεζεο ζα κπνξνύζε λα θαιύςεη θαη ηελ απαίηεζε
2. πνπ είδακε πξνεγνπκέλσο, σζηόζν ζπάληα ην ρξεζηκνπνηνύκε απηό γηαηί
έρνπκε άιιεο κεζόδνπο γηα λα αξρηθνπνηνύκε ηηο θαηαζηάζεηο ησλ qubits.
Μηα ηέηνηα κέζνδνο όπσο είπακε είλαη ηέιεηα θαζώο είλαη 100%
απνδνηηθή αιιά είλαη εληειώο ζεσξεηηθή αθνύ ζηελ πξαγκαηηθόηεηα ηα
πξάγκαηα είλαη αξθεηά δηαθνξεηηθά. Αλ θαη ε αμηνπηζηία ελόο ζπζηήκαηνο
κέηξεζεο δε κπνξεί εύθνια λα αλαπαξαζηαζεί κε κηα ηηκή, ρξεζηκνπνηνύκε
κηα γεληθόηεξε παξάκεηξν γηα ηελ αμηνπηζηία ηνπ ζπλνιηθνύ θβαληηθνύ
ζπζηήκαηνο όπσο θάλακε θαη κε ηελ απνζπλνρή ε νπνία πεξηγξάθεη αηειώο
ηε δεκηά ζηελ νπνία ππόθεηληαη ηα θβαληηθά ζπζηήκαηα από ην πεξηβάιινλ
ηνπο.
52 | P a g e
Παξόιν πνπ πξνθαλώο ζα ζέιακε κηα ηερληθή κέηξεζεο ε νπνία λα είλαη

100% απνδνηηθή, αξθεηά κηθξόηεξε απόδνζε κπνξεί λα θάλεη ηε δνπιεηά
πνπ ζέινπκε. Πξνζπαζνύκε λα βξνύκε ηελ απαξαίηεηε ηζνξξνπία (tradeoff)
αλάκεζα ζηελ απνδνηηθόηεηα θαη ζε άιινπο πόξνπο ηνπ ζπζηήκαηνο πνπ ζα
νδεγήζεη ζε έλαλ αμηόπηζην ππνινγηζκό. Γηα παξάδεηγκα, αο ππνζέζνπκε
όηη έρνπκε απόδνζε 90% ζην κεραληζκό κέηξεζεο ηνπ ζπζηήκαηνο καο θαη
δελ ππάξρνπλ άιιεο „αηέιεηεο‟ ζην ζύζηεκα. Αλ ην πξόβιεκα καο δίλεη
output κόλν έλα bit, είλαη δειαδή „decision problem‟ ζα είλαη θαηά 90%
αμηόπηζην γηα πξνθαλείο ιόγνπο. Αλ εκείο ζέινπκε 97%, γηα παξάδεηγκα,
αμηνπηζηία ηόηε κπνξνύκε ή λα εθηειέζνπκε ηελ πξάμε 3 θνξέο ή αθόκε
θαιύηεξα λα αληηγξάςνπκε ηελ θαηάζηαζε ηνπ qubit εμόδνπ ζε 3
εθαξκόδνληαο 2 πύιεο CNOT ζε απηό θαη ζε άιια 2 qubit πνπ έρνπκε
νξίζεη λα είλαη ζηελ θαηάζηαζε 0 . Γεληθά, αλ έρνπκε θβαληηθή απόδνζε q,
ηόηε αληηγξάθνληαο ηελ ηηκή εμόδνπ ζε 1/q qubits θαη κεηξώληαο όια απηά
θαηαιήγνπκε ζε έλα αμηόπηζην θαη απνδνηηθό ζύζηεκα. Με ηε ινγηθή απηή,
έλα θβαληηθό ζύζηεκα κε κόιηο 1% απόδνζε, ζα κπνξνύζε λα
ρξεζηκνπνηεζεί ζε θβαληηθνύο ππνινγηζκνύο κε ην θόζηνο εθαηνληάδσλ
αληηγξαθώλ θαη κεηξήζεσλ, κε ηελ πξνϋπόζεζε θπζηθά νη κεηξήζεηο, όπσο
είπακε, λα κελ επεξεάδνπλ ην γεληθόηεξν θβαληηθό ζύζηεκα.
Κβαληηθά ζπζηήκαηα αθόκα θαη κε απόδνζε αξθεηά κηθξόηεξε από 1%

κπνξνύλ λα ρξεζηκνπνηεζνύλ γηα θβαληηθνύο ππνινγηζκνύο, όπσο
ζπκβαίλεη κε ηελ πινπνίεζε ΝΜR (πνπ ζα δνύκε παξαθάησ), όπνπ κεγάινο
αξηζκόο αληηγξάθσλ ηνπ ίδηνπ θβαληηθνύ ζπζηήκαηνο, ηξέρνπλ ηαπηόρξνλα
θαη ην απνηέιεζκα εμάγεηαη σο ν κέζνο όξνο όισλ ησλ επηκέξνπο. Αλ κηα
κέηξεζε κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί γξήγνξα, δειαδή ζε ρξόλν 10−4 ζε
ζρέζε κε ην ρξόλν απνζπλνρήο ηόηε ε επαλαιεπηηθή απηή δηαδηθαζία θαηά
ηνλ θβαληηθό ππνινγηζκό έρεη απνηέιεζκα θαη απινπνηεί θαη ηε ιεηηνπξγία
ηεο θβαληηθήο δηόξζσζεο ιαζώλ. Από ηελ άιιε, αλ νη γξήγνξνη απηνί
ρξόλνη δελ είλαη εθηθηό λα επηηεπρζνύλ, ε θβαληηθή δηόξζσζε ιαζώλ πάιη
είλαη εθηθηή απιά απαηηεί κεγαιύηεξν αξηζκό θβαληηθώλ ππιώλ γηα λα
πινπνηεζεί.
΢ε γεληθέο γξακκέο, όπσο είδακε ζηηο πεξηζζόηεξεο από ηηο απαηηήζεηο

πινπνίεζεο θβαληηθώλ ζπζηεκάησλ, ε ινγηθή είλαη όηη αλ κηα απαίηεζε Υ
είλαη δύζθνιν λα επηηεπρζεί, απηό κπνξεί λα „ηζνξξνπηζηεί‟ κε πεξηζζόηεξε
απαίηεζε Τ. Βέβαηα κπνξεί νη απαηηήζεηο Υ θαη Τ λα είλαη εληειώο
πεηξακαηηθέο θαη λα κελ ππάξρεη αθόκα ε ηερλνινγία πινπνίεζεο ηνπο αιιά
ε ζεσξεηηθή κειέηε έρεη δείμεη όηη ε εύξεζε ηζνξξνπίαο αλάκεζα ηνπο είλαη
πνιύ ζεκαληηθό αληηθείκελν.
53 | P a g e
2.3 Απαηηήζεηο Κβαληηθήο Επηθνηλσλίαο
Όζνλ αθνξά ηνπο απινύο θβαληηθνύο ππνινγηζκνύο, νη 5

πξναλαθεξζείζεο απαηηήζεηο αξθνύλ. Χζηόζν, ηα πιενλεθηήκαηα ηεο
θβαληηθήο επεμεξγαζίαο πιεξνθνξίαο δελ αθνξνύλ κόλν μεθάζαξνπο
θβαληηθνύο ππνινγηζκνύο. Τπάξρνπλ πνιιέο ιεηηνπξγίεο δηαρείξηζεο θαη
επεμεξγαζίαο πιεξνθνξίαο πνπ πινπνηνύληαη πνιύ θαιύηεξα κε ρξήζε
θβαληηθώλ ζπζηεκάησλ θαη αλαθέξζεθαλ κε ζπληνκία ζηελ εηζαγσγή ηνπ
παξόληνο θεθαιαίνπ.
Οη ιεηηνπξγίεο απηέο δελ πεξηιακβάλνπλ κόλν θβαληηθνύο ππνινγηζκνύο
αιιά θαη επηθνηλσλία. Έρνπλ παξαηεξεζεί θαηά ηε κειέηε ησλ θβαληηθώλ
κέγηζησλ δπλαηνηήησλ θαη αλαθαιύθζεθε όηη πνιιέο από απηέο
πινπνηνύληαη ζε πνιύ θαιύηεξν βαζκό απ‟ όηη ζηα θιαζζηθά κεραλήκαηα.
Μεξηθέο από απηέο είλαη ε κπζηηθή αληαιιαγή θιεηδηνύ, πνπ
ρξεζηκνπνηείηαη θαηά θόξνλ ζηελ θξππηνγξαθία, νη αιγόξηζκνη εύξεζεο
θαηάιιειεο εκέξαο γηα ξαληεβνύ, ζηξαηεγηθέο παηρληδηώλ θαη άιιεο
πνιιέο.
Με ηνλ όξν επηθνηλσλία ελλννύκε πιένλ ηελ θβαληηθή επηθνηλσλία
δειαδή ηε κεηαθνξά qubits ρσξίο απηά λα ππόθεηληαη ηελ παξακηθξή
„θζνξά‟. Η ιεηηνπξγία απηή απαηηεί θάπνηεο πξόζζεηεο απαηηήζεηο πνπ δελ
ήηαλ απαξαίηεηεο ζηνπο θβαληηθνύο ππνινγηζκνύο αιιά πξέπεη λα
ηθαλνπνηνύληαη όηαλ ζέινπκε λα επηηύρνπκε θβαληηθή επηθνηλσλία θαη
ζπλνςίδνληαη ζηηο εμήο 2.
6. Η ικανόηηηα να αλληλομεηαηπέπονηαι ηα ακίνηηα (stationary) και

ηα κινούμενα (flying) qubits
7. Η ικανόηηηα να μεηαθέπονηαι ηα κινούμενα qubits από μέπορ ζε
μέπορ, με αξιοπιζηία
Οη 2 απηέο απαηηήζεηο είλαη πξνθαλώο ζηελά ζπλδεδεκέλεο αιιά αμίδεη
λα αλαθεξζνύλ μερσξηζηά αθνύ ππάξρνπλ νξηζκέλεο ιεηηνπξγίεο πνπ
απαηηνύλ ηελ ηζρύ ηεο κίαο απαίηεζεο αιιά όρη ηεο άιιεο. Γηα παξάδεηγκα,
ζηελ θβαληηθή θξππηνγξαθία ζέινπκε λα ηζρύεη κόλν ε απαίηεζε 7, αθνύ
είλαη δπλαηό λα δεκηνπξγνύκε θαη λα θηλνύκε ηα flying qubits απηόκαηα.
54 | P a g e
Με ηε ρξήζε ηνπ όξνπ flying qubits δίλεηαη έκθαζε ζηε δηαθνξνπνίεζε

ηεο βέιηηζηεο ελζσκάησζεο ελόο qubit ζε έλα ππνινγηζηηθό ζύζηεκα
αλάινγα κε ην αλ απηό πξννξίδεηαη λα ρξεζηκνπνηεζεί ζε „ηνπηθέο‟
ιεηηνπξγίεο άξα ζεσξείηαη stationary ή αλ είλαη „πξνεηνηκαζκέλν‟ λα
θηλείηαη από κέξνο ζε κέξνο. ΢ηηο πεξηζζόηεξεο πινπνηήζεηο, ζεσξείηαη όηη
ζηηο θαηαζηάζεηο ηνπ θσηνλίνπ, ην qubit είλαη θσδηθνπνηεκέλν είηε ζηελ
πόισζε είηε ζηελ ρσξηθή θπκαηνζπλάξηεζε ηνπ θαη κπνξεί λα
εθκεηαιιεπηεί ηελ πνιύ εμειηγκέλε ηερλνινγία πνπ έρνπλ νη νπηηθέο ίλεο
ζηνλ ηνκέα ηεο κεηάδνζεο ηνπ θσηόο γηα απνηειεζκαηηθή κεηαθνξά ησλ
qubits.
Μέρξη ζήκεξα, ειάρηζηεο είλαη νη νινθιεξσκέλεο πινπνηήζεηο πνπ έρνπλ
ιάβεη ππόςηλ ηηο απαηηήζεηο 6 θαη 7 αλ θαη ππάξρεη κεγάιε επηζηεκνληθή
κειέηε γύξσ από ηελ απαίηεζε 7, θαη ζπγθεθξηκέλα θαηά ηε δηαηήξεζε ηεο
θαηάζηαζεο ελόο θσηνλίνπ ζηελ θβαληηθή θξππηνγξαθία θαηά ηε κεηαθνξά
ηνπ είηε κέζσ νπηηθώλ ηλώλ είηε κέζσ ηεο αηκόζθαηξαο. Χζηόζν νη κειέηεο
απηέο δελ έρνπλ θαηαθέξεη αθόκα λα ελζσκαησζνύλ πιήξσο ζην
γεληθόηεξν θνκκάηη ηεο πινπνίεζεο ησλ θβαληηθώλ ζπζηεκάησλ. Η
απαίηεζε 6 είλαη απηή πνπ ζεσξείηαη πσο είλαη ε δπζθνιόηεξε γηα λα
ηθαλνπνηεζεί θαη κέρξη ζήκεξα ππάξρεη κόλν κηα κειέηε γύξσ από απηήλ
από ηνλ Kimble θαη αθνξά ηελ εθθόξησζε ελόο θσηνλίνπ θνηιόηεηαο θαη
ηνλ νξηζκό ηνπ ζε travelling mode κέζσ αηνκηθήο θαζκαηνζθνπίαο θαη ζηε
ζπλέρεηα ηεο θόξησζεο ηνπ κέζσ ηεο αληίζηξνθεο δηαδηθαζίαο. Τπάξρνπλ
θαη άιιεο ππνζρόκελεο ηδέεο όπσο ε εθηόμεπζε ειεθηξνλίσλ από ηα
quantum dots, ζηα θβαληηθά θαιώδηα έηζη ώζηε ην ζπηλ ζπλνρήο λα
παξακέλεη ακεηάβιεην, αιιά ρξεηάδνληαη βειηίσζε.
2.4 ΢ύλνςε ζεσξεηηθώλ πινπνηήζεσλ
΢πλεπώο, ην πνηα ζα είλαη ε ηερλνινγία πνπ ζα θπξηαξρήζεη ζηελ

θαηαζθεπή ησλ θβαληηθώλ ζπζηεκάησλ δελ είλαη γλσζηό ζε θαλέλαλ θαη ε
εύξεζε ηεο απάληεζεο ίζσο είλαη θαη κηα δηαδηθαζία πνπ δελ είλαη ηδηαίηεξα
επνηθνδνκεηηθή. Παξόιν πνπ ε γλώζε γύξσ από ηελ θβαληηθή κεραληθή
ππάξρεη εδώ θαη έλαλ αηώλα, ε κειέηε καο γηα ηηο θβαληηθέο επηδξάζεηο ζε
πεξίπινθα ζπζηήκαηα ζαλ απηά πνπ έρνπκε ζην κπαιό καο γηα ηνπο
θβαληηθνύο ππνινγηζηέο είλαη αθόκα ζηηο απαξρέο. Καλείο δελ κπνξεί λα δεη
ην πσο θαη ην αλ κπνξνύλ λα θαιπθζνύλ όιεο νη παξαπάλσ απαηηήζεηο
ηαπηόρξνλα ή αλ ζα πξέπεη λα ζπζηαζηνύλ θάπνηεο γηα ράξε θάπνησλ
άιισλ, ζεσξία ε νπνία καο απνκαθξύλεη από ηελ έσο ηώξα κειέηε.
55 | P a g e
2.5 Τινπνίεζε NMR (Nuclear Magnetic Resonance) [11]
Σν βαζηθό πξόβιεκα θαηά ηελ θαηαζθεπή θβαληηθώλ ππνινγηζηώλ, είλαη

όηη θάζε αιιειεπίδξαζε πνπ έρεη ην ζύζηεκα καο κε ην πεξηβάιινλ όπσο ε
ζύγθξνπζε ελόο αηόκνπ κε θάπνην γεηηνληθό ή κε θάπνην θσηόλην ζπληζηά
κηα κέηξεζε πνπ πξέπεη λα γίλεη. Η ππέξζεζε ζηελ νπνία βξίζθνληαη ηα
θβαληηθά ζηνηρεία καο θαη ηε ζπδεηήζακε εθηελώο ζην πξώην θεθάιαην ηεο
εξγαζίαο „θαηαξξέεη‟ ζε κηα ζπγθεθξηκέλε ζηαηηθή ζέζε. Σν θαηλόκελν
απηό, ην νπνίν νλνκάζηεθε απνζπλνρή (decoherence) θαη ην αλαιύζακε
ζηελ αξρή ηνπ παξόληνο θεθαιαίνπ έθαλε ηηο πινπνηήζεηο ησλ θβαληηθώλ
ππνινγηζκώλ αθόκα πην δύζθνιεο. ΢πλεπώο, ηεξάζηην ξόιν ζηελ
θαηαζθεπή ησλ θβαληηθώλ ζπζηεκάησλ παίδεη ε αλάγθε λα κπνξεί ην
εζσηεξηθό ζύζηεκα ηνπ κεραλήκαηνο λα είλαη απνθνκκέλν από ην
πεξηβάιινλ ηνπ αιιά ηαπηόρξνλα λα είλαη θαη πξνζβάζηκν από εκάο νύησο
ώζηε λα κπνξνύλ λα γίλνληαη νη κεηξήζεηο θαη νη ππνινγηζκνί.
Πξνγελέζηεξεο, ηεο παξνύζεο, κειέηεο ησλ Christopher Monroe θαη
David Wineland πξνζπάζεζαλ λα απνκνλώζνπλ ηελ θβαληνκεραληθή
„θαξδηά‟ ηνπ ζπζηήκαηνο, γηα παξάδεηγκα, εθαξκόδνληαο καγλεηηθά πεδία
ζην ζύζηεκα ηα νπνία κπνξνύλ λα παγηδεύζνπλ νξηζκέλα θνξηηζκέλα
ζηνηρεία θαη ζηε ζπλέρεηα λα ηα „ςύμνπλ‟ ζε ακηγώο θβαληηθέο θαηαζηάζεηο.
Χζηόζν νη θηιόηηκεο απηέο πξνζπάζεηεο δελ απέδσζαλ ηα αλακελόκελα
επηζπκεηά απνηειέζκαηα, αθνύ νη ζπζθεπέο απηέο κπόξεζαλ λα
πινπνηήζνπλ κόλν πνιύ βαζηθέο θαη απιέο θβαληηθέο πξάμεηο αθνύ ε
ρσξεηηθόηεηα απηώλ πεξηνξηδόηαλ ζε ιίγα qubits θαη ράλαλε ηε ζπλνρή ηνπο
πνιύ γξήγνξα.
Γελλήζεθε ινηπόλ ην εξώηεκα γηα ην πσο κπνξεί έλαο θβαληνκεραληθόο
ππνινγηζηήο λα είλαη ηόζν απνθνκκέλνο από ην πεξηβάιινλ ηνπ. Πξόζθαηα,
αλαθαιύθζεθε όηη έλα πγξό ζηνηρείν κπνξεί λα πινπνηήζεη όια ηα βαζηθά
βήκαηα ελόο θβαληηθνύ ππνινγηζκνύ δειαδή ηελ αξρηθνπνίεζε ησλ
ζηνηρείσλ, ηελ εθαξκνγή ινγηθώλ πξάμεσλ ζηα ζηνηρεία όληαο ζε
δηεκπινθή θαη ηε κέηξεζε ησλ ηειηθώλ ηνπο θαηαζηάζεσλ. Οη εξεπλεηέο
Neil Gershenfeld θαη Isaac Chuang ζε ζπλεξγαζία κε ην Harvard θαη ην
MIT αλαθάιπςαλ όηη νη ηερληθέο NMR(Nuclear Magnetic Resonance) πνπ
κνηάδνπλ κε ηηο ηερληθέο απεηθόληζεο καγλεηηθνύ ζπληνληζκνύ(Magnetic
Resonance Imaging) κπνξνύλ λα επεμεξγαζηνύλ θβαληηθή πιεξνθνξία πνπ
βξίζθεηαη κέζα ζε θιαζηθά πγξά.
56 | P a g e
Απνδείρζεθε όηη γεκίδνληαο έλαλ δνθηκαζηηθό ζσιήλα κε πγξό πνπ

απνηειείηαη από θαηάιιεια κόξηα, δειαδή ρξεζηκνπνηώληαο έλα κεγάιν
αξηζκό θβαληηθώλ ππνινγηζηώλ αληί γηα έλαλ ζπγθεθξηκέλν, επηιύεηαη σο
έλα κεγάιν βαζκό ην πξόβιεκα ηεο απνζπλνρήο. Αλαπαξηζηώληαο, ινηπόλ,
θάζε qubit κε έλα πιήζνο από κόξηα θάπνηνο κπνξεί λα πεξηνξίζεη ηνλ
αξηζκό ησλ qubits πνπ επεξεάδνληαη από θάζε κέηξεζε καο. Πην
ζπγθεθξηκέλα, όηαλ θάπνηνο κεηξά ηελ θαηάζηαζε ελόο qubit, επεξεάδνληαη
κόλν ηα γεηηνληθά ηνπ, ελώ ηα πην απνκαθξπζκέλα παξακέλνπλ
αλαιινίσηα. Μάιηζηα, νη επηζηήκνλεο ηεο ρεκείαο πνπ ρξεζηκνπνηνύζαλ ηηο
ηειεπηαίεο δεθαεηίεο ηηο NMR ηερληθέο γηα λα αλαιύζνπλ πνιύπινθα
ζηνηρεία, ζπλεηζέθεξαλ ζηελ εμέιημε ηεο επηζηήκεο ησλ θβαληηθώλ
ππνινγηζηώλ ρσξίο λα ην μέξνπλ.
Ο ππξεληθόο καγλεηηθόο ζπληνληζκόο, όπσο κεηαθξάδεηαη ζηα ειιεληθά
ην NMR, δξα ζηα θβαληηθά ζηνηρεία κέζα ζηνπο ππξήλεο ησλ αηόκσλ πνπ
βξίζθνληαη ζηα κόξηα ηνπ πγξνύ. Σα ζηνηρεία πνπ έρνπλ „spin‟ ηδηόηεηεο
δξνπλ σο κηθξνζθνπηθέο καγλεηηθέο κπάξεο πνπ επζπγξακκίδνληαη αλάινγα
κε έλα εμσηεξηθά εθαξκνδόκελν καγλεηηθό πεδίν. Έρνπκε ινηπόλ 2
επζπγξακκίζεηο, ηελ παξάιιειε θαη ηελ αληηπαξάιιειε (παξάιιειε κε
δηαθνξεηηθή θαηεύζπλζε) ζε ζρέζε κε ην εμσηεξηθό πεδίν νη νπνίεο
αληηζηνηρνύλ ζε 2 θβαληηθέο θαηαζηάζεηο κε δηαθνξεηηθό επίπεδν ελέξγεηαο,
ζπλεπώο έρνπκε ηελ αληίζηνηρε ησλ πξναλαθεξζέλησλ κπαξώλ κε ην qubit.
Υσξίο βιάβε ηεο γεληθόηεηαο κπνξνύκε λα ππνζέζνπκε όηη ε παξάιιειε
επζπγξάκκηζε αληηζηνηρεί ζηελ θαηάζηαζε „0‟ θαη ε αληηπαξάιιειε ζην
„1‟. Σν παξάιιειν spin έρεη ην ρακειόηεξν ελεξγεηαθό επίπεδν θαη ε
δηαθνξά ηνπο κε ην αληηπαξάιιειν εμαξηάηαη από ηελ έληαζε ηνπ
εμσηεξηθνύ καγλεηηθνύ πεδίνπ. ΢ε θαλνληθέο θαηαζηάζεηο, ην πιήζνο ησλ
ζηνηρείσλ πνπ βξίζθνληαη αληηπαξάιιεια ην έλα κε ην άιιν είλαη
ηζνξξνπεκέλν, σζηόζν ιόγσ ηνπ καγλεηηθνύ πεδίνπ πνπ εθαξκόδνπκε ηα
ζσκαηίδηα πνπ βξίζθνληαη ζε παξαιιειία ζε ζρέζε κε ην εμσηεξηθό πεδίν
είλαη πεξηζζόηεξα. Έηζη δεκηνπξγείηαη κηα αληζνξξνπία ζηα θβαληηθά καο
ζηνηρεία, ην κέγεζνο ηεο νπνίαο πξέπεη λα ππνινγίδεηαη ζηελ αξρή ελόο
πεηξάκαηνο κε NMR. Οη ηερληθέο NMR εθηόο από ηελ καγλεηηθή απηή
εθαξκνγή, ρξεζηκνπνηνύλ θαη δηάθνξα ειεθηξνκαγλεηηθά πεδία. Με ηε
ρξήζε ηέηνησλ ηαιαληεπόκελσλ πεδίσλ ζε ζπγθεθξηκέλε ζπρλόηεηα (πνπ
θαζνξίδεηαη από ηελ έληαζε ηνπ καγλεηηθνύ πεδίνπ θαη ηα ζπγθεθξηκέλα
ραξαθηεξηζηηθά ησλ θβαληηθώλ ζηνηρείσλ), νξηζκέλα spins γίλεηαη λα
θαζνξηζηεί λα κεηαβάιινληαη κεηαμύ 2 θαηαζηάζεσλ, επηηξέπνληαο έηζη ζην
ζύζηεκα καο, ηα ζηνηρεία λα ελαιιάζζνληαη θαηά βνύιεζε.
57 | P a g e
Αο δνύκε έλα παξάδεηγκα πινπνίεζεο όπνπ ηνπνζεηνύκε πξσηόληα

(ππξήλεο πδξνγόλνπ) κέζα ζε έλα εθαξκνζκέλν καγλεηηθό πεδίν ησλ 10
tesla θαη ζηε ζπλέρεηα ηα „αλαγθάδνπκε‟ λα αιιάμνπλ θαηεύζπλζε αλ
εθαξκόζνπκε έλα ειεθηξνκαγλεηηθό πεδίν πνπ ηαιαληώλεηαη ζηα 400
megahertz, ε νπνία είλαη ξαδηνθσληθή ζπρλόηεηα. Όζν είλαη „ελεξγά‟ ηα
ξαδηνθσληθά απηά θύκαηα, ζπλήζσο γηα ιίγα εθαηνκκπξηνζηά ηνπ
δεπηεξνιέπηνπ, πεξηζηξέθνπλ ην spin ησλ ππξήλσλ πξνο ηελ θαηεύζπλζε
ηνπ πεδίνπ. Αλ ε ζπρλόηεηα ηνπ παικνύ δηαξθεί αξθεηά ηόζν ώζηε λα
πεξηζηξέςεη ηα spins 180 κνίξεο, νη καγλεηηθνί ππξήλεο πνπ ήηαλ
παξάιιεινη κε ην εμσηεξηθό πεδίν θαη ήηαλ πεξηζζόηεξνη από ηνπο
αληίζεηνπο, όπσο είπακε θαη πξηλ, ηώξα ζα ζηξαθνύλ ζηελ αληηπαξάιιειε
θαηεύζπλζε. Όπσο είλαη ινγηθό, αλ ν παικόο έρεη ηε κηζή δηάξθεηα ηα
ζηνηρεία ηνπ ζπζηήκαηνο καο ζα βξίζθνληαη είηε ζηελ παξάιιειε είηε ζηελ
αληηπαξάιιειε θαηεύζπλζε, κε ίδηεο όκσο πηζαλόηεηεο!
Όπσο θαίλεηαη ζην παξαπάλσ ζρήκα, ν καγλεηηθόο ππξήλαο

ζπκπεξηθέξεηαη ζαλ κηα ζβνύξα. Ο άμνλαο ηνπ spin ππό θπζηνινγηθέο
ζπλζήθεο ζα επζπγξακκηζηεί κε ηελ θαηεύζπλζε ηνπ καγλεηηθνύ πεδίνπ ην
νπνίν ζπλερώο εθαξκόδνπκε (θεληξηθή εηθόλα). Σηε ζπλέρεηα, έλαο
ηαιαληεπόκελνο παικόο κπνξεί λα αλαπξνζαλαηνιίζεη ην spin. Γηα
παξάδεηγκα, έλαο παικόο ησλ 180 κνηξώλ (αξηζηεξά) πξνθαιεί ηελ ίδηα
πεξηζηξνθή ηεο ζβνύξαο, απιώο εληειώο αλάπνδα. Από ηελ άιιε, έλαο
παικόο ησλ 90 κνηξώλ (δεμηά), αλαγθάδεη ηελ άθξε ηεο ζβνύξαο λα
πεξηζηξέθεηαη θάζεηα ζην καγλεηηθό πεδίν. Αθνύ ‘πέζεη’, ν άμνλαο ηνπ spin
ζα αξρίζεη λα πεξηζηξέθεηαη, όπσο όηαλ γπξλάκε ζηελ πξαγκαηηθόηεηα κηα
ζβνύξα θαη απηή πέζεη ζην πάησκα, ηόηε ζα αξρίζεη λα ζηξηθνγπξίδεη κε ηε
κύηε λα κέλεη ζηαζεξά (πεξίπνπ) ζην ίδην ζεκείν
58 | P a g e
Με θβαληνκεραληθνύο όξνπο, κε ηελ παξαπάλσ θαηάζηαζε, ιέκε όηη ην

spin βξίζθεηαη ζηηο θαηαζηάζεηο 0 θαη 1, ηαπηόρξνλα. Αληίζηνηρα, ζηηο
θιαζηθέο θαηαζηάζεηο ην spin είλαη θάζεην ζην εθαξκνδόκελν καγλεηηθό
πεδίν, δειαδή ρνληξηθά ζηε „κέζε ηεο δηαδξνκήο‟ ζε ζρέζε κε ηελ πξώηε
εθαξκνγή ηνπ παικνύ δηπιάζηαο δηάξθεηαο. ΢ηε ζπλέρεηα, ν άμνλαο ηνπ spin
ζηξηθνγπξίδεη κε κηα ζπγθεθξηκέλε ζπρλόηεηα κε απνηέιεζκα λα εθπέκπεη
έλα αδύλακν ξαδηνθσληθό ζήκα, ην νπνίν ε NMR ζπζθεπή κπνξεί λα
αληρλεύζεη.
Η αιιειεπίδξαζε απηή δελ δεκηνπξγεί απαξαίηεηα πξόβιεκα, αληηζέησο
έρεη αλαθαιπθζεί κηα κέζνδνο εύθνιεο θαηαζθεπήο θβαληηθώλ ππιώλ
ρξεζηκνπνηώληαο ηα 2 spin ησλ ππξήλσλ. Πην ζπγθεθξηκέλα,
ρξεζηκνπνηνύκε ρισξνθόξκην(𝐶𝐻𝐶𝑙3 ) ώζηε λα εθκεηαιιεπηνύκε ηελ
αιιειεπίδξαζε αλάκεζα ζηα spin ηνπ πδξνγόλνπ θαη ηνπ άλζξαθα. Δπεηδή
ν ππξήλαο ηνπ θιαζζηθνύ άλζξαθα 12 δελ έρεη spin, ρξεζηκνπνηνύκε
ρισξνθόξκην ην νπνίν πεξηέρεη άλζξαθα κε έλα επηπιένλ λεηξόλην ην νπνίν
πξνζδίδεη spin ζην ζηνηρείν
Αο ππνζέζνπκε όηη ην spin ηνπ πδξνγόλνπ έρεη θαηεύζπλζε είηε πξνο ηα
πάλσ είηε πξνο ηα θάησ, παξάιιειε ή αληηπαξάιιειε δειαδή ζε έλα
θάζεηα εθαξκνζκέλν εμσηεξηθό πεδίν, ελώ ην spin ηνπ άλζξαθα είλαη
ζίγνπξα πξνο ηα πάλσ, παξάιιεια δειαδή ζην θαζνξηζκέλν καγλεηηθό
πεδίν. Έλαο ζσζηά ζρεδηαζκέλνο ξαδηνζπρλνηηθόο παικόο κπνξεί λα
πεξηζηξέςεη ην spin ηνπ άλζξαθα πξνο ηα θάησ, ζην ίδην νξηδόληην επίπεδν.
΢ηε ζπλέρεηα, ν ππξήλαο ηνπ άλζξαθα ζα ππνζηεί κεηάπησζε γύξσ από ηνλ
θαηαθόξπθν άμνλα κε ηαρύηεηα πνπ εμαξηάηαη από ην αλ ν ππξήλαο
πδξνγόλνπ ζην ίδην κόξην ηπραίλεη λα είλαη θη απηόο παξάιιεινο ζην
καγλεηηθό πεδίν (είπακε ζηελ αξρή όηη κπνξεί λα είλαη είηε παξάιιεινο είηε
αληηπαξάιιεινο). Μεηά από έλα ζύληνκν δηάζηεκα, ν άλζξαθαο ζα „δείρλεη‟
ζε αθξηβώο ηελ ίδηα ή ηελ αληίζεηε θαηεύζπλζε αλάινγα κε ηελ αξρηθή
θαηεύζπλζε ηνπ „γεηηνληθνύ‟ πδξνγόλνπ. Σελ ίδηα ζηηγκή, εθαξκόδνπκε
αθόκε έλαλ ξαδηνζπρλνηηθό παικό ώζηε λα πεξηζηξέςνπκε ηνλ άλζξαθα
αθόκε 90 κνίξεο. Η καλνύβξα απηή αληηζηξέθεη ηνλ ππξήλα ηνπ άλζξαθα
πξνο ηα θάησ αλ ν γεηηνληθόο ππξήλαο πδξνγόλνπ ήηαλ πξνο ηα πάλσ θαη
αληίζηξνθα.
59 | P a g e
Η πύιε ειεγρόκελνπ όρη αληηζηξέθεη έλα από ηα 2 inputs αλάινγα κε ηελ

θαηάζηαζε ηνπ 2. Επηζηήκνλεο ηεο θβαληηθήο κεραληθήο δεκηνύξγεζαλ κηα
πύιε CNOT εθκεηαιιεπόκελνη ηελ αιιειεπίδξαζε κεηαμύ ηνπ κνξίνπ ηνπ
άλζξαθα θαη ηνπ πδξνγόλνπ ζην ρισξνθόξκην. Αξρηθά ν ηαιαληεπόκελνο
παικόο πεξηζηξέθεη 90 κνίξεο ηνπ ππξήλα ηνπ άλζξαθα. Σηε ζπλέρεηα ν
ππξήλαο κεηαπίπηεη γξήγνξα, αλ ην αληίζηνηρν πδξνγόλν είλαη ζε κηα
ζπγθεθξηκέλε ζέζε θαη αληίζηξνθα. Μεηά από έλα ζπγθεθξηκέλν ρξνληθό
δηάζηεκα εθαξκόδεηαη αθόκε έλαο παικόο ησλ 90 κνηξώλ κε ζπλέπεηα ν
ππξήλαο λα αληηζηξαθεί(όπσο ζηελ αξηζηεξή κεξηά ηεο εηθόλαο) ή λα
παξακείλεη σο έρεη(όπσο ζηε δεμηά κεξηά ηεο εηθόλαο), αλάινγα κε ηελ
θαηάζηαζε ηνπ αληίζηνηρνπ πδξνγόλνπ.
60 | P a g e
Οη παξαπάλσ ρεηξηζκνί αληηζηνηρνύλ ζαπηό πνπ μέξακε κέρξη ηώξα σο

απνθιεηζηηθή OR πύιε (XOR) ή θαιύηεξα controlled-NOT, αθνύ ε
θαηάζηαζε ηνπ ελόο input θαζνξίδεη ην αλ ζα αληηζηξαθεί ε θαηάζηαζε ηνπ
άιινπ ζηελ έμνδν. Δλώ γηα ηελ θαηαζθεπή θιαζηθώλ ειεθηξνληθώλ
ππνινγηζηώλ ρξεηαδόκαζηε πύιεο ησλ 2 input θαη απινύζηεξεο ηνπ ελόο
(NOT), εξεπλεηέο ην 1995 αλαθάιπςαλ όηη νη θβαληηθνί ππνινγηζκνί
κπνξνύλ λα γίλνπλ κε πύιεο ειεγρόκελνπ όρη (CNOT) θαη εθαξκνζκέλεο
πεξηζηξνθέο ζε spins. Σέηνηνπ είδνπο πύιεο κάιηζηα είλαη πνιύ πην
πνιύπιεπξεο από ηηο θιαζηθέο, επεηδή ηα spins πάλσ ζηα νπνία βαζίδνληαη
θαη αλαιύζακε εθηελώο παξαπάλσ κπνξεί λα είλαη ππεξζέζεηο ησλ 2
θαηαζηάζεσλ, up θαη down. Γηα ην ιόγν απηό, είλαη δπλαηό λα γίλνληαη
θβαληηθνί ππνινγηζκνί ηαπηόρξνλα ζε έλα ζπλδπαζκό από θαηλνκεληθά
αζύκβαησλ inputs.
Σν 1996 έγηλε κηα πξνζπάζεηα από ηνπο Neil Gershenfeld, Isaac Chuang
θαη Mark Kubinec ώζηε λα θαηαζθεπαζηεί έλαο θβαληνκεραληθόο
ππνινγηζηήο από κηα γνπιηά ρισξνθόξκην! Η πξνεηνηκαζία ηνπ input
αθόκα θαη γηα απηή ηε 2-bitε θαηαζθεπή απαηηεί ηδηαίηεξε πξνζπάζεηα. Μηα
ζεηξά από ξαδηνζπρλνηηθνύο παικνύο πξέπεη λα κεηαζρεκαηίζνπλ ηνπο
αλαξίζκεηνπο ππξήλεο ηνπ πεηξακαηηθνύ πγξνύ ζε κηα ζπιινγή όπνπ ηα
spins είλαη θαιά ηαθηνπνηεκέλα. ΢ηε ζπλέρεηα, ηα qubits απηά
ηξνπνπνηνύληαη δηαδνρηθά, κε ηξόπν εληειώο δηαθνξεηηθό απ‟ όηη ηα bits
ζηνπο θιαζηθνύο ππνινγηζηέο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ηα bits „κεηαθηλνύληαη‟ κε
ζπγθεθξηκέλν ηξόπν ζε ινγηθέο πύιεο όζν νη ππνινγηζκνί πξνρσξάλ ελώ
ζηνπο θβαληηθνύο ππνινγηζηέο ηα qubits δε κεηαθηλνύληαη θαζόινπ.
Αληίζεηα, νη πύιεο πάλε ζε απηά ρξεζηκνπνηώληαο δηάθνξεο NMR ηερληθέο
πνπ ζηελ νπζία είλαη δηαδνρηθνί ξαδηνζπρλνηηθνί παικνί.
΢ηελ πξώηε πξαθηηθή εθαξκνγή πνπ επηρεηξήζεθε λα πινπνηεζεί κε ηελ
NMR ηερληθή θαη ρξεζηκνπνηήζεθαλ νη ηδηόηεηεο ησλ θβαληνκεραληθώλ
ππνινγηζηώλ πνπ έρνπκε δεη κέρξη ηώξα ήηαλ ν επθπήο αιγόξηζκνο εύξεζεο
ζηνηρείνπ ηνπ Grover θαη είδακε ζην πξώην θεθάιαην. Απιώο ζα ζπκίζνπκε
όηη ελώ ζηνπο θιαζζηθνύο ππνινγηζηέο ε αλαδήηεζε ζηνηρείνπ αλάκεζα ζε
n ζπλνιηθά, ρξεηάδεηαη θαηά κέζν όξν n/2 επαλαιήςεηο (εθόζνλ ην ζύλνιν
δελ είλαη βέβαηα ηαμηλνκεκέλν). κε ηνλ αιγόξηζκν ηνπ Grover θαη έλαλ
θβαληηθό ππνινγηζηή, ε ίδηα ιεηηνπξγία κπνξεί λα γίλεη ζε 𝑛 πξνζπάζεηεο.
Χο παξάδεηγκα θαηαλόεζεο ηεο βειηίσζεο απηήο, ζα αλαθέξνπκε όηη κε
έλαλ θβαληηθό ππνινγηζηή ησλ 2 qubits κπνξνύκε λα βξνύκε έλα επηζπκεηό
αληηθείκελν αλάκεζα ζε 4, ζε κόλν έλα βήκα ζαλ λα έρνπκε κηα θιεηδαξηά
πνπ αλνίγεη κε έλαλ 2-bitν ζπλδπαζκό θαη κε θιαζηθνύο ππνινγηζηέο
ζέινπκε 2 κε 3 πξνζπάζεηεο θαηά κέζν όξν ελώ κε θβαληηθνύο κόλν κία.
61 | P a g e
Σε κηα θιαζζηθή θιεηδαξηά κε 4 πηζαλνύο ζπλδπαζκνύο (00,01,10,11)

δνθηκάδνπκε ηνλ θαζέλα κέρξη λα πεηύρνπκε ηνλ ζσζηό. Σην παξάδεηγκα καο,
αξρηθνπνηήζακε ηελ θαηάζηαζε ζε κηα ηπραία θαη δνθηκάζακε δηαδνρηθά ηνπο
0,0 0,1 1,0 1,1 ν νπνίνο ήηαλ θαη ν ζσζηόο
Σε κηα θβαληηθή θιεηδαξηά ηώξα, αξρηθνπνηνύκε ηελ θαηάζηαζε ζε θάπνηα

ηπραία θαη εθκεηαιιεπόκελνη ηηο θβαληηθέο ηδηόηεηεο, ζέηνπκε ηελ θαηάζηαζε
ηαπηόρξνλα θαη ζηηο 4! Με ηνλ αιγόξηζκν ηνπ Grover θαη δεδνκέλνπ όηη ζηε
θάζε πξνεηνηκαζίαο, είκαζηε ηαπηόρξνλα θαη ζηηο 4 θαηαζηάζεηο κπνξνύκε
κόιηο ζε έλα βήκα λα αλνίμνπκε ηελ θιεηδαξηά
62 | P a g e
Ο βαζηθόο πεξηνξηζκόο πνπ έρνπκε θαηά ηελ θαηαζθεπή θβαληηθώλ

ππνινγηζηώλ κε ρισξνθόξκην είλαη ν κηθξόο αξηζκόο ησλ qubits πνπ
πξνθύπηνπλ. Ο αξηζκόο απηόο ζα κπνξνύζε λα κεγαιώζεη αιιά ην n πνηέ δε
κπνξεί λα γίλεη κεγαιύηεξν από ηνλ αξηζκό ησλ αηόκσλ πνπ βξίζθνληαη
κέζα ζην κόξην. Με ηνλ ππάξρνληα ζεκεξηλό NMR εμνπιηζκό πνπ
δηαζέηνπκε, ν κεγαιύηεξνο θβαληηθόο ππνινγηζηή πνπ ζα κπνξνύζε λα
θαηαζθεπαζηεί κε ηελ ηερληθή απηή είλαη ησλ 10 qubits, επεηδή ζε
ζεξκνθξαζία δσκαηίνπ ε ηζρύο ηνπ επηζπκεηνύ ζήκαηνο πέθηεη ξαγδαία
όζν απμάλνληαη νη καγλεηηθνί ππξήλεο ζην κόξην. Γηα λα κεγαιώζεη ε
επεθηαζηκόηεηα ηέηνησλ ζπζηεκάησλ πξέπεη λα δεκηνπξγεζεί εηδηθόο NMR
εμνπιηζκόο, ν νπνίνο ρξεζηκνπνηώληαο έλα θαηάιιειν κόξην ζα κπνξνύζε
λα απμήζεη ηνλ αξηζκό ησλ qubits θαηά έλα παξάγνληα 3 ή 4. Χζηόζν, θαη
άιιεο ηερληθέο είλαη απαξαίηεηεο λα πινπνηεζνύλ όπσο ε „νπηηθή άληιεζε‟
(optical pumping) ε νπνία ζα κπνξεί λα „δξνζίζεη‟ ηα spins. Έλα
παξάδεηγκα είλαη ε αθηίλα ελόο θαηάιιεινπ laser ην νπνίν ζα κπνξνύζε λα
επζπγξακκίζεη ηνπο ππξήλεο αθαηξώληαο ηελ ζεξκηθή θίλεζε (thermal
motion) από ην κόξην, ρσξίο όκσο λα ςύρεη ην πγξό θαη λα ηνπ αθαηξεί έηζη
ηελ ηδηόηεηα ησλ κεγάισλ ρξόλσλ ζπλνρήο.
΢πλεπώο, κπνξνύκε λα ζεσξήζνπκε όηη κεγάινη θβαληηθνί ππνινγηζηέο
κπνξνύλε λα δεκηνπξγεζνύλ. Σν ζέκα είλαη ην πόζν πην γξήγνξνη ζα είλαη
από ηνπο θιαζηθνύο. Ο ρξόλνο ελόο απνηειεζκαηηθνύ θύθινπ ελόο
θβαληηθνύ ππνινγηζηή θαζνξίδεηαη από ην βξαδύηεξν ξπζκό κε ηνλ νπνίν
έλα spin θιηπάξεη. ΢ηε ζπλέρεηα, ν ξπζκόο απηόο εμαξηάηαη από ηηο
αιιειεπηδξάζεηο κεηαμύ ησλ spins θαη ζπλήζσο θπκαίλεηαη από
εθαηνληάδεο θύθινπο ην δεπηεξόιεπην κέρξη πνιύ ιίγνπο. Ο δεύηεξνο
ξπζκόο θαληάδεη πνιύ αξγόο ζε ζρέζε κε ηα Megahertz ηαρύηεηαο ησλ
θιαζηθώλ ππνινγηζηώλ, σζηόζν έλαο θβαληηθόο ππνινγηζηήο κε αξθεηά
qubits ζα κπνξνύζε λα επηηύρεη ηεξάζηην θβαληηθό παξαιιειηζκό θαη λα
παξαγνληνπνηήζεη έλαλ αξηζκό 400 ςεθίσλ ζε κόιηο έλα ρξόλν.
Μόλν από απηό ην παξάδεηγκα κπνξεί λα θαηαιάβεη θαλείο γηαηί έρεη
δνζεί ηόζν κεγάιε έκθαζε ζηελ θαηαζθεπή ησλ θβαληηθώλ ππνινγηζηώλ.
Σν λα βξεζνύλ κόξηα κε αξθεηά άηνκα είλαη εθηθηό θαη δελ απνηειεί
πξόβιεκα ζηελ πινπνίεζε καο. Η δπζθνιία έγθεηηαη ζην όηη όζν κεγαιώλεη
ην κόξην, ηόζν απνδπλακώλνπλ νη αιιειεπηδξάζεηο κεηαμύ
απνκαθξπζκέλσλ spins θαη έηζη δε κπνξνύλ λα δξάζνπλ ζε απηά νη ινγηθέο
πύιεο. Χζηόζν αθόκα δελ έρεη ραζεί ε ειπίδα θαζώο ν Seth Loyd ηνπ M.I.T.
απέδεημε πσο ε θαηαζθεπή ηζρπξώλ θβαληηθώλ ππνινγηζηώλ είλαη εθηθηή
αθόκα θαη αλ ηα άηνκα ηνπ κνξίνπ αιιεινεπηδξνύλ κόλν κε ηα γεηηνληθά
ηνπο, όπσο πεξίπνπ ζπκβαίλεη θαη κε ηνπο ζεκεξηλνύο παξάιιεινπο
63 | P a g e
ππνινγηζηέο. Σέηνηνπ είδνπο ππνινγηζηέο ζα κπνξνύζαλ λα

θαηαζθεπαζηνύλ κε θαηάιιεια κόξηα πδξνγνλάλζξαθα θαη κε ρξήζε NMR
ηερληθώλ. Όπσο κειεηήζακε θαη πξνεγνπκέλσο, ζηελ πινπνίεζε απηή ηα
spin ζηνπο ππξήλεο ησλ αηόκσλ ζα ρξεζηκνπνηεζνύλ σο qubits.
Έλα αθόκε εκπόδην ζηελ θαηαζθεπή ηνπ πξναλαθεξζέληνο ζπζηήκαηνο
είλαη ε ζπλνρή. Η πεξηζηξνθή ησλ ππξήλσλ κέζα ζην πγξό ζα πξνθαιέζεη
απνζπλνρή κεηά από έλα δηάζηεκα θάπνησλ δεπηεξνιέπησλ ε ιεπηώλ, όπσο
γηα παξάδεηγκα κηα νκάδα ζπγρξνληζκέλσλ θνιπκβεηώλ νη νπνίν αλ δελ
είραλ ζπλζήκαηα ή θάπνηεο άιιεο ηερληθέο κεηά από θάπνηα ώξα εθηέιεζεο
ελόο πξνγξάκκαηνο ζα έπαπαλ λα είλαη ζπγρξνληζκέλνη. Οη κεγάινη ρξόλνη
ζπλνρήο πνπ έρνπλ ηα πγξά ζε ζπλάξηεζε κε ην ρξόλν εθηέιεζεο ελόο
θύθινπ νδήγεζαλ ζην ζπκπέξαζκα όηη κπνξνύλ λα εθηειεζηνύλ πεξίπνπ
1000 ιεηηνπξγίεο κέρξη λα αξρίζεη λα ράλεηαη ε ζπλνρή. Δπηπρώο, ν αξηζκόο
απηόο κπνξεί λα απμεζεί κε ηελ πξνζζήθε θάπνησλ qubits πνπ ζα
πξννξίδνληαη γηα θβαληηθή δηόξζσζε ιαζώλ.
Παξόιν πνπ νη θιαζηθνί ππνινγηζηέο ρξεζηκνπνηνύλ έμηξα bits γηα λα
εληνπίζνπλ θαη λα δηνξζώζνπλ ζθάικαηα, πνιινί επηζηήκνλεο εμεπιάγελ
κε ηελ αλαθάιπςε ηνπ Shor θαη άιισλ όηη ην ίδην κπνξεί λα γίλεη θαη
θβαληνκεραληθά. Πεξίκελαλ πσο ε ιεηηνπξγία δηόξζσζεο ιαζώλ ζα
ρξεηαδόηαλ ηε κέηξεζε ηνπ ζπζηήκαηνο θαη ζπλεπώο ηελ πξόθιεζε
απνζπλνρήο, αιιά απνδείρηεθε όηη ην ίδην κπνξεί λα γίλεη ρσξίο θαλ ν
ρεηξηζηήο λα δηαβάζεη ηελ εζθαικέλε θαηάζηαζε.
Παξόια απηά, ε θαηαζθεπή αξθεηά κεγάισλ ππνινγηζηώλ, ηέηνηνη ώζηε
λα είλαη πνιύ πην γξήγνξνη από ηνπο θιαζηθνύο, ζεσξείηαη πνιύ δύζθνιν
πξόβιεκα. Χζηόζν, όπσο θαίλεηαη αμίδεη ε πξόθιεζε θαζώο κηα πηζαλή
θαηαζθεπή ζα παξέρεη εμαηξεηηθά εθόδηα ζηα εξγαζηήξηα γηα πεξαηηέξσ
κειέηε ηεο θβαληηθήο κεραληθήο. Δίλαη ίζσο εηξσληθό ην όηη κηα
επηηπρεκέλε θβαληηθή ζπζθεπή ζα κπνξνύζε θαη λα βνεζήζεη επηζηήκνλεο
θαη κεραληθνύο λα θαηαζθεπάζνπλ κηθξνηζίπ κε πνιύ κηθξά ηξαλδίζηνξ ηα
νπνία όηαλ θηάζνπλ ζην θαηώηαην όξην κεγέζνπο ζα κπνξνύλ λα έρνπλ
θβαληνκεραληθή ζπκπεξηθνξά.
Ίζσο ηε κεγαιύηεξε ηθαλνπνίεζε παξέρεη ην γεγνλόο όηη ε θαηαζθεπή
ηέηνηνπ είδνπο θβαληηθώλ ζπζηεκάησλ δελ απαηηεί ην θαηαζθεύαζκα πνιύ
κηθξώλ θπθισκάησλ, αηνκηθνύ ζρεδόλ κεγέζνπο ή θάπνηα άιιε
λαλνηερλνινγηθή πινπνίεζε, Αληηζέησο, ε ίδηα ε θύζε έρεη θξνληίζεη ώζηε
νη θαηαζθεπέο απηέο λα είλαη ήδε δηαζέζηκεο ζε εκάο. Τπήξραλ αλέθαζελ
γύξσ καο, ηθαλέο γηα θβαληηθνύο ππνινγηζκνύο, απιώο δελ ην μέξακε.
64 | P a g e
2.6 Τινπνίεζε κε Γξακκηθά Οπηηθά (Linear Optics) [10]
Σν θπξηόηεξν πιενλέθηεκα ηεο νπηηθήο πξνζέγγηζεο γηα ηελ πινπνίεζε

θβαληηθώλ ππνινγηζηώλ είλαη όηη επηηξέπεη ηελ εύθνιε ζύλδεζε ησλ
θβαληηθώλ ινγηθώλ ππιώλ θαη ζπζθεπώλ κλήκεο κε ρξήζε νπηηθώλ ηλώλ ή
θπκαηνδεγώλ αληίζηνηρα κε ηα θαιώδηα ζηνπο θιαζζηθνύο ειεθηξνληθνύο
ππνινγηζηέο. Με ηνλ ηξόπν απηό έρνπκε έηνηκε κηα δηαζύλδεζε ησλ επί
κέξνπο ζηνηρείσλ ηνπ ππνινγηζηή, ρσξίο λα ρξεηάδεηαη λα δεκηνπξγήζνπκε
θάηη θαηλνύξγην όπσο ζε άιιεο πινπνηήζεηο. Γηα παξάδεηγκα ε κεηαθνξά
ησλ qubits από κηα ηνπνζεζία ζε κηα άιιε κέζα ζε κηα παγίδα ηόλησλ ή ζε
NMR ζπζηήκαηα είλαη κηα πνιύπινθε δηαδηθαζία.
Από ηελ άιιε, ην θπξηόηεξν κεηνλέθηεκα ηεο νπηηθήο πξνζέγγηζεο είλαη
ε πινπνίεζε ησλ θβαληηθώλ ινγηθώλ ππιώλ πνπ ρξεηάδνληαη γηα λα
εθηειεζηνύλ νη ππνινγηζκνί. Έλα θιαζζηθό παξάδεηγκα θβαληηθήο πύιεο
πνπ είδακε θαη ζηελ πινπνίεζε NMR είλαη ε πύιε ειεγρόκελνπ όρη ε νπνία
είλαη ε „θαζνιηθή‟ πύιε πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζίγνπξα ζε όιεο ηηο θβαληηθέο
πινπνηήζεηο, όπσο αληίζηνηρα είλαη ε NAND ζηνπο θιαζζηθνύο
ππνινγηζηέο. Η CNOT έρεη 2 inputs, ην qubit ειέγρνπ (control) θαη ην qubit-
ζηόρνο (target) θαη δξα σο εμήο: εθαξκόδεη ηελ πξάμε NOT (bit flip) ζην
target qubit, αλ ην control qubit είλαη 1.
Μηα ηέηνηνπ είδνπο πξάμε είλαη εθ θύζεσο κε γξακκηθή επεηδή ζα πξέπεη
ε θαηάζηαζε ηνπ ελόο θβαληηθνύ ζηνηρείνπ λα κπνξεί λα επεξεάζεη ηελ
θαηάζηαζε ηνπ άιινπ. ΢ε κηα νπηηθή πξνζέγγηζε, απηό είλαη ηζνδύλακν κε
κηα κε γξακκηθή αιιειεπίδξαζε κεηαμύ 2 θσηνλίσλ, ε νπνία είλαη ζπλήζσο
κηα πνιύ αζζελήο επίδξαζε. ΢πλεζηζκέλεο κε γξακκηθέο επηδξάζεηο όπσο ν
δηπιαζηαζκόο ηεο ζπρλόηεηαο κηαο αθηίλαο θσηόο, παξαηεξνύληαη ζπλήζσο
κόλν ζε πεηξάκαηα πνπ ρξεζηκνπνηνύλ έληνλνπο παικνύο laser πνιιώλ
δηζεθαηνκκπξίσλ θσηνλίσλ. Παξόιν πνπ έρνπλ αλαθαιπθζεί πνιιέο
επθπείο κέζνδνη γηα παξαγσγή κε γξακκηθώλ αιιειεπηδξάζεσλ ζε επίπεδα
κνλνθσηνληθήο έληαζεο, είλαη είηε πνιύ αδύλακεο είηε έρνπλ κεγάιεο
απώιεηεο θαη δελ κπνξνύλ λα ρξεζηκνπνηεζνύλ γηα πινπνίεζε ησλ CNOT
ππιώλ.
Χζηόζν, πξόζθαηα αλαθαιύθζεθε πσο δελ είλαη απαξαίηεηεο νη κε
γξακκηθέο αιιειεπηδξάζεηο κεηαμύ θσηνλίσλ γηα λα θαηαζθεπαζηνύλ
ζρεδόλ ηέιεηεο νπηηθέο θβαληηθέο πύιεο, όπσο CNOT. Οη ινγηθέο πύιεο
απηνύ ηνπ είδνπο κπνξνύλ λα πινπνηεζνύλ κε ρξήζε κόλν γξακκηθώλ
νπηηθώλ ζηνηρείσλ όπσο θάηνπηξα, δηαρσξηζηέο δεζκώλ (beam splitters),
επηπξόζζεηα θσηόληα θαη ζήκαηα από θσηναληρλεπηέο. ΢‟απηή ηε γξακκηθή
65 | P a g e
νπηηθή θβαληηθή ππνινγηζηηθή (Linear Optics Quantum Computing, LOQC)

πξνζέγγηζε, ε απαξαίηεηε κε γξακκηθόηεηα πξνθύπηεη από ηηο δηαδηθαζίεο
θβαληηθήο κέηξεζεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ αλίρλεπζε θσηνλίσλ-πόξσλ
(resource photons). Υνληξηθά κηιώληαο, έλαο αληρλεπηήο θσηνλίσλ είλαη
είηε on είηε off , απόθξηζε ε νπνία είλαη εληειώο κε γξακκηθή.
Η βαζηθή ηδέα ηεο πύιεο CNOT κε LOQC κέζνδν θαίλεηαη ζην
παξαθάησ ζρήκα. Δθηόο από ην θσηόλην ειέγρνπ θαη ην θσηόλην ζηόρνπ, ηα
επηπξόζζεηα θσηόληα, πνπ νλνκάδνληαη ancilla, ηνπνζεηνύληαη ζε έλα
„καύξν θνπηί‟, ην νπνίν πεξηέρεη κόλν γξακκηθά νπηηθά ζηνηρεία. Σα νπηηθά
έρνπλ ζρεδηαζηεί κε ηέηνην ηξόπν ώζηε λα ππάξρνπλ κόλν 3 ηύπνη
εμαγόκελσλ ζηνηρείσλ από ην θνπηί απηό θάζε έλα από ηα νπνία
ζεκαηνδνηείηαη από έλα ζπγθεθξηκέλν ζπλδπαζκό γεγνλόησλ
„ελεξγνπνίεζεο‟ ζε κηα ζεηξά αληρλεπηώλ θσηνλίσλ. ΢ηνλ έλαλ ηύπν εμόδνπ
μέξνπκε όηη ηα θσηόληα ειέγρνπ θαη ζηόρνπ είλαη ζηελ επηζπκεηή ινγηθή
θαηάζηαζε εμόδνπ. ΢ηνλ δεύηεξν μέξνπκε όηη θαη ηα δύν είλαη ζε ιάζνο
θαηαζηάζεηο νη νπνίεο κπνξνύλ λα δηνξζσζνύλ όκσο κε κηα γλσζηή κέζνδν
real-time δηόξζσζεο πνπ νλνκάδεηαη feed-forward control. ΢ηνλ ηξίην θαη
ηειεπηαίν ηύπν εμόδνπ, ηα θσηόληα είηε έρνπλ ραζεί είηε είλαη ζε κηα ινγηθή
θαηάζηαζε ε νπνία δελ κπνξεί λα δηαβαζηεί.
Σέηνηνπ είδνπο LOQC ινγηθέο πύιεο αλαθέξνληαη ζηε βηβιηνγξαθία σο
πηζαλνθξαηηθνί επεηδή ελίνηε απνηπγράλνπλ, σζηόζν είλαη γλσζηό όηαλ
απηό ζπκβαίλεη. Δπηπιένλ, νη πύιεο κπνξνύλ λα θαηαζθεπαζηνύλ κε ηέηνην
ηξόπν ώζηε ε πηζαλόηεηα απνηπρίαο 𝑃𝑓 λα είλαη εμαηξεηηθά κηθξή. Έρεη
1
απνδεηρηεί όηη ε πηζαλόηεηα 𝑃𝑓 κπνξεί λα είλαη αλάινγε ηνπ όπνπ Ν είλαη
𝛮
ν αξηζκόο ησλ ancilla θσηνλίσλ πνπ „θαηαλαιώλεη‟ ε πύιε. ΢ε άιιεο
κειέηεο απνδείρζεθε όηη κηα δηαθνξεηηθή πξνζέγγηζε όπνπ ε 𝑃𝑓 είλαη
1
αλάινγε ηνπ 2 ην νπνίν κεηώλεη θαηά πνιύ ηνπο πόξνπο πνπ πξέπεη λα
𝑁
ρξεζηκνπνηήζνπκε (θσηόληα ancilla) γηα κηα δεδνκέλε 𝑃𝑓 πνπ έρνπκε νξίζεη
όηη ζέινπκε λα ηθαλνπνηείηαη.
66 | P a g e
Η βαζηθή ηδέα πινπνίεζεο κηαο ινγηθήο πύιεο ησλ 2 input πνπ

θαηαζθεπάζηεθε κε ρξήζε γξακκηθώλ νπηηθώλ ζηνηρείσλ, επηπιένλ θσηνλίσλ
(ancilla) θαη αληρλεπηώλ ελόο θσηνλίνπ. Τα ancilla θσηόληα ζπλδπάδνληαη κε
ηα ινγηθά qubits κε ρξήζε γξακκηθώλ ζηνηρείσλ όπσο δηαρσξηζηέο δεζκώλ
θαη κεηαηνπηζηέο θάζεο. Η θαηάζηαζε ησλ ancilla κεηξάηε όηαλ θεύγνπλ από
ηε ζπζθεπή. Ξέξνπκε όηη νη θαηαζηάζεηο ησλ θσηνλίσλ είλαη νη ζσζηέο κε
βάζε ηε κέηξεζε ηεο θαηάζηαζεο ηνπ ancilla. Όηαλ δελ είλαη νη ζσζηέο,
ππάξρνπλ κέζνδνη δηόξζσζεο ησλ ιαζώλ.
Όηαλ πινπνηνύκε πύιεο κε ηελ ζρεδηαζηηθή ινγηθή LOQC πνπ είδακε

παξαπάλσ, ζηόρνο καο είλαη απηέο λα είλαη όζν ην δπλαηόλ πην απιέο ζηελ
θαηαζθεπή θαη ζηαζεξέο γίλεηαη. ΢πλεπώο αλαπαξηζηνύκε ηηο θαηαζηάζεηο
ησλ qubits ηνπ ζπζηήκαηνο καο κε βάζε ηελ πνιηθόηεηα ησλ θσηνλίσλ
όπσο θαίλεηαη ζην αξηζηεξό θνκκάηη ηεο παξαθάησ θσηνγξαθίαο. Μηα
ηέηνηνπ είδνπο αλαπαξάζηαζε είλαη πνιύ πην αλζεθηηθή ζε πεηξακαηηθά
ζθάικαηα θαη κπνξνύκε λα ηελ ρεηξηζηνύκε πην εύθνια από κηα
αλαπαξάζηαζε όπσο ηα „path encoded‟ qubits πνπ θαίλεηαη ζην δεμί
θνκκάηη ηεο παξαθάησ θσηνγξαθίαο.
67 | P a g e
Οη 2 κέζνδνη πινπνίεζεο qubits ρξεζηκνπνηώληαο ηηο θβαληηθέο

θαηαζηάζεηο απιώλ θσηνλίσλ. Σηελ αξηζηεξή αλαπαξάζηαζε ην νξηδόληηα
πνισκέλν θσηόλην αλαπαξηζηά ηε ινγηθή ηηκή ‘0’ ελώ ην θάζεηα πνισκέλν
ηε ινγηθή ηηκή ‘1’. Σηε δεμηά αλαπαξάζηαζε βιέπνπκε ηε κέζνδν ‘path
encoding’ όπνπ ε παξνπζία ελόο θσηνλίνπ ζε κία από ηηο 2 νπηηθέο ίλεο
αλαπαξηζηά ηηο ινγηθέο ηηκέο ‘0’ θαη ‘1’.
Η πινπνίεζε κε βάζε ηελ πνιηθόηεηα (αξηζηεξή αλαπαξάζηαζε) καο

επηηξέπεη λα θαηαζθεπάδνπκε CNOT πύιεο ρξεζηκνπνηώληαο κόλν 2
δηαρσξηζηέο δέζκεο κε δπλαηόηεηα πόισζεο, 2 επαίζζεηνπο αληρλεπηέο
πόισζεο θαη 2 θσηόληα ancilla όπσο θαίλνληαη ζην παξαθάησ δηάγξακκα.
΢ηε ζπζθεπή απηή ηα 2 θσηόληα ancilla βξίζθνληαη ζηελ θβαληνκεραληθή
1
θαηάζηαζε δηεκπινθήο 𝜓 = ( 0,0 + 1,1 ). ΢ε κηα ηέηνηα θβαληηθή
2
θαηάζηαζε, ε ινγηθή ηηκή ηνπ θάζε θσηνλίνπ ancilla είλαη εληειώο
απξνζδηόξηζηε, σζηόζν κε κεηξήζεηο κπνξεί λα απνδεηρζεί όηη νη 2 ινγηθέο
ηηκέο είλαη ίζεο. Σέηνηνπ είδνπο θβαληηθέο ζπζρεηίζεηο είλαη πην ηζρπξέο από
απηέο πνπ επηηξέπεη ε θιαζηθή θπζηθή θαη ε πηζαλόηεηα ύπαξμεο ηνπο ήηαλ
απηή πνπ νδήγεζε ηνλ Einstein λα ακθηζβεηήζεη ηελ πιεξόηεηα ηεο
ζεσξίαο, ζηα πξώηα ρξόληα ύπαξμεο ηεο. Παξ‟ όια απηά ράξε ζηα
πιενλεθηήκαηα ηεο κνληέξλαο ηερλνινγίαο, ηέηνηνπ είδνπο θαηαζηάζεηο
δηεκπινθήο είλαη πιένλ δπλαηό λα παξαρζνύλ θαη λα κεηξεζνύλ
πεηξακαηηθά. Η ζπζθεπή πνπ θαίλεηαη ζην παξαθάησ δηάγξακκα
εθκεηαιιεύεηαη ηε δηεκπινθή ησλ 2 θσηνλίσλ ώζηε λα πινπνηήζεη ηε
CNOT ινγηθή πξάμε ζηα input πνπ είλαη ηo control θαη ην target qubit. Δίλαη
απνδεδεηγκέλν όηη ζσζηό output παξάγεηαη όπνηε θάζε έλαο από ηνπο
αληρλεπηέο ηνπ ζπζηήκαηνο θαηαρσξήζεη κνλάρα έλα θσηόλην, θάηη πνπ
ζπκβαίλεη κε πηζαλόηεηα 1 4.
68 | P a g e
Υινπνίεζε ηεο θβαληηθήο πύιεο ειεγρόκελνπ όρη. Εθηόο από ηα input

qubits, control θαη target, ε ζπζθεπή εκπεξηέρεη 2 δηαρσξηζηέο δέζκεο, έλα
δεπγάξη θσηνλίσλ δηεκπινθήο θαη 2 αληρλεπηέο θσηνλίσλ. Σσζηό απνηέιεζκα
παξάγεηαη κόλν όηαλ θάζε έλαο από ηνπο αληρλεπηέο θαηαρσξίζεη έλα κόλν
θσηόλην, θάηη πνπ ζπκβαίλεη κε πηζαλόηεηα 1 4.
Πξόζθαηα πξαγκαηνπνηήζεθε κηα πεηξακαηηθή πινπνίεζε ηεο πύιεο

CNOT, ε νπνία θαίλεηαη ζηελ παξαθάησ θσηνγξαθία, ζηελ νπνία άιιαμε ε
ζέζε ησλ δηαρσξηζηώλ δέζκεο νύησο ώζηε λα κπνξεί ην δεπγάξη ancilla
θσηνλίσλ πνπ βξίζθνληαλ ζε θαηαζηάζεηο δηεκπινθήο λα αληηθαηαζηαζεί
από έλα κόλν ancilla θσηόλην ην νπνίν κπνξεί λα πνιιαπιαζηάδεηαη κέζσ
ηεο ζπζθεπήο. Η αιιαγή απηή απινπνίεζε ηηο απαηηήζεηο ηνπ πεηξάκαηνο
αθνύ κεηώζεθε ν αξηζκόο ησλ ζπλνιηθώλ θσηνλίσλ από 4 ζε 3. Χζηόζν,
ζηελ απινπνηεκέλε απηή πινπνίεζε, ην απνηέιεζκα ηεο ινγηθήο πύιεο
κπνξεί λα επαιεζεπηεί κόλν κε κέηξεζε (άξα θαη θαηαζηξνθή) ησλ target
θαη control qubit θαηά ηελ έμνδν ηνπο από ηε ζπζθεπή. Παξ‟ όια απηά ηα
πεηξακαηηθά απνηειέζκαηα παξνπζίαζαλ ηελ πξώηε νινθιεξσκέλε
πινπνίεζε ηεο θβαληηθήο πύιεο CNOT κε ρξήζε κεκνλσκέλσλ θσηνλίσλ
θαη ήηαλ έλα κεγάιν βήκα πξνο ηελ θαηαζθεπή θβαληηθώλ ππνινγηζηώλ
απνθιεηζηηθά κε ρξήζε γξακκηθώλ νπηηθώλ.
69 | P a g e
΢ε έλα άιιν πείξακα πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε πξόζθαηα, έλα από ηα 3

θσηόληα πξνέξρεηαη από έλαλ εμαζζελεκέλν laser παικό ελώ ηα άιια 2 από
κηα δηαδηθαζία πνπ νλνκάδεηαη Spontaneous Parametric Down-Conversion
(SPDC). Καηά ηε δηαδηθαζία απηή, έλαο ηζρπξόο παικόο laser πεξλάεη κέζα
από έλα κε γξακκηθό κέζν έηζη ώζηε λα δεκηνπξγνύληαη ζπρλά δεπγάξηα
ζρεηηδόκελσλ θσηνλίσλ. Η SPDC δηαδηθαζία είλαη έλα θαηλόκελν εμ‟
νινθιήξνπ θβαληνκεραληθό θαη κπνξεί λα ζεσξεζεί σο ν „αθαληζκόο‟ ελόο
κεκνλσκέλνπ θσηνλίνπ κέζα από έλαλ παικό laser αθνινπζνύκελν από ηε
δεκηνπξγία 2 θσηνλίσλ ρακειήο ελέξγεηαο έηζη ώζηε ην ελεξγεηαθό επίπεδν
λα παξακέλεη ζηαζεξό. ΢ηελ παξαθάησ θσηνγξαθία θαίλεηαη ην
πξναλαθεξζέλ πείξακα.
Φσηνγξαθία από ην πξώην πείξακα θβαληηθήο πύιεο ειεγρόκελνπ όρη κε

κεκνλσκέλα θσηόληα. Τν ζύζηεκα εκπεξηέρεη έλα ζπληνληδόκελν laser
θιεηδσκέλεο ιεηηνπξγίαο (mode-locked Ti-sa laser), κνλνθαλαιηθέο ίλεο,
παξακεηξηθέο πεγέο θσηνλίσλ θαη αληρλεπηέο θσηνλίσλ ρακεινύ ζνξύβνπ.
70 | P a g e
Η ιεηηνπξγία ηεο πύιεο CNOT πνπ πινπνηήζεθε ζηεξίδεηαη ζηηο

επηδξάζεηο ησλ παξεκβνιώλ κεηαμύ πνιιώλ θσηνλίσλ. Απηό απαηηνύζε,
εθηόο ηεο πνιηθόηεηαο ησλ θσηνλίσλ, λα είλαη ηα θσηόληα κεηαμύ ηνπο
εληειώο δπζδηάθξηηα. Η δηαδηθαζία απηή γηα λα πινπνηεζεί, είλαη
απαξαίηεηνο έλαο ζπλδπαζκό από αθξηβέο θαζκαηηθό θηιηξάξηζκα (spectral
filtering), ηε ρξήζε κνλόηξνπσλ νπηηθώλ ηλώλ γηα ην ρσξηθό ηαίξηαζκα
(spatial mode-matching) θαη ρξνληθή αθξίβεηα ηεο ηάμεο ησλ 10−13
δεπηεξνιέπησλ. Όηαλ νη απαηηήζεηο απηέο ηθαλνπνηνύληαη, ε πύιε κπνξεί λα
ηζεθαξηζηεί ρξεζηκνπνηώληαο πνισηηθά νπηηθά ώζηε λα κπνξνύλ λα
ρεηξηζηνύλ ζσζηά νη ηηκέο ησλ qubit ειέγρνπ θαη ζηόρνπ θαη κε ρξήζε
πνισηηθώλ αληρλεπηώλ γηα ηνλ έιεγρν θαη ηηο κεηξήζεηο ηεο ηηκήο εμόδνπ.
Έλα παξάδεηγκα ηέηνηνπ είδνπο κεηξήζεσλ θαίλεηαη ζην δηάγξακκα
παξαθάησ. ΢ε ζύγθξηζε κε ηε ζεσξία, ηα πεηξακαηηθά απνηειέζκαηα
δείρλνπλ μεθάζαξα ηνλ επηζπκεηό πίλαθα αιεζείαο κηαο CNOT πύιεο κε
ιακβάλνληαο ππόςηλ όκσο ηερληθά ζθάικαηα ηεο ηάμεο ηνπ 10%. Σα
πεηξάκαηα είραλ σο ζηόρν ηε κείσζε απηώλ ησλ ζθαικάησλ θαζώο θαη ηελ
αμηνπνίεζε ελόο δεπγαξηνύ θσηνλίσλ ancilla πνπ είδακε ζε πξνεγνύκελε
πινπνίεζε.
Δθηόο από ηελ πύιε CNOT, έρνπλ πινπνηεζεί θαη άιιεο ζεκαληηθέο
πύιεο κε ηε κέζνδν ησλ γξακκηθώλ νπηηθώλ όπσο κηα πύιε απνθιεηζηηθνύ
OR (XOR) θαη κηα θβαληηθή ζπζθεπή θσδηθνπνίεζεο ηθαλή λα θσδηθνπνηεί
(αληηγξάθεη, νπζηαζηηθά) ηελ ηηκή ελόο qubit ζε κηα ινγηθή θαηάζηαζε πνπ
αλαπαξίζηαηαη από 2 θσηόληα. Απηή ε ιεηηνπξγία θσδηθνπνίεζεο κπνξεί λα
ρξεζηκνπνηεζεί γηα λα παξέρεη πιενλαζκό (redundancy) πνπ κεηώλεη ηελ
απώιεηα θσηνλίσλ ή άιια πξνβιήκαηα πνπ κπνξνύλ λα πξνθύςνπλ ζε
ξεαιηζηηθά πεξηβάιινληα. Δθηόο από ηε ρξήζε ζηνπο θβαληηθνύο
ππνινγηζκνύο, κηα ηέηνηα ζπζθεπή θσδηθνπνίεζεο κε LOQC πινπνίεζε
κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηελ θαηαζθεπή απηνύ πνπ νλνκάδνπκε
„quantum relay‟ θαη ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ επέθηαζε θβαληηθώλ
θξππηνγξαθηθώλ ζπζηεκάησλ.
71 | P a g e
ΘΔΩΡΙΑ ΠΔΙΡΑΜΑ
Πεηξακαηηθά απνηειέζκαηα πνπ δείρλνπλ ηνλ πίλαθα αιεζείαο γηα ηελ

πξώηε θαηαζθεπή θβαληηθήο πύιεο ειεγρόκελνπ όρη κε κεκνλσκέλα θσηόληα.
Η πξάμε NOT εθαξκόδεηαη ζην qubit ζηόρνπ αλ θαη κόλν αλ ην qubit ειέγρνπ
έρεη ηε ινγηθή ηηκή 1. Τα πεηξακαηηθά δεδνκέλα όπσο θαίλεηαη έξρνληαη ζε
ζπκθσλία κε ηε ζεσξία αλ εμαηξέζεη θαλείο θάπνηα ηερληθά ζθάικαηα ηεο
ηάμεσο ηνπ 10%.
Όιεο νη πξναλαθεξζείζεο θβαληηθέο πινπνηήζεηο κε ηε κέζνδν ησλ

γξακκηθώλ νπηηθώλ ζηεξίδνληαη ζε αμηνπνίεζε κηθξνύ αξηζκνύ θσηνλίσλ
ancilla θαη ιεηηνπξγνύλ πηζαλνθξαηηθά ζε εύξνο 1/4 κε 1/2. Παξόιν πνπ
απηέο νη πύιεο παίδνπλ ηεξάζηην ξόιν ζηελ πινπνίεζε θβαληηθώλ
ππνινγηζηώλ, ζε πεηξακαηηθό επίπεδν, όηαλ έξζεη ε ώξα λα ηεο θαηαζθεπήο
ππνινγηζηώλ ζε πιήξε θιίκαθα, ζα είλαη ε απαξαίηεηε ε θαηαζθεπή
θαηλνύξγησλ ππιώλ κε κεγαιύηεξε απνδνηηθόηεηα θαη πεξηζζόηεξα
θσηόληα ancilla. ΢πλεπώο, είλαη πνιύ ζεκαληηθή ε αλάπηπμε εξγαιείσλ πνπ
72 | P a g e
είλαη αμηόπηζηεο πεγέο κεκνλσκέλσλ θσηνλίσλ ζε θαιά νξηζκέλα ρξνληθά

δηαζηήκαηα.
Η δεκηνπξγία ηέηνησλ εξγαιείσλ-πεγώλ είλαη εμαηξεηηθά ζεκαληηθή
απαίηεζε θαη δελ κπνξεί λα επηηεπρζεί κε απιό αλαζρεδηαζκό θάπνηνπ
ππάξρνληνο ζπζηήκαηνο πεγήο θσηόο. Γηα παξάδεηγκα, ην πιήζνο ησλ
θσηνλίσλ ζε έλαλ παικό laser αθνινπζνύλ Poisson θαηαλνκή. Αλ
πξνθαιέζνπκε εμαζζέλεζε ζε κηα ζεηξά από ηέηνηνπο παικνύο έηζη ώζηε ν
θαζέλαο λα εκπεξηέρεη θαηά κέζν όξν έλα θσηόλην, ζα θαηαιήμνπκε ζην λα
έρνπλ θάπνηνη 0 θαη θάπνηνη άιινη ,πεξηζζόηεξνη, λα έρνπλ 1. Αλ εηζάγνπκε
ηνπο παικνύο απηνύο ζε κηα ινγηθή πύιε ζα έρνπκε κε επηζπκεηά
ζθάικαηα. Αλ θαη ππάξρνπλ ηερληθέο θβαληηθήο δηόξζσζεο ιαζώλ πνπ είλαη
αληίζηνηρεο κε ηηο θιαζηθέο ηερληθέο ειέγρνπ ηζνηηκίαο, είλαη απαξαίηεην λα
θξαηεζεί ην επίπεδν ζθαικάησλ θάησ από κηα πξνθαζνξηζκέλε ηηκή,
threshold.
Έλαο ηξόπνο γηα λα γίλεη αληηιεπηή κηα πξαγκαηηθή πεγή κεκνλσκέλνπ
θσηνλίνπ είλαη κέζσ κηαο „απζόξκεηεο‟ εθπνκπήο (spontaneous emission)
από έλα απνκνλσκέλν θβαληηθό ζύζηεκα 2 επηπέδσλ. Γηα παξάδεηγκα, έλα
κεκνλσκέλν άηνκν 2 επηπέδσλ όηαλ είλαη ζε δηεγεξκέλε θαηάζηαζε κπνξεί
λα εθπέκςεη έλα κεκνλσκέλν θσηόλην, όπσο έρεη απνδεηρζεί πνιιά ρξόληα
πξηλ. Πξόζθαηα, πνιιέο αθόκα πινπνηήζεηο γηα κνλν-θσηνληθέο εθπνκπέο
έρνπλ κειεηεζεί θαη σο έλα βαζκό πινπνηεζεί όπσο κεκνλσκέλα κόξηα θαη
ηα quantum dots πνπ ζα δνύκε ζηελ επόκελε ελόηεηα.
΢ε αληίζεζε κε ηηο πξνζεγγίζεηο απηέο, ε ζπλεηζθνξά ηεο APL (Applied
Physics Laboratory) είλαη ε αλάπηπμε κηαο κνλν-θσηνληθήο πεγήο πνπ
ζηεξίδεηαη ζηα δεύγε θσηνλίσλ πνπ παξάγνληαη από ηε κέζνδν SPDC. Η
βαζηθή πινπνίεζε ηεο ηδέαο απηήο θαίλεηαη ζην ζρήκα παξαθάησ. Δπεηδή
όπσο εμεγήζακε παξαπάλσ, ε κέζνδνο απηή παξάγεη θσηόληα ζε δεύγε, ε
αλίρλεπζε ελόο εθ ησλ δύν κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα λα ζεκαηνδνηήζεη
ηελ παξνπζία ηνπ άιινπ. Δλ ησ κεηαμύ, έλαο νπηηθόο δηαθόπηεο πςειήο
ηαρύηεηαο ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα απνζεθεύζεη ην έλα θσηόλην κέρξηο όηνπ
λα ρξεηαζηεί. Έρνπκε απνδείμεη πεηξακαηηθά κηα κνλν-θσηνληθή πεγή απηνύ
ηνπ είδνπο, ε απόδνζε ηεο κέρξη ζηηγκήο πεξηνξίδεηαη από ηηο απώιεηεο ζηνλ
νπηηθό δηαθόπηε αιιά γίλνληαη πξνζπάζεηεο γηα θαηαζθεπή ελόο ηέηνηνπ
ζπζηήκαηνο κε κηθξέο απώιεηεο. Σέηνηνπ είδνπο ζπζθεπέο καδί κε ηα
storage loops κπνξνύλ λα ρξεζηκνπνηεζνύλ θαη γηα ηελ θαηαζθεπή
θβαληηθώλ ζπζθεπώλ κλήκεο γηα κνλν-θσηνληθή qubits. Storage loops,
όπσο θαίλεηαη θαη ζην ζρήκα είλαη θαηαζθεπέο πνπ ρξεζηκνπνηνύληαη γηα
λα απνζεθεύζνπλ θσηόληα κέζσ επαλαιεπηηθώλ δηαδξνκώλ. Γηα όζν
ρξεηάδεηαη ην θσηόλην λα είλαη απνζεθεπκέλν, αθνινπζεί απηό ην αηέξκσλ
73 | P a g e
loop κέρξηο όηνπ λα ρξεηαζηεί λα επηζηξέςεη ζην ραξαθηεξηζηηθό route θαη

λα εκθαληζηεί ζην output.
Η κνλνθσηνληθή πεγή ηεο APL. Μηα ζεηξά από παικνύο laser πνπ
δηαθέξνπλ κεηαμύ ηνπο ΔΤ θαη εθπέκπνληαη ηπραία δεύγε από ζρεηηδόκελα
δεύγε θσηνλίσλ. Όηαλ ην δεύγνο κεηαδνζεί, ε αλίρλεπζε ηνπ ελόο ελεξγνπνηεί
έλαλ ειεθηξν-νπηηθό δηαθόπηε ν νπνίνο δξνκνινγεί ην δεύηεξν ζε έλα storage
loop. Τν απνζεθεπκέλν θσηόλην κπνξεί λα επηζηξέςεη ζηε δηαδξνκή όηαλ
ρξεηαζηεί.
Όπσο αλαθέξακε θαη πξνεγνπκέλσο, έλα από ηα θπξηόηεξα

πιενλεθηήκαηα ηεο νπηηθήο πξνζέγγηζεο πνπ εμεηάδνπκε ζ‟ απηή ηελ
ελόηεηα είλαη ε δπλαηόηεηα πνπ έρνπκε λα ζπλδένπκε ινγηθέο πύιεο θαη
ζπζθεπέο κλήκεο ρξεζηκνπνηώληαο νπηηθέο ίλεο, ζε αληηζηνηρία κε ηε ρξήζε
θαισδίσλ ζηα ζπκβαηηθά ειεθηξνληθά θπθιώκαηα. Γηα λα παξνπζηαζηεί
απηή ε δπλαηόηεηα, πξόζθαηα θαηαζθεπάζηεθε θαη δνθηκάζηεθε έλα
ζρεηηθά απιό θβαληηθό θύθισκα ην νπνίν ζπλδπάδεη 2 γξακκηθέο νπηηθέο
θβαληηθέο πύιεο γηα λα πινπνηεζεί κηα ρξήζηκε ιεηηνπξγία. Σν θύθισκα
εκπεξηέρεη 2 probabilistic XOR πύιεο ζηε ζεηξά, όπσο θαίλεηαη ζην ζρήκα
παξαθάησ θαη 2 κνλνθσηνληθά qubits απνηεινύλ ην input ηεο πξώηεο XOR
πύιεο. To output ηεο πύιεο απηήο γίλεηαη ζηε ζπλέρεηα ην input ηεο
δεύηεξεο XOR καδί κε έλα ηξίην qubit θσηνλίνπ.
74 | P a g e
Έλα πνιύ απιό ινγηθό θύθισκα γηα qubits θσηνλίσλ. Τν θύθισκα

ππνινγίδεη ην parity (ζπλάξηεζε πνπ δίλεη 1 ζηελ έμνδν κόλν αλ ην πιήζνο
ησλ inputs είλαη πεξηηηόο αξηζκόο) ησλ 3σλ input ρξεζηκνπνηώληαο 2 XOR
ινγηθέο πύιεο. Έρεη πινπνηεζεί ν πίλαθαο αιεζείαο ηνπ θπθιώκαηνο απηνύ
καδί κε δηάθνξεο επηδξάζεηο ζπζρεηηζκνύ όηαλ ηα qubits ηνπ input είλαη ζε
ππέξζεζε θαηαζηάζεσλ.
Δπεηδή κηα πύιε XOR κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα λα ππνινγίζεη ην

parity ησλ inputs ηεο, κπνξεί λα απνδεηρζεί όηη ην παξαπάλσ θύθισκα
ππνινγίδεη ην parity θαη ησλ 3σλ. Όηαλ έλα ε παξαπάλσ qubit εηζόδνπ είλαη
ζε ππέξζεζε θαηαζηάζεσλ ην θύθισκα παξάγεη έλα θβαληνκεραληθό
output, ε θαηάζηαζε ηνπ νπνίνπ δελ κπνξεί λα αλαπαξαζηαζεί από
νπνηαδήπνηε θιαζηθή κεραλή. Αλ θαη νη XOR πύιεο δελ είλαη
αληηζηξέςηκεο, ην απιό απηό θύθισκα είλαη αξθεηά ρξήζηκν γηα έλα πιήζνο
εθαξκνγώλ θαη επηδεηθλύεη ηε δπλαηόηεηα λα δηαζπλδένπκε αλεμάξηεηεο
ζπζθεπέο ρξεζηκνπνηώληαο νπηηθέο ίλεο γηα λα θηηάμνπκε πην πνιύπινθεο
θαηαζθεπέο.
΢πλνςίδνληαο, ε πινπνίεζε κε linear optics θαίλεηαη όηη είλαη κηα αξθεηά
ππνζρόκελε ηερλνινγία, ε νπνία κπνξεί λα νδεγήζεη ζην κέιινλ ζε
θαηαζθεπή θβαληηθώλ ππνινγηζηώλ ζε πιήξε θιίκαθα. Η ΑPL έρεη
αζρνιεζεί πνιύ κε ηε κέζνδν απηή θαη έρεη θαηαζθεπάζεη αξθεηά θνκκάηηα
ηνπ ππνινγηζηή πνπ είλαη απαξαίηεηα κε θπξηόηεξε ηελ πύιε CNOT πνπ
είδακε ιεπηνκεξώο, έλαλ θβαληηθό θαηαρσξεηή κλήκεο, όπσο θαη
πξσηόηππεο πεγέο κεκνλσκέλσλ θσηνλίσλ.
75 | P a g e
2.7 Τινπνίεζε κε Παγίδεο Ιόλησλ (Ion Traps) [9]
Σα ηόληα είλαη άηνκα ηα όπνηα έρνπλ „ράζεη‟ ή έρνπλ απνθηήζεη έλα ε

παξαπάλσ ειεθηξόληα. ΢ηελ πεξίπησζε πνπ ζα εμεηάζνπκε θαη αθνξά ηελ
πινπνίεζε θβαληηθώλ ππνινγηζηώλ ηα ηόληα είλαη ηόληα αζβεζηίνπ από ηα
νπνία έρνπλ αθαηξεζεί έλα ειεθηξόλην ζπλεπώο είλαη ζεηηθά θνξηηζκέλα.
Γηα λα πάξνπκε ζηα ρέξηα καο κεξηθά ηόληα απηό πνπ θάλνπκε είλαη λα
ζεξκάλνπκε κηα κηθξή πνζόηεηα κεηαιιηθνύ αζβεζηίνπ ζε ζεξκνθξαζία
800 βαζκώλ θειζίνπ θαη ζε ρώξν πνπ πξνζεγγίδεη ην απόιπην θελό, όπνπ
δειαδή ππάξρεη κόλν ην 1/100.000.000 ηεο πξαγκαηηθήο πίεζεο ηνπ αέξα.
΢ηε ζεξκνθξαζία απηή, ην κέηαιιν εμαηκίδεηαη αξθεηά νύησο ώζηε λα
παξάγεη κηα „θνύζθα‟ αηκώλ αζβεζηίνπ. Αθαηξνύκε ζηε ζπλέρεηα
ειεθηξόληα από ηα άηνκα ζηε θνύζθα ζηέιλνληαο ζ‟ απηήλ κηα δέζκε από
θηλνύκελα ειεθηξόληα. Μεξηθά από ηα παξαρζέληα ηόληα θαηά ηύρε ζα
πέζνπλ κέζα ζηελ παγίδα ηόλησλ καο. Απηά πνπ ζα πέζνπλ, ζα ηα
„παγηδέςνπκε‟ νύησο ώζηε λα ηα ρξεζηκνπνηήζνπκε ζηε ζπλέρεηα.
΢ηε θσηνγξαθία παξαθάησ θαίλεηαη ε πξώηε παγίδα ηόλησλ πνπ
θαηαζθεπάζηεθε, ήηαλ κε ειεθηξόδηα, ρξνλνινγείηαη από ην 1999 θαη κηα
παξόκνηα ηεο έγηλε δσξεά ζην κνπζείν επηζηήκεο ηνπ Λνλδίλνπ. Σα 4
θπξηόηεξα ειεθηξόδηα πνπ ρξεζηκνπνηνύληαη γηα ηελ παγίδεπζε ησλ ηόλησλ
είλαη ηα θεληξηθά, κπιε ρξώκαηνο. Έρνπλ πεξίπνπ 1 mm δηάκεηξν θαη 3 cm
κήθνο θαη είλαη ηνπνζεηεκέλα ζηηο θνξπθέο ελόο ηεηξαγώλνπ κε 2 πνιύ
κηθξά ειεθηξόδηα ζην ηέινο θάζε θαισδίνπ πνπ ρξεζηκνπνηνύληαη γηα
ιόγνπο πεξηνξηζκνύ ζηνλ άμνλα. Η ππόινηπε θαηαζθεπή είλαη βνεζεηηθά
ειεθηξόδηα, ξάβδνη κε ζπείξσκα από ράιπβα θαη βνεζεηηθά θαιώδηα.
Αλ νξίζνπκε ηνλ άμνλα ηεο παγίδαο (παξάιιεινο πξνο ηα βαζηθά

ειεθηξόδηα πνπ είδακε παξαπάλσ), λα είλαη ν άμνλαο z, ηόηε ην
76 | P a g e
ειεθηξνληθό δπλακηθό πνπ „αληηιακβάλνληαη‟ ηα ηόληα ζηνπ x y άμνλεο,

θαίλεηαη ζην ζρήκα παξαθάησ. Οη ζηξνγγπιέο επηθάλεηεο είλαη ηα
ειεθηξόδηα.
΢ην θέληξν ηεο παξαπάλσ θσηνγξαθίαο θαίλεηαη κηα πεξηνρή ζε ζρήκα

U σο πξνο ηε κηα θαηεύζπλζε (αο πνύκε ηελ x) θαη έλα αλάπνδν U σο πξνο
ηελ άιιε (ηελ y). Πξαθηηθά απηό ζεκαίλεη όηη ηα ηόληα σζνύληαη πξνο ην
θέληξν ηεο παγίδαο σο πξνο ηελ ρ θαηεύζπλζε θαη απσζνύληαη σο πξνο y. Η
παγίδα δνπιεύεη ράξε ζηελ ηαρεία ηαιάλησζε ηνπ δπλακηθνύ έηζη ώζηε ν
ρσξηθόο πεξηνξηζκόο λα είλαη σο πξνο ηνπο x θαη y άμνλεο ελαιιάμ. Καηά ηε
δηάξθεηα ελόο θύθινπ ηεο πνιύ γξήγνξεο απηήο ηαιάλησζεο (6MHz), ηα
ηόληα ζε θάπνηεο δεδνκέλεο ζηηγκέο έρνπλ κεδεληθή δπλακηθή ελέξγεηα.
Οπόηε νύηε πεξηνξίδνληαη, νύηε απσζνύληαη. Χζηόζν εθαξκόδεηαη ζε απηά
κηα ηαιαληεπόκελε δύλακε, ε νπνία ηα αλαγθάδεη λα „ηξέκνπλ‟ ζε πνιύ
κηθξό βαζκό πέξα δώζε. Απηέο νη κηθξνθηλήζεηο έρνπλ κηα ζρεηηθή θηλεηηθή
ελέξγεηα, ε νπνία κεγαιώλεη όζν κεγαιώλεη θαη ε δύλακε πνπ αζθείηαη ζηα
ηόληα. Η ηαιαληεπόκελε απηή δύλακε είλαη 0 ζην θέληξν ηεο παγίδαο θαη
κεγαιώλεη όζν ηα ηόληα θηλνύληαη πξνο νπνηαδήπνηε θαηεύζπλζε. ΢πλεπώο,
ην θαζαξό απνηέιεζκα είλαη ν πεξηνξηζκόο θίλεζεο πξνο όιεο ηηο
θαηεπζύλζεηο, αθνύ ην ηόλ επηδηώθεη λα βξίζθεηαη ζηε ζέζε όπνπ ππόθεηηαη
ζηε ιηγόηεξε κηθξνθίλεζε. Δλ θαηαθιείδη, ην ηαιαληεπόκελν πεδίν παξέρεη
ηε ιηγόηεξε δπλαηή ελέξγεηα γηα ην ηόλ, ζην θέληξν ηεο παγίδαο καο.
Υξεζηκνπνηνύκε απηή ηελ ηαιάλησζε δπλακηθνύ γηα λα απνηξέςνπκε ηελ
ξαγδαία δηαθπγή ησλ ηόλησλ από ηηο παγίδεο. Σέινο, πεξηνξίδνληαη ζηνλ z
77 | P a g e
άμνλα ιόγσ ηεο ζεηηθήο ηάζεο πνπ εθαξκόδεηαη ζηα ειεθηξόδηα ζε

νπνηαδήπνηε κεξηά ηεο παγίδαο. Με απηό ηνλ πεξηνξηζκό νινθιεξώλεηαη
θαη ε πεξηγξαθή γηα ην πσο πεξηνξίδνληαη ηα ηόληα ζηελ πεξηνρή όπνπ
ζέινπκε λα ηα επεμεξγαζηνύκε. Χζηόζν, απηή είλαη κόλν ε αξρή θαη
,ζπλνιηθά, έλα πνιύ κηθξό θνκκάηη ηεο γεληθόηεξεο πινπνίεζεο θβαληηθώλ
ππνινγηζηώλ κε παγίδεο ηόλησλ.
Απηό πνπ επηδηώθνπκε, θαηά ηελ θαηαζθεπή θβαληηθώλ ππνινγηζηώλ κε
παγίδεο ηόλησλ, είλαη απηά λα βξίζθνληαη ζε αθηλεζία. Γηα ηελ αθξίβεηα,
ζέινπκε ε θηλεηηθή ελέξγεηα ησλ ηόλησλ πνπ έρνπλ όηαλ θάλνπλ ηε
κηθξνθίλεζε ηνπο, λα είλαη πνιύ κηθξόηεξε από ηελ ειεγρόκελε θηλεηηθή
ελέξγεηα πνπ εθαξκόδνπκε εκείο ζηα ηόληα θαη ρξεζηκνπνηείηαη θαηά ηε
ιεηηνπξγία ηνπ επεμεξγαζηή. Πόζν κεγάιε είλαη όκσο απηή ε θηλεηηθή
ελέξγεηα πνπ εθαξκόδνπκε; Διέγρνπκε ηελ θίλεζε ησλ ηόλησλ
ρξεζηκνπνηώληαο αθηίλεο laser. Σα ηόληα γεληθά, ράλνπλ ε απνθηνύλ
θηλεηηθή ελέξγεηα κε ηελ απόθηεζε ή ηελ εθπνκπή κεκνλσκέλσλ θσηνλίσλ.
Σελ ελέξγεηα πνπ απνθηά έλα αθίλεην ηόλ ηελ νλνκάδνπκε recoil energy θαη
ζηελ πεξίπησζε καο είλαη 0.00000000000000000000000000002 Joules.
Πξνθαλώο έλα ηόζν κηθξό λνύκεξν είλαη πνιύ δύζθνιν λα ην πξνζεγγίζεηο.
Δίλαη θαιύηεξν λα ην εθθξάζνπκε σο ζπρλόηεηα δηαηξώληαο κε ηελ
ζηαζεξά h ηνπ Planck. ΢πλεπώο βξίζθνπκε όηη ε recoil energy είλαη hR όπνπ
R=32.000 Hertz. Γηα λα απνθηήζνπκε ζεξκηθή ελέξγεηα αξθεηά κηθξή ώζηε
λα ζπγθξηζεί κε ηελ ηηκή απηή, πξέπεη λα ςύμνπκε ηα ηόληα ζε ζεξκνθξαζία
θνληά ζην micro-Kelvin δειαδή έλα ρηιηνζηό ηνπ βαζκνύ Κειζίνπ πάλσ
από ην 0.
Ίζσο πξνμελεί έθπιεμε ην γεγνλόο όηη κηα αθηίλα laser κπνξεί λα ςύμεη
έλα αληηθείκελν, σζηόζν αλ ην ζθεθηεί θαλείο, ε αξρή δελ είλαη ηόζν
δύζθνιν λα γίλεη θαηαλνεηή. Αο ππνζέζνπκε όηη ππάξρεη έλαο δξνκέαο ν
νπνίνο θαζώο ηξέρεη, δέρεηαη κηα κπάια ζην ζηήζνο κε δύλακε, κε θνξά
αληίζεηε ζηελ θίλεζε ηνπ. Πξνθαλώο θάηη ηέηνην ζα επηβξαδύλεη ηελ
θίλεζε ηνπ, κπνξεί θαη λα ηε ζηακαηήζεη εμνινθιήξνπ, παξόιν πνπ θαη ε
κπάια έρεη αξθεηή ελέξγεηα. Η ζεκαληηθή πνζόηεηα ζηε δηαδηθαζία απηή
δελ είλαη ε ελέξγεηα, αιιά ηελ νξκή, δειαδή ε θαηεύζπλζε πνπ έρεη ε
κπάια ιίγν πξηλ ρηππήζεη ην ζηήζνο ηνπ δξνκέα. Απηή είλαη αθξηβώο
αληίζεηε ζηελ θίλεζε ηνπ δξνκέα, ζπλεπώο ε ζύγθξνπζε έρεη σο
απνηέιεζκα ηελ επηβξάδπλζε ηόζν ηνπ ελόο αληηθεηκέλνπ (ε κπάια) όζν
θαη ηνπ άιινπ, ηνπ δξνκέα.
78 | P a g e
Η δηαδηθαζία εθαξκόδεηαη παξόκνηα θαη κε ηηο αθηίλεο laser πνπ

ζπγθξνύνληαη κε θάπνην άηνκν. Η αθηίλα θνπβαιάεη θαη ελέξγεηα θαη νξκή.
Αλ ε αθηίλα δηαδίδεηαη αληίζεηα κε ηελ θαηεύζπλζε ηνπ αηόκνπ, ηελ νξκή
ηεο ζα είλαη θη απηό αληίζεην κε απηό θαη ζα ην επηβξαδύλεη. Σν
αμηνζεκείσην κε ην θσο ηνπ laser είλαη όηη είλαη έλα ζπλεζηζκέλν θσο.
Απηό ζεκαίλεη όηη παξόιν πνπ θνπβαιάεη πνιιή ελέξγεηα, είλαη ππό κηα
έλλνηα πνιύ „ςπρξό‟ επεηδή ε ηπραία ζπληζηώζα ηεο ελέξγεηαο ηνπ είλαη
πνιύ κηθξή θαη ε ζεξκνθξαζία ελόο αληηθεηκέλνπ είλαη νπζηαζηηθά ε
κέηξεζε ηνπ πόζν ηπραία είλαη απηή ε ελέξγεηα. Πξνθεηκέλνπ λα
βεβαησζνύκε όηη ηα ηόληα καο, απνξξνθνύλ θσο ην νπνίν έρεη αληίζεηε
θίλεζε πξνο απηά (ώζηε λα ηα επηβξαδύλεη) θαη όρη παξάιιειε πξνο απηά,
θάηη πνπ ζα είρε σο απνηέιεζκα ηελ επηηάρπλζε απηώλ, ρξεζηκνπνηνύκε 2
βαζηθέο θπζηθέο αξρέο, ην θαηλόκελν ζπληνληζκνύ (resonance) θαη ην
θαηλόκελν Doppler.
Ο ζπληνληζκόο είλαη έλα θαζνιηθό (ubiquitous) θαηλόκελν ζην νπνίν κηα
πνιύ κηθξή ηαιαληεπόκελε δηαηαξαρή κπνξεί λα πξνθαιέζεη κεγάιε
επίδξαζε ζην ζύζηεκα, αλ ε ζπρλόηεηα ηεο ηαιάλησζεο είλαη ε θαηάιιειε.
Υαξαθηεξηζηηθό παξάδεηγκα είλαη νη ρνξδέο ηνπ πηάλνπ νη νπνίεο όιεο
ερνύλ ζε δηαθνξεηηθή ζπρλόηεηα. Όηαλ ν πηαλίζηαο παηήζεη ην πεληάι γηα
λα άξεη όινπο ηνπο απνζβεζηήξεο ζε έλα πηάλν θαη ζηε ζπλέρεηα
ηξαγνπδήζεη κηα λόηα, έρνληαο ην ζηόκα ηνπ θνληά ζηηο ρνξδέο ηνπ πηάλνπ,
κπνξεί λα παξαηεξήζεη ην εμήο. Όηαλ ζηακαηήζεη λα ηξαγνπδάεη, κία από
ηηο ρνξδέο ηνπ πηάλνπ ζα πάιιεηαη πνιύ πην έληνλα από ηηο ππόινηπεο θαη
έηζη ζα κπνξεί ν πηαλίζηαο λα αθνύζεη ηνλ παικό. Η ρνξδή απηή ήηαλ
ζπληνληζκέλε ζηελ ίδηα ζπρλόηεηα κε ηελ νπνία ηξαγνπδνύζε ν πηαλίζηαο.
Έλα θνξηηζκέλν ειεθηξόλην κέζα ζε έλα άηνκν ή έλα ηόλ κπνξεί λα έρεη
παξόκνηεο ηδηόηεηεο ζπληνληζκνύ, κε ηε δηαθνξά όηη ηώξα νη
αιιειεπηδξάζεηο γίλνληαη κε ην θσο θαη όρη κε ηνλ ήρν θαη νη ζπρλόηεηεο
ζπληνληζκνύ είλαη πνιύ ςειόηεξεο. Όηαλ, ινηπόλ, ηα ηόληα αζβεζηίνπ καο
θσηηζηνύλ από κηα δέζκε laser, ηόηε ην απνξξνθνύλ θαη εθπέκπνπλ εθ λένπ
ην θσο κόλν όηαλ νη αθηίλεο laser έρνπλ αθξηβώο ηε ζσζηή ζπρλόηεηα. Η
αθξίβεηα ηνπ θαηλνκέλνπ ηνπ ζπληνληζκνύ είλαη αμηνζεκείσηε, αξθεί λα
ζθεθηεί θαλείο όηη κηα αιιαγή ζηελ ζπρλόηεηα ηνπ 0.00000000001% κόλν
ηνπ ηόληνο, ζα απέηξεπε ηελ απνξξόθεζε ηνπ θσηόο. ΢ηελ πεξίπησζε καο
ην ρξώκα ηνπ θσηόο είλαη ην βηνιεηί θαη έρεη ζπρλόηεηα 800 ∗ 1012
ηαιαληώζεηο ην δεπηεξόιεπην.
79 | P a g e
Σν δεύηεξν θαηλόκελν πνπ εθκεηαιιεπόκαζηε ζηε δηαδηθαζία ςύμεο ησλ

ηόλησλ είλαη ην θαηλόκελν Doppler. Έλα θιαζηθό παξάδεηγκα εθαξκνγήο
ηνπ θαηλνκέλνπ είλαη όηαλ πξνρσξάκε πξνο ηελ πεγή ελόο ήρνπ (ή έξρεηαη
απηή πξνο ηα εκάο, όπσο ν ήρνο ηνπ θηλεηήξα όηαλ έλα ακάμη καο
πιεζηάδεη) αληηιακβαλόκαζηε ηνλ ήρν ζε ςειόηεξεο λόηεο, ελώ όηαλ
απνκαθξπλόκαζηε, ζε ρακειόηεξεο. Σν ίδην θαηλόκελν παξαηεξείηαη θαη
ζηηο ζπρλόηεηεο ηνπ θσηόο, κε ηε δηαθνξά όηη όηαλ αλαθεξόκαζηε ζε
ζπρλόηεηεο θσηόο, αλαθεξόκαζηε ζην ρξώκα ηνπ. ΢πλεπώο, όηαλ έλα ηόλ
πξνζεγγίδεη ηπραία κηα παγίδα, ζα αιιεινεπηδξάζεη κε ην θσο πξώηα ζε κηα
ζπρλόηεηα, κεηά ζε κηα δηαθνξεηηθή αλάινγα κε ηε ζπγθεθξηκέλε
θαηεύζπλζε πνπ έρεη. Φξνληίδνπκε ώζηε ε ζπρλόηεηα ηνπ laser λα είλαη ιίγν
ρακειόηεξε από ηε ζπρλόηεηα ζπληνληζκνύ ηνπ ηόληνο. Έηζη, ην ηόλ ζα
αιιεινεπηδξάζεη ζπληνληζηηθά κε ην θσο κόλν όηαλ ε θίλεζε ηνπ, ην
πξνζεγγίδεη θαη όρη όηαλ απνκαθξύλεηαη από απηό, πξάγκα ην νπνίν είλαη
αθξηβώο απηό πνπ ζέινπκε, θαζώο ην ηόλ ζπλερώο ζα επηβξαδύλεηαη θαη δελ
ζα επηηαρύλεηαη πνηέ από ηα θσηόληα.
Η παγίδα ηόλησλ έρεη έλα κνλαδηθό θβαληηθό θαηαρσξεηή ν νπνίνο
απνηειείηαη από Ν qubits, ηα νπνία ζεσξνύκαη όηη είλαη ζε πιήζνο, όζα θαη
ηα παγηδεπκέλα ηόληα. ΢ηα αξρηθά πεηξάκαηα ν αξηζκόο θπκαηλόηαλ από 3
έσο 10 ελώ αξγόηεξα ππνινγίδεηαη όηη κπνξεί λα είλαη εθαηνληάδεο. Γηα λα
επεμεξγαζηνύκε πιεξνθνξία ζηα ηόληα, ρξεηαδόκαζηε 2 ιεηηνπξγίεο, ηε
κεηαηξνπή ηεο θαηάζηαζεο νπνηνπδήπνηε qubit θαη ηελ εθαξκνγή ηεο
ινγηθήο πξάμεο XOR κεηαμύ νπνηνλδήπνηε 2 qubits. Από ηε ζηηγκή πνπ
θάζε qubit είλαη απνζεθεπκέλν ζε έλα ηόλ, γηα λα αιιάμνπκε ην θάζε qubit,
πξέπεη λα θσηίζνπκε ην αληίζηνηρν ηόλ κε έλαλ παικό θσηόο. Κάηη ηέηνην
είλαη εθηθηό θαζώο ηα ηόληα απέρνπλ κεηαμύ ηνπο 20 mikrons (εθαηνληάδεο
millimeters) θαη κπνξνύκε λα εζηηάζνπκε ηε δέζκε ηνπ θσηόο καο ζε
πιάηνο κόλν ιίγσλ microns.
Μπνξνύκε λα ζεσξήζνπκε ηα ηόληα σο κηθξνζθνπηθνύο καγλήηεο νη
νπνίνη όηαλ έρνπλ ην βόξεην καγλεηηθό ηνπο πόιν ζηξακκέλν πξνο ηα πάλσ,
έρνπλ απνζεθεπκέλε ηελ ηηκή 0, ελώ ζε αληίζεηε πεξίπησζε, ηελ ηηκή 1.
Μέρξη ζήκεξα, ε ιεηηνπξγία ηνπο είλαη παξόκνηα κε ηε ιεηηνπξγία
καγλεηηθώλ ζπζθεπώλ απνζήθεπζεο ζηνπο θιαζζηθνύο ππνινγηζηέο απιά
είλαη πνιύ κηθξόηεξνη ζε κέγεζνο. Χζηόζν, ε βαζηθή δηαθνξά κε ηνπο
καγλήηεο ησλ ζπκβαηηθώλ ππνινγηζηώλ είλαη όηη κπνξνύλ λα δείρλνπλ θαη
ζε άιιεο θαηεπζύλζεηο εθηόο από πάλσ θαη θάησ θαη είλαη ηόζν „αδύλακνη‟
πνπ θαλέλα άιιν ζύζηεκα δελ επεξεάδεηαη από ην καγλεηηθό ηνπο πεδίν.
Μηα ηέηνηα πξνζέγγηζε, ζαθώο, είλαη ηειείσο δηαθνξεηηθή από ηελ
θιαζηθή. ΢ε έλα θβαληηθό ζύζηεκα, θάζε spin είλαη είηε παξάιιειν ζηνλ
80 | P a g e
άμνλα είηε αληηπαξάιιειν θαη αληί λα ζνπ ιέεη ην πνζνζηό πνπ „θνηηάεη‟
πξνο ηνλ επηιεγκέλν άμνλα, δειαδή ε θιίζε πνπ έρεη πξνο απηόλ, δείρλεη ην
πνζνζηό ησλ ηόλησλ πνπ βξίζθνληαη ζηελ ίδηα καγλεηηθή θαηάζηαζε θαη
είλαη είηε παξάιιεια είηε αληηπαξάιιεια ζηνλ άμνλα. Απηή ε θβαληηθή
ζπκπεξηθνξά είλαη πνπ καο επηηξέπεη λα ρεηξηδόκαζηε ηα άηνκα σο qubits
θαη λα ηα απνζεθεύνπκε ζηνπο θαηαρσξεηέο σο ππεξζέζεηο ηνπ 0 θαη ηνπ 1.
Σν θσο πνπ ρξεζηκνπνηνύκε γηα ηελ ςύμε δεκηνπξγεί θύκαηα θσηόο θαη
απηά κε ηε ζεηξά ηνπο θνπβαινύλ ειεθηξνκαγλεηηθό πεδίν ην νπνίν
αιιεινεπηδξά κε ηα qubits πνπ πξνεγνπκέλσο πεξηγξάςακε ζαλ καγλήηεο.
Όπσο αλαθέξζεθε θαη πξνεγνπκέλσο, ε δεύηεξε απαξαίηεηε ιεηηνπξγία
γηα ηελ απνηειεζκαηηθή επεμεξγαζία ζηα ηόληα αθνξά ηελ πξάμε XOR
κεηαμύ 2 νπνηνλδήπνηε qubits ηεο παγίδαο καο. Ο ηξόπνο γηα λα πινπνηεζεί
ε πξάμε απηή ζηα qubits, έρεη αλαθεξζεί ήδε αξθεηέο θνξέο ζηελ παξνύζα
εξγαζία θαη είλαη ν εμήο: αλ ην πξώην qubit είλαη ζηελ θαηάζηαζε 1 ηόηε
πξέπεη αληηζηξαθεί ε θαηάζηαζε ηνπ άιινπ qubit θαη λα κείλεη αλαιινίσην
ην πξώηό. Σν πξόβιεκα είλαη ην πσο ζα αληηζηξαθεί έλα ηόλ Β, γηα
παξάδεηγκα, αλ θαη κόλν αλ ην ηόλ Α είλαη ζηξακκέλν πξνο ηα θάησ
δεδνκέλνπ όηη ηα qubits κπνξεί λα κελ είλαη δίπια ην έλα ζην άιιν θαη νη
καγλεηηθέο ηνπο δπλάκεηο είλαη πνιύ αδύλακεο, όπσο είπακε πξνεγνπκέλσο,
ώζηε λα επεξεάζνπλ ην έλα ην άιιν. Η επθπήο κέζνδνο γηα λα πινπνηεζεί
θάηη ηέηνην είλαη λα εθκεηαιιεπηνύκε ηελ θίλεζε ησλ ηόλησλ θαη ην γεγνλόο
όηη ην έλα απσζεί ην άιιν κέζσ ησλ ειεθηξηθώλ ηνπο θνξηίσλ.
Αξρηθά, θσηίδνπκε ην ηόλ Α κε κηα αθηίλα laser κε ηέηνην ηξόπν ώζηε λα
λα απνξξνθήζεη έλα θσηόλην θαη ζηε ζπλέρεηα λα ην εθπέκςεη αλ θαη κόλν
αλ είλαη ζηξακκέλνο ηα θάησ ν βόξεηνο πόινο ηνπ. Σέηνηνπ είδνπο
επηιεθηηθνύο παικνύο είδακε θαη πξνεγνπκέλσο ζηε δηαδηθαζία ςύμεο θαη
ρξεζηκνπνηνύλ ην θαηλόκελν ηνπ ζπληνληζκνύ όπνπ ην ηόλ έρεη δηαθνξεηηθή
ζπρλόηεηα ζπληνληζκνύ αλ είλαη ζηξακκέλν πξνο ηα θάησ απ‟όηη αλ ήηαλ
πξνο ηα πάλσ. Χζηόζν, ε ελέξγεηα πνπ δίλνπκε είλαη επηιεθηηθά ιίγν
κεγαιύηεξε(πςειόηεξε ζπρλόηεηα). Όπσο είδακε πξνεγνπκέλσο, ην θάζε
ηόλ δνλείηαη κέζα ζηελ παγίδα θαηά κήθνο ηεο ρνξδήο ζηελ νπνία
βξίζθεηαη. Μηα ηέηνηα δόλεζε δηα κήθνπο ηεο ρνξδήο κεηαδίδεηαη κέζσ ηεο
δπλαηήο ειεθηξηθήο απώζεζεο ζε όια ηα ηόληα κε απνηέιεζκα λα δνλνύληαη
όια πέξα δώζε. Δπεηδή ε δόλεζε ζε όιε ηε ρνξδή, έρεη θβαληηζηεί πξέπεη λα
είκαζηε ζίγνπξνη όηη ε πνζόηεηα ελέξγεηαο πνπ ζα δώζνπκε είλαη αξθεηή
γηα λα θνξηηζηεί, νπόηε γη‟ απηό δίλνπκε ζην Α, ιίγν πεξηζζόηεξε. Έηζη,
θνξηίδνληαο ην Α, ζέηνπκε όιε ηε ρνξδή ζε θίλεζε, αξθεί βέβαηα ην Α λα
είλαη ζηε ζσζηή καγλεηηθή θαηάζηαζε θαζώο όπσο είπακε αλ δελ είλαη δελ
ζα ιεηηνπξγήζεη ην θαηλόκελν ηνπ ζπληνληζκνύ. ΢ηε ζπλέρεηα ζηέιλνπκε
81 | P a g e
έλαλ παικό θσηόο ζην ηόλ Β κε ιηγόηεξε ελέξγεηα από ηελ απαηηνύκελε
(ρακειόηεξε ζπρλόηεηα). Ο ιόγνο πνπ ην θάλνπκε απηό είλαη γηα λα
αλαπνδνγπξίζεη (flip) αλ θαη κόλν αλ, ε ρνξδή δνλείηαη ήδε άξα λα πάξεη
από θεη ηελ απαηηνύκελε επηπιένλ ελέξγεηα πνπ επίηεδεο δελ δώζακε. Αλ
εμαξρήο ην Α δελ έρεη ζπληνληζηεί, ην Β δελ ζα βξεη ηελ απαηηνύκελε
επηπιένλ ελέξγεηα θαη δελ ζα αλαπνδνγπξίζεη. Γηα λα νινθιεξώζνπκε ηε
δηαδηθαζία, ζηέιλνπκε έλαλ ηειεπηαίν παικό ζην ηόλ Α έηζη ώζηε λα
„αθπξώζνπκε‟ δόλεζε ηεο ρνξδήο πνπ πξνθαιέζακε λσξίηεξα θαη λα
επηζηξέςεη ην Α ζηελ πξνγελέζηεξε θαηάζηαζε.
2.8 Τινπνίεζε κε Κβαληηθέο Σειείεο (Quantum Dots) [13]
Η εκηαγώγηκεο θβαληηθέο ηειείεο (semiconductor quantum dots, QD)

απνηεινύλ κηα πνιιά ππνζρόκελε ιύζε γηα ηε κειινληηθή θαηαζθεπή
θβαληηθώλ ππνινγηζηηθώλ ζπζθεπώλ. Μέρξη ζήκεξα, ππάξρνπλ 3
ζεκαληηθέο πξνηάζεηο γηα ην ζρεδηαζκό θβαληηθώλ ππιώλ κε βάζε ηελ
ηερλνινγία QD:
α) Ηιεθηξόληα παγηδεπκέλα ζε κηα κηθξνθνηιόηεηα
β) ΢πηληξνληθή (spintronics)
γ) Biexcitons
Οη θαηαζθεπέο κε θβαληηθέο ηειείεο απνηεινύλ έλα ζεκαληηθό ηκήκα ηεο

ζύγρξνλεο λαλνηερλνινγίαο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζπζθεπέο όπσο δίνδνη
laser, εκηαγώγηκνη νπηηθνί εληζρπηέο, αληρλεπηέο ππέξπζξεο αθηηλνβνιίαο,
θβαληηθνί νπηηθνί πνκπνί κεκνλσκέλσλ θσηνλίσλ θ.α. παίδνπλ ηεξάζηην
ξόιν ζε πνιιέο εθαξκνγέο. Δθηόο απηώλ όκσο νη θβαληηθέο ηειείεο παίδνπλ
κεγάιν ξόιν ζηελ θαηαζθεπή θβαληηθώλ ππνινγηζηώλ, ηδηόηεηα πνπ ζαθώο
καο ελδηαθέξεη θαη πεξηζζόηεξν. Δπεηδή ε ηαρύηεηα κε ηελ νπνία
αλαπηύζζεηαη ε επηζηήκε γύξσ από απηό ην ζέκα είλαη ξαγδαία, ηα ζηνηρεία
πνπ ζα παξνπζηαζηνύλε είλαη κόλν ε εηζαγσγή ζην ζπγθεθξηκέλν θιάδν θαη
πξνθαλώο δελ θαιύπηνληαη όιεο νη ιεπηνκέξεηεο ησλ θαηαζθεπώλ.
Αξρηθά, νη θβαληηθέο ηειείεο είλαη εκηαγώγηκνη λαλνθξύζηαιινη πνπ

απαξηίδνληαη από κηα εηδηθή θαηεγνξία εκηαγώγηκσλ ρεκηθώλ ζηνηρείσλ
πνπ βξίζθνληαη ζηνπο πεξηνδηθνύο πίλαθεο II-VI, III-V ή IV-IV. Σν κέγεζνο
ησλ dots θπκαίλεηαη από κνλνςήθηα κέρξη δεθάδεο λαλόκεηξα (10−9 𝑚) ζε
82 | P a g e
δηάκεηξν ην νπνίν αληηζηνηρεί ζε 10-100 άηνκα. Μηα θβαληηθή ηειεία

κπνξεί λα πεξηέρεη από έλα κέρξη θάπνηεο ρηιηάδεο ειεθηξόληα, αθνύ ην
κέγεζνο απηώλ είλαη πξνζαξκόζηκν. Καηαζθεπάδνληαη κε εκηαγώγηκα πιηθά
έηζη ώζηε ε ειεύζεξε θίλεζε ησλ ειεθηξνλίσλ λα πεξηνξίδεηαη ζ‟ απηό πνπ
νλνκάδνπκε „quasi-zero dimension dot‟. Λόγσ ησλ πεξηνξηζκώλ πνπ
ππάξρνπλ θαη ζηηο 3 δηαζηάζεηο, κηα θβαληηθή ηειεία ζπκπεξηθέξεηαη κε
πνιύ παξόκνην ηξόπν κε ηα άηνκα γη‟ απηό ζπρλά θαη αλαθέξνληαη σο
ηερλεηά ή γηγαληηαία άηνκα.
Όηαλ έλα ειεύζεξν ειεθηξόλην πεξηνξίδεηαη από θάπνην πηζαλό εκπόδην,
ην ζπλερέο θάζκα ηνπ, δηαθξηηνπνηείηαη. ΢πγθεθξηκέλα, ε δηαθνξά κεηαμύ 2
ζπλερόκελσλ ελεξγεηαθώλ επηπέδσλ απμάλεηαη, όζν ην κήθνο ζην νπνίν
κπνξνύλ λα κεηαθηλνύληαη ηα ειεθηξόληα, κεηώλεηαη. Σν ίδην ζπκβαίλεη θαη
ζηε ζηεξεά θαηάζηαζε. Αλ ε θίλεζε ησλ ειεθηξνλίσλ ζηε δώλε
αγσγηκόηεηαο ή ζην θελό ηεο δώλεο ζζέλνπο, πεξηνξίδεηαη ζε κηα πνιύ
κηθξή πεξηνρή, ηόηε ε δώλε αγσγηκόηεηαο ή αληίζηνηρα ε δώλε ζζέλνπο,
ρσξίδεηαη ζε ππνδώλεο ή δηαθξηηά επίπεδα αλάινγα κε ηηο δηαζηάζεηο ηεο
πεξηνξηζηηθήο θαηαζθεπήο. Έηζη έρεη ε θαηάζηαζε όηαλ έλα πιηθό
πεξηνξίδεηαη κέζα ζε έλα άιιν πνπ έρεη κεγαιύηεξν ράζκα (bandgap). Πην
απνηειεζκαηηθνί ζπλδπαζκνί ειεθηξνλίσλ θαη νπώλ κπνξνύλ λα
επηηεπρζνύλ κε ηελ ελζσκάησζε ελόο ιεπηνύ ζηξώκαηνο εκηαγώγηκνη
πιηθνύ κε κηθξόηεξν ελεξγεηαθό θελό από ηα ζηξώκαηα επέλδπζεο έηζη
ώζηε λα θηηάρλεη κηα δηπιή εηεξνδνκή (heterostructure). Καζώο ην πάρνο
ηνπ ελεξγνύ ζηξώκαηνο ζε κηα ηέηνηα θαηαζθεπή πιεζηάδεη ζην κήθνο
θύκαηνο ηνπ De Broglie (πεξίπνπ 10nm γηα εκηαγώγηκεο laser ζπζθεπέο) θαη
όζν ε θίλεζε ηνπ ειεθηξνλίνπ πεξηνξίδεηαη ζε κηα πνιύ κηθξή πεξηνρή,
εκθαλίδνληαη ηα θαηλόκελα θβαληνπνίεζεο ηεο ελέξγεηαο πνπ επηδεηάκε
θαζώο θαη θβαληηθέο επηπηώζεηο γίλνληαη αληηιεπηέο. ΢πλεπώο νη
θαηαζηάζεηο ησλ ειεθηξνλίσλ δελ είλαη ζπλερείο, αιιά δηαθξηηέο. Σν
θαηλόκελν απηό είλαη γλσζηό σο „size quantization effect‟.
΢ε νγθώδε εκηαγώγηκα πιηθά, ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ

ειεθηξνλίσλ θαηαιακβάλεη ηε δώλε ζζέλνπο. Χζηόζν, έλα εμαηξεηηθά κηθξό
πνζνζηό ησλ ειεθηξνλίσλ κπνξεί λα βξίζθεηαη θαη ζηε δώλε αγσγηκόηεηαο
ε νπνία έρεη πςειόηεξα ελεξγεηαθά επίπεδα. Ο κόλνο ηξόπνο ώζηε έλα
ειεθηξόλην πνπ βξίζθεηαη ζηε δώλε ζζέλνπο λα δηεγεξζεί θαη λα κπνξεί λα
κεηαπεδήζεη ζηε δώλε αγσγηκόηεηαο είλαη λα απνθηήζεη αξθεηή ελέξγεηα
ώζηε λα κπνξεί λα θαιύςεη ην πξναλαθεξζέλ ελεξγεηαθό ράζκα. Όηαλ γίλεη
απηό ην „άικα‟, δεκηνπξγείηαη έλαο άιινο ειεθηξηθόο θνξέαο ζηε δώλε
ζζέλνπο πνπ νλνκάδεηαη νπή (hole). Από ηε ζηηγκή πνπ ε νπή κεηαθηλείηαη
83 | P a g e
πξνο ηελ αληίζεηε θαηεύζπλζε από ην ειεθηξόλην, ζεσξνύκε όηη είλαη

ζεηηθά θνξηηζκέλν. Σν δεπγάξη ηνπ ειεθηξνλίνπ ηνπ νπνίνπ αλέβεθε ε
ελέξγεηα θαη κεηαπήδεζε θαη ηεο νπήο νλνκάδεηαη „exciton‟. Η κέζε θπζηθή
απόζηαζε κεηαμύ ησλ κειώλ ησλ δεπγαξηώλ απηώλ νλνκάδεηαη „exciton
Bohr radius‟. Σα exciton κεηαθηλνύληαη ειεύζεξα ζηε κάδα ηνπ εκηαγσγνύ,
σζηόζν είλαη παγηδεπκέλα ιόγσ εκπνδίσλ πςειήο ελέξγεηαο όπσο θαη ηα
ειεθηξόληα.
Αλ ην κήθνο ηεο ζπζθεπήο καο είλαη κηθξόηεξν από ην πιάηνο ηνπ
ρξόλνπ ζπλνρήο ηνπ ειεθηξνλίνπ ή ηνπ exciton Bohr radius, ηόηε ηα
ελεξγεηαθά επίπεδα δηαθξηηνπνηνύληαη θαη ην size quantization effect είλαη
παξαηεξήζηκν. Από ηε ζηηγκή πνπ δηαθξηηνπνηνύληαη ηα ελεξγεηαθά
επίπεδα, ην ελεξγεηαθό ράζκα πνπ ήηαλ ηξηώλ δηαζηάζεσλ, γίλεηαη
ιηγόηεξσλ αλάινγα κε ην πόζεο θαηεπζύλζεηο έρνπλ ρσξηθνύο
πεξηνξηζκνύο. Αλ ππάξρεη αθξηβώο έλα κήθνο θαηεύζπλζεο ηεο ζπζθεπήο
πνπ είλαη κηθξόηεξν από ην κήθνο απνζπλνρήο, ηόηε ε ζπζθεπή ζεσξείηαη 2
δηαζηάζεσλ θαη νλνκάδεηαη „quantum well‟. Σν κήθνο απνζπλνρήο κηαο
ηέηνηαο ζπζθεπήο είλαη πεξίπνπ 1.62κm γηα GaAs (αξζεληθνύρν γάιιην) θαη
πεξίπνπ 0.54κm γηα Si (ππξίηην) ζε ρακειή ζεξκνθξαζία. Χζηόζν, από ηε
ζηηγκή πνπ ην κήθνο απνζπλνρήο εμαξηάηαη από ηε ζπγθέληξσζε κε
θαζαξήο ύιεο (impured concentration), από ηε ζεξκνθξαζία θαη άιια,
κπνξεί λα ηξνπνπνηεζεί γηα ειεθηξνληθέο εθαξκνγέο. Σν exciton Bohr
radius ηνπ GaAs είλαη πεξίπνπ 13 λαλόκεηξα.
Τπάξρνπλ 2 πξνζεγγίζεηο γηα ηελ θαηαζθεπή θβαληηθώλ ηειεηώλ
λαλνθιίκαθαο, ε top-down θαη ε bottom-um. Οη ηερλνινγίεο επεμεξγαζίαο
εκηαγσγώλ, όπσο ε αλεπόζεζε ρεκηθώλ αηκώλ κεηάιισλ (metal organic
chemical vapor deposition) θαη άιιεο γλσζηέο ρξεζηκνπνηνύλ ηελ bottom-
up πξνζέγγηζε.
84 | P a g e
Φσηνγξαθία από ηξηγσληθή θβαληηθή ηειεία Cadmium Sulfide (CdS)
Τπάξρνπλ πνιιέο κέζνδνη πινπνίεζεο θβαληηθώλ ηειεηώλ κε ηελ

bottom-up πξνζέγγηζε όπσο κε ρξήζε ησλ ρεκηθώλ αληηδξάζεσλ ζε
θνιινεηδή δηαιύκαηα ή κε ρεκηθή ελαπόζεζε αηκώλ ζε ζηεξεέο επηθάλεηεο.
΢ηε θσηνγξαθία παξαπάλσ θαίλεηαη κέζσ ελόο κηθξνζθνπίνπ πνιύ πςειήο
αλάιπζεο ηα λαλνζσκαηίδηα πνπ ζπλζέηνπλ έλα θνιινεηδέο δηάιπκα από
ζεηθό θάδκην. Παξόιν πνπ νη θξπζηάιιηλεο θβαληηθέο ηειείεο ζπληίζεληαη
κε ζρεηηθά ρακειόηεξν θόζηνο κε ηελ bottom-up πξνζέγγηζε, ε
επζπγξάκκηζε ησλ ηειεηώλ είλαη έλα πνιύ ζνβαξό πξόβιεκα θαηά ηελ
θαηαζθεπή θβαληηθώλ ππνινγηζηώλ παξόιν πνπ νη ίδηνη θξύζηαιινη έρνπλ
ήδε ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηελ θαηαζθεπή νπηηθώλ αηζζεηήξσλ ή δηόδσλ
επίδξαζεο πεδίνπ (field effect diodes).
85 | P a g e
2.9 Πίνακαρ ΢ύνοτηρ Θευπηηικών ςλοποιήζευν [9], [10], [11], [12],

[13]
Ο παξαθάησ πίλαθαο ζπλνςίδεη ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά θαη ηηο ζεκαληηθόηεξεο

πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ θάζε πινπνίεζε θβαληηθώλ ππνινγηζηώλ πνπ πεξηγξάςακε
ζηελ εξγαζία. Ο πίλαθαο αλαθέξεη ραξαθηεξηζηηθά ηελ βαζηθόηεξε ηδέα, ηα θπξηόηεξα
πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα, ηνπο επηζηήκνλεο πνπ αξρηθά εηζήγαγαλ ηελ ηδέα
θαζώο θαη ην έηνο ηεο αξρηθήο εθαξκνγήο ηεο θάζε πινπνίεζεο.
Βαζική Ιδέα Κςπιόηεπο Κςπιόηεπο Βαζικοί Τλοποιηηέρ Έηορ εθαπμογήρ

Πλεονέκηημα Μειονέκηημα
Τλοποίηζη NMR Επεμεξγαζία κέζα ζε Εύθνιε θαηαζθεπή Μηθξόο αξηζκόο από Neil Gerschenfeld
(Nuclear Magnetic πγξό πνπ παξνπζηάδεη θβαληηθώλ ππιώλ qubits κέζα ζε
θβαληηθή ζπκπεξηθνξά ξεαιηζηηθά
Resonance) πινπνηήζηκα πγξά
Isaac Chuang 1996
Εθκεηάιιεπζε ηεο Εύθνιε ζύλδεζε Δπζθνιία θαηαζθεπήο Todd B.Pittman

πνιηθόηεηαο ησλ θβαληηθώλ ππιώλ θαη θβαληηθώλ ππιώλ πνπ
Τλοποίηζη με θσηνλίσλ θαη ρξήζε ζπζθεπώλ κλήκεο κε ρξεηάδνληαη γηα λα
γπαμμικά οπηικά βνεζεηηθνύ θσηνλίνπ, ρξήζε νπηηθώλ ηλώλ γίλνπλ νη θβαληηθνί
(Linear Optics) Bryan C.Jacobs
ancilla ππνινγηζκνί
Αξρέο 1980
James D.Franson
Μεκνλσκέλεο παγίδεο Απνηειεζκαηηθή Γπζθνιία H. Haffner

ηόλησλ θνπβαινύλ εθκεηάιιεπζε ηνπ πξνζέγγηζεο ηεο
Τλοποίηζη με θβαληηθή πιεξνθνξία θαηλνκέλνπ Doppler ελέξγεηαο πνπ απνθηά
παγίδερ Ιόνηυν (Ion γηα ηε δηαδηθαζία έλα αξρηθά αθίλεην
Traps) ςύμεο ελόο ηόληνο ηόλ όηαλ απνθηήζεη
έλα θσηόλην C.F. Ross 1995
R.Blatt
Η δηαθξηηνπνίεζε 2 Υπάξρνπλ πνιιέο θαη Σπγθξηηηθά κεγάιν Goong Chen

ελεξγεηαθώλ ελδηαθέξνπζεο κέγεζνο ζε ζρέζε κε
επηπέδσλ εθαξκνγέο ηεο άιιεο ηερλνινγίεο πνπ
κεηαθξάδεηαη ζε λαλνηερλνινγίαο πξνθαιεί πξνβιήκαηα
Τλοποίηζη με Zijian Diao
θβαληηθή πιεξνθνξία απηήο δηαρείξηζεο
Κβανηικέρ Σελείερ
(Quantum Dots) 2002
Jong U. Kim
Arup Neogi
Kerim Urtekin
Zhigang Zhang
86 | P a g e
87 | P a g e
Κεθάλαιο 3: ΢ύγσπονερ Δθαπμογέρ Κβανηικών Τπολογιζηών
ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3
΢ύγσπονερ Κβανηικέρ
Δθαπμογέρ
3.1 Διζαγυγή [6]

΢ην θεθάιαην απηό ζα αζρνιεζνύκε κε ηελ πην ζεκαληηθή θαη πξόζθαηε
αλαθάιπςε ζην ρώξν ηεο πινπνίεζεο ησλ θβαληηθώλ ππνινγηζηώλ. Μηα
νκάδα Απζηξαιώλ κεραληθώλ αλαθάιπςε όηη είλαη δπλαηό λα γξαθηεί θαη
λα επεμεξγαζηεί θώδηθαο ζε θβαληηθή κνξθή κε ηε ρξήζε 2 qubits ζε έλα
microchip ππξηηίνπ. Η πξναλαθεξζείζα αλαθάιπςε νπζηαζηηθά θαηήξγεζε
νπνηεζδήπνηε ακθηβνιίεο ππήξραλ ζρεηηθά κε ην αλ είλαη ελ ηέιεη δπλαηή ε
θαηαζθεπή πνιύ ηζρπξώλ θαη αμηόπηζησλ θβαληηθώλ ππνινγηζηώλ. Σν
απνηέιεζκα απηήο, ην νπνίν „ρξεώλεηαη‟ ζε κηα νκάδα εξεπλεηώλ ηνπ
παλεπηζηεκίνπ UNSW (University of New South Wales) ζην ΢ύδλεϋ ηεο
Απζηξαιίαο, εκθαλίδεηαη ζήκεξα ζην δηεζλέο πεξηνδηθό Nature
Nanotechnology. Ο θβαληηθόο θώδηθαο πνπ αλαπηύρζεθε εθεί θαη ζα δνύκε
κε ιεπηνκέξεηεο ζηε ζπλέρεηα ζηεξίδεηαη ζε κεγάιν βαζκό ζην θαηλόκελν
ηεο θβαληηθήο δηεκπινθήο ην νπνίν έρνπκε ζπλαληήζεη πνιιάθηο θαηά ηε
ζπγγξαθή ηεο εξγαζίαο θαη αθνξά ηνλ επεξεαζκό ηεο θαηάζηαζεο ελόο
ζηνηρείνπ ιόγσ ηεο κέηξεζεο ηεο θαηάζηαζεο ελόο άιινπ,
απνκαθξπζκέλνπ.
Όπσο ραξαθηεξηζηηθά αλαθέξεη έλαο από ηνπο κεραληθνύο ηνπ
παλεπηζηεκίνπ, ν Andrea Morello ηνπ ηκήκαηνο Ηιεθηξνιόγσλ Μεραληθώλ
θαη Σειεπηθνηλσληώλ θαη ππεύζπλνο πξνγξάκκαηνο ζην επηζηεκνληθό
θέληξν θβαληηθώλ ππνινγηζκώλ θαη ηερλνινγηώλ επηθνηλσλίαο (Centre for
Quantum Computation & Communication Technology), “Σν θαηλόκελν
απηό έρεη επεξεάζεη αθόκε θαη ηνπο θνξπθαίνπο ζηνραζηέο ηνπ ηνκέο,
όπσο ν Alfred Einstein ν νπνίνο ην ραξαθηήξηζε σο έλα θαηλόκελν
ηξνκαθηηθό από απόζηαζε”. Ο ιόγνο πνπ ν Einstein ήηαλ επηθπιαθηηθόο γηα
ην θαηλόκελν ηεο θβαληηθήο δηεκπινθήο ήηαλ όηη ήξζε ζε αληίζεζε κε ηηο
αξρέο ηεο „ηνπηθόηεηαο‟ (locality) νη νπνίεο ιέλε πσο δελ γίλεηαη 2
αληηθείκελα πνπ βξίζθνληαη ζε απόζηαζε λα επεξεάδνληαη άκεζα.
88 | P a g e
Οη θπζηθνί από ηόηε θάλνπλ έληνλεο πξνζπάζεηεο λα ζεζπίζνπλ ηα ζαθή

όξηα αλάκεζα ζηνλ „θαζεκεξηλό καο θόζκν‟ ζηνλ νπνίν ηζρύνπλ κόλν ηα
γλσζηά θαηλόκελα ηεο θιαζζηθήο θπζηθήο θαη ζηνλ θόζκν ζηνλ όπνην
ηζρύνπλ απηά ηα παξάμελα σο έλα βαζκό θβαληηθά θαηλόκελα. Σα ηειεπηαία
50 ρξόληα ν θαιύηεξνο νδεγόο γηα απηά ηα όξηα είλαη ην ζεώξεκα ησλ
αληζνηήησλ ηνπ Bell ην νπνίν δειώλεη πσο θακία αληηθεηκεληθή πεξηγξαθή
ηνπ θόζκνπ καο δελ κπνξεί λα αλαπαξάγεη όιεο ηηο πξνβιέςεηο ηεο
θβαληηθήο κεραληθήο.
Οη αληζόηεηεο ηνπ Bell απαηηνύλ κηα πνιύ απζηεξή δνθηκαζία γηα λα

απνδείμνπλ όηη 2 ζηνηρεία βξίζθνληαη ζε δηεκπινθή, γλσζηή σο „Bell Test‟,
από ηνλ Βξεηαλό θπζηθό πνπ επηλόεζε ην test ην 1964. Η δηαδηθαζία ηνπ
Bell Test είλαη πνιύ απαηηεηηθή κε ηελ έλλνηα όηη νπνηαδήπνηε αηέιεηα ζηα
πξσηόθνιια πξνεηνηκαζίαο, ρεηξηζκνύ θαη αλάγλσζεο απνηειέζκαηνο
(preparation, manipulation and read-out protocols) ζα νδεγήζεη ζε
εζθαικέλν απνηέιεζκα, όπσο αλαθέξεη ν Juan Pablo Dehollain,
επηζηεκνληθόο ζπλεξγάηεο ηεο Stephanie Simmons ζηε δεκνζίεπζε ζην
Nature Nanotechnology. Αλαθέξεη επίζεο πσο παξά ηηο δπζθνιίεο
θαηαθέξαλε λα νινθιεξώζνπλ ην test θαη κάιηζηα κε ην θαιύηεξν ζθνξ πνπ
έρεη θαηαγξαθεί πνηέ ζε αληίζηνηρα πεηξάκαηα
89 | P a g e
Ο ππεύζπλνο ηνπ πξνγξάκκαηνο Andrea Morello (αξηζηεξά) καδί κε

ηνπο αξρηζπληάθηεο ηνπ paper, Stephanie Simmons (θέληξν) θαη ηνλ Juan
Pablo Dehollain (δεμηά) ζην εξγαζηήξην ηνπ UNSW, όπνπ
πξαγκαηνπνηήζεθαλ όια ηα πεηξάκαηα ηεο κειέηεο, Credit: Paul
Henderson-Kelly/UNSW
΢ην πείξακα πνπ ζα κειεηήζνπκε, ηα 2 θβαληηθά ζηνηρεία πνπ

εκπιέθνληαη είλαη έλα ειεθηξόλην θαη ν ππξήλαο από έλα κεκνλσκέλν
άηνκν θσζθόξνπ ηνπνζεηεκέλα κέζα ζε έλα κηθξνηζίπ ππξηηίνπ. Σα
ζηνηρεία απηά βξίζθνληαη ην έλα πάλσ ζην άιιν, κε ηηο ηξνρηέο ηνπ
ειεθηξνλίνπ λα είλαη γύξσ από ηνλ ππξήλα. ΢πλεπώο δελ ππάξρεη ην
„ηξνκαθηηθό‟ ζηνηρείν ηεο επηξξνήο από απόζηαζε. Η κεγάιε ζεκαζία ηνπ
πεηξάκαηνο είλαη πσο ε θαηαζθεπή απηώλ ησλ 2 ζηνηρείσλ ζε θαηάζηαζε
δηεκπινθήο είλαη αληίζηνηρν κε ηε ζπγγξαθή θώδηθα ζε θαλνληθνύο
ππνινγηζηέο. ΢πλεπώο αλαπαξηζηά ηε δπλαηόηεηα πνπ έρνπκε λα γξάθνπκε
ακηγώο θβαληηθό θώδηθα, ρξεζηκνπνηώληαο 2 qubits ζε έλα κηθξνηζίπ
ππξηηίνπ, ην νπνίν είλαη βαζηθό ζηνηρείν ζηελ θαηαζθεπή δπλαηώλ
θβαληηθώλ ππνινγηζηώλ ζην κέιινλ.
90 | P a g e
Φσηνγξαθία από κηθξνζθόπην ηεο λαλνειεθηξνληθήο θαηαζθεπήο

ππξηηίνπ πνπ πεξηέρεη ην άηνκν θσζθόξνπ ην νπνίν ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ
πινπνίεζε ηεο θβαληηθήο δηεκπινθήο Credit: University of New South
Wales
3.2 Ππόγπαμμα ακπίβειαρ qubit (Precision Qubit Programm) [7]
Σν ελ ιόγσ πξόγξακκα έρεη σο ζηόρν ηελ ηνπνζέηεζε, ηνλ έιεγρν θαη

ηελ αλάγλσζε ηεο θαηάζηαζεο ηνπ ζπηλ ελόο ειεθηξνλίνπ ζε έλα
κεκνλσκέλν άηνκν P πάλσ ζε ππξίηην πνπ ιεηηνπξγεί σο qubit.
Δλζσκαηώλνληαο ηξαλδίζηνξ ειεθηξνλίσλ σο ζπζθεπέο αλάγλσζεο θαη
ισξίδεο κηθξνθπκάησλ (microwave strip lines) γηα ηνλ έιεγρν ηεο ζπλνρήο,
κπνξνύκε ηαπηόρξνλα λα ειέγμνπκε θαη λα ρεηξηζηνύκε ηα ζπηλ ησλ
ειεθηξνλίσλ. Η κεγαιύηεξε πξόθιεζε πνπ αληηκεησπίδνπκε θαηά ηελ
πινπνίεζε ηέηνησλ πξνγξακκάησλ είλαη ε αλαβάζκηζε ηνπο (scalability)
νύησο ώζηε λα κπνξνύλ λα δηαρεηξηζηνύλ κεγάιν αξηζκό qubits ρσξίο λα
ράλεηαη ε ζπλνρή ησλ ζπηλ. Πξνγελέζηεξεο κειέηεο έρνπλ δείμεη όηη
κπνξνύκε λα ηνπνζεηήζνπκε κεκνλσκέλα άηνκα πξνζκίμεσλ ζην ππξίηην
91 | P a g e
κε αθξίβεηα αηνκηθνύ επηπέδνπ κέζσ ελόο κηθξνζθνπίνπ ζάξσζεο ηνπ

θαζεηήξα όπσο νλνκάδεηαη θαη θαίλεηαη παξαθάησ (scanning probe
microscope). ΢ηε ζπλέρεηα ελζπιαθώλνπκε ηελ πξόζκημε ζε κηα
ππνθαηάζηαηε ζέζε επηηξέπνληαο ζην ειεύζεξν ειεθηξόλην λα
ρξεζηκνπνηείηαη σο qubit. Έπεηηα, αληηγξάθνπκε έλα γεηηνληθό ηξαλδίζηνξ
ειεθηξνλίσλ ην νπνίν καο επηηξέπεη λα αλαγλσξίδνπκε ηελ θαηάζηαζε ηνπ
ζπηλ ηνπ ειεθηξνλίνπ ρξεζηκνπνηώληαο ην γηα λα ππξνδνηήζνπκε ηε
κεηαηξνπή.
Σνπνζέηεζε ηνπ αηόκνπ ζηε ζπζθεπή ππξηηίνπ κέζσ κηθξνζθνπίνπ

ηεξάζηηαο αθξίβεηαο
Δίλαη πνιύ ζεκαληηθό ην γεγνλόο όηη κπνξνύκε λα ειέγρνπκε ηελ

ηνπνζεζία πνπ γίλεηαη ην ληνπάξηζκα κε αηνκηθή αθξίβεηα κέζα ζε έλα
θξύζηαιιν ππξηηίνπ θαζώο απηό καο επηηξέπεη λα θαηαζθεπάδνπκε
ζπζθεπέο καθξηά από ηηο πεξηνρέο ληνπαξίζκαηνο θαη „μεληνπαξίζκαηνο‟
θαζώο θαη καθξηά από ηηο θαηαζηάζεηο επηθάλεηαο (surface states). Με ην λα
δεκηνπξγνύκε πεξηνρέο πςειώλ πξνζκίμεσλ, απνκνλσκέλα από ηηο
πεξηνρέο κε ληνπαξίζκαηνο, κπνξνύκε λα θαηαζθεπάζνπκε λαλνζύξκαηα
πεξίπνπ 1.5 nm πιάηνπο ηα νπνία παξνπζηάδνπλ σκηθή ζπκπεξηθνξά. Σα
ζύξκαηα απηά ρξεζηκνπνηνύληαη σο απιέο πύιεο ζηηο ζπζθεπέο
ληνπαξίζκαηνο. Η αληίζηαζε ησλ tunnel gaps κπνξεί επίζεο λα ειεγρζεί ζε
πνιιέο ηάμεηο κεγέζνπο αλ απιά πξνζαξκνζηνύλ αλάινγα νη δηαζηάζεηο ηεο
ζπζθεπήο.
92 | P a g e
Ο ηζρπξόο θαη απόηνκνο πιεπξηθόο θαη θαηαθόξπθνο θβαληηθόο

πεξηνξηζκόο νδεγεί ζε δξακαηηθέο αιιαγέο ζηε δνκή ηεο κπάληαο ηνπ
ππξηηίνπ (silicon bandstructure). Απηό κε ηε ζεηξά ηνπ νδεγεί ζε πνιύπινθα
θπζηθά θαηλόκελα spin ζηηο ζπζθεπέο αηνκηθήο θιίκαθαο όπνπ παξά ηα
απίζηεπηα κηθξά κήθε δεκηνπξγνύληαη πνιύ κηθξά ελεξγεηαθά επίπεδα
(energy level splitting) ζηα δηαγξάκκαηα ζηαζεξόηεηαο όπσο θαίλεηαη θαη
παξαθάησ.
΢πλεξγαδόκελνη ζηελά κε νκάδεο πνπ θαηαζθεπάδνπλ ζεσξεηηθά

κνληέια ζην Madison Wisconsin, ζην Purdue University, ζην Sydney
University θαη ζην παλεπηζηήκην ηεο Μειβνύξλεο νη εξεπλεηέο ηνπ
πεηξάκαηνο ζηνρεύνπλ ζηελ δηεξεύλεζε όισλ ησλ πηπρώλ ησλ ζπζθεπώλ
από ηελ θαηαλόεζε ησλ transport data, ηε ρεκεία ησλ επηθαλεηώλ, ηεο
πνιύπινθεο ζπκπεξηθνξάο ησλ spins θαζώο θαη ηηο αξρηηεθηνληθέο ησλ
ζπζηεκάησλ ώζηε λα είλαη δπλαηή ε δεκηνπξγία κεγαιύηεξεο θιίκαθαο.
Σα άκεζα κειινληηθά ζρέδηα αθνξνύλ ηε κέηξεζε ελόο κεκνλσκέλνπ
„δόηε‟ P (P donor) ζε ππξίηην, ε κέηξεζε ησλ ρξόλσλ δσήο ησλ spins θαζώο
θαη ν έιεγρνο ηεο αιιειεπίδξαζεο κεηαμύ δεπγαξηώλ spins ώζηε λα
θαηαζθεπαζηεί κηα πιήξσο ιεηηνπξγηθή θβαληηθή ινγηθή πύιε ησλ 3 qubits.
Παξάιιεια, εξεπλάηαη ε βέιηηζηε κέζνδνο κεηαθνξάο ησλ qubits. Ο
93 | P a g e
απόιπηνο ζηόρνο είλαη ε επίδεημε όισλ ησλ ζηνηρείσλ ηεο αξρηηεθηνληθήο

ελόο in-plane all epitaxial 10 qubit, ην νπνίν θαίλεηαη ζηε θσηνγξαθία
παξαθάησ.
3.3 Πεπιβάλλον και διεπαθή ηος qubit πςπιηίος

Σν πξόγξακκα απηό εζηηάδεη ζηε ζύλδεζε ηνπ qubit κε ην πεξηβάιινλ
ηνπ θαζώο θαη ζηε δεκηνπξγία κηαο νπηηθήο δηεπαθήο, 2 εξεπλεηηθνί θιάδνη
νη νπνίεο έρνπλ άκεζε αιιειεπίδξαζε. Ο ζηόρνο είλαη ε πιήξεο θαηαλόεζε
ηεο θπζηθήο επηζηήκεο πνπ θξύβεηαη πίζσ από ην δεζκό ηνπ qubit κε ην
πεξηβάιινλ ηνπ θαζώο θαη ε κειέηε θαη ν έιεγρνο ηεο απνζπλνρήο. Γηα λα
είλαη δπλαηόο ν έιεγρνο ηεο θπκαηνζπλάξηεζεο ηνπ ειεθηξνλίνπ πξέπεη λα
δεκηνπξγεζεί κηα δηεπαθή ε νπνία ζα νδεγήζεη ζηελ απώιεηα ησλ ηδηνηήησλ
ηνπ όγθνπ ηνπ qubit (bulk properties) ιόγσ θπζηθώλ δηαδηθαζηώλ όπσο ε
αληαιιαγή ειεθηξνλίσλ, νη επηδξάζεηο ιόγσ ηεο ζύδεπμεο ζπλνρήο θ.α. Η
θαηαλόεζε ηεο αιιειεπίδξαζεο ηνπ qubit θαη ηνπ πεξηβάιινληνο είλαη
απαξαίηεηε γηα ηνλ θβαληηθό ππνινγηζκό θαζώο επηηξέπεη ηελ πινπνίεζε
βέιηηζησλ ρξόλσλ ζπλνρήο θαη βέιηηζησλ θβαληηθώλ ππιώλ. Η δηεύζπλζε
ησλ ειεθηξνλίσλ κέζα ζην ππξίηην δελ είλαη εληειώο απαξαίηεηε αιιά πνιύ
ρξήζηκε ιόγσ ηεο επειημίαο θαη ηελ πνιύ πςειή επθξίλεηα πνπ παξέρεη κηα
ηέηνηα ελέξγεηα.
94 | P a g e
Οπηηθή ίλα παξέρεη θσο ζε ζηνηρεία πξνζκίμεσλ ελζσκαησκέλα ζε ηξαλδίζηνξ ππξηηίνπ
3.4 Ολοκληπυμένερ Nanospintronics καηαζκεςέρ πςπιηίος

Ο όξνο „nanospintronics‟ πνπ έρνπκε ζπλαληήζεη θαη ζε πξνεγνύκελν
θεθάιαην ηεο εξγαζίαο είλαη ε εθαξκνγή ζε ζπζθεπέο λαλνθιίκαθαο ησλ
spintronics δειαδή ηελ απνζήθεπζε θαη ηε κεηαθνξά πιεξνθνξίαο
ρξεζηκνπνηώληαο ην spin ησλ ειεθηξνλίσλ. Σν ππξίηην είλαη έλα πιηθό ην
νπνίν είλαη πνιιά ππνζρόκελν γηα ηελ θαηαζθεπή θβαληηθώλ επεμεξγαζηώλ
πνπ είλαη spin-based δειαδή ρξεζηκνπνηνύλ ην spin γηα ηηο ελέξγεηεο πνπ
αλαθέξακε πξνεγνπκέλσο. Ο ιόγνο είλαη όηη ηα spin έρνπλ κεγάινπο
ρξόλνπο ζπλνρήο θαη ππάξρεη ε δπλαηόηεηα γηα θαηαζθεπή ζπζηεκάησλ
κεγαιύηεξεο θιίκαθαο κε βάζε απηά.
Σν πξόγξακκα INSN (Integrated Silicon Nano-Spintronics), ππεύζπλνο

ηνπ νπνίνπ είλαη ν θαζεγεηήο Andrew Dzurak, εζηηάδεη ζην ζρεδηαζκό, ηε
κνληεινπνίεζε, ηελ θαηαζθεπή ζε λαλνθιίκαθα θαη ζηε κέηξεζε πιήξσο
ζρεδηαζκέλσλ Si:P (ππξίηην-θώζθνξνο) ζπηλ qubits θαη αληίζηνηρσλ
ζπζθεπώλ. Η ζπγθεθξηκέλε νκάδα ρξεζηκνπνηεί ην ANFF (Australian
95 | P a g e
National Fabrication Facility) ζην παλεπηζηήκην UNSW γηα ηε θαηαζθεπή

ηέηνησλ ζπζθεπώλ θαη ζπλεξγάδεηαη παγθνζκίσο κε νκάδεο πνπ
αζρνινύληαη κε λαλνειεθηξνληθά ππξηηίνπ θαη spintronics. ΢πλεξγάδεηαη
επίζεο κε ηνλ θαζεγεηή David Jamieson θαη ηνπο ζπλεξγάηεο ηνπ από ην
παλεπηζηήκην ηεο Μειβνύξλεο γηα ηελ θαηαζθεπή ηνληηθώλ qubit
θσζθόξνπ θαζώο θαη κε ηνλ Andrea Morello ζην ρώξν ηεο θβαληηθήο
κέηξεζεο θαη ηνπ ειέγρνπ ησλ spins.
3.5 Κβανηικόρ Έλεγσορ ηυν Spins (Quantum Spin Control Program)

Έλαο θιαζηθόο ππνινγηζηήο ρξεηάδεηαη έλα ζύζηεκα 2 θαηαζηάζεσλ, 0
θαη 1 γηα λα αλαπαξαζηήζνπλ θαη λα επεμεξγαζηνύλ ηελ πιεξνθνξία. Έρεη
επηθξαηήζεη ε ηερλνινγία ηνπ ηξαλδίζηνξ επίδξαζεο πεδίνπ (field-effect
transistor) ην νπνίν κπνξεί λα είλαη ΟΝ ή OFF κέζσ κηαο ειεγρόκελεο
ηάζεο (control voltage) θαη ζην νπνίν ε πιεξνθνξία κεηαθέξεηαη κέζσ ελόο
πνιύ κεγάινπ αξηζκνύ από ειεθηξηθά θνξηία. Πεξηέξγσο, ζα έιεγε θαλείο,
ην ίδην ζηνηρείν (ην ειεθηξόλην) „θνπβαιάεη‟ θαη ηελ θβαληηθή πιεξνθνξία
κε ην ζπηλ S = ½. ΢πλεπώο, είλαη ινγηθό λα εθκεηαιιεπηνύκε ηηο
αλεπηπγκέλεο ηερλνινγίεο πνπ ππάξρνπλ ζην ρώξν ησλ κηθξνηζίπ ππξηηίνπ
θαη λα ηηο εθαξκόζνπκε ώζηε λα κπνξέζνπκε λα πεξηνξίζνπκε, ρσξηθά,
κεκνλσκέλα ειεθηξόληα. Έλα δίθηπν αιιεινεπηδξώκελσλ θαη ειεγρόκελσλ
spin qubits κπνξνύλ λα αλαπαξαζηήζνπλ έλαλ θβαληηθό ππνινγηζηή θαη λα
επηιύζνπλ αδύλαηα κε θιαζηθνύο ππνινγηζηέο πξνβιήκαηα. Χζηόζν ιόγσ
ηεο καγλεηηθήο θαη θβαληνκεραληθήο ηνπο θύζεο, ηα spin qubits πξέπεη λα
96 | P a g e
ειέγρνληαη θαη λα κεηξνύληαη ρξεζηκνπνηώληαο δηαθνξεηηθέο ηερληθέο ζε

ζρέζε κε ηα θιαζηθά transistor-based bits. Η αλάπηπμε ησλ ηερληθώλ απηώλ
είλαη ν θύξηνο ζηόρνο ηνπ πξνγξάκκαηνο QSC.
Ο ππεύζπλνο ηνπ πξνγξάκκαηνο απηνύ, Andrea Morello, έρεη παξαπάλσ

από 10 ρξόληα εκπεηξίαο ζην ρώξν ησλ πεηξακάησλ κε ζπζηήκαηα
θβαληηθώλ spin ζε πάξα πνιύ ρακειέο ζεξκνθξαζίεο. Η ππόινηπε νκάδα
απαξηίδεηαη από 2 δηδάθηνξεο, 2 εμεηδηθεπκέλνπο ειεθηξνληθνύο
κεραληθνύο, 2 ηερληθνύο ζηνλ ηνκέα ηεο θξπνγνληθήο θαη αξθεηνύο
ηαιαληνύρνπο θαη δηςαζκέλνπο πξνπηπρηαθνύο θαη κεηαπηπρηαθνύο
θνηηεηέο. Σν εξεπλεηηθό πξόγξακκα έρεη ήδε απνθηήζεη ζπνπδαία
παγθόζκηα αλαγλώξηζε αθνύ έρεη θαηαθέξεη πξσηνπνξηαθά πξάγκαηα ζηνλ
έιεγρν θαη ηε κέηξεζε κεκνλσκέλσλ spins ζε ππξίηην.
Καηαξράο, θαηάθεξαλ λα κεηξήζνπλ ηε δηάζπαζε ελέξγεηαο ηνπ Zeeman

ζε εκθπηεπκέλεο πξνζκίμεηο πνπ παξαηεξνύληαη κέζσ ηεο θβαληηθήο
κεηαθνξάο (quantum transport). Σν θαηλόκελν απηό ηνπ Zeeman, αθνξά ηε
δηάζπαζε κηαο θαζκαηηθήο γξακκήο ζε δηάθνξεο ζπληζηώζεο ππό ηελ
παξνπζία θάπνηνπ ζηαηηθνύ καγλεηηθνύ πεδίνπ. Γηα ην ζθνπό απηό
θαηαζθεπάζηεθαλ κεηαιιηθέο εκηαγώγηκεο θαηαζθεπέο ώζηε λα κπνξνύλ λα
ππνινγηζηεί ε δηαθνξά ελέξγεηαο κεηαμύ ηεο spin-down θαη ηεο spin-top
θαηάζηαζεο ηνπ qubit (όπσο θαίλεηαη θαη ζηελ θσηνγξαθία παξαθάησ), νη
νπνίεο είλαη θαη νη βαζηθέο ηνπ.
Η spin-top(θίηξηλε) θαη ε spin-down(θόθθηλε) θαηάζηαζε ηνπ ειεθηξνλίνπ
Μηα άιιε κεγάιε αλαθάιπςε ήηαλ ε κέηξεζε (readout) ηνπ ζπηλ ηνπ
ειεθηξνλίνπ ζην ππξίηην. Καηάθεξαλ λα ζρεδηάζνπλ θαη λα εθηειέζνπλ
97 | P a g e
πεηξακαηηθά κηα αξρηηεθηνληθή ε νπνία θαηαθέξλεη λα δεπγαξώζεη 2 donors

ζε έλα εκηαγώγηκν κόλν-ειεθηξόλην ηξαλδίζηνξ (Semiconductor single-
electron transistor, SET). Σα Donors είλαη άηνκα ληνπαξηζκέλα ηα νπνία
όηαλ πξνζηεζνύλ ζε έλαλ εκηαγσγό κπνξνύλ λα ζρεκαηίζνπλ κηα n-
πεξηνρή. To πείξακα ήηαλ ην πξώην πνπ θαηάθεξε λα κεηξήζεη ην ζπηλ ελόο
ειεθηξνλίνπ ζε ππξίηην θαη λα ιάβεη ην απνηέιεζκα ζε θιίκαθα ρξόλνπ 3κs
κε νξαηόηεηα (visibility) θαιύηεξε από 90%. Δπίζεο, παξαηεξήζεθε ν
κεγαιύηεξνο ρξόλνο δηέγεξζεο ελόο ειεθηξνλίνπ ζε ζπηλ, ζε ζηεξεά
θαηάζηαζε (solid state), T1=6 δεπηεξόιεπηα, όπσο θαίλεηαη θαη ζην ζρήκα
παξαθάησ.
3.6 Διζαγυγή ζηην Κβανηική Κπςπηογπαθία [5]

Η θβαληηθή θξππηνγξαθία είλαη κηα ηερλνινγία ε νπνία εγγπάηαη πιήξε
κπζηηθόηεηα θαη αζθάιεηα. ΢πγθξηηηθά κε ηελ θιαζζηθή θξππηνγξαθία πνπ
εθαξκόδνπκε κέρξη ζήκεξα ε νπνία κπνξεί λα παξαβηαζηεί κε έλαλ πάξα
πνιύ γξήγνξν ππνινγηζηή, ε θβαληηθή θξππηνγξαθία είλαη απόιπηα
αζθαιήο θαζώο ζηεξίδεηαη ζε βαζηθνύο λόκνπο ηεο θπζηθήο. Δίλαη κηα
αλαδπόκελε ηερλνινγία ζηελ νπνία 2 νληόηεηεο κπνξνύλ λα παξάγνπλ
ηαπηόρξνλα θνηλά κπζηηθά θιεηδηά εθκεηαιιεπόκελεο ηε κεηάδνζε ησλ
θβαληηζκέλσλ θαηαζηάζεσλ ηνπ θσηόο. Η θβαληηθή θξππηνγξαθία
ζηεξίδεηαη θπξίσο ζε 2 βαζηθά ζηνηρεία ηεο θβαληηθήο κεραληθήο, ηελ αξρή
ηεο αβεβαηόηεηαο ηνπ Heisenberg θαη ηελ αξρή ηεο πνιηθόηεηαο ησλ
θσηνλίσλ. ΢ηα πιαίζηα ηεο εξγαζίαο, ζα αλαθέξνπκε ηηο αξρέο ηεο
θβαληηθήο θξππηνγξαθίαο θαη πσο απηή ε ηερλνινγία ζπλεηζθέξεη ζηελ
αζθάιεηα ησλ δηθηύσλ. Δπίζεο, ζα δνύκε ηελ εθαξκνγή ηεο ζηνλ
98 | P a g e
πξαγκαηηθό θόζκν θαη ηελ θαηεύζπλζε ζηελ νπνία θηλνύληαη νη εξεπλεηέο

πνπ αζρνινύληαη κε ην ζέκα.
΢ηε ζύγρξνλε επνρή ησλ ηειεπηθνηλσληώλ θαη ηνπ Internet, ε
πιεξνθνξία ζεσξείηαη πιένλ έλα „πνιύηηκν αγαζό‟. ΢πλεπώο είλαη
εμαηξεηηθά ζεκαληηθό λα πξνζηαηεύεηαη, δειαδή λα απνηξέπεηαη ε θινπή
ηεο από θάπνηνλ θαθόβνπιν ρξήζηε. Τπάξρνπλ πνιιέο εθαξκνγέο πνπ
απαηηνύλ αζθάιεηα όπσο ην αζθαιέο εκπόξην, νη πιεξσκέο κέζσ
δηαδηθηύνπ θαη ε πξνζηαζία ησλ passwords. Η βαζηθή επηζηήκε πνπ
ρξεζηκνπνηείηαη ζηηο αζθαιείο επηθνηλσλίεο είλαη ε θξππηνγξαθία, ε νπνία
όρη κόλν πξνζηαηεύεη ηα δεδνκέλα, αιιά κπνξεί λα εμαζθαιίζεη θαη
ηαπηνπνίεζε ρξήζηε (user authentication). Η βαζηθή ρξήζε ηεο
θξππηνγξαθίαο είλαη ε κεηαηξνπή ηεο πιεξνθνξίαο νύησο ώζηε λα κελ
είλαη θαηαλνεηή από θάπνηνλ θαθόβνπιν ρξήζηε ν νπνίν ηελ ππνθιέπηεη.
Πην ζπγθεθξηκέλα, κέζσ ηεο θξππηνγξαθίαο, παίξλνπκε ηελ αξρηθό θείκελν
ηεο πιεξνθνξίαο, ην plaintext θαη ην κεηαηξέπνπκε ζην ciphertext ην νπνίν
δε βγάδεη λόεκα παξά κόλν από ηνλ λόκηκν παξαιήπηε ηνπ κελύκαηνο ν
νπνίνο κπνξεί λα ην απνθξππηνγξαθήζεη θαη λα ιάβεη ηελ αξρηθή
πιεξνθνξία.
Οη ηερληθέο πνπ ρξεζηκνπνηνύληαη ζηελ θξππηνγξαθία ρσξίδνληαη
θπξίσο ζε 2 θαηεγνξίεο, ζηηο παξαδνζηαθέο, traditional θαη ζηηο κνληέξλεο,
modern. Οη παξαδνζηαθέο ηερληθέο, νη νπνίεο δε ρξεζηκνπνηνύληαη θπζηθά
πιένλ αιιά έρνπλ κεγάιν εγθπθινπαηδηθό ελδηαθέξνλ θαη πξέπεη λα ηηο
γλσξίδεη νπνηνζδήπνηε αζρνιείηαη κε ηνλ θιάδν, ρξεζηκνπνηνύλ απιέο
κνξθέο θσδηθνπνίεζεο όπσο κεηάζεζε ησλ γξακκάησλ ηνπ αξρηθνύ
θεηκέλνπ, αλαθαηαλνκή απηώλ ή αληαιιαγή κεηαμύ θεηκέλσλ. Οη κνληέξλεο
ηερληθέο νη νπνίεο είλαη ζαθώο πην εμειηγκέλεο θαη δε κπνξνύλ λα
εθαξκνζηνύλ κε ην ρέξη, παξά κόλν κε ππνινγηζηή, ρξεζηκνπνηνύλ
ηεξάζηηα ζε κέγεζνο „θιεηδηά‟, πνιύπινθνπο θαη κε αλαζηξέςηκνπο
αιγνξίζκνπο έηζη ώζηε όηαλ εθαξκόδεηαη θξππηνγξάθεζε απηώλ, ε
αληίζηξνθε δηαδηθαζία, ε απνθξππηνγξάθεζε λα είλαη αδύλαηε ή πνιύ
δύζθνιε. Οη κνληέξλνη αιγόξηζκνη θξππηνγξαθίαο ρσξίδνληαη ζε 2
θαηεγνξίεο, ηνπο αιγνξίζκνπο δεκνζίνπ θαη ηδησηηθνύ θιεηδηνύ. ΢ηνπο
αιγνξίζκνπο δεκνζίνπ θιεηδηνύ ην κήλπκα θξππηνγξαθείηαη κε ρξήζε ηνπ
δεκνζίνπ θιεηδηνύ ηνπ παξαιήπηε. Η απνθξππηνγξάθεζε απηνύ γίλεηαη κε
ην αληίζηνηρν ηδησηηθό θιεηδί ηνπ παξαιήπηε ην νπνίν πξνθαλώο κόλν
απηόο πξέπεη λα γλσξίδεη. ΢ηνπο αιγνξίζκνπο ηδησηηθνύ ή κπζηηθνύ
θιεηδηνύ, ε θξππηνγξάθεζε θαη ε απνθξππηνγξάθεζε γίλνληαη κε ην ίδην
κπζηηθό θιεηδί ην νπνίν γλσξίδνπλ κόλν ν απνζηνιέαο θαη ν παξαιήπηεο
ηνπ κελύκαηνο. Οη δπζθνιίεο ζηελ ηερληθή απηή είλαη λα γίλεη κε αζθαιή
99 | P a g e
ηξόπν ε αληαιιαγή κελπκάησλ ε νπνία ζα νδεγήζεη ζηε ζπκθσλία απηνύ

ηνπ θιεηδηνύ θαζώο θαη ε αζθαιήο δηαηήξεζε απηνύ. Οη παξαδνζηαθνί
αιγόξηζκνη είλαη απηνί νη νπνίνη έζεζαλ ηηο βάζεηο γηα ηε δεκηνπξγία ησλ
κνληέξλσλ ελώ ε θξππηνγξαθία γεληθόηεξα ζε ζπλδπαζκό κε ηνπο
θβαληηθνύο λόκνπο ηεο θπζηθήο απνηέιεζαλ ηε βάζε γηα ηελ πξνζέγγηζε
ηεο θβαληηθήο θξππηνγξαθίαο.
3.7 Ιζηοπία ηηρ Κβανηικήρ Κπςπηογπαθίαρ

Η θβαληηθή θξππηνγξαθία πξνηάζεθε γηα πξώηε θνξά ζηηο αξρέο ηνπ
1970 από ηνλ Stephan Weisner. Η αξρηθή ηδέα δεκνζηεύηεθε ην 1983 ζην
πεξηνδηθό „Sigact News‟ θαη ηελ ίδηα ζηηγκή νη επηζηήκνλεο Charles Bennet
θαη Gilles Brassard πνπ ήηαλ εμνηθεησκέλνη κε ηελ αξρηθή ηδέα ηνπ Weisner,
δεκνζίεπζαλ θη απηνί ηηο δηθέο ηνπο. Σν 1984, δεκνζίεπζαλ ην πξώην
πξσηόθνιιν θβαληηθήο θξππηνγξαθίαο, ην „BB84‟. Σν πξσηόθνιιν είλαη
απνδεδεηγκέλα αζθαιέο κε ηελ πξνϋπόζεζε όηη νη 2 θαηαζηάζεηο πνπ
πξνζπαζνύκε λα δηαθξίλνπκε μερσξηζηά δελ είλαη νξζνγώληεο κεηαμύ ηνπο.
Η πξώηε έθδνζε ηνπ πξσηνθόιινπ πξαγκαηνπνηήζεθε πεηξακαηηθά ην
1991. Λεηηνύξγεζε απνηειεζκαηηθά γηα θπζηθή απόζηαζε 32 εθαηνζηώλ.
΢ηα επόκελα ρξόληα, ε ηερλνινγία εμειίρζεθε θαη ε απόζηαζε ζηελ νπνία
πξαγκαηνπνηήζεθαλ ηα πεηξάκαηα ήηαλ κεξηθά ρηιηόκεηξα. Σνλ Ινύλην ηνπ
2004, πινπνηήζεθε ην πξώην δίθηπν ππνινγηζηώλ ζην Cambridge ηεο
Μαζαρνπζέηεο, ην νπνίν ιεηηνύξγεζε κε πιήξσο αζθαιή επηθνηλσλία κέζσ
θβαληηθήο θξππηνγξαθίαο. Ο ππεύζπλνο ηεο νκάδαο ηεο θβαληηθήο
κεραληθήο ζην BBN Technologies ηνπ Cambridge, Chip Elliott ήηαλ απηόο
πνπ κεηέδσζε ηα πξώηα παθέηα ζην θβαληηθό απηό δίθηπν. Σνλ Ινύλην ηνπ
2003 κηα νκάδα ζην παλεπηζηήκην ηεο Βηέλλεο κεηέδσζαλ θσηόληα ζε
δηεκπινθή ζηνλ πνηακό ηνπ Γνύλαβε, δειαδή ζε αλνηρηό ρώξν. Σνλ
Απξίιην ηνπ 2004 πξαγκαηνπνηήζεθε ε πξώηε ρξεκαηηθή ζπλαιιαγή
κεηαμύ 2 Απζηξηαθώλ ηξαπεδώλ ε νπνία ήηαλ θξππηνγξαθεκέλε κε
θβαληηθά θιεηδηά. Σα 2 θηίξηα είραλ απόζηαζε 500 κέηξσλ σζηόζν νη
νπηηθέο ίλεο πνπ ηα ζπλέδεαλ βξίζθνληαλ ζην απνρεηεπηηθό ζύζηεκα ηεο
πεξηνρήο θαη είραλ κήθνο 1.5 ρηιηνκέηξνπ.
3.8 Μησανική ηηρ Κβανηικήρ Κπςπηογπαθίαρ [4]

Όπσο είπακε θαη πξνεγνπκέλσο ε θβαληηθή θξππηνγξαθία ρξεζηκνπνηεί
2 θαηλόκελα ηεο θβαληηθήο κεραληθήο, ηελ αξρή ηεο αβεβαηόηεηαο ηνπ
Heisenberg θαη ηελ αξρή ηεο πνιηθόηεηαο ησλ θσηνλίσλ. Η αξρή ηεο
αβεβαηόηεηαο ηνπ Heisenberg αλαθέξεη όηη είλαη αδύλαηνλ λα ππνινγίζεηο 2
100 | P a g e
θβαληηθέο θαηαζηάζεηο ηαπηόρξνλα κε απόιπηε βεβαηόηεηα. Η αξρή ηεο

πνιηθόηεηαο ησλ θσηνλίσλ δειώλεη όηη θάπνηνο θαθόβνπινο ρξήζηεο δε
κπνξεί λα „αληηγξάςεη‟ ηηο θαηαζηάζεηο αγλώζησλ qubits απιά
παξαθνινπζώληαο ηα, ιόγσ ηνπ ζεσξήκαηνο no-cloning πνπ εηζήγαγαλ γηα
πξώηε θνξά νη Wootters θαη Zurek ην 1982.
Η νξζή ρξήζε ηεο θβαληηθήο θξππηνγξαθίαο δελ επηηξέπεη ηελ
παξέκβαζε ζηε κεηαδηδόκελε πιεξνθνξία από θάπνην ηξίην πξόζσπν. Η
ινγηθή κε ηελ νπνία ιεηηνπξγεί έρεη ηξαβήμεη ηεξάζηην επηζηεκνληθό
ελδηαθέξνλ αθνύ ζεσξείηαη όηη ζα αληηθαηαζηήζεη άιιεο ζύγρξνλεο
θξππηνγξαθηθέο κεζόδνπο νη νπνίεο ζηεξίδνληαη ζε ππνινγηζηηθή αζθάιεηα.
Πην ζπγθεθξηκέλα θσδηθνπνηεί ηελ ςεθηαθή πιεξνθνξία ησλ 0 θαη 1 ζε
κεκνλσκέλα ζσκαηίδηα ηνπ θσηόο, ηα θσηόληα. Από ηελ άιιε, νη κνληέξλεο
νπηηθέο κεηαδόζεηο θσδηθνπνηνύλ ην 0 θαη ην 1 ζε αδύλακε ή δπλαηή
ύπαξμε θσηόο αληίζηνηρα. Δπεηδή ην δπλαηό θαη ην αδύλαην ζήκα θσηόο
απνηεινύληαη από δεθάδεο ρηιηάδεο θσηόληα πνπ θνπβαιάλε ηελ ίδηα
πιεξνθνξία, αλ κεξηθά θσηόληα θιαπνύλ (θάπνηνο παξαθνινπζεί ην ζήκα)
θαηά ηε κεηάδνζε ηνπο, δελ γίλεηαη αληηιεπηό. Από ηελ άιιε, ζηελ
πεξίπησζε ηεο θβαληηθήο θξππηνγξαθίαο, αλ έλα ηξίην πξόζσπν παξέκβεη
ζην ζήκα θαη ην παξαθνινπζεί, απηόκαηα ε πιεξνθνξία ζηα θσηόληα
κεηαβάιιεηαη απόηνκα πνπ ζεκαίλεη όηη θαη γίλεηαη ακέζσο αληηιεπηό όηη
ππάξρεη εηζβνιέαο θαη όηη απηόο δελ κπνξεί λα απνθξππηνγξαθήζεη ηελ
πιεξνθνξία. Η θιαζηθή πεξίπησζε όπνπ έρνπκε έλαλ κεηαδόηε, έλαλ
παξαιήπηε θη έλαλ επίδνμν hacker πνπ παξαθνινπζεί ηε ζπλαιιαγή πνπ
πξαγκαηνπνηείηαη ζε θβαληηθό επίπεδν, θαίλεηαη ζην ζρήκα παξαθάησ.
Απινύζηεξε κνξθή θβαληηθήο θξππηνγξαθίαο
101 | P a g e
3.9 Δθαπμογή ηηρ Κβανηικήρ Κπςπηογπαθίαρ

Η πην γλσζηή θαη αλεπηπγκέλε ηερλνινγηθά εθαξκνγή ηεο θβαληηθήο
θξππηνγξαθίαο είλαη ε θβαληηθή αληαιιαγή θιεηδηνύ (Quantum Key
Distribution). Σν QKD, όπσο αλαθέξεηαη ζπρλά ζηε βηβιηνγξαθία, είλαη ε
εθαξκνγή πνπ αλήθεη ζηνλ θιάδν ηεο θβαληηθήο θξππηνγξαθίαο θαη απηό
πνπ θάλεη είλαη λα παξάγεη έλα απνιύησο ηπραίν θιεηδί ην νπνίν
κνηξάδνληαη ζηε ζπλέρεηα ν απνζηνιέαο θαη ν παξαιήπηεο θαη απνθιείεη
ηελ ππνθινπή ή ηελ αιινίσζε ηνπ από θάπνηα 3ε νληόηεηα. Η πην γλσζηή
πινπνίεζε ηεο αληαιιαγήο ρξεζηκνπνηεί ην πξσηόθνιιν BB84 πνπ
αλαθέξζεθε θαη πξνεγνπκέλσο θαη αλαθαιύθζεθε ην 1984. Η αζθάιεηα ηνπ
έγθεηηαη ζην γεγνλόο όηη δε κπνξείο λα αληηγξάςεηο 2 θβαληηθέο θαηαζηάζεηο
νη νπνίεο δελ είλαη νξζνγώληεο κεηαμύ ηνπο. ΢πλνπηηθά, ην πξσηόθνιιν
BB84 ιεηηνπξγεί σο εμήο:
- Ο απνζηνιέαο (πνπ ζπλήζσο ηελ νλνκάδνπκε Alice) ζηέιλεη κηα
ζεηξά κεκνλσκέλσλ θσηνλίσλ. Γηα θάζε έλα από απηά δηαιέγεη
απζαίξεηα κία από ηηο 2 βαζηθέο θαηαζηάζεηο κε ηε κία από απηέο λα
έρεη κηα από ηηο πηζαλέο πνιηθόηεηέο, πάλσ/θάησ θαη δεμηά/αξηζηεξά
θαη ηε δεύηεξε κε θαηάζηαζε πόισζεο ζε 45 κνίξεο. ΢ε θάζε
πεξίπησζε ε πξαγκαηηθή θαηάζηαζε πνιηθόηεηαο δηαιέγεηαη
απζαίξεηα.
- Ο παξαιήπηεο (πνπ ζπλήζσο ηνλ νλνκάδνπκε Bob) αληρλεύεη ηηο

πνιώζεηο ησλ εηζεξρόκελσλ θσηνλίσλ θη επίζεο δηαιέγεη ηπραία ηηο
βαζηθέο θαηαζηάζεηο. Απηό ζεκαίλεη όηη ηα κηζά θσηόληα ζα
κεηξεζνύλ κε δεδνκέλεο ιάζνο βαζηθέο θαηαζηάζεηο, δειαδή
ζεσξώληαο σο βαζηθέο, δηαθνξεηηθέο θαηαζηάζεηο από απηέο πνπ
δηάιεμε ε Alice.
- ΢ηε ζπλέρεηα ν Bob θαη ε Alice ρξεζηκνπνηνύλ έλα θαλνληθό θαλάιη

επηθνηλσλίαο γηα λα ζπδεηήζνπλ γηα ηηο θαηαζηάζεηο πνπ ζεώξεζαλ
σο βαζηθέο ζε θάζε θσηόλην, θαη ΟΥΙ γηα ηηο θαηεπζύλζεηο πόισζεο.
Με απηό ηνλ ηξόπν, κπνξνύλ λα θαηαιάβνπλ ζε πνηα θσηόληα
ζεσξήζεθαλ, θαηά ηύρε, σο βαζηθέο νη ίδηεο θαηαζηάζεηο θαη από ηα 2
κέιε.
- Σέινο, απνξξίπηνπλ όια ηα θσηόληα πνπ κεηξήζεθαλ κε δηαθνξεηηθέο

βαζηθέο θαηαζηάζεηο, ελώ ηα ππόινηπα ζρεκαηίδνπλ κηα αιιεινπρία
ε νπνία είλαη πξνθαλώο θνηλή θαη γηα ηνλ Bob θαη γηα ηελ Alice
102 | P a g e
(αιιά κόλν γηα απηνύο) κε ηελ πξνϋπόζεζε όηη θαλέλαο δελ έρεη
παξέκβεη ζηε ζπλνκηιία. Δπεηδή κηιάκε γηα qubits όκσο, όπσο
αλαθέξακε θαη πξνεγνπκέλσο, αλ ππήξρε παξέκβαζε, ζα γηλόηαλ
αληηιεπηό. Όπσο θαη λα „ρεη, κπνξνύλ λα αληαιιάμνπλ θάπνηα
λνύκεξα γηα λα επηβεβαηώζνπλ ηελ νκνηόηεηα ηνπο θαη ζηε ζπλέρεηα
λα αξρίζεη ε πξαγκαηηθή κεηαθνξά ησλ Data.
Η QDC δηαδηθαζία απαηηεί ηε ρξήζε ελόο θβαληηθνύ θαλαιηνύ γηα

ηελ πξώηε θάζε ηεο δηαδηθαζίαο θαη έλα θιαζζηθό επηθνηλσληαθό
θαλάιη γηα ηε δεύηεξε
Πξνο ην παξόλ ζεσξνύκε όηη ε ζύγρξνλε θξππηνγξαθία είλαη απόιπηα

αζθαιήο θαζώο βαζίδεηαη ζε αιγνξίζκνπο πνπ είλαη αδύλαην λα ζπάζνπλ
αθόκα θαη αλ ιεηηνπξγνύλ όινη νη ππάξρνληεο ππνινγηζηέο γηα ρξόλν ίζν κε
ην ρξόλν δσήο ηνπ ζύκπαληνο! ΢πλεπώο, ζεσξεηηθά αθόκε δελ ππάξρεη
επηηαθηηθή αλάγθε γηα εθαξκνγή θβαληηθήο θξππηνγξαθίαο, σζηόζν όηαλ
εμειηρζεί ε ηερλνινγία ησλ θβαληηθώλ ππνινγηζηώλ, ζα γίλεη απαξαίηεηε ε
ρξήζε ηεο. Απηό ζπκβαίλεη δηόηη όηαλ κπνπλ ζην παηρλίδη νη θβαληηθνί
ππνινγηζηέο, νη ηαρύηεηεο ππνινγηζκώλ ζα απμεζνύλ ξαγδαία θαη νη
ππάξρνληεο αιγόξηζκνη πνπ βαζίδνληαη ζε καζεκαηηθή πνιππινθόηεηα, δε
ζα είλαη πηα αζθαιείο. Δίλαη εμαηξεηηθά ακθηιεγόκελν ην αλ ζα κπνξνύλ νη
ζεκεξηλνί αιγόξηζκνη λα απμήζνπλ ηε καζεκαηηθή πνιππινθόηεηα ηνπο
ηόζν πνιύ ώζηε λα κελ είλαη επάισηνη από επηζέζεηο κε θβαληηθνύο
103 | P a g e
ππνινγηζηέο, νπόηε θαηαιαβαίλεη θαλείο ηε ζεκαζία ηεο ρξήζεο θβαληηθήο

θξππηνγξαθίαο. Γηα ην ιόγν απηό, θαηαιαβαίλεη θαλείο γηαηί ππάξρεη ηόζν
έξεπλα γύξσ από ην ζέκα ην νπνίν γηα λα νινθιεξσζεί όκσο νη επηζηήκνλεο
εθηηκνύλ όηη ζα ρξεηαζηνύλ αξθεηά ρξόληα, ίζσο αθόκε θαη δεθαεηίεο.
3.10 Παπάδειγμα Δθαπμογήρ Κβανηικήρ Κπςπηογπαθίαρ [14]
Θα ρξεζηκνπνηήζνπκε ην παξαθάησ παξάδεηγκα γηα λα γίλεη ην

πξσηόθνιιν BB84 πην θαηαλνεηό. ΢ην παξάδεηγκα καο ρξεζηκνπνηνύκε ηηο
θαηαζηάζεηο ⬍ θαη ⤡ γηα λα αλαπαξαζηήζνπκε ην δπαδηθό 0 θαη
αληίζηνηρα ηηο θαηαζηάζεηο ⤢ θαη ⟷ γηα ηελ αλαπαξάζηαζε ηνπ 1. Όπσο
θαίλεηαη θαη από ην ζρήκα, ε Alice θαη ν Bob έρνπλ ζπκθσλία ζηηο κηζέο
κόλν βάζεηο.
H Alice δηαιέγεη ηπραία κηα θαηάζηαζε πόισζεο θαη θαη ηε ζηέιλεη ζηνλ
Bob ν νπνίνο επίζεο δηαιέγεη κηα βάζε. Αθνύ ζπγθξίλνπλ ηηο 2 βάζεηο κέζσ
ελόο δεκόζηνπ θαλαιηνύ, απνξξίπηνπλ όια ηα bits ηα νπνία ππνινγίζηεθαλ
κε δηαθνξεηηθέο βάζεηο. Κάπνηα από ηα ππόινηπα bits ρξεζηκνπνηνύληαη γηα
γηα λα ηεζηάξνπλ ηελ Eve θαη απνξξίπηνληαη επίζεο. Σα ελαπνκείλαληα
είλαη ην ηειηθό secret key.
3.11 ΢ςμπεπάζμαηα
Παξνπζηάζακε ην ζεσξεηηθό ππόβαζξν ηεο θβαληηθήο θξππηνγξαθίαο
θαη αλαιύζακε εθηελέζηεξα ηε κέζνδν ηεο θβαληηθήο αληαιιαγήο θιεηδηνύ,
QDC ε νπνία βαζίδεηαη ζηελ πνιηθόηεηα ησλ θσηνλίσλ θαη δελ ελδείθλπηαη
γηα κεγάιεο απνζηάζεηο ή πνιπθαλαιηθή επηθνηλσλία. Η θβαληηθή
θξππηνγξαθία ππόζρεηαη πιήξε αζθάιεηα ζηηο επηθνηλσλίεο θαζώο δελ
104 | P a g e
βαζίδεηαη ζε πνιύπινθα καζεκαηηθά αιιά ζε απαξάβαηνπο θπζηθνύο

λόκνπο. ΢πζθεπέο πνπ ηε ρξεζηκνπνηνύλ ζε πεηξακαηηθόο ξάδην ππάξρνπλ
ζήκεξα θαη εμειίζζνληαη κέξα κε ηε κέξα. Μέζα ζηα επόκελα ρξόληα
αλακέλεηαη λα ρξεζηκνπνηεζνύλ γηα ηελ θξππηνγξάθεζε ησλ πην
ζεκαληηθώλ κπζηηθώλ ησλ θπβεξλήζεσλ θαη ηεο βηνκεραλίαο.
Επίλογος
Σηα πιαίζηα ηεο δηπισκαηηθήο κνπ εξγαζίαο ζην ζέκα ησλ Κβαληηθώλ
ππνινγηζηώλ πξαγκαηνπνίεζα εθηελή έξεπλα ζην δηαδίθηπν θαη ζηελ
πξνηεηλόκελε βηβιηνγξαθία πνπ κνπ δόζεθε από ηνλ επηβιέπνληα θαζεγεηή
Νηθόιαν Κνλνθάν, ηνλ νπνίν θαη επραξηζηώ γηα ηελ επθαηξία θαη ην θίλεηξν
πνπ κνπ έδσζε λα αζρνιεζώ κε έλα ηόζν ελδηαθέξνλ θαη ,θπξίσο, εμειίμηκν
ζέκα. Έρνληαο σο ζηόρν λα αζρνιεζώ ζηε δσή κνπ κε ηελ επηζηήκε ηεο
αζθάιεηαο ηεο πιεξνθνξίαο (Information Security) θαηάιαβα, ζην πιαίζην
απηήο ηεο εξγαζίαο, ηε ζπνπδαηόηεηα ηεο επηζηήκεο ησλ θβαληηθώλ
105 | P a g e
ππνινγηζηώλ θαη ηεο θβαληηθήο θξππηνγξαθίαο, εηδηθόηεξα θαη ηηο ξαγδαίεο

αιιαγέο πνπ ζα επηθέξεη ζηελ επηζηήκε ησλ ππνινγηζηώλ, ε αλάπηπμε απηώλ.
Επειπηζηώ πσο κε ηε κειέηε ηεο εξγαζίαο απηήο, ν αλαγλώζηεο ζα
απνθηήζεη όιεο ηηο βαζηθέο αιιά απαξαίηεηεο γλώζεηο πνπ ρξεηάδνληαη ώζηε
λα κπνξεί ζην κέιινλ λα αζρνιεζεί κε ην αληηθείκελν θαη λα θάλεη κε ηε ζεηξά
ηνπ ηε δηθή ηνπ έξεπλα.
Η εξγαζία πεξηέρεη ζεσξεηηθέο γλώζεηο όπσο ε αλάιπζε βαζηθόηαησλ
θβαληηθώλ ελλνηώλ όπσο ε δηεκπινθή θαη ε απνζπλνρή ησλ θβαληηθώλ
θαηαζηάζεσλ, καζεκαηηθέο εθαξκνγέο πνπ ζηεξίδνληαη θπξίσο ζηε γξακκηθή
άιγεβξα (1ν Κεθάιαην), ην ζεσξεηηθό ππόβαζξν θαη ε αλάιπζε ησλ
πινπνηήζεσλ (2ν Κεθάιαην) ε θαηαλόεζε ησλ νπνίσλ απαηηεί θαιή γλώζε
κνξηαθήο θπζηθήο θαη ηηο πην ζύγρξνλεο εθαξκνγέο πνπ είλαη ζην επίθεληξν
ηνπ ελδηαθέξνληνο ζήκεξα ζηνλ ηνκέα ησλ θβαληηθώλ ππνινγηζηώλ (3ν
Κεθάιαην).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
[1] Ιωάννης Καραθσλλίδης-Αναπληρωηής καθηγηηής ΓΠΘ, ΚΒΑΝΣΙΚΟΙ
ΤΠΟΛΟΓΙ΢ΣΔ΢ –Βαζικές Έννοιες ΔΚΓΟ΢ΔΙ΢ ΚΛΔΙΓΑΡΙΘΜΟ΢
[2] Payal P.Kilor, Pravin.D.Son Quantum Cryptography: Realizing next generation
information security
[3] Goong Chen, David A. Church, Berthold-George Englert, Carsten Henkel, Bernd
Rohwedder, Marlan O. Scully, M.Suhail Zubairy, Quantum Computing Devices,
Principles, Designs And Analysis
[4] Sebastianus A. Goorden, Marcel Horstmann, Allard P. Mosk, Boris Škorić, and
Pepijn W. H. Pinkse, Quantum-secure authentication of a physical unclonable key
106 | P a g e
[5] Charles H.Bennett, Gilles Brassard, Quantum cryptography: Public key

distribution and coin tossing
[6] University of New South Wales, Quantum Computer Coding in silicon now
possible
[7] Australia Research Council, Centre for Quantum Computation & Communication
Technology
[8] Mark Friesen, Paul Rugheimer, Donald E.Savage, Max G. Lagally, Daniel W.
van der Weide, Robert Joynt, Mark Eriksson, Design and proof of concept for
silicon based quantum dot quantum bits
[9] Hartmut Haffner, C.F. Roos, R.Blatt Quantum computing with trapped ions
[10] Todd B. Pittman, Bryan C.Jacobs, James D. Franson, Quantum computing
using Linear Optics
[11] Neil Gershenfeld, Isaac L. Chuang, Quantum Computing with Molecules
[12] David P. DiVincenzo, The Physical Implementation of Quantum Computation
[13] Goong Chen, Zijian Diao, Jong U. Kim, Arup Neogi, Kerim Urtekin, Zhigang
Zhang, Quantum Dot Computing Gates
[14] Petra Pajic, Bachelor Thesis, Quantum Cryptography, 2013
107 | P a g e
108 | P a g e

Γιώργος Κάππος 2210 Πτυχιακή Εργασία Κβαντικοί Υπολογιστές

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Γιώργος Κάππος 2210 Πτυχιακή Εργασία Κβαντικοί Υπολογιστές

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Απιζηοηέλειο Πανεπιζηήμιο Θεζζαλονίκηρ

΢σολή Θεηικών Δπιζηημών

Η παξνύζα εξγαζία έρεη σο ζέκα ηνπο θβαληηθνύο ππνινγηζηέο θαη

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙ΢ΑΓΩΓΗ ΢ΣΗ ΘΕΩΡΙΑ................................................

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2: ΤΛΟΠΟΙΗ΢ΕΙ΢ ΚΒΑΝΣΙΚΩΝ ΤΠΟΛΟΓΙ΢ΣΩΝ...........

3.6 ΔΙ΢ΑΓΧΓΗ ΢ΣΗΝ ΚΒΑΝΣΙΚΗ ΚΡΤΠΣΟΓΡΑΦΙΑ............................................................

επεμεξγαζία απηώλ ησλ δεδνκέλσλ. Αλ θαη νη θβαληηθνί ππνινγηζηέο

1.2 ΣΟ QUBIT, Η ΜΟΝΑΓΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ΢ ΣΟΤ

Σν qubit κπνξεί λα βξεζεί ζε νπνηαδήπνηε ππέξζεζε ησλ δύν βαζηθώλ

Oη δύν βαζηθέο θαηαζηάζεηο ηνπ qubit κπνξνύλ λα γξαθνύλ σο πίλαθεο:

Σν ίδην θαη ε ππέξζεζε θαηαζηάζεσλ:

Oη βαζηθέο θαηαζηάζεηο ελόο qubit είλαη νξζνγώληεο κεηαμύ ηνπο:

Σν |q> είλαη απηό πνπ νλνκάζακε σο δηάλπζκα θαηάζηαζεο θαη νη

1.3 Ο ΚΒΑΝΣΙΚΟ΢ ΚΑΣΑΥΩΡΗΣΗ΢

ή ζε πην απιή κνξθή

Όπνπ ην ⍟ αλαπαξηζηά ην ηαλπζηηθό γηλόκελν. Καζώο νη θβαληηθνί

Σόηε ην ηαλπζηηθό γηλόκελν ησλ 2 απηώλ πηλάθσλ είλαη έλαο πίλαθαο

Γειαδή ν C έρεη πιήζνο ζηνηρείσλ όζν ην άζξνηζκα ηνπ πιήζνπο ησλ

1.4 ΟΙ ΚΒΑΝΣΙΚΔ΢ ΠΤΛΔ΢

Όπσο μέξακε κέρξη ηώξα, ζηνπο θιαζηθνύο ππνινγηζηέο, νη πύιεο

αληηπξνζσπεύνληαη από ηειεζηέο νη νπνίνη πεξηγξάθνληαη από πίλαθεο πνπ

όπνπ ηα α,β,γ,δ είλαη πξαγκαηηθνί αξηζκνί

Τπάξρνπλ ζπλεπώο άπεηξεο θβαληηθέο πύιεο, από ηηο νπνίεο πεξηζζόηεξν

Η θβαληηθή πύιε αδξάλεηαο

Αλ ζέζνπκε ζηελ εμίζσζε 1.4 α=β=γ=δ=0, ηόηε ν U γίλεηαη ν 𝛪2 δειαδή

Σε ζπκβνιίδνπκε κε Ι θαη ηελ νλνκάδνπκε έηζη, επεηδή όπσο ιέεη θαη ην

Παξαπάλσ θαίλνληαη ραξαθηεξηζηηθά ην ζύκβνιν ηεο πύιεο αδξάλεηαο,

Η θβαληηθή πύιε κεηαηόπηζεο θάζεο

Αλ ζέζνπκε ζηελ εμίζσζε 1.4, γ=0, ηόηε ν U γίλεηαη:

Σέινο, αλ βάινπκε θ = β + δ, θαηαιήγνπκε ζηελ

ε νπνία νλνκάδεηαη πύιε κεηαηόπηζεο θάζεο θαη ηε ζπκβνιίδνπκε κε Φ. Θα

Γηαπηζηώλνπκε όηη κε ηελ πύιε κεηαηόπηζεο θάζεο, άιιαμε κόλν ε γσλία

Η θβαληηθή πύιε Hadamard

ε νπνία νλνκάδεηαη πύιε Hadamard θαη ηε ζπκβνιίδνπκε κε H. Θα

Αληίζηνηρα, ζα αλαιύζνπκε ηελ επίδξαζε πνπ έρεη ζε έλα qubit πνπ

΢πλεπώο, ε πύιε Hadamard, όηαλ δξα ζε πύιεο πνπ βξίζθνληαη ζε

Παξαπάλσ, βιέπνπκε ην ζύκβνιν θαη ηηο ηδηόηεηεο ηεο πύιεο

Η θβαληηθή πύιε Ειεγρόκελνπ ΌΥΙ

Η πύιε CNOT πεξηγξάθεηαη από ηνλ παξαθάησ πίλαθα:

Σν ζύκβνιν θαη ηηο ηδηόηεηεο ηεο θβαληηθήο πύιεο ειεγρόκελνπ ΌΥΙ

Η θβαληηθή πύιε ειεγρόκελεο κεηαηόπηζεο θάζεο

Η πύιε CΦ πεξηγξάθεηαη από ηνλ πίλαθα:

θαη ε δξάζε ηεο από ην γεληθό ηύπν:

Σν ζύκβνιν θαη νη ηδηόηεηεο ηεο θβαληηθήο πύιεο CΦ

Η θβαληηθή πύιε δηπιά ειεγρόκελνπ ΌΥΙ

Η πύιε CCNOT (Controlled-Controlled-NOT) δξα ζε 3 qubits ησλ

Οη θαηαζηάζεηο ησλ qubits ειέγρνπ c1o θαη c2o παξακέλνπλ ζηαζεξέο.

Η πύιε CCNOT πεξηγξάθεηαη από ηνλ πίλαθα:

θαη ε δξάζε ηεο από ην γεληθό ηύπν:

Σν ζύκβνιν θαη νη ηδηόηεηεο ηεο θβαληηθήο πύιεο CCNOT

Η θβαληηθή πύιε Fredkin

H θβαληηθή πύιε Fredkin, γηα ζπληνκία F, δξα ζε ηξία qubits. To έλα

Καη ε δξάζε ηεο από ηνλ γεληθό ηύπν F c i t 2i t1i = c o t 2o t1o

Σν ζύκβνιν θαη νη ηδηόηεηεο ηεο θβαληηθήο πύιεο Fredkin

1.5 Η ΚΒΑΝΣΙΚΗ ΓΙΔΜΠΛΟΚΗ

Έζησ 2 qubits, ηα νπνία ζεσξνύκαη όηη είλαη θβαληηθά ζπζηήκαηα, ηα

Κάλνληαο πξάμεηο ζηελ παξαπάλσ ηζόηεηα βξίζθνπκε:

Έζησ πάιη 2 qubits, ηα νπνία ζεσξνύκε όηη είλαη θβαληηθά ζπζηήκαηα,

Απηή ηε θνξά, ε 𝑞𝑒 δε κπνξεί λα γξαθεί σο ηαλπζηηθό γηλόκελν ησλ

1.6 Ο ΚΒΑΝΣΙΚΟ΢ ΜΔΣΑ΢ΥΗΜΑΣΙ΢ΜΟ΢

Ο θιαζζηθόο κεηαζρεκαηηζκόο Fourier δξα ζε έλα δηάλπζκα ζην 𝐶 𝑁 ,

Ιζνδύλακα κπνξνύκε λα ζεσξήζνπκε ηνλ θβαληηθό κεηαζρεκαηηζκό

Παξαθάησ θαίλεηαη ην θύθισκα πνπ πινπνηεί ηνλ θβαληηθό

O αιγόξηζκνο κπνξεί λα πινπνηεζεί πξνζεγγηζηηθά γηα νπνηνδήπνηε Ν,